"■'.'■ II m W 1 ■::-:-: •:•■ i R. P. FRANCISCI SUAREZ S SOCIETATE JESD OPERA OMNIA. TOMUS VIGESIMUS TERTIUS GOMPLEGTENS DISPUTATIONES DE CENSURIS IN COMMUNI, EXCOMMUNICATIONE, SUSPENSIONE ET INTERDICTO, ITEMQUE DE IRREGULARITATE. CUM INDIQBUS NECESSARIIS. C0UL0MMIEK6. — TYP, ALBBHT PONSOT ET P, BRODARD. R. P. FRANCISCI SUAREZ E SOCIETATE JESU OPERA OMNIA EDITIO NOVA, A CAROLO BERTON, CATHEDRALIS ECCLESLB AMBIANENSIS VICAHIO, INNUMERIS VETERUM EDITIONUM MENDIS EXPURGATA, ADNOTATIONIBUSQUE IN ULTIMUM TOMUM RELEGATIS ILLUSTRATA, BBVBRBNDISSIMO ILL. DOillNO SBRGBNT, EPISCOPO CORISOPITBNSI, DICATA. TOMUS VIGESIMUS TERTIUS. * f $X 2* PARISIIS APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM, VIA VULGO DICTA DELAMERE, 13. MDCCCLXSVII. AL STUDiti ACE. o, CAWADA. DEC 23 1S31 29§3 INDEX DISPUTATIONUM AC SECTIONUM QTLE m HOC TOMO CONTINENTUR. DISPUTATIO I. EE CENSURA COMMUNI. Sect. I. Quid censura sit. 1 Sect. II. De potestate ferendi censuras. 4 Sect. III. Quotuplex sit censura. 9 DISPUTATIO II. DE CAUSA EFFICIENTE CENSURjE. Sect. I. An censura sit de jure humano. 12 Sect. II. Quis possit esse auctor censurce. 16 Sect. III. De potestate delegata ad censuras. 21 Sect. IV. De conditionibus necessariis ad censuram. 26 Sect. V. De censura per metum illata. 29 Sect. VI. De conditionibus necessariis, ut censura sit justa. 31 DISPUTATIO III. DE MODO FERENDI CENSURAM. Sf.ct. I. De censura a jure, et ab homine. 32 Sect. II. De forma ferendi censuram. 35 Sect. III. Quibus verbis indicetur censura latce sen- tentice. 40 Sect. IV. An censura ferri possit sub conditione causam ejus continente. 43 Sect. V. An censura sub conditione comprehendat eum, qui mutavit domicilium. 47 Sect. VI. Quomodo suspendatur hcec censura. 49 Sect. VII. An censura ferri possit sub conditione ad causam non pertinente. 53 Sect. VIII. An debeat monitio prcecedere. 54 Sect. IX. Qv.otuplex sit admonitio. 57 Sect. X. An possit omitti admonitio. 58 Sect. XI. A quo, et cui sit facienda monitio. 64 Sect. XII. An valeat censura sine monitione. 67 Sect. XIII. Quce circumstantice servandce sint in ferenda censura. 69 Sect. XIV. An necessaria sit denuntiatio. 71 Sect. XV. An interdum sit omittenda. 74 Sect. XVI. An per appellationem suspendatur cen- sura. 80 DISPUTATIO IV. de causa ob quam ferri potest censura. Sect. I. An propter solam culpam. 82 Sect. II. An propter peccatum internum. 83 Sect. III. Utrum actus exteiHor, qui est causa censurce, deheat esse consummatus. g2 Sect. IV. An possit esse veniale-peccatum. 98 Sect. V. An requiratur contumacia. 100 Sect. VI. An ex defectu causce censura ajuresit nulla vel injusia. 109' Sect. VII. Utrum censura ab homine nulla sit vel in- justa ex defectu causce. 114 Sect. VIII. An ignorantia invincibilis prcecepti excuset censuram a jure. 127 Sect. IX. An ignorantia censurce. 134 Sect. X. An ignorantia vincibilis. 139 Sect. XI. Utrum ignorantia excuset censuram ab ho- mine latam. 444 DISPUTATIO V. DE SUBJECTO CENSURffi. Sect. I. Quis sit capax censurce. 148; Sect. II. An debeat esse persona certa. 157 Sect. III. Quando iterentur censurce a jure. 161 Sect. IV. Qui ligentur censura per legem lata. 165 Sect. V. An censura lata per sententiam generalem liget extra territorium. 1^9 DISPUTATIO VI. DE EFFECTTBUS CENSURffi. Sect. I. Qui sint, et quot. 174, Sect. II. Quibus modis impediri possint. 176 Sect. III. Utrum per metum. iso Sect. IV. Quomodo suspendatur effectus censurce. 186 DISPUTATIO VII. de modo tollendi censuram. Sect. I. An per solam absolutionem tollatur. 190 Sect. II. Quis possit a censura lata ab homine absol- vere. m Sect. III. Quis possit absolvere a censura juris. 203 Sect. IV. Cur inferior absolvat a censura non reser- vata. 212 Sect. V. Quis absolvat a censura reservata. 217 Sect. VI. De conditionibus absolventis, ut absolutio sit justa. 230 Sect. VII. De conditionibus ejus qui absolvitur. 235 Sect. VIII. Quotuplex sit absolutio. 238 Sect. IX. De forma absolutionis. 245 Sect. X. De solemnitate absolutionis. 249 DISPUTATIO VIU. DE excommunicatione secundum se. Sect. I. Quid sit excommunicatio. 250 253 257 Sect. II. De divisione in majorem, et minorem. Sect. III. Qualis sit hcec divisio. DISPUTATIO IX. de excommunicatione ut privat suffragiis. Sect. I. Quale peccatum sit suffragia communia pro excomynunicato offerre. 260 Sect. II. Qui excommunicati priventur suffragiis. 262 Sect. 111. Anpro excommunicatis contritis, et nondum absoiutis possint offerri. 379 Sect. IV. Utrum suffragia oblata pro excommunicato illis prosint. 272 Sect. V. An privatim liceat orare, et satisfacere pro excommunicato. 275 VI INDEX DJSPUTATIOJiUM AC SECTIONUM- DISPUTATIO X. DE SECDNDO EFFECTU, QUI EST PRIVATIO PASSIVJE COMMUNICATIONI6 SACRAMENTORUM. Sect. 1. De culpa et poena excommunicati suscipientis sacramentum. Sect. II. De culpa et pamaministri dantis sacrnmenhm excornmunicato. Sect. III. Qualia sint sacramenta ab excommunicato recepta. DISPUTATFO XI. DE tertio effectu, qui est frivatio activ.e admi- nistrationis. Sect. 1. Utrum excommunicatus vitandus peccet mor- taliter ministrando. 290 Sect. II. An talia sacramenta valida sint. 298 Sect. III. De pwna excommunicati ministrantis sacra- menta, vel recipientis ab illo. 303 Sect. IV. An excommunicatus non vitandus possit sa- cramentum ministrare. 313 DISPUTATIO XII. DE QUARTO EFFECTU, QUI EST PRTVATIO DIVINORUM OFFICIORUM, ET RERUM SACRARUM. Sect. I. De privatione sacrificii Missm. 319 Sect. II. De privatione divinorum officiorum. 324 Sect. III. An privet usu Ecclesice , et sacramenta- lium. 336 Sect. IV. 4» privet sepultura ecclesiastica. 338 DISPUTATIO XIII. DE QUINTO EFFECTU, QUI EST INHABILITAS AD ECCLE- SIASTICA BENEFICIA, VEL EORUM FRUCTUS. Sect. I. An excommunicatus sit incapax 'beneficii ecclesiastici. 344 Sect. II. An ipso jure sit privatus ecclesiasticis fruc- tibus. 358 DISPUTATIO XIV. DE sexto effectu, qui est PRIVATIO JURISDICTIONIS ECCLESIASTICjE. Sect. I. Quomodo excommunicatus sit privatus spiri- tuali jurisdictione fori contentiosi. 3G7 SECT. II. An sit privatus collatione beneficii. 373 DISPUTATIO XV. DE SEPTIMO effectu, qui EST PRIVATIO CIVILIS COMMUNICATIONIS. Sect. I. Utrum excommunicatus privet civili commu- nicatione. 385 Sect. II. De culpa communicantis civiliter cum excom- municato. 39° Sect. III. Quibus modis excusetur a culpa hcec commu- nicatio, 395 Sect. IV. Quce communicatio liceat inter conjuges ex- communicatos. 399 Sect. V. Quce liceat subditis cum superioribus excom- municatis. 405 Sect. VI. Quce liceat subjectis domino temporali cum illo excommunicato. 414 6fxt. VII. De commmicatione cumsuperiori spirituali excommunicato. 418 Sect. VIII. An ratione contractus liceat excommanicatio externa cum excommunicato. 420 Sect. IX. An liceat excommunicato testamentum «on- dere. 425 DISPUTATIO XVI. DE octavo effecju, qbi est privatio forensis COMMUNICATIONIS. Sect. I. Utrum excommunicatus possit esse judex scecu- laris. 427 Sect. II. Utrum possit in judicem eligi. 431 Sect. III. Utrum possit esse actor in judicio. 433 Sect. IV. Utrum possit ad judicium cogi ut reus. 436 Sect. V. Utrum possit tabellionis munus exercere. 440 Sect. VI. Utrum possit esse tcstis. 442 Sect. VII. Utrum possit esse advocatus. 445 Sect. VIII. Utrum possit esse tutor. 450 DISPUTATIO XVII. DE REMOTIS EFFECTIBUS EXCOMMUNICATIONIS. Sect. I. Utrum alium effectum operetur excommuni- catio in excommunicatum. 451 Sect. II. Quid operetur excommunicatia irt participan- tibus cum excommunicato. 455 DISPUTATIO XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. 459 464 475 Sect. I. Quis possit illam ferre. Sect. II. Quis possit excommunicari. Sect. III. Propter quam causam ferri possit. Sect. IV. Quae forma in ea servanda sit, DISPUTATIO XLX. DE ABSOLUTIONE AB EXCOMMUNICATIONE. Sect. I. Utrum per solam absolutionem possit au- ferri. *"' Sect. II. De causis necessariis ad absolutionem. 482 DISPUTATIO XX. DE NONNULLIS EXCOMMUNICATIONIBUS IN PARTICULARI AD nOMINE. Sect. I. Utrum pro causis temporalibus ferri possit excommunicatio. Sect. II. Utrum lata ad finem solvendi debitum liget. 492 Sect. III. An latapro revelanda veritate, vel prodenda scriptura liget. DISPUTATIO XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAPjE RESERVATIS IN BULLA amm domini. Sect. I. Quales sint censurce Bullce Caencs. 505 Sect. II. Ob quce delicta ferantur. »06 Sect. III. Quis possit ab eis absolvere. »42 DISPUTATIO XXII. DE EXC0M.MUNICATI0N1BUS JURIS RESERVATIS. Sect I. Quce et quot sint excommunicationes Papce re- servatce in Decreto. *** Sect. II. De reservatis in Decretalibus. Sect. III. De reservatis in Sexto. *8S INDEX DISPUTATIONUM AC SECTIONUM. VII Sect. IV. De reservatis in Clementinis. 588 Sect. IV. De non reservatis in Sexto. 629 Sect. V. De reservatis in Extravagantibus. 599 Sect. V. De non reservatis in Clementinis. 645 Sect. VI. De rcservatis extra corpus juris. 611 Sect. VI. De non reservatis in Extravagantibus. 656 Sect. VII. De non reservatis extra corpus juris. 65$ DISPUTATIO XXIII i DISPUTATIO XXTV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS. -""». . . . DE EXCOMMUNICATIONE MTNOM. Sect. I. Utrum sint excommumcationes juris reservatw Episcopo. 618 Sect. I. An una sit tantum, et qum ejus ratio. 661 Sect. II. De excommunicationibus non reservatis in Sect. II. Quos effectus habeat. 663 Decreto. 620 Sect. III. Quibus modis et causis incurratur. 672 Sect. III. De non reservatis in Decretalibus, 621 Sect. IV. Quis possit ab ea absolvere, 674 J DISPUTATIONES P. D. FRANGISCI SUAREZ E SOCIETATE JESD DE CENSURIS IN COMMUNI ET IN PARTICULARI DE EXCOMDNICATIONE, SUSPENSIONE, ET INTERDICTO, AC PRjETEREA DE IRREGULARITATE. PRiEFATIO. Tractatus hic de Censuris Eeclesiasticis magnam connexionem habet cum poenitentia3 sacramento; ideoque post illius doctrinam et aliarum rerum, quae cum illo connexae sunt, optime cadit censurarum cognitio, tum quia ferre Ecclesiasticam censuram actus est cla- vium, quarum potestatem superius declarare coepimus, quoniam ab illa pendet vis sacra- menti pcenitentiae, eamque doctrinam perfi- cere et consummare necesse est; tum etiam quia censurarum cognitio maxime est confes- sariis necessaria, ut convenienter possint ras simul dicamus; et ideo prius significatio- nem vocis explicabimus; deinde potestatem censuras instituendi ostendemus; ac tandem tam definitionem quam generalem censura? divisionem concludemus. SECTIO I. Quid censura Ecclesiastica sit, seu quid hac voce significetur. h . Non possumus ostendere censuram esse, nisi prius, quid hac voce significetur, exacte intelligatur. Ad hoc autem necesse est etiam cognoscere quid res ipsa significata sit; quo- judicium auimarum ferre. Atque ita Theologi niam heec duo in prsesenti materia valde sunt agentes de sacramento pcenitentiee, simul de conjuncta; et ideo utrumque simul explican- clavibus et censuris disputarunt in 4, d. 18 dum est. Nihil autem fere de hac queestione et 19 ac 20. Alios auclores omitto, quoniam ita in communi proposita invenio ab auctori- et vulgaria sunt loca, et in sequentibus fre- bus dictum, cum tamen a vera illius intelli- quens eorum mentio fiet. Sunt autem in gentia multae et graves controversice pendere Ecclesia varire species censurarum, quibus possint. Imo et Innocentius III, in cap. Quae- proinde multa communia sunt, quee ad com- renti, de Verborum significatione, interroga- munem rationem censurae consequuntur, et tus, quid nomine censuree intelligi debeat, ideo, ut debitum doctrinse ordinem servemus, sola partitione respondet, intelligi scilicet etclarius, ac distinctius procedamus, dicemus excommunicationem, suspensionem aut in- prius de censuris in communi, postea vero terdictum; communem autem descriptionem de singulis speciebus. In quibus omnibus seuinterpretationem nullam adhibet. tractandis eumordinem, quem insacramentis 2. Vocis censurse significatio. — Censura tenuimus, observabimus , uniuscujusque rei igitur, juxta Latinam quamdam et propriam. originem etnaturam, causas, effectus, et pro- significationem, idem est quod censoris digni- tas; censor autem dictus est a verbo censeo, quod est constituere vel prsecipere, ut dicitur in lege Censere, 3 Digest., de Verbor. signifi- prielates ordinate inquirendo. DISPUTATIO I. m CENSUR^ IN COMMUNI, AN SIT ET QUID SIT. Quoniam censura res est ab Ecclesia insti- cation.; pertinebat autem ad dignitatem cen-= soris de civiummoribusindagare, etindignog honoribus repellere. Ex quo ulterius derivata, est vox censurse, ut idem sit, quod severa tuta, non possumus prsesentem disputationem correctio, vel polius mulcta aliqua, quae Iocq definire, nisi de potestate instituendi censu- pcenee imponitur, et censio etiam Latine dici- 2 DlSP. I. DE CENSUP.A SECUNDUM SE. tur. Hinc ergo translata est et accommodata quao esl pcena, ejusdem rationis est cum illa, hccc vox ad significandam Ecclesiasticam Cjuae non est pcena; et eamdem inhabilitalem pcenam et mulctam, quce severitatem conti- quoad eosdem efiectus importat. neat, et rigorem aliquem Ecclesiasticce ju- 4. Depositio et degradatio cur non sint risdictionis, et poteslatis coercivee exerceat. censuroc. — Nondum vero est plene et adce- Perhcecautem verba nondum satis explicatur quate explicata ralio censurce, nam deposilio pirpria ratiocensurac, prout est in usu Eccle- e*t degradatio per se et ex primaria institn- siai, et prout cle illa nunc a.gere intendimus; tione sua sunt posnce spirituales et gravis- alioqui omnisgravis pccna Ecelesiastica, quce simce, qucc nunquam possunt nisi propler per modum mulclae, seu privationis, et inha- deliclum imponi, etiam gravissimum, ut col- Lilitatis imponitur, esset censura, quod fal- ligitur ex cap. Tuce, de Poenis, et cap. 2, sum est. Nam Ecclesia imponit hceretico, eodem, in sexlo,ubi interpretes id notant; et verbi gralia, ratione sui criminis, mulctam tamen non sunt censurae, ut infra ostencle- omnium temporalium bonorum, cap. Vergen- mus. Deinde scepe aliquis privatur propter tis, cle Hcerelicis, et c. Cum secundum leges, delictum Ecclesiastico beneficio vel jurisdic- eodem lilulo, in sexto, qucesine dubioestsatis tione, quce sunt res spirituales; est ergo illa sevcra pcena, quam nomine censurce nullus gravis et spiritualis poena ; et tamen censura appellabit. Ad hoc vero facile dici potest, pri- non est. Deinde cessatio a divinis etiam non valionem temporalium bonorum non esse est censura, et tamen est spiritualis pcena. pocnam propriam Ecclesiasticae potestatis, scd communem poteslati civili; et ideo non Censurx definitio. comprchendi nomine censurae Ecclesiaslicce, quce est spirilualis. 5. Dicendum vero est, censuram, prout est 3. Genus censurce. — Lege Sijlvest., verb. in usu Ecclesice, ita posse definiri : Censura Pcena, num. 2. — Irregularitas cur censura est poena spiritualis et medicinalis, privans non sit. — Secl licet hoc verum sit, ad sum- usu aliquorum spiritualium bonorum , per mum hinc habelur genus censurce, scilicet Ecclesiasticam potestatemitaimposita, ul per ■ spiritualem poenam, quod verum est, et eamdem ordinarie absolvi possit. Hcec de- i.nfra magis explicabilur; adhuc tamen inqui- scriptio sumpta est ex iis quee jura et Docto- i dum superest, quid conirahat spiritualem res communiter de censuris tradunt; ab his poenam §rd rationem censurce; neque enim enim sumenda est definitio et essentia talium satis est addero, gravem pccnam, quce seve- rerum moralium, quce ex arbifrio hominum ritalem indicet; non enim omnis pcena spiri- plurimum pendent. Et specialiter eam insi- tuaiis, etiamsi in illo ordine gravis sit, potest nuat Joannes de Legnano, Tractatu de Cen- censura appellari; nam irregularitas sccpe est sura ecclesiastica, c. 1, quamvis ille aliquid gravis pcena, et est spiritualis, et tamcn non omittat, quod nobis visumestnecessarium, et es.' censura, ut ex dicto cap. Qucerenti, colli- aliqua addat, quce pertinent potius ad specia- gi.ur, et infra ostendetur. Dici vero polest, les censuras, quam ad rationem communem. ccnsuram significare talem pcenam spiritua- In primisergocensuraperspiritualempcenam lem, qtice per se et ex primaria institutione tanquam per genus definitur, quia non omnis sua habeal ralionem poencc, quce solum prop- poena spiritualis, censura est, ut recte est ter erimen imponalur; irregularitatem autem probatum; omnis autem censura est poena non esse hujusmodi, quia. loquendo prcccise spiritualis, quia est actus jurisdictionis, ct de ralione irreguiarilatis ut sic, non est in- potestatis coercivce, etnunquam, vel imponi- troducta in pcenam seu ratione criminis, sed tur, vel incurritur, nisi ratione criminis. ut inhabilitas quscdam ob indecentiam ali- Undc,si censura sumatur active, sicactionem quam, quce proinde scepe contrahi potest judicis significat, qucc est punitio activa; si abscme delicto. Quod si aliquando pcena est, vero sumatur passive, significat ipsam spiri- non propterea tunc induit ralionem censurcc, tualem pcenam, quce pro culpa infligitur. Est «juidquid aliqui moderni senliant cum Soto in autem semper hcec poena privativa aliquorum 4, dist. 22, q. 3, art. 'I , contra quos agemus spiritualium bonorum, saltem quoad usum, ut nfra sectione 3, quia illa ratio poenceest quasi constat ex usu Ecclesicc, et ex ipsa ratione secundaria in illa mulcta seu inhabilitate, spirilualis pcencc, nam hoc ipso quod spiri- primaria vero est ratio indecenticc, quce tualis est, non potest consistere in inFliclione semper inlervenit. Unde talis irregularitas, alicujus rei positivce, quce pcenam inferat; SECT. I. QUID CENSURA ECCLESIASTICA SIT. 8 nulla enim talis res posiliva cogitari potest, communem usum Eoclesrse, per eamdem Ec- nec per legem, aut sententiam judicis fieri, clesire potestatem tolliet absolvi soleat. Unde, seu imprimi; nec si illa fmgeretur, posset si qure est pcena in Ecclesia, qua3 ut porpotua pcenre rationem habere; consistit ergo in ali- imponitur absque spe remissionis, -vel hoc qua morali privatione, etnecesse est, ut pri- solo titulo excludi debet a genere censuTte, e£ vet spirilualibus commodis, nam indehabet hujusmodi est depositio et degradatio, ut in- quod spiritualis sit. ferius videbimus. Ralio autem hujus non est 6. Censura primario privat usu actionwn alia, nisi quia juxta Ecclesiee consuetudinem spiritualiwn, in ordine tamen ad illam etiam et institulionem, censura est vinculum, seu temporalium. — Dixi autem , primario esse ligamen quoddam dissolubile moraliter, quan- privationem spiritualium aclionum, tum quia tum est ex instilutione sua. Citatur c. Nemo secundario etiam privat usu corporalium seu 1, 11, quncst. 3, ubi censuree vincula appel- externarum actionum, nimirum communica- lantur; ibi vero nihil de dissolubilitale agitur; tione humana, honore, vel salutatione, et est tamen hajc consentanea materise talis Cfetera, quod tamen semper est quasi indi- poena3, quia non consislit proprie in aliqua recte et in ordine ad spiritualia. Tum etiam inhabilitate ipsius persona3, nec in privatione quia hcec censura non privat hominem spiri- habilus seu radicalis potestatis, ut sic dicam, tualibus bonis habilualibus seu permanenti- sed solum in privatione actionum,seu in quo- bus et internis, ut sunt in primis character, dam vinculospirituali, quo aliquisita ligatur, quia indelebilis est, et ideo non potest censura ut tales actiones jure et Iegitime exercere non privare potestate ordinis. Item ejusmodi sunt, valeat; tale autem vinculum postulat, ut dis- gratia habitualis et virtutes infusa^, quia his solubile sit, et sub hac ratione per censuram non potest homo invitus privari, ueque sunt imponitur. Unde includit conditionem, donec immediate in potestate Ecclesiaj, sed ejus resipiscas, c. 1 de Judic, cum similibus, de jurisdietio proxime circa actiones versatur; qua latius infra. el ideo pcena hasc, qua? censura dicilur, im- 8. Censura cur nunquam transeal in rem mediate privat aclionibus, seu usu spiritua- judicatam. — Ac propterea, licet alias senten- lium rerum. Unde licet interdum Ecclesia tiae post decem dies, ex quo latas sunt, ita privet aliquem Ecclesiaslico beneficio, illa transeant in rem iudicatam, ut tolli non pos- pama non est proprie censura , nisi habeat sint (ut dicitur in c. Quod ad consultationem, adjunctam suspensionem aliquam spiritna- de Sententia et re judicata), nihilominus cen- lium actionum; nam iiac seclusa, privatio sura, per quamcumque sententiam imposita, beneficii magis esttemporalis quam spiritua- post quodcumque tempus auferenda est, si lis pcena. Quia licet in 'beneficio principalius homo resipiscat, utcolligitur ex c. Ex litteris, sit spirituale officium, quam temporale com- de Conslitutionibus. In quo textu fundari moftum, tamen in illa pcena, ut prreeisa a potest prasdicta pars defmitionis, et in aliis, suspensione, magis inlenditur infliclio ten> quos ibi Panormit. refert, n. 10, et Felinus, poralis incommodi, quam spiritualis nocu- num. 34. Ratio autem esse videtur, quia, licct menti. Denique sub hoc usu spiritualium censura sit pcena, simul tamen est mediciua, bonorum comprdhendimus , non solum pro~ ut in ipsa definitione indicavimus, et in se- prias ct rigorosas actiones, sed etiam effectus quentibus lalius explicaturi sumus, et Theo- eorum et passiones, seu quasi passiones, ut logi frequenler advertunt in 4, d. 1*8, 6e ex- sunt receptio sacramenti, participatio suffra- communicatione tractantes; est autem eadem giorum Ecclesia3, etc. ratio de creteris censuris ut sic; non enirn 7. Censura requirit Ecclesiasticam potesta- imponunlur solum ut hominena puniant, sed tetn. — Qua potestate fertur, eadem tollitur. ut eum resipiscere faciant a culpa et contu- — Hinc au^tem faoile intelligitnr, hujusmodi macia, ut notavit Ronaventura in dicta d. 18, censuram requirere Ecclesiasticam potesta- art. 1, qurest. 2, et sumitur ex dict. cap. Ex tem, per quam possit imponi; quoniam legi- litteris, et ex cap. 1 de Judic, et ex c. I de tima pcena non nisiab habentejurisdictionem Exceptionibus, in 6, et expressius in cap. 1 et potestattem infligi potest; censura aulem deSenlentia excommunicationis,insexto. Non est pcena justa et legitima; et ideo requirit in autem esset talis poena medicina, si esset "Ecclesia potestatem, de qua in sequente sec- perpetua et absque spe remissionis. Maxime tione dicemus. Addidi «vero, talem esse usum cum bona illa, quibus privat, spiritualia sint: •hujus potestatis in censura ferenda, ut juxta et kleo per se, et direcle magnum quoddam | DISP. I. DE CENSURA SECUNDUM SE. Qocumentum inferat eorum privatio, ideoque potestatem jurisdictionis in foro exteriori seu morti comparetur in cap. Pcr venerabilem, contenlioso a Christo Dominoconcessam. Ha3C 3irca finem, Qui filii sint legitimi ; ergo ea assertio de fide est. Ut autem intelligatur et solum ratione medicinalis esse potest, quia probetur, repetenda est distinctio in superio- propter vitandum talenocumentum, peccator ribus tacta, de duplici potestate ordinis et ad resipiscendum inducitur, ut recte docuit jurisdictionis. Hic ergo non est sermo de po- Augustinus, libro de Correctione et gratia, testate ordinis, quia ad censuram ferendam, cap. 15, et habetur in cap. Corripiantur, 24, neque illa potestas sufficit, nec necessaria queest. 3; quod non faceret, si veniam seu est, ut infra videbimus. Rursus potestas rnnissionem desperaret; quare de ratione jurisdictionis distingui solet in interiorem et censurae est, ut sit ligamen dissolubile. exteriorem ; quee ita appellantur, non quia 9. Atque ex his satis constat, quid sit cen- utraque non exerceatur per actus sensibiles sura in communi sumpta, et quee sit ejus de- et externos; nam, cum utraque sit in homini- scriptio,qua3partim excitatis juribus a nobis bus respectu aliorum hominum, necesse est, sumpta est, partim ex aliis, in quibus Eccle- ut per actus exteriores exerceatur; sed ita siastica censura, pcena vocatur, non solum appellantur, quia una ordinatur ad forum secundum communem rationem nocumenti, sed etiam secundum proprium respectum pcenee ad culpam, quia non nisi propter cul- pam juste imponi potest, ut sumitur ex cap sacramentale, quod pertinet solum ad con- scientiam et internum bonum animarum; et ideo interior jurisdictio appellatur; de qua diximus agentes de ministro sacramenti poe- Nullus, 1 1 , queest. 3, et c. Sacro, de Sententia nitentiae. Altera vero potestas ordinata est ad excommunicat. Partim ex dicto c. Quaerenti, gubernandam Ecclesiam in exteriori foro per ubi tres tantum censuree Ecclesiasticee recen- judicia, poenas, etc, quee ad bene consti- sentur, quee divisio non nisi juxta preedictam tuendam et regendam hominum rempubli- descriptionem constare potest, ut ex dicendis in sect. 3, manifestum fiet. cam necessaria sunt; et heec vocatur potestas jurisdictionis exterioris. Ad quam pertinet vis directiva ad ferendas leges obligantes in conscientia, quam esse in Ecclesia, in materia de legibus probandum est. Pertinet etiam vis coerciva, et propterea etiam vocatur potestas fori contentiosi. 3. Matth. loca ex c. 16 eH8, expendun- SECTIO II. Utrum sit in Ecclesia potestas ad ferendas censuras, et qualis illa sit. 1 . Ratio dubitandi. — Ratio dubitandi esse potest, quia Ecclesia non habet potestatem tur. — Ex Pauli locis idem colligitur. — ad privandum hominem spirilualibus bonis, Hanc ergo potestatem fuisse a Christo suee nam si quee potestas illi data est, illa est ad Ecclesiee datam constat primo ex illis genera- tedificationem, nonad destructionem ; privare libus verbis Mattheei 16 et 18 : Quodcumque autem fideles bonis spiritualibus , non est ligaveris (seu ligaveritis) super terram, erit tcdificatio eorum, sed destructio. Neque Ec- ligatum et in ccelis, etc. In quibus primum clesia est domina horum bonorum, ut eis consideranda est generalislocutio, Qusecum- possit suo arbitrio uti, sed ad summum est que alligaveritis ; nam merito extenditur ad dispensatrix eorum in commodum et in utili- omnia illa, quee ad conveniens Ecclesiae regi- iatem fidelium. In contrarium vero est usus men necessaria vel utilia esse possunt. Neque Ecclesiee, qui non potuit nisi legitima potes- tate fundari ; alioqui fuisset intolerabilis error ac violenta tyrannis. 2. Potestas jurisdictionis duplex. — Luthe- rani cum multis aliis heereticis censuras Ec- ilesiasticasideo contemnunt, quia omnem Ec- esse potest ulla ratio excludendi aliquid, vel liraitandi verba, quee Christus non limitavit, ut ponderavit Innocentius III in cap. Solitee, de Major. et obedient. Item expendenda est metaphora verbi ligandi; optime enim ac- commodatur ad Ecclesiasticam censuram, clesiasticam potestatem a Christo manantem quee, ut supra diximus vinculum quoddam Ecclesioe pastoribus eripiunt, de quoruni opi- nionibus ea retulisse nobis sufficit, quee in superioribus , agentes de clavibus et de mi- nistro pcenitentiee, teligimus. Nunc breviter Catholica veritas slatuenda et confirmanda seu ligamen est. Quod vero additur, erit ligatum, et in ccelo, satis declarat, potestatem hanc non esse naturalem, sed supernatura- lem, et ligamen illud esse spirituale, et supe- rioris ordinis. Denique quod sermo sit de est. Dicendumque est primo, esse in Ecclesia potestate fori contentiosi, in loco Matth. 18, SECT. II. AN IN ECCLESIA SIT POTESTAS FERENDI CENSURAS. 5 satis declarant antecedentia verbn : Si Eccle- festum est,et in materia de fide latius tractari siam non audierit, sit tibi tanquam ethni- solet : ergo. Utraque item antecedentis prae- cus, et publicanus, id est, separetur, ut indi- missa ex utroque jure, civili, scilicet, et cano- gnus Ecclesiastica communicatione et fructu. nico, confirmari potest. Nam, in 1. 2, ff. LTt enim ostenderet Christus futurum esse, ut de Jurisd. omn. jud., dicitur : Cui jurisdictio hoc juste, et valide fieret in sua Ecclesia, data est, ea quoque concessa esse videntur, statim subjunxit, Amen, dico vobis, quxcum- sine quibus jurisdictio expleri non potuit; que ligaveritis. Atque hanc potestatem in se et in 1. ult., ff. de Eo cui mand. est jurisd., agnoscebat Paulus cum diceret, 2 adCor. 10: dicitur : Jurisdictio sine modica coercitione Nam et si amplius aliquid gloriatus fuero de nulla est. Similia fere verba habentur in cap. potestate nostra, quam dedit nobis Dominus Pastoralis, in principio, de Offic. delegati; in xdificationem, et non in destructionem ves- Jurisdictio nullius videretur esse momenti, si tram, non erubescam. Quam etiam non multo coercitionem aliquam non haberet. Et in c. ante comprehenderat sub armis militise nos- Ex litteris, eod. tit. : Jurisdictio delusoria vi- tra>, quee non carnalia, sed potentia Deo ap- deretur, si coercitionem aliquam non haberet. pellat, eliam ad ulciscendam omnem inobe- Idemque habetur in c. Prseterea, eod.lit., ubi dientiam. Unde cap. 13, subdit : Quoniam si etiam illa generalis regula traditur : Cui venero iterum, non parcam; et infra : Ideo causa committitur, super omnibus, qux ad absens scribo, ut non prxsens durius agam causam ipsam < pertinerenoscuntur, plenarivV secundum potestatem, quam Dominus dedit recipit potestatem. mihi. Et hanc eamdem potestatem coercivam nomine virgas optime significavit, primse ad quo ioco Evangelii dederit Christus Ecclesix Cor. 4, dicens : Quid vultis? in yirga ve- jurisdictionem fori conientiosi. niam ad vos, an in charitate, et spiritu man- suetudinis? 6. Potest vero circa hanc assertionem 4. Praeterea hac potestate usus est Paulus, quaeri, quo tempore, seu Evangelii loco de- 1 Corinlh. 5, dicens : Ego autem absens cor- derit Christus Dominus hanc potestatem Ec- pore, prxsens autem spiritu, jamjudicavi, ut clesiae suse. Aliqui existimant dedisse illam prcvsens, eum, qui sic operatus est; et 1 ad Matth. 18, cum Apostolis dixit : Amen, dico Timotheum 1, actum ejusdem potestalis in- vobis, qusecumque alligaveritis super ter- dicat, cum ait : Ex quibus est Hymenxus , et ram, etc, nam eo loco sermonem habebat Alexander, quos tradidi Satanx, ut discant Christus de actibus externac jurisdictionis, ut non blasphemare. Et eadem potestate creditur superius declaratum est, et exponunt ibi Hie- ususPelrus, cumActOr. 8, dixitSimoni Mago: ronymus et Chrysostomus, homil. 61. Indicat Nonest tibi pars, neque sors in sermone isto. etiam Augustin., lib. 1 cont. Advers. leg. et Nam, quod illis verbis Simonem excommu- Proph., c. 17. Atque ita sentiunt Cajet., t. 1 nicaverit, et ab Ecclesia ejecerit, satis signi- Opus., tract. 3, cap. 5, et Victor., relect. 2 de ficalur in canone 30 Apostolorum, ubi Simo- Potest. Eccles., n. 9. Sed quanquam ex illo niaci excommunicantur, et in exemplum loco recte colligatur aliquando dandam fuisse adducitur factum Petri, qui Simonem ab a Christo Ecclesiee et Apostolis hanc potesta- Ecclesia ejecit. Itaque intellexit Tharasius, in tem, non tamen satis colligitur ibi esse da- epistol. ad Adrianum Papam, quae habetur tam, sed verisimilius est ibi solum fuisse in 1 tomo Bibliothecee Sanctor. Tradilione, et promissam. Quod primo ostendi polest a si- usu Ecclesise, confirmabitur amplius luec ve- mili ex Matth. 16, ubi Christus dixit Petro : ritas in sequente seclione. Quodcumque ligaveritis super terram, etc; 5. Ratio assertionis. — Varis textibus et tamen omnes intelligunt solum fuisse pro- utriusque juris probatur assertio. — Ratio missionem factam; quodsatis ostendunt prie- vero ejus est, quia omnis respublica bene cedentia verba de futuro : Super hanc petram instituta indiget potestate jurisdictionis tam xdificabo Ecclesiam meam, et tibi dabo cla- direcliva quam coerciva, ut convenienter ves regni coelorum. Quamvis autem in alio regi possit, ut per se manifestum est, etiam loco Matth. 18, similia verba de fuluro ad- in nalurae lumine: sed Christus suam Eccle- juncta non fuerint, tamen ex ipso contextu Siam instituit tanquam unum corpus politi- satis constat, verba illa : Quxcumque alliga- cum per hominesregendum,elgubernandum, veritis, omnino referri ad tempus futurum, ut ex Evangelio, et traditione Ecclesise mani- et continere preedictionem, ac promissionem (5 D15P. I. DE CENSURA SECUNDUM SE. potestalis in Ecclesia futurae. Neque enim ibi proprie lalis promissio faeta fuerit, et verba Ghristus sacerdotes, Apostolos aut judices ipsa Cbristi satis declarant, et Anacletus creavit, neque de inslituenda ex tunc Eccle- Papa, in epist. 2 decretali (refertur in c. In sia aut magistratibus ejus tractavit, sed so- novo, 21 dist.) docuit, et ipse etiam Augusti- lum docobat ordinem correctionis in sua Ec- nus ita intellexit, lib. 2 cont. Gaudent., c. 23. clesia servandum, utique postquam Ecclesia Dicitur ergo Petrus accepisse hanc potesta- esset ab ipso fundata ; totus ergo illc sermo tem in persona Ecclesise, id est, pro Ecclesia, refertur ad tempus, in quo et pro quo Eccle- quse eam accepit in Petro tanquam in suo »a fundauda erat, non ad illud ipsum, in quo capite et principe; et e converso Petrus ac- Christus loqaebatur. cepit illam, ut caput Ecclesise. perpetuo du- 7. Locus Joannis 21, expenditur. — Est rafurnm cum ipsa Ecclesia, non in sua per- ergo aliorum sententia hanc potestatem da- sona sola, sed in successoribus suis. Ttaque tamesseJoan. 21,cumPetro dixit Christus : quoad hanc primam partem certa est dicta Pasce oves meas, nam illis verbis constituit sententia. Pelrum supremum Ecclesise pastorem; et 9. Quoad aliam vero partem de ca_;teris eonsequenter potestatem illi tribuit non solum Apostolis probabilius existimo, etiam ipsos ad tradendum oviI>us pabulum doclrinaB, ut accepisse immediate a Christo hanc potesta- heeretici volunt, sed etiam ad regendas illas, tem, sicut iisdem illam Christus immediate et coercendas, si necesse sit; utrumque enim pollicelur. Quae est communior Scholnstico- est ad pastorale munus necessarium, ut ex rum sententia in 4, dist. 18 et ssquent.. quam rationibus, et juribus adductis satis constat, etinm tenet Gabr., in canonem lect. 3: Herv., et erudile demonstrat Bellarminus, lib. 1 de tract. de Potestat. Pap.; Cajet. et Victor. su- JAom. Pontif., c. 15. Atque hanc sentcntiam pra ; et Castro, lib. 2 dc Justa hecret. punit., lennit Turrecremata, lib. 2 Summ. Eccles., cap. 24. Et sumitur ex Anacleto supra. Nam c. 77. Unde concludit soli Pelro datam esse a haec potestas cum aliis, quae in Apostolis Christo immediate hanc potestatem, caeteris fuerunt, erat de intrinseca ratione Apostolici vero Apostolis per Petrum, quod superius muneris, quod est supremum in Ecclcsia, etiam docuerat cap. 54, utinde etiam conclu- juxta illud 1 ad Corinlh. 12: Et quosdam derel neminem in Ecclesia habere hanc po- quidem posnit in Ecclesia, primum Aposto- testalem immediate a Christo praeter Roma- los, etc, ubi D. Thom. : Majores, inquit, mi- num Pontificem; et ab eo cseteros pastores, nistri in Ecclesia sunt Apostoli, ad quorum et Episcopos illam participare. Ad quam officium tria pertinent, quorum primum est sententiam confirmandam plura afferfc de- auctoritas gubernandi fidelem populum, etc. creta, prsesertim capii. Ita Dominus, dist. 19, Pertinet ergo haec potestas intrinsece ad mu- ex Leone Pap., 87 epist., et eumdem Leo- nus Apostolicum ; Christus autem immediate nem, serm. 3 ordinationis sua3, ubi loquens contulit omnibus Apostolis dignitatem, et de Petro, inter alia ait : Non nisi per ipsum munus Apostolicum, ut sumitur ex Luca? 6, dedit id, quod aliis non negavit. Et eamdem et Joan. 6. Unde cum post Christi mortem senlentiam tenet Jacobatius, lib. 10 de Con- ioco Judie sufficiendus esset unus Apostolus, ciliis, art. 7. cccteri non ausi sunt creare illum, sed desi- 8. Petro datam esse potestatem imme- gnare personas, et a Christo peliernnt, ut, diate. — Sed in hac sententia verum quidem quam ipse eligeret et institueret, declararet. et indubitatum esl, dedisse Christum Petro Fuit ergo illa dignitos immediate a Christo immediatehancpolesiatemjurisdictioniscoer- dala;ergo efi jurisdictioilliintrinseceannexa, civae, et Joann. 21 implevisse quod illi spe- juxta illud : Qui dat formam, dat consequen- cialiier promiserat Matth. 16. Nam, ttcet tiam. Quamobrem Paulus sicut abipsoChristo Augustin., tract. 50 in Joan., docere videatur Aposlolus factus est (juxta illud ad Galat. 1 : illam promissionem factam esse Petro, non Non ab hominibus, neque per hominem, sed ut singulari personee, sed ut reproesentanti per Jesum Christum), ita ab eodem potestatem Ecclesiam, sensus tamen ejus est, illam pro- accepit, juxta illud ad Corinth. 13 : Quam Do- missionem non ita fuisse factam soli personse minus dedit viilu, et ad Galat. 2 : lMihi ewm, Pelri, ut cum illo esset extinguenda talis po- qui videbantur esse aliquid, nihil contule- tpstns, ac si propter ipsum praecipue et non runt. propter Ecclesiam perpetuo duraturam pro- 10. Ubi data potestas Apostolis. — Si ergo mlUerelur.- Nam quod ipsi Petro vere, ac inquiralur, quando caeteris Apostolis dala sit SECT. II. AN IN ECCLESIA SIT POTESTAS FERENDI CENSURAS. 7 hffic potestns immediate a Christo, dicendum necessario sequitur, quod Victoria et Castro est datam esse Joan. 20, cum illis dixit : locis supra citatis inferunt, et affirmat etinm Sicut misit Pater, et ego mitto vos; tunc enim Soto in 4, dist. 22, quwst. 2, art. 1, nempe illos constituit legatos suos et vicarios, ut Episcopos omnes recipere immediat? a Chri- Chrysostomus loquitur, ubi recte Toletus ita sto potcstatem jurisdictionis coercivas, nam exponit : Qua auctoritate Pater misit me, potestas illa data Aposlolis in communi non eadem vos ego mitto, ut prxdicetis, guberne- fuit ordinaria, sed delcgata, ctideo illn ut sic tis, et dirigatis mundum in viam salutis et non dcrivaturad Episcopos. Sicut etiam su- veritatis. Quod ita intellige, ut parlicula pra diximus dedisse Christum Apostolis im- sicut, non dicat aequalitalem, sed similitudi- mediate jurisdictionem in fbro pccnilcntise nem cum proportione. Nam sicut Christus per illa verha : Sicut misit me vivens Pater, missus est a Palre cum omni polestale conve- et ego mitto vos; et nihilominus non dedisse niente tali personse, et muneri Redemptoris, illam, neque semper dare immediate omni- ita ipse misit Apostolos cum omni potestate bus Episcopis. Unde quoad hanc partem eo- Apostolico muneri convenienti, ut diserle ex- dem modo philosophandum est de hac potes- posuit Cyrillus, lib. 12 in Joan., c. 55, et late jurisdictionis externae, sicut de interna, Cyprian., lib. de Unit. Ecclesiae, prope init., ut facile constabit, considerando et appli- et epist. 73 ad Jubaianum. cando omnia, quse de priori potestate clixi- 11. Quid de Petro. — Dices : ergo etiam mus; qua3 hic repetere necessarium non est. tunc dedit Petro potestatem praedicL i, et Atque juxta hanc veritatem explicanda sunt non Joan. 21, ut diximus. Respondetur tunc ea, quse Turrecremata pro suce sentenliee dedisse Petro potestatem, quasi dele^atam, confirmatione afferebat. Cum enim Ponlifices et sequalein cum cseteris Apostolis; postea aiunt omnem Ecclesiasticam potestatem a vero dedisse illi potestalem ordinariam su- Christo per Petrum ad caeteros dimanasse, premi pastoris, cui alii succederent in Eccle- loquuntur de omni polestate ordinaria , qure sia, ut in ea potestas illa perpetuo e!uraret, in Ecclesia durat seu exercetur, non de pecu- quod alii Apostoli non habuerunt, neque liari et delegata Apostolorum potestate. ipse Petrus ex vi prioris coneessionis. Unde in posteriori Ioco factus etiam est ipsis Apos- £sse fa Ecclesia potestatem ad censuras tolis superior et eorum paslor, quod p. ; prio- ferendas. rem concessionem non habuit. Neque prop- terea necesse est dicere habuisse Petrmiduas 14. Dico secundo esse in Ecclesia potesta- polestales jurisdictionis, sed unam inlegram, tem ad censuras inslituendas, atque feren- prius minus perfectam, postea pe- tectiori das. Hsec veritas etiam est de fide, quas modo concessam. magna ex parte ostendi potest ex testimoniis 12. Quidde Thoma. — Sed quid dicendum adduclis, nam ex eis intelligimus, Apostolos est de Apostolo Thoma, qui tunc aberat, fuisse usos hac polestate. Cum enim Paulus quando Christus illa verba protulit : Sicitt mi- ait, 1 ad Timoth. 1, se tradidisse Satanae sit me Pater, et ego mitto vos? Respondetur Alexandrum, et Hymenseum, per excommu- idem hic esse dicendum quod supra diximus nicationem id fecisse communiter exponitiir ; de poteslato ordinis et jurisdictionis in foro et similiter, 1 ad Cor. 5, cum ait : Judicavi poenitentire. Raque potuit Christus per suam tradere hujusmodi Satanx in interitum car- potestalem excelleiiliea eam concessionem nis, etc. Eodemque modo exponitur (ut supra exlendere etiam acl personam absentem; vel. notavi) factum Petri, Aclor. 8; et simililer ia si solum ad praesentes Iocutus est (ut mngis canone Apostol. superius citato habemus indicat pronomen illud vos), post octo dies, usum eensurse ex Apostolorum tempore; quancb iterum apparuit, etThomam acl fidem quem usum tenuisse postea sequentes Ponti- reduxit, et in Apostolorum collegio confir- fices constat fere ex omnibus epistolis decre- mavit, tunc ei similem polestatem tribuit, vel lalibus; praecipue videndaa sunt epistola i aliquibus verbis similibus, vel eliam sine et 2 Alexandri, et 2 Coelestin.i I, in qua trac- illis; sicut etiam Matthiae invisibililer dedit tansin speciedeexcommunicatione, dicitesse Similem potestatem, quando illum elegit; et ex Apostolorum instituto. Urbanus etiam I, postea similiter eamdem donavit Paulo. in sua epistola decretali, ex locis Evangelii 13. Episcopi non recipiunt immediate a supra adductis colligit Christum dedisse Ec- Christo jurisdictionem. — Nec vero ex hoc clesiae hanc polestatem. Idem fere Fabianus 8 DISP. I. DE CENSURA SECUNDUM SE. P., epist. 1 et2, et eodem modo caeteri Ponti- 16. Objectio. — Responsio. — Dices, non fices, et Concilia omnia hanc potestatem sup- esse parem rationem de spiritualibus, el de ponunt, et exercent, ut supervacaneum sit materialibus bonis ; videtur enirn contra de- ea in particulari recensere. Idemque dici po- bitum usum potestatis spiritualis, ut Ecclesia test de sanctis Patribus; quanquam illi fre- privet subditos spiritualibus bonis, ut in ra- quentius loquuntur de excommunicatione; tione dubitandi propositum est. Quae non quod nobis satis nunc est. Videantur Augus- parum augctur argumento Chrysostomi, ho- tinus, lib. 2 Retract., c. 47, ubi hanc potes- milia de anathemate, ubi sic inquit : Aut tatem colligit ex verbis illis, 1 Cor. 5: Auferte anathematizas viventem aut mortuum? Si malum ex vobis ipsis, ita exponens : Homi- mortuum, impie agis, quia jam sub jure hu- nem malum, et perniciosum a vobis separate mano non existit, sed Domino suo stat vel per excommunicationem. Quam esse maxi- cadit. Si vivum, impie etiam agis, nam eum, mam pcenam dicit idem Augustin., lib. de qui ad bonum converti potest, abscindis.Res- Correct. et grat., cap. 15, et habetur in cap. pondetur, poenamhanc non esse abusum, sed Corripiantur, 34, queest. 3. Unde eleganter justum usum Ecclesiasticee potestatis, neque Chrysost., homil. 4 ad Hebr. : Nemo (inquit) esse nimium rigorosam, aut acerbam, sed contemnat Ecclesiastica vincula; non enim proportionatam et convenientem, clave (ut homo est qui ligat, sed Christus, qui nobis inquiunt) non errante, id est, si pastores Ec- hanc potestatem dedit. Ethabetur in c. Nemo, clesiee prudenter illa utantur. Primo quidem, 11, queest. 3. Undeetiam Anther.P.,in epist. quia heec spiritualia bona, quibus homines decretali, dicithancpcenamhabereinEcclesia per censuras privantur, non sunt ipsamet eum locum, quem pcena mortis habebat in bona interna, in quibus vita spiritualis con- Synagoga. Quod etiam significavit Innoc. III, sistit, aut a quibus essentialiter pendet (his in capit. Per venerabilem, circa finem, Qui enim non potest homo privari per humanara filii sint legitimi, in illis verbis : Mori prseci- potestatem absque proprio consensu) , sed pitur, id est, per excommunicationis senten- pertinent vel ad usum alicujus Ecclesiastici tiam veluti mortuus a communione fidelium ministerii, vel sacramentorum, vel ad com- separari. Notanda etiam sunt verba Tertul- municationcm in aliquo fructu sacrificiorum, liani, in Apolog., c. 39 : Summumque futuri orationum etaliorum bonorum operum Eccle- judicii prwjudicium est,si quis ita deliquerit, siee. Et quamvis communicatio in his bonis ut a communicatione orationis, et conventus, possit multum conferre ad internum bonum et omnis sancti commercii relegetur; et prius animae, nihilominus aliquando magis confert hanc pcenam vocaverat censuram divinam; ad excitandum et commovendum hominem circa quae verba videndus est Pamelius, et contumacem ipsa privatio talis communiea- latius in epistol. 38 et 62 Cypriani, ubi multa tionis ; nam pudore afficitur, quando videt se alia ex sanctis Patribus congerit. a consortio Sanclorum segregari, vel timore 15. Ratione probatur. — Ratione de- movetur, cum se conspicit in tanto periculo monstrari potest heec assertio ex prsecedenti, constitutum. Praelerea talis poena non est nam in Ecclesia est spiritualis potestas coer- pura, sed medicinalis, ut dicitur in c. 1 de civa, quee ex Christi institutione non est Sent. excomm., in 6, et sumitur ex illo Pauli limitata ad unum vel alterum modum pcenae, 2 ad Corint. 5 : Tradidi eum Satanx, ut spi- sed generatim concessa ad omnem modum, ritus ejus salvus fieret. Neque vero potest quisecundum rectam rationem possit institui. semper tam suavis esse medicina, ut nihil Unde et ipsa verba Christi generalia fuere, noceat, quod in corporalibus etiam videre quantum ex forma verborum esse poterant, licet. Hoc autem nocumentum in hujusmodi scilicet, Qusecumque ligaveritis. Sed hic mo- censura non erit admodum grave, si ipsa cen- dus ligandi et puniendi per censuras est pos- sura brevi tempore duret; est autem fere sibilis, ut constat, et est proporlionatus spi- positum in voluntate ejus, qui sic punitur, ut rituali potestati, tum quia spirituali potestati brevissima sit talis pcena seu privatio, prae- magis congruit spiritualis gladius quam ma- sertim, quoad ea bona, quee ad proprium terialis ; tum etiam quia unaqueeque respu- spiritualem profectum conferre possunt. Unde blica, ut puniat, vel coerceat subditos, pri- si ille, qui sic punitur, nolit resipiscere, et vare potest illos propriis bonis, vel privilegiis propterea diu tantis bonis privetur, sibi im- illiusreipublicae;hocautemfacitEcclesia per putet. Eo vel maxime, quod ad commune censuras. bonum Ecclesiae expedit, ut, qui hujusmodi SECT. III. QUOTUPLEX SIT CENSUKA. 9 est ab aliorum consortio segregetur. Ecclesia surse; nam hse omnes sunt quaedam poenae autem in hiscensuris instituendis et ferendis, spirituales, quibus privantur fideles usu vel ma^isprospicitcommuni bono quam privato; communicatione aliquorum spiritualium bo- nam, pestilente flagellato, stultus etiam sa- norum. Unde etiam facile constat, id quod yientior erit, ut dicitur Proverb. 19 et 20. secundo loco est certum, has tres esse dis- \1. Loco Chrysostomi satisfit. — Ad argu- tinctas in ratione censurae; nam diverso menlum autem Chrysostomi respondetur in modo, et diversis bonis spiritualibus privant, primis, de sententia ipsius Chrysostomi, tum ut, de singulis disserentes, late videbimus. aliis locis, lum in illamet homilia, salis con- 2. Prseter has tres non est alia censurx spe- stare, esse in Ecclesia potestatem, de qua cies. — Tertio colligitur ex eadem definitione, agimus, et licitum usum anathematis. Solum nullam aliam esse censuram prseter has tres. ergo reprehendit vel nimiam facilitatem et Hoc non est tam evidens, quia Pontifex non abusum, vel temeritatem etiam anathemati- expresse adhibuit hanc partem negativam zandi ultra concessam polestatem. Et huc vi- seu exclusivam. Mihi tamen satis certa vide- detur ratio ejus tendere; reprehendit enim tur, quia illa responsio Pontificis est doctri- eos, qui fortasse nimio zelo ducti, non solum nalis, et ideo, licet in verbis indefinita vi- doctrinam aliquorum anathematizabant, sed deatur, sequivalet universali, ac si diceret, etiam in ipsas personas invehebantur sine omnem censuram in illis tribus membris fructu et ulilitate. Item videtur specialiter comprehcndi. Item quia alias insufficienter reprehendere aliquos, qui ita ferebant ana- Pontifex respondisset, et queestioni sibi pro- thema, ut nullam relinquerent spem redeun- positee non plene satisfecisset. Fuerat enim di,contra quos recte procedit ratio ejus.Alio- ab illo interrogatum, quid esset nomine cen- quinullam vim habet; nam juste etpiepotest suree intelligendum in Pontificiis rescriptis; abscindi vivus, etiamsi converti possit; imo et respondet, non solum interdictum, sed ad hoc abscinditur, ut convertatur, ut spiri- etiam suspensionem et excommunicationem ; tus ejus salvus fiat, ut dicitur \ ad Cor. 5. ergo intelligit nihil aliud illa voce compre- An-vero possit censura seu excommunicatio hendi juxta Ecclesiasticam consuetudinem et in mortuum ferri, dicemus postea suo loco. significationem. Alias regula illa insufficiens Nunc satis sit dicere, si quomodo fertur, vel esset ad intelligenda rescripta Pontificum, et esse potius declarationem excommunicationis concessiones, quae in eis fiunt; nam interdum prius contractae, vel directe solum esse quoad possemus nomine censurae quidquam aliud ea, quee potest defunctus a viventibus parti- explicare. Atque ita vana et fere nullius mo- cipare, ut sumitur ex V Synodo, act. 1, et menti esset illa responsio; siquidem ea non. habetur in c. ult., 24, q. 2. obstante, quando Pontifex concedit faculta- 18. Supererat autem hoc loco tractandum, tem tollendi censuras Ecclesise, vel ferendi inquibus personis seu minislris Ecclesiae heec illas, posset quis interpretari, ibi dari facul- potestas resideat. Sed hoc spectat ad causas tatem tollendi, vel imponendi etiam irregula- seu ministros censurarum ferendarum, de ritatem, depositionem, aut alia similia. Nec quibus propriam inferius disputationem in- dici potest, ibi tantum exponi nomen cen- stituemus. surae, quatenus in rescriptis Pontificiis usur- patur, non vero secundum se et absolute SECTIO III. sumptum ; hsec enim duo inter se pugnant ; Quotuplex sit censura. nam censuraa nomen rem quamdam mora- lem, seu pcenam ab Ecclesia introductam si- 1 . Excommunicatio, suspensio et interdic- gnificat, et primo ac per se nititur Pontificia tum sunt censurx. — Heec queestio definita auctoritate, et inde ad inferiores derivatur. videtur ab Innocent. III, in cap. Quaerenti, Unde non potest aliter censura sumi, neo de Verb. signific, ubi sub censura tres spe- plures species sub se continere quam in usn cies comprehendi docet, excommunicatio- Summorum Pontificum habeat. Et ita quoties nem, suspensionem et interdictum. Ex qua in jure numerantur censurae, harum trium definitione est in primis certum et extra con- tantum fit menlio, ut videre licet in cap. pri- troversiam has tres esse veras censuras, quia mo, et in cap. Statutum, de Sent. excom., in, hoc verbis expressis docet Ponlifex; et ita in 6. Idemque sumitur ex cap. Is cui, ubi GIoss. hoc nullus Catholicus dubitat. Et potest facile alia jura refert. Est eliam optimus textus, in ostendi ex dictis de communi ratione cen- cap. de Iis quae vi metusve caus., in 6. SU 10 DISP. 1. DE CENSURA SECUNDUM SE. ergo certum, tantum esse in Ecclesia illastres tionum. Alio vere modo sumitur lale vox, species censurao. Alque ita illum textum in- suspensio, pro quocumque impedimento, aut telligunt communiter expositores ibi, et Sum- prohibitione usus, officii, vel facultatis Eccle- mistfe, verb. Censuroe ; Navarr., cap. 27, in siastiere ; et in hac significatione sumilur, princ, et num. 152, et num. 194, et num. quando irregularitas vocatur suspensio, quo« 254, et rccentiores omnes communiter. modo etiam depositio vel degradalio polest 3.Soti opinio rcjicitur. — Contrahanc vero suspcnsio vocari; imo et peccatum mortale resolutionem opinalus est ex parte Soto in 4, interdum ita appcllalur, ut patet ex cap. ult. dist. 22,qurcst. 3,arl. 1, ubi his tribus mem- de Cohab. cler. el mul.; improprie tamen et bris addit duo alia. Unum cst cessationis a late. Pontifex autem, in dicto cap. Qurcrenti, divinis, de quo, quia prolixam postulat de- stricte et proprie de suspensione loquitur, ut clarationem, infra suo loco tradendam, hic per se notum est. Nullam ergo irregularila- solum dicam vel claudi sub interdicto, vel tem sub illa trimembri divisione comprehcn- censuram non esse, et ideo non augere hanc cfit, quia revera nulla irregularitas censura pnrlitionem. Aliud membrum est cujusdam esl, ut ex dictis etiam in sectione 1 constare irrcgularitatis; dislinguit enim duplicem irre- potest. gularilatcm, unam, qiue cum crimine, alte- 5. Per bullam Cruciatse non potest tolli ir- ram, quse sine criminc contrahitur. Et hanc regularitas. — Unde etiam falsum est, quod posleriorem fatetur non esse censuram, sed de facultate absolvcndi per bullam Cruciatae, inhabilitatem quamdam ; priorem vero ait Soto intulit; quanquam nonnulli Theologi propric dici censuram irregularitatis. Ex quo illam sententiam amplexi sint, et multi con- infert, cum in bulla Cruciatte datur facultas fessarii minus docti, eorum aucloritate nixi, absolvendi a censuris, sub ea comprehendi illa facultate utantur. Ducti etiam illo prin- priorem irregularitatem, non vero posterio- cipio , quod privilegia amplificanda suut, rem. Hanc doctrinam secuti sunt posteriores quoad possunt, juxta cap. Olim, de Verb. Thomista', ut videre licet n Bannes, 2. 2, signif., et 1. Beneficium, de Constit. Princip., qua?st. G4, art. 8. Verumtarnen illam nullo ubi dicitur beneficia principis largissime csse textu, ralione, vel auctoritate probant, et interpretanda. Verumtamen intelligendum ideo admittenda non est, pra?serlim cum re- hoc est, quantum cum probabili ratione aut pugnet responsioni Innocent. III, in dicto cap. fundamento possunt; hic autem nullum inve- Qiicerenti, ut ex dictis constat. Mirumque est, nitur, quia si irregularitas censura non est, cur Soto nullam illius textus mentionem fece- ut revera non est, potestas, qua? ex vi vci')o- rit, neque aliquid responderit. rum privilegii limitata est ad censuras, non 4. Ornne impedimentum usus officii inter- potest rationabiliter ad aliquam irregularita- dum suspensio late dicitur. — Posset enim tem extendi. Apparentius posset illa extensio aliquis apparenter respondere, irregularita- fundari, quia in bulla dicitur, A censuris et tem illam comprehendi sub suspensione; pcenis; irregularitas autem illa, quamvis cen- est enim irregularitas suspensio quoedam, ut sura non sit, est tamen pcena. Verumlamen tradit Innoc, incap. ult. de Excessibus Prse- neque hac ralione vera est illa extensio, ut lalorurn. Sed in primis, juxta hanc interpre- recte Navarrus notavit, qui refert, juxta con- tationem non augelur numerus censurarum suetudinem et stylum Bomanse curia?, in ea ultra dictas tres generales species. Deinde generali facultate absolvendi a censuris et juxta eamdem expositionem, non sola irre- pcenis non comprehendi irregularitalem, gularitas, quoe ob crimen imponitur, sed juxta regulam lextus in cap. ult. de Offic etiam quaecumque alia erit censura, quia om- Vicar., in 6, ubi dicitur : In generali conces- nis irregularitas vocari potest suspensio, sione nequaquam illa veniunt, qux non esset juxla ilium modum loquendi aliquorum Ca- quis verisimiliter in specie concessurus. Cujus nonistarum. Unde verilas est, interpretalio- signum eliam est, nam interdum in privile- nem illam esse confictam, et fundatam in giis, seu bullis Ponlificiis, post illa gcncralia sequivocatione illius nominis suspensio. Nam, verba additur facultas dispensandi in irregu- ut infra suo loco videbimus, interdum sumi- laritate, quando Ponlifex vull illam conce- tur stricte pro quadam censura Ecclcsiaslica. dere, ut ex Bulla Jubilsei concessi a Cle- Et hoo modo irregularitas nunquam in jure mente VIII, anno 1539, notavit Ugolinus, lib. vocalur suspensio , sed distinguuntur tan- de Censuris, tabula 1, cap. 26, num. 2. quam poento vel privationes diversarum ra- 6. Quid per potestatem absolvendi a poenis SECT. III. QUOTUPLEX SIT CENSURA. 11 in rescriptis Pontificis intelligatur. — Adde, ab illa poena poterit absolvi pcenitens ex vi quod etiam cum haec facultas expresse con- illius vocis. cedilur. excipitur irregularitas contracta ob 7. Ratio sufficientiv pi-xdictx divisionis volunlarium homicidium, quae etiam potest ostenditur. — Sed quecret aliquis rationera esse pcenalis.utinsimili etiam fecit Trident., sufficientiae, ob quam tot sunt specics cen- sess. 4, cap. 6 de Reformat. Nullo ergo modo suree, et non plures, neque pauciorcs. Quod censenda est comprehendi sub illa generali dubium tractat lale Ugolinus supra ; et duas facultateabsolvendia pcenis. Quod si dicatur, affert rationes, quas preetermitto, tum quia iliam irregularitalem ita esse pcenam , ut supponunt exactam cognitionem singularum etiam absque culpa, et consequenter absque censurarum et propriarum differentiarum, ratioue pcenee conlrahi possit, propter inde- quibus intersedistinguuntur; tum etiam quia centiam vel significationem, idem dicendum si in specuhtivo rigore rationes illee expen- erit de quacumque irregularitate, quoe licet dantur, non invenientur efficaces. Ait enim in pcenam imponatur, non amiltit perpetuam in prima ratione quamdam esse censuram, et specialem rationem inhabilitatis, ratione quee privat totaliter usu bonorum Ecclesiae cujus subilla generali clausula non compre- tam activo quam passivo, scilicet excommu- henditur. Eo vel maxime quod sub illa gene- nicationem ; aliam , quce solum privat ex rali concessione non potest omnis poena com- parte; hanc vero subdividit, nam alia est, prchendi; alias etiam posset per hujusmodi quoe privat active simul et passive, nt inter- jubilaeum liberari pcenitens a pcena pceniten- dictum; alia, quae solum aclive, utsuspensio. tiaria sibi imposila ; quod est alienum ab usu At vero statim interrogabo, cur n«o sit alia Eeclesiae. Probabile ergo est ibi solum intel- censura, qua3 privetetiam ex parte, sed pas- ligi poenas Hlas, quee sacramentorum usum, sive lanlum; item cur non sit alia, qurc privet seu receplionem impedire possunt, ut Na- omnium bonorum communicaticne . aclive varrus superius attigit ; quia hujusmodi pri- lantum, et alia, quoe tantum passive. Quod si vilegia in eum finem preecipue coneedi solent, fortasse excommunicalio minor hujusm 'i et ideo concedunt ea quee sunt veluti praepa- est, juxta capit. ult. de Clerico excom. mi- ratoria ad illum finem, ut in simili notant nistrante, vel non recte prima species assi- Jurisperiti, in 1. Ad rem nobilem, 56, ff. de gnataest, cum subilla excommunicalio minor Procuraioribus. Irregularitas autem non est comprehendatur, vel hoec erit quarta species talis pcena, qure prtedictum usum impediat, censuroe a prcedictis distincta. Oritur etiam Ut suo loco videbimus. Vel certe solum ibi est statim difficultas, quomodo, juxta illam dis- sermo de illa pcena, in quam proprie possit tinguendi ralionem, hoe censuraa sint quasi absolutio cadere; nam ibi solum datur facul- species totales diversae, et non potius una sit tas absolvendi ; irregularitas autem non ab- quasi pars alterius; quod infra in propriis solvitur, sed dispensotur. Quo argumento locis videndum est. Ratio igitur suffieientiee ut.lur ipse Soto ad probandum, ibi non con- sola est, quia Ecclesia plures censuras non cedi potestatem tollendi irregularitatem, quee instituit, ut constat ex Pontificis declaratione; absque crimine contrahitur, quia, scilicet iila ideo autem Ecclesia non instituit plurrs, quia non absolvitur, sed dispensatur; hoc autem illae sufficiunt ad effectum, seu fineni censu- verum est de omni irregularitate, ut supra rarum, qui est inobedientes et contumaces tactum est, et infra ostendetur in propria aut corrigere, aut, sidurioressint, abEcclesia materia, ex modo loquendi omnium decreto- praescindere. Item in illis tribus generibus rum, a quibus haec res tota potissime pendet. censurarum continentur omnia spiritualia Quod si objicias, juxta hanc interpretatio- bona, quibus Ecclesia potest sibi subditos nem, pcenam nihil differre a censura , respon- privare, ut eos coerceat, et varii modi, quibus detur primo, etiamsi id verum esset, non id facere potest, qui extenduntur vel ad di- fore magnum inconveniens, quia interdum in versos ordines personarum, ut sunt clerici, privilegiis adjungi possunt duae voces syno- vel laici, vel non solum ad personas, sed nymee ad majorem explicalionem. Secundo etiam ad loca sacra, quanquam in ordine ad addit Navarrus nomen pcenoe in rigore plus personas, prout expedit ad corrigenda diversa comprehendere, etiamsi juxta praedictas ex- peccatorum genera, vel clericorum propria, positiones limitetur, quia potest aliquis esse vel communia etiam laicis, et secreta,aut pu- privatus ad tempus usu alicujus sacramenti blica, quaeve cum majori scandalo fiunt; ad in pcenam, quoe proprie censura non sit; et quae omnia sufficit illa varietas censurarum; i2 DISP. II. DE CAUSA EFFICIENTE CENSUB/E, ETC. pravsertim, cum Ecclesia habeat alias pcenas, qua3 censurse non sunt, ut supra visum est. SECTIO I. 8. In quibus censurx species conveniant et _ ' ire i t a • . u» i:—,i- Utrum sit aliqua censura de jure divino, vel oronis dtfferant. - Tandem interrogabit al.quis, sit immediate ex potestate humana. quas sint ea, in quibus praaciictas censurae conveniunt aut differunt; quam rem tractat 1. Potestatem ferendi censuras etusumejus late Sylvester, verb. Interdictum, num. 4, et esse de jure divino. — Nonnulli Doctores Navarr.,cap.27, num. 164; sed nonest, quod praeserlim Jurisperiti ita loquuntur, ut di- in hac quaeslione explicanda hic immoremur, cant, vel omnes censuras, vel aliquas sallem ne oporteat hic involvere multa, quee inferius esse de jure divino. Alii vero simpliciter ne- in propriis locis declaranda sunl. Satis ergo gant esse ullam censuram de jure divino. nunc sit respondere, illa tria in primis con- Quod simpliciter el absolule verum est. Ne venire in communi ralione censurae; et con- tamen ob verborum ambiguitatem sit diver- sequenler convenire etiam aliquo modo in silas in modo loquendi, quatuor distinguere causis, effectibus, accidenlibus, et modo fe- oportet. Primum est potestas ferendi cen- rendi vel tollendi censuram. De quibus om- suras; secundum est institutio censurre; ler- nibus quatenus communia sunt, in proximis tium imposilio, et quasi applicatio censuree disputationibus dicluri sumus. Differunt au- ad hanc, vel illam personam; quartum est tem in propriis rationibus, seu proprietatibus obligatio, quee ex vi censuree impositaa manet dietarum censurarum, qua3 pro hujus loci in tali persona, ut contra censuram non ope- opportunitate satis insinuataa sunt; inferius retur; quaa sunt attente distinguenda, et no- aulem in propriis locis sunt ex professo trac- tanda, pro his, qua3 in discursu materite di- tandffi. Hic eliam inquiri posset, an recte cemus. dividatur censura in eam, qua3 est a jure di- 2. Differentia inter potestatem regiam et vino, vel humano ; vel in eam quas est a jure, Pontificiam. — Quod ergo ad poteslatem atti- aut ab homine; sed hasc tractabuntur melius net, dici quidem potest de jure divino, quia dispulatione sequente. illa potestas immediatam originem a Deo traxit, ut vidimus, et quia divino jure sanci- DISPUTATIO II. tum est> ut in Ecclesia sit hujusmodi potes- tas. Unde, quia polestas est propter usum, de causa efficiente censurjE, et variis modis ideo dici etiam potest, usum hujus potestatis efficiendi, seu imponendi illam. esse ex divino jure, vel saltem illi confor- mem, quia Christus dando Ecclesiae hanc po- Explicata communi ratione censura3, et testatem, voluit, ut esset in Ecclesia usus speciebus ejus, tractandum sequitur de cau- ejus, si necessarius vel utilis existimaretur. sis ejus, qua3 potissime sunt causa efficiens, Et hac ratione dixit Cbrysostomus, homil. 4 et materialis, seu subjectiva, et finalis; for- ad Hebr., et refertur 11, quasst. 3, cap. 31 : malis vero hic nulla est propria, nam ipsa Nemo contemnat vincula Ecclesiastica , non censura se habet ut forma seu privatio qua3- enim homo est qui ligat, sed Christus, qui no- dam ; quia tamen in ferenda censura aliqua bis hanc potestatem dedit, etc. Quin potius in debila forma servanda est, quae aliquo modo Extravagant. Unam sanctam, de Majorit. et pertinet ad efficientem causam, seu ad mo- obed., hasc potestas, divina appellatur, quia dum servandum in imponenda censura, illam ore divino Petro fuit data, sibi, suisque suc- in sequente disputatione explicabimus. Unde cessoribus in ipso. Vocatur autem divina, so- ob hanc rationem huic causa3 primum locum lum ut significetur, potestatem hanc, ul fuit in hac materia damus, vel etiam quia ha3 res in Petro, et ut residet in Summo Pontifice, morales, qua3 solum sunt ex institutione, immediate a Christo, el non mediante aliquo maxime pendent ex efficiente causa. De hac homine datam esse. In quo multum differt a ergo videndum est, an sit divina, vel tanturn potestate regia, qua3 immediate ab ipsis ho- humana, et hasc quee sit, et quotuplex, et minibus duxit originem; quanquam potestas quot modis possit, aut goleat censuram im- etiam temporalis, sumpla, non prout est in ponere. hoc vel illo homine, sed prout absolute est in hominibus, divina quodammodo dici possit, quia non est poteslas nisi a Deo, ut dicitur ad Rom. 13, et Proverb. 8 : Per me reges SECT. I. QUONAM JURE FUERIT INTRODUCTA CENSURA. 13 regnant. Nihilominus tamen pnedicta potestas mano, quia eorum determinatio in particulari # humana est et creata, eo modo quo hujus- non est tradita immediate ab ipso Christo/ modi res morales creari possunt; est enim sed prudenti judicio, et arbitrio hominum subjective in homine suo modo, et est limi- facta per acceptam potestatem; ergo eodem tata et finita, et ab alio pendens; et ideo modo de institutione censurarum sentiendum simpliciter est potestas creata et hoc modo est; et confirmatur, nam in hujusmodi cen- humana; sicut etiam potestas intelligendi suris nihil est, quod pcr Ecclesiasticam po- qua3 est in homine, imraediatam originem testatem mutari non possit, et in discursu traxit a Deo, et nihilominus in se humana est. Ecclesiae multa sunt mutata, et alia tempo- Quo fit, ut usus hujus potestatis propter hanc rum successione aucta ; haec autem sunt signa causam non possit dici simpliciter aut divi- certa humanae institutionis; nam divina insti- nus aut de jure divino, tum quia actus, in tutio vel simpliciter immutabilis est, vel si quo talis usus consistit, non est a potestate est dispensabilis, illud est in aliquo casu divina immediate, sedabhumana; tum quia valde singulari, et ex gravissima causa; et fit arbitrio et modo humano et ab hominibus fortasse non sine interpretatione manante ab invento, ut dicetur; tum etiam quia non est ipso jure divino, ut in superiori tomo tetigi- absoluta lex, aut praeceptum divinum de tali mus, disputantes de ministro sacramenli con- usu in particulari, sed solum in communi, firmationis. quatenus de jure divino est, ut inobedientes 4. Contraria sententia improbatur. — Con- corrigantur. Sicut etiam de jure naturali est, tra hanc doctrinam senserunt aliqui , quos ut puniantur malefactores , et tamen pcena, statim referam. Potueruntque fundari in ver- quae ab humano judice imponitur, simpliciter bis illis Matthaei 18 : Si Ecclesiam non aw- humana est aut ex humano jure, non ex dierit, sit tibi tanquam ethnicus, et publica* divino. nus; nam illis verbis videtur Christus satis . indicasse et instituisse censuram excommu- ASSERTIO 2i ' nicationis; et virtualiter praecipitur ibi pasto* Institutionem censurx esse de jure humano. ribus Ecclesia?, ut illa feriant inobedientes , et contumaces, quia non possunt alia ratione 3. Secundo dicendum est, institutionem teneri cseteri fideles ad vitandos hujusmodi censurseesse de jurehumano, nullamque esse homines. Sed ex hoc loco nihil colligi potest; censuram jure divino institutam. Haec est alias etiam posset quis inde colligere, omnem communior sententia Doctorum, ut constat ex hominem inobedientem Ecclesiae praeceptis Soto, loco citato, et ex aliis, quos inferius re- esse divino jure excommunicatum ; quod feremus. Ratio autem est, quia instilutio cen- quam sit absurdum, per se notum est. Item surae non fit, nisi quando in particulari pras- alias Ecclesia neminem excommunicat , sed scribitur modus talis pcenae, seu privationis declarat ipso divino jure excommunicatum talium actuum, aut spiritualium bonorum; at esse, quia Ecclesiae non obedit. Et quando vero Christus Dominus nunquam per se ipsum leges Ecclesiasticae ferunt censuram, seu ex- immediate instituit, ut Ecclesia uteretur tali communicationem ipso jure contrahendam, pcena, determinando modum ejus; sedEccle- non esset id intelligendum de jure humano, sia per potestatem ab ipso acceptam haec om- sed divino; et ita non esset alia differentia nia in particulari definiit; ergo institutio inter has leges, et alias, quae talem pcenam censurae simpliciter non est divina, sed hu- illo modo non imponunt, nisi quod illae priores mann, etiam secundum immediatam causam, expresse continent declarationem pcenae im- a qua trahit originem. Cor.firmatur et expli- positaejuredivino, aliae verominime, quamvis catur a simili ; nam institutio sacramentorum in re ipsa eadem pcena interveniat, quae om- simpliciter est de jure divino, quia Christus nia sunt falsa et absurda. Sequela veropatet, immediate tradidit essentiales ritus in confi- quia Christus generaliter et absolute dicit : ciendis sacramentis servandos; at vero in sa- Qui Ecclesiam non audierit, sit tibi tanquam cramentalibus , licet potestas ad illa insti- ethnicus; ergo vel non potest ibi esse sermo tuenda a Christo data sit, eorumque usus in particulari de censura excommunicationis, etiam sit fortasse praeceptus, saltem sub ea vel illam contrahent omnes, qui Ecclesiae non communi intentione, ut sacramenta decenter, obediunt. et ordinate administrarentur, nihilominus 5. Evasio. — Prsecluditur. — Quod si quis eorum instftutio sjmpliciter est de jure hu- dicat, hoc non sequi generaliter de omnibus 14 DISP. II. DE CAUSA EFFICIFNTE CBKKRC, ETC. transgressoribus praeceptorum Ecclesiae, sed polcst csse ex divino jure alicui peccato de contumacibus, et pertinaciler resistcnti- annexa. .bus Ecclesiae praeceptis, neque hoc etiam 7 '. Opinio asserens peccato hseresis annexam sensu probabile est illud consequens, nimi- esse excommunicationem. — Impugnalur. — rum, quod homo contumax statim ex divino Contra hanc conclusionem sentiunt Almain. jure excommunicationem vel aliquam cen- hi &, d. 48, qucest. 1; et Echius, in Ench., suram incurrat, tum quia 6i lex divina im- cap. 27; Cliohtovreus, in asserlionc veritaUs poneret lianc pcennm, deberet modum et gra- Concilii Senonens.; Driedo, lib. 2 de Libertate dum illius contumaciae declarare, quia lex Christiana, c. 8, dum docent sallem peccato imponens tam severam pcenam debet etiam hcoresis, si adjunctam habeat contuinnciam, dofinire modum peccati, propter quod impo- annexam esse censuram aliquam ex divino nitur, alias summa esset perplexitas; tum jure. Fuudaturque in verbis Pauli ad THum 3 : etiam quia t; lis lex non determinat modum Hxreticum hominem post primam, et secun- illius pcence, nec materiam autcircumstantias dam admonitionem, devita. Sed heac verba ejns, ut constat ex ipsius verbis, quee genera- non cogunt. Primo quidem, quia intelligi lissima sunt. Quocirca in illis verbisin primis possunt de naturali obligatione, quam unus- significatur hoc generale dogma, graviter de- quisque habet vitandi periculum nocumenti, linquere eos, qui Ecclesiam non audiunt, et et consequenter personam quse sit illi occasio maximc si contumaces sint; ideoque haben- peccandi; hujusmodi autem est haereticus, -dos esse, et cavendos, ut graves peccatores, cujus sermo ut cancer serpit, ut dicitur, 2 ad quales sunt ethnici et publicani. Denique Cor. 2. Sic etiam dicitur, 'I ad Cor. 5, et ad significatum est a Christo Domino se daturum Galat. 5 : Nescitis, quia modicum fermentum suee Ecclesiae potestatem ligandi et solvendi. totam massam corrumpit? Deinde, licet dare- Atque ita in illis verbis continetur potestas mus ibi esse sermonem de propria censura, ferendi censuram excommunicationis, non non sequitur illam esse institutionem divi- vero ipsius censurse institutionem aut pra> nam, sedad summum Apostolicam, quia illud ceptum in parliculari, sed solum in generali praceptum Pauli est; et simile praeceplum vilandi peccatores inobedientes Ecclesias, sub Apostolicum refert Fabianus, epist. 1, et ha- qua generali lege comprehenditur distributio belur in cap. Sicut Apostoli, 41, queest. 3, et accommodata (ut ita dicam) vitandi unum- in canonibus Apostolorum mulla sinnlia cob» quemque inobedientem Ecclesise, juxta gra- tinentur. Eo vel maxime, quod potest exponi, dum et modum prohibitionis, seu separatio- Devita, id est, excommunica; loquitur euim nis factas ab ipsa Ecclesia. Et haec est cum Tito, qui erat Episcopus, et poteslatem communis expositio interpretum ibi, et Theo- habebat excommunicandi. logorum in hac materia. 8. Verba secundse Joann. exponuntur. — Atque juxtasuperiorem sensum intclligi pos- Assertio 3. sunt verDa \\\a 2 Joann. : Si quis venit ad Nulli peccato esse annexam censuram ex solo vos> et hanc ***«■ non affert, nolile reci- divino jure. Pere eum m ^omo> neQue ^ve ei dixcrilis. Quanquam haec verba potius videanlur iu- 6. Tertio dicendum est, ex solo jure divino telligenda de prsecepto quodam naturali non nulli peccato esse annexam aliquam cen- cooperandi hujusmodi hominibus, ueque suram, atque ita omnem censuram esse de exhibendi eis aliqua signa, quibus vel nos jurehumano,etiamquoadilludtertium,quod ipsis consentire videamur, vel ipsi in suo supra posuimus, scilicet, applicationis cen- errore confirmari possint. Et hoc significavit surae ad tale delictum. Hoc secjuiUir neces- Joannes verbis sequentibus : Qui enim dicit sario ex praecedenti, quia non potest censura Mi, Ave, communicat operibus ejus muliynis. imponi propter delictum,nisiprius ipsa insli- Quomodo dixit etiam Paul., 2 ad Thessal. 3 : tatu sit, vel saltem per ipsammet impositio- Si quis wn obedit verbo nostro, hunc notate, oem institui inlelligatur, quia non polest im- et m commisceamini cum illo, ut confunda- poni pcena, nisi qusehabeat, vel haberepossit tur. In quo ultimo verbo etiam indicat, non esse sibi proportionatum ; hoc autem eonvenit solum ad cavendam communicalionem in de- censurae ratione institutionis, sicut aliis rebus licto, sed etiam ad corripicndum proximum moralibus; si ergo nulla censura est divino ex charitate interdum consultum esse, vel jure instituta, ut ostensum est, multo minus etiam pra^ceptum, abstinere a communica- SECT. I. QUONAM JURE FUERIT 1NTRODUCTA CENSURA. 15 tione :"lius, ut confundatur. Cujusmodi etiam hatentes veram potestatem, naturaliter con- est illud, 1 ad Corinth. 5 : Si is, qui frater sequitur, ut diclet, parendum illis esse in nominatur est fornicator, aut avarus, aut his, quse juste prcecipiunt aut vetant. Hoc idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, lamen satis non est, ut obligatio orta ex par- aut rapax, cwm ejusmodi nec cibum sume. ticularibus preeceptis eorum sit juris divini Quse verba omnes fere praedictas admittunt vel naturalis ; alioqui etiam abstinere a car- interpretationes; et, si extendantur ad pro- nibus in feria sexta esset de jure divino, quia priam censuram, intelligenda sunt, quando jus divinum preecipit, ut obediamus Ecclesiar 3t quomodo Ecclesise pastores judicaverint hoc preecipienti. Quod tamen aperte falsum iujusmodi peccatores oavendos esse. Atque est, ut per se constat. ita ex hisomnibus testimoniis inter se collatis 10. D. Thom. — Quod si in illo preecepto, evidenter colligitur, nullum esse in Scriptura et omnibus similibus obligatio mensuratur ex fundamentum, ut dicamus censuram aliquam proxima regula, a qua nascitur, et ideo est esse annexam jure divino peccato haeresis , humana, idem erit in censuris, quia obligalio polius quam aliis peccatis. Et ideo contraria servandi illas immediate oritur ex praecepto sententia longe probabilior est, et communis humano. Imo si res attente consideretur, ipsa aliorum Doctorum, ut latius traditur in ma- censura nihil aliud est, quam privatio quae- teria de hseresi, 2. 2, queest. 11. dam moralis et moraliter necessaria necessi- tate humani prrecepti. Ut, verbi gratia , in Assertio 4. dicto exemplo de excommunicatione, per eam Obligationem servandi censuram simpliciter non fit> ut excommunicatus habeat aliquani esse dejure humano, licet remote a jure Pravam' vel mdecentem conditionem , ob divino vel naturali originem trahat. 9uam. Jure natura3 ■*»»■»** illi communi- care m sacns, ad eum modum, quo jure na- 9. Quarto dicendum est, obligationem ser- turae et divino malum est dare sanctum ca- vandi censuram impositnm, seu non operandi nibus aut communionem notorio peccatori; contra illam, simpliciter esse de jure hu- nihil enim hujusmodi excogitari aut fingi mano, quanquam remote Irahat originem a potest, quod per censuram (iat; nam censura chvino, imo et a naturnli jure, quale est iilud : supponit in homine pravitalem, et indignila- Omnis anima potestatibus sublimioribus sub- tem, ratione cujus addit prohibitionem in dita sit, ad Rom. 13. Conti»a hanc assertio- communicatione, vel alio usu spiritualium re- nem videtur sensisse Covarr., in cap. Alma rum. Et confirmatur ad hominem; cur enim mater, part. 1, § 1, a principio, ubi tractal communicare cum excommunicato in huma- qurestionem, an communicare cum excommu- nis, prohibitum esset jure humano, ut Covar- nicatis sit prohihitum jure divino; et prius ruvias docet? An quiu materia illius prohibi- siivpUciler affirmat, et postea hoc limitat, tionis humana est? Non quidem, quia divinurn distinguens decommunicatione in rebus divi- prseceptum etiam potest cadere in actiones nis, vel in humanis, et priorem affirmat esse humanas; ergo ratio solum est, quia illa prohibilam lege Evangelica, posteriorem , prohibitio immediate orta est ex hominis prna- legehumana. De qua re postea latius in par- ceplo; ergo eadem ralione communicatio in ticulari dicemus, agentes de excommunica- divinis cum excommunicato prohibita estjure tione. Nunc probalur conclusio aperte ex humano, non divino. Patet consequentia, quia dictis, nam immediata ratio, et causa illius generatim loquendo, etiam actiones sacrae obligationis, quae ex censura oritur, estEcde- possunt esse maleria juris humani, ut patet siae prohibitio, qua seclusa, uulla esset obli- in praecepto audiendi Missam, et similibus; gatio, neque absolutum preeceptum de tali etita est in praesenti, quia utraque commu- actu vel de privatione illius, sed solum quasi nioatio eodem praecepto prohibita est, et, si conditionatum , scilicet, si Ecclesia per ctn- jus divinum ptvccise attendamus, de neutra suram pneceperit abstinere a tali actu, pa- communicatione quidquam statuit, quando- rentfum est illi; quod prseoeptum et divinum quidem, ut supra vidimus, nihii de tali cen- esL, ac latum in lege Eva.ngelica, ut sumitur sura, ut est in usu Ecclesiee, in particulari ex Matth. 18, et dici etiam potest de Iege instituit. Unde D. Thom., in i, dist. 18, nalura? saltem in ordine adrectamrationem, queest. 2, art. i, queestiunc. 2, ad 3, seu in 4it fide illustratam. Nam hoc ipso quod fides Addit., quaest. 23, art. 3, ad 2, aperte sentit xlocet Ecclesiae pastores esse vere superiores, hanc obligationem oriri expreecepto Ecclesiae, 16 DISP. II. DE CAUSA EFFICIENTE CENSUR.E, ETC. dicens : Prxceptum Ecclesise directe respicit gentias. Est ergo hrec dispensatio in potestate spiritualia; et ideo, qui communicat excom- Ecclesioe, quantum est ex vi obligationis per municato in divinis, facit contra prseceptum, censurom inductee. Quod ideo addo, quia fieri qui a fortiori idem diceret de quacumque cen- potest, ut ille homo, cui censura est imposita, 5ura. aliquam pravam condilionem habeat, ratione 11. Ecclesia potest dispensare in actibus ex cujus talis actio, vel communicatio cum illo, censura vetitis. — Atque hinc infertur, posse sit intrinsece mala , ut absolvere illum vel Ecclesiam dispensare in prohibitione istorum quod ipse sacrificet aut communicet in tali actuum. Quod consequenter Covarruvias loco stalu;et quoad hoc non potest dispensare superius citato negat, specialiter de illo actu Pontifex, quia non oritur ex censura, neque communicandi in sacris, quia Ecclesia non exjure humano, sed ex naturali; nos autem potest dispensare in iis quee juris divini sunt. loquimur prsecise de obligatione orta ex cen- Sed ex contrario fundamento nos oppositum sura. Hic autem oriebantur qusedam peculia- recte inferimus. Quia Ecclesia vel Summus res difficultates de excommunicatione, quas Pontifex potestatem habet dispensandi supra in propria materia commodius tractabimus. jus canonicum, ut dicitur in c. Proposuit, de Concess. prsebendse. Utrumque confirraamus SECTIO II. ex usu et ralione, nam, sicut modus censuree institutione Ecclesise definitus est, ita potest Qui homines possint instituere aut ferre censuras. mutari, et augeri, vel minui prohibitio, ex justa voluntate ejusdem Ecclesiae. Quod op- 1 . Immediata causa censurse est homo. — time confirmat decretum Concilii Constan- Ex dictis in preecedenti sectione colligere tiensis, quo illa prohibitio communicandi cum licet, propriam et immediatam, ac per se excommunicatis coarctata est ad denunciatos causam efficientem censurae esse hominem, et alios quosdam ; ergo eadem ratione potest tam quoad institutionem quam quoad appli- Ecclesia ex justa causa dispensare cum aliquo cationem et obligationem. Per hominem autem in particulari, et quoad aliquas particulares intelligimus etiam collegium hominum; nam actiones. Et confirmatur, nam Pontifex potest illud etiam est capax hujus potestatis, si cae- omnino auferre excommunicationem, eliam tera requisita adsint, ut de Concilio generali sinemutalioneveldispositionepeccatoris, sua manifestum est. Et constat ex usu Ecclesiae. voluntate absque alia causa, et rata erit ita Et idem mos est de provinciali. Et expresse ut factum teneat, etiamsi fortasse ipse peccet asseritur in cap. Grave nimis, de Praebendis. male utendo sua potestate ; quia totum illud Et de Capitulo Ecclesioe sede vacante idem est simpliciter quid humanum; ergo eadem infra ostendetur. Itaque sub homine etiam ratione potest coarctare prohibitionem cen- hominum congregatio comprehenditur. Et sic surse ad quosdam actus et non ad alios, vel facileprobaturillatio,quiasecIusojuredivino, excipere hanc ut illam personam ab illa pro- non superest alia causa. Neque enim Angeli hibitione, etiamsi omnino censuram non tol- censuras ferre possunt, quia potestas superius lat. Est enim fere eadem ratio, neque in hoc dicta non illis, sed hominibus data est, ut per apparet specialis aliqua repugmintia, neque se constat, et in simili dictum est in superiori aliud inde sequitur contra jus divinum aut tomo, cum de ministro sacramentorum age- naturale, quia seclusa prohibitione Ecclesioe remus. Certum est autem non omnem homi- non est per se malum communicare cum illa nem habere hoc jus ferendi censuras , sed persona, quse excommunicata est, vel aliquid peculiares conditiones requirere, quas in se- simile operari. quentibus explicare necessarium est. Oportet 12. Et quidem per se apparet incredibile, aulem ex dictis advertere, aliud esse censu- non posse Pontificem mihi concedere faculta- ras instituere, aliud eas imponere seu appli- tem recitandi, verbi gratia, horas canonicas care; sicut in sacramentis, aliud est ea insti- cum excommunicalo , non absolvendo illum tuere, aliud ea ministrare; unde licet Christus simpliciter ab excommunicatione, sed solum solus ea instituerit, homines ministrant. Hio suspendendo prohibitionem quoad hunc ac- ergo solum fere superest inquirendum, qui tum, cum in rebus longe difficilioribus et juri homines censuras applicare possint et impo- divino propinquioribus dispensare possit, ut nere; id enim est proprie censuras inferre et in voto, matrimonio rato, et quodammodo in quasi ministrare; nam de auctore censura- obligaUone /sattefacte&fli , applicando indul- rum, quoad institutionem, pauca supersunt SECT, II. QUI HOMINES POSSINT INSTITUERE , ETC. 17 addenda iis quae in superiori disputatione et hanc potestatem aliis communicare, quaestio Sectione dicta sunt. est parvae utilitatis; non dubito tamen, quin 2. Potestas instituendi censuras proprie possit, si praecise et absolule potestatem con- tolum est penes Summum Pontificem. — Quan- sideremus, quia nihil est singula re in hac potes- quam vero de hac re nihil fere scriptum lege- tate,ob quod delegari seu commitii non possit, rim, videtur necessario dicendum, potestatem cum solum sit quaedam potestas jurisdictionis. instituendi censuras proprie apud solum Pon- Considerando autem non solum id, quod sim- tificem Summum residere. Ratio est , quia pliciter fieri potest, sed quod expedit, fortasse censurae sunt veluti quidam ritus generales nonpotest, propterea quaediximuset propter universae Ecclesiae, quibus uti debent parti- Ecclesiae usum. culaies ejus pastores ad coercendos subditos inobedientes. Nam, licet usus seu applicatio Apud quem sit potestas ordinaria ferendi censurarum diversus esse possit in diversis censuras. '* Episcopatibus, quoad particulares eorum le- ges vel mandata, juxta varia hominum judicia 4. Primario ac per se est in Summo Ponti- et arbitria, tamen forma (ut ita dicam) cen- fice. — Omissa ergo potestate instituendi cen- surae, quce imponitur in universa Ecclesia, suras, de potestate ferendi illas, ut certum eadem est. Neque enim aliis censuris utitur, sumimus ex superioribus, eam primario ac aut uti debet vel potest Ecclesia Hispanica, per se esse in Summo Pontifice. Unde, ut in aliisGallica,etsicde aliis, sedomnibus eadem eo sit, omnes illas conditiones requirit, quae regula et forma essentialis in censuris feren- ad dignitatem Pontificis Summi habendam dis servanda est. Alioqui et magna esset con- necessariae sunt, quia est in illo tanquam con- fusio in Ecclesia, et nihil firmum et certum sequens seu complens dignitatem Pontifi- possent jura canonica de censuris statuere. ciam, quoad pastorale munus et supremam Signum ergo est, hanc censurarum institutio- potestatem jurisdictionis; quee autem sint illae nem soli universali Ecclesise Pastori reserva- conditiones, non spectat ad hunc locum ex- tam esse. Aliud item signum indicavit Scot., ponere, sed in materia de fide tractari solet, 4, dist. 19, art. 5, sumptum ex censura ex- 2. 2, quaest. 4, art. 40. communicationis majoris, quae lata a particu- 5. In aliis etiam potest esse hsec potestas. — lari Episcopo obligat suo modo omnes fideles, Deinde est certum hanc potestalem esse posse quod esse non potest, nisi in virtute institu- in aliis, idque duobus modis, scilicet, vel ut tionis Pontificis. De quo signo plura inferius; ordinariam, id est, ex proprio officio et mu- sub Pontifice autem, generale Concilium com- nere, jure ordinario alicui convenientem, qua prehendimus, quia, ut illius leges universalem propterea uti dicitur nomine proprio is qui Ecclesiam obligent, auctorilatem Pontificis illam habet, ut jurisperiti tradunt; vel ut illud congregantis et confirmantis requirunt. delegatam seu ex speciali commissione con- Et ita simpliciter loquendo, in solo Pontifice cessam. Quos duos modos jurisdiclionis supra Summo est potestas instituendi ritus univer- declaravimus, tractando de interiorijurisdic- sales loti Ecclesiae praeter sacramenta, ut in tione fori pcenitentiae, et eadem ratione et superiori tomo attigi, disputando de sacra- proportione hic locum habent. Ut sumitur ex mentalibus in genere. cap. Grave, de Officio et potest. judicis ordi- 3. Possitne potestas hsec delegari. — Ratio narii, et in simili tradit Cov.arr., d. cap. Alma vero primaria non est alia, nisi quia haec mater, part. 4, §2. Ratio vero est, quia nec potestas, ut perpetuo in Ecclesia duratura, Ponlifex per seipsum potest hanc potestatem, soli Petro et successoribus ejus immediate est ut ordinarius judex, semper exercere, sed a Christo concessa; ipsi autem illam aliis non indiget aliis ordinariis pastoribus, ut coadju- communicarunt, quia ad conveniens Ecclesiae toribus, et saepe etiam necessarium est, ut regimen nec necessarium erat, neque expe- tam ipse quam alii inferiores pastores hanc diebat. Denique hoc satis confirmat usus potestatem aliis committant. Et utrumque Ecclesiae; nullibi enim sunt aliee censurae confirmat satisususEcclesiae, etpatebit magis praeter illas tres, quas Pontifices in Ecclesia ex dicendis. esse decreverunt; ergo signum est, in nullo 6. In Episcopis esthxc potestasinordine ad alio esse potestatem instituendi illas; nam, si suos subditos. — Tertio certum est Ep^scopos fuisset polestas, non defuisset saltem aliquis omnes habentes proprios Episcopatus habere actus vel usus ejus. An vero possit Pontifex jure ordinario hanc potestatem. Dico autem, UUI* 2 18 DISP. II- DE CAUSA EFFICIENTE CENSURjE, ETC. habentes Episcopatum, quia haec potestas non verbis Malth. 18 : Dic Ecclesix, id est, Eccle- comilatur ncccssario potestatem ordinis seu siee pastoribus, ut omnes exponunt et neces- conseeralionis Episcopalis, ut aperte suppo- sario intclligendum est. Unde cum subdit : nitur in cap. Cum ab Ecclesiarum, de Offic. Quxcumque alligaveritis , supponit fuluros ordin., sed comitatur pastorale munus, cum fore in Ecclesia pastores, qui eam poteslatcm ad polcstatem jurisdiclionis spectet. Et hoec ex proprio munere haberent, quanquam ne- est tota ratio hujus asscrlionis, quia hoec cesse non sit, ut eam habeant immediate ab poteslas necessaria est ad pastorale munus ipso Christo, sed mediante ejus Vicario ac exerccndum, quod Episcopis ex vi sui mune- dependenter ab illo, et juxta mensuram ab ris compclit ; et ideo ex proprio jure et officio illo prsescriptam, ut de alia jurisdiclione latius hanc poteslatem habent, sicut ct potestatem declaratum estin superiori tomo. iudicandi ac punicndi, etc. Atque hoc tradit 8. Competatne hxc jurisdictio aliis prseter Concil. Trident., sess. 6, de Reform., cap. 3 Episcopos. — Ratio dubitandi. — Resolutio. et sess. 14, c. 4 de Reform., et per se notum — Quaeri vero ulterius potest, an hsec potes- est exusu totius Ecclesiae et ex jure canonico, tas ordinaria aliis conveniat, prseterquam cap. Qualiter, 2, de Accusat., et cap. Trans- Episcopis. Necdubitamus de Archiepiscopis, missam, de Elect., et cap. 1, ac fere ex toto Patriarchis et aliis in ordine hierarchico su- titulo de Officio ordinarii, praosertim cap. Ad perioribus; nam illi etiam Episcopi sunt; sed repriinendam, et sumilur etiam ex cap. Cum dubitamus de quibusdam aliis. Et ratio dubi- Episcopus,eodemtitulo,in6,elexmultisaliis, tandi esse potest, quia soli Episcopi sunt quai Gratianus congerit, 11, q. 3, ex quibus Apostolorum successores, quibus hsec potes- sequilur, hanc potestatem, prout est in infe- tas excommunicandi data est, cap. In novor rioribus Episcopis, solum extendi ad eorum 11 dist., et cap. Quorum vices, 68 dist. Unde subdilos seu ad uniuscujusque dioecesim, ut in decretis sajpe significatur, hoc munus esse ex ipsa ratione et necessitate jurisdictionis proprium Episcoporum, et ideo Episcopale satis constat, et sumitur etiam ex cap. 2 de judicium appellatur in cap. Corripiantur, 24, Conslitulionibus,insexto.Quomodoautemhoc qusest. 3, et mucro Episcopi dicitur in cap. intelligendum sit, et quinam sint subditi, vel Visis, 16, qua^st. 2; et11, quaest. 3, multi quibus modis subdili efficiantur quoad hunc habentur canones, in quibus solis Episcopis acluin, explicabimus inferius, disputantes de ea jurisdictio tribuitur. Dicendum vero nihilo- iis in quos polest ferri censura. minus est, jurisdictionem hanc, licet prima- 7. Competatne hxc polestas Episcopis jure rio ac per se conveniat Episcopis, et ideo ipsi humano aut divino. — Sed quaares , an hoc soli possint regulariter illa speciali solemni- ius ordinarium, quo Episcopi habcnt hanc tate excommunicare, quse rcquiritur in cap. poteslatem, sit jus divinum aut mere huma- Debent, 11, queest. 3, interdum tamen posse num; nam ex dictis superius videtur sequi participari ab inferioribus clericis, quod ma- esse oninino humanum, quia hsec potestas per nifeste constat ex cap. Nemo Episcopus, 11, homiuem, id est, per Summum Pontificem qusest. 3, ubi supponitur, presbyterum posse datur Episcopis. Athocvidetur inconvenicns; excommunicare, et idem dicitur de Plebano, aiias posset Pontifex omnes Episcopos hac in c. Cum ab Ecclesiarum, de Officio ordin., potestate privare. Respondetur idem dicen- et de Priore, in cap. Cum in Ecclesiis, de dum csse quoad hoc de jurisdictione hac in Major. et obed., quibus locis id notant Glossa foro conlentioso, quod superius dictum est de et Doclores, et Covarr., c. Alma, 3 part., § 8, jurisdiclione in foro pcenitentiali, nimirum, num. 6. hanc polestatem, licet medianle Pontifice de- 9. Quibus prxter Episcopos competat hsec tur, nihilominus esse aliquo modo de jure potestas. — Et in particulari certum in primis divino saltem in genere et radicaliter, quia est, Legatum a latere Pontificis habere hano Chrislus ipse statuit, ut essent in Ecclesia potestatem ordinariam, ex cap. Legatus, de Episcopi, qui essent ordiuarii pastores , ad Officio Legati, in 6, et ex communi sententia Ephes. 4, etAct. 20.Undeconsequenter etiam Doctorum. Deinde vicarius Episcopi etiam voluit, ut habereut hanc potestatem ordina- censetur habere potestatem hanc jure ordina- riam, suo muneri convenientem, sub qua rio, ex communi sententia Doctorum cum continetur polestas coerciva, etiam per cen- Gloss. inc. Licet, de Officio vicarii, quia idem suras, ut in superioribus explicatum est. tribunal censetur esse vicarii et Episcopi, ut Alque hoc videtur supponere Christus in illis dicitur in cap. 2 de Consuetudin., in 6, et io > SECT. II. QUl HOMINES POSSINT INSTITOERE, ETC. i& cap. Romana, de Appellat., ia 6. Unde idem Alioqui non poterunt unum verum corpus est servata proportione de vicario Archie- politicum efficere, in quo hacc poteslns r< piscopi, cujus tamen potestas liraitata est per deat. cap. 4 de Officio ordinar., § ultimo, ne exten- 10. Quid intersit inter ordinariam et dele- datur ad Episcopum suffraganeum, sallem gatam potestatem. — Differentia inter potes- dum Archiepiscopus in sua dicecesi adest, vel tatem ordinariam Episcopi et aliorum. — Sed non longe abest. Rursus idem judieium estde inquiret fortasse aliquis, cur dicantur hi vicario electo a Capitulo, Sede vacante, juxta omnes hanc potestalem ut ordinariam ha- decretumConciliiTrident.,sess. 25, deRefor- bere, cum multi ex iis, quos numeravimus, matione e. 46. Quo fit, ut Capilulum ipsum a solum ex speciali commissione illam habeant, fortiori eamdem potestatem habeat, ex cap. et quid intersit talem jurisdictionem ordina- Cum olim, de Majoritate et obedientia, et alii riam, vel solum commissam vocare. Respon- notant Capitulum succedere in jurisdiclione detur in primis multum interesse, nam, qui Episcopali competente jure proprio. Et spe- habet jurisdictionem ordinariam, potest illam cialius colligitur ex capitulo unico de Majori- ipse committere et delegare, ut habetur in tate et obedientia, in sexto. Denique omnes, lege More, Digestis de Jurisdictione omnium qui ex aliquo ordinario munere, et statuto judicum, et patet in exemplis positis. Nam Ecclesiee hanc jurisdictionem habent, dici legalus Papae potest jurisdictionem suam de- possunt illam ut ordinariam habere, ut Car- legare, ut tractat Panormitanus, in c. ulfim. dinales in propriis Ecclesiis, in quibus suos de Officio Legati, et idem est de aliis nume- titulos habent, ex cap. His quae, de Majoritate ratis. Qoi autem solum habet jurisdictionem etobedienlia. ubi Abbasetalii id notant. Item hanc ut commissam seu delegatam, non po- Superiores religionum, ut colligitur ex cap. test, ex vi iliius modihabendijurisdictionem, Cum in Ecclesiis, de Majorilale et obedientia, eam subdelegare , ut constat ex toto titulg cap. Sicut. de Simon., et notavit Glossa in de Offic. deleg. Dixi, ex vi modi habendi, oap. De persona, verb. Aut Monachum, in quia interdum delegatis hoc etiam concedi- fine, 1 1 , qua?st. 1 , et in cap. Quanto, verb. Si tur, vel ex peculiari concessione, vel ex gene- Prxlati, de Offic. ordin. Idemque constat ex rali privilegio talis delegali. Ut de Ponti- usu religionum, juxta Apostolica indulta uni- ficis delegato Canonistas tradunt in dict. tit., cuiqueconcessa. Denique multi sunt in Eccle- et videri polest Jason, in lege A judice, sia Abbales, archidiaconi et archipresbyteri, C. de Judiciis. Tunc autem eliam erit diffe- quibus quoad hanc partem Episcopalis juris- rentia iuler habentem hanc potestatem de- diclio communicata est, qui proinde illam ut legatam et ordinariam, quod in illo talis po- ordinariam babebunl, ex cap. Veniens, cum testas semper pendet a concedente et cessat Glossa, de Eo qui ordioem furtive suscepit, et illo defuncto, si causa inchoata non sit, cap. Glossa inExtra\aganliExecrabilis,intercom- Gratum, etcap. Licet,de Offic. deleg., et cap. munes, de Preebendis et dignitatibus, verb. Si a subdelegato, eodera, in6,quae dependen- Prioratus, in fin., et sumitur etiam ex utroque tia non est in alio, qui ordinariiim polestatem tit. de Officiis archipresbyterorum et archi- habet. Addere etiam possumus hanc potesta- diaconorum. Nam licet in cap. 5 hujus tiluli tem in omnibus illis personis vocari ordina- dicatur archidiaconos ex institutione sua non riam, quia ex vi propriae dignitatis et officii habere, ut sententiam proferant, id tamen eis convenit, juxta sui muneris necessilatem intelligendum est de primaeva institutione vel congruitatem, et juxta ordinariam legem diaconorum, qui sunt quasi oculi Episcopi et ab Ecclesia statutam. Unde potest differentia illius custodes, juxta cap. Diaconi, 93 dist. At assignari inter has posteriores personas et vero postea per Ecclesiam illis concessa est Episcopos; nam quod Episcopi habeant hanc aliqua jurisdictio; quod tamen non est gene- jurisdictionem ordinariam, trahit originem, rale in omnibus, sed instilutio specialis vel ut diximus, a jure divino; caeteri vero illam consuetudo attendenda est. His etiam annu- habentmere de jurehumano, quia de caeteris merandae sunt Ecclesiaslica? congregationes, praeler Episcopos nihii speciale Chrisfus Do- quae hanc eiiam poteslatem ut ordinariam minusstatuit. Unde fit, ut parochi non nume- habere possunt, ut sunt Concilia generalia, rentur inter eos, qui hanc potestatem ordina- provincialia vel synodalia, et Capitulum Ec- riam habent, quia ex neutro jure, divino aut clesia ..- , et regularium congregationes , quae humano, illamparticipant; neque etiam eorum legJLtunaa siut^ eU ah> Ecclesia, approbatas. muneri est, per se loquendo, necessaria, quia 20 DISP. II. DE CAUSA EFFICIEflTE CENSUR^, ETC. ipsi non sunt ordinarii judices in foro exte- jura idem dicunt de praescriptione, ut patet riori, quod secus est in foro interiori pceni- in cap. Cum olim, et c. Auditis, de Prasscript. tentise, quia in eo sunt ordinarii pastores. Ratio vero est, quia jurisdictio consuetudine 11. Ordinaria jurisdictio confertur per potest aequiri, ut sumitur ex cap. Curn con- collationem Ecclesiastici muneris. — Ex quo tingat, de Foro compet., et cap. 1, § Neque ulterius colligi potest, hanc ordinariam juris- suffraganeorum, eodem tit., in 6. Ubi Doc- dictionem semper conferri his personis per tores id notant. Quia, sicut consueludine collationem alicujus Ecclesiastici muneris, potest obligatio, quae vim lcgis habeat, intro- absque alia speciali commissione , quia jam duci, et abrogari, et praescriptione possunt tali muneri annexa est talis polestas. Unde jura, et dominia mutari, ita etiam juris- ab eo censendus est quis habere jurisdictio- dictionis potestas, ad quam spectat haec, de nem hanc proxime et immediate, a quo tale qua nunc agimus. Quanquam autern haec munus immediate recipit. Unde Summus jurisdictio dicatur consuetudine, vcl pra3- Ponlifex immediate habet illam a Christo, scriptione acquiri, tamen, qui illam concedit, reliqui omnes mediante Pontifice. Et ab illo revera est Summus Pontifex , qui merito hoc quidam immedinte, ut vicarius, et legatus voluit et staluit, ut jurisdictiones Eccle- ejus, et Episcopi, et religiones, etc, alii siasticae firmae essent, et certae, ut latius in mediate , ut vicarius Episcopi mediante materia de consuetudine, et de praescriptione Episcopo, et sic de aliis, ut Provincialis ali- tractatur. cujus religionis medio Generali, qui illum 13. An consuetudo ferendi unam censuram eligit, et Generalis medio Capitulo, quod sufficiat ad ferendas omnes. — Solct autem illum eligit. Est autem ulterius advertendum hoc loco inquiri, an potestas hsec possit variis modis accidere posse, ut talis potcstas praescribi vel consuetudine acquiri in una conjuncta sit tali muneri, seu dignitati, qui ferenda censura, et non in aliis: vel potiug ad duos reducuntur. Unus est privilegii, vel hoc ipso, quod quis habet consuetudinem fe- concessionis factae a Pontifice, vel alio potes- rendi unam censuram, v. gr., exconimuni- tatem hnbenteex cnp. Cum contingat, deForo calionem, obtineat etiam potestatem ferendi competenti, ubi id Doctores notant; et alii, alias censuras. Sed, quia haec Jurisperitorum quos referl Ugolinus supra , parngrapho 21, sunt magis propria, ldeo breviter dicendum num. 7. Hoc autem privilegium interdum est, juxta communem eorum sententiam non est ob muneris necessitatem, ut constat in sufficere consuetudinem unius censurae fe- Preelatis religionum. Aliquando vero ob de- rendae, ut circa omnes acquiratur potestas. centinm alicujus dignitalis, vel specialem Quod fundari solet in cap. Cum olim, de praerogativam, ut constat in aliis exemplis Praescriptionibus. Ubi quidam Abbas, qui adductis. praescrwtione probaverat usum excommuni* 12. Interdum consuetudine , aut prsescrip- candi, et interdicendi, in potestate ferendi tione habetur potestas haec. — Nonnunquam has censuras defenditur; de suspensione au- vero jurisdictio haec consuetudine, vel prae- tem nihil ibi dicitur, sed generaliter caetera scriptione obtinetur, ut constat ex cnp. Du- Episcopnlia munia, quae ibi specinliter non dum 2, versic. Sed cum in jure, de Elect. numerantur, ei denegantur. Qui textus pro< In quo notandum est, ex eo quod quidam babiliter suadet, non tamen convincit, nisi archidiaconus consuetudinem habebat fe- rationem adjungamus. Ea vero esse videtur, rendi censuras, infcrre Ponlificem, illum quia nec potestas haec est omnino indivisi- habere curam animarum annexam; idque bilis, ut acquisita circa unum actum ne- merito, quia hoc est munus pastoris, et su- cessario debeat acquiri circa alium specie perioris. Unde non potest quis hanc consue- diversum; nec inter ipsos actus est aliqua tudinem habere, nisi supponatur habere necessaria connexio, ut uecesse sit, eum, qui subditos, in quos possit tales actus exercere. unum efficit, posse alios efficere; nec etiam De quo videri potest Abbas, cap. 2 de Iis ob similitudinem, acquisito jure circa unum, quae fiunt a majori parte Capituli, ubi Inno- acquiritur circa alios, quia hoc non habet centius, et alii. Praeterea, in cnp. Romana, de locum in praescriptionibus, et consuetudi- Sentent. excommun., in 6, idem dicitur de nibus, ut est certa, et communis doctrina. potestate absolvendi ab excommunicatione Vide Ugolinum, dicto § 21, num. 3 et 4. lata ab alio, ex quo optimum sumitur argu- Atque hsec nobis sufficiant de modo habendi mentum a similitudine rationis. Alia vero hanc polestatem jure ordinario. SECT. III. CUI POSSIT DELEGARI SECTIO III. Cui possit delegari potestas ferendi censuras, et quomodo haec delegatio facienda sit. 1. Potestas ferendi censicras est commu- nicabilis. — Alius modus habendi hanc ju- risdictionem est per delegationem , seu commissionem superiorum. Quod etiam est certum, cum ex generali lege, et quasi natura potestatis jurisdictionis, quae hoc modo com- municabilis est, unde etiam in foro interno poenitentire hoc modo committi potest, ut supra vidimus; tum etiam ex usu et tra- ditione Ecclesiae, et ex variis decretis, quse habentur in titulo de Officio delegati, a prin- cipio, el videri potest Covar., in cap. Alma mater, part.1, § \. Cum autem hic modus habendi hanc potestatem extraordinarius sit, id est, ex nulla certa lege, aut munere ori- ginem habens, sed solum ex arbitrio et voluntote concedentis, ideo non possumus certas assignare personas, quibus hoc modo potestas heec conveniat, sed solum dicere possumus, oportere eum , qui talem juris- dictionem est habiturus, esse capacem illius, et in alio esse potestatem delegandi, vel sub- delegandi illam , et in utroque esse volunta- lem, in altero dandi, et in altero acceptandi, quae sigillatim explicare oportet. 2. Aliqux conditiones requiruntur ad hanc potestatem recipiendam. — Primum igitur, scilicet, capacitatem esse necessariam, per se notum est, ad omnem potestatem necessa- rium. Unde etiam priori modo non potest esse hsec potestas ut ordinaria in aliquo, nisi supposita ejus capacitate; tamen, quia illo modo semper est annexa hsec jurisdictio alicui muneri, vel officio, ideo nihil in parti- culari diximus de prserequisitis ad illam ex parte dantis vel recipientis, sed tantum in communi, eum esse capacem talis juris- dictionis, qui fuerit capax ejus muneris, ra- tione cujus confertur. At vero in preesenti oportet in particulari designare conditiones necessarias ex parte hominis, ut sit capax talis jurisdictionis , quamvis multee ex illis communes sint etiam jurisdictionem ordi- nariam habentibus. 3. Solus homo viator hanc potestatem ha- bere potest. — Primo ergo necesse est, ut sit homo viator, quia neque Angelus, neque homo beatus, aut extra viam est capax Eccle- siasticeejurisdictionis; nam Ecclesia militans et visibilis, per ministros in ea militantes, ac POTESTAS FERENDI CENSURAS. 21 visibiles, gubernari debe'. De qua re dixi- mus aliqua, quse ad preesens accommodari possunt, superiori tomo tractantes de mi- nistro sacramenti. Est autem advertendum, aliud esse loqui de habente hanc potestntem, aliud de effectu seu efficacia ejus; nam ut homo recipiat, vel retineat hanc potestalem, necesse est, ut vivat; at vero, ut efficiat, fieri potest, ut id non sit necessarium. Nam interdum causa consequitur effectum, quando jam actu non est, ut in naturalibus constat,! et in prasenti etiam est certum in censuris,' quce transgressione alicujus legis ipso jure incurruntur; nam causa inferens illam cen- suram, revera est auctor legis, etiamsi mor- tuus sit, qui per legem tanquam per virtutem a se relictam operatur, ut infra latius expli- cabimus. An vero in censura lata ab homine id etiam contingere possit, dicemus commo- dius sequente disputatione. 4. Debet etiam esse rationis compos. — Non potest hxc potestas committi carenti usu ra- tionis, ut illam exerceat cum ratione utatur. — Deinde necessarium est, ut qui hanc jurisdictionem est recepturus , sit rationis compos; nam qui ratione uti non potest, nec ferre potest judicium, et consequenter nec punire, neque aliquem alium actum juris- dictionis exercere. Unde neque puer ante usum rationis, neque perpetuo amens, aut stolidus, capax esse potest hujus potestatis. Sed hic etiam distinguere oportet inter usum et potestatem ipsam; nam quoad usum, ma- nifestum est, eum, qui caret usu rationis, pro illo tempore, quo illo caret, non posse exercere hanc potestatem, quia quidquid faciat, aut facere videatur, humanum non est; et ideo homines ligare non potest. Ad quam rem multa congerit Ugolinus, tabul. 1 de Censuris, cap. 2, § 3. Sed res per se est satis clara. At vero quoad potestatem, non est dubium, quin permanere in eo possit, etiam eo tempore, in quo usum rationis non. habet, ut non solum in dormiente, sed etiam in furioso aut ebrio manifestum est. Unde dubitari posset, an sicut haec potestas con- servari potest, ita etiam possit dari illi, qui non potest ratione uti, nimirum, ut ea utatur, quando rationis usum habuerit. Nam qui non est incapax ad retinendum, non videtur esse incapax ad recipiendum. Dicendum vero est, non posse id fieri, quia, ut in principio dice- bam, ad recipiendum hanc potestatem, requi- ritur voluntas et consensus recipientis, quem preebere non polest aliquis, quando usum 22 DISP. II. DE CAUSA EFFICIENTE CENSIHLE, ETC. rationis non habet, quia consensus dicit notant, et late Victoria, relect. 2 de Potcstate actum humanum et rationalem; et ideo nec Ecclesiae, quaest. 2, num. 3, et Summistae infans, nec perpetuo amens, nec denique omnes, verbo Abbatissa. Et confirmatur; furiosus aut ebrius, eo tempore quo sic dis- nam femina est incapax Ordinis , ut infra positus est, hanc potest recipere potestatem. tractandode sacramentoOrdinis ostendemus; Quuj omnia recte confirmari possunt ex 1. polestas autem haec ferendi censuras praere- Cum praelor, vers. Non autem , ff. de Ju- quirit Ordines, vel saltem disposilionem ad diciis. illos, quae fit per primam tonsuram, ut statim 5. Vir, et non femina est illias capax. — dicemus. Deuique hoc consentaneum etiam Alia conditio requisila est, ut is, qui hanc est juri civili, in 1. 2, ff. de Regularibus potestatem accepturus est, vir sit, et non juris, ubi dicitur, feminas remotas esse ab femina. Nam femina incapax estjurisdictionis officiis publicis, et ideo judices esse non spiritualis ad claves pertinentis, praesertim posse, etc. qua3 ad judicium vel sententiam ferendam 6. Objectio. — Exponitur cap. Dilecta, de valeat, ut de interiori foro supra dictum est, Majorit. et obed., et cap. Dilecti filii, de et de exteriori docentD. Thom. in 4, dist. 25, Arbitris. — Conlra hoc vero objici potest quocst. 2, art. 1; et ibi Thomas de Argent., cap. Dilectae, de Majorit. et obed., ubi dicitur, art. 3, ad 2 cont. 2 concl.; Anton., 3 part., Abbatissam quamdam solitam esse suspen- tit. 4 6, cap. 7, § 2; et Navarr., in Summ., dere ab officio et beneficio canonicas suas, et cap. 27, num. 6; et Covarr., in cap. Alma clericos suse jurisdictioni subjectos, quamvis mater, part. 1, § 11, num. 2; quod probari excommunicationem in eos ferre non posset, potest ex cap. Mulierem, cum aliis multis, et Pontifex jubet, ut illi obediatur; unde quae referuntur, 33, queest. 5, ubi dicitur, suspensionem illam validam esse supponit; mulierem nec docere posse nec judicare. Sed at suspensio quaedam censura est. Item in illi lextus non multo probant, quia nec Pon- cap. Dilecti filii, de Arbitris, Ponlifex appro- tificia decreta sunt, sed sententiee Augustini, bat, quod quaedam nobiliores feniinee ex nec videntur agere dc absoluta capacitate, consueludine habeant jurisdictionem ordina- sed de decentia. Unde etiam ibidem dicitur, riam in subditos suos. Et in cap. Dilecta, de mulierem non posse esse testem, neque fidem Excessib. Praelat., queedam Abbatissa voca- dare. Melius probari potest ex cap. De mo- tur caput et patrona cujusdam congrega- nialibus, de Sent. excommun., ubi dicitur, tionis clericorum. Ad primum respondetur Abbatissas non posse sibi subditas a censura, ex Abbate et aliis , illam supensionem non si quam contraxerini, absolvere; ergo multo fuisse censuram, sed prohibitionem quam- minus poteruntligare, si non possunt solvere. dam vel privationem, quae, late loquendo, Probari item solet ex cap. Nova, de Poenit. suspensio appellari potest; laulum ergo erat et remiss., ubi sermo est de quibusdam illud quoddam mandaium, quod per mulie- actibus sacramentalibus, et de praedicatione rem interdum ferri potest. Unde (quod no- Evangelii. Potest tamen sumi argumentum tandum est) Pontifex ibi non respondet vel a simili, vel quia in fine Pontifex con- servari debere censuram ab Abbalissa Jatam, cludit, claves regni non esse datas feminis, sed praeceptum et mandatum ejus; et cuidam ptiam Beatae Virgini. Et hcec est ralio a Abbati injungit, ut, sisubditi illius Abbatissae j)riori hujns conclusionis. Congruentia vero obedire noluerint, eos per censuras obedire est, quia sexus femineus non est per se pro- compellat, indicans, suspensionem Abba- portionatus ad spiritualia munera obeunda. tissee non fuisse censuram, sed simplicem, Unde nec docere, nec dominari in viros per- prohibitionem seu mandatum. Unde ad alias mittitur, 1 ad Tim. 2. Unde, quamvis in partes, non negamus mulierem habere posse religionibus eis committalur quaedam po- jurisdictionem, praesertim temporalem , de testas gubernandi, quae moraliter necessaria qua nonnulli decreta illa interpretantur, sed. esl in religionibus Monialium, quia non non sufficienter, quia jurisdictio in clericos poterat honeste et decenter per viros id non est omnino lemporalis. Et ideo Abbas ibi fieri, illa tamen potestas non extenditur ad advertit de jure speciali posse feminam ha- proprios actus clavium, sed ad actus praeci- bere jurisdiclionem in clericos. Non tamen piendi, corripiendi, et instruendi, quuntum inde fit, posse habere tantam jurisdiclionem, conveniens est ad paternum, et quasi do- ut etiam ad censuras ferendas extendatur. ttie,sl,icujn regimen, ut omnes auctorcs citali Aliqui aulem nolunt illam vocare jurisdio sncr. III. CUI POSSIT delegari potesta FERE.NDI CENSURAS, 23 tiouem, sed solum jus quoddam, et quasi et ex cap 2 de Judiciis, ubi generaliter dicitur dominium, vel potestatem, quae ad jus con- non posse laicum Ecclesiastica tractare ne- stituendum, vel judicium ferendum non gotia aut judicia, maxime spiritualia. Idem sufficit. Sed hoc spectat ad modum loquendi, sumi solet ex cap. Ecclesia, de Constit. Ex de qua re nonnulla etiam diximus supra, quibus decretis conclusionem hanc eliciunt tractando de jurisdictione pcenitentiali. communiter scribentes ibi. Verum baec jura, 7. Pontifex potest hanc potestatem conce- si attente legantur, non loquuntur de re, in dere feminse, de potentia absoluta, non tamen qua nunc versamur, quia non tractatur, quid ordinaria. — Addo prasterea, aliud esse lo- jurisdictionis pastores Ecclesiae possint aut qui de potestate (ut sic dicam) absolula debeant committere laicis, sed quid ipsi laici Summi Pontificis, aliud de ordinaria lege ex se, vel ex suis dominiis habeant. Et hoc Ecclesiastica. Nam priori modo fortasse non sensu dicitur, laicos nullam habere jurisdic- repugnat Summum Pontificem concedere tionem in Ecclesia. De qua re loquuntur lianc polestatem alicui feminae. Quod tenet etiam decreta, quae citantur in dist. 96. Ma- Paludanus in 4, dist. 19, quaest. 2, art. 1, et gis favere possunt verba Gregorii, lib. 7 non dissentit Soto, dist. 20, quaest. 1, art. 4, Epistolarum, in 66, quae referuntur in cap. versus finem ; Navarrus , Consilio 73, de Sen- Indicatum, 98 dist. : Cavendum est, ne secula- tentia excommunicationis ; et Ugolinus, dicto ribus viris, atque non sub regula nostra cap. 2, § 7, num. 5. Quoniam hoc non est degentibus res Ecclesiasticx committantur, contra jus divinum ; et ideo nihil est cur sed probatis de vestro officio clericis. Quae Pontifex ex absoluta polestate id facere non generalis admonitio habetur ex multis de- possit, sicut etiam potest hanc jurisdictio- cretis, 16, quaest. 7. In particulari autem de nem laico conferre. At secundum communem commissione hujus jurisdictionis mhil ex- legem, et usum Ecclesiae hoc nunquam fit; pressum invenio. Sunt vero notanda verba, et ideo nec consuetudine introduci potest, quae ibi referuntur in cap. In nova,ex Concil. neque ab Episcopis concedi; neque a Ponti- Hisp. II, cap. 9 : Indecorum est vicarium fice Summo aliquando factum esse legimus, Episcopi laicum esse, et seculares in Ecclesia quia non decet; et licet non sit simpliciter judicare. Et infra vocatur contemptor cano- contra jus divinum aut naturae, est tamen num, Episcopus, qui Ecclesiasticam admi- minus consentaneum illis. nistrationem laico crediderit. Censetur etiam 8. Non baptizatus non potest habere po- haec communis sententia Theologorum, D. testatem Ecclesiasticam. — Quarta et ultima Thom. in 4, dist. 19, quaest. 1, art. 2, quaes- condilio est, ut haec potestas clerico commit- liunc. 1; Soto, dist. 20, 1 art. 3, et aliorum talur; nam solus ille secundum ordinarium eisdem locis; qui tamen non loquuntur spe- usum Ecclesiae capax illius censetur. Omitto, cialiter de jurisdictione ad ferendas censuras, debere etiam hujusmodi hominem baptiza- sed de potestate clavium. De qua in sua pro- tum esse, tum quia haec conditio ad praece- prietate sumpta alia est ratio, quoniam usus dentem necessario supponitur, ut constat ex ejus potestatem ordinis includit, et ideo non materia de baptismo, et de Ordine, et sumi- solum non potest esse in laicis, sed neque in tur ex cap. 1 et 3 de Presbytero non baptiz. omnibus clericis, sed in solis Episcopis et ministrante; tum etiam quia haec conditio sacerdotibus, ut definit Concilium Tridenti- generalis est ad omnia Ecclesiastica munia, num, sess. 14, cap. 6, et can. 10. eo quod baptismus janua sit Ecclesiae. Unde 10. Quare idem D. Thom. in 4, dist. 18, multo imigis necessarium est, ministrum cen- quaest. 2, art. 3, ait, quamvis non sacerdos surae ferendae esse baptizatum , quam esse non possit ligare et solvere in foro iuteriori, clericum, quia hoc posterius est necessarium posse tamen habere jurisdictionem in foro ordinarie ex congruentia quadam, ut dice- contensioso, et ideo posse censuras ferre. Et mus; illud vero prius est semper et absolute ad 1, ait, licet non habeat clavem ordinis, necessarium; nam, qui reipsa nondum est habere posse clavem jurisdictionis. Et eodem membrum Ecclesiae visibilis, non potest spi- modo loquitur Richardus, eadem dist., art. ritualein jurisdictionem in eam exercere; de 4, quaest. 3; et Soto, dist. 20, quaest. 1, art. quo plura inferius dicam. 4. Et sine dubio verum est, ad recipiendam 9. Probatur ergo posita conditio ex Sym- hanc jurisdictionem non esse necessarium jnacho Papa in cap. 1 , dist. 69, ubi specia- sacerdotalem Ordinem, ut D. Thomas et alii liter loquitur decensura excommunicationis; Theologi tradunt, et Abbas in cap. Trans- 24 DISP. II. DE CAUSA EFFICIENTE CENSURjE, ETC. missam, num. 2, de Electione; et alii commu- hvc jurisdictio laico committi. — Tandem ad- niter. Et colligitur satis clare ex dicto cap. dunt fere omnes dicti Doctores, et Navarr., Transmissnm. Quamvis Glossa in cnp. 1, dicto cap. 27, num. 6, haec esse intelligenda vcrs. Prxter, 96 dist., oppositum sentint ex secundum ordinariam legem Ecclesiae, non cap. Canonica, de Sentent. excommun., ibi : vero de absoluta Summi Pontificis potestate; Qui (sicut audivimus) presbyter esse debet. nam cum hoc statutum tantum sit de jure po- Quam Glossam explicat Ugolin., dict. cap. 2, sitivo, Pontifex in eo dispensare potest. Quod § 9, num. 5, ut intelligatur, quando excom- notavit Glossa, in cap. Prseter, verb. Duci, municatio solemni ritu et caeremoniis ferenda 32 dist. Alii vero inferiores Episcopi id facere est; nam tunc (inquit) ferri potest a solo sa- non possunt, quia est contra legem superio- cerdote. Sed de hoc infra videbimus; nam ris; unde etiam si id facere tentent, irritum Glossa illa generatim loquitur. In cap.autem, erit et inane, quia lex illa non solum prohi- quodcitat, non estsermo de censura ferenda, bet, sed etiam laicum facit incapacem talis sed de absolutione a censura, de qua infra jurisdictionis.Exquo fit,ut ex diuturna eliam suo loco. consuetudine non possit haec potestas acquiri M.Sola prima tonsura sufficit,ut hxc po- Seu praescribi a laico, ut notavit Abbas in testas alicui committatur. — Addendum prae- cap. Cum tanto, num. 15, de Consuet., ubi terea, non solum sacerdotium, verum neque nonnullis juribus et rationibus id confirmat, ullum Ordinem sacrum aut sacramentalem quia non potest consuetudo facere capacem requiri, saltem vero primam tonsuram neces- sariam esse in eo, cui ea jurisdictio com- mittenda est. Ita sentiunt Doctores citati; Covarruvias, in dicta relectione, part. 2, n. spiritualium eum qui incapax est. Secus au- tem esse existimo, ut supra dicere coeperam, de homine non baptizato, etiam si contrarium Ugolinus sentiat, dicto cap. 2, § 9, quia non 3, et Summistse, verb. Excommunicatio, et baptizatus, non tantum Ecclesiastico jure, Juristae omnes. Ratio est, quia haec jurisdictio sed divino et quasi naturali est incapax juris- perseetnaturasuanonsupponitcharacterem, dictionis spiritualis, unde nullum de hac re cum ad forum contentiosum pertineat. Unde extat Ecclesiasticum slatutum ; nec decreta, id non est jure divino necessarium ; sed ne- quaeUgolinus adducit, quidquam ad rem prae- que jure humano id statulum est, sed solum sentem faciunt, sed ex perpetuo usu et tra- quod non sit laicus, vel (quod perinde est) ditione Ecclesiae, quae jus divinum declarat, quod sit clericus. At vero per primam ton- id habetur. Atque hae tantum conditiones vi- suram constituitur quis in clericorum or- dentur simpliciter necessariae;namaliee, quae dine, ut probatur ex cap. Cum contingat, de poni solent, magis sunt necessariae ad actio- iEtate et qualit. ordinandor.; ergo illa sufficit nem, seu usum, quam ad potestatem, ut sec- ad hanc potestatem recipiendam. Atque ita tione sequente declarabimus ; unde etiam juxta communem sententiam potest esse vi- constat, has conditiones communes. esse ha- carius Episcopi, et censuras ferre, qui pri- benlibus hanc jurisdictionem ordinariam; mam habet tonsuram, non vero sine illa, ut nam omnia, quae adduximus ad probandam ex Abbate, et aliis notant Covarr. et Ugolinus dictam necessitatem, non procedunt specia- supra. Qui etiam advertunt, hujusmodi infe- liter de jurisdictione delegata, sed absolute riorem clericum, si conjugatus sit, incapacem de jurisdictione; et ideo a fortiori procedunt fieri hujus potestatis, juxta sententiam Ab- de habente ordinariam jurisdictionem. Unde batis, et aliorum in cap. Sane, 1, de Clerico non mihi probatur, quod Solo supra indicat, conjug. Ex quo textu id sumi potest. Addit laicum eleclum in Episcopum habere juris- praeterea Victor., relect. 2 de Potest. Ec- dictionem ad ferendas censuras, antequam cles., quaest. 2, num. 4, etiam virum religio- ordinetur. Nisi forte nomine laici compre- sum, si non sit clericus, non esse capacem hendat eum, qui solam primam tonsuram jurisdictionis spiritualis, dicitque esse com- habet. munem sententiam Doctorum , et sequitur 13. Potestas hxc concedi potest congrega- Ledesra. in 4,2part., quaest. 20, art. 4, circa tioni, cujus singulse personx prxdictas Ao- medium, mihique verum videtur, et consen- beant conditiones. — Quid si collegium con- taneum sacris canonibus, licet Gloss. in ca- stet laicis et clericis. — Secundo principaliter pit. Mulier, 23 dist., contrarium indicare vi- dicendum est, jurisdictionem hanc non solum deatur. singulari homini, sed etiam hominum congre- 12. De absoluta potestate Pontificis potest gationidelegariposse.Quamvisenimauclorog SECT. III. CUl POSSIT DELEUARl POTESTAS FERENDI CENSURAS. 25 nibilde hoc expresse loquantur et frequenter non ita impeditam, quin suum actum exer- non sit in usu, quia non tam commode hsec cere valeat, ita saltem ut factum leneat. Et niandata committuntur communitatibus, si- hac ratione, si is, qui hanc jurisdictionem cut determinatis personis, tamen a fortiori delegat, excommunicatus aut supensus sit, convinci potest communitatem ex se capacem alter nullam inde accipiet jurisdictionem, esse jurisdictionis, etiam hoc modo. Quia ex quia per censuram erat principalis potestas hac parle non est cur amplius requiratur ad in altero ita ligata, ut effectum suum conse- iurisdictionem delegatam, quam ad ordina- qui non posset. Quibus autem modis illa po- riam. Imo addendum est, posse hanc juris- testas impediri possit, explicabimus sectione dictionem interdum delegari multis personis, sequente in ipsamet potestate ferendi censu- quee alioqui non constituebant unum colle- ram; nnm eadem est ulriusque ratio. gium sed per ipsam delegationem consurgit 15. Cessante jurisdictione in delegante ces- unum tribunal cui jurisdictio illa delegatur. satetiamindelegato, causa integra existente. Quomodo tribunal, seu consilium Sanctse In- — Et quoniam is, qui potestatem hanc habet quisitionis dici potest, habere jurisdictionem tantum delegatam, eam habet quodammodo delegatam a Papa , quamvis singulari, et per- dependentem in conservari a delegante, manentiori modo, quam alii judices delegati; quamdiu per illam operari non ccepit, ideo de quo alias. Atque hinc ulterius sequitur ad necesse est, ut principalis jurisdictio duret in hanc congregationem, seu collectionem homi- concedente seu delegante ; nam, si nondum num, ut ei possit concedi lalis potestas, ac- causa inchoata ille moriatur, aut jurisdictio- commodandas esse condiliones superius po- nem amittat, in altero etiam jurisdictio ces- sitas. Nam talis congregatio constare debet sabit, ut constat ex cap. Licet. et cap. Gra- ex hominibus ratione utenlibus, qui viri sint tum, et cap. Relatum, et cap. ult. de Offic. baptizati, et in aliquo gradu clericorum con- deleg. Quod est generaliter verum in hac Stituti , quia alias collegium Ecclesiasticum jurisdictione fori contentiosi; nam in foro non constituerent; et ideo non magis esset pcenitentiee aliud fortasse est, ut supra no- capax Ecclesiasticee jurisdictionis, quam qui- tavi. Intelligo autem, necessarium esse, ut libet homo laicus. Quid aulem dicendum sit, haec jurisdictio firmiter (ut ita dicam) adha> si collesium constaret ex laicis et clericis, reat, et independenter a potestate conceden- reeula "jurisperitorum est, tunc collegium tis, negotium esse inchoatumin eadem causa, censeri Ecclesiasticum , quando plures sunt vel in aliqua earum, quae inter se connexio- clerici vel eliam si sint eequales, quia pars nem habent.Nam, si haec potestas generaliter di et reflexe cogatur affirmare se habere intentio- ligandi esse voluit, nam utrumque pari con- nem ligandi. — Dices : quamvis metus non ditione commisit; ergo, qui soloendi jus non possit directe extorquere actum interiorem, habet, nec ligandi habet. Unde colligunt hos indirecte tamen, et ex consequenti cogit ad actus censeri in jure aequales; et ideo, quod illum, quando actus exterior non potest ho- de uno statutum est, ad alterum jure extendi. neste fieri sine interiori. Ita vero est in prae- 30 DISP. II. DE CAUSA EFFICIENTE CENSUR^E, ETC. senti, quia homo studiosus nihil vult ficte sura procurare, aut ab ipsomet judice inten- operari; proferre autem exterius sententiam tionem ejus agnoscere. Quod si consultus ipse sine intenlione, estfictioquaedam. Sed contra, dicat, se habuisse intentionem ligandi, et in quia non omnis fictio est contra honestatem ea velit persistere, ila ut licet prius illam ex morum, sed illa tantum, quae mendacium in- metu tulerit, postea eam auferre nolit, sine cludit; potest autem exterius proferri senten- dubio censeo illam et valuisse, et validam tiaexcommunicationis sine inlentione ligandi, permanere, donec ab eodem vel ab alio supe- et absque mendacio, sicut fit in sententiis riori potestatem habente tollatur. Neque ex comminatoriis, quia judex non affirmat se dict. c. unico, de Iis quae vi, in 6, sufficicns velle ut alter ligatus maneat, sed per modum argumentum sumitur ad ostendendum, jure iinperii id profert; non est autem necesse, ut positivo talem censuram esse irritam, ut ra- qui imperat, velit ut imperium habeat effec- tione superius facta in prima sententia recte tum. Nam et Deus saepe imperat quod non declaratur. vult absolute fieri. Dices : quid si per metum 7. Quin potius Abbas, in c. 2 de Iis quae cogatur judex affirmare, vel etiam jurare se vi, n. 17, inde colligit argumentum in con- habere intentionem ligandi per talem cen- trarium, quia cum specialiter Papa id provi- suram? Respondeo, si tanta malitia, et re- derit circa absolutionem, argumenlum est, ra flexione id fiat, ut nonpossit nisi aut mentiri, reliquis nullam esse factam mutationem. Et aut habere intentionem, tunc polius debet ex superius dictis est optima ratio differen- habere intentionem, si justa esse possit, tia?, nam, quod absolutio metu extorta sit ir- quam mentiri (nam si justa esse non possit, rita, est favor Ecclesiasticae potestatis, et fuit neulrum debet facere propter illum metum); moraliter necessarium, ut pastores Ecclesiae tunc autem intentio illa vere dicetur ex- ab his vexationibus essent immunes. At vero torta per metum, quia respectu hominis recta quod censura metu illata sit irrita, non est ratione uteniis, perinde est non posse vitare favor potestatis Ecclasiasticae, sed ejus in actum sine culpa, ac simpliciter non posse quem fertur talis censura, nam Ecclesiae nihil vitare. Nihilominus tamen propter priorem interest, quod talis censura irrita sit, sed rationem opinor talem actum non privari sua melius est, ut ejus potestas suum habeat ef- effieacia et effeetu, propter solum metum. feclum, cum integra maneat ad revocandum Sicut. si superior per metum cogatur aliquid illum, si oportuerit. Neque etiam fuit id mo- praccipere cum vera voluntate obligandi satis raliter necessarium, quia hujusmodi vexatio- manifestata, revera obligabit, neque est, cur nes, vel nullae, vel rarissimae sunt. Accedit illa volunlas inefficax reddatur; nam hoc etiam, quod ad extorquendam absolutionem potius esset in nocumentum ipsius superio- srepe potest vis inferri ab eo homine, qui ab- ris, maxime cum transacto metu possit supe- solvendus est, ad ferendam autem censuram rior revocare praeceptum. Idem ergo erit in minime. Metus autem, quando per injuriam censura ferenda ; est enim eadem seu propor- infertur ab eodem, circa quem exercetur ac- tionalis ratio. tus, merito potest, aut debet irritare talem 6. Censura metu Ulatanon estjure positivo actum, non solum in jure positivo, sed etiara irrita. — Quocirca cum jure positivo nihil interdum in nalurali. De qua re latius in locis expresse statutum sit de censura ex metu supra citatis. Itaque in praesenti, si consen- illata, probabilius censeo etiam ex hac parle sus sit voluntarius, et liber, quantum sufficit talem censuram non esse irritam, sed habere ad actum simpliciter humanum et moralem, facile remedium, si judex, qui illam tulit, eam satis erit etiam si metus interveniat. Quod ex velit revocare. Imo, si non detur locus con- eo tandem confirmari potest, quod si mctus sulendi ipsummet latorem censurae, ut illam sitjustus, utsi Rex compellat Episcopum ad revocet, veldeclaret non fuisse suae intentio- ferendam sententiam contra aliquem, justam nis per talem censuram ligare, probabile est, et necessariam reipublicae, compellat autem praesumi posse rationabiliter, talem judicem gravibus comminationibus justis et intra lati- non habuisse intentionem ligandi, sed solum tudinem suae potestatis, tunc sine dubio sen- exterius sententiam protulisse, nisi alioqui tentia illa valida est, et saepe ad commune expressis verbis ejus, quae non possint alium bonum Ecclesiae expediens; ergo idem erit, sensum continere absque mendacio, constet, etiam si metus sit injusle illatus; nam in- illum habuisse talem intentionem, quamvis voluntarium secundum quid aequale inter- semper securius sit absolutionem a tali cen- vcnit in utroque casu; injuria vero, quae ad- SECT. VI. QUID NECESSARIUM SIT IN INFERENTE CENSURAM, ETC. 3t miscetur, parum refert ad irritandam censu- ad valorem censura?, per se loquendo. Quod ram ideo addo, quia inlerdum talis inlentio potost 8. Semper tamen supponimus, talem vo- ita praecipitem agere judicem in censura fe- luntatem esse justam, id est, habentem jus- renda, ut substantialem defectum commiltat; tam, et sufficientem causam ad inferendam tunc vero censura erit nulla ex alio defeclu, censuram. Nam ex defectu lalis causae potest non ex sola intenlione. et voluntas reddi impotens, et censura nulla. 2. Non debet ferri a judice prohibito. — Quae autem sit hsec causa, et quando ex de- Rursus necessarium est , ut judex alioqui fectu ejus censura nulla sit, explicabimus prohibitus non sit, vel eo tempore, vel loco, melius infra, disputatione quarta. Denique vel simpliciter, ne censuram ferat, itatameu, voluntas hscc etiam esse debet efficax seu utprohibitionequepotestatem auferat, neque operativa ad extra; nam censura non potest usum ejus omnino irritet, scd prohibeat tan- induci per solum interiorem actum voluntatis tura; hoc enim seepe accidere potest. Ut, potestatem habentis, sed necesse est, ut in v. gr., si prohibitum sit die feslo censuram aliquem actum exteriorem prodeat, quo suum ferre, aut in tali loco. Sic etiam, qui censuris exequatur effectum, nam baec efficientia mo- excommunicationis, velsuspensionisestaffec- ralis est inter homincs, qui de interioribus tus in re ipsa , denunciatus autem non est, non judicant. Quis autem sit hic actus exter- prohibitus est ferre censuram; tamen si illam nus, et quomodo fieri debeat ut effectum con- ferat, non propterea invalida erit, ut trac- sequatur, in sequente disputatione dicemus. tando de excommunicatione, et de suspen- sione dicemus. Denique, interdum potest su- SECTIO VI. perior prohibere inferiorem, ne confessiones audiat, non auferendo iurisdictionem, sed so- Quid uecessarium sit in inferente censuram, ut recte j yetand() y et convementer lllam mferat. .. » , uc Ul peccet, transgrediendo tale praeceptum , actio 1. Qitid necessarium sit ut censura recte vero ipsa, seu absolutio valida est; ita ergo moraliter feratur. — Non debet ferri expravo in hac potestate jurisdictionis accidere potest, affectu. — Non est tamen defectus substantia- His ergo modis potest esse iniqua actio fe- lis, — Qaa-stio haec intelligi potest, vel abso- rendi censuram contra charitatem, vel obe- lute de rectitudine morali, vel specialiter de dientiam, aut aliam virtutem, etiamsi non sit rectiludinc justilicD. Si priori sensu intelliga- contra justitiam, quamvis inlerdum soleat tur, salis est respondere, servandaessegene- talis censura vocari injusta, quatenus oppo- ralia principia morum, et ad praesentem nitur justitiae universali, quae omnem virtu- actionem applicanda, nimirum, necessarium temincludit; talis aulem iujustilia non obsat, esse, ut talis aetio habeat objeclum juslum, quominus censura sit valida, quia illa recti- etbonum, ut statim in secundo sensu decla- tudo, quam aufert, est accidentalis , et ex- rabimus, nam tale objectum ad materiam trinseca ad rationem censurae. justitia? periinet, et quod nulia prava extrin- seca circumstantia violetur. Hoc enim ad ab- Quid necessarium sit in ferente censuram, ut solutam rectitudinem moralem in quolibet Ula ex justitia feratur. actu humano necesarium est. Primum ergo oportet, ut judex non ferat talem sententiam 3. Justitia legalis ad censuram necessaria. ex pravo affectu odii, aut vindictae, vel alte- — Circa alium sensum , qui est magis pro- rius simiiis affectus; hujusmodi enim intentio prius, oportet advertere triplicem esse jusli- vitiat actum moralem, ut per se notum est, tiam, ad quam spectare potest hscc artio et praesertim actum judicandi, ut eleganter ferendi censuram. Prima est justitia legalis, docet Ambrosius, incap. Judicet, 3, quaest. 7; quam maxime servare tenetur judex in sen- et Gregorius, in cap. Judicare, 11, qusest. 3, tentiis ferendis, et superior in condendis legi- ubi multa alia de hac materia referuntur, et bus; nam est persona publica, quae maxime optime in c. 1 de Sent. et re judicata, in 6. curare debet commune bonum. Et ad hoc Tamen, quia hujusmodi intentio per se non pertinet, ut in censura ferenda judex servet pertinet ad materiam justitiae, ideo, si aliun- ordinem a jure praescriptum ; hoc ergo etiam de aclio iniqua non sit, non propterea erit requisitum est, ut censura recte feratur, ut i&valida ad censuram inferendam. Ilaec ergo per se manifestum est, et aperte traditur in conditio ad bonos mores requisita est, non c. 1, et c. Sacro, deSentent. excom., in 6. 32 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. An vero hoc requisitum pertineat tantum ad per quam censura fertur; et idco ad perfecte rectitudinem , et honestatem actionis, vel cognoscendam efficientem causam censurre, etiam ad valorem censurae, constabit melius modum etiam causandi cognoscere necesse ex dicendis disputatione sequenti. Nam in- est. Modus autem hic in duo principalia mem- terdum tale requisitum solet esse substan- bra dividi solet, scilicet, per legem, aut per tiale, ideoque ad valorem actus necessarium; hominem; quamobrem ab hac divisione inci- Interdum vero accidentale tantum, et tunc piendum nobis est, etdeinde in singulis mem- pertinebit solum ad honestum, ac debitum bris, quid in eis observandum sit, exponen- operandi modum. Quando autem sit substan- dum. tiale, vel accidentale requisitum, dicemus praedicta disputatione. 4. Justitia distributiva et commutativa ri- quiruntur ad censuram. — Rursus potest haec actio perlinere ad justitiam distributivam; SECTIO I. Utrum recte dividatur censura in eam, quoe a jure, et quae ab homine fertur. nam ex sententia D. Thomae, 2. 2, quaest. 1 Ratio dubitandi pro utraque parti. — 63, art. 4, in judicio, vel sententia ferenda, Ratio dubitandi est, quia nulla censura fertur, servanda est distributiva justitia; ferre au- nisi per humanam potestatem, ut supra dixi- tem censuram actus quidam judicii est, vel mus; potestas autem humana in homine est, formaliter vel virtute. Haec vero justilia dis- quae non operatur, nisi ipso homine per ipsam tributiva talis est, ut habeat adjunctam com- operante; ergo nulla est neque esse potest mutativam; nam, licet hic interveniat forma censura nisi ab homine, id est, per hominem justitise distributivae, quatcnus in censura illata. Rursus e converso nulla esse posse ferenda non debet respici persona, sed causa, videtur, quae non sit a jure; hoc enim jus, ut nec debet excludi a participatione commu- supra ostendimus, non est divinum, sed tan- nium bonorum, nisi qui indignus est illis, tum humanum, quod non est nisi lex vel tamen ad ipsum tenetur judex ex commuta- praescriptum hominis; nulla est autem cen- tiva justitia, ad quam spectat, ut nemo ultra sura, quae feratur, nisi sit conjuncta, vel condignum puniatur. Et ideo haec actio etiam annexa alicui praecepto humano; nam cen- habere debet rectitudinem justitiae commuta- sura, ut infra dicemus, non infertur propter tivae; imo haec est veluti substantialis recti- peccatum praeteritum, ut praeteritum est, sed tudo talis actus; aliaevero secundum quasdam ut aliquo modo respicit futurum, videlicet, communes rationes, seu convenientias, aut medio aliquo praecepto, quod de peccato vi- participationes aliarum virtutum, illi conve- tando aut reparando imponitur; ergo omnis niunt. Requirit ergo haec actio aequalitatem censura medio aliquo jure imponitur. quamdam rei ad rem (quantum in hac materia 2. Quidper has voces, censura ab homine, et inveniri potest), ut justa sit. Haec autem aequa- ajure, significetur. — Haec dubitatio solvetur litas potissime aestimanda est ex causa fe- facile explicando significationes harum vo- rendi censuram; et ideo illa maxime consi- cum. Praecipua vero difficultas est in decla- deranda est et observanda ; et e converso illa rando altero membro divisionis, scilicet, censura maxime proprie injustitiam continet, quando et quomodo esse possit censura a quae sine legitima aut condigna causa fer- jure. Itaque dubium non est, quin omnis cen- tur. Quae autem sit haec causa, et quando ex sura proxime fundetur in alicujus hominis jllius defectu censura sit nulla, dicemus ex voluntate ac potestate; quo sensu omnis cen- professo in disput. 4; quare de his conditic- sura potest dici lata ab homine, ut proposita dubitandi ratio concludit. At vero duobus modis potesthomo ferre censuram. Uno modo ferendo legem stabilem ac permanentem, obligantem sub hac poena, quam ipso facto incurrant ejus transgressores. Alio modo po- test homo ferre censuram proferendo senten- tiam, aut praecipiendo aliquid in singulari actione vel negotio, in quo non stabilitur jus, aut slatutum permanens, sed transitorium mandatum. Quandoergo censura ferturprimo nibus haec sufficiant. DISPUTATIO III. DE VARIIS MODIS FERENDI CENSURA9, ET DE DISTINCTIONE HOMINE. CENSURjE A JURE, VEL AB In hac disputatione, explicanda a nobis est forma ferendi censuram , quae non tam est forma ipsius censuree, quam illius actionis, modo, dicitur esse a jure, quia licct jus ah JECT. I. DE DISTINCTIONE CENSUR.E QUiE A JDBE, ET QU.E AB IIOMINE FERTUR. 33 homine processerit, jam vero talis censura in tam legem ferondam neeessariae sunt; nani ipso jure continetur. Quando vero censura si lex non esset valida, vel justa, nec censura ferlur posteriori modo, retinet veluti com- talis esse posset. Quin potius plus requiritur mune nomen, et qu.isi per antonomasiam vel ad rectitudinem vel justitiara talis eensurae, accommodationem vocalur censura ab ho- quam ad reclitudinem ejnsdem lcpis per se mine. Atque hoc sensu divisio illa communis et nude sumplae, absque censura. Fieri enim est omnium Theologorum, et Canonistarum ; potest, ut lev simpliciter prohibens, vel prae- qui frequentius illam tradunt de exeommuni- cipiens aliquid, justa sit et honesta; et tamen catione; est autem eadem ratio de suspen- quod injuslum sit ipsam sancire poena cen- si< ne, ut notavit Abbas, in c. ult. de Cler. sura?, ipso f;iclo inourrendae; utpole si non sit excom. ministr., num. 4; Cajet., Sylvest., et adeo gravis illius legis materia, uttanta poena alii Summist., verb.Suspensio; et idem etiam condigna sit. Lex enim poenalis non solum est de interdiolo, ut notavit Calderinus, in debetservareaequitatem in re, quam praecipit, tracl. delnterdict., 1 part. ejus, quamvishaec sed etiam in commensuranda pcena delicto. censura rarius videatur ipso jure ferri, ut Quando vero ex hoc capite possit censura esse suo loco dicemus. Est itaque hoc sensu clara nulla , videbimus disputatione soquente. divisio et sufticiens; nam omnis censura, quae 5. Censura a jitre de se perpetua est sicut non fertur media aliqua constitutione, quae lex. — Pneterea, sicut de ratione legis est, propriam rationem juris habeat, vocatur ab ut de se perpetua sit, quamdiu non abrogatur homine , per hominem intelligendo vel singu- a superiori vel ab aequali, scilioot successore, larem personam, vel collegium hominum, ut vel per contrariam consueludinem , ita haec supra notavimus. censura , seu potius efficacia ad inferendam 3. Quis censuram a jure ferre possit. — illam, perpetua est, quando aliquo ex diclis Quocirca omnia, quae de causa efficiente cen- modis lex non revocalur, vel simpliciter, vel surae disputatione praecedente diximus, in saltem quantum ad hoc, ut non habeat talem utramque censurain conveniunt, in eam qui- censuram adjunctam. Nihil enim vetat, quo- dem, quae est ab homine, propriissime et im- minus unum possit ab alio separari. Quamdiu mediale; in eam vero, quae est a jure, quate- autem allerum horum non fit, efficacitas ad nus ipsum jus ab homine procedit. Ideoque inferendam censuram in ipsa lege manet; circa illam solum addere oporlet, illum tan- nam hoc ipsum est veluti pars ipsius legis; et tum hominem posse hoc modo censuram ideo tam est firmum ac stabile, sicut ipsa lex. ferre, qui potest jus condere, aut legem Denique ob eamdem causam in aliis proprie- statuere. Qui necessario habiturus est potes- tatibusseu eonditionibus haeccensura imitatur talem jurisdictionis , et omnes conditiones, jus ipsum seu legem, scilicet, ut feratur in quas supra diximus esse necessarias ad cen- subditos, ut non exoedat potestalem ferentis, suram ferendam; et praeterea oporlebit, ut quae tunc a nobis exponendae non sunt, sed superiorem quandam jurisdictionem habeat. ex malcria de legibus supponendae. Quam in Ecclesia habet Summus Pontifex supremam, universalem, et a solo Christo Qua ratione censura a jure ferri possit. proxime pendentem. Sub illo vero, et depen- denter ab ipso eam habent Concilia gene- 6. Ratio dubitandi. — Merito autem in- ralia ; et Legatus Pontificis eam posset reci- terrogabit aliquis, qui fieri possit, ut censura pere universalem; ordinarie vero solum eam per jus ipsum inferatur, cum censura sit recipit pro aliquo regno vel provincia, ad quaedam pcena, ut supra dixiraus, et lex per quam mittitur. At vero solum ex parte, et se ipsam no.n possit nec debeat inferre seu circa subditos suos, et in suis dioecesibus et infligere pcenam, sed solum taxare illam, ut territoriis eam habent Episcopi, et alii, qui per judicem inferatur. Tum quia nemo obli- Episcopalem jurisdictionem participant; qui gari potest, ut in se ipso peenam exequatur fere sunt omnes superius numerati disput. extra forum poenitentite, sed solum ut susti- prseced., sect. 2, quos etiam recenset Syl- neat a superiore seu judice inflictam. Si au- vest., verb. Excommunicatio 1, num. 5 et 6. tem lex per sese poenam infligoret, obligaret 4. Plus requiritur ad rectitudinem censurx ipsum reum ad ejus executionem, quia non ajure, quam legis absque censura. — Ex quo intervenit ibi alia persona, a qua possit exe- etiam fit, ut in hac censura ferenda concur- cutioni mandari. Tum etiam quia nemo potest rere dcbeant omnes couditiones, quae ad jus- juste puniri, nisi audiatur prius ejus accus? xxni. 3 34 DIPP. III. DE MODIS QOBIHUS FERTUR CENSIRA. tio et excusntio, ut non nisi juxtn levilatem et pulnnt esse illnrurn proprium, quod pos- vel gmvitatom delicti punintur; hoc nutem sint per legcm ipsnm ferri. [ta scntit Cnjet., non poiest fncere nudn lex per se ipsnm; 2. 2, quoest. 62, nrt. 3. Bl rntio esse potest, ergo nec polest ipsa punire, sed solum desi- quin, cuin h;,>e pecna consislnl in pura priva- gnnre pannm, quam nltor exequatur. lione, ut nclu infligntur, non requirit netio- 7. Drcc diffieultns traetnri solet in materia ncm rei se ipsum punienlis, qnin rnern pri- do legibus, in qua oinnes pro certo hnbcnt, vatio enusnri potest sine propria neiione, per posse hnnc pcenam, qu;c est censurn, itn im- cnusnlitntem qunmdnm mornlem ipsius legis; poniper legem, ut statim per trnnsgressionem et ita eessnt primn rntio injustitire, qu« in lcgis contmhatur, nnte sentenliam judicis, hoc modo puniendi inesse vidohnlur. Aliera tam condemnntorinm, qunin declnrntorinm. vero rntio fncile cessnre potcst, quin. quan- Ipse enim usus Ecclesiae suffieienler docct, et tum ad grnvilnlem delicti, ipse legislator po- esse in Eeclesin hnnc poteslntem , et illum test justnm fcstimnlionem illius fecere, et modum puniendi justum esse, quod pmecipue judienre esse dignum tnli privatione, si vere, tangitur in difficultate posila. et in re ipsn sit contra legem, prout nb ipso 8. Prima sententia. — Rejicitur. — Putant fertur. Judieium autem de vcritnte seu reali autem nliqui hoc esse pecuiiare et proprium transgressione ipsius legis commiltit ipsi de- in censuris Ecclesiaslicis; nam Eeelesin per linquenti, qunntum ad'ipsum speeint, et ad censurnr- orivat hominem bonis ipsius Eeele- conseientinm ejus, id est, vi se ipsum ngnoscat sfee; quoruin dislributio, et communicatio ad tnli poena nffeotum, seu talibus bonis priva- ipsnm Eeclesiam perlinet; et ideo per legem tum ; in quo nulla illi fit injuria, ut per se no- potest ilios privare, quos voluerit, ex justa tum est. Quantum vero speetnt . n d alios, ad causa, qunlis est transgressio tnlis legis. Ita judicem semper pertinebit ferre senlentiam .fere Soto, lib. 1 de Justilin, qurest. 6, nrt. 3, in hujusmodi reum, non jam condemnato- qui, consequenter loquendo, sub censuris in- rinm, quin neeessnria non est, sed deelnrato- ckiclit irregularitatem, qm« etiam ipso jure rlnm, tum criininis, tum etiam pavi. -cx tunc solet imponi, ut infrn videbimus, et quoad conlrnct;e, ex quo delictum coinmissum est. illum modum pnvntionis imitalur censums. -10. Lex potest pcenam imponere per ipsum Tnmen neque videtur verum, hoc esse itn pe- deUnquentem in se exequendam. — Qme qui- culiare in censuris, ut non possit etiam in dem responsio, quond hane posteriorem par- aliis pcenis locum habere; neque etiam per tcm , optima est et univcrsnlis; nam in illam rntionem sufficienter declnrntur. Quia omnibus pcenis optime sntisfaeit. Quoad percensurnm non solum privntur homo bonis priorem vero pnrlem exislimo esse nimis propriis Ecelesia?, sed etinm nliquibus bonis contmctnm, et lirnitatam, quin non solum communibus omnibus hominibus, ut est com- pcense pure privaliva?, sed etinm illae, quae municnlio civilis, seu pnrtieipntio humani effeclum seu aclionem positivam per ipsum convictus; privat etiam nliquando bonis pro- delinquentem exercendam requirunt, possunt ^riis, seu approprintis homini, quorum dis- aliquando juste inferri per solam legem ipso iributio jam non perlinet ad Ecclesiam,,quia facto, ut latius in mnteria de Ibgibus proban- jam sunt facta propria talis personas. Ut, dum est. Et nunc breviter ■declnratur, quia, v. gr., privat hominem liberlate ad commu- quod is, qui deliquit, circa se ipsum, vel nicandum cum aliis, etquadam habilitate (ut circa res suas exercent actionem pcennlem, ila dicnm) ut alii cum ipso cominunicent, non est per se malum, imo ex se potius est quse tamen sunt bona quaednm humana, quo- honestum; ergo, quod ad talem nctionem rum homo est dominus. Deinde privnt inter- exercendam per legem obligetur, neque est duin beneficio Eeclesinstico, et jurisdictione, per se injuslum, neque est cur existiinetur et fruciibus, qune omnia et similin emnt pro- suprn humannm poteslatem legislativam; priii illius hominis, qui per censuram illis pmasertim, quando laiis pcena delieti gravi- privatur. Denique leges civiles interdum im- tatem non excedit, neque est adeo ncerba, et ponunt pcenns ipso jure, ut sumitur ex 1. Non diffieilis, ut pr;eler humanam condilionera potest, ff. de Furt., et indient Gloss., in 1. Si videri possit, obligare hominem ad ill.im ic quis major, C. de Transact., de quarum in- se exequendnm. Ei confirmatur; nam haecres. telligenlia nlibi lntius. magis cst moraliter quam physiee pensnnda; 9. Secunda sententia. — Cajet. — Alii ergo ac mornliter loquendo, perihde est obligare exlendunt hoc ad omnes ptenas privalivas, "hominem ad aliquid non agendum, et ad uli- 9ECT. II. DE FORMA CEHWBME IMPO.NEND. 35 euid poennle agendum ; imo interdum illud nas voluntates salis manifostent. Hoc eargo diffieilius est; ut, verbi gratia, obli? ii ut per etiam in prnesenti necessarium est, neque :le diem laceat, aut quod cuni amicis non rom- hoo esse polesl ulln eontroversia, ut patet es niuiiicet, diflicilius alicui erit quam dore communi, consensu Dnctorum quns referam. eleemosvnam, vel aliquid simile facere. Et videri polest Sylvester, verho Excommu- 1 1 . \on est de ratione poenx, ut per senten- nicatio primo, num. 13 et 15; Ar.miila, n. !7; tiam. et non per lenem infera!ur. — Respon- Tabiena, Evcmin. 2, n. 4, in Manuali, c. 27, dendum ergo abselule est, non esse de ratione num. 1 2 et 1 G I . ipstae paMire, ut per solam sententiam et non 2. Prima opinio. — Difficullas vero est, per legem inferatur; neque etiam excedere qualem esse oporleat hanc exteriorem actio- potestatem legis humanae, ut obliget reum nem seu sensibilem significationem. Quin m ad exequendam in se pcenam ipsa lege la- enim existimant necossarium esse ut talis tDm, sive lalis execntio requirat physicam expressio fiat per verba clara et in onmi pro- actionem. sive carentiam acli.mis, dummodo prietate sumpla. Ita tenet Ugolinus, de Cen^. talis modns ferendi pcenam prudenter judice- Eceles., tab. 1, cap. 2, §■ 5, et cap. 20. Unde tur expediens ad commune bonum, et non infert mutum, etiamsi alias jurisdiclionem ei exccdevs pravitatem delicti;. neque sit in re liberum usum voluntatis habeat, non posse adeo difficili, ut vel naturse repugnet, sicut ferre censuram; nam si verba desint, nutus est se occidere, vel mulilnre, vel meraliter et signa non sufficiunt; nunquam enim cen~ a hum.mas vires esse videatur, ut se pu- sura hoc modo ferri consuevit. Necesse est blice flagellare, vel aliquid siniile. In prae- autem, ut sub nutibus et signis etiam scrip- senti ergo materia prudeiUi arbiirio Ecclesise turam comprehendat; alioqui non salis coa- judieatum est, hunc modum imponendi cen- cluderet. mutum non posse ferre censuram. suram aliquando expedire ad commune bo- Affert autem ad hoc confirmandum quadam num Eoeksiee ad praecavenda, vel ulciscenda jura, scilicet, cap. Sacro, et cap. A nobis I , d». nonnulla graviora crimina, quorum modum? Sen,nm"ia excomra., et cap. I.eodem tilulo, et gravilalem talis pcena non exoeditt Neque in .6, el cap. ult. deConstit., in 6. Ex quibus in ejus exBCUtione aliquid inlervenil, quod juribus nihil probalur, quia nullam mentio- supra humanas vires moraliter sit, quodve nem faciunt verborum, sed solum requirunt alia ralione injustitiam conlineat.;, et ideo sufficientem iutimationem censurpe, ut non etiam hic modus ferendi censuruui lcgiliuius ignorelur, quam iutimalionem promuhjatio- est. nem vel pronunciationem appellant. Qiiod au- SECTIO II. tem verbis pronunciari debcat, non asserunt, sed potius in illo cap. I de Senlent. excom., Utrum in ferenda censura sit aliqna certa forma • « j. ., , • . _ • ^ • ,, f , D ,• servanda, et quaeaam iila sit. in 6' d,cltur> ut m SCnPtlS P^ratur. Ratio- nem prasterea adducit,quia haec pronuncialio f. Ad censuram ferendam necessaria est censursceum aut lege, aut sententia fial. debet sufficiens manifestatio externa. — Armill. — esse satis expressa et certa; ergo deliel fieri Xacarr. — Constat ex dictis praecedente dis- per verba ; nam illa tantum sunt per se primo putatione, necessariam esse aliquam exterio- ad exprimendam mentem instituta; reliqua rem actionem hominis habenlis potestatem et vero signa sunt ambigua et mcerta. Et ooq- voluntatem infcrendi censuram, ut actu illam firmatur, nam hac de causa Episcopus vel inferat seu efficiat; lalemque debere esse ac- Summus etiam Pontifex, licet facto, vel usu tionem illam, ut per eam aliis sufficienter ex- aliquem vitet, non proplerea illum excnmmu- plicet voiuntatem, quam habet inferendi cen- nicare censetur, quia illud factum ambiguum suram, seu obligandi sub tali censura. Quia est, et multis de causis-fieri potest. Uaile uon volunlas humana nil potest in alios operari suLis indicat excommunicandi voluntatem. per se ipsam, neque physice, neqne mora- 3. Scriptura est suffciens signum ad cen- liler, sed media aliqua actione externa pro- suram ferendam. — Sed haec omnia, quamvis portionata effectui; ideoque nec lex humaua recte probent necessaria esse signa satis ex- obligare polest nisi exlemis sit suffieienter pressa et certa, non tamen quod. illa necessa- proposita, nec voluntas superioris obligal nisi rio fulura sint verba proprie dicla. Non enim extenori pra-cepto intimelur; nec inter homi- duhito, quin scriptura possit suffi.ere. eiiamsi nes oonlractus solis voluntatibus fiunt sine judex nihil ore proferat, quia scriptura eti sensibilibus aclionibus vei signis, quae inter- est per se primo instituta ad esprimer' 'ftiu 36 DISP. III. DE MODIS QDIBUS FERTUR CENSURA. mentem, etsatisexpresse et certo id prcestat, Ecclesiasticus judex loqui non possit; tunc neque est ullum jus, quod statuat, hanc sen- enim non statim privatur sua potestate, ut tentiam verbis esse proferendam. Et in hoc per se constat; ergo nequeetiam privatur usu est latum discrimen inler huncforum conten- ejus, si aliquo sufficienti modo possit illum tiosum et internura poenitentiimplela impletur conditio, ac si tunc esset pronun- condilio; et ideo ex tunc cessavit mandiitum. ciala, et non retrotrahitur, ut est oommunis Prseterea est hoc valde consentaneum rationi sententia, quam recle declarat, et conlirmat naturali; nam ad bonam gubernationem per- Govarr., in cap. Alma maler, part. I, § 10, linet, ut leges quidem stahiles sint, ut aliquid num. 6 ; ergo ut valida sit, et effectum ha- sit certum et firmum in reipuhlicaB guberna- beat, semper necesse est, eo tempore, quci tione; mandata vero , qua3 per modum impletur conditio, qui ■ illam tulit, hahere po- aetualis gubernationis ab hominibus danlur, tesialem legitimamet expeditam ad ligaudum non maueant perpetuo; essel enim intole- alium.. rabile onus; et ideo ut cum illis moriantur, 14. Si cum impJetur conditio judex habeat seu cessent, usu omnium receplum est. Deni- jurisdictionem, , etiam si interrupta fuerit, que, sicut homo non potest ferre censuram, sententia ligat. — Non autem si illam omnino quando jurisdictionem non habet, ita videtur amittat, licet iterum eligatur. — Dico tamen non posse eam ferre pro eo lempore, pro quo hoc esse neeessarium pro eo tempore, pro quo jam no'.i est jurisdiclionem habiturus. Quod impletur conditio, quia non est necesse, ut autem hoc fiat per legem , peculi are est, tototempore,quoexpeclabatur condilio,judex propter naturam et condilionem lcgis, ut continue habuerit eumdem usum polesialis; SECT. IV. AN SUB CONDITIONR FfiRRI POSSIT. M Hcet inierim fuerit excomtnunicatus, excommunirntus sis, et cum completur illud v. ar.,sip tea absolvatur, ac landem, cum tempus, judex sit suspensus, qui tine non n-inlcliir conditio, invenitur habilis ad feren- restituit, non . statim contrahit censuram, dauo censuram, id satis est. Quanquam in hoc propter rationem dictam; postoa tanien ablata ih d esse videatur, si in eo medio tempore a judice suspensione, si subdilus perseveret judex fuit tanlum suspensus ab usu jurisdic- in non restituendo, ligabitur praedrcta con- tionis. vel si fuit omnino suo munere et ju- sura, quin, ut dixiinus, sententia illa non fuit ciadictione privatus, cl postea restilutus, vel exlincta, sed suspensa; et condilio ejus talis iterum electus; nam in priori casu procedit fuit, ut non solum pro illo puncto, vel mo- I dictum cst, non vero in posleriori. Et mento, in quo tempus mensis cxplc.um fuit, ratio discriminis est, quia quando judex non sed etiam pro toto tempore sequenti possit privatur officio et polestate, sed suspenditur compleri, quia ille terminus non esl pnvlixus ab usu eius, non annullatur oinnino sententia ad finiendam obligationem, sed potius ad in- conditionalis ab illo lata, sed suspenditur choandam, et ad dilatandam solulionem us- etianv quare, ablato impedimenlo ab ipso que ad illum, et non ultra; et ideo illa condi- iudice. tollitur etiam respectu lalis senten- tio melius per negationem explicalur, sciheet: tia et eadem perseverat usque ad tempus Dummodo ultra mcnsem non dijferas solulio- condilionis impleiuhe. At vero, quando judex nem. Ac propterea quo magis ac magis differ- omnino aniitlit officium vel jurisdiclionem, tur solulio, eo magis expletur condilio; et quodliliet inandaluin etsenlentia, pendens consequenter nova contumacia commitlitur in a fulura condilione, prorsus extinguilur, ex- prsedicto casu, atque adeo censura incurri- tincta polestate, a qua pendebat; et ideo tur, quandoquidem et judex jam habet usum etiam si illa eadem persona ilerum ad idem suaa poleslatis, et per sententiam latam, ex- munus assumatur, nisi iterutn ferat similem pleta conditioue, satis illam exequitur. Idem- sentenliam, nullum sortietur effectutn prior que est quoties terminus prafixus conditioni senlentia, eliam si condilio impleatur. Unde talis fuerit, ut per lapsum ipsius -non finiatur ita censendum est de illo judice, ac si habuis- ohlig tiio, sed potius major, seu vegelior fi:it, alium successorem a se dislinctum, quia ut dixit Navarrus, in Siimma,cap. 21. e\ cn pec- cetur, non exequendo mandatum. Quia in totum hoc appellatio fertur; imo ideo appel- latur a censura, quia appellalur a praecepto, quod ibi est principaliter intentum; censura vero est quasi accessorium; parumque uiilis esset appellatio, si excusaret a poena, et non a culpa. Atque haec est sententia comniunis 4 50 DISP. III. DF MODIS QUIBDS FERTUR CENSURA. Cmonistarum, in dict. cap. Pr«*erea>, qui a censura. — Abbatis opinio. — Secnndo re- limitationem adhibent, quando appell ms ealis quiritur, ut talis appellatio debito tempore dtclarat se appellare a sola censura, et non fiat. Quacrunt antem circa hoc Canonisl.e, an a mandato. Quod per se inanifeslum est, raro hujusmodi appellatio interponenda sit tem- tamen continget. Neque est ita interpretanda pore a jure praescripto ad legiiime appellan- I .ellatio. nisi ex verbis salis conslet. dnm ah aliis sententiis, quod est ternpus de- 2. Aliud ohservandum est, oporlere appel- cem dierum, juxta textum in cap. Quod ad lationem esse legilimam, ut jura tradunl, et consultationem, de Rejudicala; an vero fieri ratio ipsa naluralis docet. Ut autem legitima possit toto tempore, quo condilio implela non sit, duo polissimuni requiruntur. Primum, ut est. In qna re Abbas, in dictq cap. Praaterea, sit ex causa prohabili et sufficiente; et (quan- docet eliam ad hanc appellationem servan- tum altinet ad externum forum) servandae dum esse lempus lege pmescriptum, quia sunt Jurisperitorum regulae, et ad praesenlem ilhid jus est generale, et nulla est in jure facta materiam appKcand», nimirum, ut si senten- exceptio de hac sententia; et ideo in illa eliam tia sit inlerlocutoria, appellatio esse deheat servandum est. Unde, cum ille nurnerus die- ex causa ralionabili, et coram judice pro- rum compulandus sit a die lataa sentenlioe, banda, juxta cap. Ut dehitus, de Appel., et juxta 1. 1, § Biduum, ff. Quando appel. sit. c. Romana, §ult.,eodem titulo, inG. Atvero, quae hahetur etiam in cap. Biduum 2, q. 6, cum appellatio est a senlentia dehnitiva, ut fit, ut inlra primos decem dies a die senten- admiltntur, et valeat in illo foro, non est ne- tia? censurae latae appellandum ab ea sit, ut cessarium causam exprimere, sed simpliciter per appellationem suspendatur, etiam si ter- appellare, ut est communis doclrina in 1. 2, minus implend.e conditionis diuturnror sit. H. de Appel. Censehitur autem in prsesenti 4. Vera opinio. — Qu;e opinio securior maleria sententia interlocutoria, quando vel quidem est et ad tollendas lites aptior; tamen non fertur servato ordine, et slrepitu judicii, in rigore et in conscienliaa foro contrariam ve! non fertur in tota causa, sed circa ali- senlentiam existimo esse satis tutam, et in quem ejus articulum inlerponilur; juxta doc- foroetiam exleriori secureposse judices juxta trinam Ahb. communem, in cap. Auditis, de illam pronunciare, nimirum, quocumque Procu., num. 3, et Ruh. Ut lile non contest., lempore inlerponatur appellatio, dummodo num. 4; et tunc oportehit, causam appella- sit ante expletum conditionis tempus, legiti- ionis proponere coram judice a quo, et illam mam esse et suspendere censuram. Qam est probare coram judice ad quem appellatur. opinio Glossee et aliorum, in dict. cap. Prae- tuando vero respectu totius causee juridice terea, quam referunt et sequuntur Covarr., tractatae fuerit imposila eensura, censebitur dict. § 10, num. 4; et Navarr., in cap. Cum (.eiinitiva, et tunc sufficiet simpliciler appel- contingat, de Rescrip., causa 44. Quorum ie, quantum ad externum forum spectat. auctorilas reddit hanc opinionem s itis proba- Quod vero altinet ad forum conscientise, si bilem et tutam; qua3 etiam favorahilior est e* c^uis bona fide appellet, intelligens se hahere milior; ideoque (caeteris paribus) magis pro- rausam sufiicieniem et prohabilem, id salis banda. Favetque illi non parum dictum cap. erit: si autem mala fide id faceret, solum ad Pra?terea, ihi, Medio tempore; illa enim par- Jationem litis, sciens appellat.onem esse ticula indefinita aequivalet universali, cum sit mjustam, et sine causa, graviter peccaret, quasi doctrinalis seu decisiva; ergo totum et (ut opinor) non suspenderet vim praecepti, illud inlermedium tempus est legitimum ad et censura?, quia fraus et dolus nemini debent appell ..tionem interponendam; atque in illo i.Uocinari, neque illa esl vera defensio, sed jure satis est haac exceptic insinuata. Accedit, offensio; nihilominus tamen in foro exteriori, quod h, et idem verum censeo de censuris pro fuluris quod non sufficiat evidemia, et gra\ itas de- delictis, etiamsi in specie feranlur per pra3- licti absque illa , et similia, et quantum ad cepluni tali persome impositum, ut hoc vel haec, ita tenebilur Pontifex hoc jure, sicut in, Hlud faciat aut vitet aub tali censura ipso universum legislator suis legibus obligiri po- faclo inonrrenda, quia tunc revera illam in- test. Non quidem ex vi potestatis direclivffi, curret absque alia admonilione praavia, prop- sed ex naturali obligatione ad commune bo- ter eamdem rationem. Et ex ipso usu id satis num tuendum, et ad conformilatem, seu pro- probari videlur. An vero tunc ad denuncia- portionem debitam capiiis cum corpore, de 5G DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. quo alias. Itnque non recte faceret Pontifex, dici solet de censura excommunicationis, si absolute ct sine ulla causa hunc ordinem etiamsi per pmeceptum feratur. Adde, eum, ferendi censuram inverteret. Ex causa ta- qui censura utitur in sui defensionem, nun- men, sicut posset in hoc dispensare cum alio, qunm posse ita exuere potestatem, vel actum ita posset intcrdum juste agere ferendo cen- judicis, quin eis utatur, quia censura neces- suram ahsque alia admonitione, supposita sario est actus jurisdictionis, et poena, quse gravitate delicti, et publica evidentia facti, supponit condignnm culpnm. Neque est ve- et aliqua urgenle necessitate. Non est enim rum ihi intercedere aliquam contumnciam tam intrinsecum censume, ut propter contu- ante admonitionem, eliamsi deliclum nliquod mncinm ah Ecclesia femtur, quin possit etiam pmecedere possit, quia nondum ille fuit ino- proptcr simplex delictum ferri de absohita bediens formnliter pmecepto Ecclesiae, licet Ponlificis polestate. Qua3 doctrina tota confir- fortasse in re nliqua jus suum Preelato dene- mnri polest ex c. In causis, de Sent. et re gnverit, quod inlerdum sine peccato posset judicata. contingere, ul jnm explicaho. 8. Debeatne censuram latam in defensionem 10. Posterior scntentia prxfertur et expli- propriam prwcedere admonitio. — Quorum- catur. — Ha3c itnque posterior sententio mihi dam opinio. — Quoninm vero dictum est hanc verior videtur; imo addo, si res ad praxim re- admonitionem solum requiri in censuris ab ducatur, vix possenliter tnlern censuram pru- homine lntis per sentenlinm ob culpam com- denler ferri. Constiluamus ergo communem missam, dubitare quis potest, an, qunndo casum de Kpiscopo, qui, visitnns suam dice- censum non fertur per modum judicii, sed cesim, ab nliquo parocho, vel Abbatenonad- per modum defensionis juxtn superius dicta miltitur ad visitandum, eo quod se asserat in sect. 2, teneatur monitionem pmemiltere. exemptum ; in quo casu aiunt omnes dicti Mulli enim Ganonislee negant tunc esse neces- auctores, si hujusmodi Episcopus antea erat sariarn monitionem, quos refert Covar., in in possessione visitandi illam Ecclesiam , dict. § 9, num. 6, et alios refert Ugolin., dict. posse excommunicationis sententiam ferre in c. 18, lib. 2, quos ipse sequitur ex funda- talem parochum, etiamsi appellationem inter- mentojam insinuato. Quia tunc excommuni- posuerit, juxta superius dicta in sect. 2. In- catio non est a judice, ut judex est, sed a terrogo ergo, an ille parochus denegnns locum personn privatn defendente jus suum; pra3- visitandi titulo tuendi jus suum, graviler pec- millere aulem monilionem solum est pmeoep- caverit ante admonitionem Episcopi, necne? tum judiei, ut ex citatis juribus sumitur, pme- Nam, si non peccavit, nec censura fertur sertim ex c. Sacro. Addi eliam potest, lunc quasi in punitionem commissi delicti; ergo esse notoriam contumaciam, et ideo non esse non potest ferri nisi per modum pmecepti, et necessariam monilionem. pro peccato futuro, id est, si contradicendo, 9. Secunda opinio. — Contrariam senten- et resistendo perseveraverit; et tunc jam tiam defendit Covar., citato loco, et enm non sumus in casu, in quo decreta statuunt, tenet expresse Ahhas (qunmvis soleat in con- ut admonitio pmecedat, ut ex diclis con- trarium citnri), in c. Venernbili, de Censib., stat. Unde in eo casu verissimum censeo non n. 3. Imo refert Hostiensem tenentem contra- esse necessnriam aliam admonitionem pmeter rium, et dicit hanc partem esse tuliorem ; et pmeceplum , quia ipsum pmecepium satis idem tenet Innocentius ibi, cujus doctrinam adinonet. Quoniam vero hujusmodi pmecepta Ahbas exponit. Fundamentum esse potest, semper imponuntur sub aliquo termino pe- quin jura non Hmitant hoc pmeceplum, de remptorio, ut, si intra illum conditio implea- pmemillenda monitione, ad solns judices, cum tur, stnlim ipso fncto censura incurratur, en formalitale judicandi, sed absolute prohi- oporlebit terminum illum seu tempus tantum bent, ne quis in aliquem excommunicationis esse, qunntum ad deliberandum, et humano sententiam, nisi competenti monitione prx- modo agendum moraliter sufficiat, quod juxta missa, promulgare prxsumat; qu;e sunt verha causa3 et nogotii qualitatem prudenlia3 Prae- c. Sacro; ille autem, qui in defensionem sui lati commillendum est. Pmeceplum aulem, juris alium cxcommunicat, verissime dicitur toto tempore illo urgens, sufficienter aaqui- in eum promulgnre excommunicationis sen- valet etiam trina3 monitioni. Si autem paro- tentiam; nam illa vox, sententiam, non ne- chuscenseatur, vel praesumaturgraviter pec- cessario sumitur in eo rigore, quo est actus cnsse, hoc ipso quod suum Pmelalum a sua judicii proprie sumpti, sed prout communiter possessione perturbare tenlavit, lunc rursus SECT. IX. QUOTUPLEX DEBEAT PR.ECEDERF ADMONITIO. 57 interrco, an Praelatus fllum excommunicet Ecclesia observatuni, uf patet ex cap. De illi- propter delictum commissum, nimirum, ut cita, 24, quaest. 3, etc. De Prcsbyterorum, 17, puniat illud, vel ut cogat desistere a vi in- quaest. 4, ubi indicatur, hanc formam trinae choata. Sub priori ratione non se gerit Prae- admonitionis sumptam esse ex ordine correc- latus tanquam se defendens, sed tanquam tionis fraternae, quem Christus docuit. Unde verus judex, quia punire delietum commis- in c;ip. Omnesdecimae, 16, quaest. 7, dijilur: sum nil refert ad defensionem , sed solum Secundum Domini nostri praeceptum admo- nuod delinquens ab incepto desistat; unde neantur semel, et secundo, et lertio. Non quod ille est propriissimus actus judicis, ut sic; hoc sil praeceptum juris divini, lum quia ereo tunc habent locum omnia jura, quae ad- oslensum sit tolam hanc censurarum inslitu- monitionem pracmittendam statnunt; debet tionem Ecclesiasticam esse; tum etiam quia er"o illam praemittere, si ea intentione et ad forum contentiosum perlinet, non ad fra- ratione censuram ferre velit. Si autem ad hoc ternam correctionem. Solum ergo id dicilur, ferat excommunicationem, ut ille ab incepto quia ad instar, et imitationem ordinis a desislat, non potest aliter hoc facere, quam Christo proposili haec inslilulio facta est. Unde hoc ipsum pra?cipiendo sub censura ipso in c. Praesenti, 5, quaest. 2, alius adinonendi facto incurrenda; atque ita jam illa est cen- ordo a Sylvestro Papa olim servatus comme- sura sub condilione futurae culpae, et admoni- moratur; in quo quinque moniliones fiebant, tionem continet in ipsomet praecepto; ergo, antequamanalhema proferretur; postsingulas moraliter loquendo, nullus hic videtur relin- vero monitiones paulatim eliam indicebatur qui quaeslioni locus. Neque in hoc modo fe- censura, et crescente conlumacia augebatur, rendi censuram aliquid novum aut peculiare privando prius ingressu Ecclesiae, poslea fit nam servantur illae duae regulae, quod communione, seu communicatione fidelium, pro peccato praeterilo non fertur censura nisi postea analhema pronunciando. Verum- monitione praemissa; sub conditionem de fu- tamen ritus trinae monitionis in Ecclesia re- turo fertur cum sola monitione in pnecepto -tentus est. Quem observare tenenlur omnes inclusa. An vero haec debeat esse triplex, vel Eoclesiastici judices cujnscumque ordinis, vel sufficiat una, et circa hoc aliquid singulare conditionis sint, infra Summum Pontificem; in eocasu inveniatur, jam explioabo. nam jus, quod hoc staluil, generale est, et commune omnibus, et super omnes. De ipso SECTIO IX. ver0 P°nt^ce Summo ita censendum est, si- cufe supra de admonilione diximus. Quotuplex debeat praecedere admonitio. 2. Unam monitionem pro pluribus fieri posse. — In servanda vero hac forma trinae 1 . Trinamonitio debet antecedere censuram. aclmonitionis ea moderatio adhibenda est, Non solum statuunt jura , admonitionem quae in dict. c. Conslitutionem, ponitur, nimi- praemittendam esse, sed etiam modum , quo rum, nonsemper necessarium esse, ut hae tres facienda est, praescribunt. Et primo quidem monitiones tribus temporibus dislinctis fiant, in dicto c. Sacro, statuitur, ut hcec admonitio sed unam pro tribus fieri posse, dummodo competens sit. Ubi Glossa competenlem moni- aliquorum dierum competentia intervalla con- tionem declarat, id est, trinam, quae alias cedoniur; ut si sub hac forma fiat : Admoneo solet in jure dici canonica. Tanta enim, et te, ut intra tres dies satisfacias,singulos dies tam suavi providentia voluerunt Ecclesiastici pro singulis admonitionibus tibi concedendo. canones hujusmodi censuras ferri, ut prius Et (quod advertendum est) in illo textu nulla triplicem monitionem praemitti voluerint, ut causa postulatur, ut hoc modo possil fieri pr.let ex c. Contingit, 2, de Sent. excomm., admonitio una pro trina, sed generatim et quanquam ibi non videalur generalis lex absolute concedilur; et ita indislincte fieri tradi, sed in quodam peculiari casu et ne- potest utroque modo. Ideoque forlasse posle- gotio praecipi. At vero in c. Constitutionem, rior modus unius admonilionis pro trina ma- dc Sent. excom., in 6, § Slatuimus, satis de- gis est usu receptus, quia facilior. Et in his claralur, statutum esse per jura, ul trina mo- Doctores conveniunt. nitio praMniltatur. Unde videtur hoc jus esse 3. Quantum temporis necesse sit pro una- antiquissimum; nam jura , quae de illo lo- quaque monitione concedere. — Dubitant ta- quuntur, non significant illud de novo sta- men quantum temporis necesse sit pro una- tuere, sed illud supponere, ut perpetuo in quaque adnionitione concedere. Aliqui enim 58 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FET.TUR CENSURA. putant, ut mininnum, oportere, ut pro una- non esse necessariam aliam admonifionem quaque admouitione duorum dierun) spatium prreter illam, qurc in peceato ipso vel lege concedalur, quia textus ille ait : Aliquorum continetur; et jura, qmc de hnc admonitkme dierum competentia intervalla. Quod indicat tractant, non loqui de hujusmodi censura; N.svar., c. 27, num. 11, sub hac limitalione: ideoqoe ccrtum est, Pra?lalum, qui hoc modo Quando non est periculum in mora. Ex illo fort censuram in ordine ad futurum, posse aulem textu non salis colligi videtur, hoc esse terminos ejus conrctare quantum judicaverit necessarium, quia ibi non dicitur, quod pro expedire, juxta negotii qualitatcm, et pericu- singulis admonitionibus detur aliquorum die- lum, quod imminere potest. Si autem censura rum spatium; sed quod judices inter moni- respicit delictum jam factum, non fertur ;u'j- tioncs servent aliquorum dierum convenien- solute ad puniendum illud, eo quod fnrtum tia intervalla. Hoc autem propriissime, et sil, ut snpponimus, sed ut ab illo resipiscat juxta literam servabilur, etiamsi tres, vel vel pro illo salistiat, et ex hac parte jam res- duos dies tantum pro omnibus admonitioni- picit futurum; et ideo ferri non potest sine bus judex concedat, ex illis diebus conve- aliquo genere admonilionis, quia non poiest niens intervallum singulis admonitionibiis absolute ferri, sed condilionali modo, ut su- designando; tunc enim vere ac proprie ali- pra tactum est, scilicet, Nisiintra tale tempws quorum dierum intervalla pro omnibus, vel resipueris vel satisfaceris, talem censuram, pro una omnibus admonitionibus a2quivar incurres. ln hac aulern forma ferendi censu- lent-e, tribuuntur. Nihilominus tamen, quia ram intrinsece includitur admonitio. Volue- prior seasus planior videtnr, tulius erit id runt autem jura, ut haec admonitio sit trina, observare, ubi nulla ralionabilis causa cogit vel formaliter, vel virtute, id est, una pro ad tempus illud coarctandum; ex iila vero icl trina, cum eo temporis intervallo, quod et ad facere licebit, quod prudenti arbitrio judicis moralem interrupiionem , et ad hummam relinquendum est, pro negotii qualilate, nt consultationem, et deliberationem sufficeret. Glossa eirca eumdem textum annotavit. Si Quia vero negotiorum qualilas, vel instantia quis autem recte consxleret, jam tunc judex non semper permittit tantum tempus conee- aon servabit formam admonilionis praescrip- dere sine gravi pcriculo majoris damni, ideo tam simpliciter in illa parte illius canonis, ipsamet lex humana prudenter addidit, ex sed ulelur facultate concessa in eodem texlu necessitate posse judicem tempus illud mo- in ullima parte illius, quaa superest expli- derari, in qu® includitur, ut possit eliam, si canda. necesse sit, nullam aliam admonitionem pra> 4. Ex rationabili causa potest tempus wo- miltere, praeler eam, qua3 in ipso prjecepto, nitionum coarctari , non autem admonilio seu sententia conditionata includitur. praetermilti. — Additur ergo ibi, nisi facti necessitas aliter ea suaserit moderanda; ubi SECTIO X. illud relalivum, ea, intervalla dierum refert: ... ...... ... ,. Utrum admonitio adeo necessaria sit, ut nullam igitur ex ralionab.h causa polcst .Ua cherum exceptionem patiatur. plurahtas coarctari, vel eliam ad dicm unum aut brevius tempus, si necesse fuerit, redigi. 1. Varii solent a praedicta necessitate casus Ponderari aulem potest vis illius vocis, mo- excipi, quos hoc loco examinare necesse est. deranda; nam ex vi illius non videtur per- Primus est, quando censura absolate fertur mitti. utpropter ullamnecessitatem admonitio pro delicto commisso, sine ordine ad futu- omnino praBtermiltatur, nullumve tempus ad rum. Tunc enim admonilionon habet locum, resipiscendum concedatur, sed solum ut ter- tum quia admonitio non est de re facta, scd minus coarctetur et limitetur; hanc enim vim facienda; tum etiam quia admonilio fit, ut habet verbum, moderandi. Et sane, si quis expecletur contumacia; quando autem cen- consideret propriam materiam, in qua ver- sura illo modo fertur, non expectatur contu- satur hsec admonitio, vix polest cogilari ca- macia nova, sed pro delicto facto imponitur. sus, in quo admonilionem omnino praBtermit- Unde, licet reus corrigatur, non elTugiet ta- tere oporteat, juxla Ecclesiaa intentionem ;n lem pcenam. Atque haec est communis doc- his censuris ferendis. Nam, aul agitur de de- Irina Canonistarum, quos stalim referam. licto commisso, aut de vitando damno aut 2. Censura imposita per modum pcenie non opcre aliquo, quod timelur. Quando censura indiget monitione. — Supponit autem I c cst hujus posterioris generis, jam diximus, exceptio censuram posse ferri illo modo pra SECT. X. QUAM SIT NECESSARIA ADMOMTIO. 59 delietocommisso,siner va eonr-macia, quod 4. Probabile csse interdictum ferri posse difficile est. Et ideo dislinguunt dupliciter per modum purx poznv. — De intcrdicto vero posse ferri censuram, scilicet, ut formaliter major est difficullas. Nam licet Abbas supra in ratione ccnsunr, et tunc aiunt nec excep- idem affirmet, non affert tamen positivum tionem, nec modum illum imponendi censu- (ut sic dicam) testimonium juris, quod id pro- ram locum hahere, quia censura ut sic signi- bet, sed solum negativum ex cap. Romana, de ficat medicinalem pcenam, utinfra videbimus; Sent. excomm., in 6, ubi sola excommunica- potest autem etiam imponi per rnodum purae tio promulgari prohibetur absque monilione poenas vindicativse, et tunc aiunt procedere pr;rmissa, cum tamen prius de inlerdicto, dictam exccptionem. Ita Innocent., in c. i de suspensione et excommunicatione , sermo Excess.Praelat.; Panormit. in cap. Reprehen- quanlum ad alia fuisset. Et possumus hoo sibilis, de Appellat.. num. 4, et ibid. alii. confirmare ex dicto cap. Reprehensibilis, ubi Qui praeterea limitant hanc sentenliam, ut in eadem prohibilio exlenditur ad suspensio- excommunicatione locum non habeat, quia nem, et tacetur de interdicto. Quod si, ca non haec nunquam est pura pcena , sed semper obstaute, adhuc probabile est, suspensionem medicinalis, ut infra suo loco videbimus. Et sub ratione pceme posse aliter ferri, a forliori nunc breviler sumitur ex cap. Qua fronle, de idem eritde inlerdicto. Nam licet in cap. Sta- Appellat., ubi dicitur, Ecclesiam semper esse tutum, de Sent. excom., in 6. illa prohibitio paratam ad dandam absolulionem excommu- ad interdictum extendi videatur, non tainen nicato cum debita subjeclione et disposilione videtur ibi statui generale jus, sed in qua- illani pelenti; ergo mulgo magis parala est ad dam parliculari materia, ut infra, textum non excommunicandum, si peccator resipis- illum circa aliud punctum pertractando, am- cere velit vel obedire; ergo de hoc semper plius declarabimus. Vel dici cliam posset ibi admoncndus est. esse sermonem de inlerdicto, quod est propria 3. De suspensione autem videtur certa censura, non de illo, quod est pura poena. prredicta doctrina et distinctio. Probari au- Alqueita hajcpars probabilis est, sed incerta, tem solet ex cap. Eos, et c. ult. de Temp. or- quam infra in propriamaicria comniocliusde- din., in 6, etcap. Tam litleris, de Teslib., in cidemus. quibus juribus est sermo de suspensione, et 5. Denique idem sentiunt Innocentius et propterea specialiter de illa hoc affirmat Ab- Abbas de excommunicalione minori, solum- bas, sequens Innocent., in cap. Si quis Pres- que majorem excipiunt. Sed licet de aliquo byter, de Cleric. excomm. min., n. 2, et in genere excommunicationis imperfectaa, prout dict. c. Reprehensibilis, num. 3, ubi etiam dicilur de temporali privatione usus Eucha- adducit c. In loco, 5, qua^st. 4, in quo textu ristise, vel alterius sacramenti, hoc verum potius de excommunicatione quadam sermo habeat, et nonnullis juribus probari possit, ut est. Et responsio clara ad illum est ibi ferri infra videbimus, in excommunicalione tamen excommunicationem quamdam pro delicto minori, prout nunc est iu usu , contrarium fjturo, et ideo non esse necessariam aliara servari puto, ac servandum esse, quod non admonitionem; idem autem responderi polest potest hic amplius explicari, donec propria ad cap. Eos, et cap. ult. de Temp. ordin., in ratio illius censuraB intelligatur; et ideo in 6. Nam eodem modo ibi feruntur suspensiones proprium locum id rcmitto. ipso faclo pro futuris delictis. Solum in dict. 6. An verus executor omnino admonitio- c. Tam litleris, videtur Summus Pontifex nem prxtermiltere possit. — Secunda excep- quosdaui suspendere ob pra-cedens quoddam tio assignari solet, quando aliquis fert censu- delicium absque ulla monitione pnevia, nul- ram non utjudex,sed ut executor, ex c. ult., lave satisfactione aut resipiscentia eorum § ult., de Ofiic. deleg. Ibi tamen nulla de hac expectata. Unde non est dubium, quin hacc re mentio est, sed solum dicitur, huju&un censurapossit per modum pcena? imponi, sine executori non committi jurisdiclionem, sed ullo ordine ad futurum. Jura ergo, quaa ve- cerlum ministerium; ex quo non licet in- tantsuspensionem ferrinisi admonitione pra3- ferre, posse illum minislerium suum exeqni missa, ut dictum c. Repreliensibilis, et cap. contra jus. Debel ergo aut supponere admo- Sicut, de Cohabitatione clericorum et mulie- nitionem factam a judice, vel praamittere. rum, intelligunlur de suspensione, quaeferlur Quod si illi pra?ceptum sit, ut absolute, et per modum censurae; non vero quando impo- sine admonitione, vel conditione censurana nitur per modum simplicis pcenae. proferat, et alioqui sit certum et publicumT GO DISP. 11T. DE MODIS QUIBUS FERTUB CENSUBA. admonitionem non esse factara, non video tur inevitabiles ex parte ipsius Ecclesiae, si quomodo possit licite exeqni tale mandatum ; peccator illam audire velit, et obedire. Unde nam est cooperari ad sentenliam manifeste talis admonitio non fundalur solum in spe injustam. Itaque, ad summum poterit statim fructus, sed etiam in debito et juridico usu censuram ferre sub illa conditione : Nisi com- ipsius censurae. Verum est, quia hae poenae parueris, vel simili; supponendo (ut in rebus medicinales sunt, interdum esse omittendas, dubiis faciendum est) judicem habere justam quando non est spes fructus, ut inferius dice- causam omittendi trinam admonitionem; om- mus,; tamen, quia per eas non solum inten- nino autem pnetermiltere monitionem, etiam ditur bonum ejus contra quem feruntur, sed inclusam in illa conditionali, et statim abso- etiam aliorum et praeserlim communitatis, lutam, et inevitabilem censuram ferre, juste ideo interdum juste ferunlur absque morali non poterit. spe privati fruclus ipsius peccatoris. Et tunc 7. Cum est periculum in mora, an possit dicimus, servandam esse formam lalem in omitti admonitio. — Tertia exceptio est, ferenda censura, quae admonitionem con- quando est periculum in mora, quae est fre- tineat. quens apud Canonistas, ut nolat Navarr., in 9. Prxsumpta contumacia non sufficit ad cap. Cum contingat, caus. 5, de Rescriplis. censuram ferendam. — Quod vero spectat ad Verumtamen, ut ex iis, quae ibidem subjun- forurn contenliosum, proprium est jurisperi- git, aperte sumitur, heec exceptio solum est torum id definire. Mihi tamen videtur, idem ivspeclu trince mohilionis, non vero respectu esse judicandum in illo foro; nam quan- illius, quae in praecepto conditionato includi- tumvis aliquis affirmet, vel etiam juret se non tur, sine quo nunquam posse ferri talem cen- oompariturum, licet citelur, vel non obeditu- suram ipseNavarrus i-bidem docet. rum, licet ipsi aliquid preecipiatur, nihilomi- 8. An propter nimiam contumaciam rei nus, donec actu citetur, vel preeceptum ei possit omitti admonitio. — Quarta exceptio imponatur, et ipse non pareat vel compa- est, quando jam est cognita et manifesta con- reat, non poterit juste excommunicari aut tumacia, ut quia reus antea praedixit et pu- excommunicatus declarari. Quia propter blicavit se non pariturum. Quae exceptio, ut prius delictum ut sic excommunicari non po- aliquam probabililatem habeat , explicari test sine ordine ad fulurum, et prior con- debet per illam, quam Theologi adhibere so- lumacia non tam fuit in effectu , quam in lent ad preeceptum de correctione fraterna; affectu, nec tam in re, quarn in signis seu tunc enim dicunt omiltendam esse, quando verbis; censura aulem directe cadit in con- non esi spes fructus, quia tunc aclio esset tumaciam externam, seu actu ipso, vel omis- otiosa ; ita ergo in preesenti, si tanta sit cognita sione consummatam. contumacia,utmoraliter nulla sit spes fructus '10. Quod vero quidam aiunt, propter prae- admonitionis, merito videbitur omittenda. sumptam contumaciam posse fieri censuram Quee quidem causa videlur mihi sufficiens, ex c. Venerabilibus, § Porro, de Sentent. ex- quanlum ad forum conscienliae spectat, ad comrn., in 6, non rectead prsesens adducitur, omitlendam trinam admonitionem, seu prae- juxta veram illius textus intelligentiam. Non viam, et ut statim ferri possit censura, quae enim praesumpta contumacia in futuro actu ipso faclo incurratur perseverante conluma- ad censuram sufficit, sed in actu praeterito, cia ; non lamen videtur haec causa posse ali- quia Ecclesia non judicat de fuluris, quan- quando sufficere, ut juste omittatur haec con- tumvis in praesenti affectu, et determinatione dilio, et admonitio in illa inclusa. Quia causae conlineri videantur, quia mutari homo quantacumque appareat in pra?senti contu- potest, et de facto illa non commisit. Imo macia peccatoris, potest, quando contra illum nec Deus ipse illa punit, etiamsi evidenter proferlur censurae sentenlia, mutari, et sem- sciat, an futura sint; sed punit praesentem per manet in illo hoc jus, ut si pravam vo- affectuin. De quo Ecclesia non judicat. Unde luntatem mulet et parere velit, possit censu- talis praesumpta contumacia semper supponit ram evitare. Neque refert, quod sit parva, aliquod praeceptum Ecclesiae, reipsa imposi- vel moraliter nulla spes talis mutationis, quia tum sub tali condilione, cui peccator non hoc non tollit, quin illi servandum sit jus obedit in re; quia tamen dubitari potest, an suum. Deinde, quia intentio eliam Ecclesiae id fecerit ex impotenlia, vel ralionabili causa, in his censuris ferendis est, ut non ita feran- an vero ex rebelli voluntate, ideo quamdiu tur propler peccata commissa, ut existimen- non probatur illa excusatio, praesumi contu- SECT. X. QUAM SIT NECESSARIA ADMONITIO. 61 niacia dicitur. Et hic estproprius casus illius appareat. Unde Glossa ibi polius advertit § Porro, qui non caret sua difficultate, infra admonitionem debere prfecedere etiani in no- suoloco tractanda; est tamen longe diversus toriis, et alia jura citat. Idemque docet Ab- ab illo, in quo nunc versamur; in quo non bas, in cap. Cum sit Romana, de Appcllat., snpponitur prseccptum latum, scd solum ti- num. 32, et Covarruv., dict. § 9, num. 6. Et metur, vel moraliter certo creditur futura raiio est clara ex dictis, quia censura talis contuniacia, si prteceptum feratur; et prop- non fertur propter delictum prorcise, ut pra> terea dicitur omitti posse praeceptum, et fieri teritum, sed cum ordine ad fulnram contu- tiansilurnadcensuram immediate et absolute maciam; ergo quod delictum sit publicum, ferendam, quod credibile non est. Quin po- necne, parum refert, donec per admonilio- tius (quod eliam est notatu dignum) in illo nem constet, an sic delinquens eliam incorri- § Porro, non fertur censura propter prre- gibilis sit. Unde etiam illud, quod Gratianus sumplam conlumaciam, sed supponitur lata ait, hanc causam publicitalis delicti esse suf- ipso facto incurrenda, et pivisuniilur incursa. ficientem ad excusandam trinam admonitio- Quia preesumiturcontumacia,quando opposi- nem, et ut una sufficiat, mihi non videtur tum non probatur, in ordinead absolulionem universaliter verum; sed solum, quando oc- prsemitlendam, quia id securius est; nunc currens necessitas hoc poslulaverit, juxta autem agimus non de preesumplione censurae, decisionem textus, quem nunc declaramus. in sed de impositione illius; quae fortasse ferri c. Constitutionera, de Senlent. excommunic, de novo non potest propter contumaciam in 6. Yerisimile autem est, in hujusmodi pu- tantum praesumplam etiam in prcelerito actu, blicis criminibus seepe hujusmodi necessita- nedum in futuro. Sed de illo puncto in se- tem occurrere, ad scandala, vel alia damua quenti disputalione dicendum est. vitanda. 11. An in delicto publico cum ejus anc- tore prsetermitti possit monitio. — Quinta Possitne censura ab homine sine prsevia mo- exceplio fieri polest, quando delictum publi- nitione ferri ob delictum cui in jure est cum est et notorium, simul cum auctore ejus. annexa. Sed haec exceptio per se improbabilis est, et a nemine fortasse asseritur in eo sensu, 13. Sexta apparentior exceptio est, quando quamvis Covarr., diet. § 9, num. 6, referat delictum tale est, ut propter illud sit in jure Felin. et Anlon. de Butrio aliter loquentes; et imposita ceosura , v. gr., excommunicatio eodem modo loquitur Abb. in cap. Illud, de ipso facto incurrenda. Nam tunc potest rcus Cleric. excom. minist., dicens in noloriis mo- ilerum ab homine excommunicari , absque nitionera non requiri. Addit tamen, id esse ulla alia monilione prsemissa. Ita tenet Ad- iutelligendum juxta doclrinam aliis locis, quse ditio ad Abbatem, in dict. cap. Reprehensi- ibi cilat, ab ipso traditam. Aliqui vero id ex- bilis, num. 6, et probat ex illo textu, qui sic ponunt, quando non solum delictum, sed habet : Prxlati non proferant sententias sus- etiam conlumacia notoria est. Et ita loquun- pensionis vel excommunicationis in subditos, turCovarr.,Ugolin., et alii. Sed certe, si con- nisi forte talis sit culpa, qux ipso suo genere tumacia praecessit, necesse est monilionem suspensionis vel excommunicationis pan:am praecessisse ; si autem futura creditur, non inducat. Sed hic textus apud me nullam vim sufficit, ut jam dixi. Unde in dict. cap. Illud, habet; nam propriissime, et satis ad lilteram quod ipsi citaut, non fertur absoluta excom- inlelligitur de sententia declaratoria, qua ali- raunicatio pro peccalo notorio, sed sub con- quis publice denunciatur excommunicatus; dilione, nisi intra viginti dies hoc fecerit. Haec cumque materia sit odiosa, non est amplianda, autem condilio admonitionem continet, ut sed reslringenda polius. Unde Glos. ibi solum satis conslat ex dictis. Quare ad propriain ait, tunc posse delinquentera puniri sine ad- censuram ferendam semper est necessaria monitione. Estque hoc consentaneum rationi, monilio;secus aliquando est ad declaraliouem quia jam ille excommunicatus est perjus, et censurae latse in noloriis criminibus, ut infra ideo mirum non est, quod possit denunciari dicam. per sententiam; nam talis denunciatio pure 12. Addit vero Gralian., 2, qua?st. 1, suo respicit praeleritum absque nova conturaacia; § ult., qui incipit, Quod aulem, in eo casu et ideo potest absolute ferri siue admonilio- omitti posse secundam et tertiam monitio- nem in futurum. nem, si ad primara peccator incorrigibilis 14. Pars negativa probatur — At vero G3 DISP. III. DE MODIS <; FERTCR CESSOWL quod homo ferat in illum novam censuram, ipso jureslalim tenotur sese abstinere, etnon quod revera est novum vinenlutn, et uovurn communicaie cum aliis, quia pcena hiBC est nooumonlum infert (ut declarat Gloss., in riiversre ralionis. etdiverso eliam modo fertur cap. Ita quorumdam, de Jtuheis) idque faciat ipso jure, ut supra tactum est, et lalius di- sine ulla admonitione praevia , neqoe in illo cendum est in materia de haeresi. In eo vero texlu habetur, neque in ullo alio, estque con- est simililudo, quod pubiica executio peome tra comnmne jus, et ideo non est facile asse- per legem imposit;e. quatenus ab humano ivndum.Ma\ime,quia ille,qui deliquit contra judice fit, semper supponit proportionatam jus, licet in eo fuerit contumax respeclu le- scionliam criminis publicam et juridieam; ad ;.>latoris, lamen non fuit contumax respectu quam, per se loquendo, requirilur eitali ) alterius hominis, a quo iterum excommunica- partis, nisi forlasse in delictis publicis et tur. Quin polius, si ab illo admonealur, for- notoriis. Quod latius prosequi ad Juristas tasse resipiscet; ergo praeter rationem est, ut pertinet. absolute, et sine ullo respectu ad fulurum, 16. An recognoscente parte suum crimen, novo vinculo ligetur. Neque satisfaciet, qui declaratio possit fteri. — Parsaffi.rmnns. — Noa dixerit illum jam fuisse admonilum per le- declarant autem Covar. et alii, an, si in prse- gem ; et ideo opus non esse, ut iterum admo- dicto casu, quando pars citatur ad denuucia- neatur.Nam illud verurn est respectu censuroe tionem faciendam, illa stalim compareat et latrc per legem, vel ad summum etiam ad suum erimen recognoscat, et paratam se ad denuncialionem ejus. Ut vero nova censura salisfaciendum oslendat, nihilominus juste imponatur, nova contumacia necessaria vi- denunciari valeat. Videtur autem posse, quia detur; ideoque nova etiam admonitio. Atque alias illa cilatio eliam esset ad:nonilio, quan- ita sensit Hostien., citatus ab Abbate supra, doquidem denuneialionem impedire potest, si et in eamdem sententiam inelinat Covarr., aller velit resipiscere; ergo, si denunciutio dict. § 9, n. 5. Et heoc sententia est sane ma- fieri non potest sine citalione preevia, fieri £?is pia,magisqueprobabilis,praesertimquoad etiam non poterit absque admonitione, etiam hoc ut non possit talis censura absolute ferri in criminibus, propter quae ipso jure incurri- ab homine sine ullo respeclu ad futuram con- tur censura. Consequens est contra dictum lumaciam vel resipiscentiam ; in quo respectu cap. Reprehensibilis, et interpretationem ejus admonitio qusedam includilur, ut ssepe dixi. quam trariidimus. Et contra rationem ; nam Trina vero monitio facilius omitti posset; denuncialio non est nova censura, neque quanquam sine aliqua necessitate, vel causa amplius ligat, ut dicitur in cap. Past jralis, probabili non video cur fieri debeat. § Verum, de Appellat. Ergo per se non pen- 15. Dcclaraiio de censura ipso jure con- det ex eo, qnod reus satisfactionem vel emen- tracta, sine citatione et probatione fieri non dationem offerat, sed absolute ferri polesl delet. — Imo addit Covarr. etiam denuncia- propter delictum commissum, stalim ac juri- lionem seu declarationem juridicam de cen- dice de illo constat. sura ipso jure contracta non esse facicndam, 17. Pars negans vera. — In contrarium nisi prius, citata parte, juridice de crimine vero est, qnia statim ac reus se subdil Ec- constet; et aliterfactam declarationem nullam clesi;e, el salisfactionem offert, absohendus esse ipso jure, ex illo generali principio juris, est a censura, qua3 medicinalis pcena est, cap. quod contra inauditam parlem, nihil potest Qua fronte. de Appellat.; ergoinjuste faoaret in judicio definiri, cap. 1 de Causa poss. et judex in eo casu prooedendo ad deuunciatio- propriet., et ex aliis Glossis et Doctoribus, nem censurac; nam licet denunciatio non liget quos ibi citat. Et a simili probari polest ex amplius, retinet tamen prius vinculum, et c. Cum secundum leges, de fheret., in 6, ubi aliquo modo illud auget, saltem respectu alio- dicitur, licet ha?reticus ipso facto amittat rum, qui ante denunciationem non tenebantur dominium suorum bonorum, non tamen esse vitare reum, pivesertim post Coneil. Constan- illis j>i ivandum. donec per sentenliam decla- tiense. Unde etiam augetur infamia ipsius raloriam de crimine constel; ergo a forliori delinquentis; quaeomnia videnlur esse contra idem dicendum est de bonis spiritualibus, Ecclesiaa intenlionem, quaa est salus delin- quibus per censuram aliquis privatur. Quan- quentis, et condigna satisfactio, qua olilenta, quam in hoc sit diversitas, quod hau-eticus non vult majus nocumentum illi inferre. Cujus non lenctur se suis bonis seu illorum usu pri- sufficiens arguinentuin cst, quod vult illum vareantesenlentiam. Excommunicalusaulem absolvere. Hasc igitur pars vera videlur. MCT. X. QUAM SIT NECESSABIA ADMONTTIO. 63 Neque obsfat cap. Reprehensibilis; nam in num. 5, ubi aLioe refert. Quin pofius inde serroo est de canonica nionitione; et Imm probat, prohibilioncm legis non suflh -ere loco diriturnon esse necessaria in his criminihus; admonitionis, ut censura ah homine feralur. r.on vero ideo excludil admonitioneni juridi- Et videtur hoc salis colligi ex dieto cap. Re- eam, ut ila dicam, quac in cilalione ipsa in- prehensihilis, uhi solum excipituir censura, cluditoir, et non tam propter emendalionem qua? ipso jure lala esit propter culpam; ex- tcI oonlumac iarn novam expectandam quam ceptio autem firmat regulam in conlrarium. propter jundicum ordinem servandum neces- Cujus pnecipua Rfttto est, quia de neccssitate saria csl. Cujus argumentum est, quia, uhi in censurae csit, ut p-raeced.-vt admomitio, et. ideo aliquo casu citatio praelermitti polest, talis semper debct cum proporlione pnuoedere. etiam admonitio necessaria non est ad denun- Unde, cum a lege fertur, admonitio legis suf- ciationem faciendam. ficit: cum vero ferlur ab homine, ejus monilio 18. Ad declarationem in delictis notoriis praecedere debet, ut ita etiam contumacia sit habentibusipsojurecensnram,nonrequiritur respcclu ejus, a quo censura manat. Quod ciiatio. — Et juxta hanc limitalionem et ciiam jura disposuerunt propter majorem dcclarationem intelligi potcst, quod senten- suavilalem io censuris ferendis; et idco ser- tia excommunicalionis vel alterius censurae vanda sunt cum moderalione, quae ah ipsis in criminibus notoriis ahsque pra^via moni- adhibentur, scilic^, si necessiLas aliquid tionc ferri possit. Id enim verum erit in sen- moderari coegerit; hcec autem nulla in prae- tcnlia dcnunciativa censurae, non inflictiva; sentioccurrit, ex eosolum, quod peccatum sit et conscquenter non in omnihus criminibus, sub censura ferenda prohibitum. sed in eis, quse ipso jure hahent censuram 21. Iiationi in contrarium satisfit. — Co- annexam; lunc enim, cum ob facti notorie- rollarium. — Nec sequitur, hanc legem im- talem nova citatio necessaria non sit, et cen- ponenlem talem censuram carereeffeclu; nam sura jam sit contracla, statim potcst ad in priinis potest et interdum dehet Praebtus, denuncialionem procedi. Ad quod facit text. praeserlim quando imminet pericuhun agendi in c. De manifesta, 2, q. 1. et c. Evidenlia, contra tale praeceptum, aut quando abusus de Accusat., et cap. Illud, de Cler. excom. contra iliud paulatim introducitur, potest ministr. Ei melius cap. Bonae meinorise, 1, (inquam) admonere subditos, ut servcnt de Eleclione. legem, quia alioqui exequetur in eos pcenam kgis , et tunc sine alia admonitione pote- An in dclictis, propter quse jubetur fem ab rit ahsolute ferre censuram iu transgressores homine censura, possit monitio prxtermitti. Icgis, quia jam praecessit sufficiens admonitio ante violatam legem. Deinde, si deliclum jam 49. Pars affirmans. — Potest autem hic est patratum, potest exigere condignam satis- inquiri, an hsec exceptio ad illa crimina, quae faclionem, quam si reus nolit exhihere, tunc sub aliqua ccnsura in jure prohibentur, non poterit in eum ferre censuram lege praescrip- ipso facto incurrenda, sedferenda, ita ut pos- tam, qunni fortasse sine tali lege ferre non sit judex statim absque ulla monilione prae- posset. Ex quo infero. si delictum tale sit, ut via illam inferre. Videtur enim posse, quia nullomodo exlendalur in futurum, sed, simul per legeni facta erat sufOciens admonilio; ac consummalur, omnino transeat, nulla re- ergo jam ille est conlumax Ecclesise; erg» licta obligatione restituendi vel satisfaciendi slaiiin potest censura ligari. Item, qaia alias respectu hominum, sed tantum respectu Dei, nullius cfficaciae aut momenti esset illa com- tale delictum non posse prohiberi per legem minalio eensurae, qua3 per talcm legcm fit, comminalione censuree ferendae, sed vel ipso ■andoquidem ob transgressionem ejus nun- jure imponi debere, aut nullo modo. Et hoc am potcst excommunieatio imponi, sed apud me convincit ratio facta. propter contumaciam, quas postea subsequi- 20. Pars negntiva vera. - Nihilominus SePtma eXCe^tl° pIurCS conttn™- dicendum est etiam in hoc casu praemitten- dam esse admonitionem. Imo, per se lo- 22. Quando absolutio sub conditione datur, qucndo, requiri trinam. Quod aperte sentit non impleta conditione, ipso jure incurritur Cajelan., in Sumrn., verb. Clericorum pec- censura. — Solent praeterea a praedicta gene- caia, et verb. Praeceptum. Covarruv. supra, rah regula excipi casus illi, de quibus statui 64 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. tur in cnp. Eos, de Sentent. excom., in 6, non solum contumaciam, scd etiam extremam nimirum de illis, qui absolvuntur a censuris perditionem, moraliter certam in foro Eccle- sul> condilione salisfaciendi, vel se praesen- siae. Et ita eliam illa senlentia esl ad decla- tandi suis Ordinariis, aut coram Stimmo Pon- randum illum esse indignum et incapacem tifice, vel alia simili; illi enim si condilionem talium beneficiorum. non impleant debilo tempore, in eamdem 24. Summa totius sectionis. — Igitur lo- censuram incidunt sine alia admonilione, in quendo de propria censura, quae est medici- eanidem (inquam) specie, non numero, ut per nalis poena, nunquam fe: lur sine admonitione se constat. Hrec vero exceptio nulla est, quia praevia. Nec ferri debet sine trina, nisi neces- illa censura posterior ipsojure incurrilur; est sitate urgente. Est enim prae oculis habenda enim in eodem cap. lata. Adde, cum absolutio differentia inter admonitionem absolute, vel illa conditionalis sit formaliler vel virtute, trinam. Nam haec ex justa causa omilti po- ipsammet scquivalere admonitioni de actu test> et ad unam reduci, et talis esse posset futuro prrestando sub pcena similis censurae casus, tanlaque necessitas, ut possil terminus ipso facto incurrendae. Quocirca potius ex ita coarctari, ut nec una pro trina possit mo- principiis positis statuenda hic est generalis raliter ac virtualiter reputari; de quo nullam regula, quotiescumque absolulio a priori cen- regulam praeter judicis prudentiam assignare sura non est condilionala, sed absoluta, ut possumus. At vero admonitio simpliciler seu similis censura iterum imponatur, necessa- saltem una, ita necessaria est, ut nulla sit riam esse novam monilionem, ncque sufficere adhibenda exceplio, quia intime includitur admonitionem, quae ante priorem censuram in ralione pcenae medicinalis; et ad minimum praecessit, etiamsi de revocanda data absolu- necessarium est ferri sub ea conditione : Nisi tione tractetur, eo quod male data fuerit. Ita satisfeceris, resipueris, hoc vel illud feceris, docet Covarruv., diclo § 9, num. 4, ex Rota aut omiseris, quse forma intrinsece admoni- et Felino, quos refert. Et ratio est, quia re- tionem includit. vera illa est nova censura; et ideo jus gene- raliter statulum pro censuris ferendis in illa SECTIO XI. etiam servandum est. Quo fit, ut necessario id debeat inlelligi, quando absolulio fuit va- Aquo et cui facienda sit admonitio. lida, licet probetur male concessa. Nam, si nulla fuisset, prior censura semper mansisset; 1. Admonitio debet fieri auctoritate judicis, et ita non esset nova monitio necessaria. a quo ferenda est censura. — Debet fieri ad 23. Cur in censura lata in mortuum non instantiam partis, si privata est utilitas. — requiratur monitio. — UUimo excipiunt aliqui Prior pars praesenlis quasstionis facile ex dic- eam censuram, quse ferri interdum solet in tis definitur. Nam ex his quae dicta sunt de hominem jam defunctum, juxta cap. A nobis, hac admonitione sequitur, fieri debere aucto- 2, de Sentent. excom., et cap. fin. 24, q. 2. rilate et nomine ipsius judicis, qui censuram Quin, qui defunctus est, jam non est capax laturus est. Ratio est manifesta, quia admo- admonilionis, ut per se constat. Verumtamen nilio talis esse debet, ut, si quis non pareat, neque haec exceptio necessaria est. Primo, contumax et inobediensexistat, quod essenon quia regulariler, tunc quando profertur sen- potest, nisi aclmonilio auctoritate superioris tentia censuree circa morluum, non ferlur seu facta sit. Canonistse addunl aliam rationem, efficitur censura, sed declaratur, eum, cum nimirum, quod hsecadmonitio habet vim cita« viveret, censuram incurrisse, et jam dictum a tionis; citalio autem, ut sit alicujus momenti, nobis estad declaralionem non requirisemper judicis auctorilatem requirit. De quo late monilionem. Secundo, quia si forlasse ali- Abbas, in c. 1 de Judiciis,n. 33. Qui etiam ad- quando novus aliquis effeclus fit ex vi illius dunt, quandocensura ferenda est in commo<- sentenliae, non est proprie censura aliqua dum alicujus privatae personao, tunc oportere circa ipsum defunctum, sed est prohibitio, admonitionem fieri ad instantiam ejus, quia quee aliis viventibus fit, ne pro tali defunclo habet vim citalionis; et cilatio, ut valida sit, orent,autsuffragia pro illoofferant, veleliam, ad instantiam parlis fieri dcbet, quia propter ut corpus ejus e loco sacro expcllant, aut ali- privatam ulilitalem non debet judex propriq quid simile; quae pcena jam non est medici- motu suum officium inlerponere. Quod late nalis respeclu defuncti, sed ad terrorem et tractat Abbas supra, n. 4, et in cap. Prout, correclionem aliorum, etsuppouilindefuncto de Dolo et contuniacia^ uumf f9f At vero si SECT. XI. A QUO, tT CUI FIERI DEBEAT. 65 censura feratur propter commune bonum, in ferri debere, ita ut ab ipso audiri possit. Ita quo casu potest judex ex officio procedere, docet Covarr., num. 4, cum muhis Canonis- tunc etiam potest ex officio admonere, sicut tis, quos refert. Quanquam hoc etiam nullo etiam potest ex officio citare, ut notavit idem decrelo expressum sit; et in aliis citationibus Abb.,in cap. Veritatis, de Dolo et contuma- sufficere soleat, ut in domo ejus, qui citatur, cia, num. 5, et sumitur ex c. Venerabilibus, fiant. Et ratio hic spccialis esse videtur. quia § Porro, de Sentent. excommunic, in 6. admonitio haec tendit ad correctionem; quam 2. Admonitio coram testibus fieri debet et siqiisaudire nolit, ejus conturaacia consum- in scriptis. — Additur praeterea in c. Sacro, metar; et sic justa censura locum habeat; ad de Sentent. excom., adrnonitionem hanc fieri hoc autem est nccessarium, ut ipsamet per- debere, prsesentibus idoneis personis, per quas sona moneatur. possit probari monitio, si necesse fuerit. Unde 5. Quando censura contra incertam perso- infert Abbas ibid., num. 3, necessarium non nam fertur,sufficit fieri in loco publico. — Hoc esse, ut haec admonitio in scripto fiat; nam vero in primis intelligendum est in his censu- ideo(\r\qu\\.)requiriturpr%sentiapersonarum. ris, quae contra singulares et determinatas Unde insinuare videtur, quando admonitio in personas feruntur; nam in iis quae generales scriptis fit, non esse necessariam praesentiam sunt contra personas, quae hoc vel illud de- testium. Quod affirmavit expressius Tabiena, lictum commiserunt, cum personae delinquen- inverb. Excommunicatio, 2, in principio,quia les ignorentur, non potest eis admonitio per- tunc cessat ralio illius textus, scilicet, ut sonaliter fieri; satis ergo erit, quod fiat in possit probari admonilio, si necessesit; nam, aliquo loco publico et usitato more, ut in si admonitio in scriplo facta est, per scriptu- Ecclesia coram populo; nam id satis erit, ut ram poterit sufficienter probari. Quia vero ad nolitiam delinquentium perveniat adraoni- admonilio non habet vim et rationem admo- tio. Et in foro quidem exteriori ita semper nitionis ex eo solum quod scripta sit, nisi praesumilur, quamdiu oppositum probatura notificetur alio audiente vel legente, ideo ne- non fuerit; in conscientia vero necessariura cessarium semper erit, ut hoc fiat coram tes- semper est, ut ad notitiam personae deveniat. tibus, quia alia via probari non potest, et ideo Alioqui excusabitur, ut lalius sequent. disput. praesentia testium, quam illa lex generaliler, videbimus. et sineexceptione praescribit, necessaria sem- 6. Si admonitio domi facta ad rei notitiam per est; scriptura autem ideo necessaria non deveniat, sufficit in utroque foro. — Si autem est, quia lege non requiritur. ipse ob dolum impediat, sufficit fieri in loco 3. In admonitione non est necesse inseri ejus publico. — Ob contrariam vero rationem, si causam. — Addit praeterea Gloss., in cap. admonitio,domi facta pro particulari persona, Constitutionem, de Sentent. excomm., in 6, postea ad ejus notiliam sufficienter deveniat, vers. Servatis, in hujusmodi admonitione in- non solum in conscientia sufficit ad obligan- ferendam esse causam, superquae fit monilio. dum, sed eliam in foro exteriori, si probari Quod in nullo textu scriptum reperio, et me- possit ad ejus nolitiam devenisse, ut Covarr. rito, quia, si sit sermo de causa, quae est ipsa supra affirmat, cum multisaliis.Quiargumen- materia admonitionis, per se notum erat; quo tum sumuntex Clementin. 3, de Elect., in illis modo enim poterat aliler fieri admonilio? Si ullimis verbis : Nisiad appellatum ejusplena vero sit sermo de causa, quae movet judicera et certanotitia intra tempus prsedictum aliter ad illam monitionem faciendam, eam expli- pervenisset ; et subditur ibidem : Idem quoque care non semper necessarium est, sed solum in aliis casibus observari volumus, in quibus quantumnecessariumfuerit, ut constetadmo- requiritur intimatio facienda. Qui texlus vi- nitionem juridice et rite fieri. delur expressus. Et ratio etiam est per se satis clara. Rursus addendum est, si sit sententia An admonitio in praesentia delinquentis fieri spe.ialis contra certam personam, et ipsa per debeat. vim, aut fraudem impediat, ne sibi talis mo- nitio fiat, tunc sufficere admonitionem in don o 4. Addunt praeterea Doctores, admonitio- fieri, aut, si domum vel certum domicilium nem hanc faciendam esse personaliter ei, qui non habeat, in Ecclesia matrice vel principali monetur, id est, non satis esse, ut in ejus illius loci, quia tunc ipse esl in causa, ut ei domo, aut in Ecclesia, aut alio loco publico non possit admonitio fieri personaliter ; vis admonilio legatur ; sed in ejus pnesentia pro- autem et dolus non debet ei prodesse ; et ideo xxin. 5 CC, DISP. III. DE MODIS QUIDUS FERTUR CENSURA. ille jam merilo contumax censeiur, ut ex- bona fidepoterit admonitus credere illam esse presse habctur in e„ Quoniam frequenter, § 4 , primam monitionem tantum ; non ergo erit deDolo et contumacia. Alios praetcrea casus suffieienter contumax, ut statim censura fe- ponit Covarr., in quibus satis est admonitio- riatur. Tum etiam quia jus disponit, ut sit nem fieri ad domum ; qui ad forurn externum trina admonitio, vel una pro trina ; ergo cum forlasse prodesse possunt; ad forum aulem jus disponi', ut una non sufficiat nisi pro conscientiffinonmultumreferunt; namregula trina , inlclligitur exterius constare debere proposita servanda est. illam monitionem, licet una formaliter sit, 7. Admonitio debet fieri sub comminatione pro trina fieri, quia jus maxime disponit de talis censurse. — Non declarant autem dicti ipsa exteriori forma. Non potest aulem exte- auclores, an oporleat hanc admonitionem rius id constare, nisi saltem illo modo decla- expresse fieri sub tali censura ferenda , si retur, illum designari, ut postrcmum termi- non pareant, vel satis sit admonere, prae- num; nullus enim modus polest esse magis cipiendo simpliciter, ut hoc fiat. Neque etiam implicitus : ergo. Ex quo potest prior pars declarant, ut quando admonitio fit tantum confirmari; ideo enim necessarium est de- una pro trina, oporleat eliam hoc expresse clarare ei qui monelur, illum esse ultimuin dicere, vel suffieiat in re ipsa talem termi- terminum, ut censuram timeat, vel inexcu- num assignare, qui triplici admonitioni aequi- sabilis sit, si adhuc resistat; ergo multo ma- valere possit. Et quoniam de his circum- gis necessarium erit, ut intelligat pracepl' stantiis nihil expresse jura statuunt, neque imponi iu ordine ad censuram ferendam, nisi ex sola rei natura possumus sufficiens argu- obediat. mentum sumere, ideo id servandum erit, 8. Objicitur locus Pauli,\ Cor. 5, et Matlh. quod consuetudine receptum fuerit, quae est 18. — Polest vero objici factum Pauli, 1 ad oplima legum inferpres. Consuetudo autem Corinth. 5, qui fornicarium absentem excom- esse videtur, ut admoniliones fiant sub ex- municavit, nulla monilione pracmissa. Quod pressa comminatione talis eensurae, quoniam si quis forte respondeat , credendum esse ex sola transgressione simplicis pracepti Ec- prius Paulum admonuisse, dici poterit, illud clesiastici absque comminatione eensurse non esse voluntarie asscrlum, cum ipse solum di- censelur homo sufficienter contumax , ut cat : Omnino auditur inter vos talis fomica- absolute statim censura feratur. Alioqui pro tio, etc; slalimque : Ego quidem absens cor- transgressione cujuscumque legis Ecclesias- pore, prscsens autem spiritu, jam judicavi, ut tica3, prsesertim soepius repetita, posset quis prcesens, eum, qui sic operatus est; et infra : slatim excommunicari velinlerdici, quod non Tradidi hujusmodi hominem Satanoe. Ubi so- est in usu Ecclesiae, nec jure ordinario fieri lum fit menlio de peccalo commisso, et sta- potest. Ex quo etiam videlur in posteriori tim fit judicium, et fertur sententia. Et, punclo dieendum, quando fit una monilio quamvis daremus aliquam monitionem pra3- pro trina, oportere ita hoc explieari ei, qui cessisse, tamen verisimile non est, praeces- admonelur, ut intelligat terminum sibi tunc sisse sub comminatione censurae. Et eerte praefixum ad parendum essc ullimum, post cum Chrislus dixit, Matth. 8 : Si Ecclesiam quem statim sit censura fericndus, sive ex- non audierit, sit tibi tanquam ethnicus, etc, presse ille intelligat illud aequivalcre trinae non iniellexit : Sinon audierit Ecclesiam pr& monitioni, sive non; hoc enim parum vide- cipicntem sub comminatione censunc. tur referre, multoque minus refert, ut tem- 9. Pncdictis locis respondetur. — Respon- pus illud in tres partes expresse dividalur, detur primo, nos non affirmare hoc esse de unicuique monilioni singulas partes aceom- necessitate simpliciter, ita ut nulla ratione modando. Quamvis enim bonum sit, usila- possit Ecclcsia aliter uli sua absoluta potes- tam formam et solemnitatem , praeserlirn pro tate. Unde concedi potest, et Christum illam exteriori foro, servare, tamen, si tempus dedisse, et Paulum illa usum esse, quia forte in tali monilione concessum revera sufficiat tunc fuit expediens illo rigore uti. Nihilomi- pro trina monitione, et judex declaret se il- nus tamen potuil ipsa Ecclesia aliud jus ordi- lud eoneedere pro ultimo termino, et moni- narium statuere, quod esset suave, et fragili- tione complela, ibi virtute eontinentur reli- tati hominum magis accommodatum. Propria qua, et ad substantiam actus non spectant. vero responsio esl, Christum in illo loco non Quod autem illud saltem neccssarium sit, tractasse de modo ferendi censuram in par- patet, tum quia, dum nihil aliud explicalur, ticulari, scd de ordine correctionis fraternaa. SECT. XII. UTRUM CENSURA SIT VAL1DA, QUANPO ADMOMTIO NON PRjECESSIT. 67 Unde, quod ait : Si Ecclesiam non audierit, illum utsubstantialem, nec irritat senteiHiam absolutum quid est et indefinitum, cujus de- aliter latam; ergo, si alias judex habet juris- terminatioquoad modum et ordinem Ecclesire dictioncm et sufficientem causam, erit sen- institulioni relicta est. Quod vero spectat ad tentia valida, etiamsi monitio non prcccedat. factum Pauli, verisimilius est, eum prius mo- Assumptum probatur ex dict. cap. Sacro, tfbi nuisse, et fortasse scepius, fornicarium illum. post latum illud praeceptum, subditur : Si con- Et juxta interpretationem D. Thomae, et ali- traprsesumpserit (scilicetjudex), etiamsijusta quorum, id colligi potest ex verbis, quaepaulo fuerit excommunicationis senlentia, inrjres- inferius subjungit : Scripsi vobis in epistola, sum Ecclesice per mensem sibi noverit inter- ne commisceamini fornicariis. Et infra : Cum dictum. Si ergo justa esse potest sententia, hujusmodi nec cibum sumere. Ubi D. Thom. etiamsi monitio non praecedat, non potest inlelligit, Paulum mentionem facere alterius esse nulla. Verum est, in cap. Romana, de epistolae prioris, quae non extat, in qua scrip- Sentent. excomm., in 6, de hujusmodi sen- serat hujusmodi peccatores esse separandos tentiis e contrario dici : Si contra prrcsump- et excommunicandos. Quod certe, si ita est, serint, injustas noverint esse illas. Sed in hoc videtur seriplum fuisse a Paulo occasione posteriori loco, injustum sumitur priori scnsu hujus fornicarii. Per illam ergo epistolam sa- a nobis declarato; in posteriori vero, justa tis fuerat admonitus etiam sub comminatione sententia, dicitur intra ralionem commutativae Stme. Imo addo, mihi non satis constare vel distributivae juslitise, quia nimirum poona illam excommunicationemPaulifuisse omnino est aequalis seu proportionata causre. Et licet, absolutam, et non potius sub ea conditione : in dicto cap. Romana, tales senlenlira injustae Nisi statim separetur et pravum statum re- dicantur, non tamen dicuntur nullae, ut Glossa linquat; nam peccatum illud non omnino notat, atque ita nullum est verbum irritans prceterierat, sed perdurabat continue , ut pa- hujusmodi sententias. tet ex illis verbis : Ita ut uxorem patns sui 2. Propter quod haec sententia communis aliquishabeat; ergo verisimile satis est, illam est. Tenet eam Abbas, in dict. cap. Sacro, et ccnsuram fuisse latam sub hac conditione : in cap. Reprehensibilis, de Appellalion., n. Nisi statim illam relinquat. Nam intentio 13, et alii, quos referuntet sequunlur Covar., ili solum erat, ut ille resipisceret, ut de- dict. § 9, num. 7; et Navarr., in cap. Cum clarant sequentia verba : Ut spiritus salvus contingat, de Rescriptis, causa 5. Qui omnes sit in die Domini ; ergo si ille statim a peccato etiam addunt hoc verum esse, non solum in rcsurgerel et scandalum tolleret, juxta Pauli sententiis latis a judicibus ordinariis , sed inlentionem non incurreret excommunicatio- etiam a delcgatis, contra quosdam, qui de nem latam; ergo verisimile est fuisse latam sententiis delegatorum oppositum senserunt. sub ea conditione. Quod si hoc ita est, non Sed sine fundamento, quia nullum est jus, erat necessaria alia admonitio, praesertim in quod circa hoc staluat peculiare aliquid de delicto adeo publico et scandaloso, ut satis ex judicibus delegatis ; sed virtute ejusdem legis dictis constat. generolis tenentur ipsi admonitionem pra3- miltere, cujus et judices ordinarii; ergo non SECTIO XII. est cur illa Iex potius annullet sententias illo- rum, quam istorum. Generaliter ergo de sen- Utrum censura sit valkla, qnando admonitio non t ,•• • r i Dr8BCessit tenlns quorumcumque judicum asserendum est, ex hoc solo capite, quod canonica admo- 1. Censuram sine monitione latam esse qui- nitio in jure prsecepta non praecesserit, non dem injustam, non auiem nullam, communis reddi nullas. resolutio. — Ultimo dubitari potest circa hanc 3. Prxcedens resolutio limitatur primo. — admonitionem, an ita sit de necessitate cen- Hanc aulem communem sententiam iiitelli- surre, ut si praetermittatur, censura sit nulla. gendam in primis existimo cle irina admoni- Communiter Canonistae absolute respondent, tione; hacc eniin canonica et competens pro- esse quidem injustam, non tamen nullam. prie appellatur, ut declaratum est, et de illa Injustam(inquam),idest, inique datametcon- solum loquuntur jura allata. At vero si lo- tralegem, seu contra justiliam legalem, licet quamur absolute de admonitione, eliam de non contra commutativam. Non tamen nul- illa, quee includitur in omni lege, vel man- iam, quia lex, quae pracipit servari hunc dato, quod respicit futurum, et non cadit in crdinem in censura ferenda, non praescribit praeleritum nisi sub aliquo ordine ad futu- S8 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. rum, sic censeo monitionem adeo esse neces- sunt verba legis : Statuimus, ut nullus judi- sariam ad valorem censurae, ut si omnino cum participantes cum excommunicatis ab excludatur, censura nulla sit. Quod recte no- eo, etc. Et ratio esse potest, quia judices noD tavit Victoria, in Summ., tract. de Excom., num. 6. Tamen pendet ex illa quaest. an cen- sura possit pure et absolute ferri pro peccato praeterito, quam in dispulatione sequente ex professo tractaturi sumus. sunt ita solliciti in tuendis alienis censuris ar propriis. Verum est, in cnnclusione illius de- creti absolute colligi : Aliter autem excom municatio in participantes prolata non teneat. Et in cap. Constitutionem, ita simpliciter re- 4. Excommunicatio lata in participantes fertur haec lex, qux prohibet participantes cum excommunicatis, nisi trina monitio prae- cum excommunicatis, etc. Et idem fit in cap. cedat, est nulla. — Deinde ab illa generali Statutum. Unde videtur fieri probabilis etiam regula excipiendi sunt casus in jure expressi, hsec pars; maxime cum sit favorabilis et ideo irritantes censuram aliquam ob defectum ca- extendenda. Nihilominus prior videlur magis nonicae admonitionis omissae. Hujusmodi est juridica. Quia et conclusio primi capitis, et casus in cap. Statuimus, de Sent. excomm., narrationes aliorum accommodanda necessa- in 6, ubi excommunicatio major lata ab eo- rio sunt ad verba expressa, qiue in prima dem judice contra participantes cum excom- lege prohibente habentur; prohibitio autem municalis in locutione, et aliis, absque cano- nica monitione preemissa, irrita decernitur illis verbis : Aliter excommunicatio inparti- cipantes prolata non teneat. Et inferius in c. expresse facta est cum illa limitatione, ab eo. 6. Censura lata a delegato sub conditione ut canonicam monitionem prsemittat , illa omissa, est nulla. — Atque hinc ulterius se- Statutum, eadem lex exlenditur ad suspen- quitur, similem exceptionem esse faciendam sionem, et interdictum in eosdem participan- in censuris latis a judice, qui jurisdictionem tes lata. Ubi expresse etiam dicitur : Decer- accepit sub hac expressa conditione, ut cano- nentes easdem sententias non tenere aliter nicam monitionem praemitlat, quod solum promulgatas; et in cap. Constitulionem, eo- potest accidere in judice delegato; nam or- dem titulo, declaratur in hoc casu, praeter dinarii per se loquendo absolutam habent alia, etiam requiri, ut hi, qui monenlur, vio- potestatem, ut ea utantur juxta commune jus. minatim exprimantur. In hoc ergo casu, qui Delegalusautem illam recipit juxta arbitrium singularis videtur esse in jure, censura fit delegantis. Unde quidam generaliter dixe- nulla ob praetermissam canonicam admoni- runt, censuras latas a judice delegato absque tionem ; nec ex illo licet argumentum sumere canonica monitione praevia, nullas esse. Sed ad alios, quia jus speciale est; imo potius su- id non est probabile ita generalim sumptum, reitur argumentum, generale jus esse in con- quia jura absolute loquuntur, et delegatus trarium. Et ratio hujus specialitatis esse po- absolute eliam recipit jurisdictionem, ut ea tuit, ut coercereturfacilitas,vel nimia licenlia, utaturjuxta commune jus, nisi a concedente quam in hocjudices sumere possentcum ma- limitetur; sccus vero est, si limitetur dicto gno animarnm periculo. Elenim cum judices modo, quia delegatus non potest excedere nimium studeant et procurent, ut censurae a formam et concessionem sibi factam; alias se latae serventur, excedere facile in hoc pos- nihil facit, cum nullam potestatem habeat, sent, idem genus censurae ferentes in partici- nisi concessam a delegante, c. Cutn delecta, pantes, et primo in excommunicatos. de Rescriptis, et c. Pisanis, de Restit. spo- 5. Debet tamen excommunicatio esse lata liator. Talis autem limitatio salis exprimi ab eodem a quo prima censura lata est. — Ex censetur, quoties in ipsa forma mandati seu quo verisimile fit, quod nonnulli Canonistee delegationis expresse habetur, ut non ferat annotarunt, etiam hanc exceptionem non esse censuram, nisi monitione preemissa. Quia generalem de omni censura lata in partici- tunc censetur addi ad aliquid statuendum et pantes, sed de lata ab eodem judice in parti- cavendum ultra commune jus, ut ex communi pantes cum ligalo a se ipso. Itaque si unus sententia Canonistarum docet Covarr., dicto Episcopus excommunicatione majori liget § 9, num. 8, ubi hoc latius declarat. Nec ob- participantes cum excommunicato ab alio Episcopo, etiamsi id faciat sine admonitione canonica praemissa, non erit irrita censura, quia exceptio solum fit de participantibus cum statjuris axioma, quo asseritur, ea, quae tacite insunt, si exprimantur, non inducere novam dispositionem in forma, 1. 3, ff. de Legat., 1, et in 1. Conditiones, 98, ff. de Conditionib. excommunicato ab eodem judice. Heec enim et demonstrat. Illud enim principium intelli- SECT. XIII. QILE CIRCUMSTANTLE SERVAND^ SINT IN CENSURA FERENDA. 69 gendum est. nisi illud, quod tacite inest, ali- scribere. seu dictare, sed necesse sit, dum ter exprimatur, id est, ut specialem habeat profertur, legendo per scriptum eam pro- effectum, quem implicite tantum contentum ferre. Hanc enim vim habet praedictum ver- non baberet, ut notant Jurisperiti, in 1. Si bum illius Iegis, ut expositores ibi notant. Et ita 68, § Uli, ff. de Legatis, 4, et quolies con- ratio ejusdem legis id requirit; ideo enim ditio expr-essa aliquid operari potest, quod statuitur, ut haec scriptura intercedat, ut de tacita non operareiur, ne sit otiosa expressio, modo et causa censurae, et reo, el aliis certo in eum finem explicatam esse intelligendum constet, ut slatim dicetur; ergo oportet, ut est, nisi nliunde constet solum ad instructio- ipsa sententiae promulgatio ex scripto fiat, nem additam esse hujusmodi expressionem. alioqui posset judex aliter illam prius descri- Dequa re Abbas latius,dict.cap.Cumdilecta, bere, aliler vero postea proferre. Idque con- num. 42. firmat satis aperte capitulum ultimum de Sentent. et re judicata. in sexto. SECT.O XIII. 3 Debeat netalis scriptura esse anthentica. Qus cireumstantia? servandoe sint in censura ferenda. ~ Innoc- — Qu*ri vero potest, an oporteat talem scripturam esse authenlicam, id est, fide 1. In hac sectione sermo est de censura ab publici notarii, vel etiam testibus munitam. komine. — Vid. Henriquez, lib. 43 de Ex- Et communiter respondent Doctores cum In- Com.} cap. 46, num. 2. — Hactenus expli- nocentio ibi, non esse necessarium, quia in ciiimus solemnitatem, quae antecedere debet dicto decreto hoc non exprimitur, neque est censuram ferendam; nunc declaranda est cur a nobis addatur. Quae ratio convincit forma, et solemnitas servanda in ipsamet quoad eam scripturae auctoritatem, quae ad sententia, qua fertur censura. Ex quo statim finem illius legis necessaria non est; quia intelligilur sermonem esse de censuris latis vero finis illius. ut statim dicemus, est, utet ab homine, nam in his, quee sunt a jure, vel reo, et superiori judici, si oporluerit, de te- statuto humano, solum ea solemnitas neces- nore talis sententiae constare possit, ideo ne- saria est, quae ad legem ferendam requirilur. cessarium erit, ut scriplura eam auctorilatem Unde quae de hac forma ferendi censuram habeat, quae ad hanc fidem faciendam suffi- specialiter statuuntur, in cap. 4, de Senlent. ciat, alioqui lex illa suo effectu fruslraretur. excom., in 6, de censuris ab homine latis in- Oportebit igitur, utsaltem ab ipso judice sub- telligenda sunt, ut ibi exposilores sentiunt, scripta sit, vel ut sufficientibus testimoniis et specialiter annotat Socinus, in cap. Perve- probari possit, per illam scripturam prolatam nit, num. 69, et in cap. Sacro, num. 410, de fuisse sententiam. Sentent. excom., et non obscure colligitur ex 4. Quis debeat sententiam promulgare. — illis verbis ejusdem cap. 1 : Caute provideat Denique colligunt aliqui ex illis verbis, opor- judex Ecclesiasticus, ut in ea ferenda, etc, tere, ut judex per se ipsum, non per alium el subditur postea : Quisquis igitur excom- talem sententiam promulget , et ex scripto municat. etc. Loquitur ergo illud cap. solum publice legat. Ita Ugolinus, cap. 21, § 1, ci- de judice Ecclesiastico, a quo fertur censura, tans Philip. Francum, Geminianum , et So- qua? ab homine dicitur. cinum. Et fundari videtur in cap. fin. de 2. Censura debet ex scripto proferri. — De Sentent. et re judicata, in 6. Ubi praecipitur hac ergo censura primo statuitur in dicto judicibus, ut per se ipsos sententias ferant; cap. 4, ut judex in scriptis eam proferat. Et excipiuntur autem Episcopi ob suam dignita- ut hoc semel adnotemus, quamvis in princi- tem. Sed si ea generalis lex censuras etiam pio illius textus sermo sit in parliculari de comprehendit, fiet, ut omnis censura, aliter excommunicatione, tamen postea expresse lata, sit nulla, quod ipsi non admittunt. Si subditur, omnia quae ibi statuuntur, etiam vero sententia censurte sub illa generali lege in suspensione et interdiclo esse observanda; non comprehenditur quanlum ad omnia, et ideo nos semper de censura in communi quae in illa statuuntur, sed habet suum pecu- loquemur. In illa ergo prima clausula in pri- liarem ritum et formam, ut infra videbimus, mis statuilur, ut censurae ^ententia , prius- etiam quoad dictam circumslantiam non com- quam proferatur, scribatur; non enim posset prehendetur sub illa lege. Quare probabile ei scriplo proferri, nisi prius scriberetur. est necessarium non esse, ut judex Ecclesias- Secundo, ut ex scripto ipso proferatur, ita ut licus per seipsum proferat censuram, quia et non satis sit eam prius pronunciare, et postea consueludine magis receptum esse videtur, 70 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. et ad finem intcntum in illo cap. 4, hoc non nino absolute post sufficientem admonitio- est necessarium. Nec verba ejus in omni pro- nem; secundo in ordine ad futurum, sivt prietate sumpta id continent; dicitur enim ordinetur solum, ut caveatur crimen, sive ad judex profcrre, sive per se, sive per minis- exigendam satisfactionem pro crimine com- trum proferat; alias oporleret etiam per se misso. Quando ergo hoc secundo modo fertur ipsum talem sententiam scribere, quod nemo proprie non requiritur, ut causa proxima dicet. Et hoc cerlius est in Episcopis, quos censurae sit nola, vel probata, quia illa con- etiam dicti auctores excipiunt, propter eorum tumacia nondum compleia est; postea vero dignitatem. statim ac consummalur conlumacia, poleril 5. ln scviptura censurx debet contineri ejus censura ipso faclo incurri, si ita sit imposita, causa. — Secundo preescribitur in illa lege, etiam si talis contumacia aliis nota non sit, ut in tali scriptura, in qua censura fertur, sed tantum ipsi reo, quamvis ad decluran- simul conscribatur causa propter quam pro- dum, vel denunciandum, illum incurrisse ta- fertur. Quod quidem in aliis sententiis profe- lem censuram, necessaria sit legitima proba- rendis necessarium non est, ut sumitur ex tio, ut statim dicetur, quia ille est actus cap. Sicut, de Sent. et re judicata, et ideo ut judicialis, et proprius judicis, ut persona pu- in hac sententia necessarium sit, hoc speciali blica est, et ideo requirit publicam scientiam. jure slatui oportuit. Et merito ; intercedit Quoe ratio a fortiori procedit, quando ipsa enim specialis ratio, tum propter ipsum censura non incurritur ipso facto, sed abso- reum, ut cousam sciat, quam tollere et emen- lute ferenda est post sufficientem monitio- dare debet, qui est finis pra?cipuus censurse; nem. Et juxta haec intelligendum est, et ex- tum propter alios, ut scientes crirnen, prop- plicandum novum jus Goncilii Trident., sefifi. ter quod aller ligatur, possint vitare illum in 25, c. 3 de Reformatione. cooperalionetaliscriminis;tumpropteripsum 7. Judex debet scripturam reo tradere. — judicem, ut cautior sit in censura ferenda, Tertio prcecipitur in dicto cap. I de Sentent. cum ejus rationem in scripto sit redditurus; excom., ut judex exemplum scripturre con- tum propter judicem superiorem, quem reus tinentis sententiam censurse, reo tradat; quod adire potest, ut perspecla causa censurae de tamen non absolute praecipitur, sed sub con- illius justitia possit melius judicare. Quse au- ditione, si intra mensem fuerit requisitus, etc. tem, et qualis esse debeat haac causa, ex- Ubi Joan. Andr. in Gloss. advertit tale exem- plicandum a nobis est late disputatione se- plum debere esse integrum, et de verbo ad quente ;nunc salis sitdicere (quod in c. Sacro, verbum usque ad annotationem diei, et anni; extra de Sent. excommunic, admonetur) hu- quod variis juribus confirmat; sed nobis satis jusmodi causam debere esse rationabilem et est vis, et proprietas ipsius nominis exem- manifestam ; erit autem rationabilis , si sit plum, et quod alio modo non satisfieret in- tali pcenee, et censuroe proportionata; mani- tentioni lcgis. Imo, una ex praecipuis causis, fesla autem, si sit non solum ipsi judici pri- ob quas statutum est, ut censura ex scripto valim nota, sed etiam juridice probata, juxta feratur , videtur fuisse , ut possit fidele et varia decreta, quee habenlur, 6, queest. 2, et auihenticum exemplum illius dari reo ad sui in c. Nemo 2, qusest. 1 . defensionem, vel emendalionem. Unde etiam 6. Cum censura fertur pro prseterito delicto constat (quod Glossa ibi notavit) hoc habere in ineertam persomm, satis est delictum esse locum in censuris, quae contra deterniinatas, publicum, vel sufficienter probatum. — Ut et nominatas personas feruntur. Addit vero autem feratur in ordine ad futurum, hocnon Joannes Andr. ibi ex Hostiensi, quod si in est necessarium. — Hoc autem intelligendum sententia lata in generali, vel contra innomi- est, quando censura fertur in speciali contra natam personam,aliquissub illa comprehcndi determinalam personam ; nam, si sententia poterat, exemplum petat, illi tribuendum est. feratur in generali, vel contra personam igno- Quod verum censeo, quia verba illius legis ratam in parliculari, scilicet contra eum, qui generalia sunt, tam ex parle judicum, quam tale scelus patravit, tunc satis est, quod de- ex parte sententiarum scu censurarum; et lictum sit publicum , vel sufficienler proba- ideo omnes comprehendunt, sive in spcciali, tum, eliamsi de persona non constet, nam sive in generali ferantur; distributione tamen hoc repugnat cum lali modo ferendi censu- accommoda, ita ut in singulis, juxta unius- ram. Imo considerandum est, ex superius cujusque capacilalem, dicta forma, ejusque diclis, censuram dupliciter ferri, primo om- circumstantiaj serventur. SECT. XIV. AN RECESSE SIT, POST LATAM SENTENTIAM CEN5UR.-E, ETC. 71 8. Judex ferens censuram, non seivata forma mam censura quantum ad id quod peculiariter c"«y- 4 de Sent. excom., ipso jure suspentitur. additum est in eo capile, non esse de subslan- Sententia tamcn non est nulla. — Ultimo tia, et si id lantum desit, non esse nullam, iniponilur pcena suspensionis judicibus, qui sed facile relaxandam; et hoc voluisse Ponti- dictam formam in censuris ferendis non ser- ficem, id est, si causa censurce in sentenlia vavcrint; et declaratur, eam suspensionem non scribatur. Et, si altente legatur, hoc lan- esse propriam et rigorosam censuram, ita tum docuit Abbas citato loco. At vero quan- incurrendam ipso facto, ut si, ea durante, id tum ad alia, quae generalia sunt omni sen- est intra mensem, judex, qui illam incurrit, tentice, et de subslanlia, ac valore ejus, non divina officia exequatur, irregularis fiat, et videtur voluisse Pontifex aliquid innovare, cum eo solus Papa possit dispensare. Nihilo- vel aliquem valorem addere sentenliae cen- minus tamen significalur ibidem, censuram surae alias null.t» ex vi aliorum jurium. lalam a tali iudice, pra3lermissa dicta forma, 44. Censura lata contra omnes conditiones ex vi hujus defeclus non esse nullam. Ratio c. 4 de Sent. excom. non est nulla. — Ilic autem non est alia nisi quia Pontifex noluit discursus redderet probabilem sententiam eam formam prascribere ut essentialem, sed Ripce, si de censuris, tanquam de propriis, et solum ut necessariam ex pracepto ipsi ju- rigorosis sententiis judicandum esset. Res- dki. Hoc autem ita esse coUigitur ex illis pondetur tamen potius esse de illis censen- verbis textus : Superior vero, ad quem re- dum, tanquam de quibusdam mandatis Ec- curritur sententiam ipsam sine difficultate clesiasticis, et medicinis quibusdam, quae relaxans; relaxare enim proprie est solvere magis ad emendalionem , quam ad punitio- quod Iigatum erat: supponit ergo illam sen- nem applicantur; ideoque non ex communi tenliam vere li°asse; illum tamen defectum modo et forma ferendi sententiani, sed ex esse sufficientem causam, ut slatim sine diffi- proprio jure, ac modo in talibus sententiis cultate absolutio detur, id est, sine ullo gra- statuto, de valore earum judicandum esse. vamine ipsius rei. Et ita exponunt Gloss. et Quapropter, cum verba illius legis generalia expositores ibi, et Abbas, c. Sicut, de Sent. sint, scilicet, censuram lalam contra tenorem et re iudic, n. 42. illius decreti relaxandam esse, absolule et 9. Sed objici potest, quia omnis sententia simpliciler sunt intelligenda de quacumque Tata absque scriptura nulla est, juxta c. fin. sententia continenle censuram, eliamsi illi de Sent. et re judic, propler quem textum desint omnia, quse in illo capite specialiter opposilum tenuit Ripa, in Rubr. de Conslit., statuuntur, ut habet communis sententia. n. 48. Respondelur illud esse generale in aliis sententiis definitivis ; hic vero specialiter ex- SECTIO XIV. cipi eas, quibus censura proferuntur, forte, ^ ^^ ^ po3t ^ sententiam ^^ Ut censura magis timeantur. denunciationem subsequi. 40. Objectioni respondetur. — Sed instabis, nam talis exceptio in hoc capite expresse non 4 . Post latam censuram debet sequi denun- fit et non est absolute necessaria ad verba ciatio. — Ad perfectam , et consuminatam illius textus explicanda ; ergo non est fa- solemnitatem, in forma censura servandam, cienda. Explicatur minor, nam tria in illa est haec denunciatio, quas est veluti ca3remo- lege pracipiuntur, ut vidimus. Et de tertio nia consequens ipsam censuram. Post cen- quidem manifestum est non esse de substan- suram enim illatam debere subsequi hanc tia et valore sententice; nam est qnid poste- denuncialionem, statutum est in jure. De ex- rius scilicet, dare exemplum sententise reo communicatione quidem in c. Cura, 44, q. 3, censura irretito. Ex aliis vero duabus condi- ubi dicilur, debere Episcopos nomina excom- tionibus, prima, scilicet, quod sententia ex municatorum mittere ad convicinos Episco- scripto recitelur, non est peculiariter instituta pos, et ad parochos, ac denique in celebri in eo capite, sed est generalis ad omnes sen- loco posita, pro foribus Ecclesiai cunctis con- tentias, et in hoc textu fuit applicata ad sen- venientibus inculcare. Duplexque ratio red- teutiam, qua fertur censura. Altera vero ditur hnjus publicationis. Prima, ut ipsis condiiio non erat de necessitate sententicB, ut excommunicatis ubique occludatur aditus Ec- sic, sed in hoc capite fuit specialiter propo- clesiasticus. Secunda, ut excusationis causa sita pro tali genere sententise, scilicet, con- omnibus auferatur. Idemque colligitur ex c. tinenlis censuram. Dici ergo potest eam for- Pervenit, primo, et c. Pasloralis, § Verum, 72 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTTJR CENSURA. de Appellation., et ex Clement. ultim. de incurrenda. Secunlo quando post trinam ad- Censib. , ubi de sententia interdicti idem monitionem, et perfectam contumaciiim abso- praescribitur. Et de suspensione idem signi- luta sententia excommunicationis in aliquem ficatur in Clementin. 2 in Poenis. Atque ita nominatim fertur. denunciationem hanc communem esse omni- bus censuris docent Felicianus in Enchiri- Censuram ab homine contra certam personam dion de Censuris, c. 5 de Interdicto, et Ugoli- latam, trina monitione prxmissa, necessario nus, dicto cap. 21 , § 2. sequitur denunciatio. 2. Magis necessaria est denunciatio in ex- communicatione quam in aliis censuris. — 4. Qux denunciatio sit sufficiens. — Ab Verum est, in jure magis expressum essehoc hac ergo ultima incipiendo, in ea maxime quoadexcommunicationem,quam quoadalias verum habet, ad officium judicis pertinere, censuras. Estque sine dubio in illa major post lalam sententiam hujusmodi excommu- ratio, et necessitas, quia ejus effectus magna uicationis, eam sufficienter publicare, utetab ex parle pendet ex aliorum nolitia, prieser- aliis servari possit, et ipse etiam excommuni- lim nunc post Concilium Constanliense, in catus ad eam servandam compellatur. Et de quo non obligamur ad vitandum excommuni- hujusmodi censura videtur maxime sermo calum, donec sit nominatim denunciatus aut esse in dicto c. Curse sit, 11, qutest. 3. An declaratus, excepto manifesto clerici per- vero teneanlur Episcopi slatim servare om- cussore. Quocirca nullum video sufficiens nia, qute in illo capite praecipiuntur, difficile proeeeptum, quo teneantur judices Eccle- est definire; non enim videlur esse in usu, ut siastici denunciare, aut peculiari diligentia Episcopi stalim admoneant alios vicinos procurare, ut censura suspensionis vel inter- Episcopos de omnibus, qui a se excommu- dicti in aliquem lata publicetur. Poterunt la- nicanlur; imo neque omnes parochos sibi men id facere, quando et quomodo expedire subditos, sed solum in propria parochia ejus censuerint; et inlerdum poterunt obligari, vel qui excommunicatur, vel in Ecclesia malrice in casibus a jure expressis, vel quando juxta faciunt publicari, vel ad summum in foribus delicti gravitatem, et contumaciam id fuerit Ecclesioe, autaliis Iocis publicis censuree sen- nccessarium, vel eliam quatenus ad execu- tentiam scriptam defigi. Ilem, si solum ex tionem censurse talis publicatio, el notitia natura rei consideremus Episcopi officium, necessaria esse potest. In censura vero ex- non videtur ex vi illius obligari, ut summam communicationis magis per se requirilur ha3C diligentiam adhibeat, ut sententia excommu- denunciatio, ideoque est, per se loquendo, nicalionis ad omnium notitiam deveniat. Cur necessaria, et interdum repeti polest et debet enim non satis erit eam publice pronunciare, ad majorem peccatoris confusionem, quando, et promulgare, cum in prseceptis etiam et et delicti gravitas, et obstinalio peccatoris id stalutis hoc sufficiat? Quamvis enim canones exigere videtur, et maxime quando id est in statuant, ut excommunicalus viletur ab om- jure expressum, ut in Clementina prima de nibus, et Episcopus curare debeat, ut cano- Poenis, et in extravagant. unic. de Furlis. nes servenlur, non tamen tenetur adeo sol- 3. Ut vero distinctius intelligatur, quando licite procurare, ut ignoranlia facli circa Episcopus aut judex teneatur ad hanc de- alicujus excommunicationem abomnibus aliis nunciationcm faciendam , quando vero licite tollatur, quia id directe et per se non speclat possit, non vero tenealur, et denique quando ad juris observationem. Si autem loquamur nec teneatur nec possit, sed ab illa debeal de jure positivo, nullum est, quod hanc for- abslinere, distinguamus oportet inter excom- mam denunciationis stricte instiluere, ao municationem ab homine et a jure. Et rursus praecipere videatur. Maxime enim caput illud excommunicationem ab homine in eam, quae Curae sit. At vero illud neque continel ver- contra determinatam et nominatam perso- bum aliquod, quod rigorosum proeceplum in- nam, etqure ferlurper sentenliam generalem dicet; solum enim habet verbum hoc, Curm vel contra indefinitam et incognitam perso- sit; et nullam pcenam postea imponit; et non iam.Deniqueexcommunicatioab hominelala videlur usu receplum quoad omnes illas cir- contra determinatam personam duobus modis cumstantias. ferri, et contrahi potest. Primo ipso facto, si 5. Quocirca dicendum mihi videtur, publi- non impleat prseceptum impositum lali per- cationem, seu denunciationem moralitersuffi- sonae in particulari sub censura ipso facto cientem esse in prtecepto Episcopi, vel ju- SECT. XIV. AN NECESSE SIT, POST LATAM SENTENTIAM CENSURiE, ETC. 73 dicis, ex vi sui muneris, tum quia decreta lata; est enim eadem ratio. Et juxta haec in- illam requirunt vel supponunt fere semper; telligenda suntjura, quae jubent hanc denun- tum etiam quia, considerata natura talis cen- ciationem fieri eliam in censuris jure ipso suras, estmoraliternecessaria, uthabeateffec- latis; nisi quando modus denunciationis in tum, et ut digne tracletur. Utrumque autem eisdem praescribitur, ut supra dictum est. De procurare pertinet ad munus judicis ferentis quo vide Abbatem, in cap. Parochianos, de illam. Modum autem hujus denuncialionis, Sentent. excommunicationis. vel qui ponitur in illo c. Curae sit, vel alium, qui excogitari facile possit, non arbitror esse A quo possit licite haec denunciatio fieri. nunc determinate in praecepto universali, sed magna ex parte relinquendum esse arbitrio 7. Ex quo praeterea intelligilura quo possit judicis, utjuxta gravitatem delicti, et contu- licite haec denunciatio fieri. Nam in primis maciam delinquenlis, magis, vel minusfaciat necesse est, ul habeat jurisdiclionem, vel le- publicari excommunicatum; cujus contuma- gilimam potestatem delegatam, quia, ut dixi, cia tanta esse posset, et tam grave deliclum, haec denunciatio est quaedam execulio cen- pra?sertim si sit aliis nocivum , ut teneatur surae, et sine dubio, est actus poteslatis coer- iudex denuncialionem facere juxta formam civae. Quocirca in excommunicatione ab ho- praescriptam in illo c. Curae sit. Semper vero mine, primo et per se fieri potest ab eo, qui excipiuntur peculiares casus in jure expressi, censuram intulit; nam ad illum pertinet inquibusdenunciationis modus praescribilur, exequi sententiam suam. Colligiturque ex c. ut videre licet in cap. 1, de Treuga et pace, Pastoralis, § Vernm, de Appellat. Deinde vero etin cap. Parochianos, deSentent. excomm., ab aliis pasloribus, et Episcopis fieri poterit, et in Clement. 1 de Furtis, et in Clement. et debebit, qui fuerint ab excommunicante 4 de Privileg. , et in Clement. ultim. de requisiti. Idemque eril (proportione servata) Censib. in censuris ipso faclo contractis per violatio- 6. Censuram jure incursam non debet sequi nem slatuti proprii Episcopi ; nam est eadem denunciatio nisi post sententiam declarato- proportionalis ratio. At vero in censuris latis riam. — Ex quo intelligimus minorem esse jure communi denunciatio fieri potest, vel a hanc obligationem, quotiescumque censura proprio Episcopo ipsius delinquenlis, vel, si ipso jure, seu per violalionem praecepti con- in alterius dicecesi deliquit, et consequenter trahitur ante propriam sententiam declara- ibi censuram contraxit, ab Ordinario illius toriam. Tunc enim, cum censura nondum sit loci poterit denuncinri, nam ratione delicti juridice publicata per sententiam, non ita quoad hoc factus est subdilus. Et sumitur ex urgct necessitas deducendi in aliorum noti- Clem. 2, vers. Locorum, de Pcenis, et ex aliis tiam ; praesertim nunc, quando alii non te- supra citalis, et ex cap. De illis, 6, quaest. 3, nenlur vitare excommunicatum , donec de- quod fere idem est cum c. 4 de R;iptoribus. claralus, vel denunciatus sit. Adde, ante 8. Etiam in puhlicis, quibus est censura denunciationem hujusmodi censurae necessa- annexa, denunciatio fieri non potest nisi a rium esse, ut antecedat sentenlia declara- tegitimo jicdice,prxcedente sententia declara- toria criminis, eliamsi alioqui notorium sit. toria. — Quidam vero addunt, quando crimen jNam haec denunciatio est quaedam execulio est notorium, et illi est ipso jure censura an- pcenae impositce; execulio aulem poenae re- nexa, a quocumque denunciari posse. Ita quint juridicam declaralionem culpae, etiamsi refert ex Geminiano Ugolinus, dict. § 2, circa alioqui noloria sit. Et ita sumilur ex cap. initium, et approbare videtur sub hac limita- Pervenitl, et excap. Consuluit, de Appellat., tione, scilicet, dummodo crimen non tantum et late docet Covar., cum aliis, quos refert in quoad factum ipsum, sed eliam quoad ratio- c. Alma, 1 part., § 2, n. 9. Ad hanc autem nein criminis ita sit notorium, ut sit etiam gententiam declaratoriam ferendam non sem- inexcusabile, ita ut hoc etiam ipsum nolorium per tenelur judex, nisi, vel ad petitionem sit. Saepe enim contingit factum esse noto- parlis, vel quando ad commune bonum est rium, ut, v. gr., Petrum occidisse clericum; ita necessarium, ut ratione sui publici mu- non est tamen ita notum, illud fuisse crimen, neris ad id obligetur. Post sententiam autem nam poterit Pelrus excusari, quod in suam declaratoriam criminis eodem modo lene- defensionem fecerit, aut aliquid simile. Sed, bitur judex ad denunciationem cens.irae fa- utcumque crimen sit notorium , semper ad ciendam, quo dictum est in censura ab homine denunciandum reum est necessaria jurisdiclio ♦74 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSUIU. vci potestas ad exequendam pcenam; et ideo ciatio subsequi possit, per se loquendo. Diffi- nnnquam existimo posse fieri a quocumque, cultas ergo solum est, quando sententia fuit sed cum debito ordine superius cxplicato, injusla. Et de ipso prineipali judice regulari- nli qui magna esset confusio et occasio scan- ter loquendo non est dubium, quin, si injus- dali. Eo vel maxime, quod sententia declara- tam senlentiam tulil, non debeat ad denun- toria semper antecedere debet, quantumvis ciandum progredi, quia illud niliil aliud est faclum sit notorium; nam quod sit etiam quam in injuslitia inchoata progressum facere prorsus incxcusabile, vix est moralitcr possi- et injuslam sententiam executioni mandare. bile. Et ideo id non venit in moralem consi- Solum potest hoc limilari, quando injustilia, derationem, nec impedit, quominus debitus qure preecessit, fuit omnino transicns, et non justitiae ordo servandus sit, ut nemo non habet (ut sic dicam) tractum successivum, auditus damnetur. Manifestum est autem non quod in fine magis explicabitur. posse a quocumque ferri sententiam declara- 2. An executor possit vel debeat exequi sen- toriam, sed a legitimo judice; ab eodem ergo tentiam quam scit esse injustam. — Ratio fiet denunciatio. dubitandi. — At vero de judice mere execu- 9. Aliquando potest judex juste denunciare, tore difficullas est, an possit, vel debeat exe- etiamsi ad id non tenetur. — Igitur ut denun- qui, vel dcnunciare hanc personam, eliamsi tiatiojustefiat, primosupponi debet potestas. illi constet sententiam ipsam excommunica- Deinde, si cum potestate sit etiam obligatio tionis injustam esse. Et ratio dubitandi est, denunciandi juxta superius dicta, clarum est quia juris Pontificii interpretes communiter tunc juslissime fieri denunciationem. Si vero ita affirmant, et videlur expresse definitum non sit talis obligatio, quamvis judex possit ab Innocent. III, in c. Pastoralis, § Quia vero, absqtie peccato illam, vel omittere, vel dif- deOfficiodelegali, ubiad similemquaestionem ferre, et ideo videri possit debere eliam id propositam ita respondet: Atlendcntes itaque, faccre, ut minus infamel proximum, minus- quod non cognitio, sed executio tantum de- que nocumentum illi iuferat, procscrlim quia mandatur eidcm, respondemus , quod, cum denunciatio interdum reddit difliciliorem ab- ordinarius obsequi teneatur delegato, etsi sciat solntionem, ut patet ex cap. Tua, de Sentent. sententiam illam injustam, exequi nihilominus excomm., nihilominns dici generaliter non tenetur eamdem,nisi apud eum efficere possit, potest, quoties judex non tenetur denunciare, ut ab hoc onere ipsum absolvat. Ratione itein, male facere denunciando, aut leneri etiam quoe ex hoc textu sumitur, confirmatur haec non denunciare. Quia sacpe intervenire potest pars, quia mero executori non committitur pr idensarbilrium, et essepossunt causee pro- causre cognilio, sed mera executio, ac prop- babiles, ob quas, velob commune bonum, vel terea neque exceptionem, neque appcllatio- alterius tertii, vel ipsiusmet excommunicati, nem admittere cogitur, 1. Ab execulione, judicetur expediens illum denunciare. Qua- Codice Quor. appellation. non recip., quia propter in hujusmodi evenlibus, si judex id nimirum ad ipsuin non spectat discernere, an faciat, quod probabiliter existimat magis ex- jusle vel injuste iudicatum sit. Et confirma- pedire, et alioqui servet ordinem juris, non tur, quia executor in eo munere gerit perso- peccabit, sed sua potestate legitime uletur. nam publicam; ergo operari debet ex scientia publica, et non ex scientia privata; scientia SECTIO XV. autem publica respectu illius est illa, qpuae ex publica sentenlia resullat ; ergo secundum Utrum aliquando teneatur judex non denunciare m { ^ ^^ ^ • . ^. censuram. r .„ . . tiam pnvatam cognoscat nlam esse mjustam. 1. Qua^stio haec gravis est et annexa pras- Secundo specialiter confirmalur in pnesenti cedentibus, et ideo non polest hoc loco pra3- materia, quia denunciatio non tam est execu- termitti. Potest autem tractari de duplici ju- tio quam denunciatio executionis; ipsa enim dice aut persona, scilicet, de principali judice scntentiaexcommunicationissecum affertexe- cognoscente de causa, aut de mero executore culionem, et denunciatio non addit vinculum, ab ipso requisito seu misso. Item procedit seddeelaratimpositum, cap. Pasloralis,§ ult., dubium tam de censura ab homine latu per de Appellat., et maxime ad hoc ordinatur, ut sententiam, quam a jure, subsecuta sententia excommunicatus ab aliis vitctur, quod ipsi saltem declaratoria poena^. Et quidem si sen- facere debent, eliamsi sententia injusta sit; tentia justa fuit, non esl dubium, quin denun- ergo non est, cur tunc impedialur. SECT. XV. UTRUM AL1QUAND0 TENEATUR JUDEX, ETC. 75 3. Ratio in contrarium. — In contrarium Dei praeceptum, illud exequi militando non vero est in primis naturalis ratio, quia execu- licet. Est autem eadem ratio et proportio, tio talis sententiae est iutrinsece mala; ergo quae in illo casu, in praesenti; nam princeps nulla ratione fieri potest, quantumvis a supe- indicens bellum, auctoritate publica id facit, riori preecipiatur. Consequenlia per se evi- tanquam gerens sententiam in alium princi- dens est, et probatur ex cap. Inquisitioni, de pem vel regnum, cui bellum indicit tanquam Sentent. excomm., ubi idem Innocent. III, reo criminis vel auctore nocumenti, cujus propter hanc causam ait, conjugem, cui certo vindicta vel reparatio ad ipsum pertinet; constat matrimonium fuisse nullum, non de- mililes autem sunt veluti executores hujus bere cum altero conjungi, etiamsi per excom- sentenlise, qui etiam operantur ut organa et municalionem compellatur, quia accedere ad instrumenta hujuspotestatis, et subea ratione talem personam est inlrinsece malum , cum ut personas publicae ; est ergo eadem propor- sit fornicauo. Antecedcns autem probatur, tio.Similisque esl in criminali judicio, quaudo quia exequi sententiam injustam est adinjus- lictori constat sententiam morlis in alium titiam cooperari vel polius injuriam ipsam prolatam esse evidenter injustam; tunc enim efficere. Nec satis est respondere denunciatio- non potest juste illam exequi; alias excusare nem hanc excommunicationis non esse pro- possemusa culpa omnes martyrumcarnifices, prie executionera senlentiae, eo quod ipsa imo et milites genliles Christi crucifixores, sententia censurae secum iliam afferat, quia quia licet alias eis constaret de martyrio vel si denuncialio lalis sententiae sumatur res- Christi innocentia, tamen excusari possent, pectu ipsius excommunicati, est saltem con- dicendo illos operari ut personas publicas, ex. dilio necessaria, ut ipse possit tali sententia publica scientia per sententiam comparata. ligari; unde est quasi applicatio causae infe- rentis injustum nocumenlum, quod in mora- Quxstionis resolutio. libus pcrinde est ac ipsummet nocumentum inferre; si vero sumatur respectu aliorum, 5. Varias divisiones dubii resolutione pro- quamvis talis denuncialio non plus liget de- ponuntur. — Haec quaeslio late disputatur a nunciatum quoad ipsum, ligat tamen amplius Doctoribus tam Theologis in 2. 2, quaest. 67, quodammodo quoad alios, quia tenentur illum art. 2, quam Jurisperitis in dicto § Quia vero, vitare, cum antea nou tenerentur, praesertim ubi Panormitan. varias refert opiniones, et in post Extravagantem Ad evitaiuLa, et prae- c. Adaures,deTemp. ord., ubi latelnnocent., terea addit novam infamationem publicam, et in cap. Quia plerique, de Immun. Eccles. atque adeo grave nocumentum, quod cum Estque amplissima haec quaestio, quia non injustum sit, ad illud cooperari intrinsece solum in sententia censurae, sed in qualibet malum est. alia locum habet, et tam de executore quam 4. Neque enim satisfacit responsio, quod de ipso judice tractari potest, an possit se- executor tunc operatur ex scientia publica cunclum allegata et probata, contra propriam tanquam publica persona; nam cum haec scientiam juste judicare. Sed praetermissis scientia publica non habeatur nisi per senten- aliis, quae ad prcesentem locum non spectant, tiam , si de illa constat esse injustam , non solum hic agimus de executore mere deputato potest veram publicam scientiani conferre, ad denunciandam sententiam excommunica- quae sufficiat ad formandum diclamen con- tionis seu censurae, de qua videtur esse spe- scieuiide rectum, quod liceattalemsenlentiam cialis ratio. Distinguendum ergo in primis est exequi, aut secundum illain operari. Et con- de sententia ita injusla, ut sit etiam nulla, et firmatur primo, quia mililes eliam subditi de illa, quee, non obstante injustitia, valida principi eos vocanti ad bellum, si constet eis est. Et haec posterior subdistingui polest, nam belluui esse injusjLum, non possunt licite illi quaedam est non solum valida, sed etiam obedire, nec bellum agere, juxta sententiam justa, secundum allegata et probata, quamvis receptam Theologorum omnium, quae sumitur re ipsa injusta sit ; alia vero est injusta, etiam ex August., 22 contra Faus.t., cap. 74 et 75, secundum allegata et probaia, ita ut de ipsius ethabetur in cap. Quid culpatur, 23, q. 4 , ubi injustitia ex ipso processu seu actis Iitis con- ait, licere sub rege sacrilego militare, si quod stare possit. Unde dupliciter etiam potest jubetur, aut non esse contra Dei praeceptum executori constare de injustilia sententiae. certum est, vel utrum sit, certum non est; Primo perprivatam notitiamfacli autaliarum ubi ergo estcertum, quod jubetur esse contra circumstanliarum, ex quibus certo sibi per- 76 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. suadet sententiam esse in re ipsa injustam, dere. Nec satis est respondere, hoc interdum simul tamen ignorans, an secundum allegata contingere intercedente ignorantia (ut videre et probata justa sit. Secundo potest esse cer- licet in casu cap. Inquisitioni , de Sentent. tus de injustitia sententiae, per acta seu pro- excom.). Quia hic revera non intercedit igno- cessum ipsiusmet litis, quia nimirum ex ipso ranlia proportionata, nec sufficiens ad excu- constatinjuslitiam esse comniissam insenten- sandum a prsocepto, sicut contingit in casu tia. Hocc vero injustitia duplex eliam esse illius textus, scilicet, quando superior praeci- potest, una contra accidentalem formam judi- pit alicui viro, ut matrimonium consummet cii,alia contra substantiamet essentiam ipsius cum ea femina , quae in foro Ecclesise suffi- judicii. Denique injusta senlentia duplicem cienter probatur esse ejus uxor, tamen ei potest habere statum : unus est ante elapsum evidenler constat non esse, ut quia habet tempus ad appellandum concessum, in quo aliam priorem quam probare non potest. vel vel nondum appellatum est, vel licet fuerit propter aliud simile impedimentum; nam in juste appellatum, judex tamen noluit appel- eo casu nullo modo debet obedire superiori lalionem admittere. Alius status est post pnecipienli, quamvis illejuste prcecipiat, quia elapsum lempus ad appellandum concessum, actio illa, qua3 praecipitur, in re ipsa semper in qno appellatum non fuit, sed sententia manet intrinsece mala, scilicet, simplex for- transivit in rem judicalam. nicatio, et alioqui est actio mere privata, et a 6. Primo ergo dicendum est, quoties exe- tali conjuge ut privata persona exercenda, et cutori certo constat sentenliam censurae esse ideo nunquam est licita; scientia vero et igno- nullam, quacumque ratione illi hoc constet, rantia, quae ibi interveniunt, efficiunt, ut ex non potest licite illam denunciare. In hoc parte judicis possit pra^ceptum esse justum conveniunt omnes auclores citali, et sumitur ob juris prsesumptionem seu probationem; et ex cap. 2 de Crimin. falsi, ubi laudatur exe- ex parte subditi simul sit justum non obedire, cutor, quod sententiam auctoritate falsarum quia nimirum talis scientia proportionata est lillerarum lalam, noluerit execulioni man- ad illum actum. At vero in praesenli non ita dare, quia nimirum talis sententia nulla erat. est, quia tam superior praecipiens quam infe- Eadem autem ratio est de omni sententia rior, operantur ut personae publicae, et ideo nulla. Idem probatur ex cap. Ex iitteris, de debentscientia publica informarietsecundum Offic. deleg., ubi id notat Glossa, ver. De- illam operari; cum ergo scientia veritatis nuncie tis, et Abbas, num. 2 et 5. Probaturque quam inferior habet, sit mere privata, non generaliter, quia talis denunciatio esset falsa, excusat quominus obedire debeat in publico simpliciter loquendo et in omni sensu, quia si ministerio superiori juste praecipienti. Et excommunicatio fait nulla, ergo neque in re confirmatur, quia judex tenetur judicare se- ipsa, neque in exteriori foro, ille est excom- cundum allegata et probala, etiamsi necesse municatus; ergo si excommunicatus esse de- sit eum condemnare, quem scit revera esse nuncietur, falsum est quod de illo refertur. innocentem, ut esl verior et communior sen- Est autem illud mendacium grave, quia per- tenlia Theologorum cum D. Thom., 2. 2, niciosum et injuriosum; ergo nemini potest q. 67, art. 2, et Jurisperitorum cum Glossa, esse licilum illud proferre, eliamsi ab alio in dict. c. Pastoralis, § Quia; ergo et ministerj requiratnr. publicus, cui ipse executionem mandat, tene| 7. Secunda conclusio . — Secundodicendum tur ei obedire; alias frustra esset lalis sen-f" est : si excommunicatio sit justa secundum tenlia, talisque poteslas, cum nec debeat, necl allegata et probata, licet executori constet in possit judex per seipsum sententiam exequi,' re esse injustam et contra veritatem causae, neque ad hoc cogendus sit. Quod si hoc verum potest et debet, si superior ei praecipiat, eam est in sententiis criminalibus, quae saepe denunciare. Probatur ex dicto c. Pastoralis, ingerunt detrimentum irreparabile, multo §Quia, quod ut minimum probathancpartem, magis habebit locum in sententia excom- ut paulo inferius magis expendemus. Ratio municationis, cujus damnum reparari faciie etiam superius insinuata id convincit, quia polest. illud praeceptum superioris est justum; ergo 8. Tertiaconclusio. — Tertioaddo : quando publicus minister tenetur ei obedire, alioqui executor novit senlentiam quidem esse injus- esset bellum justum ex utraque parte inter tam per comparationem ad rem ipsam, scien- illos, nam unus posset alium juste cogere, et tia omnino privata, ignorat autem an sit justa alter, si obedire non tenetur, juste se defen- secundum allegata et probata , tunc etiam SECT. XV. UTRUM AL1QUAND0 TENEATUR JUDEX , ETC. 77 potest et debet sententiam exequi , denun- revera in processu litis non probatur nocens, ciando excommunicatum, si ab eo, qui potes- tunc non debet, nec potest licite talem senten- tatem habet, praecipiatur, si non possit com- tiam exequi. Haec est communior sententia mode se excusare vel superiorem a priori Doctorum in illo § Quia vero. Et probatur ex sentenlia mutare. Recte enim faciet in hoc dictis a contraria ratione; nam tota ralioobe- casu subditus recurrendo ad superiorem, diendi judici praecipienti executionem sen- juxta cap. Si quando, deRescriptis, ibi : Quia tentiae, quae in re est contra innocentiam patienter sustinebi?nus , si non feceris, quod partis, est quia talis sententia, vel cognosci- prava nobis fuerit insinuatione suggestum. tur, vel praesumitur esse justa secundum Potest ergo hujusmodi subditus coram supe- allegata et probala; ergo quando cognoscitur riore se excusare et legitimam excusationis etiam secundum hanc rationem esse injusta, causam allegare. Si tamen superior id non nulla ratione potest ei obediri, nam tunc admittat, quia juridice non probatur, nec uullus relinquitur locus praesumptioni. Prae- veiit eum a tali munere liberare, jam tunc terea, illa sententia omni ralione injusta est, dicitur executor, non solum posse, sed etiam et praesertim sub ratione sententiae, quae fun- debere obedire. Probatur primo, ex dict. dari debet in juridica notitia; ergo non polest cap. Pastoralis, § Quia vero, in illis ultimis executor illam denunciare, nisi cooperando verbis : Etsi sciat sententiam illam injustam, injustitiae, quia jam nulla illi relinquitur jus- exequi nihilominus tenetur eamdem, nisi apud tiliae ratio, sub qua possit ab injusta coopera- eum efficere possit, ut ab hoc onere eum absol- tione excusari; praesertim cum in eo negotio vat. Ubi absolute ponit illam condilionem , se gerat ut persona publica, quae maxime etsi cognoverit esse injustam, scilicet privata formari debet nolitia, et scientia publica, quae cognitione. Non requirit aulem, ut positive ex probalionibus sumitur. cognoscat esse sentenliam justam secundum 10. Objectio. — Sed dicunt aliqui notitiam allegata et probata, sed significat satis esse, publicam a judice sumi ex probationibus, ab ut illi oppositum non constet; hanc enim vim executore vero non inde esse sumendam, habet illa ratio : Attendentes autem, quod non quia ad illum non pertinet acta processus cognitio, sed executio tantum demandatur examinare, quia non est illi cognitio causae eidem; ergo non tenetur executor jusiitiam demandata, ut dicitur in praedicto textu, sed sentenliae juridice inquirere aut examinare; sumendam esse ex ipsa publica sententia, ergo, si non constet ei esse injustam juridice, quae per se sumpta justa preesumenda est. id est, secundum allegata et probata, potest Unde aiunt etiamsi ex ipsis actis et pro- et debet illam exequi. Et confirmatur, nam cessu executori constet sententiam fuisse inferior, quolies ei non constat praeceplum prolatam contra merita causae, et sine suffi- superioris esse injustum, debet praesumere cienti probatione, nihilominus debere illam esse justum, et consequenter illi obedire; in eo exequi, quia text. in dict. § Quia vero, in- autem casu non constat sententiam esse in- distincte ait, Etsi injustam esse cognoverit, justam; nam, licet scientia privata constet in vel sciat; ergo sive sciat private, sive ex re ipsa non habereaequitatem, cum hoc tamen actis, illa decisio procedit, tum quia Iex illa Stare potest, ut illa sit justa juridice, et conse- uihil in hoc distinguit; tum etiam, quia ratio quenter simpliciter non constatesse injustam; ejus aeque procedit in omni casu, scilicet, ergo praesumi debet justa; ergo executor, cui quia executori non demandatur causae cogni- comnnttitur ejus denunciatio seu executio, tio, sed executio. cum non teneatur amplius cognoscere vel in- 11. Solutio. — Haec vero sententia nullo quirere de justitia causae, potest et debet tali modo probanda est, alias quoties ipsa sen- mandato sui superioris parere. tentia in se ipsa non expresse continet in- justitiam, ita ut per se conferat notitiam Executor sci'ens sententiam secundum allegata injustiliae, quam continet, semper erit licitum etprobataesseinjustam,nondebetnecpolest executori illam exequi, licet evidentissime et illamdenunciare. publice alias constet esse injustam, etiam secundum acta, et juridicas probationes. Con- 9. Quarta conclusio. — Quarto vero dicen- sequens est valde absurdum, alias datur dum est:sipuroexecutoriconstet sufficienter, occasio exequendi innumeras injustitias, et sentenliam esse injustam secundum allegata acliones iniquas ; licebit enim cuilibet infe- et probata, quia condemnatur ut nocens, qui riori, vel famulo obedire superiori preeci- 78 DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. pienti rem iniquam, quoties in ipsis verbis, injustitia sententue possit ex actis, atque seu externa specie actus non apparet ini- adeo publice constare, nulla sequitur pertur- quitas,etiam si aliasde illa evidenter constet. batio, aut malorum occasio, quod executor Pnrtcrea, argumentum supra factum debello allegando talcm injustitiam sententirc nolit justo videtur esse manifestum, quia etiam eam executioni mandare, aut denunciare. princeps indicens bellum gerit personam pu- Nec refert, quod ei non sit demandata causas Llicam, et se habet quasi proferens senten- cognitio; sensus enim horum verborum in tiam in alium, contra quem bellum indicit. pnedicto textu solum est, executori non esse Praterea, quando sententia est nulla, non demandatam juridicam caustc inquisitionem oportet, ut de nullitale ejus constet ex ipsa et examinationem; propterea tamen non est senlentia per se ac nude sumpta, sed qua- illi denegalum id, quod naturale est, atque cumque ratione alias id sufiicienter constet, etiam morale, ac politicum, ut regi debeatin satis est, secundum senlentiam ab omnibus actione sua per cognitionem, quam de causa receptam et supra probatam; ergo pari ra- habet proportionatam reipublicm et muueri tione idem erit de sententia injusta secundum suo ; haec autem est notitia, quae resultat non jus. Quia vel illa etiam est nulla frequentius, ex nuda sententia praecise sumpta, sed ut aut semper, ut multi volunt, vel cerle con- conjuncta actibus et processui, ut ostensum tinet publicam injustitiam, quam, licet in est. Textus autem, in dicto § Quia vero, cum sola forma, seu verbis sententise judex non ait, licet injustam esse cognoverit, aperte lo- exprimat, ex aclis tamen et processu pu- quitur de privata et particulari scienlia, et blice de illa conslat, sicut constat denullitate. ita omnes interpretantur; hanc enim vim Et quod attinet ad rationem injurise, perinde habet verbum illud, cogmierit, \elsciat, sci- est exequi senlenliam injustam, ac nullam. licet, ipse sua privata scientia. Nec potest reddi ulla ratio, ob quam nolilia, 4 3. Quando sententia et in se et secundum quam execulor habet de nullitate senlentise, allegata et probata justa est, licet guoad eliam si aliunde, quam ex illa sententia ha- modum sit injusta, teneri executorem illam beatur, satis sit publica, ut propterea non sit exequi. — Ultimo dicendum est : quando sen- executioni mandanda, et lamen similis et tentia censurae, et in re ipsa, et secundum sequalis notitia de injustilia legali non suffi- allegata et probata valida est, et justa secun- ciat ad impediendam executionem in con- dum justitiam commutativam, et causaesequi- scientia. tatem, licet sit injusla quoad modum , vel 12. Quocirca quamvis executor sit persona quoad ordinem juris nonservatum, vel quoad publica, et ut sic regi debeat per scientiam alium similem defectum a judicecommissum, publicam, hsec tamen scientia publica non polest, et debet (regulariter loquendo) merus est sumenda ex solis verbis sententiae; alias executor illam exequi, etiam si illi constet de tota niteretur auctoritale ipsius judicis pro- tali injustilia. Hoc fortasse habet nonnullam ferentis sententiam, et baec soia prsevalere majorem clifficultatem in aliis sententiis, prae- semper deberet apud executorem contra sertim criminalibus, de quibus nunc non agi- omnem aliam notitiam quantumvis eviden- mus; in prsesenti tamen fere nullam habere tem et publicam , tam ex facto, quam ex videtur. Nam in primis ille execulor denun- processu; quod est plane absurdum, et cians talem sententiam verum dicit, quia cum expositum multis moralibus periculis, absque supponatur sentenlia valida, verum est eam aliqua publica utilitate, et sufficienli ratione. ligare, et consequenterconstituere excommu- Qure est enim necessitas, ut tanta fides adhi- nicalum, vel suspensum, etc; sed execulor beatur solius judicis auctoritati, aut verbis nihil aliud, quam hoc affirmat ; verum ergo senlentias ejus, quando contrarium constat profert; ergo ex hac parte non peccat. ex actis, ex quibus potest publice conslare, Rursus, si aliqua ibi intervenit injustitia, ille an executor juste reclamet, vel judici re- non cooperatur illi, cum commissa fuerit in sislat? Quod enim judex conlra scientiam modo procedendi, non scrvato juris orcline, privalam possit et debeat judicare secundum et illa non obstanle, sententia valida fuit, allegala et probata, icleo est, quia cum de quam ipse exequitur sub ea ratione; nam ex • privata ejus notitia non possit constare reipu- vi senlentise jam alter ligatus erat, et ipse blicae, esset magna ejus perlurbatio, et mul- solum denunciat quocl factum est, non tamen torum malorum occasio, si illa licentia judici modum (et ide^ hsec executio minor est in concederetur. At vero in prsesenti, cum de hac sententia censurae , quam in aliis , ut SECT. XV. UTRUM ALIQUANDO TENEATUR JUDEX, ETC. 79 sumitur ex cap. Pastoralis, § Verum , de personae: et ideo ex illo defectu prreeise Appellat.); ergo ex nullo capite denunciatio sumpto non oritur obligatio restitutionis res- talis sentenlire illicita est ex parle executoris. pectu talis personee. Et eadem ratione non Quapropter non solum hoc procedit, quando semper obligat ad suspendendam executio- per scientiam privatam nota est illi injustilia nem vel denunciationem sentenliae. Quod sententiae, quod clarum est ex dictis, sed maxime verum habet in censura, seu excom- etiam quando ex ipsis actis, seu processu municalione, quae secum affert substanlialem illam notitiam comparavit, quia, cum actio executionem; et sicut non impeditur ex illa illa prout ab executore manat, non conti- injustitia accidentali, ut sic dicam, quominus neat speciaiem deformitatem, non impeditur, valida sit, ita nec ut substantialem executio- quacumque ratione constet de injusto modo nem secum afferat; ergo, per se loquendo, procedendi judicis. et ob eam solam causam non impedielur 14. Objectio. — Confirmatio objectionis. — judex, quominus, non obstante illo defectu Dices : iudex ipse etiam post latam talem preeterito, possit sine nova injuria senten- sententiam injuste facit illam denunciando, tiam validam denunciare. Sic enim propter cum teneatur polius illam revocare, et resar- sirailem, vel proportionalem rationem statui- cire miuriam factam. Cujus signum est, quia tur in cap. Pastoralis, § Verum, de Appellat., id pra?stabit, seu ad id coget judex superior, ut, non obstante appellatione a sententia, si ad eum recursus detur; ergo inerat ha?c censura denunciari possit. obli°atio ipsi judici, qui talein sententiam 16. Quod a fortiori locum habet in exe- tulit ex intrinseca ratione jusliliae; ergo? cutore. — Deinde dicitur, licet aliquando dum prosequitur talem sententiam usque ad defectus in censura? sententia comniissus denunciationem, injuste operatur; ergo in- talis sit, ut juxta juris ordinem legibus prae- iuste pra?eipit cxecutori, ut talem denuncia- scriptum non possit judex, qui sententiam tionem facial ; ergo ipse executor non potest tulit, ad denunciationem progredi, eliam si juste illam facere, quia alins cooperabitur sententia valida fuerit, ideoque judex ipse iniustitise, maxime quando ex ipsis actis et peccet praecipiendo talem denunciationem, procossu illi constat de injustitia. Et confir- nihilominus executor non tenelur, vel injusti- matur, nam, licet denuncialio non inferat tiam illam examinare, vel exceptionem s£bi novum vinculum, infert tamen novum detri- propositam admittere, sed simpliciter potest mentura, tum ob majorem infamiam, quam munus suum exequi. Quia ad ipsum non exseaffert; tum etiara quia plures effectus spectat alium juris ordinem servare, neque habet excommunicatio denunciata quam non de causa cognoscere, aut appellationem ad- denunciata, maxime post Extravagant. Ad mittere, sed simpliciter exequi quod sibi evilanda, et aliquando censura post denun- mandatum est, ut dicitur in dicto cap. Pasto- ciationem reservata est, cum anlea non esset, ralis, § Quia vero, de Offic. deleg., et sumitur ut colligitur ex cap. Tua nos, de Sent. ex- ex 1. Ab executione, C. Quando appellat. communic; ergo si talis denunciatio reipsa non recip. Quod maxime verum habet, sit injusta, ethocconstet executori per scien- quando is, in quem talis sententia iata est, tiam publicam, id est, per acta, et processum vel non appellavit, vel convenienti tempore causee, nonpotestjusle talem denunciationem appellalionem prosecutus non est; nam tunc facere. sententia transivit in rem judicatam, et ideo 15. Objectio. — Solutio. — Judex aliquando merito volunt jura, ut quamvis fuerit injusta, potest denunciare sententiam a se latam, et executioni mandetur, ne lites in infinitum injustam quoad modum. — Respondeo ad extendantur. In quo casu inlelligunt Panor- priorem partem, non semper teneri judicem mitanus et alii responsionem Pontificis, in ad suspendcndam denunciationem, etiam si dict. § Verum, de Appellat. in pvogressu, et ordine censura? aliquera de- 17. Qux injustitia quoad modum necessaria fectum contra justiliam legalem comraiscrit, sit, ut executor sententiam exequi non possit. si alioqui ei constet senlentiam esse justam — Nihilominus vero addo, si talis fueril in- secuudum aequitatem causee, sufficienter in justilia sentenliae , ut considerata causa, et processu probatam, quia ille defectus non est negotii statu, adjungere denunciationem nova substantialis, et magis est contra obedien- sit injustilia, quae ita sit notoria, ut sine alia tiam legis respicientis commune bonum, causae inquisilione seu cognitione, per se quam contra jus debitum huic particulari nota sit ei, cui executio mandatur, et ex actis gO DISP. III. DE MODIS QUIBUS FERTUR CENSURA. ipsis constare possit, in eo casu non debero, ad denunciationem faciendarn. Unde in foro nec posse licite talem executorem mandr.nti conscienlia?, neque ipsa, neque denunciatio parere. Et ideo addidi in assertione, regula- subsecuta ligabit, ut dicemus disputatione se- riter loquendo, quia haec exceptio contingit quenti. Quare, quod ad hoc forum spectat, raro. Nihilominus tamen, si illa omnia con- nihtl refert talis oppellatio. At vero in ordine currant, veram esse existimo, et sufficienter ad exterius forum, licet is qui appelht, alle- probari objectione facta, ejusque confirma- get excommunicationem esse nullam, seu in tione. EamqueinsinuatGloss., in Clem. unica, ea fuisse intolerabilem errorem. denunciari de Foro compet., ibi : Nec justam haberet potest, quamvis postea admittendus sit ad causam non parendi, ut quia notorie sunt in- probandum, juxta cap. Cum conlingat, de justi; ubi etiam Cardin. Zabarella, § Eorum- Offic. deleg. Et, si sufficienter probaverit, dem, idem sentit. Ac denique hoc eliam tunc tam excommunicatio, quam denunciatio suadent rationes factae in principio, secundo declarabitur fuisse nulla. loco ; quibus per hanc partem, et per supe- 2. Appellatio a censura contra ignorantem riorem assertionem satisfactum est. Priores lata non impedit denuncialionem, nisi igno- vero raliones probant asserliones caeleras; et rantia posset a censura excusare. — Ultimo ideo ad illas amplius respondere necesse non addit Ugolin. supra, num. 4, cum aliis Docto- est,t ribus, quos refert, saltem posse impediri denunciationem per appellationem interposi- SECTIO XVI. tam, quando censura contra ignorantem lata n .• ™ ,i„r,„r,„;ot;rt est» citatque cap. Dilectus , de Appell. Sed. An per interpositam appellationem denunciatio ' ^ r •-».,'..■ '' , censurjE juste latce suspendatur. fortasse legendum est, Ddectis, nam sub eo tilulo nullum est capitulum, quod, Dilectus, 1 . Interposita appellatio num impedial quo- incipiat, et alia quae incipiunt Dilecto, vel tninus censura ab homine lata denunciari Dilecti, nihil ad rem praesentem faciunt. Et possit. De censura vero juste lata adhuc illud etiam cap. Dilectis , parum vel nihil superest dubium, an saltem per interpositam probat, quia ibi appellatio interposita fuit appellationem ejus denuncialio suspendatur. non solum ante denunciationem, sed etiam Nonnulli enim simpliciter id affirmant. Sed ante sententiam latam, vel saltem eo lem- hoc duobus modis potest intelligi. Primo ut pore, quo ejus effectus suspensus erat, quo appellatio sit a censura ab homine lata, et tempore legitime poterat appellari. Quocirca, quod impediat, ne judex possit ad denuncia- si ignorantia oon fuit talis, ut excusare posset tionem progredi. Et hoc sensu illa sententia ab excommunicatione, non video, quo jure eeneratim sumpta falsa est, et contra ex- talis appelbtio impediat denunciationem, pressas decisiones juris in cap. Pastoralis, quia cum illa excommunicatio liget, secum 8 Verum de Appell., et cap. Cum contingat, affert executionem; habet ergo locum etiam de Offic. delegat. , et cap< Is qui, de Sent. in eo casu decisio textus, in dict. cap. Pasto- excom. in 6, quibus cavetur, appellationem ralis, § Verum. At, si ignorantia sit talis, ut interpositam post latam et contractam ex- excuset a censura, impediet quidem denun- communicationem, non impedire ejus effec- cialionem, vel in inleriori foro, vel etiam in tum nec denuncialionem. Poterit ergo judex exteriori, si de tali ignorantia in illo suffi- non obstante appellatione, ad denunciationem cienter constiterit; tunc autem non tam im- pro°redi etiamsi alioqui appellalionem ad- pediet ratione appellationis, quam ipsiusmet miserit si tamen judex ordinarius sit; nam ignorantiae impedientis effectum ceasurae, ut si sit delegatus, et velit denunciare, oportet, suppono. ut id faciat antequam appellationem admittat; 3. Denunciatio censurae a jure latx potest nam si prius admittat, non poterit postea per appellationem impediri. — Hrec vero denunciare quia jam desiit essejudexin illa omnia procedunt in censura lata ab homine causa, juxta cap. Pastoralis, § Preeteren, et per senlentiam, ut ita dicam, executivam; in § Cum autem, de Officio deleg., ubi videri censura vero lata a jure, et in universum in potest Abbas, num. 23. Aliqui vero excipiunt omni illa, qufe ipso facto contrahitur, ante casum, in quo sententia excommunicationis denunciationem juridicam censurae prnece- fuit nulla. Sed non videtur necessaria ex- dere debet sententia declaratoria criminis, ceptio, quia, si loquamur de re ipsa , illa per quam non infert judex censurun, sed sentenlia, hoc ipso quod nulla est, nihil valet solum juridice dcclarat hunc esse reum talis SECT. XVI. AN PER tNTERPOSlTAM APPELLATIONEM DENUNCIATIO CENSUR/E, ETC. 81 criminis; ex quo fit consequenter, ut iile con- excomm., in 6, in illis verbis, Ipsius effectus traxerit censuram jure latam, exeo tempore, per appellationem sequentem minime suspen- quo crimen commisit. Et ideo post talem sen- dantur. Imo exislimo hujusmodi appellatio- tentiam facilius potest denunciatio impediri nem non esse admittendam, nisi prius talis per appellationem, quia talis sententia nec excommunicatus absolvatur, vel perlegitimas excommunicathominem,nec directe declarat probaliones constet sententiam excommuni- illum excommunicatum, sed reum criminis; cationis, contra illum latam, fuisse nullam, et ideo nec omnino reddit hominem inhabi- lem ad appellandum, nec sufficienter et juri- diceostendit illum excommunicatum, donec circa ipsam declarationem criminis sit de- finitiva, vel ita efficax, ut non sit quasi suspensa per appellationem. Et ita sensit Gloss., in cap. Cupientes, deElect., 6, verb. Privatos; dicit enim appellationem hujus- modi esse admittendam, quando non constat alias reum vere incidisse et deliquisse , sed dubium est; nam, si constaret, non esset juxta cap. Cum conlingat, de Officio delegati. 5. Quando post denunciationem censura fortior redditur, per appellationem suspen- ditur. — Tandem addit Navarr., in cap. Cum contingat, de Rescript., remed. 6, num. 7, appellationem post excommunicationem latam impedire denunciationem ejus, quando per denunciationem fortior redditur, ut, si post reservationem lata sit et non antea, ut in cap. Tua, de Sent. excomm. Et in hanc sen- tentiam refert Perusinum, Immolam, et Anto- t;ilis appellatio admillenda; quod intelligo, nium. Qui in hoc fundantur, quod tunc non si ita constaret, ut nulla tergiversatione ce- procedit ratio decisionis textus in dict. § Ve- lari posset, quia jam tunc esset virtualiter rum, scilicet, quod excommunicatus per de- appellare ab ipsa pcena canonis, aut velle nunciationem amplius non ligatur. Quam illam eludere. Et eamdem sententiam tenet doctrinam ipse Navarr. adeo amplificat, ut Innocentius, inldicto cap. Pastoralis,§Verum, dicat nunc post Extrav. Ad evitanda, nun- de Appellat. Sumiturque a fortiori ex iis, quam posse fieri denunciationem post appel- quas tradunt Navarr., in cap. Cum contingat, lationem interpositam, quia nunc, ait, maxi- de Rescript., caus. 15, et Covar., cap. Alma, mas vires acccipit excommunicatio , seu 4 part., §10, num. 4. censura per denunciationem. Sed ut verum 4. A sententia declaratoria censurse ab fatear, doctrina haec non sufficienter funda- homine latse ipso facto incurrendx potest tur; nam in rigore censura, vel excommuni- appellari. — Qui non solum ab hac sententia catio nunquam magis ligat propter denuncia- declaratoria docent posse appellari, sed tionem; nam, esse reservatam, non est magis etiam a sententia declaratoria censurae incur- ligare, quia non habet plures effectus; sed see, seu contractae excommunicationis, etiam solum est coarctari jurisdictionem ad tollen- ab homine latee, saltem ad hunc effectum, ut dum illud vinculum, quod in se idem est. post talem appellationem excommunicatus Ratio autem dicti § Verum, in hoc solum fun- vitandus non sit, donec prior sententia con- datur, quod excommunicatio denunciata non firmetur. Quam doctrinam opinor intelli- amplius ligat. Nihilominus tamen prior doc- gendam de sententia , qua declaratur quis trina probabilis est, et admitti potest propter incidisse ipso facto in excommunicationem auctoritatem tot Doctorum; ampliationem ab homine latam; nam haec revera semper autem Navarri probandam non censeo; quia est directe de delicto potius quam de cen- revera nunc non ligatur amplius excommu- sura. Et ita in illa procedit eadem ratio, quae nicatus propter denunciationem; nam ei nul- in censura lata a jure, ut jam supra insi- lum conceditur privilegium per Extrav. Ad nuavi. At vero a sententia declaratoria ex- evitanda; solum ergo fit denunciatio, ut alii communicationis ab homine latee, id est, qua eum vitare teneantur. Expresse autem in preecipitur aliquis denunciari excommuni- dicto § Verum, dicitur, denunciationem de- catus directe et absolute ab eodem judice, bere fieri, non obstante appellatione interpo- non existimo posse appellari quoad illum sita, ut ab aliis evitetur; ergo, cum etiam effectum, sed potius talem excommunicatum nunc solum censura accipiat majores vires vitandum esse, non obstanle tali appella- per denunciationem quoad hunc effectum, ut tione. Quod non obscure colligitur ex illo alii vitare teneantur, non obslante Extravag. cap. Pastoralis, § Verum, in illis verbis, Ut Ad evitanda, locum habet decisio textus in ab aliis evitctur, et ex cap. Is cui, de Sent. dicl. § Verum. xxm. 6 B2 DISP, IV. DE CAUSA PROPTER ; .:.: UTATK) iv. DE CAU3A PROPTER QUAM FERRI POTEST CENSURA. UBI DE DIVISIONE CENSUR/E IN JUSTAM, ET INJUSTAM, AC NULLAM. Explicata causa efficiente, et modo quo censura fit, agendum est de causa quodam- modo finali, quse etiam objectiva dici poterit etquasimateria circaquamcensura versatur. Supponimus autem, ut manifestum, ad feren- dam censuram requiri aliquam causam ex parte ejus, in quem fertur, quia, cum censura sit valde onerosa, et gravis pocna, ratio ipsa postulat, ut sine proportionata causa non in- feratur. Quod etiam in jure expressum est, cap. Sacro, de Sent. excomm., et cap. 1, eo- dem titulo., in 6, et seepe alias. Quo fit, ut ex defectu hujus causse maxime possit censura esse aut injusta, aut nulla ; et ideo expli- cando hanc causam, et qualitatem, ac varie- tatem ejus, simul explicabimus differentiam inter censuram injuslam et nullam, ut etiam intelligatur, quando, et quomodo sententia pastoris, tametsi injusta, timenda sit. SEGTIO I. Utrum censura solum possit ferri propter culpam. 4 . Censura solum propter culpam ferri po- test. — Principio certum est, censuram solum posse juste ferri propter culpam; ostendimus enim censuram esse quamdam poenam; poena autem dicit habitudinem ad culpam, unde non potest jusle, nisi propter culpam imponi; ergo neque censura. Maxime cum poena luec spiritualis sit, cui polissimum convenit, ut non nisi propter culpam infligatur, et sit etiam mcdicinalis, qute morbum supponit. Quo fit, ut culpa, seu peccatum subditi sit veluti occasio, et causa impulsiva movens ju- dicem ad ferendam censuram. Et hcec est ra- tionabilis causa ferendi censuram, quam re- quirit jus in cap. Sacro, de Sent. excomm. Emendatio autem seu correctio peccatoris est finis proximus censuree ferendoc; finis (in- quam) proximus ipsius operis secundum se; nam finis operautis est accidentarius, et in-r finite variari potest; unde noc cadit sub scientiain, nec ad justiliam, vel valorem cen- surae quidquam refert, quamvis ad honeslam aclionem ipsius judicis multum interesse pos- Sit. QUAM CENSWU FEP.RI POTEST. 2. Non omnis censura requirit culpam pro- priam ejus in quem fertur. — Soluin est iu hac assertione considerandum, in excommu- nicatione, hoo verum habere quoad peccatum proprium ejus, in quem direcle fertur cen- sura, quia nemo potesl excommunicari nisi propter proprium peccatum, cap. Si habes, 24, qutesl. 3, ex Auguslin., epist. 75, quem textum oum aliis notat Cuvar., 'I Variar., c. 8, et in cap. Alma, part. 1, § 9, num. 3. Est enim hsec censura gravissima, etin hunc lan- tum modum et finem instituta, ulstatim vide- birnus. Et hac eliam ratione jure statutum est, ut non feralur nisi in personas singula- res, et non in communitatem, ut infra etiam videbimus, quia nullus nisi propter propriam et personalem culpam excommunicari potest. Suspensio item proprie ferri non potest nisi propter propriam culpam, quamvis in hoc differat ab excommunicatione, quod ferri potest in communitatem, cap. Quia saepe, de Elect., in 6, et cap. Si sententia, de Sentent. excoin., in 6. Fieri aulem polesl, ut in com- munitate sit aliqua, vel aliquae personae inno- centes, etiamsi culpa fuerit ipsius communi- tatis; satis vero nunc est, quod saltem in ipsa communitate dcbet supponi culpa, nam in eam fertur directe taliscensura. Loquor autem for- maliterde censura; nam in suspensione, qua? sit pura pcena. habet hoc aliquam difficulta- tem; quam infra in propria materia tracta- bimus. At vero interdictum non solum habet hoc ipsum quod suspensio, quia in communi- tatom ferri potest, ut ex eisdem juribus con- stal, sed etiam hoc habet peculiare, ut in ali- quem directe ferri possit absque culpa ejus propria, ut habetur ex eodem cap. Si senten- tia. Semper tamen fertur propter culpam, sallem alterius. Nec vero id fit injuste, quia tunc non proprie fertur ut pcena ejus, qui non deliquit (nemo enim proprie punitur propter culpam alienam), sed vel unus in alio punitur, qualenus ad ipsum aliquo modo pertinot, quo modo in corpore quaedam membra patiuntur propler alia, vel Ecclesia propter commune bonum, etpropler terrorem ejus, qui deliquit, hoc gravamen interdicti aliquando imponit eliam iis, qui non deliquerunt. Sicut etiam ob camdem causam aliquando interdicitur locus, ul ct ipse reus magis horreat adeo gravare civitatem autpopulum, et roliquieliam magis excitentur ad procurandum, ut reus pareat, et Ecclesiee obediat. 3. Semper igitur supponi debet peccatum aliquod scu inobcdientia ad Ecclesiam, ut SECT. II. AN SIT NECESSARICM EXTERNUM PECCATUM. S3 eniara fcrri possit. Et hoc insinuatum est in ordine praescripto Matthnei 18 : Si peccaverit in te frater tuus; et deinde, si Ecclesiam non audierit, sit tibi tanquam ethnicus, et publi- canus. Satis etiam idem colligitur ex eo, quod ferre censuram est actus potestatis Iigandi atqne solvendi a Christo datre, ut supra dic- tum est; sicut autem actuspotestatis solvendi supponit peccatum, quod solvendum vel re- SECTIO II. Utrum, censura ferri possit propter peccatum mere internum. 4 . Propter actum mere internum non potest I ferri censura. — Haec quaestio de potestate Ecclesiastica generaliter tractari solet, habet tamen specialem difficultatem in censuris, est- mittendum sit, ita aclus potestatis ligandi per que annexa praecedenti; et ideo proelermit- censuram, supponit culpam, propter quam tenda non est. Communis igitur resolutio est aliquis lKandus sit. censuram ferri non posse propter peccatum 4. Delictum debet esse cognitwn ab eo qui solum interius mente consummatum, nisi in censuram laturus est. — Atque ex hoc prin- actum externum prodeat. Quse sententia su- cipio sequitur censuram non posse ferri, nisi mitur ex D. Thom., 1 . 2, quaest. 91 , art. 4, ubi supponatur culpa cognita ab eo, qui censu- generatim docet, humauam legem vel judi- ram fert, quia non potest illum impellere nisi cium ferri non posse de interioribus motibus. media cognitione. Item, quia nullus potest de Item Paludan., 4, dist. 17, qua?st. 2, art. 2, et causa sibi incognita judicare. Et hoc etiam queest. 7, art. 5, et dist. 15, qusest. 5, art. 2; traditur in dict. cap. Sacro, § Caveant, de Sentent. excomm. Quanquam in hoc distin- guere oporteat de censura ab homine lata per sententiam absolutam, et (ut ita dicam) exe- cutivam, et de censura lata a jure vel etiam ab homine per sententiam generalem, aut per praeceptum quo aliquid prohibetur sub cen- sura ipso facto incurrenda. Nam, quando censura fertur hoc posteriori modo, quia non denuo fertur a judice post commissam cul- pam, sed statim, ac factum ipsum committi- tur, per ipsum jus seu prseceptum infertur, ideo necessaria non est judici nova notitia, sed satis est quod in re ipsa peccatum com- mittatur, quod ignorare non potest ipse, qui deliquit, quod illi sufficit, ut possit se agnos- cere censura irrelitum. Ut vero ab aliis hoc ipsum cognoscatur, necessaria erit propor- tionata notitia culpse; et ideo, ut a judice pu- blice denuntietur, necessaria est publica, et juridica notitia ejusdem culpae, ut in supe- Gabr. ibi, quaest. 2, dub. 5, et lect. 64 in can., lit. N.; Durand., dist. 17, qua?st. 8; Almain., de Potest. Eccles., cap. 3; Anton., 3 part., tit. 13, cap. 4, § 7, et tit. 24, cap. 4; Cajct., 2. 2, quaast. 11, art. 3, et in Sum., verb. H®* resis, etverb. Horx Canonicce; Sylvest., eod. verb., qusest. 2, et verb. Excomm. 7, qusest. 2; Angel., verb. Hcereticus; Tabien., Excom. 5, casu 4, num. 4; Castr., lib. 2 de Just. heer. pun., cap. 18; Dried., lib. 3 de Libert. Christ., cap. 5, sub fin.; Navarr., in Sum., cap. 23, num. 38, et cap. 27, num. 56, et in cap. Cogitationes, de Pcenit., dist. 1; Siman- cas, in Catholic. instit., cap. 42; Covarr., reg. Peccatum, part. 2, num. 7; Hostiensis,incap. Muiieres, de Sentent. excommun. 2. Sumiturque ex cap. Tua nos, et cap. Si- cut tuis, de Simonia. Ubi tanquam certum principium sumitur, Ecclesiam judicare de sibi manifestis, non vero de occultis. Et idem fere habetur in c. Erubescant, d. 32. Habet- rioribus dictum est. At vero quando censura que hoc fundamentum in Scriptura, diccnle fertur priori modo, tunc maxime indigel ju- Paulo, 4 ad Cor. 4 : Nolite ante tempus judi- dex notitia culpae suo muneri proportionata, care, quoad usque veniat Dominus, qui et il- id est, publica, et juridica, sicut sententia ipsa publica et juridica esse debet. Et hoc modo statuitur in jure, ut feratur censura, causam probatam esse debere, in cap. De illi- cita, 2i, q. 3. Supponiturque in cap. I de Sentent. excomm., in 6, ubi haec causa inseri luminabit abscondita tenebrarum, et mani- festabit consilia cordium, et tunc laus erit unicuique a Deo; significans hoc judicium esse proprium soliusDei, quoniam homo videt ea, qux apparent, Dominus autem intuetur cor. Unde est etiam axioina juris : Non hc mandatur in sententia, quae scripto profe- latentia peccatavindiciam, c. Chrisliana, 32^ renda est. Quae autem probatio sit ad hanc notitiam sufficiens, nihil habet in hoc negotio peculiare, sed idem quod in aliis justis sen- tentiis dicendum est. quSESSt. 5, et in 1. Confralrem, cap. cle lis qui ut indigne, etc. Iteiu, cogitationis pcenam ncmo patitur, de Pcenitcnt., dist. 4, cap. I i, et ff. de Poen., 1. 18. Uhi rcctc Glossa ad- vertit, id intelligi, si in finibus cogitationis g4 DISP. IV. DE Ckti&k PROPTER QUAM CENSURA FERRl POTEST. sistitur. Interdum cnim punitur in jure non niriposse ipso jure transgressorem lalis prae- solum qui facit, sed etiam qui vult faccre, ut cepti. Sequela probatur, quia quod attinet ad patet ex 1. Quisquis, C. ad 1. Juliam Majestat., rationem occulti, et carentis probatione apud et 1. Is qui cum telo, C. ad 1. Corneliam de Ecclesiam, inlerdum acquales sunt actus inte- Sicar. Intelligunt autem talia jura, non eum, rior secundum se, vel ut respiciens exterio- qui in pura voluntate sislit, sed qui quantum rem solum per modum intentionis extrinseci in ipso est, delictum perficere voluit, et ten- finis, aut attentionis ad Deum, vel aliquid si- tavit, sed pcrficere non potuit, ut ex eisdem mile; nam ex vi exterioris actus solum mani- juribus constat, et ex 1. Si quis, 5, C. de feslatur interior voluntas movens seu impe- Episc. et cleric, quam cum aliis refert Gra- rans talem actum; finis autem operantis non tianus in cap Si quis, de Peen., dist. 1. oslenditur ex vi talis actus. Et idem est de Et ita etiam intelligendum est cap. Nulli , attentione in orando, v. gr. Quod si ex con- dist. 49, ubi excommunicatur, Qui Aposto- jecturis, vel ex confessione operantis conjec- licis voluerit contraire decretis. Ex quibus tari aut cognosci potest ille actus interior etiam concluditur ratio, quia ad ferendam quatenus respicit exteriorem, eisdem modis sentenliam censurce, necessaria est sufficiens potest actus interior secundum se manifesta- probatio causae; sed de interiori actu non ri ; ergo par est utriusque ratio. potest esse inter homines sufficiens probalio; ergo nec potest esse maleria seu sufficiens Habeatne Ecclesia directam jurisdictionem in causa censurse. actus internos. 3. Ratio difficultatis. — Verumtamen sta- tim insurgit difficultas, quia hsec omnia recte 5. Prima opinio. — Propter haec, et similia procedunt de illa censura, quae fertur per argumenta non defuerunt Doctores, qui gene- propriam senlentiam, non vero de illa, quee ratim docerent habere Ecclesiam jurisdictio- ferlur ipso facto incurrenda per transgressio- nem directam in actus pure internos, et con- nem alicujus juris, seu praecepli, nam, ut illa sequenter posse illos prajcipere vel prohibere incurralur, salis est, ut deliclum ipsum com- etiam sub censura. Ita sensit Glossa in cap. mittatur, eliam si soli committenti sit cogni- Cogitationis, de Pcenit., dist. 1 , et in Clement. tum ut superius dictum et probatum est. 1 de Haereticis, § Verum, verb. Eo ipso in- Er"0 saltem hoc modo posset censura aliquo currant, quae plura jura congerit. Sed non jure imponi incurrencla ipso facto per pecca- admodum urgentia. Illam sequitur Antonin., tum sola voluntate conceptum; nam defectus 3 part., tit. 24, cap. 7; Panorm., in cap. Ex- probationis hoc non impedit, et nihil aliud tirpandae, § Qui vero, in ejus repetitione, obstare videtur. Et confirmatur, nam inter- num. 21; Major, 4, dist. 12, quaest. 7, § Con- dum fertur censura canonico jure propter traprimam; Rosella, verb. A bsolutio 1,n. 28, malam intentionem, qua fit actus, ut in cap. et verb. Hxresis. Hi vero auctores non lo- Si quis, dist. 30, ex Concil. Gangrens., cap. quuntur expresse de actu interiori, sed ge- 48, ubi anathema dicitur in eum, qui die Do- neratim de actu occultissiino, unde possunt minico iejunaverit in ejusdem diei contemp- exponi de occulto per accidens. Adrianus tum; efdem. 4, de Haereticis, § Verum, ubi vero, Quodiib. 8 et 4, qua?st. 3 de Confess., excommunicantur judices, qui in causa fidei de actu interiori eos exponit, et sequitur. ex odio vel amore aliquid omittunt, seu fa- Idem AlbertusPighius, lib. 6de Eccles. Hier., ciunt. Aliquando etiam praecipilur bona in- cap. 16; Cordub., lib. 4 Quaest. Theolog., tentio in actu, quamvis sine additione cen- quaest. 13, et idem tandem tenet Medina, C. sunc, ut in c. ullim., versiculo Cxterum, de dePcen., tractat. de Orat., quaest. de Polest. Hrereticis, in 6. Aliquando praecipitur, ut Eccles., respectu actuum cordis, licet prius acius exterior devotefiat, ut incap. Dolcntes, solvat argumenta Adriani, duo prsesertim, de Celebratione Miss.; devolio autem actus quae ille peculiariter addidit. interior est. 6. Prius argumentum proximx sententix 4. Quod si quis dicat in his omnibus nun- solvitur. — Unum est, quia, qui in die festo quam prohiberi, vel praecipi internum actum peccat, etiam sola voluntate, in quacumque nisi ut conjunctum exteriori, vel inordine ad materia, commitlit pccuiiare peccatum vio- illum. Ex hoc sumimus argumentum, posse lando precceptum Ecclcsiae de observatione etiam prsecipi ipsum actum inleriorem secun- festi; ergo praeceptum Ecclesiac prohibet cliam dum se; et consequenler per censuram pu- inleriores actusmalos. Inhoc vero argumcnto ?ECT. II. AN SIT NECESSARIUM EXTERNUM PECCATUM. 85 et antecedens est folsum, quia non omne pec- fidei, vel amoris Dei toties in die; nam hoc catum prffisertim internum, est opus servile etiam votum potest Ecclesia non solum dis- prohibitum lertio praecepto decalogi. Et con- pensare, sed etiam irritare. sequentia etiam non est bona; nam licet da- 8. Solvitur quoad priorem partem. — Hoc remus omne peccatum commissum in die vero argumentum, etiamsi nonnihil appa- festo ag^ravari aliquo modo ex illa circum- rentise habere videatur, evidenter instatur stantia contra virtutem religionis, ut indicat in parente, qui potestatem habet irritandi D Thom. 2. 2, queest. 122, art. 4, non inde votum filii. Et in Praelato, qui etiam polest fit Ecclesiam prohibere illum actum interio- irritare votum religiosi. Ettamen hi necproe- rem sedquasi consecrare tempusaliquod di- cipere, nec punire possunt actus pure inter- vino cultui ex quo ex natura rei sequitur, ut nos. Quod ergo ad irritationem attinet, est omnis irreverentia illi tempori facta jure na- apertum discrimen, quia in parente vel Pvee- turee prohibita sit. Sicut consecrato loco, vel lato ille non est proprie actus jurisdictionis, calice vel alia quacumque re ad cultum Dei, sed dominii cujusdam. Propter quod aiunt quanquam consecratio sit de jure positivo hu- Theologi non requiri causam, ut irritalio mano irreverentia, tali rei facta, est contra valida sit et justa, sed solum quod talis per- ius naturte. Quod si ex hoc capite non crescit sona ita sit sub potestate alterius constituta, malitia talis peccati, v. gr., pravi desiderii ut voluntatem suam dependentem habeat a habiti in die festo, quia illa non est peculiaris voluntate alterius, quoad vim se obligandi. iniuria temporissacri, revera peccatum illud Unde, quia haec obligatio, quamvis ex actu ex illa circumstantia gravius non est. interiori manet, cadit in hanc personam ita 7. Secundum argumentum. — Aliud argu- subordinatam alteri, ideo potest alia persona mentum Adrian. erat, quia Ecclesia dispen- absolute tollere talem obligationem, quod est sat in voto pure interiori, et sola mente facto; votum irritare. Non ergo inde recte infertur er°o signum esthabere Ecclesiam potestatem jurisdictio in actum interiorem secundum se, directam in hnjusmodi actus; ergo eadem sed infertur quoddam dominii genus in illam ratione habebit potestatem prohibendi illos, personam, quae talem actum exercuit vel atque etiam puniendi modo accommodato, exercere potest. At de irritatione, quee fit a id est, vel per legem, vel per sententiam, sal- Papa antecedenter potius quam consequenter, tem quando per confessionem rei de delicto alia ratio est, quia Papa potest inhabilitare constiterit, cum alias sufficienter probari non personam ad aliquam obligationem, etiamsi possit. Unde non satis est respondere, votum talis obligatio ortum habeat ab actu interiori; mentale non dispensari nisi petente vovente, sic enim irritavit Ecclesia matrimonium con- et per eam petitionem jam manifestari Eccle- tractum sine parocho et testibus, quamvis sia3, quia illa manifestatio solum est conditio obligatio matrimonii ex interiori consensu necessaria ad talem usum jurisdictionis; ipsa ducat originem. vero jurisdictio immediate cadit in actum 9. Solvitur quoad posteriorem partem. — internum, quod eadem proportione dicetur Atque ex hoc etiam capite respondendum est de jurisdictionequoad punitionem actus, quaa ad aliam partem de dispensatione; nam dis- fit per hominem. Quoad legem vero prohi- pensatio voti non cadit proprie in actum inte- bentem, et per seipsam punientem non est riorem, qui preecessit, sed in effectum ejus, necessaria illa conditio, quia lex non requi- qui moraliter manet, id est, in obligationem, rit in legislatore cognitionem delicti facti, vel quse jam non est actus internus, sed morale futuri, sicut supponit sententia in judice. quoddam vinculum, quod manet in homineet Unde potest roborari argumentum, et ampli- auferri potest ex justa causa a superiori ficari similitudo ex voto sumpta; nam Eccle- habente potestatem. Cujus signum est, quia sia non soium potest dispensare in voto men- obligatio voti eadem est apud Deum, sive tali jam facto, et sibi manifestato, sed etiam votum sit pure mentale, sive externum ; et potest irritare hujusmodi votum, vel ante- ideo eeque potest in utroque per Ecclesiam quam fiat, vel cum fit, etiamsi nullo modo dispensari. Eo vel maxime, quod hoc vincu- sibi manifestetur. Nec responderi potest, hu- lum non au.fertur dispensando proprie in ali- jusmodi irritationem habere locum ratione qua lege; nam lex de implendo voto, cum sit materiae, quse est sub potestate, vel dominio naturalis et divina, indispensabilis est; inclu- Ecclesiae. Constituo enim etiam materiam voti dit enim sensum compositum, scilicet, ut esse mere internam, ut de eliciendo actu votum manens servetur; quod autem votum 86 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. factum semper maneat, hoc non est de lege eorum, quia potest contingere, ut verbum naturae; imo nec ad jus proprie pertinet, sed ipsum vel factum ita sit occultum, ut probari ad factum. In hoc ergo dispensat Pontifex seu non possit; hoc vero per accidens est; nam ex superior viceDei, cedens juri, quodsuomodo se probabile est, hoc ipso, quod verbo vel acquisitum fuerat Deo ratione promissionis. facto exterius manifestalur. Distingui autem Quod autem hoc jus emanaverit ex actu pure solent in jure duplices credentes haereticorumt interno vel voce manifestato, est imperlinens, quidam qui eorum erroribus fidem adhibent, quia haec potestas directe non respicit origi- et ii sunt aeque haeretici, ut expresse dicitur nem (ut sic dicam) aut modum causae, a qua in cap. penul., § ult., de Haeret., videntur jus hoc vel obligatio orta est, sed jus ipsum autem condistingui ab haereticis dogmatizan- Dei, cui vicarius ejus tanquam dispensator tibus; etde his procedit praecipue quod dixi- prudens ccdere potest, quod est in voto dis- mus. Et de eisdem loquilur secundum caput pensare. Denique aliam differentiam non con- Excommunicamus, supra citatum. Alii vero temnendam advertit Medina , quia aliud est dicuntur credentes personse, quia revera non obligationem tollere, aliud imponere. Minus creduntejuserrores, tamenconservantquam- enim requiritur ad illud prius quam ad hoc dam confidentiam et familiaritatem cum tali posterius. Unde, quia dispensare volum, est persona, cum ea communicando, vel ei sub- tollere obligalionem et vinculum, ideo datum veniendo, aut etiam sermones audiendo. Et est Ecclesite, ut paterna providentia possit de hoc genere credentium certius est sine ex- rationabili modo hoc vinculum tollere, etiamsi terioribus actibus esse non posse. De qua ex solo mentali actu originem ducat; ferre distinctione legi possunt, quse traduntur in autem legem est impouere obligationem et Direetorio Inquisit., 2 parl., in Glossa Joan. onus; et multo magis puniri, est odiosum et Andr. ad titulum de Hsereticis, circa dictum involunlarium; etideo non oportuit jurisdic- cap. Excommunicamus 2, et in q. 50 Eyme- tionem ad hos aclus ita amplificari. Ut hic rici, et annotationibus Pennae, et infra expo- eliam locum habeat illa regula juris : Odia nendo Bullam Ccenae aliquid dicemus. restringi. favores convenit ampliari. 41. Verba canonis 49 Concilii Gangrensis \O.Solvunturargumenta Medinxproeadem exponuntur. — Specialem ergo difficultatem sententia. — Quomodo intelligatur excommu- habentilla verba Goncilii Gangrensis, quse sic nicari credentes talem errorem, aut non cre- refert Medina, ex Gratiano : Si quis jejunia dentes talem veritatem. — Nihilominus idem Ecclesiseputaveritessecontemnenda,perfectam Medina in eamdein sentenliam inclinat, et in sua conscientia judicans rationem, ana- propria affert fundamenta, praeter rationem thema sit. Secl refert ea diminute, et juxta dubitandi supra a nobis propositam. Unum versionem minus probatam. Nam in can. 49 ac prrecipuum congerit ex variis Conciliis illius Concilii sic legitur : Si quis eorum, qui censuram ferentibus in delinquentes per solos continentix student, absque necessitate corpo- actus interiores, ut in eos, qui non recte rea, tradita in commune jejunia et ab Ecclesia credunt de Spiritu Sancto, vel de oblationi- custodita, superbiendo dissolvit, stimulo suse bus, aut jejuniis Ecclesice, aut de aliis verita- cogitationis impulsus , anethema sit. Quod tibus fidei; citatque Concilium Romanum , ergo in alia versione dicilur : Putaverit con- Gangrense, Tolfetanum primum, Bracharense, temnenda, non accipitur pro sola existima- Constanliense et Basiliense. In quibus tres vel tione interiori, sed prout prodit in actum ex- quatuor loquendi modi habent nonnullam teriorem,quodet phrasisLatinacumelegantia difiicultatem. Nam illa generdis locuiio, quod significat, etadlitleramita etiamhabent verba damnantur vel anathematizantur credenles Gra3ca, utnotatum est inDecreto Gregoriano, talem errorem aut non credentes talem veti- d. 30, c. Si quis eorum. Illa autem ullima ver- tatem, difficultatem non habet, et frequentis- ba, quae obscurissima sunt in textu Gratiani, sima est in jure canonico in titulo de Hiereti- clara sunt juxta aliam versionem citatam. cis, ut patet in cap. Excommunicamus 1, Et in eis notantur Eustachiani haeretici, qui § Credentes praeterea, et c. ExcommunicamUs asserebant contemni posse jejunia Ecclesiae, 2, § Si qui autem, et aliis multis, in quibus poslquam quis pervenitadquemdam gradum sermo est de credenlibus in foro Ecclesiae, id perfectionis, et illis praeferri quajdam jejunia, est, de quorum credulilale per verba vel quae ipsi instituebant, ut in Codice Gregoriano facta, quantum est ex parte eorum, constare etiam advertitur. Unde in illo capite directe possit. Dico autem, Quantum est ex parte non ferlur anathema in habentes lalem erro- SECT. II. AN SIT NECESSARIUM EXTERNUM PECCATUM. 87 rem, sed in contemnentes jejunia ex tali est falsum; aliud est enim non mentiri, aliud errore; error autem ipse supponitur damna- non errare; quatenus ergo per illam confes- tus seu anathematizatus, eo modo quo alii sionem profert ore, quod mente tenet, non errores damnati sunt. mentitur; quatenus vero per eam confessio- 12. Testimonium Concilii Tolctanil a Me- nem suum errorem profiletur, errat in fidc et dina adductum eocpenitw. — Aliud testimo- haereticus est, jam non tanlum interius, sed nium expositionc indigens sumptum ex Con- etiam exlerius. Unde, licet non peccet contra cilio Toletano I, in confess. fidei : Si quis obedientiam, peccat tamen contra fidem. dixerit vel crediderit Christum innascibilem Neque eam ob causam male facit judex inter- esse> anathemasit; et multa similia ibi ferun- rogans, quasi occasionem praebens peccandi, tur in quibus expresse distinguitur actus ex- quia ille non pra?bet occasionem, sed permit- terior ab interiori, et sub disjunclione propo- tit utendo jure suo. Pelit enim rem, quae sim- nitur; ergo quilibet eorum per se sufficit pliciter posset sine peccato fieri , scilicet, ad incurrendam talem exconnnunicalionem. confitendo peccatum prrateritum, et in prae- Possumus autem respondere primo, illam senti jam non discredendo. Quod autem ille particulam, vel, sumi pro conjunctiva, et in- reus ex malitia sua in eodem errore perseve- dicarepotius illa duo verbaesseaequivalenlia, raturus sit, eumque professurus, alteri non quia, ut quis feriatur illo analhemate, non imputatur, sicut potest licite petere juramen- satis est dicere, nisi credendo dicat, utnunc tum ab infideli, etiamsi per falsos deos jura- suppono ex materia de Hseresi. Ita ergo non turus sit. Unde, si quis ita interrogatus diceret satis est interius credere, nisi aliquo modo se non credere, tamen aliquando interius cre- dicat seu credulilatem ostendat. Unde ibidem didisse illum errorem, idque diceret non eliam sic legitur : Siquis dixerit atque credi- animo confitendi errorem, nec complaccndi derit Deum Patrem eumdem esse Paracletum , in priori delicto, sed ex quadam ignorantia anathema sit. Non est aulem verisimilein alio vel timore, animo se accusandi, fortasse in sensu conslitui hunc anathematismum quam exteriori foro aliqualiter puniretur, si in illo ceeteros. Fortasse etiam illud duplex verbum talem confessionem faceret, propter suspicio- additum est, ut significaretur, illud anathema nem vel prresumptionem ; tamen ille revera, non solum incurri verbis docendo illam doc- si prius tantum mente deliquit, non contraxit trinam, sed etiam factis, vel ritibus, aut quo- censuram, nec ratione illius confessionis tan- cumque alio modo illa operando; nam illud tum illam incurrere potest, quia in illa non est credere in foro et facie Ecclesiee. Et juxla peccat, nec ibi operatur ex errore conceplo; hsec etiam exponendus est alius anathemaiis- unde non tnagis est ille haereticus exterior, mus, qui ibidem habetur : Si quis Astrologise, quam is qui suara hseresim internam in sacra- vel Mathesi existimat esse credendum, ana- mentali judicio confitetur. thema sit. Non enim pura existimatio interior 14. Ad Concilium Basiliense respondetur. sufficiet, sed quae aut verbo, aut opere exer- — Tandem afferl Medina ConciliumBasiliense, cetur, etc. sess. 38, ubi sub pccna excommunicalionis 13. Locus Concilii Constantiensis, sess. 45, prohibetur, ne aliquis quemdam libellum explicatur. — Proeterea affert Medina Conci- legat, aut eidem quovis modo assentire cre- lium Constantiense, ubi sess. 45, tradilur dereveaudeat. Quod si quisrespondeatConci- forma examinandi haereticos, an credant hoc, lium illud in illo artieulo schismaticum fuisse, vel illud, utsiid fateantur, puniantur. Unde hoc non refert ad prtesentem causam, nam infert, supponi in illo Concilio, Ecclesiam saltem ibi supponebatur, posse Ecclesiam punire etiam hseresim pure internam. Sed censuram ferre pro interiori aclu. Quapropter non recle infert; nam dum Ecclesia ita iuter- hic eadem responsio supra data applicanda rogat, non solum fidem internam, sed etiam est; semper enim in his decretis est sermo de confessionem fidei requirit. Uude, si heereti- assensu, ac credulitate publica, seu in foro cus sic interrogatus, faleatur se credere talem Ecclesiae. Nullum ergo est in toto posilivo jure errorem, jam non solum corde credil, sed decretum, quo censura feratur contra trans- etiam ore confitetur ad suam damnalionem. gredientes prasceplum per solum aclum in- Ncque obstat, quod Medina objicit, quia ille ternum. Ex quo sumi polest non infirmum tunc non errat, nec peccat confitendo ore, argumentum, ad veram et communem sen- quod mente teuet, quia verum dicit et obedit tentiam coufirmandam. Nam, quod in tanta justo pnecepto. Nam assumptum simplicUer varietale legum et in tanta multitudine erro- '88 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER rura vel delictorum contra prsecepta Ecclesiae, nunquam factum est, signum est non posse ab Ecclesia fieri. Satisfit rationidifficultatis in principiopositse, ostenditurque non posse censuram ipso jure ferri pro peccato interno. 15. Superest vero, ut ad priorem difficul- tatem a nobis positam respondeamus. Dicen- dum est ergo, eliam censuram ipso jure latam non posse cadere in peccatum pure inter- num, quia omnino est extra forum Ecclesiae. Est enim Ecclesia visibilis ac sensibilis; et ideo, sicut directe non habet potestalem nisi in homines sensibiles, et in animas non nisi utcorporibus unitas, ita non habet directam polestalem in actus pure internos, sed in eos, qui ex internis et externis componuntur. In intemos autem, non nisi ut informant exter- nos. Unde orta est duplex distinclio, qua hic utuntur Theologi. Prima est de actu per se vel per accidens occulto. Actus enim pure in- terior est per se occultus Ecclesiae; et ideo omnino est extra jurisdictionem etpotestatem vindicotivam ejus, quia est (ut sic dicam) extra objectum talis potentiae. Actus vero exterior, licet interdum sit occultus, est per accidens, quia ipse secundum se non est extra objectum talis potentiee, et ideo ille seepepunitur per legem, ideoque esse potest materia censurae. 16. Altera distinctio est de actu interiori, vel secundum se et absolule sumpto, vel ut unito et informante moraliter actum exterio- rem; nam priori modo invisibilis est, ideoque nec praecipi, nec puniri polest per Ecclesiam. Posteriori autem modo est aliqualiter sen- sibilis per exteriorem actum, sicut anima per corpus, vel sicut contritio per confessionem ; ideoque sub hac ratione et praecipi, et prohi- beri, et puniri potest. Atque in hunc modum facile exponuntur reliqua jura, quae in con- firmatione illius difficultatis adducuntur. In omnibus enim illis est sermo de actibus in- ternis non secundum se, sed prout informant externos; seu (quodidem est) de externis, ut procedcntibus a talibus internis. Sic enim excommunicantur frangentes ex contemptu jejunia Ecclesiae; nam, licet ille contemptus in se interior sit, imperat tamen, et informat illam omissionem externam, et eodem modo odium vel amor in judice imperat pravum usum sui muneris. Et hac ratione ei praecipi- tur interdum, uteam inlentionem non habeat, scilicet, quatenus inlluitinextcriorem acliun. QUAM CENSURA FERRI POTEST. Ac denique eodem modo preecipitur attentio vel devotio inter orandum exterius; nam illa attentio est quasi forma coustituens exterio- rem actum in ratione orationis. An possit censura imponi pro actu externo, prout manante ab aliquo interno illi acci- dentario. 17. Prima opinio. — Statim vero occurrit replica in eadem difficultate facta, quse opti- mam petit difficultatem, scilicet, quando in- tentio, vel contemptus, aut alius similis actus interior ita imperat exteriorem, ut in ipso exteriori nullo modo appareat inde imperari, quia posset idem actus exterior ab alio inte- riori imperari, et praesertim, quia saepe lalis intentio est mere extrinseca, et per accidens ad talem exteriorem actum, an tunc possit censura imponi propter peccatum externum ex tali intentione factum, ita ut, si ex illa in- tentione fiat, incurralur censura, non vero si ex alia. Quidam absolute censent hoc fieri non posse ab Ecclesia. Quod aperte docet Navar- rus, cap. Mandato, de Simonia, n. 20. Citat- que Almainum, tit. de Potestate Ecclesiae, cap. 3. Sed ibi solum ait, haereticum non in- currere poenas Ecclesiae, donec incipiat suam haeresim manifestare, quod longe diversum est. Fundaturque opinio Navarri in eodem cap. Mandato; nam ibi Pontifex declarat, simoniacos ex solo affectu animi absque ex- teriore pacto non incurrere poenas juris, etiamsi intercedat exterior datio et acceptio spiritualis pro temporali ex illo affectu animi. Et significat non posse Ecclesiam tale pecca- tum punire, in illis verbis : In quo casu delin- quentibus sufficit per solam pcenitentiam suo satisfacere creatori. Quod expressius signifi- catur in capite Tua nos, eodem titulo, ubi dantes et accipienles tali intentione dicunlur culpabiles apud districtum judicem, qui scru- tator est cordium, non vero apud Ecclesiam, ut clare ibidem supponitur; nam ad hoc pro- positum ibidem dicitur, Nobis datum esse de manifestis tantummodo judicare. Et hinc etiam sumitur ratio pro hac sententia, quia quoad rationem occulti, tam est per se occultum, hunc actum exteriorem manare a tali inten- tione ac ipsemet actus interior; unde illa emanatio actus exterioris a tali interiori dici potest mere interna, tum quia nullo externo signo manifestatur; tum eliam quia solum est in ipsomet actu inleriori, et in exteriori nihil ponit, neque illi proprie aliquid addit. SECT. II. AN SIT NECESSARIUM EXTERNUM PECCATUM. 89 18. Secunda opinio. — At vero Medina servaret aequalitatem et justitiam ad reum in supra pro certo habet, posse Ecclesiam id aequitate poenee, quam in ordine juris scr- facere, et saepe fecisse in decretis superius vando, etiam si ex odio illius illi velit eam citatis. Et hoc putat esse validissimum argu- poenam, imo, licet ea de causa totum rigorem mentuin, quod possit Ecclesia actum mere justitiae cum eo servet sine ulla injuria, non internum prohibere et punire, quia punit incursurum censuras latas in eos,qui ex odio, actumexternumimperatumabinteriori,etiam vel simili affectu procedunt. Nam talia jura quando tale imperium non potest esse Eccle- semper loquunturde his, qui ducti tali affeclu siee notum. Cajetanus etiam et fere alii auc- justitiam in suo munerenon servant, utaperte tores, praesortim moderni, indistincte affir- constat in dicta Clementina 1, § Verum, de mant, posse Ecclesiam prohibere et punire Haeret., ibi : Grave est quoque, et damnatione actum externum , ut procedentem a tali in- dignissimum malitiose insontibus eamdem im- terno; nec distinguunt de illo influxu vel ponere pravitatem. Et infra : Quod malitiose, enianalione, quando est talis, ut possit de illa aut fraudulenter tantam labem, aut quod ip- Ecclesiae constare, vel non possit. sos in executione officii inquisitionis impediat, 19. In actum externum essentialiter bonum falso alicui non imponant. Item : Quod si odii, non potest cadere censura. — Prima conclusio. gratise, vel amoris, lucri, aut commodi tem- — Mihi lamen videtur sub disjunctione esse poralis obtentu contra justitiam et conscien- respondendum, et dicendum primo, quando tiam suam omiserint, etc. Et simililer in cap. actus exterior secundum se non est malus, ult. de Haereticis, in 6, postquam praecipitur ncc absolute prohibitus, non posse Ecclesiam pura, et provida intentio, statim subditur : prohibere,ne ex prava intentione fiat;etcon- jVe ad accusatorum, vel testium nomina sup- sequenter, nec posse censuram ferre in eum, primenda, ubi est securitas, periculum esse qui prava intentione talem actum effecerit. ln dicant, etc. Itaque semper prohibetur per se hoc sensu locutus fuit sine dubio Navarrus, ut primo in actione exteriori aliqua injustitia, constabit legenti. Et sufficienter probatur ex preeter pravitatem intentionis. Actio ergo ex- ratione facta, quae quoad hoc est efficax. Et terior ex se bona, vel indifferens nunquam amplius explicatur in huuc modum : nam ille prohibetur vel punitur jure humano propter actus exterior in foro Ecclesiae est bonus, solam malitiam ex prava intentione. eliam si ab operante ex prava intentione in- 21 . In actionem ex se malam potest cadere teriori fiat; ergo non potest Ecclesia illum censura, ut procedentem ex taliintentione. — punirenec judicare,et consequenter necpro- Secunda conclusw. — Nihilominus tamen hibere, sed ad suinmum poterit naturalem a(jdo secundo, posse Ecclesiam prohibere, et prohibitionem proponere. Antecedens patet, per censuram ipso jure punire actionem ex- quia vel illud opus est ex objecto bonum, et ternam alioqui in se malam, ut procedentem habet omnes exteriores circumstantias ad bo- ex tali intentione, vel affectu, aut disposi- nitatem necessarias; et tunc non nisi temere tione interiori, et non alias. Hoc probantjura potest ille actus judicari malus ob pravamin- adducta in proposita difficultate. Imo hac tentionem operantis ; vel actus est indifferens regula uti solent Doctores ad explicandos ex objeclo, et circumstantiis externis; et tunc canones censuram ipso jure ferentes; nam si etiamin foro Ecclesice praesumitur bonus;qui habeant verba aliqua indicantia peculiarem enim malus non probatur, bonus praesumitur, modum operandi ex parte intellectus aut vo- ut est commune axioma juris; ergo non po- luntatis, tunc, licet exterius idem peccatum test Ecclesia talem actum punire propter so- committatur, si modus ille desit, non judi- lam intentionem internam ; nam hoc revera cant incurri censuram. Ut, si lex dicat : Qui esset directe punire, vel prohibere intentio- praesicmpserit hoc facere, excommunicatus sit} nem. vel : Qui scienter hoc fecerit, aut ex con- 20. Et hoc videtur etiam recte probari ex temptu, aut quid simile, qui id facit ex ne- illis capitulis Tua nos, et finali, de Simonia. gligentia quadam, vel inadvertentia culpa- Nam in casibus illorum textuum actiones ex- bili, licet peccet. non incurrit censuram. Et ternae non erant malae, sed aut bonte, aut in- similiter, qui ex timore humano haeresim ex- differentes; et ideo si ex pura intenlione terius profitetur, interius non deserensfidem, interna habuere malitiam, Ecclesia abstinet non incurrit pcenas contra haereticos latas. ab earum judicio, et in divinum eas remittit. Et tamen illi actui externo solum deest ma- Et eadem ratione existimo, si judexin re ipsa litia, quae ex conjunctione ad interiorem hae^ t)0 D1SP. IV. DE CAU6A PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTE3T. rcsim illi posset adjungi; ergo potest Ecclesia ejus pravum est, proxime tamen et imme- malum exteriorem actum punire, ut conjunc- diate peccatum illud est contra Ecclesise pro- tum, vel manantem a tali interiori, et non hibitionem; nam prohibendo actum, prohibet alias. Ratio vero est, quia in tali actu exte- illam voluntatem, quod prtedicto modo facere riori libere facto est sufficiens ratio prohibi- potest, ut dixi. Et ideo, licet illa voluntas tionis et pcence. Quod ergo Ecclesia limitet separetur ab exercitio actus externi, in se suam peculiarem prohibitionem, et censuram prohibita manet. Imo in omni pneceplo in- ad illum actum,utmananlem a tali intentione cluditur prohibitio voluntatis agendi conlra vel dispositione interna, non esl rigor, sed ipsum praeceptum. potius benignitas Ecclesiae, et quidam limi- 23. Qua ratione Ecclesia prsecipiat atten- tiitus usus suaa potestatis; ergo nihil est, cur tionem in recitandis horis. — Primus dicendi hoc sit extra potestatem Ecclesiee, cum sim- modus Medinse rejicitur. — Denique juxta pliciter, etsine limitationepossittalemactum, hanc asserlionem optime explicalur id, quod vel omissionem externam, ulpote iniquam, Ecclesia preeeipit de altentione seu devotioue prohibere, etiam sub censura. Unde hic non in recitandis horis, quod late declarat Medina obstat, quod illa limitatio, quam Ecclesia supra, et varics modos proponit. Primus est, adhibet suaa legi, interclum talis est, ut sub illud non esse per modum praecepti, sed cu- humanam probationem cadere non possit; jusdam pacti impliciti, quo Ecclesia confert naiu illa non est ratio per se talis censura, beneficia sua clericis sub hac conditione, ut sed potius adhibetur ad coarctandam censu- ipsi se obligent ad devote orandum. At hoc rami et alioqui pcena imposita talis est, ut non placet : primo, quia illo modo etiam po- sine strepitu exterioris judicii possit in con- test homo se obligare ad puram orationem scientia incurri ex vi ipsius legis, ideoque mentalem, quia tunc horno non obligatur ab salis est, quod ille peculiaris respectus ad alio, sed ipse se obligat sua voluntate et aclum interiorem possit esse in conseientia pacto; at vero Ecclesia ita prsecipit devole notus ipsi delinquenti. Neque vero hinc su- recitare, ut non posset prascipere orationem mendumestargumentum ad quemlibet actum pure mentalem. Item illud pactum sine ullo interiorem secundum se, ut Medina putavit, fundamento est excogitatum. Preesertim quia quia oportet semper supponere materiam pcr haec obligatio non solum est annexa beneficiis se capacem directee prohibitionis et jurisdic- Ecclesiasticis, sed etiam susceplioni sacri Or- tionis Ecclesiaslicae. dinis, et professioni fere omnium religionum. 22. Eodem prse.cepto quo actus exterior Quod si in his omnibus dicatur intervenire prxcipitur, jubetur etiam interior de ejus hoc pactum, oporlet aliquod ejus signum os- substantia. — Tertia conclusio. — Tandem tendere; nullum est enim. Quia, quantumvis dicendum est, quando actus interior est ve- is, qui sacrum Ordinem suscipit, nolit con- luti de substantia exlerioris aclus, ut moralis sentire tali pacto, nec se obligare ad recitan- est lunc recte posse ab Ecclesia praecipi, vel dum devote, obligatus manet; ergo signum prohiberi illo eodem prajceplo, quo prohibe- est, hanc obligationem non oriri ex propria tur vel prtecipitur actus externus, ut talis voluntate, sed superioris, qui potest illam actus moralis est. Quoad hoc est vera et uni- imponere. Unde etiam posset Ecclesia aliquid versalis regula Cajetani, et aliorum. Et ralio simile absolule praecipere absque conditione est quia tunc exterior ct inlerior, non sunt in qua tale pactum fingi possit, ut praecipit duo sed unus actus veluti compositus ex audire Missam attente. Et eadem ralione spiriluali forma et materia sensibili; el icleo posset prsecipere omnibus fidelibus aliquo die totus sensibilis est, et sub objecto Ecclesias- recitare Rosarium, vel Litanias, vel aliquid ticae potestatis contentus. Atque hoc modo simile. prrecepto jejunii praacipitur volunlas jeju- 24. Secundus rnodus improbatur. — Unde, nandi et praocepto confessionis exterioris etiam non placet alia inlerpretatio illius pra> fidei pra^cipitur interior, quia sine hac iiia cepti, scilicet Ecclesiam non proecipere allen- vcre non fieret; et sic de aliis. Et e converso, tionem et devotionem interiorem, sed solum prohibito esu carnium, prohibetur volunlas exteriorem,id est, ut exterius nihil fial, quocl inlcrior, ila ut illa eliam sola peccatum sit possit interiorem attentionem impedire ; ne- merc internum. Nam, licet dici possit, illud que etiam aliquid omiltatur, quod ad eam- peccatum esse contra jus narturale, quia ex dem attentionem necessarium sit, v. gr., vU suppositione praecepti Ecclesiastici, objectum gilare, etc, Hoc enim salis non est, quia stanlc SECT. II. AN SIT NECESSARIUM EXTERNUM PECCATUM. 91 . tota illa exterioridispositione accidere potest, lut mens attenta non sit. Quod si voluntarie jta se habeat, id satis est, ut non impleat ^raeceptum Ecclesiae, sive recitandi horas, sive audiendi Missam, juxta veram et sanam doctrinam. Non solum ergo preecipitur ille modus exterioris devotionis, sed etiam ipsa interior atlentio in seipsa. 25. Vera ratio illius obligationis. — Ratio ergo illius praocepti, et interpretatio vera su- menda est ex proposita assertione. Illa enim lex praecipit orationem veram ; est autera de ratione orationis, etiam vocalis, ut cum ali- qua attenlione inleriori fiat ; et ideo illud praeceptum de externo actu continet etiam preeceptum attentionis, sine qua exterior ac gionis. Quod autem separetur hoc formale, manente illo materiali, accidentarium est; absolute autem materia illius praecepti ex- terna est, et natura sua probabilis inter ho- mines, ita ut etiam ille modus transgressionis vix possit, moraliter loquendo, fieri sine ali- qua causa vel demonstratione exteriori , quod satis est ad rem moralem, de qua trac- tamus. Quando ergo dicimus, peccatum externum esse materiam censurae, si illud commissionis sit, semper requirit aliquam actionem externam, vel propriam, vel mora- liter imputatam tanquam consuienli, aut im- peranti, vel saltem ut non impedienti, cum posset et deberet; si autem peccatum sit omissionis, non semper requirit (metaphysice tus non erit oratio, sed quaedam materialis loquendo) carentiam exterioris actionis, sed prolatio illorum verborum. Quocirca cum in potest interdum sufficere, ut exlerior aclio illo praecepto specialiter petitur devotio, si non ita fiat, sicut necesse est ad implendum per eam vocem attentionem tantum intelliga- preeeeptum, etiamsi ille defectus preecise pro- mus, praeceptum quidem continet, non tamen veniat ex carentia alicujus actus interioris. distinctum ab ipsomet preecepto recitandi 27. Ecclesia potest prsecipere actum intcr- officium, sed est ipsummet magis declaratum. num prxcipiendo externum, quod ab illo sub- Si vero intelligatur perfectior attentio, et de- stantialiter pendet. — Non potest autem votio cordis, sic non est absolute praeceptum, prxcipiendo externum, cui est accidentarius. sed consilium. Poluerunt tamen in illo cap. — Ex quibus obiter intelligitur, an, et quo Dolcntes, sub preecepto prohiberi illi exte- modo possit Ecclesia praecipere operari ali- riores abusus, quibus impediri poterat haec quid ex definita, et honesta intenlione alicu- devotio; et quoad hoc potest admilti posterior jus finis. Nam, si illa intentio sit prima et expositio Medinae, dtimmodo non excludat substantuilis, a qua pendet hum.mus octus obligationem alicujus interioris attentionis. exterior, ut est maleria talis praecepti, sic po- 26. Si propter omissionem actus exterioris terit prsecipi eodem praecepto. Talis est in imponatur censura, illo facto sine attentione proximo exemplo voluntas orandi; nam si non vitatur. — Atque hinc infero, posse ali- quis tantum haberet voluntatem legendi hunc quem transgredi praeceplum Ecclesiae, et cen- suram incurrere, si absolute contra trans- gressorem sit imposita , etiam si in actu exteriori nihil desit exterius requisitum, ex vi talis praecepti, sed sola interior attentio. Ut si quis corporaliter sit praesens in Missa, etnihil exterius faciat attenlionem impediens, neque signum aliquod exhibeat, quo possit conjectari, an sit ibi corpore et animo, vel tantum corpore, et tamen voluntarie diva- getur omnino mente, revera non implet prae- librum gratia studii, ex vi illius non faceret actum praeceptum, quia non oraret. Neces- saria ergo est voluntas orandi, et illa est quaedam intenlio respeclu illius proximi finis seu objecti. At vero,quando intentio est mere extrinseca, non videtur posse cadere sub praeceptum Ecclesiasticum, quia tunc per se et directe purus internus actus praecipi vide- relur. Quanquam oppositum non sit impro- babile. Ad praesens tamen non multum refert, quia, ut opinor, nulla invenietur censura vel ceptum. Et idem est de recitatione horarum; pcena Ecclesiastica, quae ob solum defeclum nam illud revera non est orare, aut sacrificio hujus intentionis incurratur. adesse. Quod si contra hoc applicetur argu- 28. Et explicatur in hunc modum : nam, mentum superius factum, quia illud peccatum si intentio talis sit, ut etiam sine illa actus ex ita est per se occultum, ut non sit in foro Ec- natura rei maneat studiosus, et vere huma- clesice probabile. Respondetur, esto hoc ita nus ac virtutis , etiamsi fingatur preeceptum sit in illo modo transgressionis, tamen illud esse per accidens respectu talis praecepti, quod directe datur de actu exteriori , non materialiter sumpto, sed ut est actus reli- Ecclesira de addendo alio motivo sive fine extrinseco illi actui, nihilominus actus ille factus sine tali intentione extrinseca,manebit bonas, quia neque objectum bonum, nec cir- 9? DJSP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FEP.PI POTEST. cumslantiac propriae illi desunt ; alia vero circumslantia extrinseci finis non erat neces- saria ad bonitatem ejus; sed, si necessaria fingatur ex praeceplo positivo , solum est propter bonitatem talis intentionis secundum se, vel ad summum, ut ex illa intentione ad- datur accidentaria bonitas alteri actui. Qua suppositione facta, peccabit ille homo omit- tendo illam intentionem, non tamen actum illum faciendo ; ergo propter illum actum non potest incurri censura, cum bonus sit. Nec vero propter omissionem, nam illa pure in- terna videtur; et ideo etiam est valde pro- babile illam non esse materiam Ecclesiastici praecepli. Secus vero estde priori intentione; nam sine illa non remanet aclus bonus, etiam secundum subslantiam praccepti, imo inter- dum, neque hutnanus, ut patet de oratione vocali sine ulla attentione facta ; et ideo ibi non tantum est interna omissio, sed etiam externa , quamvis non ex defectu materiae, sed formae ; sicut homo mortuus simpliciter non est homo. 29. Et in hoc etiam cernitur differentia inter actus exteriores, bonum et malum, comparatos ad fines extrinsecos; nam actus malus polest peculiariter prohiberi, et cen- sura affici, ut factus ex inlentione extrinseca; bonus aulem non potest praecipi fieri ex in- tentione extrinseca , neque ob conlrarium defectum potest censura ferri; utrumque enim diximus. Est autem ratio differentiae, quia per prohibitionem priorem per se ac directe prohibetur actus exterior malus, in quem fertur censura, et illa addilio talis in- tentionis non auget, sed potius restringit prceceptum; at vero per aliud praecepturn directe juberetur interior intentio. Item in bonis actibus, seclusa sola extrinseca inten- tione, non manet exterior materia censuroe, ut declaratum est; in malis autem additio pravae intentionis supponit in actu externo sufficientem materiam praecepli, et non tollit illam deformitatem ; et ideo recte potest ille actus cum illa limilatione sub censura pro- hiberi. SECTIO III. Utrum actus exterior, per quem censura incurritur, debeat esse in sua specie perfectus et consum- matus. 1. Sensus quxstionis. — Superest autem cxplicandum, qualis actus exterior requira- lur, vel sufficiat ad materiam censurae. Iu quo non inquirimus de gravitale inaHliab; nam de hoc in sectione seqnente dicemus ; sed de perfectione, vel imperfectione ipsius actus moralis, vel quoad integritatem ejus, seu consummationem , vel quoad rationem voluntarii, aut aliam sirnilcm condilionem, ut in discursu explicabimus. Potest autem haec quaeslio tractari, vel in ordine ad potes- tatem Ecclesiasticam, vel in ordine ad usurn. 2. Propter externum peccatum non consum- matum in sua specie posse ferri censuram. — Prior sensus parum difficultatis et utilitatis habet, quia, si peccatum esl externum, et sufficientem gravitatem habet, ex se potest esse materia censurae, sive in sua specie sit inchoatus, sive perfectus, et sive hoc, sive illo modo fiat, id est, per directam volunta- tem, aut per indirectam, vel per ignoran- tiam, etc. Prudenlise autem judicis habentis potestatem erit discernere, an expedial, nec- ne, prohibere sub censura tale peccatum quo- vis modo fiat, vel tantum sub tali aut tali conditione. Posterior autem sensus difficilis est propter legum varietatem, et propler eamdem causam estutilior ad discernendum, quando ita fiat contra praeceptum, ut censura incurratur. Unde intelligitur, quaestionem hanc proprie locum habere in censuris a jure impositis, vel ab homine per generales sen- tentias, vel mandata ; nam aliae, quae versan- tur circa particularia, jam satis sibi determi- nant materiam seu culpam, propter quam feruntur. 3. Varii modi actuum imperfectorum. — Ut ergo de hac re nonnullas generales regulas tradamus , advertendum est pluribus modis posse actum interiorem esse imperfectum. Primo quoad solum terminum, seu effectum aclionis physicae, ut sic dicam, ita ut actio ex parte peccantis perfecta sit, tantumque desit ullimus eflectus ejus. Ut, si quis alte- rum percussit Iethali vulnere, etiamsi jam tunc peccatum suum, quatenus in ejus ac- tione consistit, consummaverit, nondum ta- men dicitur perfectus homicida, donec alter moriatur. Secundo, potest actio esse imper- fecta, quia licet exterius attentata, seu in- choata fuerit, tamen in re ipsa non solum non perfecit ultimum effectum a peccatore inten- tum, verum etiam neque aliquid operata est, quod ad talem effectum sufliceret. Ut cum in praedicto exemplo, vel vulnus non est lelhale, vel cerle nullum, quia manus percutkntis aberravit. Tertio, polest actio exterior esse perfecta,etiam quoad ultimum effectum,esso PECT. III. NUM DEBEAT ESSE ACTUS EXTERIUS CONSUMMATUS. 93 taraen imperfecta quoad voluntatem vel etiamsi sagittam emittat, vel ictum in eum scientiam, qua fit. Ut si quis occidat homi- dirigat, non incurrit in canonem Si quis nem casu, et ignorans esse hominem ex ne- sundente ; nam in effectu et reipsa manus eli«entia culpabili, vel putans esse hominem, violentas illi non imposuit, prout verba legis et ignorans esse clericum; vel ex parte vo- prae se ferunt. Quam rem late tractat, et ad luntatis.si nollet occidere, sed terrere, vel ad eam plures auctores citat Ugoliuus, tab. 1 de summum vulnerare aut mutilare. Quarto, Censur., cap. 9, § ult.; et in simili videri potest effectus intentus esse perfectus, modus possunt Covarruvias, in cap. Alma, 1 part., tamenexterioresseimperfectus in illo genere § 10, num. 15; et Navarrus, de Datis et peccati, ut contingit in illo casu cap. ult. de promiss., num. 15, vers. Octavo noto. Itaque Simonia ubi intervenit mutua datio, et re- in hac materia haec regula potissimum ser- ceptio rei spiritualis pro temporali, qui est vanda est, essetque sufficiens, recte appli- ultimus effectus ab utroque operante intentus; cata ad omnes casus, scilicet, ut verba legis obtinetur autem sine ullo exteriori pacto; et in toto rigore et proprietate teneantur, et ex hac parte actio est imperfecta. Denique, strictissime limitentur, quantum proprietas potest peccatum externum esse imperfectum verborum permiserit. ex fictione animi, quia operans revera non 5. Varii casus ex prxdicta assertione defi- intendit tale vitium committere, sed simulare niuntur. — Et hinc definientur varii casus, aut fingere quod committit; quod tunc etiam ut de simonia etiam conventionali, quae non crit peccatum, quando ipsa simulatio prohi- pervenit ad effectum seu traditionem rei ex bita est; ut cum aliquis verbo, aut faclis se utraque parte; tunc enim propter imperfec- profitetur haereticum aut infidelem, cum in- tionem actus non incurri irregularitatem tcrius talis non sit. Possuntque fortasse alii docuit Navarrus, inSum.,cap. 23, num. 104, modi hujusmodi peccatorum imperfectorum ubi alios refert. Idem de eo, qui electionem excogitari. Sed omnes sufficienter ad haec inchoat, non tamen perficit, contra legem sub c.pita reducuntur, vel ex eis expediuntur. censura prohibentem eligere; illum enim non incurrere censuram, cum multis Canonistis, Prima conclusio. et contra alios docuit Ugolinus, de Cens., tab. 1, cap. 20, § ult., num. 7. Ex hoc prin- 4. Dico ergo primo : quandocumque lex cipio, quod actus ille est imperfectus. Addit absolute profert censuram ratione alicujus tamen ipse limitationem quandam ad hanc delicti sub verbis includentibus aliquem effec- regulam, nimirum, si actus consistat in qua- tum ultimum, donec talis effeotus consumme- dam successione continua, ut est aedificare in tur, non incuiritur censura. Unde, quantum- alieno solo, retinere alienum, aut concubinam vis perfecta sit actio ex parte delinquentis, si in domo; nam tunc ait sufficere actum inchoa- effectus impediatur etiam miraculose, censura tum, et nondum perfectum, ad incurrendam etiam impeditur; ut, si excommunicatio sit excommunicationem. Sed non est necessaria lata contra homicidam, quamvis ad mortem limitatio, quia in his, et similibus exemplis sufficienter aliquis vulneret, ita ut naturaliter actus perfectus est, quantum lex requirit; dcsperetur vulnerati vita, donec hic moria- nam, dum aedificatio absolute prohibetur, in tur, non manet alter excommunicatus. Et, si ea actione non includitur terminus consum- miraculose vivat, consequ-Miter impedietur matus; et ideo ipsa actio, ut est in fieri, est ceusura. Haec est communis sententia, et fun- consummatatransgressiotalis prsecepti, dum- dari potest a simili incap.Perpetuo, de Elect., modo talis sit, ut ad peccatum mortale suffi- in 6, ubi dicitur, ferentem suffragium pro ciat, juxtaea, quse dicemus sectione sequenti. indigno, si non sortitur effectum, non incur- Lex autem prohibens retinere alienum, aut rere pcenas. Ratio autem est, quia verba legis concubinam, ex parte est positiva, praeci- proprie intelligenda sunt, et stricte, praeser- piens actum restituendi alienum, velejiciendi tim in maleria odiosa, quae restringenda est, concubinam; et cum id praecipit sub censura, juxta regulam juris. Unde a fortiori sequitur, semper designat tempus, intra quod facien- eum, qui omnino aberravitabeflectu intenlo, dum id est; c-t consummato illo tempore, et inteutato, non contrahere censuram similis censetur trausgressio consummata , et per- legis prohibentis tale peccalum sub nomine fecta. Quod si lex non designaret tempus, sed includente etfectum. Ut, si quis volens per- praeciperet quam prinium fieri, ipsa omissio cutere clericum, casu illum non attingit, actus esset perfecta transgressio praecepti, 94 DISP. IV. DE CAOSA PROPTER QtiAM CENSURA HSRRI POTEST. slalmi ac intelHgcreturconsummata. Denique imposita sit; nam ille rcvcra non est homi- ex hoc principio definitur illa queestio, an cida, cum mors non sit ex actione ejus secuta. lex, quae solum profert eensuram contra com- Nec sufficit, quod aliquid ad mortem coopere- mittentes aliquod deliclum , comprehendat tur, tum quia illamet est imperfecta respectu eliam consulentes. Pars enim negans ex hoc legis prohibentis homicidium; tum etiam quia principio concludenda est, nisi oppositum ex- est valde per accidons, et proprie non est ab pressum sit in lege, ut late docet Navarrus, actione ipsius vulnerantis, 6ed a superve- in Sum., c. 27, num. 51, cum Gajetano, verbo niente causa , quse in tali subjecto vulnere Excommunicatio, in princ, ubi hanc regu- affecto magis operatur; et ita vulnus illud lam ex professo tractat generaliter, et spe- quasi materialiter et dispositive concurrit, cialiter in c. 47. De qua etiam videri potest valde tamen remote respeeltt vulneranlis. Soto in 4, dist. 22, queest. 1; Navarrus etiam, Nec etiam sufficiet, quod sic vulnerans inten- de Datis et promiss., n. 13, vers. Octavo tionem habuerit fortius vulnerandi, vel eiiam' noto; Covarruvias, c. Alma, 1 part., § 10, occidendi, quia, ut dixi, intentio non sufficit num. 15; Ugolinus, tab. 1, c. 9, § ult. ad censuram, nisi quatenus ex illa sequitur 6. Secunda conclusio. — Dico secundo : actio exterior prohibita. quando exterior actio est de se imperfecta, et 8. Objectioni occurritur. — Notandum pro insufficiens ad effectum lege prohibitum , secunda assertione. — Ilic vero instabit ali- tunc, licet effectus aliunde sequatur per ac- quis de irregularitate, quas in illo casu con- cidens aut pracler illum modum, quem lex traheretur propter homicidium subseculum. peculiariter prohibet, tunc non incurritur Sed quia de anlecedente assumptoex professo censura, quantumvis intentio operantis mala infra dicendum est; indiget enim multa ex- sit. Ratio est, quia lex per se primo polius plicatione; ideo illo supposito, dicendum est, prohibet actionem, quam effectum, quia lex irregularitatem non solum in homicidam, sed est de actionibus humanis, de effeclibus au- etiam in dantem causam , vel occasionem tem quatenus per actiones fiunt; si ergoactio homicidio, esse imposilam, si tamen homici- talis non est, qualis ipsa lege humana prohi- dium subsequatur. Et est differentia inter betur sub censura, quamvis contingat sequi illam censuram, quod illa non imponitur prin- cffectum, quem lex humana vitare cupit, imo cipaliter per modum pcenee, sed per modum quamvis ab ipso delinquente interius inten- inhabilitatis, ob significntionem et indeccn- datur, non incurret censuram. Exemplo hoc liam, ralione homicidii subsecuti. Sed de hoc, patet in casu illo de simoniacis mentalibus, ut dixi, plura suo loco. Hic vero observare qui exterius consummant mutuam dationem oporlet, quamvis hoc sit verum, et tutum in ctacceptionem,sine ulla conventioneexterna, foro conscientiae, quando est moralis certi- nec tacita, nec expressa; in eis enim perfici- tudo, quod talis effectus, v. gr., mors non tur ultimus effectus simoniacee intentionis, a poterat provenire ex tali vulnere vel aclione, aoa etiam illa actio exterior maculatur, et nihilominus tamen, quando non est certi- aliquo modo simoniaca est, per relationem ad tudo, sed res dubia, tunc potius servandam illam intentionem, a qua imperatur; nihilo- esse ccnsuram, et absolutionem petendam, minus tamen in illo genere est imperfecta saltem sub conditione, ad dubinm tollendum. actio, quia in ea non intervenit paclum ex- Tum quia ha^c pars est tuta, et in contem- ternum; et ideo ratione illius non incurritur nenda illa censura posset esse periculum; censura, quia lex Ecclesiastica, qure talern tum etiam quia si causa talis fuit, ut proba- censuram imponit, non vetat illum effectum bile generet dubium, et alioqui effectus sit dandi et accipiendi, nisi ut provenientem ex subsecutus, merito in humano judicio prasu- pacto tacito vel expresso. mitur, illum effectum inde duxisse originem. 7. Corollariumex prxcedenteassertione. — Quapropler multo magis in foro contcntioso Ilinc etiam videlur sequi , si quis vulncret necessarium erit, ut manifestis probationibus alium tali vulnere, quod de se non sit suffi- constet, illam aclionem non poluisse esse cau- ciens ad causandam mortem, quamvis con- sam talis effectus. Sed de hac generali ma- tingat illum mori ex aliqua superveniente teria, scilicet, quomodo quis se gereredebeat causa accidentali, cui vel ipsemet vulneralus circa censuram in casu dubii, inferius latiu3 occasionem dedit, vel aliunde contingenter dicemus. occurrit, in eo casu non incursurum vulne- 9. Tertia conclusio. — Dico tertio : quando rantem censuram, etiamsi conlra homicid ;.»s peccatum fuit imperfectum ex defectu per- SECT. 11!. NUM DEBEAT ESSfi AfcTUS EXTERlPS CONSUMMATUS. 98 r cli voluntnrii, tunc perpendenda sunt verba nam si sit lex prohibens sub censura ip.so leds et nalura censuras; nam, si verba legis facto incurrenda, ne aliquis hsereticus domi talia sunt quse postulent perfectum, et direc- recipiatur, et consanguineus vel amicus illum tiin voluntarium, tunc imperfectio actus ex- domi recipiat,nonincurrit censuram, utcom- rludens tnle voluntarium, excusabit etiam a muniter Doctores tradunt, quos refert, et se- censura. Ratio hujus partis clara est, quia quitur Navarr., in Sum., c. 27, n. 55. Id lex non operatur ultra id, quod propriis ver- autem solum esse videtur, quia id non fit ex bis suis continet ac declarat. Exempla autem affectu violandi legem, sed ex quadam neces- sunt si lex dicat : Qui prxsumpserit hoc fa- sitate et affectu naturali; ergo idem erit cere Oui temere hoc fecerit, Qui temerario quoties ex simili affectu,. vel passione pecca- ausu et similibus modis, quos inferius, expli- tur. Respondetur, assumptum quidem illud cando particulares censuras , annotabimus. verum esse, non tamen propter illam ratio- Nnm per illas dicendi formulas significatur, nem, sed quia tunc non peccatur contra illam talem censuram solum ferri in eum, qui di- legem, neque (formaliter loquendo) fit actio recta et deliberata voluntate talem legem tali lege prohibita. Quandoenim lex prohibet transareditur, Advertcndum esl autem, non recipere hrcreticuui , formaliter intelligenda auamcumque impcrfcctionem voluntarii ex- est de hasretico. quatenus hasreticusest; tunc cusare sed illam tantum, qua3 excludit vo- veronon recipitur, ut haereticus, sed ut ami- luntarium directum et ex certa scientia; cus, vel consanguineus, vel eliam ut homo, si nam si quis ex passione, vel ex amore hu- fortasse indigeat. Quando vero censendus sit niano aut ex timore simili lalem aclum faciat, recipiens, sub una vel altera ratione recipere, actus quidem aliquo modo est imperfecte vo- in foro interiori ex intentione ejus facile ju_ luntarius, quia est secundum quid involun- dicabitur, in exteriori vero ex circumstantiis tarius- etnihilominuscensuram incurrit, quia discernendum erit, ut Navarrus notavit. In- vcre prresumit, seu temere agit quod lex tentio etiam praacipientis attente pensanda prohibet. Quanquam aliquando talia possent est; nam, si solum generalibus verbis fertur esse verba legis, ut sic peccantem non com- in receptatores haereticorum, recte et juridice prehenderent, ut lex, qua3 dicit: Qui ex con- \\\o modo exponitur; si tamen ex aliis verbis tcmptu jejunia fregerit, anathema sit, non particularibus legis constet, etiam prohibere comprehendet eum, qui ex passione jejunium recipere ipsam personam, aut ei benefacere, frangit. Itaque in hoc etiam servandum est ut resipiscat, tunc aliter judicandum erit de illud, quod diximus, ut attente pensentur actione recipiendi. Quia , etiam si non reci- vcrbalegis, etqualemmodum operandi postu- piatur hajreticus, ut hacreticus est, seu in ]ent. favorem haeresis, favor, vel receptio ipsius 10. At vero, silex nullum speciale verbum persona3 mala erit, nisi intercedat gravis addai, sed absolute prascipiat, et censuram causa, qure ad excusandum sufficiat; qualis ferat contra transgressores , tunc volunta- erit, aut extrema necessitas talis personaa, rium. quod sufficit ad peccandum deliberate aut tanta conjunctio cum illa, ut quasi una et humano modo contra illam legem, et ad moraliter censeantur, ut est inter parentem contumaciam ad censuram, satis cst ad talem et filium, vel etiam inter fratres, vel alia pcenam ipso jure impositam incurrendam. minor juxta materias qualitatem; non enim Ha3C regula videtur manifesta ex terminis, pntest uniformis regula pro omnibus tradi. quia, sicut illa lex absolute prohibet lale de- Quando vero non inlercedit causa sufficiens lictum, ita absolute profert censuram; ergo ad excusandam culpam, nec censura excusa- ex vi talis Icgis non plus, nec alius modus bitur propter modum voluntarii, ut declara- voluntarii requiritur ad incurrendam cen- tum est. suram, quam ad peccandum contra ipsam Ie°em. Quocirca inhujusmodi casu, licet quis Num metus excuset ab incurrenda censura, peccet ex libidine, aut ex amore humano, et cum aliquo involuntario secundum quid, si 12. Hic vero statim occurrebat quasstio, si tamen ille modus voluntarii satis est ad pec- actus sit voluntarius simpliciler, involun- candum contra illam legem , et alioqui ma- tarius vero secundum quid ratione metus, an teria est proporlionata, ut supponimus, satis hoc satis sit, ut ncu contrahatur censura. etiam erit ad incurrendam censuram. Sed hoc non habet hic peculiarem difficulta- M. Objcctio. — Solutio. — Scd contra ; tem. sed communem de lege humana, an 96 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. metus excuset ab illius transgressione. Non v. gr., incestum cum consanguinea ; conlin- est autem dubium, quin interdum excuset. Si gere ergo potest, ut metus excuset illum ac- ergo talis est metus, ut excuset a culpa, ex- tum, ut prohibitum ab Ecclesia, etiamsi non cusabit etiam a censura, tura quia censura excuset libidinosum accessum, quia intrin- supponit culpam, ut dictum est; tum etiam sece malus est; et tunc quamvis non omni quia adjectio censurae non impedit, quominus culpa excusetur ratione metus, excusabitur metus, qui excusaret a culpa transgressorem censura, quia illa non contrahitur nisi ob vio- talis legis, praecise imposita3 sine censura , lationem praccepti Ecclesiaslici , ut sic. Quo similiter excuset, etiam si censurae poena ad- modo excusari possunt a censura, si lata sit dita sit, supposita quod materia est eadem, contra adjuvantes Turcas dimicanles conlra et obligatio in conscientia per se sufficiens, Christianos, Chrisliani, qui metu mortis re- scmper tamen humana, quae non obligat cum migant, etiam quando Turcae Christianos per- tanto dispendio et rigore. At vero si metus sequuntur. Quanquam forte non excusentura non excusat a culpa, non excusabit etiam a peccato conlra naturalem legem, quia coope- censura; neque fingi potest casus, in quo me- rantur positive ad actionem intrinsece ma- tus sufficiat ad excusandam talem pcenam, lam; quamvis hoc posterius minus certum scilicetcensuram, etiamsi non excuset a gravi sit, quod perlinet ad materiam de voluntario. culpa, quandoquidem lex, ut supponimus, Et hanc ob causam etiam dixi, voluntarium absolute imponit censuram adversus trans- hujusmodi debere esse sufficiens ad contuma- gressores talis legis. Secus vero esset, quando ciam, quia censura propter contumaciam po- adderet aliquod verbum indicans et postu- nitur, et per illam iucurrilur. Unde si modus lans liberiorem modum operandi, de quo jam transgrediendi praeceptum lalis sit, ut ad dictum est. peccandum sufficiat, non vero ad contuma- 43. Quis metus excuset ab observatione ciam, poterit a censura excusare, licet non legis humanse. — Quis aulem metus sufficiat excuset a culpa etiam gravi, et ita contingit ad excusandum ab obligatione observantiae in praedicto casu. Poterat autem inquiri, an legis humanae, in propria materia tractandum ratione ignorantiae etiam haec dno sint sepa- est. Nunc breviter dicimus , regulariter Jo- rabilia , occurrebatque gravis quoestio de quendo, metum mortis, vel allerius gravis ignorantia juris vel facti, an excuset a cen- nocumenti, quando est urgens, et cadens in sura, quando non excusat a culpa. Sed de constantem virum, sufficere ad hanc excusa- hac re dicemus commodius infra, sect. 6. tionem, quia praecepta Ecclesiastica ordinarie 4 5. Quarta conclusio. — Probatur prior non obligant cum majori rigore. Unde prop- pars assertionis. — Dico quarto : quando ex- ler minora incommoda vitanda excusamur ternum peccatum procedit ex animo ficto, ita obligatione jejunii, aut Missao audiendae. Dixi ut eam ob causam actus exterior non sit sim- autem regulariter, quia si talis metus incutia- pliciter in specie completa moralis actus, cui tur directe in conlemptum religionis aut Ec- est annexa censura ex vi et proprietate ver- clesiasticai potestatis, tunc potius sustinenda borum legis, tale peccalum non est sufficiens esset mors, quam lex Ecclesiastica violanda, materia talis censurae; secus vero erit, si, qnia jam non agitur de sola observatione le- non obstante simulatione, aut fictione, pec- gis, sed.de vitando gravi damno nostrae reli- calum externum revera sit in sua specie con- gionis, cujus bonum commune tenelur homo summatum. Prior pars est contra Cajet. 2. 2, pracferre propriae vitaj. Et Ecclesia potesta- qusest. 42, art. 4, circa ad 2, et quaost. 94, tcm habet obligandi in eo, vel simili casu, art. 4. Est tamen nostra sententia communis, cum dicto rigore; et ita expedit facere; igitur quam tenet Navarr. , in Sum., cap. 44, ita obligat. Et, si censuram imponit, maxime num. 25, et cap. 27, num. 56, ubi refcrl alios. pro illo casu eam imponere censenda est. Et ralio est, quae tangitur in cap. Cum vo- Tunc ergo metus non exccsabit a censura, lunlale, de Sent. excorn., quia voluntas et sicut non excusat a culpa. intcntio est, qude distinguit malejicia; efc idco, 44. Si lex Ecclesiastica prohibeat sub cen- si illa desit, deest etiam deliclum, pro quo sura id, quod jure naturx est prohibitum, censura imposita cst. Exemplum vulgare est potest metus excusare a censura, licet non a de ficlo luerelico extcriori, qui simpliciter culpa. — Oporlet tamen adverlere, aliquando non est haereticus, cum veram fidem retineat, per legem Ecclesiasticam sub ccnsura prohi- scil apparct haeretieus, quia lalem so fingit. beri id, quod jure naturae prohibilum est, ut, Si ergo Icx cxcommr.nicat ipso facto, vel SECT. III. NUM DEBEAT ESSE ACTUS EXTEMUS CONSUMMATUS. 97 aliam censuram fert contra haereticos , vel illum actum videri imperfectum , quia non contra profitentes talem haeresim, ille non satis exprimit interiorem animum, nec om- incurret talem censuram, quia perfecte ac nino est illi conformis, quia minus exterius simpliciter non agit contra talem legem. Illa apparet, quam interius sit. Respondelur, enim verba in rigore non significant appa- hunc defectum non minuere culpam, sed po- rentiam sed veritatem et proprietatem; et tius augere, si fieri potest, quia illa actio alioqui sunt restringenda , cum in materia exterior ex se satis exprimit interiorem ani- odiosa versentur; loquimur autem semper mum. Quod autem ab aliis non ita percipia- juxta proprietalem verborum legis, quia, si tur, provenit non ex defectu ipsius aclus, sed lex ipsa extendat prohibitionem, et censu- ex conjunclione alterius significationis, vel ram etiam ad eos qui ficto animo talia profi- sensus, per quam non minuitur prior malitia, lenlur, vel aliquid simile operantur, non est sed additur nova simulati animi seu hypo- dubium, quin incurratur censura, quia illa crisi affecti. est materia sufficiens, cum sit grave pecca- 18. An qui exterius facit actum sub censura tum externum. Secus vero est, quando lex prseceptum sine interiori attentione, censuram simpliciter loquitur de tali peccato. evitet. — Henr., lib. 13 de Excommun., c. 21, 16. Neque obstat, quod exterius discerni §1, in fine. — Sed quaeres, an eodem modo non possit, an illa actio exterior procedat ex sentiendum sit quando aliquis e converso interna credulitate, necne; hoc enim perti- exterius tantum servat praeceptum Ecclesiae, nebit ad exlernum forum, ut possit ille pu- ficto tamen animo, aut sine sufficiente actu niri tanquam haereticus, quamvis cum illo interiori, an (inquam) id satis sit ad evitan- mitius agendum sit, tum propter catholicum dam censuram impositam contra transgresso- animum, quem nunc prae se fert, tum propter rem talis praecepti; ut, v. gr., si excommu- probabiles conjecturas, quae moraliter deesse nicelur, qui Missam omiltit die festo , vel non possunt, quia talis ficta professio erroris non recitat horas, cum tenetur, an, qui est nunquam fit sine aliqua magna occasione ti- praesens, vel profert verba, voluntarie om- moris vel amoris humani. At quoad forum nino distractus, vel nolens aclum religionis cunscientiae, in quo censura contrahitur ex vi exercere, sed tantum apparenter, incurrat legis, salis est. quod vere in re peccatum tale nihilominus censuram. Quidam absolute ne- non fuerit, quale per legem prohibitum est. gant in eo casu incurri censuram, quia jam Nam , ut supra dixi, interdum actus exte- impletur praeceptum Ecclesiae quoad substan- rior requirit aliquem interiorem, ut vere ac tiam actus exlerioris, quod satis est ad sabstanlialiter sit in illa specie virtutis vel evitandam censuram, quia illa transgressio vitii, quam lex praecipit, vel prohibet, qui praecepti non est perfecta et completa. A.Te- proinde simul praecipitur aut prohibetur, runtque exemplum de eo, qui confiletur cum actu exteriori, etiamsi forlasse de illo lempore praescripto ab Ecclesia, ficte lamen, exterius conslare non possit. aut non integre; nam id satis est ad non in- 17. Exemplo dilucidatur posterior asser- currendam censuram Ecclesia), licet non sit tionispars. — Objectio. — Solvitur. — Secus satis ad non peccandum. Simileque adduci vero erit, si e contrario (quod in ultima parte posset de comtnunicante in Paschate in poc- assertionis langilur) simulntio et fictio solum cato mortali. sit ad occullandum delictum, non vero ad 19. Dubii resolutio. — Sed hoc abs^lute. illud, seu animum ejus minuendum, vel tol- etin universum mihi non probatur. Gonside- Lndum; tunc enim, quamvis delictum occul- randum ergo censeo, an ille defectus inlerior, letur, nihilominus incurretur censura, quia sive sit inteationis, quod proprie spectat a. delictum revera opereconsummaturetanimo; fiotionem, sive attentionis, qui solum esl quod vero occultetur, accidentarium est. Ut distractio quaedam, an (inquam) talis defec- siquis animo haeretico verbis profi'eatur erro- tus sit contra substantiam actus praecepti, ut rem suum, ita tamen verba componat, vel praeceptum est; nam, si non sit conlra sub- amphibologice eis utatur, ut possit subterfu- stantiam, excusabit censuram, imo etiam ex- gere, et in alio sensu explicare, nihilominus cusabit culpam contra praeceptum Ecclesiae, excommunicationem incurret contra haere- licet non excuset culpam contra aliud jus licos latam, quia est verus haereiicus interior divinum vel naturale. Exemplum cst in illo et exlerior; et illa ficlio non minuit culpam, casu de communicante in Paschate in peccato sed ner accidens occultat, Quod si dicas, mortali. Idemque erit de confitente valide, xxm. 7 9:; DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. non tnmen fructuose (si supponamus dari sa- maliler loquendo de actu prrecepti, etiamsi cramentum confessionis validum et informe). materialiter videatur idem externum opus At vero si defectus ille sit conlra substan- facere ; ideoque incurret censuram, si abso- tiam actus praccepli, ut prrcceptum est, lute conlra omittentes posila sit. Quod semper etiamsi exterius quasi malerialiter fiat, quod addo, quia, si in lege sit aliquod verbura praeceplum est, non satis erit ad excusandam magis limitans, seu coarctans ccnsuram, juxta censuram absolule impositam cont-a trans- proprietalem ejus judicandum erit, quia cen- gressores lalis prsecepti, quia ille vere trans- sura non extenditur ultsa volunlaleic legis- greditur illud praeecptum, et nulla ex parte laloris, prout expressam in lege. illud implct. Talisque, ut opinor, esset Ule, qui in Paschate communicaret, non solum in SECTIO IV. peccato mortali, sed etiam sine vera fide, animo ir.idendi, vel occullandi suum erro- Utrum ^™./6"* g£ propter solum peccatum ' .. , mortale, vel etiarn propter veniale. rem, quia nimis est directe contra substan- tiam lalis praecepti. Idem censeo de illo, qui 1. Culpam debere esse proportionatam exterius confitelur, eliam inlegre, tamen sine censurx. — Ex dictis in praecedentibus sec- dolore, vel proposito sufficienle ad substan- tionibus possumus hic statuere generale prin- tiam sacramenti, ut supra suo loco dixi, quia cipium certum, nempe culpam, pro qua ille dcfecius est etiam coatia substantiam imponenda censura est, debere esse propor- aetus prsecepli. tionalam tali censurae. Probatur nalurali 20. Efficiens actum sub censura prxceptum ratione, quia poena debet esse commensurata integre quoad substantiam, licet ex alio capite culpae, et e contrario; nam contra -justitiam peccet, censuram non incurrit. — Unde opor- commutativam est, gravem pcenam pro levi tet allenle considerare, aliud esse implere culpa imponere; sed censura habet rationem prarceplnm quoad substanliam, aliud vero poena3, et ob hanc rationem culpain supponit; maleiialiler efficere exteriorem aclum, quem ergo ratio justitia? poslulat, ut talis culpa sit lex pracipit. Nara de primo est vera et commensurata gravitati talis poenae. communis sententia, id sufficere ad vitandam 2. Censuram gravem supponere mortale censuram positam in Iransgressorem talis peccatum, ut juste feratur, ad levioremvero prtccepti, quia ille revcra noa esset trans- veniale sufficere. — Et ex hoc principio infe- gressoT illius prajcepti, eliamsi fortasse alio runtur duae conclusiones , quas generatim titulo peccet. Boc aulem sensu distinguilur sumptn? eamdem videntur habere certitudi- substantia praecepti a modo extrinseco, ut, nem. Prior est, censuram gravem, id est, v. gr., quod fiat propter Deum, vel tneri- quae privat bonis majoris momenti, et ex se torie, aul fructuose, vel in statu gratise. Quo magnum infert nocumentum, et ideo posset etiam sensu habet locum recepta doctrina non inc.ongrue censura ma.jor appellari, ad D. Thom. et omnium , preeeeptum per se minimum supponere peccatum mortale, ut nbligare ad substanliam actus, non ad mo- juste ferri possit. Posterior est, minorera seu dum. In hac vero subslanlia aclus precceptii^ leviorem censuram pro veniali etiam peccato ut prseceptus est, inclut:itur voluntas, in- imponi posse. Ralio utriusque ex proposito tenlio aut attenlio necessaria, ut talis aclus principio per se statim patet, quia esset liumanus, et illius moralis rationis, secun- contra aequitalem juslilia? pro levi culpa gra- dum quam praecipitur. Unde, si hoc desit, vissimam poenam imponere; sed qumlibel quamvis exterius videatur exerceri actio major censura gravissima pcena est; venialis jrauepta, illud est onmino materi.iliter, et autem culpa est levis; ergo non potest esse lon secundum subslantiam praecepti. Quod illa poena commensurata huic culpae. Secus in his rebus moralibus valde adverlendum vero est de minori censura ; illa enim levis est, quia prsecepta etiam Ecclesiastica dantur est pcena ; et ideo etiam propter leve pecca- de aclibushumanis, ut huimiani sunt. Et juxla tum imponitur. Nec refert, si quis dical, cul- hasc iuclicandum est etiam in alio casu de pam venialera esse majus maluin quacumque audienieMissam, vel recitante sine ulla alten- censura, eliam gravisssima, ut proplerea ob tione; nam juxti veriorem doclrinam atten- illara solatn impooi possit; nam poena non tio aliqua est de substantia talis actus, ut est commensuranda culpae secunduiu a-qua- cadil sub praeceplum; et ideo qui nullam litatem; sic enim nunquam poterunt adue- habel, vere oraittit interius, et extcrius, for- qouri, cum sintordiaum diversorum, piopter SECT. IV. LTRUM CENSCRA FERRI POSSIT PROPTER SOLUM PECCATUM MORTALE. 99 qnod non recte hoc modo comparantur; sed cap. 2, prn?cipitur, ut pro parvis et Ievibus secundumproportionem, ut scilicet illi culpue, culpis nemo excommunicetur, nec prseter eas qure in suo ordine gravis est, pcena respon- culpas, pro guibus antijui Patres arceri ab deat in suo eliam ordine gravis. Quod cum Ecclesia jusserunt committentcs. Et habelur in omni pcena necessarium sit, maxirne ta- in cnp. Nullus, 11, quccst. 3, ubi sunt plura men in medicinali, qualis est censura, ut de alia decreta de hnc re. excommunicalione dicitUT in cap. Multis 2, 4- Quanfa cum moderatione debeat judex qupcst. 1, et in cap. 1, de Sent. excomm., uti censuris. — Atque hinc fit, ut si aliis in 6, in princip., et ad suspensionem et inter- pcenis possit curari, aut imperliri peccatum, dictum idem extenditur; et inferius agendo aut contnmacia corrigi, eis prius utendum dccensuris in particulari, et preesertim deex- sit, ut statuit Concil. Trident., sess. 25, c. 3 communicatione, utraquepars evidentius pro- de Reformat., quod decretum valde est no- babitur. Inlelligenda aulem baw sunt, juxta tandum in confirmationem hujus doctrina\ dicta sectione preecedente, de actu, qui in Et in Goncil. Meldensi, cap. 56, quod refertur ipso opere externo sit sufficiens ad peccatum in c. Nemo Episcoporum, 11, quaest. 3, valde mortale; nam si quis ex voluntate, quae sit notanda sunt verba illa : Et illi qui aliter peccatum mortale, levem actiui exteriorem nonpotuerit corrigi; agit enim de excommu- faciat (ut, v. gr., leviter perculiat clericum, nicatione majori, quam negat debere imponi, vel quid simile), non incurret majorem ex- nisi pro crimine mortali, et cum dicta limita- communicationem, juxta principia posita in tione, scilicet, quando necessaria censetur ad dicla sectione. correctionem. Ex quo etiam valde consen- 3. Non omne pecccatum mortale esse taneum ralioni est, et intentioni pmedictorum dignum censura gravi. — Ex quo ulterius canonum, ut, cum inler censuras specie Jntelligitur, quamvis censura major ferri non diversas una sit minus gravis, quam alia, et possit, nisi pro peccato morlali, non tamen omnes ad hunc finem tendant, corripiendi e converso quodlibet peccatum morlale, etiam contumaciam, et reprknendi peccata, quando ^xternum (jam enim de hoc semper loqui- ille potest obtineri per censuram minus gra- mur) esse dignum tali censura. Sicut etiam vem, illa tantum imponenda sit, et non slatir. in minori censura respeclu venialium id no- esse inchoandum a suprema censura, ut est lissimum est; quis enim dicat, pro quolibet excommunicatio major, qua pcena nulla in levi mendacio possehominem excommunicari Ecclesia major est, ut dicitur in cap. Corri- minori excommunicatione? Idem ergo cum piantur, 24, quaest. 3. proporlione intelligendum est de majori res- 5. Judices debere incipere correctionem a pectu mortalis peccati. Et ideo dixi in priori levioribus censuris. — Atque hanc fuisse an- asserlione, ad minimum requiri peccatum tiquae Ecclesioe consuetudinem, et hunc, yel morlale, ut indicarem, non quodiibet suffi- similem ordinem in his pcenis imponendis cere,sed specialem quamdam gravilatem pos- juxta sacros canones servari debere, satis lulari, aut quod scandalum generet in Eccle- colligitur ex cap. Prsesenli, 5, qua^st. 2, et ex sia, aut pacem perlnrbet, aut aliquod grave cap. Veritatis, de Dolo et coutumac, et ex nocumentum afferat, quod alia via non possit cap. 2 de Testibus cogehdis, et hoc etiam commode impediri. Heec aulem peceatorum notavit Gloss., in cap. Cum tu, verb. Per discretio, vel mortaiium inter se, vel venia- poenam, de Usuris ; et Gloss. in cap. Hono- lium inler se, ut pro his possit proportionata ratus, verb. Adhuc, 74 dist. Notanlque sus- ferri censura, et non pro illis, non polest una pensionem debere antecedere excommunica- generali regula praescribi; nulla enim suffi- lionem, scilicet in sacerdotibus, qui suspendi ciens excogitari potest, sed necessario id possunt. In laicis vero antecedet interdietum, commiltendum est prudentiae legislatoris , ut notantDoclores in citatis juribus; et Abhas et judicis, ut considerato fine principali im- in cap. ultim. de Cohab. Clerie. et mulier. ponendi censuram, et qualitale delicti, et Non quod hic ordo semper necessarius sit, necessitale, vel magna ulililate urgente, eam sed quod ad prudentiam judicis perlineat imponat. Et ideo Augustin., lib. de Correp. illum servare, nisi negolii gravitas aliud re- et grat., cap. 15, et referlur in cap. Corri- quirat, aut nisi probabditer judicet nullam piantur, 24, queest. 3, de excommunicatione esse spem fructus in praemillenda censura agens, ait, ex pastorali necessitate, et non minori; tunc enim inulile esset illam ferre, aliter ferendam esse. Et in Concil. Aurel, y, Sicut etiam inutile esset ferre maximam cen- 400 DISI». IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. suram, si nullus ex ea fructus speraretur, ut aliquibus, sed non est in usu. Quidquid vero ex communi sententia Juristarum docuit Fe- sit de nominihus, pro morlali peccato gravis linus in cap. Apostolicce, de Excep., circa suspensio imponitur, quae quidem non pote- init., et Jacob. de Graff., lib. 4 suar. decis., rit imponi pro veniali; esset eniin magna cap. 1, num. 48. Quod tamen intclligcndum improporlio, et inoequalilas. Si ergo aliquo est de fruclu non tantum privatce personce, suspensio propter veniale polest imponi, eri! Sed eliam tolius Ecclcsire, quia non solum ad illa levis, et quoad rem servansproportionon salutem ejus, in quem ferlur, sed etiam ad cum excommunicatione minori, quidquid sii aliorum exempluni et disciplinam ordinatur de usu vocum. Idemquo est proportione ser- censura. vata de interdicto; nam licet illi hoc pro- prium sit, ut pro peccato alieno imponi Ad singulas censurx species in parliculari possit, tamen, cum ferri non possit nisi applicatur supra posita doctrina. propterpeccatum, vel proprium, velalienum, ut supra dictum est, et docet eliam Navarr., 6. De excommunicatione. — Ut vero haac, cap. 27, num. 168, cum illo peccato, propter quoe in communi, et indistincte diximus, in- quod fertur, comparandum est. Atque hoc telligantur magis , et probentur, oportebit modo certe non potest ferri interdictum ea ad singulas censurarum species breviter grave, ct quod alicujus momenti censeatur, applicare. Et primum in excommunicatione nisi propter gravem et mortalem culpam, dislinguunt Theologi duplicem excommuni- propter rationem superius factam. Si ergo cationem . scilicet, majorem ej, minorem , propler veniale peccatum nonnunquam fortur quarum dislinclio non est nunc a nobis ex aliquod interdictuni , illud esse non poterit, professo explicanda ; sed satis est supponere nisi valde leve, puta singularis personre, ad distingui in cffeclibus, et consequenter in aliquem particularem aclum, et per breve gravitale pcenoe. De excommunicatione igi- tempus, quod proinde leve dici polerit. Et lur majori cerlum est, solum posse imponi hac ratione superius insinuavi, sicut divi- propter mortale peccatum; id enim expresse ditur excommunicalio in majorcm et mino- habelur in juribus citatis, pnesertim 11, rem, ita posse divisionem eamdem censurae quecst. 3, cap. Nemo Episcoporum , el docel in communi accommodari, et generatim de- Leo Pap.,epist.89, et suo locodicemus latius. finiri, censuram majorem non posse im- Excommunicatio autem minor eliam pro pec- poni, nisi propter peccatum mortale, et calo veniali ferri polest, ut de facto incurrilur proportionatum; censuram autem minorem propler communicalionem in rebus humanis posse pro aliquo peccato veniali ferri. Sed cum excommunicato, ut constat ex Concil. hoec explicabuntur melius, disputando de Carthag. IV, cap. 4, et dicemus inferius. Quo siugulis censuris in particulari. fit, ut possii eliam lalis excommunicatio mi- nor pro aliquo peccato mortali ferri; id enim SECTIO V. fortiori sequilur, quia mortale gravius est • , , • , i _ ' rr-. . Utrum ad ferendam censuram requiratur contumacia. quam vemale, el interdum non suficit, ut vei sufflciat peccatum commissL, et prsteritum. ralione illius major excommumcatio feratur, ut dictum est; aliquando ergo polerit expe- 1. Duplex est modus ferendi censuram, ut clire, ut sallem feratur minor, ut infra etiam ex superioribus constat, scilicct per legem, dicetur. aut quodlibet prseceptum supcrioris prohi- 7. De suspcnsione et interdicto. — Vide bentis, vel pnecipientis aliquid sub censuu Summ. Confess., lib. 3, tract. 33, quxst. 227. ipso facto mcurrcnda; vel per scntenliam ju- — At vero de suspensione et interdicto ali- dicis condemnanlis reum ad talem pconam ob qui simpliciter a:serunt posse imponi pro commissum delictum. Circa priorem modum mortali, et pro veniali peccato; et in hoc fere non habet locum quaistio pra^sens, quin consliluunt differentiam inter illas censuras talis ccnsura ex vi ipsius proeccpti, et modi, et excommunicalionem. Ita loquilur Cajetan., quo fertur, includit conditionem requirenteni in Summ., verb. Prxceptum, et Navarr., in contumaciam,et inobedientiain adEcclesiam, Summ., c.qj. 27, num. 165, et alii. Sed non ut incurratur. Unde ut supra eliam diceba- video, cur non sit eadem proporlione loquen- mus, talis lex includit monitionem suflicien- dum, et distinguenduni cle suspensione gravi tem, ut illius transgressor sit inohediens, el et levi, quae major et minor appellatur ab contumax ad conlrahendam censuram. Solum SECT. V. AN SIT OMNINO CONTUMACIA REQUISITA. 101 er"o potost circa hoc relinqui qusestio, an et neque ex dictis Doctoribus, neque in univer- quomodo possithaec censura per ignorantiam sum ex Juribus vel Doctoribus loquentibus impediri, vel (quod idem est) quando igno- de censuris pro prseteritis culpis, potest iu rantia impediat contumaciam, et consequen- prsesenti effhax argumentum sumi. ter censuram, Sed de hac re, quia specialem 4. Adducuntur jura pro primaopinione. — difficullatem habet, sect. 7 instituemus. Nihilominus ad confirmandam hanc senten- 2. Superest ergo difficultas de censura, tiam afferuntur multu jura, in quibus videtur quse in particulari fertur per sentenliam a dicto modo ferri censura. Primum est cap. judice, an scilicet possit ferri propter pecca- Quidam, 5, quaest. 1, ubi Gregorius excom- lum praoteritum absque alia contumacia pra3- municat quemdam, quiocculte libellum contra i ter eam, quae est in transgressione proecepti, alium posuerat, nisi se proderet, etc. Nec dic quse saltem est materialis inobedientia, ut potest (ait Gajetan.) illum fuisse excommuni- videre licet apud D.Thom., 2. 2, quaest. 104, catum eo quod non impleverit prasceptum, art. 2, et qusest. 105, art. 1. Dixerunt ergo ut se proderet, quia hoc prrecepto non pote- aliqui posse censuram, etiam excommunica- rat obligari, neque novum delictumcommitte- tionem, ferri pro peccato commisso, etiamsi bat non se prodendo, cum conlrajus naturee tantum contra jus divinum, vel naturale sit. sit aliquem obligari, ut se prodat vel accuset Ita sentit Cajetan., 2. 2, qusest. 69, art. 2; in delictis omnino occultis. Excommunicalio Almain., de Potest. Eccles., cap. 10; Corduba, ergo illa pro delicto commisso pure lata est; in lib. 1, quscst. 27, § Sed ad exaltationem, at illa condilio fuit addita ex Ponlificis beni- qui refert Glossam expresse hanc sententiam gnitate, ut si ille vellet se prodere, posset ex- tenentem in cap. Rcmana, de Sent. excom., communicationem vitare. Secundo affertur iu 6, et Covarruv. eam insinuantem in cap. textus ejusdem Gregor., in cap. Inter quere- Alma mater, part. 1, § 10, n. 5; et Sylvest., las, 23, quaest. 4, ubi reprehendens queindam verb. Excommanicatio 1, notab. 3 et 4, Episcopum, eo quod alium excommunicave- verb. Excommunicatio 2, notab. 2 et 4, et rat propter injuriam sibi factam, non corripit quaest. 1 1 . Sed hi auctores non favent huic illum, eo quod censuram tulerit pro peccato sententiae, licet in modo loquendi inlerdum commisso, imo supponit talem censuram va- dicant excommunicationes ferri pro praeteri- lidam fuisse, sed reprehendit, quia pro vin- tis culpis, et sub ea forma nonnulla exempla dicta propriee injuriee maledictionem anathe- proponant; tamen hoc modo posset pro hac matis invexerit. Tertio in eadem causa et sententia citari dictum cap. Romana; nam in qusest., in cap. Guillisarius, refert Silverius eodem fit menlio de censura, quae fertur pro Papa se anathematizasse eos, qui dolo, et vi preeterila culpa. ipsum comprehenderanl, et in exilium mise- 3. Quo sensu dicatur censuram ferri pro rant. Quarto in cap. In primis 2, quaest. 1, prseterita culpa. — Oportet ergo advertere, similiter excommunicanlur , qui iegitimum in jure, et apud auctores distingui censuram quemdam Episcopum d.posuerant, et alium pro praeterita, vel futura culpa, quia ea, quee in ejus locum contra jus substituerant.Quinto estpro culpa futura, nullam culpam supponit, saspe in jure imponitur censura pro raptu sed solum prseceptum cavendi culpam. Cen- vel alio crimine, seu injuria jam facta, ut pa- sura vero, quae supponit culpam commissam, tet in cap. Raptores, et cap. Eos qui rapiunt, dicitur ferri pro praeterita culpa, non tamen 36, qusest. 2, et cap. Si quis Episcopus, 27, quia in ea, ut jam praelerita, absolute sista- qusest. 1 , et in cap. Tanta, 86 dist., et in tur; semper enim includitur conditio, nisi a cap. Duo sunt, 96 dist., ubi referunlur facta tali peccato desistatur, aut pro illo satisfiat, Innocentii excommunicantis Arcadium Impe- ut recte notavit Navarr., in cap. Cum contin- ratorem, et Ambrosii excommunicanlis Theo- gat, de Rescriptis, in 5 nullitatis causa. Et dosium pro culpis prateritis. Et similis casus sumitur ex cap. Ex parte 1 , de Verbor. signi- habetur in cap. 1 de Judiciis. Et difficilior ia ficat., ubi duplex distinguitur censura. Una cap.finali, 2,qusest. 1. Itemincap. In loco, 5, pro contumacia tantum, quia, scilicet citatus queest. 4. Nec refert, ait Corduba, si dicatur, Stare noluit juri; altera pro offensa, quia vi- has censuras ferri pro prseterito sub ea con- delicet jussus noluit maleficium emendare. ditione, Si non satisfecerit, vel simili, quia Prior pertinet ad censuram pro peccato fu- censura non infligitur propter omissam salis- turo; posterior ad censuram pro prseterito, factionem, sed propter ipsum deliclum prre- et aperte exponitur modo jam dicto. Igitur teritum, utconstat ex ipsis juribus, in quibus 402 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. potius additur illa conditio, ut ante exhibitam quaestiunc. 3, et habetur in Addit, q. 21, art. salisfaetionem non detur absolulio, quam ut 3; Gerson., 3 part., iract. de Vita . pi.iluali, sub ea conditione imponatur censura. Et ad lect. 4, corol. 7; Soto (qui Cajeiani opinionem hoc confirmandum sexto affert factum Pauli, inauditam esse dicit) in 4, dist. 22. q. 1, art. 1 ad Cor. 5, ubi excommunicavit quemdam 2, et lib. 5 de Juslil., qurcst. 6, art. 2, et in propler commissam fornicalionem. Sed de Relect. de Tegendo secreto, meinb. 2, q. 8, hoc jam salis supra diclum est. ad 2 principale. Idem tenet Victoria, in Sum., 5. Batio pro eadem opinione. — Ultimo ad- traclat. de Excomm., num. 6; el Petrus Solo, ditur ralio, quia Ecclesia polest punire delic- lect. 3 de Excom.; et Castro, lib. 2 de Leg. tum conimissum contra jus divinum et na- pcen., c. ult., conclus. 4. Et ita etiara sen- turale,ut furtum vel homicidium, aliis pcenis; tiunt reliqui Scholaslici in 4, dist. 18, et Ca- ergo et censuris, qua3 sunt etiam qurcdam nonisire, ut patet ex Abbatc in cap. P. et G., pceme, et possunt habere proporlionem cum n. 7. de OfficioDeleg.; et Navarr., in dict. c. illis culpis non minus quam alire peena?, vel Cum conlingat, de Rescript., caus. nullit. 5, non minorem, quam habeant cum culpa con- et in Summ., cap.27,num. 9, et 11; Covarru- tumacia;, vel inobedienlias Ecclesiae. Simile vias, in cap. Alma mater, part. 1 ,§ 9, num. 4, argumenlum est, quia ut censura feratur, et sequent., et § 10, a num. 1 usque ad 5; non requiritur formalis inobedienlia, vel et Ugolinus, de Censibus, tab. 1, cap. 9, § 5. conlemptus Ecclesiastici preecepti, sed suffi- 7. Suadetur secundo. — Haec sententia fun- cit malerialiler non obedire, seu reipsa trans- dari potest primo in divino jure, Matt. 18 : Si gredi Eeclesiae praceptum ; alias rarissime Ecclesiam non audierit, sit tibi tanquam incurrerelur censura ; ergo polest Ecclesia ethnicus et publicanus. Haec enim verba in- censurani ferre propter dclictum commissum telliguntur de potestate excommunicandi data contra pra>eeplum ejusdem Ecclesiae, etiamsi Ecclesias, ut supra vidimus, et tamen ea po- nulla comminalio talis censuraa praecesserit, lestas non datur, nisi ad coercendos inobe- ut, v. gr., excommunicando eum, qui in dientes, et contumaces Ecclesire post ejus Quadragesima non jejunavit; nam illefuit sa- monitionem seu piceceptum. Secundo ad hoc tis inobediens Ecclesiae ; ergo eadem ratione confirmandum afferuntur omnia decreta, in poterit Eeclesia censuram ferre propter delic- quibus dicitur, ante censuram prremittendam tum commissum contra jus divinuin; nam ibi esse monitionem, qua3 supra late adduximus intervenil inobedientia ad Deum, qu.-m per se disput. praecd., sect. 4. Ratio enim pnemit- major est, et graviori pcena digna. Tandem, tendae admonitionis non esl, nisi quia ante saltem suspensio, et interdictum farri possunt illam nondum peccator est contumax; ergo pro deliclo prrelerilo, ut in superioribus tac- supponunt jura contumaciam necessariam tum est; ergo non est de ralione censura3., ut esse, prius quam censura incurratur. sic, quod non feratur pure et absolute prop- 8. Evasio. — Ad haac vero responderi po- ter deliclum comniissum; ergo neque etiam test monitionem esse necessariam ad debitum est de ratione alicujus eensurre, quatenus ta- ordinem, et ut censura juste feralur, non ta- lisest, quia nulla specialis ratio in aliqua cen- menesse desubstantia actus, ideoque de abso- sura, eliam in excommunicatione, assignari IutapotestateIoquendo,possecensuram valide polerit. ferri absque ulla monilione, et consequenter posse pure et absolute ferri pro culp > prte- Secunda opinio. terita. Ita enim declarani necessitatem pra> viu3 admonitionis fere omnes juris interpre- 6. Contrariam sententiam docent commu- tes , ut supra visum est. Neque in hoc niter Doclores, de excommunicalione dispu- distinguunt inter monilionem trinam, et mo- tantes; nam in communi de censura pauca nitionem sinipliciter. dicunt. Eorum vero sententiam nos ad omnes 9. Eluditur. — Sed contra hoc obstat, quia censuras, prout in illis habuerit locum, ac- illa verba Christi non solum videntur conli- comniodabiuius. Itaque docent, censuram non nere necessarium ordinem ad juste excom- fcrri puie et absolute pro peccato commisso, municandum , sed etiam ad valide excommu- nisiintercedat priusconlumaciaintali peccato nicandum; nam conditionalis illa. Si Ecclesiam contra fieclesiee prseceptuuu, nec posse censu- non audieril, indicat adiequatam causam talis ram validam esse, si aliter feralur. Ihcc est pauue, seu censume, ita ut recte posMinus ex senlentia D. Thomae in 4, d. 18; q. 2, art. if illa inferre, nunquam nos posse obligari ad SECT. V. AN SIT OMNINO CONTHTACIA REQUISITA. 103 habendum aliquem tanquam ethnicum et pu- ralis continuatio durare potest, si ex parte blicanum, donec Ecclesiam non audierit, quia peccatoris jam est facta sufficiens satisfactio, Cbristus solum sub ea conditione id pra?ccpit vel ablata conlinuitas, seu statu peccali, Ec- seu permisit. Est ergo illa essentialis condi- clesia non consuevit hujusmodi peccatorem tiosallem quoad communem rationem Eccle- propria censura ligare, praesertim excommu- siasticaecontumaciae, quamvis quoad ordinem nicatione; signum est ergo nunquam ferri rriplicis monitionis non sit tanla necessitas. censuram in puram vindiclam peccati com- Cujus etiam argumentum est, quia nunquam missi. Ecclesia aliler exercuit hanc potestatem, ut \\. Suadetur quarto. — Objectio. — Solu- constat ex juribus in dicta sectione 4 aliatis , tio. — Et hoc etiam confirmat ralio facta etconstabit amplius respondendo ad ea, quae disputatione praecedente, quia postquam Ec- incontrarium adducta sunt. clesia aliquem excommunicavit pro peccato -10. Probatur tertio. — Solutio. — Impro- commisso, si ille resipiscat, et exhibeat satis- batur. — Propter peccata quve moralem con- factionem vel emendationem, quam Ecclesia tinuationem non habent, Ecctesia non fert ab illo exigit, slatim ac necessario est ab Ec- censuram. — Tertio argumcnlor pro hac scn- clcsia recipiendus et absolvendos; ergo si a tenlia, quia excommunicatio est mcdicinalis principio talem satisfactionem, vel emenda- pcena, cap. 1 de Sent. excom., in 6, ubi sla- tionem peccati commissi exhibuisset, non lim idem dicitur de suspensione, et interdicto; possel propter peccatum commissum, ut sic, at si pro delicto praeterilo pure ferretur, non censura ligari. Antecedens constat ex cap. esset medicina, sed pura vindicta. Respondet Qua fronte, de Appell., et tractabitur lalius Corduba, etiamsi pro praeterito peccalo pure infra, disputalione 8. Consequentia vero pro- feratur, esse medicinam, vel respectu aliorum batur a parilate rationis. Dices, hinc solurn per exemplum, vel respectu ipsiusmet pecca- colligi, in eo casu non posse juste censuram toris, ut timeat similia commiltere. Sed hoc ferri, non vero quod lata non teneat; sicul modo esse medicinam commune est omni in casu simili, qui adclucilur, non potest juste pecnae; at jura aliquid singulare intendunt negari absolutio; tamen si negetur, censura attribuere censurae, nimirum, quod aliae semper manebit. Respondetur, immediate pcenae ita sunt medicinae ad praccavenda fu- concludi argumento facto, post exhibitam sa- tura pcccata, vel ejusdem hominis, vel alio- tisfactionem vel emendationem peccaloric rum. ut tamen per se non intendant educere debitam, jam non relinqui materiam censurce, homiuem peccalorem abstatu peccati, in quo et consequenlcr peccalum commissurn, ex eo permanet, ex quo peccavit. Neque etiam in praecise quod commissum sit, non esse suffi- eis consideralur praesens stalus, seu voluntas cienlem materiam censurae. Infra vcro pro- peccatoris, ut infligatiir poena, sed solurn babimus, censuram injustam ex totali defectu quod peccaverit; haec enim est ratio sufficiens causae, seu materiae circa quam, esse etiam pcena?, etiamsi peccator ex parte suae volun- nullam. Unde etiam in alio casu denc-gatio talis correctus vel emendatus sit. At vero absolulionis prorsus injusta est, et nihil pcr censura longealio modo est medicinalis pcena; se operari potest; tamen quia reipsa non cla- nam per se intendit non snlum praecavere fa- tur absolulio, et alioqui censura semel illata tura peccata, sed potius per se primo curare non tollitur quasi sua sponte, seu ipso jurc, peccatorem a peccato commisso, et liberare per ablationem maleriae, ideo quoad hoc uon illum ab statu, in quo permanet ratione t.dis potest esse omnimoda sitmlitudo in exemplo peccati. Cujus signum est, quia, si peccatum adduclo. Cur autem censura non cessel ces- semel commissum tale est, ut omnino trans- sante causa, nisi per absolutionem tollatur, eat, nee relinquat vel obligationem aliquam infra dicemus. satisfaciendi, vel quasi continuationem mora- 12. Suadetur quinto. — Posterior sententia lem ipsius peccati (qualis est in concubinatu, pnefertur. — Alque haec ralio est sane satis vel furto non restituto, etc), nunquam Ec- urgens, quantum in materia morali esse po- clesia ratione illius fert censuram, quia pec- lest considerato fine instituendi censuras, et catum illud per solam pcenilenliam curatur, usu illarum, qui est in Ecclesia. Et potest quam Ecclesia non aliter exigit per censuras, amplius explicari ex quadam proprielate ne- nisi praccipiendo suo tempore debitam confes- cessaria ad veritatem censurae, nimirum, ut sionem peccatorum. Et huc eliam speclat, non sil perpetua, neque auferat spem obti- quod in peccatis, quorum obligatio vei mo- ncndi absolulionem illius; nam hoc ipso, quocl 104 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. aliqua pcena infertur ab Eccles'*a ut perpe- cef, neque etiam oportebit conditionem illam tua, et sine spe remissionis, non potest esse esse de re illi possibili. At vero illa forma censura. Et hac ratione degradalio et depo- excommunicandi absurdissima esset, et ma- sitio non sunt censuraa, ut supra dicebam, nifestum censeretur continere errorem, ut tradcndo dcfinitionem censuras, et est com- constat ex dictis dispulalionis pra^cedenlis. munis sententia Doclorum in hac materia; 14. Praeterea in dicto capite non statim ergo signurn est, censuram non imponi pra3- fertur excommunicatio in auctorem libelli cise propter delictum commissum, ut sic, sub ea conditione, nisi ae prodat ; sed ei pra3- quia sub hoc respeclu nihil vetat, quominus cipitur, ut a communione corporis et san- possit perpetuo imponi, si delicti gravitas guinis Domini abstineat; quod si non absti- hoc admiltat, quod etiam non repugnat. nuerit, ipso facto excommunicatur, atque ita Neque etiam esset ulla ralio, ob quam de excommunicatio illa revera non est lata pro raiione censuras sit, ut relinquat spem abso- peccalo pra?terito, sed pro futuro. Pra3ceptum lulionis, si homoipsenon ponatobicem. Ratio aulem illud abstinendi a communione corpo- enim hujus spei tota est, quia censura semper ris et sanguinis (ut mihi quidem videtur) ali- respicit, et procurat emendalionem, vel satis- quando potcst imponi a superiori pro delicto factionem hominis; et ideo oportet, ut relin- jamcommisso, pure et absolute, ctiam absque quat illam spem, quod exhibita emendatione ulla conditione in futurum, quia illa estjusta tollctur. At verosi propeccato commisso pure qurcdam pcena, et non est excommunicatio, ferretur, nulla esset ratio, vel necessitas talis neque aliqua censura proprie dicta. Unde spei ; nam tunc, si homo peccavit, quidquid etiam confessarius interdum polest hoc pra3- faciat,poterit censura ligari; et eadem ratione cipere. Quare, si nomen excommunicationis possetsemperligatuspermanere, quantumvis extendatur ad quamcumque privationem emendarelur. H;ec poslerior sentenlia in ri- communionis sacramentalis, egofacile hoc da- gore ct proprietate loquendo de Ecclesiaslica rem primas sententia3, quod nimirum possit censura, ut talis est, et prasertim de excom- per modum pcenas propter peccatum com- municalione, mihi vera videlur, magisque missum imponi, sicut etiam de aliis privatio- declarabitur, et confirmabitur satisfaciendo nibus humanas vel spiritualis communica- fundamentis contrariaa sententias; et simul tionis infra dicam. Qua3 tamen non habeant etiam constabit, quibus in casibus, vel quibus veram rationem censuras. Quoniam vero in modis possit locum habere prima sententia, dicto capile illud prasceptum non imponitur saltem ex parte; non est enim dubium, quin pro tempore definito, sed simpliciter et in- aliquid illi concedere necesse sit, ut patebit. definite, ideo intelligi non polest, quod fuerit impositum in pcenam delicli commissi pure Satisfit fundamentis prioris sententiae. et nude sumpti, quifl propter nullum delic- tum potesthomo in hac vita perpetuo privari 13. Exponitur caput Quidam, 5, quxst. 2. sacra communione, ut constat ex dictis in — Igitur ad cap. Quidam, primnm non exi- tertio lomo, disputando de usu Eucharistiae; stimo sustineri posse interpretationem Caje- ergo quando ita indefinite privatur, est ra- tani, nimirum, quod excommunicatio fera- tione mali status, in quo permanet post com- tur pro peccato praslerilo sub conditione de missum peccatum; et consequenter sub ex- futuro, etiam si talis conditio non contineat pressa, vel subintellecta conditione, si ab illo actum, qui sit in prasceplo, sed tantum in statu non recesserit, satisfaciendo, prout de- consilio; alioqui posset quis sub hac forma bet, vel ex natura rei, vel ex aliquo Eccle- excommunicari : Qui hoc fecit, v. gr., infa- siastico preecepto. mavit Petrum, aut Religionem ingrediatur, 15.Alque ita dicendum tandem est factum aut excommunicatus maneat, vel alio simili esse a B. Gregorio in illo casu. Censuit enim modo, quod lamen inusitatum est in Eccle- eos, qui libellum illum publice posuerant, sia. Item posset excommunicari sub condi- non potuisse debitam satisfactionem facere, lione impossibili, vel simpliciter, vel ipsi pec- nisi se prodendo, et aut, quod objecerant, catori, ut si excommunicetur homicida, nisi probando, aut falsitatem, vel deceptionem restituat vitam, vel qui incendit civitatem, suam eonfitcndo; et ideo donec illud imple- nisi damnum integre reparet. Patet sequela, rent, cos teneri ad abslinendum a commu- quia si non oporlet conditionem esse talem, nione declaravit, atque etiam praecepit, quia utpeccator, illamnon implendo, de novo peo- erant in statu peccati. Quamvis enim nemo SECT. V. AN SIT OMNINO CONTUMACIA REQUISITA. 105 teneaturproderedelictum suum occultum,aut solet ferri excommunicatio pro furto com- se infamare, per se loquendo, tamen quando misso, non quidem praecise, quia commissum id estnecessarium ad tollendam gravissimam fuit, sed quia semper durat, et non est resti- infamiam, velaliud grave nocumentum, quod tutum, quockper furtum fuit ablatum; et ad aUeri imminetexinjuria occultein illumfacta, hoc tendit excommunicatio, ut tale pecca- obligari potest homoad illo modo satisfacien- tum, quod tractu temporis suo modo durat, dum, vel vitandum altenus nocumentum , ut auferatur. In quo eadem ratio est de qua- nunc supponimus ex propria materia, et late cumque injuria facta, quoe per restitutionem tractat Adrianus, Quodlibet. 11. Ita vero ac- vel satisfactionem resarcienda est; et quam- cidisse in casu illius capituli , recte declarat diu non reparalur, moraliter durare censetur. Soto, in dicta Relect. de Tegend. secret. , Quotiescumque ergo in jure legimus censu- membr. 2, quaaslion. 8, in fine. ram latam ob injuriam factam, recte iiHelli- 16. Qui consequenter addit, quamvis Pon- gimus latam es b ob injuriam ita factam, ut tifex illud prreceptum posuerit, si tamen in non sit per satisfactionem resarcita , atque re ipsa infamatio illa impediri vel reslitui adeo non omnino transactam, sed perseve- potuit sine tali prodilione vel confessione pro- rantem. Et similiter intelligimus, latam esse prii delicti occr.Iti, eos, qui sic deliquerunt, convenienli modo, id est, pncmissa siiffi- aliter satisfaciendo, mansisse liberos ab obli- ciente monitione, vel sub ea conditione, nisi gatione illius praecepti,et potuisse sine timore satisfeceris. Nam , dum oppositum expresse ulierioris censurae communicare. Nam illud non constatex verbis, praesumendum est sen- preeceptum positum fuit ex prassumplione, tentiam rite fuisse latam. Neque obstat re- vel suppositione, quod illud esset medium plica Gordubse, scilicet, tunc non ferri cen- necessarium ad satisfaciendum; neque in alio suram propter omissam salisfactionem, sed sensu posset esse justum; et ideo, si qua- propter deliclum praeteritum. Respondemus cumque ratione in re ipsa factum est, ut illud enim, esse quidem propter delictum commis- non fuerit medium necessarium, sed quod sum,non utcumque, sed uthabens adjunctam alia via satisfieri potuerit, cessat quasi ma- contumaciam in non satisfaciendo vel resi- teriabs obligalio illius legis, impletur autem piscendo; quae contumacia quasi formaliter (ut ita dicam) formalis, scilicet, ut alterius consumat causamm censurae. Hic enim non infamia tollatur. Et forlasse ideo Gregorius negamus, censuram ferri propter peccalum praeceptum illud in specie quidem rigorosum commissum, sed pure ferri propter illud sine sub ea forma tulit, ut, quo facilior propone- ordine ad resipiscentiam, qua existcnte et de- batur via ad veritatem probandam, si verum ficiente contumacia, non ferretur excommuni- erat delictum, eo etiam facilius alter libera- calio.Itaergo fieri potuitincasuilliuscapituli. relur infamia, si delictum erat falsum. Etob 18. Dices : cur ergo Gregorius reprehendit hanc causam in fine illius capitis additur, ut illum Episcopum, si debitum modum in ex- si auctor libelli, egressus in publicum potue- communicando servavit? nam, quod id fece- rit docere quod dixit, vel certe sciens se non rit ad sui defensionem, vel ad extorquendam posse ostendere quod scripsit, errorem suum debitam satisfactionem pro injuria sibi facta, fuerit aperte confessus, nec communionc pri- non videtur per se malutn. Respondetur, jure vetur, nec extra Ecclesiam fiat. Ubi nullam reprehendi, quia in propria causa judicium vult imponi pcenam pro priori delicto, dum- usurpavit, quod est contra ralionem juslitiac. modo alterius famas satisfiat, ut hoc modo Et ideo diximus supra,hoc non licere,quotieo alter posset facilius obligari ad satisfacien- censura fertur per modum sententiae aut ju- dum se prodendo, cum inde nullum ei dam- dicii , quanquam per modum defensionis in- num, vel periculum immineret; vel, si hoc terdum permittatur. Et ut intelligerelur non non obstante, adhuc se prodere recusaret, ita factum esse in eo casu, expresse dr\it hocipsofere evidenler constaretfalsam fuisse Gregorius : Pro vindicta proprix injurix, calumniam. qUOd sacris canonibus prohibetur, maledic- 17. Cap. Inter querelas, 2, quxst. 4, expli- tionem anathematis inflixisti. catur. — Brevius respondere possumus ad 19. Respondetur acl cap. Guillisarius, 23, cap. Inter querelas; cum enim ibi dicitur, quxst. 4. — Ad tertium ex cap. Guillisarius, excommunicationem latam esse propter inju- eadem responsio est. Merito enim excommu- riam factam, non est inlelligendum, nisi se- nicantur illi, qui Pontificem comprehende- cundum ordinarium Ecclesiee usum; sicut rant,et in exilium miserant,et in suo peccato 106 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRT POTEST. perseverabnnt, quod mnnifestc constat ex simpliciler, usque ad resipiscentinm. Ifem, ut illis verbis : Me in exilium miscrunt, in quo tollerelur ilki excommuniealio duorum men- sustentor pane tribulationis, et aqua angus- sium, non erat necessaria absolulio, sed so- tix. Et infra : llabeto ergo cum iis, qui tibi lum illius temporis transactio; ergo non erat conscntiunt,pL'n;v dammilionissententiam, etc. vera censura, nam haec non tollitur, nisi per Non crat ergo illud peccatum praeleritum om- absolutionem. Denique simile argumentum nino,sed moraliter conlinuabatur. Addi etiam est, quod instanle mortis periculo, potcrat polest illam non tam fuisse novae excommu- Eucharislia dari non obstante tali excommu- nicationis sentenliam, quam declaralionem nicatione, absque alia illius absolutione; ergo censurae ipso facto contracUe ab iis, qui vio- signum est ilhim non fuisse veram censuram, lentas manus in Pontificem injecerant. sed solum prohibitionem quamdam commu- 20. Et ferc eadem rcsponsio applicari po- nicandi, quae pro illo articulo non obligabat. test ad omnia jura, quac in quarto argumento 22. Explicatur caput Duo sunt, 96 d. — afleruntur. Nam in primis, nunquam repe- Ad facta Innocentii et Ambrosii, quae refe- rietur m jure lata excommunicatio pro pec- runlur in cap. Duo sunl, respondetur, illa cato commisso ita preeterito omnino, ut in pecrata commissa talia fuisse, ut per aliquam futurum non pendeat, vel quoad restitulio- publicam salisfactionem damnum vel scan- nem , vel quoad satisfactionem, vel quoad dalum, ex illis generatum, auferri oporleret. tollendum scandalum, vel occasionem pec- Et ideo illse censurae vel excommunicationes cali, vel aliquid simile. D;inde in illis capi- non fuerunt Intae propter solum peccatum Lulis, Raptores, et Eos qui rapiunt, et in commissum, in pocnam ejus, sed ad extor- cap. Si quis Episcopus, non ferlur excom- quendam condignam poenitentiam vel satis- municatio propier commissa delicla, sedferri factionem pro tali delicto. Unde in facto prsecipitur in eos, qui deliquerint; atque ita Theodosii, cum ipse allcgaret, etiam Davidem magis ferlur pro peccato futuro, ut constat Regem peccasse et obtinuisse veniam, legi- ex ipsis lexlibus; imo non fertur ipso faclo mus respondisse Ambrosium : Qui secutus es incurrenda, sed infeienda; quod facillimum errantem, sequere pcenitentem; et ita peracla est. condigna peenitentia, statim eum absolvit. In 21. Cap. Tanta,S6dist.,exponitur. — Diffi- facto autem Innocenlii clarius est, potuisse cilior est casus dict. cap. Tanta, ubi Grego- Arcadium excommunicari, donec factum de rius excommuniciit eos, qui pravum quod- exilio, seu expulsione Ghrysostomi retrac- dam consilium dederunt; et dubitari non taret. potest, quin illa pcena lata sit pure et abso- 23. Ad cap. 1 de Judiciis, eadem est res- lute, propter peecatum praeterifum, sine res- ponsio, imo ex verbis illius textus sumi pectu ad fulurum. Cujus signum manifestum polest sensus aliorum similium. Sic enim est, tum quia absolule ibi ferlur excommuni- habent : Placuit ut nullus eidem communicet, catio duorum mensium; turn etiam quia so- donec , satisfactione prxmissa, fuerit abso- ium addilur limilatio, ut si intra illud tempus lulus. articulus morlis acciderit, non privenlur 24. Cap. final., 2, qusest. 1. — Incap.au- communione. Quee exceptio declarat in nullo tem finali, 2, quaest. 1, non habet locum hasc alio casu admittendos fuisse, eliamsi resipis- inlerprelalio; nam ibi aperte irnponitur cerent vel pcenitentiam agerent. Propler hrjec pcena, non ad extorquendam salisf.ictionem ergo non videlur posse negari, quin illa poana aliquam, sed pure ad punitionem delicli com- lala fuerit pure propler peccatum commis- missi. Unde dicendum est, illam poenam non sum. Sed nihilominus cisdcm indiciis colligo fuisse censuram. Quamvis enim in ea ferenda illam non fuisse propriam censuram excom- utalur Pontifex verbo excommunicandi, ncn municationis, sed solum privationem quam- tamcn fuit propria excommunicatio, sed de- dam seu separationem ab altari, et a com- positio, et perpetua privatio sacerdofalis mu- munione corporis et sanguinis Domini. De neris. Sicut enim habent verba illius sen- qua jam supra diximus, posse inlerdum prae- tentiao : Igitur decernente nobiscum sancla cipi propter delictum praeteritum, pnesertim Sgnodo in prxsentia dcpositi et ab officio sa- pro definito temporc, prout ibi fit. El inde cerdotali excommunicati , atque a regimine sumilur conjectura, illam non fuisse plenam Episcopatus alienati indubitanter existunt. excommunicationis censuram, quia luec nun- Ubi vox illa, depositi, porpetuitalem pa quam solet imponi pro tempore dcfinito, sed indicat. Gum vero non dicuntur simpliciter SEGT. V. AN SIT OMWNO CONTUMACIA REQUIPITA. 107 excommunicati, sed excommunicati ab ofTcio lio, nihilve intrinsece repugnans rectae ra- sacerdotali, aperte indicatur non esse ser- tioni, aut excedens legitimam puniendi facul- moncm de propria censura excommunicatio- tatem. Eslque optimum exemplum in cap. nis sed de pcrpetua suspensione a sacerdo- Neminem, dist. 45, ubi dicitur, clericum non lali munere; qiue vel est idem quoddepositio, esse caedendum , sed, si ita exigit ejus culpa, vel in illa includitur, et non est proprie cen- triduo esse privandum honore; quod est ge- sura, ut supra tactum est, et infra etiam vi- nus quoddam suspensionis, utibinotatGlossa, debimus. aequiparans illi aliam excommunicalionem. de 25. Cap. In loco, 5, quwst. 4. — Ad cap. In qua sermo est in dicto cap. In loeo. Et in Re- loco, quar.tum ad rem prcesentem spectat, ligionibus fuerunt olim usilatae hujusmodi facilis est responsio; nam in eo censura fer- excommunicationes, ut ex regula Sancli Be- tur pro peccatis futuris, per generalem legem, nedicti intelligi potest. Neque est eadem ratio contra oos qui eam violaverint. Tamen, quia de excommunicalione, quae est censura, tum ibi dicitur, ut violator illius legis trium die- quia alia est ratio, et finis institutionis ejus, rum excommunicationis sententiam perferat , tum etiam quia est longe acerbior poena, ut recte ex illo texlu colligitur, illum excommu- magis statim dedarabimus. nicationis modum fuisse pcenarn pure latam 26. Satisfit ultimx rationi . — Ad ultimam in punilionem peccati commissi. Ua ut pro rationem et omnes conjecturas, quae in illa tempore illorum trium dierum omnino susti- fiunt, responderi potest concedendo, posse nenda esset, quantumvis delinquens resipis- Ecclesiam punire peccata commissa contr.. ceret. Ex quo (ut opinor) optimum argumen- legem divinam naluralem vel positivam, ve; tumsumetur, similem pcenam potuisseimponi conlra ejusdem Ecclesiae praeceptum, etiamsi a superiori pro delicto commisso, etiamsi ad- comminatio censurae non praecesserit, quando monitio illius legis non praecessisset; estenim punitio talium delictorum ad bonum Ecclesim eadem ratio, ut ex dictis patet. Quocirca illa regimen expedit, et prout expedit; negamus excommunicatio trium dierum non erat vere tamen posse uti, ad hunc finem puniendi tan- censura, imo neque erat privatio a participa- tum. propria censura, ut censura est, quia tione sacramentorum, sed solum a consortio, specialiter repugnat rationi et institutioni seu communicalione fratrum , ut ibi indicat ejus, quae est, ut sit pcena medicinalis, ex Glossa, et significatur in illis verbis textus : primario fine suo instituta ad comprimendam Cum omni dedecore de consessione abstractus, contumaciam, et extorquendam, ut sic dic;im, a communi coetu secedat, et trium dierum ab homine obedientiam Ecclesire debitam, et excommnnicationem sustineat. Et magis ex- mediante illa resipiscentiam a peecato corn- plicat Archidiaconus, tum ibi, tum etiam m misso seu satisfaclionem, aut aliquid simile; cap. Pra3senti,5,qua3st.2.Ex quo lextu eliam hunc enim esse censurarum finem, constat constat, antiquitus interdum solitos fuisse fi- fere ex toto titulo de Sententia excommuni- deles peccatores separari a communione seu cationis, in lib. 5 et 6 Decrelalium. Unde in communicatione fidelium , absque annthe- praesenti orta est distinctio supra tacla, de mate, id est, absque perfccta censura ma- censura, ut censura est, vel ut quaedam pcena joris excommunicationis. Et hic eliam habet est; et censura, ut censura, dicitur non posse locum argumentumsuprafactum, quocl trans- imponi pro peccato praeterilo in puram vin- acto illo triduo, cessabat illa excommunicatio, dictam et pcenam ejus; illa vero eadem pri- absque alia absolutione, quod est signum non vatio, quae alias habet rationem censurae, fuisse veram censuram. Unde, loquendo de posse imponi sub ratione poenae pro tali de- excommunicatione proquacuinque privatione licto. Quae distinctio amplius explicanda est, communionis vel communicationis cum aliis ne cum priori sentenlia de verbis contendere fidelibus, non dubito, quin possit ferri pro videamur. peccato commisso. Cum enim possit fidelis 27. Censuram, ut privat bonis spiritualibus: privari propler peccatum commissum cibo et nunquam ferri in puram vindictam. — Ad- potu, vel in tali qualitate, vel in tanta quanti- vertendum ergo est, in his censuris quaedam tate,et privaripatriaper exihum,cur nonpo- esse, quae per se sumpta afferunt spirituale terit eliam privari communicatione humana detrimentum, quod maxime videre Iicet in aliorum (idelium ad certum tempus, juxta excommunicalione, quatenus privat suffra- qualit.item delicti? Nulla certe ratio reddi giis, et coinmunibus Ecclesiae oralionibus, e. potest, quia in illa pcena nulla est impropor- omni usu communi sacrarum rerum vcl offi- ■K°, DISP. IV. DE CAUSA PROPTER ciorr.m ; etin interdicto videtur esse ejusdem rationis prohibitio dicendi, vel audiendi rem sacram, aut divina officia. Alia vero sunt, quee pertinent ad privationem temporalium commodorum, ut est privalio honoris alicu- jus, vel suspensio ab officio aut beneficio, quatenus affert temporale commodum vel ho- norem. Item huc spectat privatio humanee communicationis, et similin , quee certe ex suo genere non afferunt incommodum animee, sed sunt homini molesta. Dico igitur, censu- ram, qualenus infertprius nocumentum,nun- quam ferri in puram pcenamdelicticommissi, sed semper cum ordine et respectu ad resi- piscentiam, juxta illud Pauli, 1 ad Corinth.5 : Ut spirilus ejus salvus fiat in die Domini. Et ideo, secluso hoc fine et respectu, non potest censura integra, et quoad totum hunc effec- tum ferri in puram pcenam delicti commissi; esset enim irrationabilis pcena, quee impone- retur cum detrimento spirilualium bonorum homini non incligenti tali pcena ad resipis- cendum et vitandum majus incommodum. Et hanc censeo esse ralionem, ob quam excom- municalio simpliciter dicta non potest pure ferri in pcenam prioris dclicti; includit enim magnum spirituale nocumentum, quod, per se loquendo, non esset homini imponendum inpcenam, nisi simul esset remedium ad li- berandum hominem a contumacia et majori spirituali periculo. 28. Objectio. — Solvitur. — Dices : si heec ratioessetefficax, probaret,etiam post trinam monitionem non posse excommunicationem absolute ferri in pcenam contumaciee, sed semper cum habitudine ad futuram resipis- centiam. Respondeo, verum esse semper ex- communicationem includere tacite hunc res- peclum. Cujus signum est, quia si homo resipiscat et inlegre obediat Ecclesiec, stalim absolvendus est ab excommunicatione, etiam si aliis pcenis afficiendus sit propter delic- lum commissum. Est tamen discrimen, nam quando preecessitpurum delictum absque ulla contumacia, non videtur esse satis constans Ecclesiee, an peccator sit in eo statu, in quo indigeat ad resipiscendum tam acerbo reme- dio. Et ideo absolute excommunicari non potest, sed ad summum sub ea conditione, nisi resipiscat, vel satisfaciat. At vero post- quam monilio jam sufficienter facta est et peccator non resipuit, sed contumax perma- net, jam merito judicatur indigens tali reme- dio et dignus tali pcena; et ideo absolute excommunicari potest; non tamen pro certo QUAM CENSURA FERRI POTEST. et definito tempore, sed solum quoadusque resipiscat. 29. Atque eadem fere ratio esse videtur de interdicto, precsertim, ut redundat in com- munitatem, sivedirecte feratur in locum, sive in personas; est enim magnum spirituale gravamen, quod inlerdum etiam innocentibus imponitur propter alienum peccatum, et oc- casio esse potest spiritualis nocumenti, vel sallcm impedire spiritualem profectum; et ideo sine magna occasione et necessilate spiri- tuali ferri non potesl. Quee necessitas non in- tervenit, quando delictum jam commissum solum puniendum est, cum aliee pccnee suffi- cientes et proportionalae non desint, absque hujusmodi Ecclesiee incommodis. Igitur sub ea tantum ratione imponendum non est, sed solum ad comprimendam contumaciam seu ad defendendum innocentem vel luendam Ecclesiasticam dignitatem contra inobedien- tem et rebellem judicem, vel in similibus casibus, ut eliam usus Ecclesiae declarat. De- nique idem est de suspensione, proportione servata, quatenus interdum eliam privat his bonis, quee ad bonum animec conferunt. Est enim tunc eadem ratio, et ita quoad hoc eequiparantur hee censureo in cap. Reprehen- sibilis, de Appeilat., et cap. 1 de Senlentia excom., in 6, et seepe alias. 30. Censura, ut affert privationem, qux non inducit spirituale detrimentum , potest ferri in puram vindictam. — At vero quantum ad privationem temporalium commodorum vel etiam quantum ad aliquam spiritualem privationem, quee per se non afferat spirituale delrimenlum vel obstaculum , ferri pos- sunt hujusmodi pcenee in puram vindictam commissi delicti, non spectata quacumque resipiscentia vel satisfactione pro peccatis. Et hoc probant, tum illa ratio ultima, ad quam respondemus, tum eliam multa jura, quee paulo antea interpretati sumus, tum etiam nonnulla alia, quibus disputatione preecedenti probavimus suspensionem inlerdum ferri in puram pcenam delicli commissi, tum denique usus Ecclesiec. Seepe enim videmus clericos, qui deliquerunt, quanlumvis resipiscant vel pcenilentiam agant, suspendi ab officio vel beneficio pro aliquo tempore, quia illa priva tio solum censetur esse cujusdam temporalis commodi vel honoris; et quamvis ex ea parte, qua privat spirituali ministerio, preesertim sacrificii Missee, videatur impedire aliquem spirilualem fructum, tamen et id est per acci- dens, quia non sub ea ratione fertur, et non, SECT. VI. QUOMODO CENSURA PER SENTENTIAM LATA SIT INJUSTA, ETC. 109 est necessarium; nam illc fructus potest censura lata per legem, sive stntutum, aut aliunde suppleri, tum per obedientiam et praeceptum superioris tam gcnerale quam humilitatem sustinendi illam pcenam , tum speciale; de his enim omnibus eadem est eliam per alios spirituales actus, qui interim ralio; postea vero dicemus de censura lata eri p0SSUnt. Per sententiam scu condemnalionem judicis. 31.Sicuteliaminexemplosupraposito,quo Et, quamvis hoc loco pra?cipue agamus de aliquis in pcenam delicti arcelur ab usu Eu- justilia vel nullitate censurae ex parte eausse, charistise pro aliquo tempore, talis pcena non propter quam fertur, consequenler vero ex- censetur afferre secum spirituale delrimen- plicabimus omnes causas nullitatis et omnes tum quia illamet abstinentia divini alimenti, modos injustiliac, qui in praesenti intervenire cum' revereniia et humilitate suscepta, solet possunt; nam ha^c connexa sunt, neque unum esse valde utilis peccatori, prcesertim ad breve sine aliis exacte potest explicari. tempus, quale semper est illud. quod canon vcl superior praescribit, quando absolute fert Regula generalispro obligatione censurx. hanc pcenam pro delicto commisso. Atque ad hunc modum judicandum est de aliis priva- 2. Quod ergo atlinet ad censuram lalam per lionibus seu incommodis, quasi parlialibus, legem, sit hrec prima regula certa et indubi- quce in censuris includuntur. Et quando hoc tata. Quotiescumque lex vel propter iniquita- modo seu quasiex partetantum imponuntur, tem nulia est, vel propter aliam causam actu non habent propriam et absolutam rationem nonobligat, censurapertalemlegem lata nulla censurar ct ideo absolute negamus censuras est seu de facto non incurritur. In hac regula ferri in puram pcenam delicli commissi, iormaliter sumpta,nulla estdiversilas opinio- quamvis non negemus aliquid censurse seu num, licet fortasse in explicandis causis nul- quod alioqui ferri posset per modum censuree, litatis legis esse possit. Sed hoc poslerius non illomodoimponiposse.Etquoadhoc, priorem proprie ad hunc locum, sed ad materiam de sententiam probamus, limitando seu expli- Legibusspectat.Probalur ergoassertio posita, cando posteriorem. tum quia accessorium sequitur naluram prin- cipalis; hsec autem censura est quid accesso- SECTIO VI. rmm et secundarium in tali lege; ergo, si lex quoad suum principalem actum proecipiendi Utrum censura*per legem, vel sententiam generalem vel prohibendi nulla est, multo magis quoad lata, ob defectum juste causaB *&*££* tantum secundarium, quod est censura. Tum etiam iniusta, et quo modo mter se haec differant. . ' • j • J quia ubi non est vis direcliva, non pocest esse 1. Quod, deficiente causa justa, censura coerciva, respectu ejusdem actus, quia finis quoque injusta sit, per se notum videtur, quia adeequatus virtutis coercivee et aclus ejus, est iniustumest, quemquamsine causa damnare; executio seu actus virtulis direclivoe. Sed er°o et sine causa justa ac sufficiente, cum prseceptum, quod est nullum, non habet vim ratio justitirein a?quitate posita sit. Difficultac direclivam, vel si non obligat, non exercet vero est, an hujusmodi censura, lata per in- illam; ergo nec exercere polest vim coerci- iustam sententiam vellegem, valida sitaliquv vam, ad quam pertinet censuram inferre. modo ita ut ad aliquid in conscientia obliget Denique, quia si lex nulla est vel non obligat, In qua re communiter existimantur Cano- prorsus auferlur materia censurae et omnis nislee et Theologi omnino contrarias habere coactionis, quia si lex non obligat, nec con- sententias, Canonistis asserentibus talem cen- tumacia , nec inobedientia, vel peccatum in suram esse validam, ideoque timendam el ejus transgressione intervenire potest; ablata observandam, donec per absolutionem tolla- autem materia censurse, nulla potest esse tur;Theologis verocontra asserentibus, talem censura, sicut ablata causa adaequata, non censuram nullam esse: ideoque, per se lo- potest manere effectus, et ablato objecto, non- quendo, in conscientia ad nihil obligare, sed potest mauere actus; ergo censura per talem solum ex accidenle, quantum ad vitandum legem lata nullius momenli est. scandalum necessarium fuerit. Verumtamen, 3. Objectioni occurritur. — Dices, interdum si recte omnia distinguanturf et auclorum posse esse pure pccnalem legem, quse habet dicta expendantur diligenter, non opinor esse vim coactivam, non tamen proprie directi- inler eos magnam diversitatem opinionum. vam, cuin in conscientia non obliget. Respon- Ut ergo rem explicemus, dicamus prius de detur primo, fortasse nullam esse hujusmodi 3 d::p. iv. de c.vu?A propter .'cgem. Nam si quoe sunl aliciibi statuta vel t onslituliones, quce solam pcenam inducant, non sunt proprie leges, sed veluti pacta quce- dam vel conventiones, ut qui hoc fecerit, talem pocnam subeat. Vel certe, si illoo sunt appcl- landse lcges, aut seipsis el ipso jure obligant ad pcenam solvendam, et ilhc jam habent vim clirectivam, quoe obligant in conscientia, non qmdem dcfmile et obsolute ad unum actum, sed vel ad hoc disjunctum : Aut hoc non facias, ut solve hoc; vel (quod idem est) ad condi- tionalum actum : Si hoc feceris, solves illud. Autcerte, si talis lex non obhgat ad pccnain ipso jure, magis obligat judicem ad inferen- dam talem pcenam, quani alium subditum obliget ad sui observationern, vel ad sumraum obligat illum ad suslinenclam et exequendam talem pcenam, postquam illi injuncla fuerit. E*, quoad hoc tantum habebit ralionem legis respectu illius; quce ideo jusla esse potest, quia non imponit illam pcenam proprie, ut pcenam, cum poena in rigore culpce rcspon- deal, sed vcl ut satisfaclionem, aut reslitutio- nem alicujus damni, vcl ut moralem quam- darn coaclionem ad oliquid ogendum vel non agendum; aliquando cniin polest superior propter bonum commune cogere ad acLum, cujus omissio per se sumpta peccatum non esset. Sed de hoc alias. 4. Quod ergo acl prccsens attinet, manifes- tum est, legem prcecipientem vel prohibentem sub censura, non posse esse pure poenalem, quia lnec pcena spirilualis est et gravissima, qu£e necessario supponit culpam, et non quam- cumque, sed mortalem et cum aliqua conlu- macia; in transgressione aulem legis pure pcenalis, pcr se non est culpa, nec contuma- " cia, dum quis paralus est sustincre et sol- vere pcenam; imo neque est ibi proprie et rigorose inobedienlia , cum non interccdat volunlas superioris obsolutc obligans. Dico autem, proprie et rigorose, quia inlerdum Iex Jolis vel conslitulio habel vim directivam per modum consilii tanlum; et tunc inlervenitin : jus transgressione quidam inobedientice mo- dus, non ut dicit culpam, scd ut dicit caren- tiam cujusdam perfeetu-nis obedienlicC, quce tamen ad propriam een uram uon &ufficit, ut per se notum est cl e.v i.pci ioribus constat. Estergo cerla etconstans dicla regula, quod, si lex nulla cst vel actu non obbgat, censuram validam non inducit; neque in hoc opcurrit -inicullas alicujus momenti. QUAM CEKBURA FERRl POTEST. Quibus ex capitibus lexpossit esse nulla. 5. Lex aut est nulla ex defectu jurisdictio- nis. — A ut ex iniquitate rei prceceplic. — Tota vero difficultas est in explicando, quando lex adeosit iniqua, utsitnulla; vel, si iniqua non sit, unde fieri possit ut non obligct; sed quia hoc, ut dixi, per se spectat ad materiain de legibus, breviter dicendum est, ex duplici capile principali posse legem esse nullam. Prirno ex defeclu jurisdictionis seu poteslatis: nam lex est actus superioris; non est autem superior, qui potestalem aut jurisdiclionem od prcccipiendum non habet; actus autem sine polentia osse non polest. Et lucc eti lex dici potest iniqua, eliamsi in maiori oequissima appareat, ratione abusus potesto- tis, vel potius ratione usurpaloe polestatis. Aliud caput est ex parte rei prooeeptje, si vel lurpis sit, vel communi bono contraria, vel certe prorsus inutilis; tunc enim obligare non potest in conscienlia et maxime sub censura. 6. Qux injustitia requiratur ad legis nulli- tatem. — Solum oportet observare, quando prior defectus non inlervenit, quia constat eum qui pnecipit, superiorem esse et juris- dictionem habere, ut propter posteriorem de- feclum lex et censura nulla existimetur, oportere errorem et iniquitatcm ejus esse indubitatam ac moraliter certam, ita ui res dubia non sit; nam in dubiis parendum cst superiori, qui jus prsecipiendi habet ac possi- det, et ideo conditio ejus melior est, et prae- terea, quia ad commune bonum hoc omnino expedit. Propter quod idem ego censeo, licet de legis injustitia probabilis sit opinio, aut verishnilc juciicium sine lemeritate formari possit, quia duinmodo justitia legis probabi- lioribusrationibus vel certe teque probabilibus nitatur, id mihi satis esse videtur, ut valida sit; et consoquenter, ut obliget et censuram inducat; alioqui cogendi essent superiores ad nunquam proccipiendum , nisi ex certa et evidenlecognitione, quod estsupra humanam facultalem. Si enim subdilis licet ox probabi- Iibus rationibus formare judiciuin prudens el practicum cerlum ad operandurn, cur non etiam hoclicebilsr.periori adferendam lcgea etpracceplutn? Sicefl enim c;eteri hoinincs nor. possunt sempcr ha! ere evidenliam speouAati< vam, et ideo , ne perplexi sint, et huinano modo operari valeant, licite applicant ad opus judicium probabile, cum cerlitudinc practica, ita idem modus opcrandi nccessarius est su- SECT. VI. QUOMODO CEN5URA PER PENTENT 'AM LATA SIT IN.JUSTA, ETC. 111 periori, qui homo etiam est; alioqui srepe sequenti, nunc breviter dicitur, si ignorantia esset perplcxus et muitn incommoda com- sit invincibilis tolius legis, tunc ita reputari i uni bono ex ejus regimiue sequerentur. ac si respectu talis hominis non fuisset pro- d si ipse juste et recte ita preecipit, alii mulgnta, quantum ad hunc effectum impe- corte obedire tenentur ; alioqui esset bellum dicndi censuram , quia omnino excusat a jiislum ex utraqueparte, et respublica guber- culpa, sive in rigore dicatur non obligari, r.ari non posset. sive tnntum excusari; quod parum nunc re- 7. Objeclioni satisfit. — Quod si quis obji- fert. Idemque dicendum est de quocumque ciat commune dogma Theologorum, unum- alio juslo impedimento, quod excuset homi- .nque operari posse juxta suam opinionem nem ab obligatione talis praecepti ; narc prnb bilem. Dicendum est, illud esse intclli- qnoties excusat a culpa, excusat etiam a cen- gendum de opinione practice probabili, id sura iegis. In quo eliam non potest esse con- est, in ordine ad opus, et non in sola specu- troversia, precserlim quamdiu sententia judi- latione; in preesenti autem, licet possit esse cis, etiam declaratoria, non inlercessit, quia utiinquecontroversiaprobabilis,an hoc,quod tunc neque in interno foro quispiam suhjacet prwcipilur, juslum sit, necne, tamen posita censuree, cum revera culpam non commiserit, 'oge, iam non est probabile, quin opposilum neque quoad Deum ligalus sit, neque in foro nialum sit, quia non est probabile, quin hecc exteriori, cum eliam in eo non sit condemna- lcx sic lata valida sit et justa. Vel certe dici tus. Unde neque quoad se, neque quoad alios etiam potest, illud axioma intelligi in causa abslineretenelur, quamvisscandalum semper p.:ri; hic autem in hoc est imparilas, quod jus vitnndnni sit. At, si ignoranlia sit culpabilis, c : polestas superioris preeeminet, semperque vel non de lota lege, sed tantum de censura, prfeferri debet. Dixi antem : Dummodo jnsti- insurguntalieedifficultatesinferiustractandae. tia lcgis sultem seque probabilibus rationibus nilatur; nam, si oppositum sit manifeste pro- Utcensuravalidasit,deberelegemessejustam, babilius, etiam est valde probabile subddos quoad proportionem censuras cum legis ma- posse sc excusare ab observanlia taiis iegis. teria. Sed non possumus hic lalius hoc prosequi; salis ergo nunc sit definire, ita esse de valore 40. Secundo dicendum est, ut censura lata . ensura», sicut de valore legis judicandum. per legem valida sit, non satis esselegem esse 8. Quibus excapitibus lex justa possit non honestam et justam quoad id quod praecipit obligare. — Supposita tamen justitia legis ex vel prohibet, sed ctiam quoad proporlionem dictisduobus capitibus, exduobus aliis potest censurae cum materia talis prceeepti. Decla- conlingere, quod lex non obliget, scilicet, ratur et probatur primo ralione generali, quia quia non est sufficienler promulg.ila, velquia hujusmodi lex, et in universum lex omnis, non est acceptata, seu usu reeepl;:, seu (quod quae preecipit, et imponit pcenam transgres- perinde est) quia jam est abrogata, tacite vel sori, duo facit; ergo, ut sit simpliciler justa, expresse superiore consenliente, quee omnia in utroque debet servare eequitatem, nam longam poslulant explicationem, scilicet qua- bonum ex inlegra causa; ergo non tantum lis promulgntio necessaria sit, quee item ac- debet servare aequitatem in eo quod preeeipit, ceptalio sufficiat, vel requiratur, vel quee sed etiam in poena quam imponit, scilicet, ut resistentia aut consuetudo contraria sufficiat sit proportionata deliclo; nam si pro re levi ad impediendam vel tollendam obligalionem gravem pcenam imponat, quoad eam partem legis; heec autem omnia in propriam mate- injusta erit, etiamsi quoad alteram, remjus- riam remittcre necessarium est, ne ordinem tam preecipiat. Atque ita in preesenti, si ina- perverlendo, omaia confundamus et in infini- teria preecepti levis sit, ita ut ejus transgres- tum abeamus. sio non excedat culpam venialem , et illi 9. Quxiqnorantiaautimpedimentum excu- adjungatur censura major seu gravis, valida tet a censura. — Statim vero insurgebat dif- non erit, quia non habet materiam sufficien- ficultas; nam concurrentibus his omnibus tem, in qua fundelur. Et ideo dicunt commu- ci.ndilionibus generalibus, necessariis ad va- niter Doclores, si aliquando adjungantur lorem et obligalionem legis, fieri potest, ut in hujusmodi censuree his ievioribus praeceptis, p-.rliculari ignoretur. et tunc lex nihilominus ilias non esse veras, sed comminatorias, et ad obligabit, et tamen censura non incurretur. terrorem. Et in superioribus diximus earum Sed; quia de ignorarrtia dicturisuinus seclione usum nobis non probari, quia sinceram non 412 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. continent veritatem, et possunt occasionem communiler feruntur, ut restituantur ea, quae prrobere indoctis ad peccandum graviter ex per furtum ablata sunt; nam si res furto su- conscienlia erronea. blata sit levis, ita ut furtum peccalum mor- 41. Lex ob hanc improportionem injusta talenonfuerit, omnesdocent, talera censuram non obligat ad minorem et proportionatam non esse validam, sed com.ninatorie inter- censuram. — Di ces : esto in co casu talis pcena pretandam esse, ut in specie docuit Victoria, non teneat in totum, tenebil sallem ex parte in Summa, tract. de Excom., n. 5; Covarru- proportionala culpce; vel si culpa non est vias, in c. Alma, part. 1, § 9, num. 2et3; sufficiens ad excommunicalionem majorem, Castro, lib. 1 de Lcge pcenali, c. 6, sub finem; i.icurretur saltem minor. Respondetur, per qui graviter reprehendunt abusum eorum se loquendo, hanc pcenam censurce imponi Episcoporum, qui pro levibus furlis censuram per modum unius el quasi indivisibilis juxta excommunicationis ferunt. Addilque Vic- iitentionem ferentis; et ideo vel tota est va- toria : Ego credo, quod islx excommunica- l.da, vel nihil, nisi forte per accidens, et tionesnon obligant, nisi prsesumatur essemor- propter aliquas extrinsecas rationes, quoad tale id, de quo feruntur; non enim de hoc aliquam parlem interdum servanda sit, sicut dubito. Nihilominus lamen quando res tota, infra dicemus de censura per sententiam per furtum sublata, est gravis, et ad pecca- illata. Eo vel maxime, quod cum talis lcx tum mortale sufficiens, quamvis contingat a quoad hanc partem nulla sit, nemo ratione multis esse per leves partes sublatam (quod illius acl aliquid obligatur, sed ita se habet-ac conlingere potest absque peccato mortali ali- si non esset condila. Et ideo non habct locum cujus), si feratur excommunicatio, (ut ferri illa commutatio excommunicationis majoris solet) ut restituatur tale damnum, vel lalis in minorem, quia hee sunt censuras specie res, censetur valida excommunicatio, et obli- differentes, et tam verba legis quam inlentio gans singulos damnificatores ad suam partem legislaloris in altera tantum terminata est, restituendam. Quia, licet in se appareat levis, ut supponimus. De qua re plura inferius, tamen in ordine ad reparandum grave dam- agendo de censura per senlentiam lata. num est gravis; et ideo, licet ablatio fortasse 1 2. Materia ex se indifferens, rclata ad com- fuerit veniale peccatum, quia grave damnum mune bonum potest esse gravis. — Observare non fuit prcevisum, neque intentum, tamen autem oportet, in hujusmodi humanis prae- obligatioadrestituendum,quandojam constat ceptis sscpe materiam eorum esse ex se in- de gravi damno, et praesertim post proecep- differentem aut levem videri, et tamen rela- tum Ecclesiaslicum impositum , polest esse tam ad aliquod commune bonum, quod gravis; atque adeo transgressio ejus eritsuffi- respicit prcoceptum humanum, esse grave:r), ciens materia censurae. Quod notavit Soto ct ideo, si prcccipiatur sub censura, validam in 4, dist. 22, quasst. 4, art. 2, post med., osse lalem censuram, ut quando judex pre- versic. Arguitur, quanquam oppositum te- cipit sub cxcommunicalione aliquem compa- neat Navarra, lib. 3 de Prcestit., cap. 4, rere in judicio, aut cum Inquisitores vocant dub. 8, et eam tribuit Navarro, poteslque ex ad ediclum auclicndum, vel aliquid simile. Et illo colligi in Summa, cap. 17, num. 3 et 130, ideo non facile sunt conlemnendce hujusmodi et cap. 27, num. 9, et in cap. Inter verbi, censurse, vel putandum comminatorias esse, 1 part., qucest. 3, num. 180. Sed hoc nunc aut solum ad terrorem. Quia ssepe ignoratur exempli causa dictum sit; nam agentes de gravis ratio, vel necessilas talis prrecepti, excommunicationehocpleniusexaminabiuius. quod materialiler (ut ita dicam) consideratum apparet leve, formaliler aulem et in ordine Num pro qualibet culpa mortali possit ad talem finem cst satis grave ; ct ideo opor- censura gravis ferri. tet(sicutdioebam insuperiori asserlione)satis certo et indubitanler constare levem csse cul- 44. Ratio dubitandi. — Igitur quoties con- pam, et improportionalam esse censuram. stiterit gravem censuram ferri pro veniali 13. Exemplo res declaratur. — Vide Sot. culpa, pro conslanli habendum est illam iu- Ub.kdeJast.,quxst.7,art.\\Covarr.,lib.Z validam esse. Dubitari autern potest, an e Variar., c. 3,n. 10; Med., C. de Restit., quxst. converso sit etiam generalis regula, quotie 8 cl 10; Henric, in Sum., lib. 13, c. 17, n. 4, constiterit culpam esse mortalcm , validam Ut. F, G. — Aecomniodalum exemplum esse esse censuram. Et ratio dubitandi esse po- polest de his excommunicationibus, quas lest, quia sa3pe talis censura est iminoderaia SECT. VI. QUOMODO CENSURA PER SEISTENTIAM LATA SIT INJUSTA, ETC. 113 poena, etiam respectu culpa3 mortalis, quia, rito censetur nulla, quia non tam est poena ut supra diximus, non pro quocumque mor- quam injuria; actio aulem injuriosa, quatenus tali potest tnm gravispoena ferri. Neque eliam talis est, non potest habere vim obligandi. At videtur sufficere quaelibet contumacia , quia vero quando censura solum est injusta priori inter contumacias est magna varietas, ut ratione communi, et legali, id non salis est notant Gerson, Castro et Covarruvias, locis ut sit nulla, quia respectu ejus, cui imponi- citatis; et licet illa, quae pervenitad maliliam tur, non continet injuslitiam propriam, aut mortalem, sub ea ratione gravissit, in ordine inaequnlilalem simpliciter; solus autem defec- tamen ad talem censuram potest esse levis; tus contra justiliam legalem per se non suffi- nec potest Ecclesia tam acerbo remedio uti cit ad invalidum reddendum actum, nisi ad exigendam obedientiam in quacumque intercedat jus aliquod positivum irrilans materia, etiamsi alioqui ad mortale peccatum illum, ut in sequenli puncto iterum dicemus. sufficiat. Unde Concil. Trident., sess. 25, Sicut etiam injuslitia legalis per se sumpta cap. 3, prohibet ferri excommunicationes, non obligat ad restitutionem, nisi admisceatur nisi pro causis gravissimis; et auctores com- injuria contra commutativam, ut nunc sup- muniter reprehendunt Ecclesiae ministros, pono. qui propter leve aliquod furtum, eliamsi 17. Quorumdam limitatio. — Quidam ta- mortale pcccalum sit, ejusmodi censuras men limitant hanc posteriorem partem, di- ferunt. centes, si Praelatus ita abutatur potestale, ut 45. Conclusio. — Sed nihilominus de nulla passim praecepta obligantia ipso facto sub censura, vel excommunicatione lata per le- censura seu excommunicatione mulliplicet, gem, aut praeceptum obligans sub mortali idque cedat in contemptum Ecclesiastieae po- peccato, auderem dicere nullam esse. Quia testatis, tunc censuram invalidam esse, quia quamvis ad prudentiam judicis pertineat non repugnat praecipuo fini suo, qui est, ut Eccle- ferre hujusmodi censuram pro quovis pec- siae aucloritas et obedientia conservetur. cato mortali, tamen ubicumque intervenit Verumtamen quantumvis haec praecepla mul- peccatum mortale cum conlumacia, est pro- tiplicentur, si in nullo illorum in particulari porlio sufficiens saltem ut censura valida sit, reperilur praedicta injuslilia quasi commu* quia cum omne peccatum mortale tullat vi- taliva, sed in quolibet per se sumpto est tam animae, utendo rigore non prorsus in- sufficiens causa saltem mortalis inobedientiae, juslo potest Ecclesiasticus judex per censuras et contumaciae, dici non potest tales censuras coercere subditum, ut pareat in quacumque esse nullas, quia nec de omnibus id affirmari re sub mortali culpa obligante. Unde Vicloria potest, tum quia multum derogaret Eccle- supra dicens censuram esse invalidam, quae siasticae disciplinae et potestali, tum etiarjQ pro furto levi fertur, statim addit : Nisi tale quia plures illarum possunt esse non solum sit, ut prxsumatur esse peccatum mortale. Et justae, sed etiam convenienles; neque etiam ad eumdem modum loquuntur reliqui auc- id potest de quibusdam affirmari et non de tores. Ac denique quamvis interdum esset aliis, quia nulla est disparitalis ratio. Nisi res dubia, semper est pro valore legis prae- quis forlasse dicat, priores esse validas; sumendum, juxta ea, quae diximus. postquam autem nimium multiplicari inci- 46. Duplex potest esse injustitia in hujus- piunt, illas posleriores invalidas esse. Quod tnodi lege. — Quocirca duplicem injustiliam sane esset improbabile, quia nullus hominum in hujusmodi lege distinguere possumus, discernere polest, quando incipiat ille nu- unam legalem, alteram quasi commulalivam; merus excommunicationum esse tantus, ut haec posterior intervenit, quando lex impo- censuras invabdet; nisi forte, quando jam nit pcenam, quam revera non merelur ejus praeceptum censeatur esse de re impossibili, transgressor, quia est omnino improportio- seu repugnans superioribus praeceplis, aut nata; prior autem erit, quando licet respectu quod simul cum illis impleri non possit; tunc transgressoris poena non sit omnino indebita autem defectus non solum erit contra justi- aut excedens, tamen respectu boni commu- tiam legalem, sed eliam contra commutati- nis, quod respicit juslitia legalis, est inordi- vam, quia praecipit res incompossibiles ; tunc natum niedium, et fortasse etiam nocivum, autem ita erit invalida censura, sicut et prae- cogere per talem censuram ad observationem ceptum ipsurn. Non est aulem, cur in eo casu talis legis. Quando ergo censura est poste- praeceptum posterius datum magis dicatur rori modo injusta, et ineequalis culpae, me- esse nullum, quam prius; imo potius si llla xxiii. 8 114 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA TERRI POTEST. incompossibilia sunt, judicandum est posle- Iegitirne et juridice probata sit ; ac denique rius revocare illud, quod prius fuit datum; hujusmodi est omnis iila conditio, qure vel quanquam interrogandus, et consulendus sit jure naturaa, vel ex speciali jure positivo ita ipse Prselatus, ne forte per inadvertentiam id preescripta est. Quaudo ergo in sententia est fecerit. Quod si sciens velit omnia illa pra> defectus substantialis ordinis juris, certum copta, et censuras simul imponere, tunc sub- est censuram non solum esse utcumque in- ditus satisfaciet, si id, quod moraliter sibi justam, sed prorsus invalidam, quia senten- possibile est, fecerit; eritque in arbitrio ejus tia ipsa nulla est, et sententia nulla nullura inler ea mandata eligere quod sibi placuerit, potest inducere effeclum, juxta 1. 4, § Con- sive prius, sive posterius datum sit; tuno demnatum, ff. de Re judicata. Et de hujus- enim ordo temporis nihil pra?stat, cum po- modi defectu loquunlur multa jura, quando testas et voluntas prascipientis eadejn sit. aiunt, sententiam esse nullam contra leges aut canones prolalam, ut in cap. 1, et cap. SECTIO VII. ^Um mter» d® Rejudicata, et in leg. Prxses, et leg. Cum prolatis, ff., eodem titulo, et in Utrum censura lata ab homine per specialem senten- le§- * > ff- QU8e sentenlia sin- appehat. rescin- tiam nulla sit ex defectu causae, vel tantum injusta. denda, et in leg. 2, Codic. Quando provoc. non est neces., etoptime in leg. Prolatam, G. 4. Censura lata per sententiam nullam ex de Sent. et inter. Et hujusmodi senlentia dici defectu jurisclictionis est nulla. — Superest solet in jure esse contra jus oonslitutionis, dicendum de censura lata ab homine per quod censetur esse aliud ac esse contra jus propriam sententiam condemnaloriam vel litigatoris, ut patet ex dicto cap. Cum inter, declaratoriam. Et primum suppono, quo- de Re jud., et c. Venerabilibus, § Sane, de tiescumque sententia esl injusta ex defectu Sent. excom., num. 6. Quod tamen inleliigo, jurisdictionis, censuram non solum injustam quasi directe, et immediate, nam ex conse- esse, sed etiam nullam, quia etiam ipsa sen- quenti, etquasi remote, etiam prior redundat tentia nulla est. Et quoad hoc eadem est ratio in injuriam litigatoris. Nam si quis recte con- de sententia, quae de lege, quia sententia est sideret, talis sententia non solum est contra etiam actus jurisdictionis; et ita in hoc omnes justiliam legalem, sed etiam contra commu- conveniunt. Et hac ratione censura, lata p st tativam; ut in exemplis positis, si quis dam- juje interpositam appellationem, est nulla , netur non citalus, ei fit manifesta injmia; ut infinita fere jura disponunt, quia per idemque est si damnetur non iegitime et appellatonem inlerpositam videtur jurisdic- juridice convictus; et in universum, si per tio judicis dormitare, ut dicitur in cap. Pasto- sententiana nullam condemnetur, ex quocum- ralis, § Verum, de Appellat. Item ex eadem que capite nulla sit; quare mirum non est, radice censura lata ab excommunicato nulla quod taiis censura sit prorsus nulla. est, quia per excommunicationem tollitur, vel 3. Si autem defectus accidentalis sit, est suspendilur jurisdiclio. Et sic de aliis. valida. — Quando vero in sentenlia solum deest ordo juridicus accidentalis , tuno dioi De sententia injusta contra justitiam legalem. potest aliquo modo injusta respectu justitiae legalis, non tamen respectu cornmutativao; 2. Censura lata per sententiam habentem estque sententia valida,etconsequenlereliam defectum substantialem legaiem est nulla. — censura, per illam lata, valida est, licet se- Secundo suppono, duobus modis (sicut de lege cundum eamdem ralioncm injusta sit, quia dixi) senlenliam posse esse injustam, primo haac injustitia non est proprie respectu ejus, coptra solam justitiam legalem, ut puta quia in quem fertur censura, sed solum respectu in ea ferenda servatus non fuit debitus ordo juris, et boni communis. Unde in jure inter- juris, absque alia injustilia. De quo ordine dum talis sententia absolute justa appellari juris ulterius subdistinguendum est; nam solet, utpatet ex c. Sacro, deSentent. excom. quidam est accidenlalis tantum , ut est in Quod etiam in superioribus annolavimus, prfesenti,quod sententia scriplo feratur, quod cum de forma ferendi censuras ageremus. prseeedat canonica monitio, etc. Alius est sub- Atque in hoc etiam uullum discrimen inve- stantialis, utpote necessarius, ut sententia nio inter Jurisperitos et Theologos. Estqua valida sit, ut erit in praesenti, quod legitima distinctio data eonformis doctrinasD. Thoin;o, citatio partis prsecedat, quod cruaa censurai 2. 2, quu^sl. 05, art. o, ud 3. SECT. VII. QUOMODO CENSURA PER SENTENTJAM LATA SIT IN.IUSTA, ETC. 115 bere possit causam censurae, tamen. nisi sit De sententia injusta contra justitiam convenienter applicalum in judicio per suffi- commatativam. cientem probationem, non posse illam cau- sare, ideoque talem censuram invalidam esse. I. Censura sententia lata ex causv, qux 5.C. Nemo,2,quxst. \,etc.Audivimus,M. vere exisiit, non tamen in judicio probata, est qu&st. 1, objiciuntur et exponuntur. — Sed mlla. Alio ergo modo potest esse injusta objici potest c. Nemo, 2, quaest. 1, et c. De sententia contra justitiam commutalivam ex illicita, 24, quaest. 3, ubi prohibetur ferri defectu le°itima3 causse, quod nunc pracipue censura, antequam causa probetur. Et tamen, a°imus. Potest autem hoc etiam variis modis si ita ferri contingat, ait ibidem : Qui sic ex- accidere* duo tamen sunt prsecipui. Unus communicatus est,majoris sacerdutis auctori- qnando censura fertur sub titulo sufficientis tate ad gratiam sanctx communionis redeat. causse non tamen veras, sed tantum prse- Respondetur primum, illa verba non seraper sumplee. Alter est, quando fertur etiam sine indicare priorem sententiam fuisse validam, titulo causa3 sufficientis , sed absolute ex ut patet ex c. Audivimus, 24, quaest. 1 , ibi : causa iniqua seu levi, et improportionata. Qnia excommunicatus te excommunicare non Rursus in priori membro possunt varii modi potuit, Apostolica auctoritate te, tuosque ab- dislin°ui scihcet, quod sufficiens causa ex- solvendo, mandamus exinde nunquam curare. communicandi neque in re ipsa existat, neque Quse verba duriora sunt, quia inlerponunt satis probata sit in judicio; vel solum quod verbum absolvendi, quod in alio. texlu non causa revera non existit, in judicio vero pro- habetur; et tamen constat illam excommuni- bata sit, ita ut judex secundum allegata, et cationem fuisse nullam. Unde Glossa ibi de- probata legitime pronunciaverit : quae sen- clarat, Absolvendo, id est, non ligatos esse tentia in exteriori foro et in interiori, quan- declarando. Affertque similia jura, in c. Ex- tiim spectat ad conscientiam judicis, justa cellentissimus, 14, quaest. 3, et c. Auctorita- est ; juste enim facit sic pronunciando ; com- tem, 16, quaest. 6. Quas expositio nobis non paratione autem facta ad eum, qui condem- est necessaria, quia,utdixi, in dictisdecrelis natur, non habet sequalitatem rei ad rem; et non interponitur verbum absolvendi. Addit hoc modo dici potest in re ipsa injusta, cum vero Glossa aliam expositionem, s.iiicet, ab- per illam conderunetur innocens; ergo in re solvendodefacto, idest, faciendo, ut ad coni- non habet medium justilice , quod est per munionem redeant, qui de facto ab illa se- eequalitatem rei ad rem. Tertius item modus parati fuerant; sicut e converso, hceretici addi posset, quando justa causa in re vere quidam, qui vere sacerdotes non erant, de- subest, tamen in jadicio non est legitime poni dicuntur in cap. S quis confugerit, 1, probata. De hoc tamen ultimo modo jam dixi, quasst. \ , id est, depelli ab eo mur.ere, quod hanc senlentiam esse nullam ex defectu sub- de facto exercebant. Quae expositio optime stantialis ordinis judiciarii;necenimsatisest, quadrat ad superiora jura, in quibus solum quod causa in re subsit, si sit occulta, quia dicitur : Ut ad gratiam sanctse communionis judex humanus non potest de sibi occultis redeant, qua erant de facto privati. Volunt judicare. Est autem occulta quoad effectum autem jura hoc fieri auctoritate superioris, ferendisententiam, quamdiujuridice probata quia ipsa disponunt, ut omnia ordinate el non est, etiam si alioqui privatim nota sit illi juridice fiant, et eo modo quo publice, et homini, qui judex est, ut colligitur ex c. 4, coram tota Ecclesia fieri oportet. Et ideo ex cum aliis, 6, qucest. 2. Et sumitur ex Gloss», illis decrelis non potest colligi, talem senten- Innocent., Abbate, et aliis in cap. Saero, de tiam fuisse validam, sed polius oppositum in- Sent. excom. Et multa ad hoc confirmandum sinuatur, dum nulla mentio fit absolutionis, sumi possunt ex Navar., in c. Cum contingat, quse necessaria sit. de Rescriptis, in causis nullitatis, prseserliin 6. Si causa in re, et in probatione deficiat, in octava ; et in Sum., c. 27, num. 1 1 ; unde, sententia et censura sunt nullse. — Atque hinc sicut de naturalibus causis d.icunt philosophi, a fortiori sequitur, quando sententia est priori non satis esse ad actu causanckim, quod ha- modo injusta, scilicet, quia causa neque in re fteant virtutem, nisi etiam sufficienter sint existif, neque est sufficienter probala, lalem applicatse juxta modum suum , ita in prse- sententiam et consequeater censuram om- s^iiti dicere possumus, delictum in re ipsa nino invalidam esse, quia si defectus proba- commissum, etiamsi ex se sufficientem pra3- tionis suffici* ad, jiuliitatem, etiam existente 116 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. re, multo magis si res non exislat. Atque de sententia, per quam fertur censura. Quando sentenlia sic injusta videinr polissime loqui vero sententia est condemnativa, et illativa S.Nioon., in epist. ad Enclistium, cujusfrag- censurae, si nulla monitio praemissa sit, nec menlum refe.rtur, 1 tomo Biblioth. Sanct., ubi contumacia preecedere polest,etconsequenter sic ait : Scias, Pater, quod divinae Scripturx neque vera acsufficiens causa censura?, juxta cum divinis canonibus defxniunt, quod injustx dicta in sectione preecedente; el ideo talis cen- qux imponunlur punitiones apud Deum non sura semper est nulla ex defectu causaetamin ligant, etiamsi Pontifex eas imposuerit; re ipsa existentis, quam in judicio probatae. quantomagis si inferior, ut dicit sanctus Dio- Quia, cum monitio esse debeat actus ipsius- mjsius? Qui itaque inconsiderata sententia, met judicis, si in re non prsecessit, non potest et intemperante animo aliquem a fidelibus se- juridice prsesumi seu probari. Quanquam ac- paravit, non solum eum non attingit, sed in cidere potest, ut ex parte judicis praecedat, ejusetiamcaputrecurrit,sicut sanctxquoque nimirum, quia ipse fieri mandaverit; et ta- Synodi pronunciant. Et inferius refert B. Pe- men quod in re ipsa facta non sit; et nihilo- trum dicentem ad Clementem : Tu quidemea minus in judicio sufficienter, quamvis falso, ligabis. oportet, et solves qupe solvenda sunt. probetur factam esse; et tunc eadem erit ratio Et S. Nicolaum dicentem : Si antistes prseter de tali causa, et de omni alia, quae cum in re Dei scopum punierit, Deus eum non sequitur, non existat, in judicio probatur. et ecce invenitur pcena, qux ab eo infligitur, injusta, et propterea invalida. Haec enim om- Num censura lata ex causa in re falsa, nia maxime locum habent in hac senlentia, juridicetamenprobata,validasit. undique, ut ita dicam, injusta, id est, ex re ipsa, et ex defectu probationis. Quanquam 8. Bationes dubitandi pro utraque parte. extendi etiam possint ad omnem sententiam — Tota ergo difficultas et conlroversia, si qua injustam substantialiler, ut sic dicam, seu est, revocatur ad eam censuram, quae fertur contra juslitiam commutativam; quae sen- ex causa in re ipsa falsa et nulla, vel insuffi- tentia in eadem epistola merito dicitur lata ciente, tamen juridice probata, et consequen- non secundum sacros canones, sed secundum ter per sententiam legitimara imposita. Hinc propriam voluntatem. enim apparet talem censuram validam esse 7. Omnem censuram absque prxvia moni- debere, primo, quia senlentia est valida; tione nullam esse. — Ex quo etiam obiter ergo habet suum effectum. Secundo, quia ju- constat, verum esse, quod in superioribus dex jusle per illam praecipit; ergo alter tene- dicebamus, omnem censuram latam absque tur etiam in conscientia obedire. Terlio, quia omni praevia monitione nullam esse; nam si quis innocens secundum allegata et pro- talis modus solurn habere potest locum in bata condeninetur ad mortem, tenetur obe- censura lata per hujusmodi sentenliam, nam dire et suslinere illam, nec potest licite per ea, quas fertur per legem, vel praeceptum, vim resistere, etiamsi valeat; ergo similiter repugnantiam involvit quod feratur sine in praesenti,etc. In conlrarium vero est, quia monitione praevia , quia ipsum praeceptum ille cum in re sit innocens, apud Deum noa monitionem includit. Sentenlia autem, qua est ligatus; ergo neque ab Ecclesia ligari po< censura fertur, aut est tantum declaratoria test per talem sententiam. Secundo, quia criminis, aut illativa censuree; prior non im- quotiescumque pcena imponitur ex sola prse- ponit censuram, sed solum declarat contrac- sumptione absque veritate, quae in re ipsa tam ex transgressione legis imponentis ilhun, sit, potest licitequi sic condemnatus est effu- et consequenter eliam dechirat praecessisse gere talem pcenam, quantum in ipso est, nisi monitionem sufficientem per ipsam legem. per vim compellatur; ergo idem dicenduna Ex quo eliamfit (ut hocobiter notemus) justi- est de hac pcena, quee maxima est. Tertio, tiam vel injustitiam talis sententiae nihil re- quia si censura est per legem imposita, et ferre ad valorem ipsius censurae in se, quia quis revera non est transgressus legem, non hsec solum pendet ex lege, et ex vera et suffi- incurrit censuram, quantumvis ab aliis existi- ciente transgressione ejus; refert tamen ad metur transgressor legis, imo quamvis per valorem ipsius declarationis, et ad effectus, senlentiam declaratoriam iu exteriori foro qui ab illa pendent, ut postea videbimus; et juslam sit declaratus; ergo idem erit de cen- quoad hoc proportionaliter locum habent in sura lata per sententiamcondemnatoriam, ex. hujusmodi sententia omnia quae diximus de sola externa probatione, sine verUate iu re, SECT. VII. QUOMODO CENSURA PER SENTENTIAM LATA SIT INJUSTA, ETC. 117 9. Prima opinio. — In hac igitur re vide- tum, quotiescumque legitime in suo ordine tur esse diversitas opinionum; nam quidam et secundum scientiam sibi accommodatam censent illam censuram validam esse. Ita vi- operatur. Ut, v. gr, si superior ex sufficiente detur docere D.Thom.in 4, d. 18, q. 2, art. probatione praeciperet alicui in pcenam, ut 1,quaest. 4, ubi primum generaliter ait, om- jejunaret, obligaret illum, etiamsi in re non nem sententiam, quae nulla non est, habere deliquisset, quia prseceptum estjustum. Item, suum eflectum et oblignre exeommunicalum, si confessor absolvat a peccato, quod secun- Ut ei obediat; haec autem sententia, de qua dum informalionem pcenitentis recte judicat nunc agimus, non est nulla, cum in suo foro esse veniale, absolutio est valida, etiamsi in justa et legitima sit. Unde inferius de hac in re ipsa mortale fuerit. Et e contrario, si ju- specie loquens, vocat eam censuram ex de- dicavit esse mortale, quod erat veniale, et bita causa ex parte censurae, non vero ex ideo gravem pcenitentiam imposuit, tenetur parte ejus cui imponitur. Sicat (inquit) cum pcenitens illam exequi. Similiter, indulgen- aliquis pro falso crimine in judicio probato tia concessa ex causa legitima secundum excommunicatur. Et tunc si humiliter susti- prudenlem exislimationem concedentis, est net, humilitatis meritum recompe.nsat excom- valida, quamvis in re causa non subsit. Ac municationisdamnum. Etinsolutionibusargu- denique, si quis privetur beneficio per sen- mentorum ait, non esse inconveniens, utinno- tenliam justam solum secundum allegata et cens,etinvitusaliquandopriveturpermodnm probata, revera manet illo privatus; ergo pcenae auxiliis externis, quibus per Ecclesiam illud principium universale est, etiam in illo juvari potest ad salulem. Sequuntur eamdem sensu; ergo in proposito etiam verum habet. sententiam Rich.ibi, art. 3, quaest. 5; Palud., \\, Secunda opinio. — Aliorum vero sen- q. \, qui aperlius declarat, talem censuram tentia est talem censuram in foro conscientioa oblig;ire in conscientia ; Durand., quaest. 4, ad nihil obligare, quod est dicere in re ipsa num. 6, in fine;D. Antoninus, 3 part., tit. 24, non esse validam, in foro tamen exteriori ser- cap. 73; Guillelm. Parisiens., in 2 part., tit. van-dam esse ratione scandali, quia sallem in de Sacrament. ordin., § Post haec autem pro- iH0 foro sententia illa rite prolata est. Ita sen- sequimur; Cordub., lib. 1 Quaestionarii, tit Alex. Alens. (quanquam soleat in contra- quscbt. 43; et Gloss., in cap. 1 de Senlent. rium citari), 4 part., quaest. 22, membr. 2, excomm., in 6, verb. Propter quam, ubi ait, art. \ et 2, si inter se attente conferantur, sententiam excommunicationis ex falsa causa quamvis generatim et confuse de excommu- latam, esse validam, quam opinionem com- nicatione injusta loquatur; quo modo etiam munem esse, et veram existimavit Govarru- loquuntur, et in eamdem sententiam inclioant vias, dict. cap. Alma, 1 part., § 11, n. 14; Major in 4, dist. 18, q. 2, conclus. 3, corol. 4; et Corduba supra plures Canonistas et Sum- Gab., q. 2, conclus. 8; expressius Adrian., mistas pro eadem senlentia refert, et late Quodlib.6, q. 1; Cajet. late, 2. 2, q. 70, art. 4, illam probat. Summa vero rationum omnium ad 2, et tom. \ Opusc, tract. 19, ad 2; Soto est, quam in principio tetigimus. Et polest in 4, dist. 22, quaest. 1, art. 3, corol. 3, et revocari ad hoc principium, quod actus cla- Relect. de Tegend.secr., quaest. 1, membr. 3, vium validus est, quotiescumque clavis non conclus. 4. Et in re idem videntur sentire errat; sed in casu, quem tractamus, clavis Covar., c. Alnia mater, part. 1,§7, num. 5, non errat; ergo ejus actus, qui est censura, ubi alios refert; et Navarr., in Summ., cap. 9, validus est. num. 4, et cap. 27, num. 3. Quamvis in inodo 10. Dices : principinm illud esl verum de loquendi aliqnanlulum differat, dicens hu- clave non errante in re ipsa, secus vero est jusmodi senlenliam aliquo modo obligare in de clave non errante solura secundum existi- conscientia, de quo postea videbimus. Et huic mationem hominum, ut in praedicto casu con- etiam senlenliae favent auctores omnes, qui tingil; nam probatio exterior solum est homi- tenent censuram ex falsa causa latam nullam nuin existimalio. Sed conlra, quia clavis per esse, nam hujusmodi est haec, de qua nunc melaphoram significat potestatem; ergo tunc agimus. Tenent autem id Cardinalis, Panor- vere dicitur non errare, quando operatur se- mitanus, et Felinus, quos refertCovarr., dict. cundum scientiam sibi proportionatam. Unde, §11, num. 4. cum haec potestas quoad hanc partem data 12. Fundamentum hujus sententiae est, sit ad punienda delicta , debuit esse efficax quia sententia in tantum e.ct vera et valida, ad operandum valide, ita ut sorlialur effec- in quantum est justa; nam intrinsece est ac-? 118 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. tus justitioe, et est qusedam lex parlicularis; quredam dici possunt spiritualia , alia tempo- de ralione autem omnis legis est «equitas. ralia, seu divina, et humana. Rursus, spiri- Item est conclusio judicii; judicium autem, si tualia damna dupliciter inferunlur ab'Ecde- non sit juslum, non est judicium, ut dixit D. sia per censuram : quajdam potestative (ut Thom., el late explicuit, et confirmavit Ca- sic dicam), id est, per immediatam efficaciam jelanus in citato loco 2. 2, et sumitur ex Isi- Ecclesiaslicse potestatis; quo modo privatur dcro, 18Etymolog., cap. 15, et refertur in excommunicalus participatione communium cap. 1, 23, quaest. 2; ergo valor, et efficaci- suffragiorum et orationum; et quoad hoc ab tas sententioc, debent commensurari justitise Ecclesia praescinditur efficaciter per ipsam- ejus; at vero sentenlia, de qua agimus, se- met censuram. Quoad hunc ergo effectum in- cundum veritatem et conformitatem rei ad credibile est esse validam et efficacem prse- rcm est plane iniqua et injusta; secundum dictam censuram. Neque id aperte affirmat forum autem externum, et per conformitalem ullus auctorum, qui pro opinione priina citan- ad scientiam et probationem publicam habet tur, quia neque est verisimile, Deum dedisse sequitatem; ergo eadem proporlione, in re ipsa hanc potestatem Ecclesiae, cum esse non pos- et in veritate non habebit effectum, sed so- sit in aedificationem, sed solum in destnietio- lum quantum ad exteriorem observantiam. nem. Neque etiam est credibile, Ecciesiam Et confirmatur, nam efficacia sententise non inlendere uti sua potestate, vel censuram excedit justam intentionem ferentis; sed ve- ferre in dicto sensu, tum propter rationem risimile non est Ecclesiam velle in conscien- superius factam, tum etiam quia cum Deus tia, et coram Deo innocentem ligare, imo nec non excludat justum a consortio, et participa- talis intentio esset justa, cum sit contra tione justorum,etiamsi ab hominibus injustus sequilatem rei, quam unusquisque debet in- habeatur, non est verisimile velle Ecclesiam tendere, quantum potest. Et prseterea, quia in hoc discreparea divino judicio, cum neque alios excederet Ecclesia limites potestalis li- ad bonum commune, neque ad bonum illius, gandi, quam solum accepit ad coercendos qui sic condemnatur, utile sit. inobedientes, non ad ligandum innocentes. 14. Alia spiritualia nocumenta qux prx- Unde confirmatur tandem, quia si aliter fer- ceptive infert censura, per se non obligant sic retur illa sentenlia, erraret clavis; at vero licjatum. — A.lio praeterea modo infert cen- dum clavis errat, non operatur, quia non est sura spirituale nocumentum prseceptive, ut data in destructionem, sed in eedifieationem, sic dicam, quia nimirum prohibet, ne quis ut dicilur, 1 ad Cor. 10, et ideo xterni tribu- sacra audiat, vel recipiat, vel efficiat, et simi- nal judicis ilhun reum non habet, quem iri- lia, quae ex vi solius censurae non slatim au- justejudex condemnat, ut dicitur in cap. 1 de feruntur quantum ad executionem; potest Senlent. etrejud., in 6, etsumiturex cap. enim excommunicatus non obstante censura A nobis, 2, de Sent. excomm. Quod si apud re ipsa Euch<\risliam accipere, etc; sed pro- Deum, et in ccselo talis sententia non obligat, hibenlur per censuram, et ideo dico pr.ccep- nec in terris in conscienlia obligabit, juxta tive auferri, quia sub prsecepto prohibetur mulla decreta, 11, q. 3, et 24, q. 1 et 4. harum rerum spiritualium usus. Et de his eliam detrimentis existimo, per se loquendo, Quxstio resolvitur, et inter relatas sententias non inferri per hujusmodi censuram, scd so- judicium fertur. lum quantum necesse fuerit ad obediendum Ecclesiae preecepto in publico seu in exteriori 13. Sic ligatus non privatur communione foro. Itaque, licet aliquis hoc modo interdic- Ecclesix in suffragiis, et orationibus, etc. — tus sit, potesl audire Missam in conscienlia, Inter has opiniones media via incedendum vel secrelo, vel ubi ignoratur ejus interdiclio. censeo, et aliquid utrique concedendum. Pri- Et sacerdos sic suspensus poterit sacrum fa- mum enim certum existimo, hujusmodi cen- cere cum eadem circumspectione; et simili suram non esse validam quoad omnes effec- modo excommunicatus, Eucharistiam sume- tus censuree, seu quoad omnia delrimenta et re, etc. lloc eliam omnes docent, et rationes, damna, quse infert. Et in hoc habet verum quibus probavimus praecedens membrum, secunda sententia; satisque convincitur, ut hoc etiam demonstrant, quantum ad eam opinor, fundamento ejus, constabitque evi- partem, qure hujusmodi cxcommunicalo, vel dentius, si in particulari explicetur. Damna suspenso secretum usum lalium rerum con- enim, quee censura infert, duplicia sunt; cedit. Quantum ad aliam vero partem de ab- SECT. VII. QUOMODO CENSUKA PER SENTENTIAM LATA StT INJUSTA, ETC 119 stinendo in publico, ratio est, quia oppositum omnino sit, qui illam exercet; ergo tota ratio cederet in contemptum clavium Ecclesia?, est, qnia respectu illorum p^ucorum cessat cum in publicoejus pra?ceptum sitjustum, et scandalum; ergo respeclive idem esset, si excusatio sit occulta. Unde etiam manifestum cessaret respeelu plurium. Sicut etiam, si sic est oriri in conscientia obligationem ad ser- excommunicatus publice sacra faceret in eo vandam censuram hoc modo, et quoad hanc loco, ubi ignoratur eum esse excommunica- partem, quia sic excommunicatus, v. gr., tum, nihil peccaret, solum quia nnllum est peccaret, si publice Missam audiret, aut Eu- scandalum , nec scandali periculum, ut in charistiam sumeret, ut omnes docent, et sta- casu supponimus : ergo, etc. tim rationeexplicabitur: ergolata taliexcom- 17. Resolutio. — Prima differentia inter municatione, orln est obligatio in conscientia hanc censuram, etomninonullam. — Dicendum ad servandam illam, saltem quoad hanc par- ergo videtur, obligalionem hanc proxime esse tem. propter scandalum vitandum, nomen scan- dali ampliando, ut non solum sumatur, qua- (Jnde proveniat sic ligato obligatio abstinendi tenus est contra charitatem, et ut ex illius inpublicoab actionibuscensuraprohibitis. obligatione vitandum est, sed ut est contra obedientiam Ecclesiae, cui multum derogare- 15. Prima sententia. — Dubitari tamen tur, si talis censura publice contemneretur. potest, qualis sithoec obligatio, an solum per Et ideo verum est etiam hanc obligationem accidens ratione scandali vitandi, an etiam vitandi hoc scandalum oriri ex vi pra?cepti per se ratione justi prsecepti. Nam Doctores inclusi in tali sententia justa inforoexteriori, valde confuse loquuntur; interdum enim di- quod etiam habet vim obligandi in interiori cunt hujusmodi sententiam ligare quoad pu- foro, quamvis eam vim habeat in ordine ad blicas actiones, quia est valida saltem in foro vitandum tale scandalum, dicto modo decla- exteriori, ut Cajetanus et alii loquuntur, vel ratum ; propter quod auctores haec duo simul etiam quia simpliciter est vera censura, ut conjungunt. Atque haec est differentia inter contendit Navar. cum aliis quos refert; ergo hanc sentciliam, et omnino nuilam, quod ex ncn tantum obligat ratione scandali, sed per sententia omnino nulla per se nulla, nascitur se ratione sua? virtutis. Et confirmatur, quia obligatio, etiam in exleriori foro, et 10. ordine alias nulla esset differentia inter hanc censu- ad publicas actiones; quod si interdum oria- ram, et illam quae absolule est invalida; nam tur, est valde per accidens, et ex generali haec etiam obligare potest ad sui observatio- obligatione charitatis; secus vero est in prse- nem ratione scandali vitandi; ut si alii igno- senli, ut dixi. rarent illam esse nullam, et solum scirent 18. Secunda differentia. — Et hinc nasci- esse latam ; solumque posset esse discrimen, tur aliud discrimen, quod superior non potest quod rarius accidet haec occasio scandali in juste punire transgressorem censuroe, quse sententia omnino nulla, quam in ea, quaa in nulla fuit, quia illa simpliciter nuliam vim exteriori forojusta et valida est. habet, nisi per accidens, scilicet, quia de 16. Secunda sententia. — In contrarium nullitate juridice non constat, vel quia ante- vero est, quia iidem auctores explicant hanc quam constaret, contemptui habita est, vel si obligationem solum per ordinem ad scanda- cum scandalo id fiat, quatenus superior auc- lum vitandum, adeo ut Navarrus, qui aper- toritatem habet ad puniendum eum. qui alios tius contendit hanc censuram esse simpliciter scandalizat. At vero per se, et ex sua potes- censurametobligare, dicat.valere pan«wp7i mitur. — Alio modo contingit, judicem pro- pressus non sit, erit sentenlia nulla in se. ferenlem sententiam non expnmcre in illa 36. Prreterea hoc confirmant illa jura, qu» positive hunc defectum, sed quasi prsecisive simpliciter aiunt senlentiam lalam contra 6e habere, proferendo censuram, et nullam leges, vel canones, ipso jure non subsistere, declarando causam ejus, neque illam exclu- ut dicunt in cap. \ de Re judic, et in aliis dendo. Qui defectus, licet conlra jus sit, per supra citatis; et non requirunt, ut talis defec- se tamen non sufficit, ut sententia nulla sit, lus in ipsa senlenlia exprimalur, seu quod SECT. VII. QUOMODO CENSURA PER SENTENTIAM LATA SIT INJUSTA, ETC 125 »x ea formaliter constet, esse contra leges tia non tenetur ei parere, juxta superius tra- vel canones; ergo id necesse non est, ut sen- dita ex communi sententia; sed solum tene- jentia sit nulla. Etenim contractus a privatis bilur vitare scandalurn, ac propterea in personis facti conlra leges staluentes sub- publico parere sentenliae, donec illam fuisse jtantiales conditioneseorum, nullisunt, etiam nullam publice etiam constet. PraHer hanc ;i defectus in ipsis contractibus non expri- vero obligationem nullum alium effectum ha- mantur, juxta regulam juris 64, in 6 : Qux bet illa sententia, ut ex dictis in superiori zontra jus fiunt, debent pro infectis haberi; puncto constat a fortiori. dbi non requirilur, ut hoc exprimatur. Imo, licet occultetur, et verbis apparentibus dissi- Corollaria ex superiori doctrina. muletur, non propterea validior erit contrac- tus, ut expresse dicitur in 1. Non dubium, C. 38. Quot modis possit censura esse nulla. — de Legib.; ergo multo magis sententia lata Atque ex his omnibus, quaa in hac dubita- contra jura, erit per se nulla, etiam si in ipsa tione diximus, colligitur primo, quot modis defectus non exprimatur, quia judex multo possit sententia censurae nulla esse; plures magis tenelur juxta leges operari, quam pri- namque et sine methodo numerant Sum- vata persona; est enim custos, et executor mistae, ut videre licet in Angelo, Excommu- legis. nicatio, 3, et Sylvestro, Excommunicatio, 2, 37. Objectio. — Solutio. — Dicetur for- et Antonino, 3 part., tit. 24, c. 73, § 1, ubi tasse, hoc verum esse de sententia, quee est novem numerat causas nullitalis. Paludanus nulla, quia est contra jus constitutionis; non in 4, d. 18, quoast. 1, art. 4, quinque nume- vero de illa , quae est contra jus litigatoris; rat; plures etiam sumi possunt ex Navarro, plus enim requiritur, ut baec posterior sit in c. Cum contingat, de Rescript. Alii aulem nulla, quam prior, ut sumitur ex c. Venera- communiter ad tres revocant, scilicet ad de- bilibus, § Sane, de Sent. excom., in 6, et ex fectum jurisdiclionis, vel quod appellatio c. Cum inter, de Re judic. Et ideo, quando fuerit ante sententiam interposita, vel quod sentenlia est nulla ex defectu jurisdictionis, senlenlia continet intolerabilem errorem. Sed citationis, aut alterius rei similis, pertinentis ex his defectibus secundus sub primo conti- secundum jura ad substantialem solemnita- netur, utsupra declaralum est, unde vel dis- tera senlentise, tunc verum est sententiam tinguendi non sunt, vel distinguendi essent esse nullam, etiam si talis defeclus in ipsa plures alii, ut quod censura fuerit lata ab non exprimatur. At vero quando senlentia excommunicato, vel suspenso, vel quando est est injusta tantum ex defectu causae, lunc lala ab intruso, vel non rite electo, vel secun- proprie dicitur esse contra jus litigatoris; ac dum alios modos usurpandi jurisdiclionem, proinde necessarium erit, ut talis error in quam quis non habet. Quod notavit D. Anto- ipsa sentenlia exprimatur, ut insinuatur in ninus supra, reducens quatuor modos ulti- juribus supra citatis. Verumtamen contra hoc mos, quos ibi numerat, ad illum primum. instari potest, quia etiam ipsa sententia cen- Quod eadem proportione facere posset ia surae, quae absque ulla causa legilima fertur, secundo. Et eadem ratione posset quintum dici merito potest contra canones et jura; revocare ad terlium ; nam tertius est de into- oam ha?cetiam prohibent, ne in aliquem fera- lerabili errore, et in quinto specificat quem- tur censura sine causa legilima, ut constat dam errorem, scilicet, si quis excommunice- ex supra citatis, et mullis, quae habentur, 11, tur, eo quod suo superiori declaret stalutum qurest. 3. Exlalque optima epistola Leonis communilalis ad illum perlinentis, ex c. Quia Papae ad Episcopos Viennenses, estque 89, plerique, de Offic. ordin., in 6. Quartus item c. 6, ubi graviter reprehendit Praelatos, qui casus, quem ibi ponit, diminutus est, ut sta- ob leves causas hujusmodi sententias profe- tim declarabo. Et similiter in alia divisione runt. Heec autem prohibitio videtur esse de trimembri tertium membrum generalius est, re maxime subslantiali, ad validilatem sen- quam illis verbis significetur, et aliud mem- tenlia? pertinente; ergo hujusmodi error sen- brum deesse videtur, ut jam dicam. tenlia? reddet illam nullam, etiam si in ipsa 39. Et ideo possumus aliter hos defectus non exprimatur.Quodsaltem veruraexislimo, colligere sub triplici eliam capite. Primum stando in inleriori foro, quidquid sit de exte- est, defectus jurisdictionis, sub quo varii riori. Quapropter, si de tali defectu satis modi continenlur, ut declaratum est. Secuu- couslet ei, contra quem lata est, in conscien- dum est, defectus ordinis juridici substan- 126 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. tialis, ut supra etiam declaratum est. Et huc denlali ordine juris; et hic est proprius, et spectat, quod ex jure positivo excommunica- fere unicus modus talis sententiae injustae, tio major lata conlra participantes absque quse sic vocabitur, quatenus justitiae legali trina monitione nulla est, ex cap. Statutum, opponitur, non propter injuriam contra com- de Sententia excommunicat., et cap.Constitu- mutativam, ut supra declaratum est. Et hsec tionem, eodem titulo, in 6, qui est quarlus est ratio a priori, ob quam talis sententia casus positus ab Antonino, et aliis ; lamen neque ex nalura rei invalida est, nequeetiam manifeste continetur sub hoc membro, quia ex jure positivo, quia in illo non pelitur talis ille ordo positus est, ut substantialis in tali conditio,utsubstantialis.Tertiusmodashujus sentenlia. Tertium membrum est, ex defectu sententiae addi polest, quando in re quidem causae legitimae, ut satis declaratum est. continet insequalitatem et injuriam, tamen Posset tamen secundum membrum ad ter- secundum allegata et probata justa est; sed tium revocari, quia cum deficit substantialis illa sententia, ut dixi, non est simpliciter va- ordo, eliam deficit vera causa, id est, vera, lida, sed tantum secundum quid. Unde vide- et sufficiens contumacia ad talem censuram tur esse tanquam medium quoddam inter requisita. Deficit (inquam) vel in re, vel sal- sententiam simpliciter validam, vel simplici- tem in judicio, quia nimirum in illo probala ter nullam. Et merito, quia etiam est quo- non est, nt in superioribus dixi. Atque ita dammodo media inter simpliciter justam, et generatim loquendo, omnis censura eril nulla, simpliciter injustam, etiam respectu commu- aut es defectu jurisdictionis, aut ex defectu tativse justitiae; utrumque enim participat causse iegitimae. Utraque vero subdistingui secundum habitudinem ad diversum forum. potest; nam aliquando est nulla tam in re, Et dicere possumus, esse justam ex parle ac- quam in publica scientia, et existimatione tionis, injustam vero ex parte rei. aliorom ; aliquando vero est nulla tantum in 41 . Quomodo intelUgendum sit Gregorii re, non tamen in aliorum existimalione, quod axioma : Sen entia Pastoris, sive justa, sive variis modis accidit, ut ex superioribus pa- injusta, timenda est. — Quomodo locum ha- let. E contrario vero non videtur dari senten- beat in sententia injusta et valida. — Tertio tia censurae, quae in se valida sit, et in exisli- intelligitur ex diclis, quo sensu accipienda sit matione, seu scientia publica habeatur nulla; celebris illa sententia Gregorii, homil. 26 in nam licet contingere possit talem sententiam Evangel., quaerefertura Gratiano, 11, quiest. apud mullos errantes, aut prave affectos non 3, c. 1 : Senteutia Pastoris, sive justa, sive haberi validam, cum tamen juridice lata esse injusta, timendaest; in qua fundantur, qui ab- debeat, ex se, ac per se loquendo, secum solute, et sine dislinctione affirmant, quam- affert sufficientem scienliam publicam sui va- cumque censuram, quantumvis injuslam, loris et efficacilatis. validam esse. Hanc vero propositionem ila iO. Quoi modis posset sententia valida esse absolute prolatam, ut erroneam damnat Ger- ixjvsta. — Secujido colligitur ex dictis, quot son, 1 tomo, Opusc. peculiari de hac re. Et niodis esse possit senlonlia injusta, quamvis merito, quia ex aliis multisjuribus, et ralione nullanon sit; suppono enim id, quod certum, naturali est evidens, non omnem sententi;im et elarum est, omnem senlentiam censurae injustam posse esse validam. Estque le.vtus nullam, esse etiam injuslam; sed ab hac dis- expressus in c. Cum contingat, de Offic. tingui solet sententia pure injusla, id est, non deleg. Unde nullusDoctorum oppositum affir- nulla, et solent etiam distingui varii modi ruavit, sed solurn indefinite, non omnern sen- ej s; ego tamen vix invenio nisi unum. Pri- tentiam injustam, invalidam esse. Et hoc ad mus enim modus assignari solet de senlentia summum colligitur ex illa sententia Gregorii. lata a judice iniqua intenlione ex odio, vel Quocirca, primurn omnium verum habet in alia simili causa. Verumtamen, si ex illa in- sententia injusla, quae valida est. Ita ut sen- tentione non oriatur alia injuria, talis senten- sus sit, etiamsi superior inique ferat senten- tia non erit proprie injusta, prout nunc lo- liam, vel ex prava intentione, vel ex teme- quimur, sed solum proul juslitia generaliler rario orcline procedendi, nihilominus ejus dicilur de omni virtute, et injusta dicitur sententiam, si vera sentcntia sit, timendom omnis aclio, quae moraliter bona non cst, esse; et sic est clarissima veritas, quia talis quod quidem ad rem prcesehtem parum re- sententia vere ligat. Juxta quam interpreta- fert, ut per se constat. Secundus modus est, tionem non oportebit dictum illud extendere quando sententia est lata non servato acci- adsentenliamsicinjustam, utsit otiam nulla, SECT. VIII. AN IGNORANTIA INVINCIBILIS LEGIS, ETC 127 quia illa non est sententia. Sicut D. Thom. causae, quae ad censuram sufficit, vel excusa- dixit, judicium injustum non esse judicium. tionisejus, qua3 frequenter intervenire potest. Et ideo de eadem sententia recte intelligitur, Ubi advertendum est, aliud esse agere de quod dixitUrbanusP., in sua epist. decret., ignorantia, qua3 antecedit censuram; aliud c. 5 : Valde timenda est sententia Episcopi, vero de ignorantia, quae subsequitur et excu- licct injuste liget aliquem. Recte enim expo- sare potest violationem ipsius censurae. De nitur de sententia, quae non obstante injusti- hac dicturi sumus infra, disputat. 7; hic vero tia, retinet veritatem sententiae, et conse- agendum est de priori ; et simul obiter expli- quenter vim ligandi. cabimus , an vis , metus aut aliquid aliud 42. Quomodo habeat locum in sententia hujusmodi possitsimilem excusationem affer- nulla occulte. — Addo vero ulterius, diclum re; in illis enim vere nulla est difficultas; et ifrud eliam habere locum in sententia ita in- ideo necesse non est proprins de illis quaes- justa , ut in re sit nulla, quando certo non tiones inslituere; nam ex similitudine rationis constat de ejus nulbtate; nam in dubiis obe- facile possunt cursim expediri. diendum est superiori, ut supra dicebamus de 2. Igitur dislinguere in primis oportet inter lege dubia. Quamvis nonnulla differentia in- censuram latam ipso facto, sive a jure, sive tercedere videatur inter legem praecipientem sub conditione de observando quocumque et sententiara punientem; nam lex, per se praecepto (nam iu his omnibuseademestratio, lcquendo, dirigit ad bonum; unde fit, ut, ut saepe in superioribus dixi, et in praesenti qunndo non constat, id, quod praecipit, esse etiam ex dicendis erit evidens), et iuter cen- mnhim, praesumatur bonum. eique obediatur, suram absolute latam per sententiam judicis ; cum etiam in hoc nullum morale periculum namdehacest specialis ralio, acprupterea de aut nocumentum subdito immineat. At vero illa in fine dicemus. Rursus advertendum est, scntentia puniens, si executioni mandetur, pra3ceptum,cui conjungilur censura, aliquan- infert malum; et ideo videtur subditus quoad do esse pure humanum, ut, v. gr., si detur hochaberemajusjuSjUtindubioseindemnem praeceptum jejunandi sub excommunicatione; tueatur. Sed nihilominus verum est, senten- aliquando vero esse etiam divinum seunatu- tiam sic dubiamtimendamesseet servandam, rale, ut cum percussio clerici, vel simonia,aut quia jus commune pra?ferendum est privato; usura sub censura prohibetur; inter quae hoc hoc autem ad commune bonum et conveniens differt, quod in priori ignorantia invincibilis rcgimen Ecclesiae necessarium est. Ecclesiastici pra^cepti omnino excusat culpam, 43. Qua ratione comprehendat sententiam in posteriori vero minime, quia, licet ignore- evidenter nullam. — Denique addo, etiamsi tur specialis prohibitio Ecclesiaa, relinquitur sententia sit injusta et nulla, idque evidenter culpa contra jus naturale vel divinum. constet subdito, adhuc timendam esse, vel ut enm non contemnat in exteriori foro , si Divisiones ignorantise. forte in illo sit valida, vel ut non cum aliorum scandalo, si forte alii ignorent illius defeclum, 3. Ignorantia aliajuris, alia facti. — Prae- vel certe, ut licet omnia publica sint et nota, terea praemittendas sunt distinctiones de igno- non propterea ita sententiam, vel praeceptum rantia. Una est ex parte objecli seu mate- superioris despiciat, ut ipsum etiam superio- riee, quomodo dislingui solet ignorantia facti rcm ct potestatem ejus contemnere videatur, et juris. Facti appellatur, quando ex actione sed cum debito moderamine ac reverentia hominis aliquod factum sequitur, quod nec quadam jure suo utatur. Atque ita in omni praevisum, nec cogitatum fuit, ut cum quis sententia injusta Pastoris verum habebit, occidit hominem, putans se occidere feram. quod sit timenda; non tamen in omnibus Ignorantia juris appellatur, quando lex vel aequaliter, sed accommodate in singulis. prohibitio ad hominis notitiara non pervenit. Et hasc rursus subdistingui potest in praesenti, SECTIO VIII. nam aliquando potest ignorari totum praecep- ... ,. tum quoad prohibitionem seu obligationem Utrum i et cluoad ^osuram; ahquando vero cognito pracepto, potest ignorari, quod sub 1. Hanc quaestionem supra remisimus in censura latum sit. hunc locum, quoniam necessaria est ad com- 4. De divisione ignorantiae in vincibilem et plementum hujus disputationis et cognitionis invincibilem. — Alia distinctio est ex parte 128" DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. ipsius ignoranliae; nam quaedam est inculpa- esse antecedens et concomitans, de qnibus bilis, quae invincibilis et probabilis etiam di- omnibus latius tractant Theologi, 1. 2, q. 6, citur, quae omnino est involuntaria; et prop- art. 8, et quaest. 76. Hic vero solum rationeS terea neque ipsa potest esse culpa, nec causa nominum notavimus, quoniam ex eis plura culpae, quia moraliler vinci seu expelli non dubia oriuntur, in quorum resolutione integra polest. Alia vero est vincihilis seu culpabilis, seclionis praesentis resolutio posita est. quae voluntaria est, quia per hominem stat, quominus expositam scientiam habeat. Et Num ignorantia inculpabilis prxcepti, quo haec ulterius subdistingui solet; nam alia est lata est censura, ab illa excuset. affectata, et est illa, quae direcle est volunta- ria; alia vero estvoluntaria lantum indirecte, 6. Primum ergo dubium est, an ignorantia et generali vocabulo dici potest negligens. In inculpabilis Ecclesiaslici praecepti, cui est an- ea vero etiam sunt gradus; duo vero sunt nexa censura, excuset, ne censura conlraha- praccipui. Unus est, quando est negligentia tur. In quo certa est et communis resolutio, gravis, et quae ad mortale peccatum sufficiat, affirmans talem ignorantiam excusare censu- et haec generali nomine vocatur ignorantia ram. Ita docent omnes, qui de hac materia vincibilis, quae dislinguitur in crassam, et su- scribunt, quos infra referemus ; hic enim ne- pinam, magis propter metaphoram vocum, cessarii non sunt in re clara, et in jure ex> quam propter dislinctionem in substantia rei, pressa, ut in cap. 2 de Gonstit., in 6, ubi de- ut infra videbimus; etnon examinabimus, an claratur, statuta Episcoporum non ligare in hoc ordine aliud membrum ignoranliae vin- ignorantes, quorum ignorantia crassa nonest, cibilis addendum sit. Alius vero gradus hujus nec supina , et in cap. Si vero, 2, de Sent. ignoranliae est, quando aliquo modo negligens excomm., et in c. Excellentissimus, 11 , q. 3. et voluntaria existit, tamen ita levis, ut solum Ratio item est manifesta, quia talis ignorantia ad venialem culpam suffici.it, quae, quoad excusat culpam; ergo et censuram. Antece- praesens attinet, quasi inculpabilis reputatur dens est certissimum in Theologia, quia talis respectu graviorum censurarum, quia non iu- ignorantia tollit omnino voluntarium, sine Currunlur nisi per culpam morlalem, ut dic- qno non est peccatum. Consequentia vero tum est. Et generaliter talis ignorantia consti- probatur, quia censura solum polest ferri tuit actum non plene humanum, sed quasi propter culpam, ut supra ostensum est; et indeliberalum, pro quo nulla censura, eliam ideo hic optime quadrat, quod in cap. 2 de minor, ferri solet. Constilutionibus, dicitur : Rem, gwe culpa 5. lgnorantia alia antecedens alia, concomi- caret, in damnum vocari non convenit. Quod tans, alia subsequens. — Ignorantia alia paulo inferius applicatur ad rem, quae ob habitualis, alia actualis. — Dislinguunt prae- ignoranti-im culpa caret. Et maxime illud terea Theologi ignoraniiam in antecedenlem, locum habet in damno, quod est proprie concomitantem et consequentem. Antecedens pcena, ut semper est censura; quod ideo addo, appellatur illa, quae invincibilis, et ita est quia aliquod damnum, quod non est poena, causa, quod si illa non adesset, aclus non aliquando sentilur absque culpa, ut irregula- fieret; consequens vocatur omnis illa, quae est ritas aliqua. voluntaria quovis modo; concomitans autem 7. Hanc vero generalem assertionem aliqui appellatur illa, quae ila est conjuncta cum limitare volunt ad ignorantiam antecedenlem; actu, quod non minus fieret aclus, si illa non nam ignorantia concomitans (inquiuntj noo adesset, ut quando aliquis casu et ignorans potest excusare censuram, quia talis igno- occidit inimicum, quem tamen melius occide- ranlia non excludil voluntatem faciendi con- ret, si novisset. Denique potest distingui tra praeceptum; nam qui illam habet, ita est ignoranlia in habilualem et actualem; illa est, dispositus, ut aequc faceret actum, licet non quando quis omnino nihil audivit de prae- ignoraret; ergo, si cum tali volunlale conjun* cepto; haec vero, quando quis jam novit prae- gatur etiam operatio contraria praecepto, noa ceptum et ejus memoriam habitu relinet, excusabitur censizra. I'a Covar.,§10, n. 15, tamen hic et nunc ad illud non advertit, quae illat. 10, ubi id tribuit D. Thoime, sed imme- proprie dicitur inconsideratio seu aclualis rilo. Idem tenet Jacobus de Graflis, lib. 4 oblivio, dequa dari possunt fere omnes supe- suarum decis., cap. 9, num. 42, el sequilur riores divisiones; nam et potest esse involun- Ugolin., tab. 1 de Cens., c. 9, § 8, n. 8. taria, et voluntaria, sallem indirecte, et polest 8. Limitatio superioris resolulionis. — Sed SECT. VIII. AN IGHORANTIA 1NVUNCIBIL1S LEGIS, ETC 129 hsec litnitatio immerito adhibetur; imo potius tionem non peccamus formaliter, donec in amplianda est assertio posita , ut verum actum prodeamus. Imo in hoc sensu illa con- habeat in omni ignorantia invincibili, sive ditionalis soli Deo nota est; et fortasse ipse antecedens, sive concomitans dicatur. Haec novit esse falsam ; tamen licet cognoscat csse enim distinctio ad praesens impertlnens est, veram, non imputat ad culpam id, quod fie- et ideojura absolute et indistincte suntlocuta, ret, posita tali conditione, si de facto conditio et ita sunt intelligenda. Ratio est, quia, si non ponitur, ut habet certa doctrina, de qua ignorantia invincibilis est, semper excusat a alias. Alio modo potest illa dispositio volunta- culpa actionem illam, quse ex ignorantia fieri tis esse actualis, ut si quis in venatione post dicitur, etiamsi alioqui talis ignorantia conco- sufficicntem diligentiam casu occidat clericum mitansdicatur; ergo etiam excusata censura. inimicum, actu tamen de illo cogilans et Consequentia patet ex dictis, et antecedens habens in voluntate hunc actum : Utinam probatur, quia etiam illa actio involuntaria possim configere clericum. Et tunc quidem est, cum ex ignorantia involuntaria nascatur. ille actus voluntalis peccatum mortale est, Quocirca talis ignorantia (quod dicti auctores tamen mere iaternum , et nihil infiuens in nonadvertunt)formaliterconsideratarespectu illam actionem exteriorem, et ideo nequeillam talis actioniset respectuvoluntatissemper est reddit peccaminosam, neque confert aliquid antecedens; et ideo semper excusat illam ac- ad censuram conlrahendam, cum hsec non lionem a culpa, etiamsi alio respectu dicatur propler actum mere internum, sed per exter- concomitans, quae denominatio vel respectus num incurratur. Ergo nullo modo potest est impertinens ad contrahendam vel excu- ignorantia concomitans esse causa censuras, sandam censuram. Declaro singula ; nam si alioqui invincibilis sit. At, si sit vincibilis ignorantia illa, quatenus voluntaria non est, poterit quidem esse causa censurae, non recte dicitur antecedere illam voluntatem , tamen quia concomitans est, sed quia est vo- quia prsevenit et quasi occupat hominem ante luntaria , et ita consequens respectu volunta-i consensum ejus directe vel indirecte. Res- tis, et simul antecedens respectu actionis, pectu autem ipsius actionis est etiam antece- quatenus est causa ejus; nam inde habet illa dens, quia hic et nunc est causa talis actionis; actio, quod peccaminosa sit, quia est volunta- causa autem antecedit effectum. Quod autem ria in tali causa;quod autem sit concomitans, eadem vel similis actio futura esset, etiamsi semper est impertinens ad hos effectus mora- ignorantia non esset, non obstat quominus hic les, propter rationem factam. etnuncilla ignorantia sit causa illius actionis, 10. Nisi quis fortasse fingat alium tertium quia conditioualis nihil ponit in esse. Unde concomitantise modum, nimirum, ut quis posita illa conditione, actio illa haberet aliam simul cum ignorantia habeat actualem volun- causam, scilicet voluntatem; nunc tamen eam tatem actualiter influentem in actionem ex- non habet, sed aliam, scilicet ignorantiam; ternam, veluti sub conditione propositam, ut idem enim effectus potest a diversis causis si quis in dicto exemplo haberet hunc actum : procedere; et ideo optime potest nunc ab una Volo emittere sagittam, si forte interficiam earum emanare, etiamsi hac deficiente, futura inimicum. Et hoc in primis est moraliter im- esset alia, a qua fieret. „ possibile, si ignorantia erat invincibilis, quia 9. Ignorantia concomitans, nihil ad censu- haec requirit practicum et prudens judicium ramrefert. — At vero concomitans appellatur moraliter certum, nullum esse hic et nunc illa ignorantia, quia supponitur voiuntas ita periculum occidendi hominem; quo modo ergo disposita, quod esset volilura illum effectum, cum hoc judicio potest esse illa voluntas, quse etiamsi nulla esset ignorantia. Haec autem aperte supponit dubium et moralem contin- dispositio voluntatis duplex cogitari potest : gentiam talis effectus? Deinde, admisso per una est habitualis tantum , vel in causa seu impossibile illo casu, concedo talem hominem radice, ut in exemplo supra posito de odio occidentem inimicum, incidere in excommu- inimici, quod in animo et voluntate est radi- nicationem, non tamen ob ignorantiam, sed catum, actu tamen non exercetur; idemque ob actionem procedentem ex tali voluntate; erit, si quis ex vehementi concupiscentia vel quse ut sic non processitex ignorantia, sed ex affectu accedatad non suam, quam existimat hac generali scientia, quod ea, quae humano esse suam, vel comedat carnes die prohibito, modo videntur certa, interdum deficiunt; et, id ignorans. El hujusmodi concomitantia nibil quse videntur impossibilia, aliquando eve- facit ad culpam, quia per habitualem disposi- niunt. Atque ita illa censura non est ex his, xxm. . 9 130 D!SP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. tumaciam, qure est fundarnfentum censurae. qua) propter ignorantiam incurruntur. Iguo- rantia ergo concotnitans omittenda prorsus est in praesenti materia, quia nihil omnino refert ad excusandam vel incurrendam cul- pam aut censuram, quia per se, nec volunta- riam , nec involunlariam reddit actionem. Ignorantia ergo invincibilis semper censuram excusat. Naturalem inconsiderationem excusare a censura. 11. Ex quo infertur primo non solum de ignorantia proprie dicta, sed etiam de inconsi- deratione hoc verum habere; nam, si illa sit mere naturalis oblivio absque gravi negligen- tia, excusat a culpa; ergo etiam a censura. Consequentia palet ex dictis, et antecedens probatur, quia reddit actionem involunta- riam, tam directe quam indirecte. Directe quidem, quia voluntas nihil potest actu directo velle, nisi quod intellectus actu cogitat; in- consideratio autem tollit actualem cogitatio- nem, et ideo tollit directum voluntarium. In- directe autem, quia ibi nullum potest esse voluntarium indirectum, nisi ratione causae, quae est ipsamet inconsideratio. Sed ipsamet inconsideratio involuntaria est, ut supponitur; ergo non polest ralione illius actio esse indi- recte voluntaria, seu in causa. Loquor autem de actione, vel secundum se, vel qualenus est mala, seu contraria praecepto; quia etiam et Daturalis cblivio Ecclesiaslicae legis (quae saepe intervenire potest, cum non sit intrin- seca actioni) excusat a transgressione talis legis; sicut etiam naturalis oblivio legis feren- tis censuram excusat a culpa actionein alioqui prohibitam ex vi talis censurae, ut recte nota- vit Jacobus de Graff., lib. 4 Decision., cap. 9, num. 29. Itaque, quod ad rem attinet, aequi- parantur in hoc inconsideratio et ignorantia, quamvis in ordine ad forum externum faci- lius possit ignorantia quam inconsideratio probari. Tam ignorantiam invincibilem juris quam facti excusare a censura. 12. Tertio addimus, posilam regulam pro- cedere tam in ignorantia facli quam juris, si utraque invincibilis sit, quia ulraque excusat a culpa; nani ignorantia facti reddit actum involuntarium; ignorantia vero juris reddit involuntarium actum, ut malum, seu ut prohi- bitum; atquc ita t llit inobcdienliani ct con- Unde ex juribus supra adductis, c. Si vero, loquitur de ignoranlia facti; capitulum autem 2, de Constit., in 6, loquitur de ignorantia juris. Et quidem de ignorantia facti nulli dubium est, quin possit esse invincibilis. Quando autem hujusmodi existimanda sit, non potest alia generali regula definiri, nisi quod juxta negotii qualitalem et occurrentes circumstanlias adhibenda est sufficiens dili- gentia seu prudens operandi modus; et si quid postea praeter intentionem et cognitio- nem succedit, censetur invincibiliter ignora- tum et consequenter inculpabiliter faclum. Unde fit, ut haec ignorantia tantum excuset, quantum de ipso effectu ignoratum est prae- dicto modo. Aliquando enim ignorari potest isto modo circumstantia actus, non vero sub- stanlia, ut si quis peccet cum consanguinca, ignorans esse consanguineam , non tamen ignorans esse alienam seu nou suam uxorein; et tunc si esset censura lata contra incestuo- sos, talis ignorantia excusarel illurn ; si vero esset lata conlra fornicarios, non excusaret, quia in illo aclu invenitur malitia fornicatio- nis. Aliquando vero potest ignorari utrumque, scilicet, actus et circumstantia; et respectu unius esse vincibilis, respectu vero alterius esse invincibilis ignorantia ; et tunc excusabit a censura, si lata sit propter circumstantiam invincibiliter ignoratam; an vero excusetam- plius, expendendum erit juxta regulas infra tradendas de ignorantia vincibili. Ut, si quis jacturus sagittam, sufficientem diligenliam adhibeat, ne ibi lateat Petrus, qui est sacer- dos, non vero ne ibi lateat quivis homo, etiamsi casu Petrum interficiat, non incurret in canonem : Si quis suadente, quia excusatur a malitia sacrilegii, licet non excusaretur a malitia homicidii. 13. Distinctio de dante operam rei licitce vel illicitx non habet locum in hac ignorantia facti. — Ex quo obiter intelligitur non habere hic locum distinctionem illam de dante ope- fam rei licitae, vel illicitoe , quae in matcria de irregularitate tractari solet. Quidquid enim sit, an ibi locum habeat, quod infra vi- debiinus, hic certe nullum habet. Nam, si ignorantia invincibilis sit respeclu illius cul- pae seu malitiae, in quam ferlur censura, licet alioqui actus sit peccaminosus, non incurri- tur; ergo dare operam rei illicitae nihil ia preesenti obest. Et hic esl casus expressus in dicto c. Si vero. Et faciunt etiam tres ultimi tcxt., 34, quiest. 2, nolautqueauctores supu SECT. VIII. AN IGNORANTIA INVINCIBILIS LEGIS, ETC. 131 citati, prreserlim Vicloria, et latius Covarr., tinens esset illius scientia vel ignoranlia ad n. 16.Quiaddit distinctionem illamposse ha- excusandam peccatum. Igitur juris vel pree- bere locum in ignorantia vincibili, de quo in- cepti ex se obligantis aliquem potest habere fra dicam. Addit etiam ibid. Covarr., illat. 12, quis ignorantiam invincibilem, alias nunquam si quis ex ignorantia personae occidat laicum, ignorantia juris excusabit a culpa. Quili nt existimans, et desiderans occidere clericum, autem homo scire tenetur illa pteecepta, qui- non propterea incurrere censuram, contra bus obligatur, sive illa obligatio nascatur ex quosdam Canonistas, qui oppositum opinati generali condilione hominis Christiani, aut sunt. Sed res est clara ex supra dictis, quia religiosi, sive ex peculiari officio, quod profi- interior affectus sine effectu subsecuto non tetur, ut medici, parochi, etc, sive ex quo- sufficit ad censuram; et ideo illa ignorantia cumque alio capite, quia nullus potest suas non est efficax ad accusandum, sicut ad ex- obligationes implere, nisi ipsas agnoscat; cusandum. Et h?ec sufficiunt de ignorantia unde, in debito faciendi intrinsece includitur facti pro hujus loci necessitate. debitum sciendi; ergo praecepti, quod quis 14. Quontmdam regula ad judicandum, scire tenetur, et absolute potest, aliquando quando ignorantia juris sit invincibilis. — habere potest ignorantiam invincibilem; ergo De ignorantia vero juris, ad discernendum non est in universum verum, hanc ignoran- quando invincibilis sit, solet a multis hoec re- tiam esse indirecte voluntariam. Ergo neque gula tradi. Quando preeceptum, quod ignora- etiam est hoc semper verum in ignoralione tur, non speclat ad proprium alicujus officium preecepti ad proprium officium pertinenlis, vel ministerium, tunc ignorantia illius est in- tum quia parutfi refert, quod obligatio ex hoo vincibilis, et excusat a censura; quando vero vel illo capite nascatur, si ad eamdem scien- perlinet ad proprium officium, non est invin» tiam, et (quod caput est) ad eamdern dili- cibilis, nec excusat, quia ignorantia ejus, gentiam obligat; tum eliam quia sicut in aliis quod quis scire debet, inculpabilis non est; rebus, vel preeceptis manere potest ignoran- non enim potest non esse voluntaria saltem tia aliqua post sufficientem diligentiam, ita indirecte. Tunc enim omissio dicitur indirecte in his, quae ad proprium officium pertinent; voluntaria, quando homo potest, et debet fa- nam etiam illa modo humano, vel fallibili, et cere, et non facit ; ergo simili modo est volun- imperfecto, cognoscuntur. taria omissio scientise, quaeest ignorantia; at 16. Sed ex diligentia adhibita ad illud in illo casu concurrunt illa duo; nam ille, qui sciendum. — Certa ergo, et moralis regula in sic ignorat, tenebatur ex officio scire, ut sup- hoc negotio sumenda est diligentia adhibita, ponimus; ergo etiam poterat, quia nemo te- vel omissa, ad cognoscendum preeceptum, et netur nisi ad id quod potest; ergo talis igno- jus ad unumquemque pertinens. Nam si juxta rantia semper est voluntaria saltem indirecte. preecepti, officii, et personee qualitatem, quis Unde in cap. Si culpa, de Injuriis, absolute adhibeat sufficientem diligentiam, utsciatle- dicitur, Nec ignorantia te excusat, si scire ges ad se, suumque officium perlinentes, ac- debuisti; et in jure civil., Institut. De lege cidere potest, ut aliquam invincibiliter igno- Aquilia, § Prteterea, dicitur imperitiam in re ret, et consequenter, ut excusetur a censura ad proprium officium pertinente non excu- per eam lata. Si autem negligens sit in scien- sare. Ugolin., cap. 9, § 8, num. 6, cum An- dis suis obligationibus, ignorantia erit v:nci- gelo, verb. Excommunicatio 7 , casu ult.,n.3; bilis, sive obligatio nascalur ex officio, sive et Jacobo de Graf., lib. 4 Decision., cap. 9, aliunde, dummodo negligentia proportionalis num. 31; et Navarr., in Sum., cap. 23, num. sit. Et heec regula sumitur ex dicto cap. Si 47, et prrelud. 1, n. 17, ex prrclud. 6, n. 8. culpa, ibi : Et, guam debueras, non curazti 15. Non recte sumi regulam ignorantise diligentiam adhibere; quamvis in illo texlu juris ex obligatione sciendi ex ofjicio prse- potius sit sermo de ignoranlia facli quam ceptum. — Verumtamen heec regula magna juris. Et de eadem loquitur § Praeterea; nain explicatione indiget; nam in ea generalitate quod medicus ignoret (de hoc ibi sermo esl) sumpta, est valde incerta, et videri potest talem medicinam posse graviter nocere, non quandam repugnantiam involvere. Nam cum est ignorantia juris, sed facti; nam jus, quod loquitur de ignorantia juris, necesse est res- ibi obligat, tam clarum naturale est, ut a ne- pective, seu accommodate id intelligi, id est, mine ignoretur, scilicet, ut nemo artis medi- de ignorantia illius prrecepti, quo aliquis cina? imperitus temere tale munus exercoat, obligatur; nam si eum non obligaret, imper- et sese manifesto periculo cxponat. Undc illfi 132 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FCRRI POTEST. imperitia, quae in jure dicitur non excusare, se applicat nisi per voluntatem; et voluntas non est proprie ignorantia juris, sed ignoran- non potest se movere nisi praevia cogitatione. tia artis, vel modi efficiendi actionem, quam Propter quod ante primam voluntatem prae- quis exercendam suscipit; nam est contra cedere debet cogitatio, quae propterea non manifestum et naturale jus cum tali imperitia poterit esse voluntaria, sed naturalis, seu ab artem exercere. Aliquando vero illa imperitia extrinseco proveniens; ergo quando nulla ta- erit ignorantia alicujus juris, si talis aclio, lis cogitatio in mentem subiit, qua possit vo- vel ministerium per illud jus regulanda sunt, luntas excitari ad appelendam, vel quaeren- ut patet in advocato, judice, et suo modo in dam scientiam, vel considerationem, non est parocho, Episcopo, et similibus. in potestate hominis, se ad illam movere, et 47. Hinc vero concludimus, quod sicut consequenter non potest talis ignorantia ho- ignorantia facti potest esse invincibilis, etiam mini imputari, sed est involuntaria, ac prop- in rebus ad proprium officium pertinentibus, terea inculpabilis et invincibilis. Atque ita, quia peritia hominis curta est, et diligentia quoad hanc partem facile solvitur ratio in limitata, et arsfallax, ac providentia incerta, contrarium, scilicet talem ignorantiam esse ita pari ratione potest ignorantia juris esse indirecte voluntariam, quia homo potest, et invincibilis, etiam si sit de aliquo praecepto tenetur illam vitare. Negamusenim posse po- ad proprium officium pertinente. Ac tandem, tentia proxima, quee requirit consensum om- sicut in ignorantia facti regula sumenda est nium, quae ad volendum praerequiruntur. ex diligentia adhibita, tali facto proportio- Cum vero instatur, quia, si lenetur, potest, nata, ita in ignorantia juris eadem regula cum obligatio supponat potentiam. Respon- cum proportione utendum est. Et confirma- detur, per se quidem teneri, seu obtigari ta- tur, quia ignorantia actualis per inconsidera- lem hominem ad talem scientiam; ad quod tionem aliquando est invincibilis, etiamsi sit satis est, quod per se loquendo, sit in homine juris, et praecepti, quod ex obligatione officii poteslas, et quod tale munus secum afferat scire, et considerare teneor, ut est certissi- talem obligationem. Nihilominus tamen hic mum apud omnes; nam ego ex officio teneor et nunc illam obligationem dicimus suspendi, hodie recitare horas cauonicas, aut facere, vel potius hominem ab illa excusari, propter vel audire sacrum, et tamen contingere po- impotentiam proximam ac moralem, quae ex test, ut ex naturali oblivione sine culpa naturali, ac necessaria oblivione, vel inconsi- omittam; ergo pari ratione idem contingere deratione orta est. poterit in ignorantia propria et habituali. Et 19. Secundum documentum. — Secundum regula utriusque erit diligentia sufficiens. documentum est, ut consideretur, an is, qui De qua diligentia, ut dixi, vix aliquid potest scire aliquid tenetur, habuitque sufficiens generaliter dici, sed prudenti arbitrio relin- principium cogitandi, vel dubitandi de tali quenda est, pensatis omnibus, quae ad tale obligatione,feceritmoralemdiligentiam, juxta praeceptum, vel ministerium pertinent. qualitatem operis, vel ministerii accommoda- 48 Primum documentum ad dijudicandum tam, et probabili judicio sufficientem, ut ta- andiligentiaadhibitafueritsufficiens. — Sol- lem cognitionem acquireret; nam, si hoc vitur ratio contraria. — Ad hoc autem judi- fecit, ignorantia, quae postea relinquitur, in- cium ferendum duo sunt praecipue prae oculis culpabilis est. Ut, v. gr., si homo sit indoc- habenda. Primum est considerare, an ali- tus, consuluit doctos viros, vel peritos in tali quando venerit in mentem tale praeceptum, arte, et carentes morali suspicione, quod ex vel dubitatio aliqua de hujusmodi obligatione, malitia, aut etiam ex sua negligentia possint vel aliquid aliud simile, quo posset homo ex- decipere; si vero sit homo doctus, aut per se citari ad inquirendam scientiam talis prae- sufficiens ad talem cognitionem obtincndam, cepti; nam si nihil ejusmodi aliquando menti an doctores aliquos evolverit, aut leges ipsas occurrit, signum sufficiens est invincibilis vel statuta mediocri diligenlia vel labore in- ignorantioe. Hoc enim signo etiam intelligi- quisierit; nam, si ita se gessit, si quae manse- nius, oblivionem seu inconsiderationem ali- rit ignorantia, merito inculpabilis existimabi- quam naturalem esse et inculpabilem. Ratio tur. Quae omnia sunt nobis certa in foro autem naturalis est, quia non potest homo conscientiae; in foro autem exteriori saepe sese applicare ad aliquid considerandum, vel praesumetur ignorantia culpabilis, quae non addisceftdum nisi praecedat cogitatio aliqua, est; nam prior excusatio non admittetur in qua possit volunlas moveri, quia homo non cxteriori foro, quia lota posita est in interiori SECT. VIII- AN IGNORANTIA INVWCTBILTS LEGIS, ETC. 13^ nctu, vel inudvertentia naturali, quae pro- JoannisAndr.,etDominici, inc.2deConstit., bari non potest, nisi probando vel justefuisse in 6. Quam magis etiam probant Angel., absenlem, quando lex promulgata est, vel verb. Excommun. 7, casa ult.;Sylvest., verb. juste fuisse impeditum, aut non habuisse a Ignorantia, § 8, et in verb. Excommunic. 2, quo interrogaret, vel quid simile. Et fortasse num. 6. Idem tenet Navarr., iu Sum., cap. 27, auctores citati, qui priorem regubm consti- num. 16, et num. 274; et Jacob. de Graffis, tuebant, magis in exteriore, quam in interiori lib. 4 Decision., cap. 9, num. 13. foro locuti sunt; nam in illo foro vix unquam 22. Covarruvise ratio in contrarium solvi- admittetur excusatio censurae, propter igno- tur. — Nec Covarruvias aliquod affert funda- rantiam juris, in legibus pertinentibus ad mentum in contrarium, nisi ignorantia solius proprium munus vel officium; nisi fortasse pcenae non excusat a pcena, cum a culpa non oliquis occasionem satis probabilem ostendat excuset. Quod ibi late ipse prosequitur. Sed ob quam, post adhibitamdiligentiam suo mu- immerito confudit has quaestiones, nam, esto neri convenientem, talem legem potuit invo- illud verum sit, quod statim examinabimus, luntarie ignorare. De hac re plura videri pos- nihilominus vera est assertio posita, quia hic suntin Cordub., lib. 2 Quaest., quaest. 2, et 4. non tantum intervenit ignorantia poenae, sed ignorantia totius Ecclesiastici praecepti, ut Qui Ecclesisasticum praeceptum invincihiliter supponimus. Haec autem ignorantia, licet non ignorat, etiamsi contra jus divinum aut na- excuset culpam, ut contrariam juri divino, turale agat, non incurrere censuram. vel naturali, excusat tamen illam, ut contra- riam legi Ecclesiasticee. Quando enim Eccle- 20. Quarto principaliter addendum est in siastica lex prohibet sub censura actionem hoc dubio, ignorantiam invincibilem Eccle- alioqui intrinsece malam,non tantum poenam, siastici praecepti ita excusare a censura, ut sed etiam novam prohibitionem adjungit; et quamvis actus sit contra jus divinum et na- ita ex illo capite, seclusa ignorantia, augetur turale, et homo contra illud peccet, nihilomi- illud delictum, et inobedientia, in qua con- nus censuram non incurrat. Ut, v. gr., si summatur causa censuree ; ideoque illa igno- ignoret aliquis invincibiliter prohibitum esse rantia non tantum occultat poenam, sed etiam ab Ecclesia sub excommunicatione, ne quis excusat culpam, quatenus ex illo capite nas- clericum violenter laedat, non incurret ex- citur; impedit etiam praemonitionem necessa- communicationem, etiamsi contra jus natu- riam ante censuram, et ideo censuram etiam rale et divinum injuriam intulerit clerico. excusat. Unde, in cap. 2 de Constitutionib., Ratio est, quia ille non est contumax prae- in 6 , generaliter et sine limitatione dicitur, cepto Ecclesiae; cum enim illud invincibiliter statuta Ordinariorum non ligare ignorantes; ignoret, non potest contra illud peccare; ces- constat autem hujusmodi statuta saepius ferri sante autem contumacia respectu Ecclesiae, de rebus jure naturae prohibitis, ut est fur- cessat etiam censura, quia est veluti funda- tum, de quo est sermo statim in eodem cap., mentum, etineo genere adaequata causaejus, et in cap. A nobis, de Sent. excomm., et si- juxta illud, Si Ecclesiam non audierit, etc, ut milibus. Ex hoc vero textu aliqui putant esse supra late declaratum est. Propter quod in hocdistinguendum inter statuta Ordinario- etiam diximus, aliquam monitionem praeviam rum vel Summi Pontificis; immerito tamen, ab Ecclesia factam, esse de substantia, seu utopinor, quodostendam commodiusin dubio essentia censurae. sequenti. 21. At vero in hoc casu, de quo agimus, 23. Ultimo ex dictis in hoc dubio infero, nulla monitio Ecclesiae in tali homine praeces- non tantum ignorantiam, sed omnem etiam sit, quia solum per praeceptum admoneri po- aliam causam , vel rationem excusantem a tuit; praeceptum autem sine culpa ejus ad culpa mortali transgressionem legis Eccle- ipsius aures non pervenit, ut supponimus; et siasticae, cui estanhexa censura gravis,excu- ita non potuit illud admonere. Atque haec sare etiam a censura, ex illo principio, quod sententia, a nobis breviter exposita, latius censura nunquam incurritur sine proportio- tractatur a Covarr., cap. Alma, part. 1 , § 10, nata culpa. Itaque etiam vis, et metus, si ta- num. 8, et seq., ubi ipse contrariam defen- lis, ettam gravissit, ut rationabiliter excuset dit sententiam, quamvis fateatur hanc esse ab observatione legis humanae, excusare po- communem Canonistarum, Abbatis, Felini, terit, etiamsi illi legi censura annexa sit, ut Antonini, incap. A nobis, 1 ,de Sent. excom., in superioribus dixi. Idemque est in quacum- SECTIO IX. 434 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENSURA FERRI POTEST. quenlia simili necessitate, quod etiam sumi- inobedientiee respectu Ecclesiee, quia non tur ex dict. cap. Excellentissimus, 11, q. 3, habuit illam specialem, quae invenitur post ibi, Qiti ex necessitate vel ignorantia delin- admonitionem et jussionem sub commina- quunt,auctoritatenostraper te absolvantur, tione censurae; sed, qui peccat i«norans in- id est, absoluti judicentur, quia nonincurre- vincibiliter pcenam censura3, ita se gerit, ac runt, ut recte Glossa exponit. si illa lex non esset censura munita ; ergo non magis potest propter eam causam excommu- nicari, quam propter simplex peccatum com- An ignoranlia ipsius censurae eam excuset. niissum contra obedientiam Ecclesiae, cui non erat annexa censura. 1. Dubium proponitur. — Jam vero occur- 3. Suadetur hxc opinio ex cap. 2 de rit secunda et major dubitatio, an ignorantia Constit. , in 6. — Tandem confirmari hoc invincibilis, non Ecclesiastici praecepti, sed potest ex cap. 2 de Constit., in 6. Ubi Papa solius excommunicationis excuset, ne incur- dicit, se nolle, ut statulis Ordinariorum li- ratur censura. Ut, v. gr., praecepit Episcopus gentur, qui ea invincibiliter ignorarunt ; ergo sub censura, ut omnes tali die Missam au- illa lex extendi debet etiam ad eos, qui igno- diant, scitque aliquis subditorum, Praelatum rant tantum staluta quoad censuras in eis imposuisse praeceptum audiendi Missam, positas. Hanc consequentiam probo prinio ignorat autem invincibiliter, vel etiam errore ex generali regula, quod favores ampliandi inculpabili existimat nullam censuram impo- sunt, quantum vis verborum patitur; hanc sitam esse transgressoribus talis praecepti, autem interpretationem admittunt verba illa ideoque audet illius observationem omittere: optime, et sine ulla violentia ; imo rigor ver- dubium est, an ille tunc incurrat censuram. borum videtur illam exigere; nam qui igno- De qua re variae sunt, vel esse poseunt, opi- rat censuram latam per statutum, ignorat niones. statulum, quoad praecipuam gravitatem, et 2. Prima opinio. — Prima absolute affir- rigorem ejus; ergo comprehenditur sub illa mat hujusmodi ignorantiam sufficere ad ex- lege. Secundo, quia lex illa formaliter loquitur cusandam censuram. Hanc esse communem de statuto ut vim habet ligandi, et illius effi- Canonistarum testatur Covar., in cap. Alma, caciam limitare intendit, propter vitandum 1 part. § 10, n. 9, et refert eos, quos in prae- animarum periculum ; ergo etiam loquitur de cedenti dubio insinuavi. Potestque fundari in ignorante statutum sub eadcm ratione, scili- hoc, quod censura est talis pcena, quae pecu- cet, quatenus habet vim ligandi. Tertio, quia liarem modum contumaciae et inobedientiae illa lex aliquid novum disponit, peculiari requirit, qui non invenitur in eo, qui igno- voluntate Ponlificis introductum, ut patet ex ravit censuram, quamvis legem noverit. Quod illo exordio, Ut animarum pericuHs obvietur, ita declaro, nam ad censuram incurrendam, nolumus, etc; at vero si tantum statueret, necessarium est, ut praecedat monitio, non ut ignorantes invincibiliter totum stalutum, qualiscumque, sed sub comminatione censu- quoad praeceptum, et censuram, earo non in- rae, ut in superioribus declaratum est; ille currerent, nihil novi afferret, quia illud non autem, qui sola lege admonetur, si invincibi- est jus posilivum, sed divinum et naturale; liter ignoret, censuram legi annexam esse, unde in nulla re subveniret animarurn peri- reipsa non admonetur sub comminatione cen- culis; nam in eo jam satis subventum erat surae;ergonon satis admonetur, utpossit cen- jure naturae; ergo intentio Ponlificis fuit, ut suramincurrere.Ethocvideturessesufficiens qui ignoraverit statutum etiam quoad solam *,ignum majoris seu specialis contumac^ae in- censuram , illam non incurrat. Nec vero ventce in illo, qui rebellis est etiam post com- existimandum est, illam legem non esse ge- minalionem censurae, quae non invenituf in neralem, aut non comprehendere statuta eo, qui sine tali comminatione: admonitionem Papae, eo quod dicat, statuta Ordinariorum, vel praeceptum suscipit; et ideo non videtur nam (ut ad hoc propositum notavit Sylvest., ita contumax, ut possit, et dcbeat censuram verb. Excommunicatio 2, § 3, et verb. Ex- incurrere. Quod tandem declaratur, quia ob communicatio ult., § 3) etiam ipse Papa est hanc causam fcrri non potest censura pure quidam Ordinarius, non tantum in sua par- propter peccatum pneteritum, licet commis- ticulari dicecesi, quod clarum est, sed etiam sum fuerit conlra Ecclesiasticam legem, et in tota Ecclesia, quia in ea habet jurisdictio- consequenter habuerit rationem generalem ncm, non delegalam, sed ordinariam. PECT. IX. AN IGNORANTIA IPSIUS CENSUR^E EAM EXCU6ET. 135 4. Secunda opinio. — Secunda opinio est ritas jure annexa alicui delicto incurritur, omninocontraria, scilicet, ignorantiam invin- non obstante ignorantia talis pcenae, ut colli- cibilem solius censuree non esse satis, ut ex- gitur ex cap. Cum illorum, de Sent. excomm. cusethominem quominus censuram incurrat. Imo ex hoc textu colligunt alii, etiam incurri Ita tenet Covarruvias supra, et contrariam excommunicationem jure latam, quamvis sententiam dicit esse maximamvel patandam ignoretur. Nam illa verba tcxtus, Juris oscitantiam; et hoc modo exponit opinionem ignari nesciunt exinde se teneri, videntur Glossse, in cap. A nobis, 2, de Sent. excom- posse referri ad ignorantinm excommunica- munic. dicitque, esse sententiam Bartoli, tionis jure impositae in violentum clerici per- Baldi et aliorum Doctorum, qui vel genera- cussorem. Addi potest pro hac senlenlia liler, vel in communi loquuntur de poena, text. in cap. 4, etult., de Sent. excomm., in dicentes ignorantiam pcenae non impedire, quibus supponitur, impuberes incidcre in quominus transgressor legis pcena ejusdem canonem, Si quis suadente, cum tamen veri- lcf'is punialur; olii vero in specie loquuntur simile sit, eos ignorare poenam talis canonis etiam de pcenis canonicis, quales sunt cen- ob defectum eetatis; ita enim solentjura proc- sura3 ut Ancharran., Alericus, et alii. sumere de tali setate, ut patet ex lege 4, 5. Nullum autem pro hac sententia affertur § Impuberes, Cod. de Falsa moneta. fundamentum, nisi hoc gcnerale, quod ad 8. Tertia opinio. — Tertia sententia est incurrendam poenam non est necessaria distinctione utens inter leges; nam qusedam scientia pcense; sed tanquam certum suppo- sunt statuta Episcoporum seu Ordinariorum, nitur nullam posse assignari in censuris spe- sub quibus comprehenduntur omnia statuta cialem rationem, ob quam ab hac generali particularia provinciarum , dioccesum, reli- regula excipiendse sint. Illud autem princi- gionum, et quaelibel alia particularia, et con- pium probatur a Covarruvia, primo induc- sequenter etiam statuta ipsius Pontificis pro tione, nam blasphemus, homicida, fur, et solo Romano Episcopatu lata; nam secundum omnes similes, incurrunt, et de facto pu- illum respectum optime comprehenditur Papa niuntur legalibus pcenis talium delictorum, sub nomine Ordinarii. Aliae vero sunt leges sive eas ignoraverint, sive non. latae a Papa, ut est Pastor universalis Eccle- 6. Secundo ratione, quia vel scientia pcenee siee; sub quibus comprehenduntur leges esset necessaria ad peccandum contra legem, Concilii Generalis, quas oportet esse a Papa vel ad consentiendum in pcena. Primum dici confirmatas, ut vim habeant obligandi. Ait non potest, quia sicut prseceptum superioris ergo hsec sententia, ignorantiam censurse in obligat ad culpam, etiamsi poena non sit san- prioribus legibus excusare, ne incurratur citum , ita ad delinquendum contra legem censura, in posterioribus vero minime excu- satis est nosse legem, et illam transgredi, sare. Hsec distinctio videtur placere Abbati, eliamsi pcena ignoretur. Secundum autem et aliis, in dict. cap. A nobis, de Sentent. non est necessarium, ut quis juste puniatur excommunic; et pro ea citantur Scot. in 4, pro delicto, quia de ratione pcenoe non est, dist. 6, quaest. 9; Adrian. in 4, quaest. 3 de quod reus illam acceplet, vel in illam con- Clavib.; et Major, in 4, dist. 18, qurest. 4, sentiat; nam potius de ratione pcenae est, vers. Prxterea nullus ; et Antonin., 3 part. quod sit involuntaria , ut Theologi docent; Sum., tit. 24, cap. 75, § 2. Et Thom. de vel saltem non est de ratione ejus, ut sit Chaves, in Sum. Victoriee, de Sacram.^ voluntaria, nisi solum in foro poenitentiee; tract.de Sacram., num. 8, refert, Victoriam vel satis est, ut radicaliter, et remote dicatur in neutram partem inclinasse , licet hanc voluntaria in ipsc delicto; nam, qui vult de- distinctionem crediderit tutiorem; quam ipse linquere, velit, nolit, virtute vult puniri, vel probat. potius vult se constituere reum, et dignum 9. Fundamentum. — Fundamentum hujus pcena, quam voluntatem habet, qui transgre- sententiae esse debet, quia heec excusatio non ditur legem, eliam si ignoret pcenam, per est ex sola rei natura, id est, quia injustum talem legem impositam. Pra3ter hanc autem sit ita ferre censuram per legem , ut, non nulla alia voluntas requkutur, ut transgressor obstante ignorantia, incurratur; nam hoc vi- lcgis juste poena legis puniatur; ergo neque dentur probare efficaciter fundamenta se- ad incurrendas censuras major scienlia, vel cundae sententiae; jure tamen positivo et voluntas necessaria est. humano potuit haec indulgentia fieri, propter 7. Tertio addere possumus, quod irregula- periculum animarum, quod imminet in cne- 136 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER suris, si incurrantur. Habemus anteminjure positivo hanc moderationem adhibitum in statutis Ordinariorum, in dict. cap. 2 de Constit., in 6, quae ex vi illius textus non extenditur (quidquid Sylvest. dicat) ad leges Pontificias, tum quia juxta usum juris nomine Ordinarii non comprehenditur Sutnmus Pon- tifex, ut est universalis Pastor, ut constat ex toto titulo de Offic. Ordinar., et ex aliis juri* bus passim, et prcecipue ex variis locis Tridentini. Tum etiam quia superflue addita fuisset in illo textu illa particula, Ordina- riorum, quandoquidem decisio illius textus in omne statutum absolute cadere dicitur. Addita est ergo illa particula ut restrictiva ; et re vera hic est frequens, proprius usus illius vocis; pastor enim particulariset proxi- mus respective vocatur ordinarius, ut paro- chus in sua parochia, et Episcopus in sua dicecesi; et juxta qualitatem materiae, de qua agitur, accipi solet; semper tamen additur ad distinguendum eum ab universali paslore. Unde, quia condere statuta non pertinet ad parochos, sed ad Episcopos, vel alios Prte- latos, qui jurisdictionem Episcopalem aliquo modo participant, ideo recle intelligimus, in illo cap. 2, nonien Ordinariorum additum esse ad restringendam illam legem ad statuta Episcoporum, et excludendas leges Pontificis. Et ideo (quod etiam confirmat hanc senten- tiam) in jure communi, quod Pontificium est, interdum legimus ignorantes censuram ca- nonis, illam nihilominus incurrere. Qusedam prxnotanda pro quxstionis decisione. 10. Hee sunt opiniones, quae in hoc puncto occurrunt, et non sine probabilitatis specie. Antequam vero judicium meum proferam, adverto, fere omnes auctores citatos, et plures alios de hac materia scribentes (quos seepe omitto, ne lectorem confundam, et distineam, praesertim quando ad indagandam, vel con- firmandam veritatem nihil novi conferunt) illos (inquam) indistincte loqui de ignorantia statuti Ecclesiastici censuram ferentis, et de ignorantia solius censurae, cum tamen, et re ipsa distinguantur, et effectus morales longe diversos habere possint. Nam ignorantia sta- tuti (de invincibili semper agimus) excusat culpam et inobedientiam Ecclesiae; igno- rantia autem solius censurae non excusat culpam, ut evidenter probalum est inter con- firmandam secundam sententiam. Nisi for- tasse contingat, ex ignoratione censurae oriri QUAM CGNSURA FERRI POTEST. probabilem existimationem , quod talis pro- hibitio Ecclesiae non obliget sub mortali, sc;! sub veniali tantum, ut de lege Pontificia prohibente clericos adesse taurorum agita- tionibus, superioribus annis multi Theologi in Hispania opinati sunt; tunc enim ignorantia censurae jam redundat in ignorationem ipsius legis, id est, ut simpliciter et absolute me- retur nomen legis ; excusatque a culpa mor- tali, et consequenter tollit materiam censurre; nos autem loquimur de preecisa ignorantia censurae, quae simul sit cum scientia prae- cepti Ecclesiastici obligantis sub mortali. 1 1 . Distinctio tertix opinionis rejicitur. — Ex quo infero primo, distinctionem illam, qua ulitur tertia opinio, intellectam de igno- rantia totius statuti Ecclesiastici, ut plane ab illis auctoribus inlelligitur, non recte consti- tui. Quod autem hic sit eorum sensus, licet interdum vocent ignorantiam censurae, inter- dum statuti, ex eo patet, quod propter hanc causam restringunt distinctionem ad illa sla- tuta, quae prohibent actiones, alias per se malas, et jure naturae vel divino prohibitas; nam si statutum sit de re alioqui non mala, sive illudsitOrdinarii, sive Summi Pontificis, certissimum et indubitatum est impedire censuram, quia excusat omnem culpam; et ita de hoc nulla est opinionum diversitas, ut patet ex Covarr. supra, et Castro, Iib. 2 de Lege pcenali, cap. 14, et aliis. Quando vero statutum prohibet actionem, alias per se ma- lam, non obstante ignorantia statuti, adhuc manet ralio culpae; et ideo in illo major fuit ratio dubitandi , et opinandi sub illa dis- tinctione; indistincte autem loquuntur, quia respectu talis actionis pro eodem reputant ignorare censuram, et ignorare prohibitionem Ecclesiae. 12. In quo nobis eorum sentenlia non pro- batur; nam, sicut in aliis statutis circa res non per se malas distinguitur plane igno- rantia solius censurae ab ignorantia toiius statuti, ut probatum est, ita in statutis de actionibus per se malis similiter distingui po- test. Est enim eadem ratio , quia ex parte objectorum re ipsa distinguuntur, et habent etiam effeclus morales longe diversos ; nam ignorantia statuti tollit inobedientiam res- pectu Ecclesiae; ignorantia vero solius cen- surae non omnino illam tollit. Et propter hanc eamdem causam, improbandam censeo illam distinctionem in hoc sensu intellectam, quia quod tunc non incurratur censura propter talem ignorantiam, non oritur ex SECT. IX. AN IGNORANTIA IPSIUS CENSUR.E EAM EXCUSET. 137 speciali jure positivo id disponente in statutis ditur. — Superest, ut dicamus, quod proprie Ordinariorum, sed oritur ex ipsa rei natura, seu ex ipsa institutione , et conditione cen- surse, ut explicatum est in praecedente sec- tione, scilicet, quia per talem ignorantiam tollitur contumacia, et inobedienlia Ecclesiae, quae est proxima ratio censurae. Respondent aliqui, quod, licet ad censuram latam ab ho- mine requiratur contumacia, non vero ad latam a jure. Hanc enim distinctionem proba- vit Glossa, cap. Episcopi, verb. Minimis, 11, ad hoc dubium spectat, de ignorantia solius censurae. De qua quseslione in primis opinor, nibil esse jure positivo expresse statutum, sed sola ratione definiendam esse. Hoc probo, quia nullus textus ex iis qua3 afferuntur, de hac ignorantia loquuntur. Probatur primo ex illo cap. de Constitut., in quo absolute di- citur, ligari nolumus ignorantes. Qua3 verba licet extendi possint ad eos, qui ignorant solam censuram , ut probabiliter suadendo quaest. 3. Sed gratis conficta est, et contra primam opinionem argumentabamur, tamen rationem, et primariam institutionem cen- simpliciter et in proprietate sumpta id non suras , quae non est alterius rationis , dum significant ; non enim dicitur aliquis simpli- fertur a jure, quam dum ab homiue fertur. citer ignorare legem, eo quod tantum ignoret Si enim jus potest per censuram punire de- pcenam ejus, si praeceptum ipsum, vel pro- lictum simpliciter, et sine contumacia com- hibitionem non ignoret. At vero textus ille missum, cur non idem poterit homo per loquitur absolute de ignorantibuslegem; ergo sententiam? Denique supra ostendimus, ideo ibi nibil disponit de iis qui solam censuram censuram jure ferri, quia jus ipsum moni- ignorant. Unde tit, ut exillo textu colligi noa tionem includit. sine qua censura ferri non possit aliquid speciale concessum in hoc esse potest. Ha3c igitur ratio aeque procedit in le- circa statuta Ordinariorum; an vero aliquid gibus Pontificiis, ut manifestum est. aliud speciale ibi sit concessum de eisdem 13. Atque ita cessat quoad hoc punctum statutis, infra dicemus. totum fundamentum tertiae sententiae. Cessant etiam rationes secundae sententias, quia in hoc casu, de quo agimus, non ignoratur sola pcena,sed totalex, ut explicui in superiorisec- tione. Jura vero, qua3 in confirmationem se- cundae et tertia3 sententiae afferuntur, efficacia non sunt, ut statim ostendam. Igitur quando absolute intervenit ignorantia invincibilis sta- tuti, vel legis Ecclesiastica3 praecipientis ali- quid sub censura, sive sit lex Pontificis, sive aliorum inferiorum, sive de materia jure 15. Cap. Cum illorum, de Sent. excomm., nihilprobare. — Rursus alia jura, quae affe- runtur ad ostendendum in legibus Pontificiis hanc ignorantiam non excusare, nihil pro- bant. Nam in cap. Cum illorum, de Sent. excomm., non est sermo de ignorantia cen- sura3, sed de ignorantia irregularitatis, seu praecepti prohibentis sub irregularitate, ne quis excommunicatus Ecclesiasticos Ordines suscipiat, aut in eis ministret. Quod patet ex illis verbis : Vel factum quidem scientes, naturae prohibita, sive de quacumque alia re, juris ignari nesciunt exinde se teneri; id est, excusat a censura. Solum poterit assignari nesciunt exinde se teneri ad non suscipiendos discrimen, quod in jure communi et Ponti- Ordines, quod quidem esse potest, vel abso- ficio difficilius admittetur ignorantia invin- lute ignorando excommunicationem, vel igno- cibilis, quam in aliis; illa vero proposita, rando hunc particularem effectum, seu obli- nulla est differentia. Atque ita indistincte gationem non suscipiendi Ordines. Et licet tenuit Soto in 4, dist. 22, quaest. 1, art. 2, verba possint ad utrumque sensum referri, versus finem; Navarr., cap. 25, num. 274, et tamen satis commode possunt posteriori in Comment., cap. Fraternitas, 12, quaest. 2. modo exporri; praesertim, quia facilior est Ubi id confirmat ex cap. Si vero, 2, de Sent. ignorantia hujus particularis effectus, et pro- excomm. Sed ille textus non est urgens, quia hibitionis, praecipue sub pcena irregularitatis, ibi est sermo de ignorantia facti, quamvis a quam ignorantia totius censurae. Si ergo ve- paritate rationis possit inde argumentum sumi. Et ita sentit ibidem Innocentius, et eamdem opinionem tenet Sylvest., Angelus, et alii Summistae. Assertio 1. 14. Nihil circa hoc exjure definiri potest. — Ex cap. 2 de Constit., nihil probari osten- rum est ibi esse sermonem de sola irregula- ritate contracta non obstante iguorantia, non sumitur inde efficax argumentum ad censu- ram, quia irregularitas non semper requirit eam contumaciam, quam requirit censura, et potest imponi pro peccato praeterito, imo iuterdum contrahitur absque peccato. 16. Secundo vero dicitur, in illo textu non 138 DISP. IV. DE CAUSA PROPTEB esse sermonem de ignorantia invincibili, sed de culpabili, quod patet, quia Pontifex ibi, eodem modo loquilur de ignorante factum per oblivionem, et de ignorante jus, quo ex tali facto ligatur; et do utroque supponit con- traxisse irregularilatem suscipiendo Ordines, ideoque indigere dispensatione; ergo sup- ponit talem ignoranliam invincibilem non fuisse. Nam, si ignorantia facti fuisset invin- cibilis, sine dubio excusasset omne peccatum in Ordinibus suscipiendis; ergo excusasset irregularitatcm; nam licet alise irregularitates contrahantur sine culpa, non tamen hsec, qua3 specialiter in po^nam imposita est; ergo idem fuisset de ignorantia juris, si illa fuisset in- vincibilis. Loquitur ergo Pontifex de igno- rantia, quam jus non prsesumit inculpabilem, cum sit vel de proprio facto, vel de jure notissimo. 17. Neque obstant verba, quse inferius ha- bentur in § Si autem : Nisi ist qui fec.it, adultus fuerit, et discretus, ut violenter conlra obUvionem et ignorantiam prxsuma- tur. Neque item obstat, quod propter hanc talem ignorantiam ibi conceditur aliqua in- dulgentia, seu facilior dispensatio. Respon- detur enim ad hoc secundum, ignorantiam illam, quamvis vincibilem, aliquo modo minuere culpam, dum minuit conlemptum; ct hoc satis est, ut fncilius dispensatio conce- datur. Unde, quod prius dicitur, violenter praesumi contra ignorantiam vel oblivionem hominis discreti, non est sensus prsesumi illam fuisse culpabilem; sed potius est sensus prasuminullam fuisse, idest, talem hominem non peccasse ex ignorantia, sed scientem vel videntem. Et revera hoc in rigore signi- ficat prsesumptio contra ignorantiam. Ex illo ergo textu nullum argumentum efficax sumi potest. 18. Cap. 4 et ultim. de Sent. excom. expen- duntur. — Ilenric., lib. 13, c. 17, num. 6, Hlt jy. — Minus autem probant c. 1 , et ultim., de Sent. excom.; nam in primo non supponitur, illos pueros impuberes indigere absolutione; sed solum dicitur, non esse mit- tendos ad sedem Apostolicam, quia eos setas excusat; quod optime potest intelligi, excu- sari a culpa, et consequenter ideo non esse millendos ad sedem Apostolicam, quia abso- lutione non indigent. Sicut statim in eodem textu ponuntur alii casus, in quibus non est necessarius aditus ad sedem Apostolicam, quia in eis illa excommunicatio non con- trahitur. Imo multi putant illam rixam inter QUAM CENSURA FEJIRI POTEST. clericos impuberes non sufficere ad peccatum mortale. Quod tamen absolute dici non po- test, de quo infra suo loco. At vero in c. ult. ejusdem tituli non est sermo do impuberibus, sed de pueris, qui in canonem inciderunt sen- tentix promulgatx, sive ante, sive post pu- bertatem, postulantque se absolvi. Ex quibus verbis non potest prsesumi, sermonem esso de^pueris, qui habent ignorantiam censurse; nihil ergo textus illi ad rem preesentem fa- ciunt. Assertio 2. 49. Prcecisam ignorantiam censurse ab illa incurrenda excusare. — Atque hinc satis im- probata manet tertia sententia, qure prsedic- tam distinctionem solum in positivo jure fun- dabat, cum ostensum sit positivum jus nihil expresse circa hoc disponere. Quo fit, ut absolute illa distinctio locum non habeat, quia, secluso positivo jure, ex natura rei nulla est major ratio quoad hoc de legibus Pontifi- ciis , quam de statutis Ordinariorum , aut e converso. De omnibus autem universe lo- quendo, mihi magis absolute probatur prima opinio. Et ita in universum assero, ignoran- tiam invincibilem censurse solius sufficere, ut aliquis ab incurrenda censura excusetur, eliam si alias simplicem Ecclesise prohibitio- nem non ignoret. Quam sententiam tenent Sylvest., Navarr., Soto, et omnes alii, quj indifferenter loquuntur de ignorantia cen- surse, et de ignorantia statuti. Verum est, eos loqui specialiter de excommunicatione; tamen ego suppono ex superius dictis, commune esse omni censurse, quatenus censura est, ut requirat prseviam monitionem sub commina- tione ejusdem censurse. Et ideo extendendam censeo hanc doctrinam ad censuram, quate- nus talis est; quanquam non negaverim in excommunicatione rem esse magis certam, sicut etiam in eadem magis est necessaria. 20. Solvuntur fundamenta secundx opinio- nis. — Nec fundamenta secundse opinionis difficilem habent solutionem. Nam ad decreta, quse ex jure canonico afferuntur, jam respon- sum est. Ad rationem autem, et inductionem, quam Covarruv. facit, concedo non esse fun- dandam hanc doctrinam in illo generali prin- cipio , ut nemo incurrnt pcenam legis , si ignoret pcenam, cum delinquit conlra I (licet nonnulli Canonistsc illud pnncipium ad- mittant); existimo enim salis improbari pia- dictis rationibus. Fundalur ergo hasc nestra sententia in peculiari natura ot condiliono SECT. X. AN IGNOBANTIA VINCIBILIS EXCUSET, ETC. 6CT huius pcena>, quse est censura, quia requirit liter ignorant seternitatem pcenaj, ejus rea- peculiarem modum contumaciee et inobedien- tum peceando non contrahere. Imo etiam in ti?e eo quod non ordinetur per se primo ad judicio humano non facile admittetur hujus- puniendum delictum commissum, eo tantum modi excusatio. Neque illa propositio, quod quod commissum est, sed ad emendationem ad justam pcenam requiritur consensus in frjus, vel ad cogendum peculiari modo ne culpam formaliter, ut est causa talis pcenrc, committatur, scilicet, sub illo peculiari et ri- id est, ut poena praevisa fuerit expresse, vcl goroso modo prcecipiendi sub comminatione implicite, vel saltem quod potuerit, et de- censurre. *>uerit prrevideri, hoo (inquam) principium, 21 . Ratio Navarri ad secundam assertio- nec per se notum est, neque ulla sufficieiUe nem positam suadendam. — Addit Navarrus, ratione demonstratur; satis enim probabiliter quoties poena est exorbitans et extraordi- dici poterit, sufficere consensum in oulpam; narht, cujuscumque generis sit, si illa igno- nam ex vi culpie, ila homo subjicitur potcs- returi etiamsi delictum committatur, non in- tati judicis, ut possit ab illo puniri justa curritalem pcenam, seu reatum ejus ; secus pcena, vel juxta leges, si in illis contineatur, vero esse in mediocri pceua ordinaria, et vel ejus arbitrio, si ei sit commissum; sivc secundum prudentem rationem accommodata poena sit hujus generis, sive alterius, et sive delicto. Excommunicatio autem (et idem est sit moderata, sive rigorosa, dummodo non de quacumque majori censura) est gravissima excedat proportionem delicti ; hoc enim so- pcena; et ideo si probabiliter ignoretur, non lum requirit eequitas justitice ex parte delin- incurritur. Reddit autem apparentem ratio- quentis; optio autem pcense, legislatoris judi- nem- nam licet pcena, ut sic, non postulet, ut cio commissa est. Quocirca principium iilud sit voluntaria, et ideo non requirat consen- ita in universali sumptum semper mihi sus- sum delinquentis in ipsam, requirit tamen, pectum est. Tunc autem illud existimo esse ut sit debita ex voluntate delinquentis ; et verum, quando ob intervenientem ignoron- ideo saltem requirit consensum in causam tiam pcenre, moraliter ita mutalur qualitas ejus. Ut autem aliquis dicatur consentire in delicti, ut jam censeatur pcena excedens mo- causam non satis est, ut consentiat in rem, dum et proportionem delicti; et hujusmodi quee est causa; nam si ignoret invincibiiiter existimo esse censuram, comparatam ad ex tali re sequi talem effectum, revera non transgressionem legis commissamcum invin- vult talem effectum in tali causa, quia non cibili ignorantia ejusdein censurse. consentit in causam, ut causa est. Sic ergo in preesenti, ut aliquis incurrat pcenam, debet SECTIO X. consentireinculnam,utestcausatalispcena3; . . tuusBuiuciuv.uiru , r 7 An vincibihs lgnorantia excuset, ne censura hoc autem ipso, quod quis consentit m cul- incurratur. pam, moraliter consentit in illam etiam ut est causa pcena3 proportionata3 et ordinaria3, 1 . Ratio dubitandi pro utraque parte. — seu quasi connaturalis, etiamsi in particulari Quastio procedit tam de ignorantia juris, nihil sciat de modo talis pcena^; nam quoad quam facti; nam quoad hoc eadem videtur hoc satis est in generali scire, omnem culpam utriusque ratio. Videri autem potest ex dictis Ijsse dignam hujusmodi pcena, quod nemo sequi, etiam hanc ignorantiam debere cen- notest i°norare ; ad consentiendum autem in suram, seu excommunicationem impedire; culpam ut est causa exlraordinaria? et gra- nam tollit propriam rationem contumacias. vioris poenas, non satis est illa generalis Qui enim ex ignorantia peccat, non potest cognitio ; et ideo si in particulari omnino igno- proprie contumax dici ; sicut qui ex ignoran- retur, non potest dici delinquens consentire tia vincibili errat in fide, non est vere hrere- in culpam, ut est causa ejus; et ideo merito ticus, quia non est pertinax; videtur autem excusabitur, ne illam, vel reatum ejus in- esse eadem proportio. Item, qui ignorat le- currat. gem, vel factum, etiamsi culpabiliter id 22. Navarri discursus enucleatur. — Qui ignoret, tamen re ipsa non admonetur per discursus est quidem probabilis, pra^sertim legem, ne hoc factum committat; ergo deest in judicio humano et humanis pcenis ; nam illi aliquid essentiale ad censuram incurren- in divino, et in pcenis, qua3 nostris peccatis dam. In contrarium vero est, quia ignorantia apud Deum debentur, habet difficultatem; vincibilis non excusat culpam, etiam quate- nam oportebii dicere, omnes, qui invincibi- nus est contra obedientiam Ecclesia3 sub tali 140 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER modo et comminatione propositam, quia licet haec ignorantia interdum minuat culpam ex parte voluntarii, non tamen ex parte objecti, vel legis, quae per talem culpam violatur. 2. De quibus legibus procedat dubium. — Hoc dubium procedil solum in legibus simpli- citer et absolute praecipientibus, vel punien- tibus aliquid sub censura; nam si lex adhi- beat aliquam particulam, quee ex proprietate sure significationis requirat scientiam , tunc, etiamsi ex ignorantia vincibili id fiat, non incurretur censura ; non quia hoc sit generale omnibus censuris, sed quia talis Iex noluit censuram ferre, nisi contra sic peccantes. Quae autem sint particulre habentes hanc vim, cum his legibus adjunguntur, jam supra tac- tum est, et ex proprietate Latini sermonis, et significationis pendet; communiter autem esse solent hee, scienter, consulto, qui prse- sumpserit, qui contempserit, qui temere, vel qui temerarius violator extiterit. 3. Ignorantiam affectatam non excusare censuramin temereautexprxsumptione agen- tes latam. — Quamvis in his, et pnesertim in ultima, dubitari possit, an qui ex ignoran- tia affectata talem legem transgreditur, cen- suram incurrat; nam revera videtur satis temerarius violator legis, et ideo probabiliter potest timere censuram. Aliunde tamen non videtur eam incurrere ; nam licet sic operari queedam temeritas sit, non est tamen directa temeritas contra legem, de qua ipsa loquitur. Nihilominus tamen prior pars videtur se- curior; imo ut aliquis dicatur non temere transgredi legem, necesse est ut, si suspicio- nem vel dubitationem habet talis legis, ali- qualem diligentiam adhibeat, ut sciat, an sit talis lex ; alioqui temere se exponet periculo transgrediendi illam. Et si in re illam violare contingat, merito dicetur temerarius violator illius. Qui autem habet affectatam ignoran- tiam legis, necessario suppouitur habuisse cogitationem aliquam , et suspicionem legis, et noluisse veritatem agnoscere ; merito igi- tur dicetur temerarius transgressor. Propter quod etiam existimo hujusmodi hominem non excusari, etiamsi lex utatur verbo, prsesump- serit, quia satis propria, et magna praesump- tio est, ex directa voluntate sic operari cum morali periculo agendi contra legem, per quam censura infertur. Et ideo, si cum tali voluntate in re ipsa commiUatur actus con- trarius legi, merito dicetur ille ex praesump- tione egisse contra legem et incurrisse cen- suram. Quod secus est in ignorantia tantum QUAM CENSURA FERRI POTEST. indirecte voluntaria, etiamsi crassa sit, vel supina; nam illud peccatum semper est ex negligentia potius, quam ex prcesumptione vel malitia. Et per haec judicandum est de si- milibus verbis legum, ut distinctius infra dicemus, agentes in particulari, et in indivi- duo de singulis censuris. Ignorantiam crassam, et supinam, non excu' sare censuram etiam Pontificiam. 4. Deinde, ut certum, statuendum est, posse censuram incurri cum aliqua ignoran- tia culpabili legis absolute prohibentis actum sub tali censura. Hoc primo certissimum est de ignorantia affectata, quia haec fere aequi- valet scientire, et vel nihil, vel parum minuit culpam, et contemplum. Uem diximus, hanc ignorantiatn non excusare etiam in illis legi- bus, quae habent particulas exaggerantes cul- pam, aut modum peccandi; ergo multo minus excusabit in legibus absolute prohibentibus. Deinde, hoc etiam constat de ignorantia crassa et supina (quee minus voluntaria est) ex dicto c. 2 de Constitutionibus, ubi dicitur, statutis Ordinariorum excusari ignorantes, nisieorum ignorantia fuerit crassa et supina; ubi, licet non loquatur in particulari de censuris, sed de pcenis in genere (ut ex verbis constat, et communi interpretatione), non tamen est du- bium, quin censuras comprehendat in reguia generali, ut diximus; ergo et in exceptione. Et haec est etiam communis expositio. 5. Solvitur prior ratio dubitandi quoad hanc ignorantiam. — Ex qua a fortiori se- quitur, etiam in legibus Pontificiis non excu- sari hanc ignorantiam crassam, quominus incurratur censura, quia non minus, sed plus ex suo genere obligant Pontificiae leges, quam statutaOrdinariorum. Imo, si quis recte con- sideret, inillo c. 2, quoad illam exceptionem, non conditur novum jus, sed relinquitur an- tiquum intactum (ut sic dicam) a novo jure ibi condito. Ex qua interpretatione colligitur, communi et ordinario jure ferendi censuram, I illa ligari ignorantes crassa vel supina igno- rantia ; hocque commune esse omnibus statu- tis , et legibus Ecclesiasticis. Unde quoad hanc partem necesse est solvere rationem dubi- tandi in principio positam. Negandum est ergo, in actu ex tali ignorantia facto deesse contumaciam, et inobedientiam sufficientem ad contrahendam censuram; nam, licet non tam expresse et directe, virtute tamen et in- directe idem genus inobedientice est, ita ne- SECT. X. AN IGNORANTIA VlNCIBlLIS EXCUSET, ETC. 141 gligere legem alias satis publicam, et omnibus 7. Secunda opinio. — Propter hoc ergo est notam, ut tam crassa ignorantia illns habea- sententia secunda, quae hic applicat distinc- tur. Ac propterea satis etiam est, quod lex, tionem superius positam, et in statutis infe- quantum est ex se, iilum admoneat, quamvis riorum Papa admittit priorem sententiam, ni- admonitio ad ejus aures non perveniat, ex mirum, talem ignorantiam excusare, propter supina ejus negligentia. textum illum, ut a nobis inductus est ; at vero de legibus Pontificiis id negat, propter con- Num vincibilis ignorantia, quas affectata, trariam rationem , scilicet, quia hsec excusa- crassa aut supina non sit, censuram ex- tio illo tantum jure introducta est, et illud cuset. non extenditur ad Pontificias leges. Quam opinionem attingit Soto in 4, dist. 28, quaest. 6. Prima opinio. — Solum ergo relinquitur 1 , art. 2, ubi ait, quod licet ignorantia vinci- qusestio de ignorantia vincibili, quse nec di- bilis a censura juris communis , et Summi recte volita sit, neque tam crassa et supina, Pontificis non excusat, forsan tamen excu- ut illi fere eequivaleat, ita ut dolus in ea esse sat, ut nobiles auctores docent, a censuris praesumatur, ut jura dicunt, 1. 2, § Et gene- particularium Prxlatorum, dum tamen igno- raliter, ff. de Dol. excep., sed quadam com- rantia crassa non fuerit, et supina. Non ta- muni et ordinaria negligentia humana culpa- men refert, qui sint illi auctores; imo, dist. bilis sit. Nam de hac etiam esse possunt 22, quaest. 1, art. 2, ubi ex professo tractat ejedem opiniones supra recitatae. Prima est materiam, nullam mentionem facit hujus opi- generaliter affirmans, hanc etiam ignoran- nionis ; nec quidquam distinguit inter igno- tiam impedire censuram tam in legibus Pon- rantiam crassam, et culpabilem; nec ego tificiis, quam in omnibus aliis statutis. Ita reperio alios auctores, qui priorem partem tenent aliqui moderni, tribuuntque Sylvestro, hujus opinionis affirment. qui hoc indicat, licet obscure, verbo Excom- 8. Tertia opinio. — Explicatur. — Est municatio 2, et ult., § 3, et verbo Ignorantia, ergo tertia sententia generaliter docens, igno- § 8. Et potest hoc fundari in dicto c. 2 de rantiam facti, vel juris nunquam excusare a Constitut., in 6, applicando quamdam ratio- censura, nisi excuset etiam a culpa mortali. nem superius factam, quia textus ille aliquid Id plane supponunt omnes auctores supra novum, et jure positivo introduclum conce- citati, ut videre licet in Navarro, Covarruvia, dit; si autem, cum ait non ligari ignorantes, Ugolino, et aliis, quos ipsi citant; imo et Syl- intelligeret tantum invincibiliter ignorantes, vester, quiin contrarium adducitur; quoniam aihil novum afferret, quo periculis animarum dicit ignorantiam , quae non est crassa vel peculiariter subveniret; nam jam erat ex na- supina, licet sit ex negligentia, excusare, et tura rei introductum, ut dictum a nobis est; probationem affert, quod excommunicatio loquitur ergo de ignorantibus etiam vincibi- juris non incurritur, nisi peccando mortali- liter. Et confirmatur; nam exceptio firmat ter; ergo signum est loqui de tali ignorantia, regulam in contrarium ; ibi autem solum ex- quee ad excusandum peccatum mortale suffi- cipit peccantes ex ignorantia crassa, vel su- cial, et potius supponere, aliam, qusenon ex- }pina; ergo omnes alii, qui ex ignorantia mi- cusat a culpa, neque excusare a censura. ijnus culpabili peccant, non ligantur. Quod Intelligitur autem haec sententia respective, ! vero illa lex extendatur etiam ad jus Pontifi- seu comparatione facta ad ipsam legem, juxla cium, et censuras ejus, conatur defendere superius dicta. Potest enim ignorantia non Sylvester; tamen, ut supra dixi, id nonpotest excusare actum ab omni culpa mortali, et esse verum ex vi verborum illius statuti, nisi nihilominus excusare a censura, si compara- cliunde probetur, illud, quod ibi statuitur, ex tione talis legis excuset mortalem culpam. ipsa rei natura esse necessarium, et in illa Ut, v. gr., siper aliquam ignorantiam objecti, (undari, cujus oppositum sumitur ex induc- aut circumstantiarum ejus excuset factum ab tione facta ejusdem textus. Affert tamen Syl- illa malitia, propter quam imponitur cen- vester D. Thomam, Quodlibet. 1, art. 19, sura, ut in casu c. Si vero, de Sententia dicentem, tunc aliquem per ignorantiam non excom., de percutiente clericum, ignorando excusari transgrediendo legem Papae, quando illum esse clericum ; qui, licet non excusetur ex negligentia eam ignorat. Sed hoc dictum a culpa homicidii, excusatur a censura, quia nihil etiam ad rem praesentem facit; nam excusatur a culpa sacrilegii. Et similes casus ; !em dici potest de quacumque lege. sunt in c. Si quis cum duabus, et c. Si quis 143 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER cum matre, et c. Quidam, 34, qusest. 2. Idem proportionaliter est de ignorantia juris; nam fieri potest, ul actus simpliciter non excuse- tur a culpa, propter aliam legem naturalem aut divinam, excusetur tamen respectu legta Ecclesiasticre, et tunc etiam sufficit talis igno- rantia ad excusandam censuram, juxta su- perius dicta. Si tamen neque ex parte facti, neque ex parte juris Ecclesiastici, ut prohi- bentis aliquid sub censura, ignorantia suffi- ciat ad impediendam culpam mortalem, sic non erit sufficiens ad impediendam censuram. 9. Dixi autem : Expartejuris Ecclesiastici, ut prohibentis aliquid sub censura, quia si contingeret (quod moraliter vix potest) prae- ceptumvincibiliter ignorari, adjectionem vero censurae invincibilitcr, talis ignorantia non excusaret culpam mortalem contrariam Ec- clesiastico praecepto; excusaret tamen cen- suram, juxta superiusdicta. Nam etiamsiquis sciret praeceptum, non incurreret censuram, ut in praecedente dubio dictum est; ergo mullo minus incurret, si ex ignorantia vinci- bili peccet. Illud tamen peccatum non est contra illud praeceptum, ut comminans cen- suram, sed ut simpliciter prohibens; et ideo non satis est ad incurrendam censuram. Imo, si quis recte consideret, quae ibi excusat cen- suram, nonest ignoranlia vincibilispraecepti, sed invincibilis censura?; illa vero prior de se, neque excusat, neque sufflcienter accu- sat ad censuram contrahendam, nisi juxta modum et qualitatem ignorantiae ipsius cen- surae. Tertia opinio prxfertur, et roboratur. 10. Hanc ergo opinionem sic expositam omnino veram existimo, neque auderem di cere, oppcsitam esse practice, aut moraliler probabilem. Quia nullum habet auctorem, praeler unum, vel alium recentiorem, qui non ex gravi, aut urgente fundamenlo movetur, sed quadam pietate, ad evitanda animarum pericula, quae fuit ratio Ponlificis in illo c. 2 de Conslit.; tamen ipsemet Pontifex noluit ita subvenire animarum periculis, ut disciplinam Ecclesiasticam relaxaret. Ratio autem, quee me polissimum movet, est, quia in jure non invenio ignorantiam vincibilem, quae ad mor- talem culpam sufficiat, quae non comprehen- datur sub illis duobus membris, crassa vel supina, nisi sit major illis, ut est affectata; qucc fortasso in jure polius ccnsolur npertus dolus, et malitia, quam ignorantia. Illa ergo QUAM CKNSUKA FERRI POTEST. omissa, omnis alia ignorantia, quae indirccte voluntaria est, ex duplici capite nascitur, scilicet, vel ex pura negligentia^ et desidia, vel ex nimia sollicitudine, el affectione ad res alias vel alia negotia, quoe impediunt debitam curam addiscendi, et sciendi ea, quae quis scire tenetur. Et quando nascitur ex priori capite, vocatur crassa; quaudo ex posteriore, dicitur supina, ut recte notavit Cordubensis, lib. 2, quaest. 1, non admittens aliam igno- rantiam vincibilem et indirecte voluntariam, praeter has duas, quia revera nulla alia exco- gitari potest, quae ab his differat formaliter, ut sic dicam, seu in principio et radice ipsius ignorantiae. '11. In vincibili ignorantia varii gradus distinguuntur. — In his autem dubium non est, quin possint gradus considerari secun- dum magis et minus; secundum quos optime distinguetur ignorantia ex levissima negligen- tia, vel ita Ievi, ut ad perfectum voluntorium, quod est ad peccatum mortale necessarium, non sufficiat; et illa, quae gravis est, et ad mortalem, quam alii vocant lalam culpam, est satis. Et in hoc sensu vere diceretur, igno- rantiam culpabilem, si levis sit, et ideo non crassa, neque supina, excusare a censura, quia tantum est causa venialis culpae. Tarnen illi nobiles auctores, quos Soto commemorat, non potuerunt in hoc sensu loqui; alias im- merito disiinxisset inter leges inferiorum, et Pontificis; cum in omuibus verum sit, igno- rantiam excusantem a culpa mortali, licet non excuset a veniali, excusare a censura. Unde neque ipse Sotaaudet illam sententiam affir- mare, sed addit particulam, forsan, quod est signum, ipsum non loquide culpa veniali, sed de morlali; quanquam solum obiler id attin- gat. et magis recitando, quam asserendo. Me- lius possent auctores primae sententiae in hoc sensu opinionem suam interpretari; et non essent nobis contrarii. Et quidem, ut ex ver- bis ejus ponderavi, Sylvester in eo scnsu lo- cutus est. Et explicando locum D. TIioukc, eam vocavit latam negligenliam, quocad pec- catum mortale sufficil; nam D.Thomas abso- lute dixit, leges Ponlificis ligare ignoranles, si exnegligcnlia ignorent; satis aulem magna ncgligentia est, quae ad peccatum mortale sufficit. 12. Alii vero moderni auctores non vidcn- lur locuti in hoc scnsu; nam referendo sen- tentiam Soti,approbant priorem parlem ejus, et illam extendunt nd onines lcges Eccleaiftg- ticas; et ideo in ipsamet ignorantia, quac ixd SECT. X. AN IGNORANTIA VINGIBIWS EXGUSET, ETC. H3 mortale pcccatum sufficit, videntur distin- partem, ex illo principio morali, quod actus «uere gradus, ut infra certum gradum non sit peccaminosus factus ex ignorantia vincibili crassa, nec supina, sed vincibilis tantum, licet reducitur ad eam speciem, in qua esset, si ex mortalis, et ideo excuset; ultra illum autem scientia fieret, generaliter id asserunt, nihil eradum jam sit crassa, vel supina, et non dislinguentes inter eum, qui dabat operam excuset. At certe talium graduum distinctio, rei licitae vel illicitse, ut patet ex D. Thom., etnullo jure fundata est, etnulla ratione ex- 4. 2, quaest. 6, art. 6, et quaest. 76, art. 4; plicari potest. Quis enim dicat, negligentiam Adriano, Quodlib. 4, art. 1 ; Almaino, tract. ad mortaliter peccandum sufficientem, in tali 4 Moral., cap. 4, et aliis Theologis in 2, dist. gradu esse crassam, non vero in tali, aut qua 22; et Summistis, verb. Ignorantia, et Cor- ratione poterunt discerni hi gradus? Hoc ergo dubensi, lib. 2, quaest. 21 . Poteslque evidenli modomagisimplicantur conscientiae, etleges, ratione (ut opinor) illa distinctio refelli, quia quam explicentur. Item in ordine ad reslitu- qui ex ignorantia vincibili transgreditur le- tionem vel ad alias similes obligaliones in gem, etiamsi alias det operam rei licitce, vo- conscientia, illa ignorantia, quae est ita negli- luntarie Iransgreditur illam legem; ergo pec- gens, ut sufficiat ad peccalum mortale injus- cat eadem specie peccati, ac si directa titite, censetur crassa, etsupina, ut colligitur voluntate peccaret. Patet consequentia, quia ex leg. 4 5, §ult., ff. de Contrahenda emptio., voluntarium directum vel indirectum non et in leg. 6, ff. de Jur. et fact. ignorant.; mutat speciem peccali. Alias etiamsi quis da- ergo etiam in prtesenti materia, omnis igno- ret operam rei illieilae, mutaretur species raniin, qure ad morlalem transgressionem vel peccati, quia etiam tunc est actus indirecte inobedientiam sufficit, crassa vel supina di- voluntarius. Declaraturexemplo; nam si quis cenda est. animo accedendi ad suam uxorem, accedat ad non suam ex ignorantia vincibili, peccat, Ignorantiam facti, qusenon excusat a mortali, et non alia malitia, nisi fornicationis ; si ergo non excusare censuram. Assertio 4 . ex eadem ignorantia accederet ad uxorem alterius, vel ad consanguineam, contraheret 43. Limitatioet distinctio. — Rejicitur. — malitiam adulterii vel incestus, quia eodem Dicendum ergo imprimis est, ignorantiam modo esset ibi voluntarium. Idemque esset, facti, quee illud non excusat a culpa mortali, si ex intentione simplicis fornicationis, et non excusare censuram, qua? propter talem ignorantia culpabili accederet ad alienam culpamformaliterlataest, siveperPontificiam uxorem, quia idem modus voluntarii in utro- legem, sive per quamcumque aliam. Proba- que reperilur; neque intentio alterius objecli tur ex omnibus dictis; nec in hacparte inve- pravi aut boni quidquam refert ad talem nio gravem aliquem auctorem dissentientem. speciem peccati, quia non inde sumitur, sed Covarruv. vero, dict. § 40, licet formaliter ex alia materia, seu actuindirecte voluntario, idem sentiat, quamdam tamen adhibetdistinc- in quo paria sunt illa peccata. tionem, qua in re hanc generalem assertio- 4 4. Replicatio. — Neque vero in eo, qui nem limitat. Nam si hujusmodi ignorans dat operam rei licitae, et nihilominus ex vincibiliter det operam rei illicitse, ait gene- ignoranlia peccat, actus bonus, quatenus la- raliter procedere conclusionem positam. Si lis est, est causa illius peccati , secl impru- vero dabat operam rei licitae, dicit excusari dens modus operandi talem actum. Unde qui a censura, quia excusatur a culpa, pro qua ex tali ignorantia vincibili operatur, licet vi- lata est censura, quia licet peccet mortaliter deatur bonum operari, aul bona intentione, ita incaute operando, non tamen secundum non tamen bene, neque prudenter; et ideo illam speciem peccati, in qua fuisset, si ex non excusatur a malilia transgressionis lalis scientia fieret. Quia malum illud (inquit) non praecepti, quse ex ignorantia vincibili sub- est per se voluntarium, sed tantum per acci- secuta est; quapropter neque a censura ex- dens, cum malum nunquam ex natura sua cusari potest. Alias, si quis laicus in vena- oriatur a bono, sed per accidens. Quas doc- tione sibi licita interficeret hominem ex trina formaliter non est contraria assertioni incauta jaculatione, et ignorantia vincibili positae, ut constat. Nihilominus tamen nova facti, non incurreret censuram, si lata contra mihi visa est, quanquam eam teneat Castro, homicidam e.cset; sacerdos vero similem ve- lib. 2 de Legepoenali, cap. 44. Auctores vero, nationem exercens sibi prohibitam, et cum quos Govarr. adducit ad probandam priorem simili ignorantia, illam incurreret. Quod cou- 444 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER tra rationem est; nam illa culpa venationis valde extrinseca est ad talem censuram. Unde nihil refert differentia quam dicti auctores considerant. scilicet, quod qui dat operam rei illicitee, directe vult malum; quia non vult directe illud malum, pro quo est censura lata. Et hoc est, quod perlinet ad preesentem cau- sam; sed aiunt, unum malum esse per se con- junctum cum alio, et ideo satis esse unum esse in se volitum, ut et aliud censeatur; ma- lum autem non ita esse conjunctum cum bono. Sed haec etiam differentia neque uni- versalis, neque formalis est, quia non quod- libet malum est per se conjunctum cum alio malo, nec homicidium casuale magis sequitur ex venatione illicita, quamlicita, ob differen- tiam personarum, si caetera sint paria. Item, licet ex bono morali ut sic non sequatur mo- rale malum per se, tamen cum actione bona potest esse conjunctum periculum alicujus detrimenti vel alterius mali, quod nisi pru- denter caveatur, reddet totam aclionem ma- lam ex ignorantia vincibili. Denique quod ef- fectus, aut malum, per se aut per aecidens sequatur ex actione, potest conferre ad hoc, ut ignorantia sit magis, et minus culpabilis; et ita debetconsiderari illa diversitas in dante operam rei illicitse, sicut licilee. Igitur illa dif- ferentia non potest esse formalis. Neque etiam variat speciem peccati, quod per se vel per accidens sequatur ex actione, si alioqui sup- ponatur, in ulroque casu culpabiliter sequi, et ex ignorantia vincibili. Nec potest fingi alia species, in qua talis culpa sit, ut patet in exemplis supra adductis. Quanquam non nego, unum peccatum esse gravius alio, et secundum illam gravitatem magis inlerdum puniri in jure; tamen quod ad censuram con- trahendam pertinet, nihil pulo referre illud discrimen, si culpa mortalis maneat contra eamdem legem simpliciter prohibentem. Jgnorantiamjuris, qux nonexcusat a mortali, non excusare censuram. Assertio 2. 15. Ultimo idem censeo dicendum de igno- rantia vincibili juris sine distinctione ulla; nam hoc procedit de statutis inferiorum; ergo multo magis de toto jure communi, et Ponti- ficio. Antecedens patet, quia Pontifex in illo cap. 2 de Gonstit., in 6, excipit omnem igno- rantiam crassam vel supinam; ergo ex mente ejus nulla ignorantia statuti excusat a censu- ra, qua3 non excusal a mortali culpa; quia omnis illa crassa est vel supina, ut declara- QUAM CENSURA FERRl POTEST. tum est. Ad argumentum autem saepe factum, quia juxta hanc doctrinam nihil novum, aut peculiare statuitur in illo textu, Soto, d. 22, quaest. 1, art. 2, respondet, concedendo Pon- tificem ibi nullum privilegium, seu indulgen- tiam dedisse ignorantibus; sed declarasse tantum id, quod ex natura rei justum erat, et communi jure necessarium. Et licet verum sit, id, quod de statutisOrdinariorum ibidici- tur, seque habere locum in legibus Pontificiis, et in jure communi, specialiter vero hoc fuisse ibi declaratum de statutis Ordinario- rum, quia fortasse majorem aliquam coac- tionem suis subditis inferebant, et in suis statulis ignorantiae excusationem admittere nolebant. 16. Addo etiam, in illo textu non esse sermonem de solis censuris, sed absolule de quibuscumque pcenis, et obligationibus per statuta Ordinariorum impositis; nonestautem ex sola rei natura necessarium, ut subdiius excusetur ab omni pcena legis humanae prop- ter ignoraniiam etiam invincibilem talis legis, si actus alioqui per semalus est etprohibitus. Voluit autem Pontifex in eo lextu, ut in uni- versum omnes, ignorantes stalutas Ordina- riorum invincibiliter, vel tantum ex levi seu veniali negligentia, excusarentur ab omni pcena illorum. Atque ita, quoad hanc genera- lem concessionem aliquid novum statuit Pon- tifex, et quoad eam aliquid etiam speciale admitti potest in statutisOrdinariorum, quod non est commune omnibus decretis juris com- munis, quamvis in excommunicatione seu censura proprie sumpta, propter peculiarem rationem, et conditionem ejus, necessarium non esset illud speciale jus lanquam aliquid novum decernens, sed solum, ut declarans id quod de se necessarium erat. SECTIO XI. Utruai ignorantia excuset censuram ab hotnine latam. 1 . Censuram ab homine posse ferri in ab- scntem et ignorantem. — Ullimo loco diccn- dum superest de censura ab homine lata, an si fcratur in ignorantem, illum comprehen- dat. Ad quam dubitationem respondent Doctores omnes, hujusmodi censuram ferri posse in absentem et ignorantem, ut late tractat Glossa, in cap. Apostolicee, verb. Pro- babili, de Clerico excommunic. ministrante, quam omnes sequunLur, ut videre licet in Covarr., in cap. Alma, 1 part., § 20, num. 7, SECT. XT. AN IGNORANTIA EXCUSET CENSUBAM, ETC 145 et Ugolin., dict. c. 9, § 8, et aliis, quos ipsi nccessarium esse, ut talis sit intentio judicis, citant. Sumique potest ex verbis Pauli, 1 ad quia de ratione sententise est, ut non obliget Corinth. 5 : Egoprxsens spiritu, absens autem donec sciatur, ut.somitur ex cap. Biduum, corpore jam judicavi, etc. Ubi significat se vers. Si adversus absentem, 2, quaest. 6; ergo cxcommunicasse absentem, ut ibi notavit justa intenlio ferentis sententiam censuree Ambrosius, et ex illo Stephanus Papa, in cap. esse dcbet ut non liget, donec inlimetur. De manifesta, 2, qurest. 1 . Et idem habetur in 5. Sed nihilominus dicendum est, quamvis cap. cum sit Romana, § Preeterea, de Appel- sententia censurae possit hoc modo ferri, id- Iat.,ubi additur,Paulum excommunicasse ab- que ad benignitatem judicis pertinere possit, sentem ct irrequisitiun, id est non judicialiter simpliciter tamen, id non esse de substantia, citatum, jam vero paternaliter admonitum, ut imo nec de juslitia talis sententiae. Omnis in superioribus diximus, et ibi nolat Glossa. enim sententia, ex quojuridice pronunciatur, 2. Non satis colligitur ex Paulo censuram valida est, statimque suum robur, suamque ferri in ignorantem. — Non vero constat satis efficaciam habere incipit, etiamsi nondum sit ex illo facto Apostoli, eum excommunicasse reo intimata; quamvis quoad illas actiones, ignoranlenr, potuit enim ita excommunicare quee requirunt ejus scientiam, non obliget, abscntem.utnolueritillum ligari, donecilli in- vel non operetur, donec intimata sit. Unde, timaretur*censura; imo verisimilius apparet si talis sit sententia, ut per interpositam ap- ita factum esse, quia in hunc finem illum ex- pellationem possit suspendi ejus effectus, communicabat, ut spiritus ejus salvus fieret. tunc si sententia sit lata in absentem, tempus Quamdiu autem ab illo excommunicatio igno- ad appellandum concessum, non incipit com- rareiur, non poterat illi esse fructuosa; ergo pulari, donec ad ejus notitiam sententia per- non est verisimile, ita voluisse Paulum ligare venerit, quia illa actio omnino pendet ex tali absentem, ut statira, antequam ad ejus noti- notitia, et hoc est, quod statuitur in dict. c. tiam censura perveniret, ligatus maneret. Biduum. At vero hoc non habet locum in sen- Item eo tempore nullum moralem effectum tentia excommunicationis, quee non suspen- potuisset habere talis excommunicatio, quia ditur per subsequentem appellationem; et neque ipse excommunicatus obligaretur ad ideo ita ferri potest, ut statim operetur, quan- vilandum alios, neque aliiadvitandumipsum; tum valet, etiam contra ignorantem, saltem utrosque enim ignorantia excusaret; ut quid quoad illos effectus, qui ejus notitiam non ergo Paulus sic absentem excommunicaret? requirunt. Non est ergo hoc contra subslan- Unde neque ex facto Pauli, neque ex juribus tiam talis sententise. Quod vero fieri eliam citalis (quse nihil de ignorante, sed de absente possit, ut non sit contra justitiam, patet, quia tantum loquuntur) preedicta sententia satis tanta potest esse iniquitas, et contumacia de- probari videtur. linquenlis, ut hoc genus poenee, et condem- 3. Suadetur ratione conclusio. — Potest nationis jusle mereatur. Quod magis patebit tamen ex illo principio ita compleri ratio : explicando amplius hanc communem senlen- nam sententia excommunicationis legitimee tiam; quee vera quidem est. oportet tamen proforlur in absentem, ut ex dictis testimo- circa illam nonnulla observare. niis constat, eademque ratio est de qualibet censura, ut per se notum est; sed sententia Qusedam notanda pro conclusionis censurec secum affert executionem, ut dicitur explicatione. in cap.Pastoralis, § Verum, deAppellat; ergo statim habet effectum ; ergo etiam ignorantem 6. Ut censura in ignorantem feratur, debet ligat, cum non possit ad ejus notitiam statim prsecessisse admonitio. — Primum est, ut haec pervenire. sententia feratur in ignorantem, supponi de- 4. Sed neque heec ratio videtur omnino bere illum fuisse sufficienter admonitum, ut convincere, quia censura affert secum execu- expresse advertit Covarruv. supra, et constat tionem juxta legitimam intentionem ferentis; ex dictis superius de modo ferendi hanc sen- quamvis ergo judex ferat sententiam in ab- tentiam. Unde intelligitur ralio a priori, ob senlem, intendere potest eum non obligare, quam ignorantia non impedit censuram sic donec illi intimetur, sicut de Paulo diceba- latam, scilicet, quia talis ignorantia non tollit mus; et tunc certum est sententiam non contumaciam, sed potius illam supponit; et afferre executionem usque ad tempus ex ideo ex parte delinquentis supponit sufficien- intentione judicis prsefinitum. Videtur autem tem causam censuree; ex. parte vero judicis xxiu, 10 146 DISP. IV. DE CAUSA PROPTER QUAM CENBURft FERRI POTEST. siiffiricns potestas ad ligandum, quae, ut bit donec absolvalur, etiam si occnlte resi- operetur, non requirit praesentiam vel scien- puerit, Atque ila scicntia superioris de t: in allcrius, scd causam , et subordinatio- resipiscentia allerius non concurril omnino i n,, id est, quod sit illi subjectus ; ergo hcec per accidens, sed per se; pcrlincl enim, mo- otantia irepedire non potest censuram. raliter loquendo, ad ipsam causam censuree. 7. An si tempore quo censura fertur reus Et ita facile solvuntur priores rationes dubi- ]jam resipuit, illa ligetur. — Ratio pro parte tandi. Unde hsec posterior pars sequenda est negativa. — Solum posset quis dubitare, si in praxi, quamvis specuiative res dubia esse conlingerel, eo lempore, quo fcrlur ccnsura, videatur. alium jam resipuisse, et satisfecisse, seu pa- 9. Quamdiu ligatus censuram ignoret, ex- ruisse Ecclesiae, ita tamen, ut ad notitiam cusari ab ejus trar.sgressione. — Quid si ' pro- judicis pervenire non poluerit, an censura babiliter timeat censuramjam esse latam. — in eurn lata valida sit, vel impediatur. Vide- Secundo observandum est, quamdiu is, contra turenim impediri, quia jara non subest vera quem fertur censura, illam ignorat, excusari causa ejus, et ablata causa necessaria, impe- a transgressione ejus, etiamsi efticiat actus ditur efiectus. Item, si alterius obedienlia et per illam prohibitos, quia respeclu iilorum salisfaclio ad nolitiam judicis pcrvenisset, censura habet vim cujusdara praecepii. Et nou posset in illum ferre talem sententiam; ideo, sicut ignorantia praecepli excusat a fu.sset enim injusta, et nulla, utpote ex falsa culpa, ila etiam ignorantia censurae. Quo fit, causa; quod autem judex ignoret statum alte- ut oporteat lalem ignorantiam invincibilem rius absentis, exlrinsecum valde est, et acci- esse, quia alia njn exeusat. Unde interro- dentarium; non ergo debet alteri nocere, gare aliquis potesl, quando peoeaeof jam sed in tali sententia subinlelligi debet saltem sufficienler fuit admonitus , et vehementer tacita conditio, si in sua contumacia perse- suspicatur fuisse in illum sententiam excom- veret , sicut eliam subintelligitur alia con- municationis latam, quia scit sufiiciens lem- ditio, donec resipiscat. Etenim si juxta in- pus jam elapsum esse, et suporiori de sua tentionera Ecclesiae censura permauere non contumacia constitisse, an tunc teneatur ab- debet in eo, qui jam est Ecdesiai obediens, slinere, eo quod jam ejus ignoranlia non nara stalim absolvendus o&, multo magis videalur invincibilis , sed conslituens illum i;,ferri non debet ei, qui jam est obediens; in dubio probabili. Uespondeo primum : si si ergo per errorem, vel falsam praesumptio- hujusmodi peccator loco distet a superiori nem feratur, non valebit. cujus censuram expectat vel potius timet, 8. Ratio pro parte affirmativa. — Reso- quamvis fuerit eiapsum sufficiens lenipus, ut lutio. — In conlrarium vcro est, quia illa potuerit ligari, si tamen non fuit sufiiciens censura non fertur propter perseverantiam tempus elapsum, ut etiam potuerit ilii inti- in contumacia usque ad illud tempus, in quo mari sentenlia, non tenetur ob proediclam sententia fertur, sed pro contumacia consum- suspicionem abstinere, tum quia praeceplurn mata in lempore per admonitionem prse- non obligat, dunec possit a subdito sciri, scripto; quoe contumacia vera fuit, et in re; vel saltem non ita obligat, quin ejus igno- ergo talis senlentia fundatur in vera, et rantia sufficienter excuset; lura eiiam quia et legitima causa. Nam talis censura, quoe illa suspicio non est sufficiens adobligindum, per sentenliam fertur post sufficienlem mo- quia fieri poluit, ut superior mutaverit volun- nitionem, jam non fertur sub condilione in tatem, vel distulerit executionem, propter fulurum , sed pure et absolute in pcenam rationes, vel impedimenta, quie frequenier contumaciae; ergo ex parte causre, et ex occurrunt. inodo, quo fertur, talis sententia valida est, 10. At vero, si lantum temporis elapsum nec potest impediri ob mutalionem, vel resi- est, ut potuerit non solum senlentia ferri, sed pis-entiam peccatoris, quia non est lata sub ad notitiam ejus deferri, uiterius subdislin- opposila conditione, nec dcpendenler ab illa. guendum videtur; nam, aut ille consulto sesc Adde, quod, licet ille peccator rcsipiscat occultat, aut fugit, ut notitia senlentiaa ad apud Deum, tamen coram Ecclesia non obe- iilum non perveniat. Et tunc non excusatur, dil, donec se superiori pracsenlet, et priorem quia illa ignoranlia non solum invincibilis conlumaciam corrigat, ac paratum se ad non est, verum polius videturatfectata. Quod salisfaciendum oslendat; ergo si prius quam etiam confirmari potcst a simili ex supia hoc faciat, a superiori ligetur, ligatus mane- dictis de iiic, qui per vim, vel irauucm iin- SECT. XI. AN IGNORANTIA EXCUSET CENSURAM, ETC. 147 pedit. ne admoneatur; est enim hic eadem, satione possit celari. Illud vcro jus nntiquum vel major ralio. At vero, si ille nullo modo multo magis obligabat ipsum excommunica- se occultavit, scd bona fide se gessit, ct tum, quandocumque illi per famam de sua nihilominus nullam notitiam latre sentenlia3 excommunic.itione constabat; hoc autem jus hahet non tenctur illam prresumcre, neque respcctu ipsius excommunicali integrum ma- illam ita formidare, ut abstinerc cogatur. nct. Atque hasc sentcntia prsesertim propter Tum propter dicta, quia illa suspicio est in- hffic jura posiliva vcra videtur, dummodb sufficiens, cum mullis de causis potucrit fnma sit talis, ut prudcnler considcrala c.i nronuncialio senlentia3 suspcndi; tum etiam aliis circumstanliis probabilem saltem fidcin quia illamet lemporis dilalio infert jam con- facere possit. Pra^serlim, cum facile sit, re- trariam suspicionem, nimirum, sententiam medium absolutionis ad cautelam adhibcre. p»olatam non esse; nam si fuisset, vel per Quod si hoc locum non habeat, saltem est judicis dillgentiam, vel per famam, quos in diligenlia adhibenda ad verilatem indagan- his rebus faeilediffunditur, ad notitiam parlis dam, ut vel cerlitudo de re ipsa habeatur, pervenisset. Oportet ergo, ut vcl per judi- vel certe, si dubium adhuc maneat, specula- cem notificetur, vel sallem ut probabilibus tivum tantum, et non practicum sit, ut co cl fide dignis testimoniis conslet sentenliam non obstante possit quis suo jure, et libertate fuisse lnlam. Non enim opinor necessarium uli, juxta regulas conscientiae. esse, ut semper hffic notilia per notificatio- 42. An censura ignorala causet effectus, nem juridicam habeatur, distinctam a sen- qui ex notitia rei pendcnt. — Tertio obser- tentire promulgatione, sed satis esse, ut vandum est, quod supra diximus, censuram sententia sufficienter promulgata quacumque duplices habere effectus : quosdam pra3- via in sufficientem notiliam deveniat; sicut cipiendo tantum, de quibus procedunt, in promulgntione legis vel statuti manifestum quas iu proxima animadversione nolavimus; est. An vero teneatur hujusmodi reus inqui- alios per se ipsam efficiendo, et exequendo, rere, et diligentiam facere ad hanc nolitiam qui non pendent ex notitia, vel ignorantia habendam, respondeo, per se loquendo, non ejus, qui per sentenliam ligatur, ut quod teneri, quia in his, qua) poenalia sunt, et reddatur incapax beneficii, vel aliquid si- coactiva, satis est passive se habere ad in- mile. Et de his est nonnulla dubitatio, an flictionem pcenas; ha2c autem uotificatio cen- talis senlentia statim habeat hos effeotus sura3 esfc veluti pnrs execulionis ejus; et ideo circa ignorantem. Quam tractat Glossa, in ad judicis munus spectat illam procurare, dicto cap. Apostolicas, verb. Probabili, de non ad ipsum reum. Solum ergo tenetur per Cleric. excommun. minist., etlicct in utram- vim, vel frnudem illam non impedire. que partem dubia proponnt, tnndem defiuit, 41. Num sufficiat censura per famam, ut quoad hos effectus non pendere executionem quis abstinerc teneatur. — Rursus inquiri sententiae ex scienlia,, vel ignorantia ejus, in hic potest, an safficiat nolitia censuue per quem fertur. Qua3 est vera, et recepla sen- solam famam, ut aliquis abstinere, seu cen- tentia, ut patet ex Covarruv. sup., et § 7, suram servare teneatur. Nonnulli enim Cano- num. 2; et Ugolino, dict. § 8, num. 5. Et nistae ita simpliciter affirmant; quia talis ratio est, quia quoad hunc effectum non fama, vcl confert sufficientem noliliam cen- pendet sententia ex actione, vel obligalione sura3, vel constituit hominem in eo statu, ut rei , sed in illum efficaciter operatur, ipso merilo dubilare possit; qui autem dubitat de etiam non consentiente; ergo neque eiiam censura, ut luliorem parlem sequatur, absti- pendet ex ignorantia vel scientia ejus. Patet nere debet, juxta cap. Illud, de Cleric. ex- consequenlia, quia ignorantia in aliis effec- communicato ministrante; ubi Abbas id tibus solum excusabat propter obligalionem notat, et in cap. Apostolicee, eod. tit., cum vel consensum necessarium ex parle alte- Glossa, ibi. Idemque colligitur ex cap. Cum rius. Et explicatur a simili ex communi desideres, de Senlent. excomm., ubi dicitur, doctrina de legibus positivis, quas atiam si publica fama est , quemquam verberasse proportionaliter habere possunt illos duos aliquem clericum, non esse cum illo commu- effeclus obligandi et irritandi ; et, licet prior nicnndum. Quod procedebat juxta antiquum excusetur per ignorantiam, non tamen poste- jus; nunc enimjuxta Extravag. Ad evitanda, rior, per se loquendo, quia ille fit ab ipsa solum tenemur evitare hunc percussorem , lege, et non expectat consensum, vel opera- quando est ita mamfestus, ut nulla tergiver- tionem alterius. 148 DISP. V. DE SUBJECTO CENSUR^E. 13. Quid si excommunicatus occultus ab- requiritur in subjecto capaci censuree; nam solvat. — Et hinc colligilur, si talis censura fertur propter delictum, et contumaciam, ut excommunicatio sit, irrilam reddere colla- dictum est ex Matth. 18, et fertur ob emenda- tionem beneficii, et jurisdictionem tollere, et tionem ejus, et salutem animse, ut dictum similia, de quibus infra, tractando de cen- etiam estex 1 ad Corinth. 5. Bruta ergo ani- suris in -particulari , dicemus. Stalim vero mantia excluduntur, quia non sunt capacia occurrebat inconveniens, quia sequitur abso- delicti; et eadem ratione beati omnes excludi lutionem datam ab hujusmodi excommuni- possunt; damnati vero, quia jam non possunt cato etiam in foro conscietyoae esse nullam, emendaredelictum; pra3terquam quod omnes quia privatus est jurisdiclione; quod tamen illi sunt extra forum Ecclesice, vel natura cederet in periculum animarum, cum illa sua, ut Angeli, vel ratione status, ut animie separatae. Adde, effectus censurarum, quales sunt privatio communicationis civilis aut sa- crae, usus sacramentorum, vel sacrificii, etc, non habere locum in his omnibus, sed in solo homine viatore, quia nemo privatur nisi iis, quae habet, vel habere potest. 2. Objectio. — Quo sensu anathematizantur res insensibrles ac dxmones. — Hic vero ob- excommunicatio tunc invincibiliter eliam ignorari possit. Sed ad hoc jam supra signi- ficatum est, et infra latius dicetur, eum, qui communi existimatione toleratus est, non privari jurisdictione quoad hos aclus ; non quia sententia ad hoc etiam non esset efficax, de se acper se (hanc enim parliculam propte- rea superius addidi), sed quia propter com- mune bonum Ecclesia ex benigna providentia jici potest, quia interdum quaedam animantia talem jurisdiclionem concedit. Unde etiam si ipse reus non ignoraret suam censuram, si in communi Ecclesiae existimatione ignoraretur el reputaretur minister idoneus, idem dicen- dum esset. Non ergo id provenit ex igno- rantia, sed ex alio capite. DISPUTATIO V. DE IIS IN QUOS POTEST FERRI CENSURA. brula, ut locustae, et similia , quae fructus terrae devastant, excommunicari dicuntur. Item quod Paulus analhema dicit in eum, qui contra Evangelium docet, etiam Angelus sit, ad Galat. 1 . Et inter exorcizandum, deemon s excommunicari, et anathematizari dicunlur. Item, quia interdum mortui etiam excommu- nicari possunt, cum possint absolvi, ut su- mitur ex multis decretis, 24, qusest. 3. Scd hscc facile expediuntur, si advertamus in primis, verbum analhematizandi, et excom- Hcec est ultima causa censurse, quse ratio- municandi, interdum accipi pro verbo exe- nem materialis participat; et magna ex crandi, et detestandi et separandi a nobis parte in superioribus explicala est, tum quia aliquid lanquam noxium et execrabile. Et is, in quem fertur censura, delinquens, et hoc sensu non tantum personoe, sed interdu. i peccator esse debet; tum eliam quia oportet, etiam res alise, verba seu sententise aut ha> nt sit subditus ejus, qui fert censuram; et reses anathematizari dicuntur. Sic enim ha> ideo ex iis, quse diximus de causa censurse, retici, cum abjurant errores, eos anathema- et de jurisdictione ad illam ferendam ne- tizant, cum tamen nec ipsi censuras ferre cessaria, facile possunt inlelligi conditiones possint, neque ipsae hsereses capaces siut requisiUe in subjecto censurse; pauca vero addenda sunt ad materisecomplementum. SECTIO I. Quse conditiones in aliquo requirantur, ut capax sit censurae. 1. Solus homo viator ligari potest censura. — Primum suppono, hominem tantum viato- rem, et consequenter viventem in hac vita id est execrabilis, et prorsus destruenda, ac morlali, posse censura ligari proprie et in succendenda. Unde additur : Sola Rahab me- rigore loquendo. Ita supponunt omnes, qui retrix vivat. Et frcquens est illa significatio. de hac materia scribunt. Et patet facile ex Cum ergo exorcizantur animalia bruta , et dictis;nam solus homo viator est capax de- similia, verba quae in illa dicuntur, solum licti, et emendalionis ejus; ulrumque autem sunt imprecaUc-nes cjusedam, quibus C.hristia- censuras; significant ergo se execrare et a se omnino separare Uiles errores. Atque hie est usus antiquissimus a Conciliis, et summis Ponlificibusobservatus, ut patet ex cap. Ego Berengarius, de Consecr., dist. 2, et cap. Do- natum, cum aliis, 1, quaest. 7, ex Leone Papa, epist. 5 ct 87. Irno et Josue, 6 et 7, hoc sensu dicitur : Sit civitas hxc (scilicet Hiericho) anathema, et omnia, qux in ea sunt, Domino; SECT. I. QUIS SIT CAPAX CENSUR.E. 149 * nus populus a Deo postulat, ut illa avertat haberet illam quoad hunc actum ferendi ac destruat. Dicere autem similia verba in- censuram. Unde, ut statim dicam , neqtie tentione ferendi censuram superstiliosum indirecle potesl illam exercere respectu ani- esset, ut recte dixit Navarr. , in Summ., marum purgatorii. Neque etiam corpus ex- cap.27,num. 13. Atque in eodem sensu dicit anime per se et directe est capax censuroe, Paulus anathema in eum, qui aliud evange- cum nec rationis usum habeat, neque obli- liznverit, quam quod ipse evangelizaverat, gari per censuras possit, ut emendetur; qui etiamsi esset Angelus, quod per exaggera- est proprius censura finis, ut in superioribus tionem dixit Paulus, ad ostendendam firmi- dictum est. tatem fidei, et quam sit execrabilis, et fide 4. Objectio. — Ex quo sumitur nova ratio; indignus, qui contrarium prsedicat. Unde Ba- nam censura vel fertur a jure, vel ab homine; silius, in regulis brevius disput., in 114, ita illa prior, vel in hac vita contracta est; et fere exponit : Talis fugiendus est, atque sic, quamvis fortasse fuerit occulta, et post execrationi habendus. Et eodem sensu acci- mortem declaretur, non tunc censura fertur pienda sunt similia verba, quolies in dee- in mortuum, sed publicatur censura, quam mones dicuntur. vivus occulte incurrerat. Si autem anle mor- tem non fuit contracta, neque postea potest. Quomodo mortui excommunicari dicantur. Quia jam tunc non alligatur homo Eccle- siasticis juribus, neque illa transgredi polest. 3. Non potest mortuus directe censura li- At vero censura, cum ab homine fertur, re- gari. — Anima separata est incapax cen- quirit preeviam monitionem, quee mortuo surse. — Corpus exanime non est censura fieri non polest. Dices : contingere potest, ut ligabile. — De uliima vero parte objectionis admonilio tempore vitae facla sit, et ille rao- nonnulla major controversia est; nam qui- riatur, priusquam sententia feratur; ergo dam contendunt hominem mortuum posse poterit in illum ferri, postquam morluus est. censura ligari, quia interdum jura hoc modo Respondetur, si tantum esset sentenlia decla- loqui videntur. Tamen res est facilis, si recte ratoria, esset quidem id verum; in condem- attendatur. Nam direcle, ac (ut ita dicam) in natoria autem non potest habere locum. Et se ipso, non potest homo mortuus censura est aperta differentia, quia illa prior respicit ligari, et consequenter, nec in eum potest tempus praelerilum, et solum declarat delic- directe censura ferri. Ita docet Joan. de tum commissum, et pcenam jure ipsoillatam, Lignano, in tit. de Censuris, § 9, num. 2 et 3; quam propterea exequi potest judex, etiam Navarr., inSum., cap. 27, num. 13;Covarr., post mortem delinquentis juxta capacitatem in cap. Alma, part. 1, § 1 1, num. 8; Castro, illius. At vero posterior sententia condemna- lib. 2 de Justa haeret. punit., cap. 19et20. toria in preesenti et de novo pcenam im- Et potest facile probari rationibus, quibus ponit; et ideo requirit tunc actualem juris- supra ostendimus, solum hominem viatorem dictionem in ipsum, quam habere non potest censura ligari posse; nam homo jam mor- in hominern jam mortuum. Et praeterea, cuin tuus, nec simpliciter homo, neque viator est. ha?c poena medicinalis sit, semper requirit, Et explicatur in hunc modum : nam vel cen- ut is, in quem de novo fertur, sit in statu, in sura talis ferretur in anirnam separatam, vel quo possit salus, vel fructus aliquis sperari. in corpus mortuum; non in animam, tum 5. Aliqua jura contra resolutionem datam quia jam est estra forum Ecclesiae mili- objiciuntur. — Atque hinc facile intelligun- tantis; nemo autem ligatur a non suo judice, tur aliqua jura, propter quae nonnulli Docto- ut ad rem praesentem dicitur in cap. Quod res aliter loquuntur absolute dicentes homi- autem, de Pcenit. et remiss. Tum etiam quia, nem mortuum posse excommunicari, vel alia siest in inferno, jam habet ultimam pcenam, censura affici. Ita Richar. in 4, d. 18, art. 5, et est incapax omnis spiritualis beneficii, et quaest. 4; et Gabr. ibi, quaest. 2, art. 2, co- est extra onine consortium hominum morta- rollar. 4, post concl. 2; et aliqui etiam Cano- lium. unde nullis bonis privari potest per nislae ita sentiunt; quoniam in cap. Sane, 24, Ecclesiam. Si autem est in purgatorio (nam quaest. 2, de heereticis dicitur, post mortem de beatis nulla est dubitandi ratio)jam non esse analhematizandos et condemuandos; ubi est neque esse potest digna tali pcena ; propter ex Conciliis, et ex D. August. multa referun- quod, licet Ecclesia haberet directam potesta- tur; Cyprian. etiam, lib. 1, ep. 9, propter tem in animam in eo statu existenlem, non speciale crimen quemdam mortuum excom- DISP. V. DE SDBJECTO CENSURJE. municnvit, ut rcfertur in c. Neque, 88 dist.; ncre, qunm vivis impernre. Tunc nutem illa et in cnp. Si quis Episcopus, de Haereticis, promulgntio et executio prioris censurae non praecipitur, ut propter quaednm delicla Epis- ordinntur ad emendationem defuncli, imo ille copi, saltem post mortemci anathcmadicalur; supponitur jnm omnino damnntus, sed ordi- atque cjus nomen inter Dei saccrdotes nullo nnlur nd lerrorem viventium, et ad condi- modo recitetur. Ubi Glossa dictt hoc esse spe- gnam punitionem delicli propter commune cinle in crimine hrereseos; tamen male expo- bonum. Et quoad hoc deficit eliam, in ilta nit tcxtunv.nam aperle extendit illam poenara poenn. proprin et peculiaris ratio ceusurse, et adalia crimina. Etpatet eliam ex Conc. Afri- transit in ralionem puree et juslae vrodictar. cano sub Bonifncio, cnp. 48. Accedit, quod 7. Quare excommunicatus post mortem de- post mortem durat excommunicalio, si quis claretur. — Addo praeterea, per hujusmodi fi;it in vita ligatus, et nnte morlem non fuit sententinm juridice et humana fide proponi absolulus; et ideo ctiam post mortcm inter- Ecclesiae, illum hominem esse in statu dnm- dum dalur, et necessaria est absolutio, ut nntionis; exquo fit consequenter, ut ipso jure constat ex cap. A nobis 2, et cnp. Sncris, de et anima cjus sit incapnx suffragiorum , et Sentent. excomm. Ergo etinm potast do novo corpusejus indignumEcclesiasticn sepullurn, censura post morlem inferri; patet conse- non solum propter censuram,sed etinmprop- quenlia, tum quia ejusdem ralionis cst liga- ter statum. Unde omnis, qui publice in Ec- tum teneri velde novo lignri; tum eliam quia clesia decedil in stntu peccati mortalis, et cadem ratio est potestatis lignndi, alque sol- cum sufficicntibus signis impoenitentiee fina- vendi, quia utraque jurisdictioncm requirit. lis, eliamsi nulla ccnsura nffectus sit, Eecle- Quod sumilur etiam ex cnp. Verbum, de Pce- siastica sepulLura privatur, utconstal ex cap. nitent., d. i; imo in diclo cnp. A nobis, dici- Plaeuit, 23, quaest. 5, et cap. Ex pnrle, 2, de lur, in certis casibus a canonibus denotalis, Sepult., ubi Gloss., verb. Communicabatur, legi, Ecclesiam ligasse mortuos et solvisse. plura ad hoc refert. Nam corpus afficitur ho- 6. Objectajura exponuntur. — Inmortuum nore ratione animee, et ideo si publice, et in potestferrisenlentia declaratoria. — Sedhaec, foro Ecclesiae anima creditur fuisse damnata, irecteexpendantur, contraria non sunt; nam merilo corpus ejus Ecclesiaslico honore pri- in primis fere in omnibus juribus priori loco vatur. ; dduclis sermo est de senlentia declaratoria ; 8. Potest Ecclesia morluum privare suffra- nnm ha?retici vel fautores haereticorum, ct giis, licel non judicet esse damnatum, neque ;!es,ipsojure excommunicati sunt; el ideo in vita incurrisse censuram. — Pra^ler ha^c si post mortem de eorum delicto constet, mc- vero, quoe fieri possunt per sententiam lan- i iio anathcmatizantur, et suffragiis, ac Ecclc- tum declaratoriam et executionem censura? siastica scpultura privantur; tunc enim non in vita contracla?, existimo posse Ecclesiam ferlur censura in mortuum, sed promulgatur, propler delicta in vita commissa, eliamsi non et . obscrvari mandalur illa, quae jam lala fue- habuerint censuram annexam, post mortem rat in hominem, dum vivebat. Quanquam privare suffragiis suis, el honore sepulturoe enim per mortem hominis excommunicati vi- in loco sacro, etiamsi non judicet, nec decla- dealur destrui censurse subjectum, et conse- ret tnlem defunctum fuisse damnntum; nam, quenler ipsa censura, juxta illud, destructis si hoc judicet, res est prorsus indubitata, ut nobis, dcstruuntur ea, qux sunt in nobis, ni- pntet ex pnulo anlea diclis, quia jam tunc hilominus tamen, quia per censuras redundat adjungitur prioribus culpis peccalum Snaiis obligatio in alios, praeler eum, in quem di- impcenilentiae, quod dignum est illa peena; recte ferlur, et jus aliquod acquiritur ipsi et ratione illius fortasse dictum est 1 Joann. Zcclesise, ul haec serventur, qualenus post 5 : Qui viderit fratrem suum peCcare pecca- morlem alterius possunt, ideo Ecclesia me- tum ad mortem,nonpro illo dico,utoret quis. rilo prcccipit, ut observentur, et ad hoc or- Quod vero, etiam sine illa circumstantia fina- dinatur sententia declaraloria criminis, et lis impoenilentiae cognita, interdum hoc pos- haeretici anathemalizalio. Nam ex vi excom- sit juste facere Ecclesin, probatur, quia inler- municationis, quam in hac vita haereticus in- dum potest respublica punire post morlein currit, et durat usque ad morlem, babet jus aliqua delicta in vita commissa, quando prop- Ecclesia privandi illum suffragiis et sepullura ter eorum alrocitalcm ilacxpeditadcommune sacra; et hoc praecipit a fidelibus observari, bonum ; ergo eliam hoc potest Ecclesia per quod non tam est ccnsuram morluo impo- poenas suae poleslati proporlionatas, et quac SECT. I. QUIS SIT CAPAX CENSDRJE. r\\ conferre possunt afl -fexcmnlum et terrorem Respondoo : proptor divorsitntom status et aliorum fidelium. perieuli. Nam, si mortuus extrn graliam de- 9. Sicque legimus de D. Gregorio privasse cessit, nihil illi amplius noccbit snflragiornm qucmdam rcligiosum defunctum suffragiis et carentia; si vero deoessit in gratia. nullmn communi sepultura, propter inventam apud rtfoee periculum potest illi imminere ob de- oum pecuniam, cum tamen non constaret il- feetum suffragiorum, sed solum potest inde lum fuisse damnatum. Et ad idem induci pos- fieri, ut ejus pcena in purgatorio diuturnior sunt lcxtus in cap. 2 et 4 deStalu monachor. sit. Et hoc non reputalur ah Ecclesia incon- Et similiter inlelligi potest faclum Cypriani veniens, sed justa prena delicti, et neeossnria in dict. cap. Neque, ubi prohibet fieri oblatio- ad ohservationem Ecclesiasticae disciplina». At nem et deprecationem in Ecelesia pro quo- vero.qnamdiu homo in hac vita vivit, semper dam Victore defuncto, eo quod in vita Eccle- imminet periculum majoris ruinaa, quoad cul- siasticum quoddam decretum transgressus pam et condemnationem.Et ideo Ecclesia nul- fuerat, cui tamen decreto nulla excornmuni- Ium privat suo suhsidio, valdeuiili ad caven- catio ipso faclo erat annexa, quantum ex illo dumhocpericulum, insolamculpae vindictam, loco colligitur; sed ipse propter commune bo- sed in ordine ad emendationem et cum aliqua num illam pccnam imposuit, ut satis indicant i 1 1 i u s spe. illa ultima verba textus, ut decretwn socer- 41 .Quid dicendum de absohttione a censura dotum religiose et necessarie acturn, servetur post mortem. — Tandern hinc constat quid a nobis. Et eodem modo intelligo textum in dicendumsitad ullimam difficultatem de per- diclo cap. Si quis Episcopus; non enim vide- severantia censurae etnecessitate nbsolutionis tur ihi imposita exeommunicatio, qna? ipso post mortem ; eadem enim proportione vi- jure in vila incurratur,etnihilominusdicitur, detur loquendum. Quod significavit Paludan. ut saltem post moriem dicatur ei anathema, in 4, dist. 18, qujest. 1, num. 7, dicens : Si et nomen ejus inter Dei sacerdotesnullo modo excommunicati sunt mortui, licet non sit pro recitetur. Quanquam etiam dici possit illam eis orandum, publice propter scandalum, si censuram ipso jure imponi, ita tamen, ut non non fuerint absoluti, ab illo tamen, qui credit incurratur, vel saltem non promulgetur pu- quod sunt mortui in charitate, potest intendi, blice donec peccatum, de quo ihi est sermo, quod sint participes suorum bonorum, quia plene consummetur. Esl autem talis generis jamnon sunt ligati. Sentit ergo censuram per illud peccaium, ut non consummetur, nisi in morlem re ipsa tolli et dissolvi; in foro au- morle,adsimilitudinem finalis impeenitentiae; tem Ecclesire aliquo modo manere; et ea ra- nam illud erat peccalum instituendi haereti- tione esse necessariam absolutionam. Et Co- cos vel alios similes in hseredes; quaa insti- varruv., dict. § 11, n . 8, eadem proportione tutio fit per testamentum, quod tanlum per loquendum censet de censura et absolutione; morlem firn atur juxta 1. 4, et similes, ff. de et decisionem cap. A nobis, ita intelligendam Vdimen. legat. Et ita peccatum illud tunc putat, ut constet Ecclesiam militantem,necli- plene consummatur. Qui sensus probabilis gare,necsolvere mortuos, sed potius dcclurare est. Tamen, quia ibi nullum est verbum, quo eos decessisse ligatos vel absolutos; vel certe indicetur, talem censuram ipso facto incurri, (utslatimaddit)ut intelligamus Ecclesiam sol- addo, posse Ecclesiam talem pcenam post vere mortuos vel ligare,non quoad ipsos, sed mortem imponere, ut declaratum est. quoad aclus vel effectus per vivos erga mor- 10. Tunc autemnon fertur censura inmor- tuos agendos. Solum est adverlendum dis- tuos, sed imponitur prxceplum vivis. — Cur crimen; nam, quando censura lata rst vivente mortui propter vindictam suffragiis priven- peccatore, licet directe in eum feratur, ex ea tur, non autem vivi. — Neque hoc repugnat tamen redundat in alios qumdarn obligatio, superius dietis, quia tunc non ligatur morluus quae permanet raortuo excommunicato sine directe et in se ipso, sed proeeipitur vivis, ne absolutione a censura, etiamsi contritus et in hoc vel illud faciant circa ipsum. Et prreterea gratia discedat; et quoad hanc partem non illa pcena non habet propriam rationem cen- tantum durat obligatio in foro exleriori, seu suroe, quia medicinalis non est, sed tanlum in pestimatione, sed vere permanet in re et in ad aliorum terrorem ordinatur. Dices : vi- conscientia, quia Ecclesia ita declaravit vim ventes nunquam privantur suffragiis propter hujus prtecepti. Fuitque ita conveniens, ut solam vindictam delicti, nisi in ordine ad censura in majori esset timore ac reverenlia, menda: ionem ; cur ergo privantur mortui ? et ut fideles n .gis c "sent jolliciti de obiiuenda JS2 DISP. V. DE SUBJECTO CENSURiE. absolulione propter periculummorHs. Atvero An qui prcecepit clericum interfici, et ante postquam jam homo defunctus est sine cen- executionem moritur, poslea sequuta morte Sura, non potest in eum directe ferri, ut inde ligetur censura. in alios redundet, sed solum potest declarari, 'si contracta fuit, vel ad summum potest ali- 13. UgoJini ratio. — Hinc etiam sumenda qua prohibitio similis viventihus fieri circa est decisio alterius quaeslionis, quam de eo actus exercendos erga defunctum, quod certe qui mandavit, dum viveret, interfirere cleri- raro fit, si censura non praecessir, in vita ; et cum, et mortuus est,antequam imperium fue- omnino nunquam fiet, si defunctus, quantum- rit executioni mandolum, postea vero sub- vispeccator, ante mortemexhibuit sufficientia sequitur execulio, an ille mandator incipiat signa fidei, et poenitentiae, ac obedientiae ad tunc ligari excommunicatione lata in cap. Si Ecclesiam. quis suadenle. Illam enirn incurrit non tan- 12. Sj homo moriatur ante censuram con- tum qui per se ipsum, sed etiam qui sua tractam sub conditione impositam, post mor- auctoritate, vel mandato violentas manus in tem non potest illam contrahere. — Ex quo clericum injicit, cap. Mulieres, § Illi vero, de obiter intelligitur, quotiescumque homo mo- Sent. excom.; non incurrit autem talem cen- ritur, antequam censuram contrahat sub con- suram statim ac mandatum dat, donec effec- ditione impositam, postea non posse illam in- tus sit subsecutus, quia, si non sequeretur currere, neque indigere absolutione, vel quoad effectus, nec censura contraheretur, ut in su- se, vel quoad alios. Probatur ex fundamento perioribus diximus; hac ergo ratione merito posito, quia ille jam in se est incapax censurae. duhilatur, an, si tempore executionis effeclus Et obligatio respectu aliorum non redundat, sit mandator mortuus, incipiat censura Jigari. nisi supposito valore censurae respectu ejus, Quam quaeslionem late tractat Ugolin., tab. in quem directe fertur. Declaraturque exem- 1 de Cens., cap. 17, § 2, num. 5. Et quatuor plis; nam, si alicui praeceplum sit, ut resti- refert opiniones; ipse vero tandem resolvit tuat, vel satisfaciat intra mensem sub pcena mandatorem illum non incurrcre censuram, excommunicationis ipso facto ineurrendae, et ex quodam fundamenlo legali, quod manda- ante expletum mensem moriatur, ille in cen- tum morte mandantis extinguitur;ergo quid- suram non incidit vivens, quia neque fuit in quid postea mandatarius operatur, jam non mora, nec contumax, nec implela fuit condi- facit auctoritate mandantis, sed sua volun- tio. Quando autem illa implelur, jam ille non tate; ergo jam non debet mandanti imputari, est capax censurae, neque obligationis provc- ct consequenter ad eum jam non perlinebit nientis ex praeceplo Ecclesiastico, maxime censura, quae in mandantem lata est. cum illam jam implere non possit. Dices, de- 14. Impugnatur. — Quae ratio mihi quidem buisse praevenire tempus solutionis, seu ob- non satisfaeit ; nam quod leges disponunt servationis talis praecepti, si potuit et peri- mandatum solvi morte mandantis, § Recte, culum mortis praevidit. Respondelur forlasse Instit. de Mandalo, intelligitur quoad obliga- debuisse ex juslitia, aut ex alia naturali obli- tionem mandatarii de exequendo mandato; gatione, ad quam ille actus pertinebat; tamen et consequenter, quantum ad valorcm civilem ex vi illius Ecclesiastici praecepti non fuisse actionis, prout pendebat ex auctoritate man- ad id obligatum, quia lex non plus obligat, dantis. Quae duo in proposito locum non ha- quam verbis exprimat; illa autem lex solum bent, quia illud mandatum de se tale erat, ut voluit obligare infra certum terminum, quem obligationem non induceret, ut per se constat; ipsa,quantum in ipsa erat, ut sic dicam, con- ergo quantum ad hoc non solvitur per mor- cessit ad differendam solulionem usque ad tern; nam semper solutum erat. Ncque etiam ilium, et ante illum noluit per censuram obli- quantum ad valorem aclionis, quae ex illo gare; nihilque excepit, ut supponimus, de mandato fuit subsecuta ; nam ita valuit, ut articulo morlis; ergo ex vi illius legis non te- fuerit ver.i clerici percussio vel occisio , ut netur ad illam anticipationem. Quare licet supponimus; ibi enim non speclatur aliquis daremus illum peccasse mortaliter, non sol- valor civilis, sed realis et physica percussio. vendo ante mortem, nihilominus non incurrit Denique mandatum illud per solam mortera illam censuram. Fieri autem potest, ut neque non intelligitur retraclatum : ct ideo inter ho- alia ratione peccet. mines mullum movet ad operandum, eti ».n post morlem mandantis. Unde obediens filius aut subdilus relinet, et observat praecept m SECT. !. QUIS SIT CAPAX CENSURjE. 153 patris vel principis, etiam mortui. Et iniquus peccatum, quod non nisi in ipsa morte con- famulus ex vi mandati domini defuncti, summatur, quando incurrat illam; non enim eiiamsi injustum sit, pravam actionem exe- in instanti mortis, jiixta dicta, quiatuncjam quitur. Nec leges civiles potuerunt hanc vim non est homo; neque in aliquo instanti, quod auferre mandato, cum dicunt per mortem ex- signari possit ante mortem, quia in nullo si- tingui, sed solum civilem actionem, obliga- gnabili tale peccatum est consummatum; tionem aut valorem. Ratio aulem, ob quam neque in tempore immediato ante iristans mandans excommunicatur, non est propter mortis, quia in illo nihil incipere potest, ut civiles respectus, sed propter vim motivam, philosophi docent. Respondeo tamen, ad rem qu» est in mandato. Hac enim ratione is cen- moralem parum hoc referre. Et conlendere setur committere, qui mandat, ut dicitur in quis posset, hujusmodi rem moralem posse dicto § Illi vero. incipere in tempore immediato ante instans 15. Quxstionis resolutio et germana ejus mortis; vel etiam dici posset, posse signari ratio. — Addo queestionem hanc universalio- instans aliquod ante mortem, in quo jam vita rem esse, quam ut possit ex illo principio de- naturaliter est desperala, et in illo contrahi finiri. Quid enim si quispiam sacerdoti dedit censuram, prasertim, quia signari potest in- venenum, quod ejus mortem non operetur stans, in quo jam homo non potest ratione usque ad certum diem, v. gr., trigesimum, uti, ut resipiscat, aut obediens sit Ecclesiae, ipse vero, qui dedit, moriatur ante illud lem- et ideo merito dici potest contumacia jam pus? Nonne de hoc eadem quaestio manet, an consummata in illo instanti; quid ergo mirum post mortem suam, quo tempore alius mori- quod tunc incurratur censura? Sed licet hoc tur, censuram incurrat? Et sinriles casus pos- poslerius speculative defendi possit, mihi ta- sunt facile excogitari. Quosomnesdefiniendos men videtur hujusmodi poenam infligi pro censeo ex illo principio, quod homo jam mor- actu, quamdiu vita durat, sed in primo in- tuus incapax est censurse, quse primo directe stanti mortis ineipere viin suam et obligalio- in ipsum feratur ; nam hinc fit. ut in eis ca- nem habere; atque adeo neque esse proprie sibus non incurratur censura. Quod in illo censuram, sed meram pcenam, quae ad pu- exemplo de mandante docuerunt Glossa, In- blicam vindictam et terrorem aliorum ordi- nocent., Abbas et alii in dicto § Illi vero, natur, neque directe ferri in ipsum delin- quamvis non omnes nitantur dicto fuuda- quentem eum ligando, sed in alios ratione mento; illud tamen existimo esse solidum, et illius, prohibendo actiones, quibus illi suc- universale, quantum spectat ad proprietatem currere possent. Quod facile constabit consi- et rigorem censuree. Ut enim incurratur cen- deranti jura supra citata, quse in hac specie sura, necesse est, ut subjectum sit habile et loquuntur. Et ita clarius expeclitur difficultas capax ejus, non solum in eo tempore, in quo tacta; nam reliquae evasiones non difficile dedit causam delicti, ob quod censura incur- impugnari possunt; sed res est levioris mo- ritur, sed maxime in eo, in quo effectus con- menti. summatur. Nam tunccensura quasi inhaarere incipit; non tamen potest inheerere, nisi in Solum adultum et baptizatum viatorem qui subjecto apto; et ideonon potest lunc propria superiorem habeat in terris, posse censura censura contrahi vel imponi; loquor autem ligari. semper de propria censura, quia, si ille man- dator in morte nullum dedisset pcenitentise M. Perpetuo amentes non sunt censurx ca- signum,necretractasset mandalum,et postea paces. — Secundo dicendum est. Non omnis Ecclesiee constaret publicede illo deliclo,pos- homo viator capax est censurse, sed adultus set illum privare sepultura et suffragiis, non tantum baptizatus, qui superiorem habeat in propter priorem censuram, sed ut publicum terris quoad spiritualem potestatem. Senlen- etimpcenitentem peccatorem. tia est communis et clara. Nam in prinris anle eetalem adultam nemo potest censura li- Quando incurratur censura propter peccatum gari, quia nec capax est delicti, quod sit itnposita, quod non tiisi in'morte consum- proxima causa censurae, neque etiam est ca- matur. pax alicujus obligationis vel effectus, qui per censuram inferatur. Priinum patet, quia 16. Tandem potest aliquis curiose inqui- omnis obligatio requtrit rationis usum. Se- rere, quum quis censuram incurrit propter cunduin eliaui constut, quia hujusmodi infan- ilii DISP. V. DE SUBJECTO CENPUE.E. tes non sunt capaces proprio usu, vel com- ad incurrendam ccnsuram ipso jure latam municatione spiritualiuni bonorum, ut facile sufficiat rnlas impuberis doli capacis, de quo pcr illa discurrendo constabit; imo nec civilis sermo est in leg. PupiUus, 122, ff. de Reg. et humanae communicationis sunt eapaces, ut jur., el ferc declaraturinscnsu a nobis oxpo- per se constat. Solum sacramentum coufir- sito, ut tamen ab homine inferatur, id non mationis potest cis communicari , et olim satis esse, sed necossarinm esse puberem dabatur eis Eucharislia. Sed priori sacra- aetatem. Ita docet ex Abbate, Soeino et aliis, mento non possunt privari per modum cen- Ugolin., dict. cap. 47, § 3, num. 5. Et ratio surff;; esset enim injuslus, et intolerabilis est, quia hujusmodi aetas non censetur suffi- error. Posteriori vero sacramenlo privanlur ciens ad intelligendum ordinem judiciarium. nunc, non per modum censurae, sod propter Propter quod, nec de jure citari potest, nec reverentiam debitam tanto sacramento, qiue ad agendum, vel defendendum se in judicio in tanla mullitudine parvulorum, et amplilu- admiiti, juxta c. ult. de Judiciis, in 6. Et dinc populi Christiani, moraliter loquendo, quanquam in aliis causis possit per proeura- servari non posset. Ex quo fit idein judicium torem vel tulorem agere, tamen in hujus- ferendum esse de omnibus perpetuo amenti- modi causa, quae valde ad animam spectat, bus, quia, cum nunquam habucrint rationis non polest ad hoc obligari. Quam quidcm usum, eeedem rationes in illis procedunt. Et sententiam quoad hanc ultimam partem, ita in hoc omnes Doctores conveniunt. accipiendam censeo, ut ad ferendam juste et 48. Neque illi qui dum actum efficiunt, secundum debitum ordinem censuram , illa ratione carent. — Hinc vero aliqui inferunt, circumslanlia setatis puberis requiratur; non quoties jus aliquid prohibet sub censura ipso tamcn invenio jus, quo reddatur nulla sen- faclo incurrenda, non ligare hujusmodi ca- tenlia censurae lata in impuberem ; et ideo, si rentes usu ralionis, etiamsi faclum illud alioq.ui in re intercedat vera conlumncia, et prohibitum efficiant, ut si clericum percu- reliqua necessaria ad valorem censurae, tinnt, vel quid simile. Quanquam hoc illalum hac parte non censeo esse nullam; et ita illa Don solum verum habet in perpeluo amen- aetas per se considerata non pertinet ad ca- tibus, sed in omnibus, qui tunc carent usu pacilatem eensurae, de qua nunc agimus. ralionis, cum tale faclum cfficiunt, eliamsi et Quod maxime verum habet, et in praxi strpe antea habuerint, et postea ad illum redeant; habet locum, etiam absque injuslitia, vel in- imo licet sit solum quaedam actualis inepti- decentia, in censura interdicti; nam, si po- tudo, qualis est in dormiente, in ebrio, et pulus inlerdicitur, sine dubio comprehen- similibus, dummodo talis aclio non fucrit vo- duntur etiam impuberes, si jam sint doli lunlaria in causa; tunc enim alia est ralio, capaces, quatenus jam possunt, vel etiam ut dicemus. Praecise aulcm ex vi illius actio- tenentur sacris interesse, vel ea percipere, nis in ea disposilione faclae, non polesl in- humano et rationali modo illis rebus ulendo. curri censura, quia cum non sit libera, non cst contra legem. Et ideo universaliter dici Possitne censura ligari propter contumaciam poiest, carentem usu rationis, quatenus sic prxteritam, quiin insaniam incidit. afiectus est, esse incapacem censura. 49. Jura loquentia de censuris impuberum 20. Amens potest censuram jure latam intelliguntur de rationis capacibus. — Cen- contrahere. — Ilic vero potest obiter inquiri, sura a jure ferri potest in impuberes, non an qui incidit in insaniam, possit in eo statu tamen ab homine. — Non est tamen conditio censura ligari, propter contumaciam prius substantialis. — Ex quo ulterius inferunt habitam, cum rationis usum haberet. Potest Doclores, quoties jura loquunlur de censuris autem duplcx esse status insaniae, unus per- impuberum, ut in c. 4, et ult. de Senlent. petuus, et sine spe redeundi ad usum ratio- excomm.,sermonemesse de impuberibus doli nis; aller temporalis cum morali spe cur.ifi; - capacibus, id est, habenlibus eum usum ra- nis vel remedii. Rursus ccnsura potcst aut tionis, qui ad peccandum mortaliler sufliciat; lege, aut ab homine ferri. Et de censura qui - nam, cum hujusmodi peccatum sit veluti dem jure lata vidotur certum, posse incurri proximum censuroe fundamentum, necessario tempore insanioe. Primum de insania tem- supponit radicem ejus, id est usum rationis, porali est clarum, si esset censura Iata per ct libertatem sufficienlem ad illud commil- legem; ut, v. gr., si ipso facto excommunice- tendum. Quin eliam adduut jurisperiii, Jicet tur, qui Miss» aut matutino officio noa ad- SECT. I. QUIS SIT CAPAX CENSUP.E. 155 fuerit, et aliquis prrevidens, vcl culpabililer minari. Vel fortasse interius doluit, qunmvis nan pBKcavens futurnm omissionem , sese Ecclesite non constet; et tunc f,icilius juvari mebrict, aut somno circa illud lempus tra- poterit nd majorem satisfactionem, ct expia- dat, censuram incurret omittendo, quam ta- tionem delicti. nen non contrahit eo tempore, quo se ine- 22. Perpetuo amens non debet ab homine brinl. vel somno tradit, quia tunc non est censura Ugari ; factum tamen tenet. — Amens consnmmntn tmnsgressio, ncccausa censurte. ad tempus bene potest censura ab homine li- Unde si cnsu conlingeret illum excitari, vel gari. — Et hinc fit, hujusmodi amentem per- ad sc reverli, etnon omiltere, non incurreret petuum nunquam esse ab hornine censura censuram, qunmvis prius, quoad interiorem lignndum, etinmsi contumacia prseccsserit, culpam idem peccatum commisisset. ratione quia tunc censura non fertur in genemli, sed nericuli cui se exposuit. Contrahit ergo cen- in particulari in hanc personnm; et in illa suram eo tempore, quo reipsa omiltit; tunc est inutilis ac sine fructu; nam potius tol- autem est ebrius, vel actu dormiens, ut in lenda esset, si pmecessisset, ut dixi. Non crgo casu supponilur. Idemque erit in casu supe- recte faceret judex hujusmodi hominem li- rius tractato, de mandante interficere cleri- gando; si tamen faccret, factum leneret, quia cum si mnndatnrius id exequatur, quando persona non est absolute incapax, ut dixi, et mandans est ebrius; lunc enim censuram in- sufficiens causa intercessit; et ideo nulla in- currit. tervenit circumstantia , ob quam sententin 21 . Etiamsi amentia perpetua sit. — Idem- nulla efficiatur. Imo in sententiis inlerdicti, que fore existimo , etiamsi ille mandans in vel suspensionis, quae ferunlur in universila- perpeluam amentiam incideret; quia tunc temaliquam,si in ea sint hujusmodi amenles, implelur conditio, sub qua lex censuram po- comprehenduntur, quia sicut lex, ita genera- suit, et consummnturejus transgressio; ideo- lis sentenlia non potest has speciales excep- que tunc ex vi legis censura infertur; estque tiones facere ; et ideo absolute comprehendit per nccidens, quod persona illa eo tempore omnes, si capaces sunt. Ex quo tandem sann sit, vel amens. Quanquam nonnihil diffi- constat, quando carentia usus rationis non cultalis habeat, quando amenlia est perpe- est perpelua, non solurn valide, sed eti tua, quia censura ordinatur ad emendatio- juste posse ab homine ferri censuram in eurn, nem, ut saepe dictum est; ille autem, qui in qUi fuit contumax, eliam eo tempore , quo perpetuam amentiam incidit, non est capax caret usu rationis, quia illa dispositio est emenda?, sed reputari potest ut mortuus. de valde extrinseca, et accidentalis, et non im- quo jam diximus non contrahere hujusmodi pedit effectum, vel fructum censurse, et ideo censuram. Nibilominus tamen verum censeo, nullo jure teneiur judex eam circumstantiam etiam lunc contrahi, ita ut, si quovis casu, observare, neque de hoc invenio aliquam po- etiam per miraculum, usum rationis ille re- silivam legem; neque ex sola rerum natura cuperet, indigeat absolulione. Quia lex gene- talis obligatio nascilur. ralis est, et sine exceptione, et licet in parli- cularicesset vel sperari non possitemendalio Censuram non nisi in baptizatos ferri posse intenta per legem, est per accidens; et ideo probatur. non impedil efficaciam legis. Nec subjectum illud est ita incapnx censurae, sicut homo 23. Deinde necessarium esse diximus ad mortuus, quia simpliciler est ille homo via- capacitatem censurae, quod homo baptizatus tor; et est capax aliquorum sacrnmentorum. sit, propterea quod censura est aclus seu Unde ex benignitateEcclesiseabsolvideberet, effeclus spiritunlis jurisdictionis Ecclesias- non solum, si existimaretur ante amentiam ticse, qure exerceri proprie et clirecte non po- egisse pcenitentiam sui delicti, quod est cer- test nisi in baptizatos; nam de his, quae foris tum, sed eiiamsi nulla signa poenitenliie de- sunt, nihil ad nos, ut Paulus dixit, 1 ad disset. Et hoc ex parte persuadet ratio facta, Cor. 5. Et c. Gaudemus, de Divort. Dixi au- quia tunc nullius ulilitalis est, quod ille ma- tem, proprie et directe, quia si ad salulem neat censura ligatus; absolufus autem posset seu fidem, et bonos mores fidelium necessa- juvari suffragiis Ecclesire ad oblinendum a rium sit, potest Ecclesia cogere infideles non Deo poenilentiae locum , quia aliquo speciali baptizatos, ut cum fidelibus familiariter non au::ilio, vel providentia Dei posset sallem communicent, vel ut non cohabilent in eadem brevi lempore usum rationis accipere et illu- domo, aut quid simile. Et eadem ratione, ob 4o6 DISP. V. DE SUBJECTO CENSUR/E. rcvercntiam sacrorum mystcriorum potest c. 31, n. 6; Govar., dict. c. Alma, p. 1, in eos cogere, ne illis adsint. Hae lamen non princ; Navar., in Manuali, c. 27, n. 3, et in sunt poenae, nec censurae, nec fiunt ex directa c. In quorumdam, de Judajis, notah. 8, n. 7, jurisdiclione in illos infideles, sed est veluti et de Jubilaeo, notab. 31, n. 48; et Joann. de defensio qucedam innocentum, et religiosa Lignano, tract. de Cens. §9. Ubi improprie observatio, et custodia rerum sacrarum, ad dicit eum, qui excommunicalur, debere esse quam habet jus Ecclesia, el consequcnter ad Calholicum; sed nomine Calholici baptizatum ea media, quae in hunc finem necessaria sunt. intelligit; nam certum est apostatas baptiza- Quod a simili confirmari polest ex cap. Post tos, qui haeretici sunt, vel ad judaismum aut miserabilem , de Usur., et in c. In Archie- paganismum transeunt, posse ccnsuris ligari; piscopatu, de Raptorib. At vero directe non nam ratione characleris semper manent sub- habel Ecclesia jurisdictionem in non baptiza- diti Ecclesiae; et tamen proprie Catholici dici tos, et ideo non potest illos censura ligare ; non possunt, cum veram fidem non habeant, prseserlim, cum illi nondum sint capaces re- neque illam profitcantur. Et e converso cate- rum spirilualium, aut earum usus. Quo fit, chumenus dici potest Calholicus, et tamen ut nulla censura, quce ipso jure lata est, ccnsuroe capax non est, quamvis Archidia- hujusmcdi infideles comprehendat , etiamsi con., in c. Eos, de Consecr., d. 4, quem actum legi contrarium efficere videanlur; ut si Judacus, v. gr., violentas manus in sacer- dotem injiciat, non incidet in censuram cano- nis, Si quis suadente, quia ille non erat sub- nonnulli alii imitanlur, dixerit catechume- num posse excommunicari; sed sine funda- mento, quia fides, vel sanctitas sine baplismo non confert jurisdietionem ; de qua re dixi- jectus lali legi, neque proprie fuit contumax, mus supra in tertio tomo agentes de bap- aut ino-bediens Ecclesiae, quod salis aperte tismo. colligitur ex c. Postulasli, de Judaeis. 24. Ex quo eliam habetur, posse Ecclesiam censuram ferre in Christianos, ut se sepa- rent, aut non communicent aut commercia 26. Solum qui superiorem habet est cen- surse capax. — Ultimo diximus necessarium esse, ut superiorem habeat in lerris, qui cen- sura ligandus est. Quod ex eodem principio exerceant cum aliquo infideli, in vindictam nascitur; nam jurisdiclio, et subjectio corre- alicujus injuriae factae Ecclesiee, vel alicui lativa sunt; sicut ergo in ferente censuram membro ejus, quando alia via aut ralione de- requiritur jurisdiclio, ita in eo, in quem fer- iictum punire non potest; illud tamen non tur, necessaria est subjectio ; oporlet ergo, esl ferre censuram in ipsum infidelem; quin ut superiorem habeat in hujusmodi genere potius ex ipso modo ferendi talem censuram polestatis, seu jurisdictionis spirilualis. colligitur non posse ferri directe in ipsum in- 27. Papa non est censura ligabilis. — Ex fidelem. Et e conlrario colligitur, ex vi cen- qua condilione colligilur primo, Ponlificem suraelatae ipsojure in violentum percussorem Summum non comprehendi inter eos, qui clerici, non obligari fideles ad vitandum infi- possunt censura ligari, quia non habet supe- delem violentum percussorem clerici; nam riorem in terris, neque alicui spiritualiler illa censura solum in ipsum percussorem di- subjeclus est, c. Cuncta per modum, 9, q. 3. recte lata est, el nisi illum prius comprehen- Unde non solum ab homine (quod nolum est), dat, non redundat obligatio in alios; et ideo sed etiarn a jure, censura ligari nequit, quia in dict. cap. praecipitur, ut ab homine impo- simpliciter neque ipsi juri humano subjeclus natur talis obligatio sub censura ipsis fideli- est, quia acqualem habet potestatem. Quare bus. Quod in omnibus similibus canonibus licet, quoad vim directivam obligari possit observandum est, ut videre licet in c. Ju- aliquo modo jure communi, in eo modo quo deei 2, de Judaeis, et in cap. Post miserabi- lem, et c. Quando, de Usuris. 25. Catechumenus non potest censura affxci. — Et hoc sensu dicunt interdum auctores in- princeps obligari potest legibus a se latis, tamen quoad vim coercivam, ad quam perli- net censura , ligari minime potest. Unde etiamsi contingeret in haeresim incidere, noa directe posse infideles excommunicari. Sed esset ipso jure excommunicalus, dequo latius res jam conslat, neque in ea occurrit diffi- alibi. LegeBellarmin., lib. 2 de Rom. Pont., cultas alicujus momenti. Possunlque legi c. 12, et seq., praesert. in 30; et Navar., in circa hanc conditionem Glossae, et Doclores c. Novit, de Judiciis, notab. 3, num. 78 circa jura citata, et Summistae, verb. Excom- et 142, et c. 27, n. 13; et Maiol., de Irregul., municatio; Simancas in Catholicis instit., lib. 2, c. 4, n. 8, SECT. II. UTRUM CENSURA BIS IN EAMDEM PERSONAM, ETC. 157 28. Solus Papa est censurx incapax. — ratione secundum hunc respectum habere Deinde colligitur solum Summum Pontificem ampliorem capacitatem censurae. hac ratione excludi, ne ligari possit; cmnes 30. Omnes tamen in hoc conveniunt, quod enim alii baptizati homines, et adulti, cujus- tam a jure, quam ab homine censura ligari cumqueordinis,sexus,autdignitatisexistant, possunt. A jure quidem, si de illis in parti- capaces sunt censurse, capacitate scilicet re- culari loquatur, vel etiam si generalis sit con- mota, ut ita loquar, de qua nunc agimns. Stitutio, et in eodem jure non contineatur Capacitas enim proxima per delictum vel exceptio, qualis est illa, quee continetur in c. contumaciam consummatur (de qua jam dixi- Quia periculosum, de Senlent. excom., in 6, mus); capacitas autem remota existit in omni ubi declarat Pontifex Episcopos ex vi genera- homine, qui ita est subjectus alleri, ut si in . lis constitutionis, aut sententiae, vel mandali, delictum proportionatum censura? incidat, ipso jure non ligari, nisi de ipsis expressa possit ab aliquo alio censura ligari. Et hoc menlio fiat. Ex qua exceptione constat, om- modo constatomnem hominem, praeter Ponti- nes alios, quibus hoc privilegium concessum ficem Summum, esse capacem censurse, quia non est, ligari. An vero sub illa comprehen- quicumque ille sit, habet superiorem in spi- dantur Cardinales non Episcopi, alterius con- ritualibus, et habentem in eum jurisdictio- siderationis est. Vide Navarrum, de Dalis et nem ad hunc actum, saltem ipsum Summum promissis, n. 10, et Ugolinuum, late, dict. Pontificem. Quod satis constat ex dictis cap. 17, § 5. Ab homine autem unusquisque supra de habentibus hanc potestatem ; nam potest bgari respective, ut sic dicam, id est hsec duo correlativa sunt. Constat etiam quilibet a suis superioribus talem jurisdiclio- ex usu Ecclesiee et Pontificiis decretis, om- nem habentibus. Qui autem sint hoc vel illo nium ordinum fideles , etiam Imperatores, modo subjecti aliis, vel quot, et quibus modis Episcopos, et Cardinales, etc, subjici his possit haec subjectio introduci vel auferri, in censuris. superioribus, agendo de jurisdictione neces- 29. Non omnes homines omnium censurarum saria, sufficienter tactum est; et in sect. 2, sunt capaces. — Concilium generale est cen- pauca addemus. surx obnoxium, si Papam non includat. — 31 . Non potest idem in seipsum censuram Solum est observandum, quoniam supra dixi- ferre. — Tandem ex dicta assertione, et con- mus agentes de homine, qui polest censuram ditioneconstat, eum, qui censura afficipotest, ferre, sub homine comprehendi hominum debere esse distinctum ab alio, a quo possit congregationem, eadem proportione intelligi ligari, quia sibi ipsi non potest esse subjec- hic posse, cum dicimus omnem hominem tus. Qua proportionali ratione diximus supra • alium a Papa ligari censura posse, non solum eum, qui fert censuram, debere esse distinc- singulares personas, sed etiam quamcumque tum ab eo, m quem illam fert, quod in idem congregationem comprehendi; idque genera- redit, quia haec correlativa sunt; et ideo de liter absque ulla limitatione, quia nulla est, hoc puncto sufficiunt superius dicta. quee superiorem non habeat, etiamsi Conci- lium generale sit, dummodo ipsummet Sum- SECTIO II. mum Pontificem non includat. Addenda vero est illa iuris moderatio, quod consregatio non ^ is' qui censura "gatur, debcat esse persona certa, i . . et nonduui per censuram ligata : ubi de iteratioce est capax omnis censuree, sed suspensionis „♦„, u- r :«„.„ „„ -• a r ' r et multiplicaUone eensurse m eadem persona. tantum, et interdicti; nam excommunicatio in communitatem ferri non potest, ut suo loco 1 . Censuram debere ferri in certam perso- dicemus. Quae moderatio etiam ad singulos nam. — Quse diximus in sectione praecedente, homines suo modo extendi potest. Nam licet pertinentad capacitatem censureequasi remo- absolute quilibet homo sit capax censuraa ali- tam; hic de duabus aliis conditionibus, ut cujus, non tamen omnes omnium; nam sus- actus censurae valide feratur necessariis, di- pensio propria est clericorum, quia supponit cendum est. De quibus communiter tractanl potestatem aliquam spiritualem; aliae vero Doctores, et obiter petunt nonnulla puncta communes omnibus sunt. Item, licet omnes moralia. Prima conditio est certitudo per- sint capaces censurae, non' tamen omnes sonae, in quam fertur censura. Secunda fingi eequaliter secundum hunc subjectionis respec- posset, quod non sit censura ligata. tum; nam unus pluribus subjicitur, quam 2. Circa primam dicendum est, ut censura alius, et ita a pluribus ligari potest , et hac actu liget, praater hactenus dicta requiri ex 158 DISP. V. DE 8UBJBCT0 CENSURiB. parte ejus, in quern fertur, quod in eum certa tione subjecti seu materioe, circa qunm forma ac definita intenlione dirigatur. Ratio est, vel sacrnmenlum versalur, nihil fict, ot in quia artio non habet effectum nisi in deler- superiori tomo, disp. 13, sect. 3, concl. i, et minato subjecto; hrec autem aclio, cum natu- explicando formas baplismi, confirmationis ralis non sit, sed humana, non detenninat et Eucharisticedictum est; eadem autem ratio subjectum nisi ex intentione operantis; et est in praesenli, qnanlum spectat ad necessi- ideo, sicut supra dicebamus, ad valorem cen- talem delerminati subjecti, ut moralis effectio surne necessariam esse ex parle fcrentis in- sequi possit. tentionem ligandi, ita hic dicendum est ne- cessariam esse intenlionem ligandi hunc in Possitne quis duplici censwa affici. particulari. 3. Non cst necesse ccnsuram ferriin cogni- 5. Plures censurx diversx rationis ferri tam aut distincte sicjnificatam personam. — possunt in eamdem personam. — Solirm po-- Dices : inlcrdum ignoratur persona, in quam test interrogaricirca hoc subjectum censuroe ferlur censura, et consequenter non polest in an necesse sit eum non esse censura lig;>tum, illam definite ferri. Respondetnr in primis, ut denuo ligetur. Quod quidem nullam ratio- cum hanc conditionem requirimus, non esse nem dubitandi habet, quando censurse sunt sensum, censuram debere ferri in unam lan- diversarum rationum. Polest enim excommu- tum singularem personam; potest enim simul nicatus suspendi, vel interdici, et e converso ferri in plures, in omnes tamen definite, ita quia, cum hee pcenae sint diversarum ratio- ut singulis, philosophico more loquendo. sin- num, nihil impedit, quominus in eodeni sub- gulae censurae multiplicentur. Neque etiam jecto suo modo insint, seu quod eidem per- necesse est, ut feratur in personam, vel per- sonae imponantur, non solum propter diversas sonns distinctedesignatas, sed satis est, quod causas seu delicta, ut facillime accidere po- confuse. sub aliquo tamen certo respectu, in- test, sed etiam propter idem delictum, si ejus dicenlur; ut, cum fertur censura in eos, qui gravitas tanta sit, aut ad eum stalum con- tale furtum commiserunt; quo sensu polest tumaciae perveniat, ut omnem hanc poenam haec conditio extendi ad eam censuram, quoe mereatur. Et hoc modo est frequens m usu jure vel staluto fertur, ut per se conslat. Ecclesiae aggravare seu multiplicare censu- Nam, licet dum hae leges feruntur, nullam ras crescenle contumaeia, et interdum sinral cerlam personam designent, tamen non vage, ferri possent ob atrocitatem delicti, sicut in sed determinate, et distributive omnes obli- jure ferri videntur in extravag. 3 de Privi- gant; et simililer censura ad omnes fertur legiis. sub conditione, quae conditio, cum implelur, 6. Plures censurx ejusdem rationis possunt in certa aliqua ac determinata persona im- ferri in eamdem personam propter diversas pletur, et ita in illam operalurlex talem een- causas. — Objectio. — Rursus in censuns suram, etnon inaliam.Hocergo modosemper ejusdem ralionis non est dubium, quin prop- fertur efficaciter ad personam in se determi- ter diversas causas possiut in eamdem perso- natam, eslonobis ignota sit. namferri; si quis enim propter unam inobe- 4. Sententia vage lata est nulla. — Tunc dientiam excommuniealus est, si in alia re sit autem dicereturcensune sententia vage ferri, etiam inobediens et contumax, poterit iterum quando judex sentenliam proferret, excom- excommunicari, nam potestas et jurisdictio municando unumexpatratoiibus delicti, sup- non esl extincta per unum actom, sed inlegra ponendo eos esse plures, et nullum in parti- mansit, et causa est sufficiens, et ex parte culari designando; tunc enim esset inepta subjecti nulla est repugnantui ; qua? enim as- sententia, et prorsus nulla, utpote conlinens signari potest? Dices, quod is, qui privatus intolerabilem errorem, et aut procedens ex est omnibus bonis, quibus per Ecclesiam insufficiente intentione ad habendum eiTec- privari potest, non potest iterura eisdein pri- tum, vel certe insufficienter illam pronun- vari. Vel, si physice loquamur, quia duoacci- cians, et declarans, cum tamen hoc etiam denlia ejusde::i speciei non possunt essc si- necessarium sit ad talem eflectum, utin supe- mul in eodem subjecto; et pra?sertim durc rioribus dictum est. Quod etiam confirmari privationes ejusdem numero formoe. Sod haec potest ex simili doctrina de sacramenlis; nam nihil obstant, primo quidem, quia mora iler si intentio non sit satis determinata, ct per ha)C considerando, censura non se habot ut formam explicatur cum sufficienli delcrmina- pura privatio, sed veluti quaedam posiliv.i SECT. II. UTRUH CEN5URA RTS IN EAI\[DEH PERSONAM, ETC. 159 -a, et vinculum inducens, et cogens ad tuit esse, vel ilerata denunciatio cjusdem Iianc privationeni: sic enim jura loquuntur censurae, ut paulo infra dicemus, vel quia de censiiris, ut de quibusdam vinculis, qui- successive saepius illa mulier excommunicata . homines ligantur, ut patet in c. A nobis, fuerat, non permanentibus simul pluribus 2, et aliis. de Sent. excomm. Nihil autem ve- censnris, sed iterum incidendo in contuma- iat. quominus ph'res causae et vincula adjici ciam post absolutionem priorem. Qui modus int ad eamdem privationeminducendam, loquendi frequentius in hoe sensu accipilur, sicut homo potest pluribus praeceptis obligari cum dicimus aliquem saepius fuisse excom- ad abstinendum ab eodem actu ; quac si per- municatum. Alia sunt clariora jura, dequibus tineant ad diversas causas, seu virtutes, pro- statim. priissime efficient diversa vincula, ut, v. gr., 8. Possitne quisquam pluribus censuris praeeeptum Ecclesiae, vel praeceptum de voto ejusdem rationis propter eamdem causam li- servando. Item potest quis ad mortem con- gari. — Difficultas vero superest, an in ea- demnari diversis sententiis, propler diversa dem causa possit eadem censura in specie itc- delicta. Item est optimum exemplum de plu- rari, ita ut vere multiplicentur. Item an ab ribus peccatis mortalibus; nam licet primum eodem judice, vel solum a diversis. Nam ex. omnino privet gratia Dei, nihilominus secun- dictis auctoribus quidam indefinite loquun- dum,quantum estexse, illaprivat, et velpro- tur et indistincle. Unde, cum doctrinam tra- priam maculam inducit, vel ita priorem au- dant, videntur universaliter loqui. Alii dis- get, ut duobus aequivaleat per duplicem tincte explicant, posse mulliplicari censuras rcspectum ad duo peccata. Denique etiam propter diversas causas, et tacite videntur Philosophi dicere solent privationem tolalem alium modum excludere. Unde Alensis : Tot per respectum ad causam posseessemajorem (inquit) possunt inferri excommunicationes, vel minorem ; ergo multo magis secundum qaot emergunt causse, propter quas debet in- sestimationem moralem poteril mulliplex re- ferri excommunicatw . Et Bonav. distinguit putari, per habitudines ad diversas causas, inter iteralionem ejusdem censurae, etadjec- seu sententias. Quod vero objiciebotur de ac- tionem novae; et primum dicit fieri in eadem cidentibns solo numero diversis in eodem causa ad majorem confusionem; hoc autem subjecto, neque physice est io univcrsum ve- propler novam, et distinetam causam. Unde rum, quando accidentia ordinantur ad effec- concludit idem qucd Alensis. Et idem sentit tum aliquomodo dissimilem, utalibidiximus; Rich., preeserlim in argumento Sed conlra, neque in his moralibus afiectiontbus aut de- citatque cap. Cum pro causa , de Sentent. i m 'ininationibus illud principium procedit, excom.; Gabr. vero distinctius loquitur di- i cum sint solum respectus, vel denomi- cens, ab eodem judice posse multiplicari ionea relictae ex actibus intrinsecis, sicufc censuras in diversis causis; tatnen a diversis iise actiones possunt multiplicari, ita et hu- judicibus, aut juribus, tam in eadem, quam ja^modi veluti accidentia moralia. Sicut po- in diversis causis; indicans ab eodem judiee Lest quis esse bis doctor ineadem facultate. non posse mulliplicari censurain stanle ea- 7. Itaque dubium non est, quin afiectus se- dem causa. De jure autem non fecit mentio- mel una censura, alia simili propter aliam nem in priori membro, quia per se notum est, causam interdum ligetur. Iu quo etiam con- ex vi ejusdem juris non multiplicari censu- cordaut Theologi, et Canonistae, ut videre ras, in eadem numero causa, quia lex non re- licet in Bonav. in i, dist. 18, 2 part. distinc- petit suam actionem. An vero in eadem causa tionis, qucest. 4; Gabr. ib., qua-st. 2, art. 2, secundum speciem, multiplicata secundum concl. 5; Richard. ibid., art. o, q. 2; Alens., individuum,ex vi juris multiplicetur censura, 4 part., q. 22, memb. 1, art. 5; Soto, d. 22, habet difficultatem statim tractandam. Deni- quaest. 2, art. 2, conclus. 3. Item tenent Glos- que Soto ultra praedictos addere videtur, sae, et Doctores, in cap. Ita quorumdam, de eliam ineadem causa etab eodcm judicecirca Judaeis, ubi specialiter videndus est Abbas, eamdem personam multiplicari censurasejus- et Navarr. circa Glossam ullimam, nolab. 11. dem rationis, propter perseverantiam in ea- Itcm in cap. Quicumque, verb. lncurrant, dem contumacia. Sic enim ait : Excommuni- eod. tit.,in6, etincap. Engeltrudam, 3, q. 4. calus potest iterum excommunicari, non solum Quo ad hoc confirmandum utuntur Alensis, propter novum crimen, verum et propter idem et alii. Sed inde non sumitur efficax argu- aggravatis censuris ad majorem terrorem el menlum, quia illa crebra analhematizatio po- confusionem, etc. Ubi, licet non exprimat 160 DISP. V. DE SUBJECTO CENSUR^. apcrte ab eodem judice , sine dubio tamen hic ut unusquisqne per se sufficiat, et ex inten- est cjus sensus, nam in similibus casibus ab tionejudicis illam operetur, tuncnonsolum a eodem judice solent censurre aggravari. diversis judicibus, sed eliam ab eodem, nec 9. Non satis esse multiplicem denunciatio- solum successive, sed etiam simul, imo non nem ut multiplex censura incurratur. — solum diversis senlentiis, sed una et eadem Multiplex censura ejusdem rationis non fer- utrumque delictum exprimente, possunt cen- tur propter eamdem causam. — Verumtamen surae circa eamdem personam mulliplicari. aniniadvcrtendum est, ad mulliplicationem Haec omnia ex jure probari possunt; nam in censuraa non satis esse, quod pluries aliquis cap. Officii, de Senl. excom., supponitur qui- denuncietur, seu publice in Ecclesia analhe- dam esse excommunicatus propler plures matizetur, quia aliud est denunciari, aliud excessus a pluribus PraMalis in eum potesta- censura ligari- nam denunciatio non addit temhabentibus; et significalur, a nullo eorum novum vinculum, ut dixit Pontifex in cap. posse absolvi, scilicet, integreet omnino,nisi Pastoralis, § Verum, de Appellation. Et ideo, alteri etiam satisfecerit, et ab eodem simul quamvis denunciatio multiplicelur, non se- absolvatur. Et in c. Capitulum sanctae crucis, quitur censuram mulliplicari. Quod bene de Rescript., refertur, excommunicalionem, notavit Navarr., in dict. cap. Ila quorum- et suspensionem, bis latam esse in eosdem, a dam, ita exponens textum illum, et cap. Ad diversis judicibus, propter diversas causas. liberandum, de Judeeis. Qui revera est pro- Et in Clem. 2 de Sent. excom., excommuni- prius illorum sensus. Ilem oplimum argu- calio nova fertur in eos, qui contra priorem mentum a posteriori est, nam qui pluries hoc publicam excommuniealionem, admonitio- modo denunciatur, non indiget pluribus ab- nem, sacris intersunt; sicut enim sacerdos solutionibus; imo, si a superiore facultatem excommunicatus celebrans irregularis fit, petat, ut absolvi possit, necesse non est, ut ita excommunicatus, et publice denunciatus explicet illam multiplicem denunciationem, propter aliquod delictum, agens tali modo quae accidentaria est; esset autem necessa- contra excommunicationem, nova excommu- rium, si multiplex esset censura, eam decla- nicalione ligatur, acleo diversa, ut haec sit ad rare, ut statim dicetur. Item ob eamdem cau- Papam reservata, quamvis prior non fuerit. sam excommunicatus a jure, et denunciatus 11. Propter diversas causas multiplex cen- ab homine, non est bis excommunicatus, et sura ejusdem rationis ferri potest etiam ab ideo duplici absolulione non indiget. Atque eodem judice, in eamdem personam. — Ex hoc modo fieri existimo, quoties ab eodem ju- quo textu colligere licet, posse aliquem prop- dice, ob eamdem perseverantem contuma- terdiversascausas excommunicariabhoinine, ciam in eodem delicto, censura aggravari di- atque etiarn bis a solo jure; quod est mani- citur per multiplicem promulgationem, seu feslum, quando jura sunt diversa, et de re- denuncialionem anathematis; non enim tunc bus distinctis; nihilque obsiabit, quod ab multiplicalur censura, neque ille indiget eodemlegislatorelata sinl,ut per senotumest. multis absolutionibus. Imo nec fieri potest, Et eadem ralione idem acciderepotest in sen- ut absolvatur ab illa censura, quatenus semel tentiis latis ab homine, ut sumi etiam potest denunciata, ut sic dicam, et quod maneat ex unica Extravaganti, de Schismaticis, in secundum aliam rationem vel denunciatio- illis verbis : Plurium excommunicationum nem; est ergo tunc una tantum censura. sententiis innodavit. Et ratio omnium olara Quod satis constat ex usu Ecclesia?. Quocirca, est, quia, ut censurse mulliplicentur, sufiicit licet speculalive rem considerando, non ap- causarum multiplicatio, sive potentia agens pareat clara repugnantia in hoc, quod ab eo- sit una, sive multiplex; nam et a multis et ab dem judice circaeamdem personain,ineadem una possunt plures eiTectus, et actiones pro- causa , id est propter idem delictum, mutalo dire. solum statu causse per augmentum contuma- 12. Quod vero per unam senlenliam ab ciae, censurse multiplicentur secundum eam- eodem in eumdem prolatam, si tituli sint di- dem speciem, tamen moraliler rem conside- versi, plures etiam censurae fiant, sumitur rando (ut expedit), opinor id nunquam fieri ex cap. Cum pro causa, de Sentenlia excoin- juxta usum Ecclesiae; ideoque posse dici ab- municalionis, ibi : Si vobis constitcrit archi- solute, non posse, vel saltem non debere fieri. diaconum ob duplicem causam excontniuuica- 10. At vero e converso, quando diversi tum fuisse, etc; ibi enim dicitur, absolutum tiluli concurrunt ad ferendain censuram, ita ab illa sententia secundum re^pectum ad SECT. II. UTRUM CENSURA BIS IN EAMDEM PERSONAM , ETC. l6f unam lantum causam, non esse absolutum a nec per absolutionem in illa satisfactione censura fundata in alia causa; signum ergo fundatam, sed erit nulla absolutio, nisi adae- est censnras fuisse diversas, cum potuerit quate omnes illas causas respiciat, ut sumi- una auferri et alia manere. Verum est ibi non tur ex Abbate, et aliis, in dict. cap. Cumpro dici expresse priorem absolutionem fuisse causa. validam, sed illum mansisse excommunica- 14. Pro eadem materiali causa possunt a tum, donec pro alia causa satisfaceret; ta- diversis superioribus diversce censicrse ferri. men, cum Pontifex non requiratnisi salisfac- — Preeterea addendum est, a diversis judi- tionemproaliacausa,supponerecertevidetur cibus seu superioribus posse in eumdem aliud vinculum fuisse ablatum. Ratio vero dislinctas numero censuras ferri propter est, quia Jicet illa sententia verbis videatur causam quodammodo eamdem, et quodam- una, significatione tamen et efficacia est mul- modo diversam; nam materialiter apparet tiplex, et ideo potest plures effectus operari; eadem, formaliter autem diversa esse vide- sicut, curn quis unica forma plures baplizat, tur. Hoc patet primo, quando una censura plura ccnficit sacramenta, et plures effectus est a jure, et alia ab homine. Potest enim confert. Similiter. si quis uno verbo absolvat aliquis simul, et pro eodem deliclo, a jure, et a pluribus censuris, plura vincula tollit, unde ab homine excommunicari, ut notavit Abbas passive possunt dici plures solutiones, quam- in cap. Gravem, de Sent. excom., num. 5, vis active una absolutio videatur. quanquam jura, quse affert, id non probent; 13. Oportet tamen, ut dixi, singulos titulos tamen, cum jus non adimat homini potesta- seu causas excommunicandi per se sufficien- tem, vel jurisdictionem, poterit ipse censu- tes esse; alioqui non erunt plures, sed partia- ram ferre, non obstante censura juris, si ad liter componentes unam causam totalem, cui terrorem vel exemplum aliorum ita expedire censura unica respondebit. Nec satis erit in censuerit. Tunc autem, licet delictum unum se esse sufficientes, sed oportebit, ut tales as- esse videatur, contumacia formaliter est di- sumi, ex intentione ferentis censuram, quia versa ; nam censuram a jure latam incurrit sententia non operatur ultra intentionem ju- quis, hoc ipso quod jus transgreditur; ut dicantis. Unde necessarium etiam est, ut talis vero postea ab homine ob idem delictum ex- intentio sufficienter in sententia exprimatur, communicetur, necesse est, ut ab eo monea- quia alias odiosa sententia in mitiorem par- tur, eique sit contumax ; est ergo ibi alia, et tem explicanda erit. Tunc autem maxime vi- alia contumacia , proprie ac formaliter eas detur hoc constare, quando sententia magis considerando. Idem pari ratione est in sen- estdenuntialiva seu declaratoria, quam illa- tentiis censurae, latis a diversis superioribus tiva censuree. Et talis videtur fuisse in casu habentibus propriam jurisdictionem in soli- dicti c. Cum pro causa, nam duee causee ibi dum, si tales sint, ut usus unius, vel pree- numeratee, scilicet, violentamanuum injectio occupatio non impediat usum alterius. Tunc in clericum, et violatio immunitatis Ecclesise, enim unusquisque poterit uti jure suo, et tales sunt, ut unaquseque habeat suam cen- ferre censuram non obstante censura lata suram ipso facto annexam; et ideo, qui in* ab alio; oportebit tamen, ut praecedat res- utroque criminosus declaratur, duplici cen- pectiva contumacia, ut sic dicam, prasmissa sura innoddlus pronunciatur, etiamsi unica propria uniuscujusque monilione. Idemque sententia, seu denunciatione id fiat. In cen- proportionaliter est in sententiis a jure latis, suris vero ab homine illatis rarius id accidet. si jura, et praecepta sint formaliter diversa ; Quando vero circa singulas causas diversae qualia erunt, si unum sitjus commune, aliud, et sufficientes praecesserunt moniliones sub particulare statutum ordinarii, dummodo comminatione talis censuree, et circa singulas constet novum condere jus, et novam pcenam prsecessit sufficiens contumacia, tunc, licet imponere. per modum unius videatur ferri sententia de omnibus, re tamen vera accommodatur ma- SECTIO III. terice, et rei subiectae, ac proinde plures cen- suras oneratur Si vrrn iliter fieri rnnlin«at *» multiPlicatis transgressionibus legis ipso jufl suras operatur. &i vero anter nen contingat, censuram ferentis, multipiicentur ceasas», censura erit una respiciens plures illas cau- gas per modum unius, quee proinde auferri 4, Quot sunt transgressiones ntffliero dis- non poterit, neque in totum, neque ex parle, tinctse, tot incurrentur censurse. — Superest preecedente sola satisfactione pro una causa, dicendum, an in censuris latis a jure multi- ixin. il iC3 DISP. V. DE SUBJECTO «CENSUR.E. plicentur censurse multiplicatis transgre sio- nuatione actus; nam, quamdiu actio sino nibus ojusdcm legis, ut, si quis bis percussit morali interruptiane continuatur in ordine cloricum mon.li interruptione, bis sit excom- mimic;il'j.s, et sic de aliis. In qua re gcneralis et recepta doclrina est, quoties novum pec- caium contra hujusmodi legem committitur, novam censuram incurri; e contrario vero, si pcccatum sit uuum tantum , licet conti- nuata mora. et per varias actiones fiat, unam tantum censuram incurri. Ita sentit Navarr., in S . cap. 6, num. 47 et 18, etlateUgolinus, tab. 1, cap. 16, § 3, num. 4, et sequent., ubi multa ad hoc adducit, quce nec necessaria sunt, nec efficacia. Hatio ad consummandum eumdem effectum, trans- gressio unica est, ionis calionem incurrere; si vero ibi simul adsint non satis esse immediatam successionem sine dao excommunicati. et cum Utroque simul inlorruptione ex parte temporis, quia mu- per eamdem horam conversetur, incurrere latio subjecti potest sufficere, ut moraliter duas, quod etiam non videtur verisimile, censeatur inchoari nova actio et transgressio. quia moraliter ibi est una transgressio. Et hoc probat exemplum de homicidio, et de o.Alia fle autem non vidotur posse negari, vulneratione unius, et occisione alterios, et quin ex vari lione personarum, cum quibus, idem credo esse de furto, et de quacumque vel contra quas peccatur, multiplicerttur ali- actione injuriosa. Et fortasse extra materiam qnomlo transgressiones et censura;, etiamsi justitiee hocnon reperitur; nam, si quis con- alioqui aclio videatur una, vel moraliler non linuata actione nunc comedat carnes, deinde inierrupta. Ut, v. gr., si quis interfecit unum pisces, tempore prohibito, una est trans- hominom, et statim eodem impeHu, et co',ii- gressio, licet subjecta seu materia3 circa quas nuatasuccessioneaclionisinterficitalium,s;ne versatur actio videantur distincta?. Et ratio dubio sunt distincta homicidia, et si censura esse videtur, quia justitia, et injuria sunt sit nmposita homicidce, duas incurret. Sicut magis ad alterum; et ideo dixi, ibi non ubi- etic.m Jurislae aiunt, contra eum, qui in eodem cumque variari subjecta, sed etiain terminos, congressu alium vulneravit, et tandem occi- respectu qnorum habent actiones malitiam dit, aion dari aetionem vulnerantis et occi- suam, quod non ita est in materia temperan- 'is, sed occidentis tantum, in 1. Illud, 5, tire, et in aliis virtutibus, quse respiciunt 1 ff. Ad legem Aquil. At vero si unum occi- mediuni in ordine ad ipsum operantem. derit, et alium vulneravit, utriusque aclio in 7. Aliud capift moralis interruptionis, eum dabftiur, ut per se notum est. Idem est absque mora temporis interposita, est posse, in peccato adullerii, v. gr., si quis post con- quando prior actus natura sua tendit ad de- summatum peccalum cum una, statirn sine finitum terrninum, in quo consummatur; et intcr:- ptione rnorali ad alteram accedat. Imo ideo qui postea immediate succodit non est in hoc genere peccati non solum respectu pars alterius, sed novus actus. Qua3 ratio per diversarum personarum, sed etiam respectu se est efficax, et deClaratur aperte exempio ejusdcm hoc verum habet. Quocirca difficile duplicis adulterii vel fornicationis; nam iicet esft generalem regulam m his rebus niorali- fiat cum eadem persona, et sine interruptione I ignare. Pendent enim ex cireumstan- temporis quantum fieri potest, nihiio.unus tiis, et ex modo aclionis. sanlt duas transgressiones sufficientes ad duas 6. Varias reguke acl discernendam unitatem, censuras, si lex sit lala. Idem opinor foiv. si vel multip'icitatem actuum ex parte objecti. judex contra Ecclesiae immunitatem per vim — In primis tamen considerandum censeo, extrahat unum hominem, et statim sinc an actio, qua consummatur transgressio , terruptione ad eamdem Ecclesiam lendat, et propter qnam incurritur censura, simul fiat, extrahat alium; existimo enim esse duas vel per partes sfbi succedentcs, vel moraliter transgressiones, et incurri duas censuras; si continuas. Rursus, quando hoc posteriori vero eodem genere continuationis, quis fura- modo fit, attendendum est, an acliones illse retur res Ecclesiae, successivis et part moraliter covnponant unam, vel una non sit asportationibus, exislimo esse unum sacri- pars alterius, etiamsi cominue sibi succedant; leglum et unam censurain, si lata sil. nam quando se habent priori modo, una ratioest, quia priinum genus peccati tale est, transgressio consummatur per omnes, ut per ut circa unam personam consummetur; et senotum esl; et ideouna incurritur censura. idco vis uni facta non componit unam u-lio- Quod vero diue actiones alioqui ejusdem spe- nem cum vi facta alteri; at vero iurtum non "|g4 DISP. V. DE SUBJECTO CENSUR/E. habet materiam, vel terminum certum, in vel sacrilegium, punitur, v. gr., excommu- quo consummetur. Et per haec videtur posse nicatione, non vero excommunicalionibus, sufficienter ferri judicium de omnibus simili- qnia non sunt plura peccata; solurn accidit, bustransgressionibus, quae successive, tamen ut gravius delictum, et aequivalens multis, immediate, seu proxime fiunt. una tantum censura punialur; cum tamen 8. Quid si una actio ad plures personas singula delicta leviora simili censura, et plura terminetur. — Quando vero tota actio simul simul multis censuris puniantur. Sed hoc non fit, terminatur vero ad plures personas, vel est inconveniens, quia est per accidens, et in objecta, difficilius ibi dislinguuntur plures exemplis furti, vel vulnerationis constat idem transgressiones, quia, licet actio aequivaleat accidere. Tum eliam quia illa lex inlelligitur multis, re tamen vera est una, et unum pec- de pluribus delictis, quae manent plura, et catum gravius. Et ita mihi probabile est, ju- moraliter differunt specie, ut sunt furtum, et dicem, v. gr., qui simulduos homines duabus homicidium ejusdem servi, v. gr., nam de manibus teneret, et ita exlraheret ab Eccle- his et similibus illa lex expresse loquitur; sia, unicam censuram incurrere; el idem hic autem non sunt plura delicta, sed unum censeo de illo, qui eodem tempore simul sequivalens multis. Unde ad confirmalionem conversatur cum duobus excommunicatis, negatur etiam similitudo, quia ubisunt plures quia revera illa distinctio personarum in tali occidentes, sunt plures transgressiones; ubi materia parum confert ad multiplicanda pec- vero occisi sunt plures uno ictu ab una per- cata. De casu vero homicidii, quando uno sona facto, unica est transgressio. ictu occidil quis plures clericos, res est magis 44 . Itaque haec pars speculative sumpta vi- dulwa; videtur tamen etiam probabilis haec detur satis probabiliter defendi, quamvis p&TSy quia simpliciter unum est peccatum, et oppositam teneat Navarr., in Sum., cap. 6, tuna transgressio, quae in una actione con- num. 48,citans Joannem Andream, nullam Sistit, quamvis ex ea resultent plures pas- vero rationem adducens. Contra eum vero ad siones, vel plura nocumenta, quae polius hominem argumentamur, quia paulo inferius sunt plures cffectus unius peccati, quam ait, eum, qui uno actu imprecatur mortem jpluira peccata. alicui familiae toti, licet in ea sint plures per- t9. Objicies, quia, si illa homicidia separa- sonae, unum tantum peccatum committere, ttim fierent, plures incurrerentur censurae; quia respicit omnes illas per modum unius actionem etiam externam, intra territorium ceplo. In contrarium vero est, quia in cap. consummatum fuit. Unde, licet ille non esset A nobis, 1, de Sent. excom., dicitur hujus- subditus, ratione delicti posset conveniri in modi sententia : Quisquis furtum fecerit, ex- illo territorio, ubi deliquit, non solum de vul- communicatus sit, obligari subditos omnes, nere inflicto, sed eliam de homicidio com- absque distinctione ulla ; sed licet versentur misso; imo in alio territorio conveniri non in alieno territorio, adhuc sunt subditi; ergo poterit, quia ibi non deliquit; ergo a fortiori ligantur. per ipsammet legem convenitur et punitur. 2. Prima sententia. — In hoc Canonistae Quocirca, Jicet, ut incurratur censura, ex- aliler loquuntur de sententia, quam de sta- pectetur effectus consummatus talis actionis , tuto, nam per sententiam aiunt posse excom- tamen, quod effectus sequatur in hoc, vel in municari existentem in alieno territorio, non illo loco, est valde accidentarium et extrinse- vero per statutum, ut videre licet in Abbate, cum, sed considerandum est, ubi revera de- dict. c. ult. de Foro competenti, n. 42, et in lictum commissum sit. Ugol., d. c. 9, § 2 et 3, et aliis, quos referunt. 41 . Quid sisub censur prsecipiatur n6 tri- Non declarant autem, an loquantur de sen- ticum extra territorium deferatur. — Ex quo tentia generali, vel de particulari tantum ; ra- etiam facile solvitur, si quis objiciat de sta- tiones vero quas afferunt, utrique communes tuto Episcopi prohibentis sub censura, ne tri- sunt.Summa earum est, quod statutum respi- ticum, vel aliquid simile extra dicecesim cit terrilorium, ut qui ibi adsunt, intelligant, feratur, quod delictum non videtur consum- quid ibi agendum sit vel cavendum; senten- mari, donec terminos dicecesis quis egredia- tia vero respicit personas. Ex qua differentia tur. Quanquam enim moraliter potius, quam videlur sequi (ex sententia horum auctorum) philosophice hsec pensanda sint, nihilominus subditum transgredientem sententiam Prae- etiam in toto rigore verum est, peccatum illud lati, etiam cum existit in alieno territorio, quoad actionem consummari in toto termino censuram incurrere. dicecesis, licet quoad terminum extrinsecum 3.Nonest idern ferrisententiaminabsentem, Consummetur in alia. et ferri propter delictum extra territorium 42. Sed quid si Praelatus sub censura prohi- commisswr. — Verumtamen ulterius adverten- beat subdilos sacerdotes, ne in alia dioecesi dum est, aliud esse, censuram ferri in eum, Missam faciant, velaliquid simile? quomodo qui extra territorium existit, aliud vero ferri poterunt illi censura ligari, cum facere non in eum propter delictum extra territorium possunt contra statutum, nisi in aliena dice- commissum. Cum enim in cap. Ut anima- Cesj? Respondeo, hoc solum posse prohiberi rum, de Constiiut., in 6, dicitur extra terrU ,7° DISP. V. DE 9UBJECT0 CENSUR.E. torium non ineurri oensuratn statuti, non est 5. An per genemlem sententlam possit cen- propfer al, entiam personm, ut sic dicam, sed sura ferri in delinquentem extra terrilorium. quia act.o .psa, seu dehctum extra territo- _ Sentenlia censurx pro prxterito delicto rium comm.ssum est; ,te ut si fingalur ca- lata non potest ferri nist pro delicto ih pro- sus, in quo post commissum dehctum in alio pria dicecesi patrato. — Difficultas vero est terr.torio, antequam consummetur efTectus anpersententiam^prceserlimeeneralem fera- ejus, 10 quo incurr.tur censura, delinquens tur censura non solum in personam 'extra jam existat m sua dicecesi, nihilominus non territorium existentem, sed etiam propter mcurret censuram. Ut, v. gr., si lethaliter delictum exlra territorium commissum et V neraVlt.'? T extra,fia>cesim)elad cem quod discrimen circa hoc sit inter senten- tiam, et statutum. Circa quocl ullerius ad- verto, duobus modis posse hanc sententiam ferri , ut supra dictum est : uno modo pro peccatis praeteritis cum ordine ad satisfactio- nem vel restitutionem, etc; alio modo pro peccatis pure futuris. Quando priori modo fertur, quatenus illa censura supponit delic- tum commissum, necesse est, ut tale delictum vcl sit in propria dicecesi commissum, vel quod alia ratione pertineat ad forum judicis ferenlis censuram, m quod a subditis sit con*- missum, et quod ab ipso pars hesa jus suum requirat; nam si hujusmodi jurisdictio in eo non supponatur, non habebit jurisdictionem ad vindicandum vel emendandum illud delic- tum. Supposita vero hac potestate, talis sen- tentia obligabit subditos, etiamsi extra terri- torium sint, ct ibi conturnaces esse incipiant. Ut, v. gr., si Episcopus hic excommunicet eum, qui tale furtum fecit, nisi intra mensem restituat, quamvis reus in alia provincia ver. setur, et ibi post mensem incipiat esse con- tumax, sine dubio in excommunicationem incidet, quia illa non fertur per modum sta- tuti, sed per modum sentenlise, quse ferri polest in absentem. Neque in hoc esl ulla ro* orsus ost antequam illo morialur, non in enrreret censuram homicidii, ibi latam, quia deliclum commissum fuit extra territorium, ubi statutum non obligat; et ideo quod per- sona sit in dicecesi propria, imperlinens est. Sicut etiam e contrario si post delictum com- missum in propria dioecesi, ad aliam transiret ante incursam censuram, nihilominus illam incurreret, ubicumque esset eo tempore, quo cons rnmatur effeclus. 4. Tam sententia quam statutum comprehew- dit absentes qui in territorio deliquerunt. — » Unde quoad hoc nulla est propria differentia inter sententiam et statutum; in qua investi- ganda sine causa laborant citati Jurisperiti, dicentes per statutum non ferri sententiam in existentem extra territorium, sicut per sen- tc; iam, propter dictum c. Ut animarum ; sed id falsum est, quando delictum contra Statutum commissum est in propria dicecesi. Capitulum enim Ut animarum, non agit de absentia solius personae, sed delicti, ut sic dicam. Quapropter non est etiam quoad hoc difterentia inter sententiam spechlem, vel ge- neralem ;utraqueenim ferripost inabsentem, extra territorium, si feratur propler delictum in territorio commissum, sicut de speciali ratio differentice inter sentenliam generalem et specialem. Et, quamvis contumacia, quae esl proxima ralio censurae, consummetur extra terrilorium, non obstat, tum quia prae- ceptum illud non respicit territorium, seo! personam ; tum etiam quia illa persona ra- tione delicli seu conventionis coram legitimo judice praaoccupata est, eamque ob rem pa- rere tenetur, argumento c. Proposuisti, de For. comp., et ideo si sil contumax, in cen- suram incidet. Denique hic modus potestatis necessarius est ad bonum regiraen Ecclesioe^ et ut censurae debitam efficaciam habeant; nec propterea confunduntur jurisdictiones,, aut perturbatur debitus ordo inter diversas. dioeceses, ut per se notum est. Undc nec dis- positio c. Ut animarum, nec ratio ejus in hoe casu procedit, cum sit longc aliud de staluto, vel de hoc genere sententioe, ut declaratum est. sententia supra ostendimus, et de generali focile constat a paritate rationis; et quia, si per statutum id fieri potcsl, ut diximus, multo magis per sententiam generalem, quoe magis respicit personas. Denique usu, et exemplis res est manifesta , nam si Episcopus ferat hanc sententiam : Omnis homicida excommu- nicatus sit, subditus, qui intra illum Episco- patumlethalileralium vulneravit, licet fugiat, et jam sit in alia dicecesi, cum incipit esse homicida, excommunicationem contrahet. Et idem intelligi potest in peccato simoniae, et simiiibus. Communiter autem inter haec non fit distinctio, quia regulariter, moraliter non accidit, ut qui deiinquit in uno territorio , tempore contrahendi censuram jam sit in olio; re tamen vera sunt distincta, et non- nunquam separontur. SECT. V. QUOS LIGET CENSURA PER GENEBALEM , ETC. ITII 6. At vcro, quando sententia pure fertur qui sunt subditi eo tempore, quo sententia in futurum ad prascavendum delictum, et non profertur; quales non sunt extranei. At vero ad emendandum commissum , ut est illa c. Ugolin., dict. c. 9, § % n. 4, eamdem tenens Anobis : Qui furtum fecerit, excommunicatus sententiam, ex contrario principio reddit ra- sit major est dubitandi ratio, quia vix potest tionem, scilicet, quia sententia, statim aclata constitui differentia interhanc sententiam, et est, operatur, ideoque ex tuuc complectitur statutum, quantum spectat ad exercendum subdilos, aut re, aut spe, id est, et eos qui actum jurisdictionis extra territorium, quce nunc subditi sunt, et qui nascentur, eove est ratio c. Ut animarum. Nihilominus tamen domicilium transferent, non vero comprehen- cenf.co esseconstituendam differentiam, quam dit extraneos, qui illuc postea profecti delia- melius explicabimus, simul cum dubio seq. quunt, quia infelix (inquit) casus non consi- 7. Num subditus unius dicecesis existens in deratur, argumento legis Inter stipulantem, altera, siagat contra prxcepta illius dicecesis, § Sacram., ff. de Verb. obligat.; at statutuut illorum censuris ligctur. — Dubitari enim (ait Ugolinus) semper loquitur , et semper potest, an subditus unius dioecesis, existens operatur. in altera dicecesi, et ibi agens contra prre- 9. Rationes Covarr. et Ugolin. improban- cepta Episcopi illius dicecesis, incurrat cen- tur. — Sed hse rationes non sunt efficaces; suras ab illo latas. Videtur enim ex dict. c. nam sententia haec generalis, cum pro futuro A nobis 1, colligi, non incurrere, quia, ut ibi tempore duret, sine dubio complectitur non dicitur, generalis clausuln non extenditur ad tantum eos, qui sint subditi eo tempore, quo cos, qui non sunt de jurisdictione ferentis. ipsa primum pronunciatur, sed omnes, qui Ratio eliam id probare videtur, quia ille non toto illo tempore denuo incipiunt esse sub- est subditus ratione domicilii, ut supponi- diti, sive per mutationem domicilii, sive per mus; neque etiam ratione delicti, quia tale generationem, vel novum usum rationis, quia delictum supponit obbgationem talis legis ; sententia illa nou solum habet vim et effica,- agimus enim de delicto inobedientiae, trans- ciam cum primum fit, sed toto etiam tem- gressionis mandalitalis Preelati; obligatio au- pore, quo durat; et quoad hoc similis est tem supponit subjectionem ; ergo ante delic- legi, vel staluto, et quod attinet ad hoc punc- tumoportet,utinterveniattitulussubjectionis, tum, verum assumit posterior ratio; tainen, qui in prasente nullus est. In contrarium vero cur respectu talis sententiae non fiant subditi est , quia qui degit aut versatur in aliquo extranei delinquentes in illo lerritorio, mi- territorio, tenetur sese conformare, seu pa- nime probatur ex illo axiomate, quod infeli-x rere legibus illius; ergo, si illas transgredia- casus non consideratur. Alioqui nec respectu tur, incurret censuram ibidem tali legL an- statuti fierent subditi. Item , illa generalis nexam. Et confirmatur ex cap. 2 de Const., propositio non est universaliter vera quoad in 6, cum dictis hic in 1 dub.; nam, qui in omnes res morales; licetenim non considere- alieno Episcopatu transgreditur statutum sui tur quoad stipulationem, de qua loquitur illa Episcopatus, non incurrit censuram ejus; lex, quae affertur , tamen quoad prohibi- ergo obligandus est ad servanda statuta alte- tionem, et punitionem maxime consideratur. rius Episcopatus, in quo versatur. sub cen- Addo etiam, lalem sententiam non solum non suris eorum; alioqui ille fiet melioris condi- comprehendere extraneos venientes postea tionis, seu extra omne jugum, et legem, ad illam dicecesim, sed uec etiam illos, quos solum, quia in alieno territorio peregrinatur. contingit in ea versari, tunc quando senten- 8. Prxceptum latum per modum sententise tia profertur, quia in eis etiam procedit deci- non ligat, nisi subditos ferentis. — Quocirca sio cap. A nobis, 1. necessario hic distinguendum esl inter statu- 10. Propria ratio. — Existens in alieno. tum et sententiam; nam quando praeceptum Episcopatu si ejus statutum frangat, illius Prselati fertur per modum sententiae, non censura ligatur. — Ratio ergo propria est„ ligat nisi subditos ejus, non vero extraneos, quia hujusmodi sententia licet generalis sit„ etiamsi in ejus territorio delinquant. Ita enim directe fertur in personas, ut earum contu- apcrtetraditur in dicto c. A ndbis, 1 . de Sent.. maciam coerceat et puniat; ideoque non ex- excom., et ita ibi intelligunt Glossa, Abbas, tenditur ad extraneos, qui, licet versentur ia et alii Doctores; et Covarr., in dict. c. Alma, alieno territorio, illic simpliciter non sunfc p, ], § 10, n. 2. Qui reddit rationem, quia subditi, neque inlervenit aliquis titulus, quo ger ialem sentenliam tantum ligantur illi, fiant subditi, nain delictum non facit subdah 172 DISP. V. DE SUBJECTO CENSUR^. tum quoad hujusmodi censuram, ut supra per illud delictum fit ita subjectus, ul contra insinuavi, et statim iterum dicam. Secus vero illum ibi procedi possit, ubi deliquit, et nihilo- est de staluto, nam (ex communi sententia) minus, licet in eo territorio persententiam sit qui existens in alieno Episcopatu, frangit lata censura ob illud delictum, illam non in- illius stalutum, ejus censura ligatur, ut con- currit, quamvis talis sententia omnes subdi- Stat ex Abbate, in dict. c. A nobis, num. 7, tos comprehendat. Cujus ratio non est alia etin c. ult. deFor. comp., num. 39; Sylvest., nisi quia senlentia generaiis, qua3 lata est verb. Excomm. 2, num. o; Tabiena, Excom- ante delictum commissum, solum potest obli- municatio, 4, n. 2, et aliis, quos referunt, et gare eos, qui sunt subdili absque tali dclicto, gequuntur Covarr., et Ugolin., 5, et Jacob. de non vero eos, qui postea subjiciuntur ratione Graff., lib. 4 Decis., cap. 8, num. 39. Qui delicti. Quod si fortasse hoc tantum voluit omnes rationem reddunt, quia ille fit subdi- Covarr., cum disit, sententiam solum ferri in tus ratione delicti. Quse ratio videtur suppo- eos, qui jam sunt subditi, scilicet ante delic- nereprobandum, ut argumentum supra posi- tum, verum quidem dixit, sed non debuisset tum videtur demonstrare. Delictum enim constituere in hoc discrimen inter sententiam solum potest facere subditum in ordine ad etstatutum, quia re vera non est ut rationes futurum judicium, et consequenter respectu factse probant. omnium, quas ad punitionem illius delicli or- 13. Denique cum in statuto, seu jurisdic- dinari possunt, non tamen potest facere sub- tione, duo possint considerari, scilicet vi- flitum in ordine ad statutum, quod per tale directiva et coerciva, ratione delicti non po- deliclum frangitur, quia hujusmodi delictum test bomo fieri subditus primo et immcdiate supponitobligationemstatuti, etconsequenter in ordine ad vim directivam, sed in ordine SUbjeC.ionem. ad vim coercivam seu punilivam; ideo enitn 11. Ratio communis improbatur. — Dices : dicitur fieri subditus, quia juste ibi puniri Statutum prohibet furtum, v. gr., vel aliquid potest, ubi deliquit; consequenter vero obli- simile, quod per se delictum est, quod cen- ga i; [J0.; imo supra diximus, hujus:.:odi inlentio- censura autem extrinsecus imponitur invi :>, nem eese simpliciter neceseariam ad valorem et culpa non est, licet culpam supponat. Per censura?. Ex parte aulem censura?, quia hoc se ergo non aufert gratiam, aufert tamen solum est, quod ipsa potest per se efficere, usum earum rerum, per quas minisferio Ec- dcut proprius effectus vinculorum est ligare, clesioe gratia conferri solet, ut sunt sacra- ct corruptionis, seu privalionis, anferre; menta. De quibus omnibus postea sigillatira quanivis inde possit seqtii per accidens alius dicendum est. lus, vel generatio. 4. Efferlus intrinsecus censurx duplex. — 3. Privatiomm aliquorum spiritualium bo- Hio solum addenda sunt duo, quae Ln suj norum esse effectum communem omni censurcc. rioribus insinur.la sunt: unum est, hujusmodi — Qaibus spiritualibus rebus privet censura. eCoctum esse duplicem, seu dupliciter fieri a — De hoc ergo effectuloquendo, dicendum est censura, s^ilicet vel immediate, per se exe- .lioncm aliquorum spiritualium bono- quendo, et efficiendoillum, vel mediate, obli- run; esse effectum communern omni censuras; gaudo tantum, aut ipsummet, qui censura nulla enim est, quse aliquid hujusmodi non ligatur, ut sese abstineat, et privettalibus bo- efficiat, ut inductione facile probari potest nis, aut alios; ut ipsum privent, seu cum illo multis juribus quae habentur sub ti:ul. non coiamunicent. Uterque ergo istorum dici deSent. excomm., et deGleric. excomm mi- potest proprius, et per se effectus censuroe, 176 DISP. VI. DE EFFECTIBUS CENSURjE. sive in singulis censuris uterque effectus re- maciam, sicut contumaciae ablatio, vel dura- periatur, sive non, quod postea videbimus. tio non habet definitum lempus, sed pendet In rigore tamen loquendo prior effectus in se ex libera volunlate peccatoris, ita effectus ipso fit immediate a censura; posterior vero censurse per se non habet temporis limitem, non in se, sed in obligatione,seu medianteilla. de qua re iterum in disput. seq. redibit Unde, quando jura dicunt censuram per se sermo. ferreexecutionem,incap.Pasloralis,§Verum, de Appellat., ubi in particulari sermo est de SECTIO II. excommunicatione, extendilur tamen ad sus- Quibus modis impediri posgiat effectug censur3# pensionem et interdiclum, ut notant Docto- res in cap. Is cui, de Sent. excom., in 6, hoc 1. Impedimentum censurx duplex. — Aliud (inquam) dictum cum proporlione est intelli- est loqui de impedimentis censura3, scilicet, ut gendum, et accommodandum. Nam prior ef- injusta et invalida sit, aliud vero de impedi- feclus statim orilur ex censura in eodem mentis effectuum censuree, supposito valore, momento, in quo absolute fcrtur, vel in ab- et existentia (ut sic dicam) ipsius censurae. solutam transit per conditionem expletam, De priori sensu dictum est d;sp. 5; hic de quando sub conditione lata fuit; posterior au- posteriori disputabimus; nam priori modo tem effectus in eo puncto non fit, nisi quoad non impeditur proprie effectus, sed ipsa cen- obligationem, qua3 postea execulioni manda- sura omnino nulla est, unde mirum non est, tur per voluntatem ejus qui censura ligatur, si nullum habeat effectum. Posteriori autem vel aliorum, quatenus ad eos talis obligatio modo proprie impeditur effectus, supposita perlinet. Considerant autem Juristae hunc causa ex se sufficiente ad illum. Explicanduin effeclum censurae, quasi inhaerentem illi, qui ergo est, an, et quomodo hoc conlingere pos- censura ligatur; non quia re vera in illo ali- sit in censura. quid ponat aut auferat; sed quia illa obligatio 2. Effectus remoti censurse per solam pra- moralis eo modo, quo inesse polest, semper vam voluntatem peccatoris impediri possunt. inest, et comitatur talem personam quocum- — Ex qua declaratione intelligitur primo, que tendat, sicut accidens subjectum. Ex quo quaeslionem hanc non habere locum in effee- nascitur, ut excommunicatus alicubi, quo- tibus remotis censurae, quales sunt fruclus cumque incedat, semper excommunicatussit, omnes, qui per illani ir.tendi aut sperari pos- et consequenter, ut ubique vitandus sit, seu sunt, ut sectione praecedente declaratum est. privandus illis bonis, quibus per censuram Nam omnes illi impediri facile possunt, ne in privatus est. Quod in singulis censuris, et re ipsa obtineantur, propter solam libertatem praeserlim agendo de excommunicatione, la- et duritiem peccatoris. Et ratio est, quia hi tius traclabilur. effectus non fiunt per se ab ipsa censura, sed 5. Effectus censurx non est de se perpetuus. solum quasi excitando raentem et voluntatem, — AUerum notandum erat, hunc effeclum cui excilationi voluntas resislere potest. Dico censurae ex vi illius non esse perpetuum, sed autem, hos effectus posse inipediri, non tamen talem, ut possit auferri jure ordinario, et ex inculpabiliterimpediri,quod io hac quaestione vi ipsius senlentiae ea intentione ferri, ut ali- praecipue inquirimus, ut infra dicam ; sed in quando auferatur, quod in principio hujus hoc eliam resolutio est manifesta quoad hos materiae, in ipsa definilione censuree annota- efiectus; nam si voluntarie et libere impe- vimus, ut aliquas poenas Ecclesiaslicas a ra- diantur, id non potest fieri sine culpa , quia tione censurae excluderemus. Quocirca quo- intrinsece malum est in contumacia volun- tiescumque similes effeclus ex intentione Ec- tarie perseverare; aliquando vero possunt clesiee inferuntur, ut perpetui, et immutabiles impediri ex impotentia sine volunlate, ct tunc jure ordinario, signum sufficiens est illos non fiet sine nova culpa, quia saltem fiet sine con- inferri a censura, sed alia via et ratione. At tumacia. Unde quoad mere internos et spiri- vero licet effeclus censurae perpetuusnon sit, tuales effeclus, qui sunl interna contritio et tamen non habet, neque habere potest (si resipiscentia, et consequenler salus aniunc et proprie de censura loquamur) definitum tem- gloria Dei, quoad hoc (inquam) non contingit, pus durntionis, sed incertum et indefinitum, nisi vel casu aliquo, in quo anteqnam homo scilicel, donec, consequuto alio effectu per se advertat slatum et periculum suum, et quid intento a Praelato, censura tollalur, nam, agere debeat, vita vel ralione privatur, et cum censara feralur ad rcprimendam contu- consequenler poteslale resipiscendi, vel quia SECT. II. QUIBUS MODIS IMPEDIRl POSSINT EFFECTUS CENSURiE. 17 nropter ignornntiam censurae homo ab illa Advertendum est autem, hic non esse sermo- non movetur, ut resipiscat. Potest enim cen- nem de impotentia, quae antecedit censuram sura ferri in ignoranlem, ut supra diximus; ferendam; nam haac non solum impcdit effec- quamdiu autem ignoratur, nihil operari po- tum, sed etiam ipsam censuram,ne valida sit, test quoad hos effectus, cum solum operetur quia jam non fundatur in vera contumacia, excitando et movendo affectum, qui modus juxta superius dicta; sed loquimur de impo- operandi est media cognilione. At vero, si tentia, quae post jam latam et contractam homo habeat cognitionem censurae, tempus censuram consequuta est; illa enim, quamvis resipiscendi, non potest sine nova culpa hunc non statim censuram auferat, ut sequente censuree effeclum absolule et simpliciter im- disputatione dicemus, sufficit tamen, ut sine pedire, cum contumaciam suam corrigere te- culpa impediat praedictos censuree effectus, neatur. cum nemo peccet in eo quod propter impo- 3. Potest quis sine nova culpa hunc effec- tentiam omittit. tum impedire, ex brevitate temporis vel im- 5. Effectus immediate a censura manantef potentia morali. — Dico autem, absolute et nullo modo impediri possunt illa manente. — simpliciter, id est, toto tempore vitee aut diu- Secundo sequitur ex declaratione tituli supra turno; nam quamvis hic effectus voluntarie posita, effectus illos, qui immediate, et per se impediatur per brevem moram, fortasse non fiunt , et executioni mandantur per ipsam semper erit nova culpa, quia heec obligatio censuram, nullo modo impediri posse, neque non est ila urgens, ut statim sine ulla mora sine culpa, neque cum culpa ejus qui censura sub reatu novee culpee mortalis executioni ligatur, quod secus est in aliis effeclibus, qui mandata sit, quia hoc neque est humanum, fiunt media obligatione ipsius peccatoris. De- neque in ipsa forma censurae conlinetur, nec claratur prior pars; nam hi effectus sunt per ralione aliqua efficaci convinci potest; quare, se et non tantum per accidens, ut ostendi- si quis post cognitam censuram sibi latam, mus. Rursus censura ipsa ex se affert secum non habet novam voluntatem manendi in executionem, juxta cap. Pastoralis. Et alioqui contumacia (heec enim semper novum pecca- hujusmodi effeclus non pendet ex consensu, tumerit), sed solum nonhabeat statim volun- voluntate aut scientia ipsius peccatoris; ergo talem obediendi, quod sibi preecipitur, sed non est, unde tales effectus possint impediri; circa alia occupetur, aut aliquid temporis non enim ex parte subjerti, in quod censura sumat ad cogitandum et deliberandum, quid operatur, ut ratio facta ostendit; neque etiam et quomodo sibi agendum sit, non propterea ex parte ferenlis censuram, cum in eo sit vo- Statim novum peceatum committet. Caven- luntas et potestas, ut supponimus; neque ex dum tamen est, ne nimia sit mora ; nam heec parte alicujus medii, vel distantiee, aut simi- sine dubio est contraria fini et intenlioni cen- lis impedimenti, cum censura in absentem et surae, ita ut, licet quod diximus verum sit, quantumvis distantem, vel ignorantem ope- physice considerando moram temporis, ni- rari possit, ut supra ostensum est, cumque hilominus absolute dici possit, oranem mora- modus operandi illius sit quasi incorporeus lem moram in hoc negotio esse peccaminosam, et invisibilis, eo quod pure moralis sit, in quo quia, cum censura jam supponat contuma- modooperandi hujusmodi impedimenta inter- ciam, quidquid illi moraliter additur, ratio- venire non possunt. Nequeetiam hic fiugi po- nem majoris contumaciaehabet; unde, sinovo test resistenlia potentioris causee, quee hunc affectu fuerit voluntaria, novum peccalum effectum impediat ; nam neque talis causa erit. Quanla vero futura sit mora, ut nova et raiione aliqua ostendi potest; neque in re, de moralis censenda sit, prudentis judi^-*-> relin- qua agimus, intervenire potest; causa enim quendum est, considerata materia cc ui hac generali regula casus supra tractatus bet; ergo per eamdem voluntatem et liberta- de privatione jurisdictionis per censuram; tem potest illum non exequi, atque ita impe- nam hic effectus ex illis est, qui immediate et dire hujusmodi efFectum. Verumtamen hoc efficaciter fiunt per ipsam censuram, et ni- per se loquendo,et exvi censura, non filsine hilominussiexcommunicatus,v. gr.,sitigno- culpa et gravi, quandoquidom censura ex ralus et occultatus, toleratus tamen publice, genere suo ad sui observationem graviter non ita privatur jurisdictione, quin acta ejus obligat; et ideo, nisi ex levitate maleria? teneantexprovidentiaEcclcsifrproptercom- culpa minuatur, ex genere suo hujusmodi mune bonum, juxta leg. Barbatius, ff. de transgressio gravis estet mortalis. Nondebet Offic. Prastoris. Dici vero potest, hanc non autem nec potest hasc culpa inler effectus esse propriam exceptionem ; nam ille in se, et censursc computari, quia hasc per se sequitur, (utsic dicam) in habitu privatus e^! jurisdic- neque intenditur, nec censura prabet mora- tionc; in tali vero usu seu actu publico Ec- lem occasionem illius, sed alter ex malifcia clesiaillamsupplet.etquasi actualiterinfluit, occasionem sumit; sicut lex non est causa non obstanle censura, ut talis actus valorem culpas, etiamsi per ejus transgressionem com- habere possit, quia ita expedit communibono, mittatur; est enim lex justa et sancta, ut ait ut dictum est. De quo vide Castrum , lib. 2 Paulus, licet, qui ea male utitur, pravus sit; deLege pcenali,cap. 15, circa secundam con- ita ergo censura bona est; et ideo non est clusionem finalem, et quae ibi adducit. causa culpa3, licet per ejus violationem com- miltatur. De effectibus mediate a censura manantibus. 9. Solet autem propter hanc eulpam nova censura vel novum impedimentum Ecclesias- 7. Obligatio ad hos effectus, sinonsit igno- ticum incurri, ut excommunicalus celcbrars rantia, non potest impediri. — Altera pars de fit irregularis, et communicans cum excom- alio genere effeetuum probatur facile. Duo municato incurrit excommunicationem mino- enim sunt in hujusmodi effectibus. Unum est rem, et hoc modo dici solet irregularitas :n- obligatio ad aliquid agendum vel non agen- terdum esse cffectus censurse, et una censura, dum, ut ad non communicandum vel quid alterius. Verumlamen neque hic propric inter simile; aliud est executio talis obligationis, effeclus numerandus est, tum quia est valde scilicet non communicare, etc. Quantum ad remotus, etnova legeaut sentenlia imposilus, priinum a^quiparatur fere hic effectus cum et non ex vi prioris censurae; Lum eliam quia aliis,dequibusin proximo punctodictum est, culpa, qua3 ibi interponitur, propter quam quia ccnsura per se ipsam inducit hanc obli- ha?c nova pcena imponitur, non est effertus galionem , absque ministerio vel consensu censurD, u't dixi; ergo neque ipsa pcena, qnae ejus, qui censura ligatur; et ideo quoad hanc magis rernole comparalur ad priorem ccnsu- partem, etiam hic effectus impediri non po- ram et per novam voluntatem superioris fit, test. Solum quoad casum ignorantire potest potest dici proprie effectus talis censurae. Ac constitui discrimen; nam licet ha3c obligatio tandem, quidquid sit de hoc modo loquendi, non requirat consensum, requirit tamen obli- hic non possumus commode de hujusmodi gaiionem; et ideo si quis invincibililer igno- pcena dicere, quia nulla est cerla, qua3 ex ret se esse censura ligatum, impedietur hasc violatione censura in communi nascatur, sod obligatio, sive dicamus, eam pro tunc non in singulis censuris, juxta varios modos vio- oriri, sive excusare hominem, ne contra illam landi illas, oriuntur varia3 pcena?, et respectu agat, quod parum refert; nam quod atlinet alicujus specialis transgressionis lieri potest, ad rem moralem, eodem revolvitur. ut nulla talis poena sit ipso jure imposita, ac 8. Effectushipossuntper ligatumimpediri. proplerea hasc omnia commodius declara- — Non tamen per se loquendo sine culpa. — buntur in singulis censuris , et explicando Hoec autem culpa, etpcena, gux aliquandopro varios modos peccandi contra illas. illa fertur,nonpotest dici effectus censurse. — 10. Per accidens possunt hi effectus sine Quanlum vero ad secundum, potest sine du- culpa impediri. — Alio tandem modo potest Dio hic effectus impediri per voluntalem impediri, seu non dari executioni hic efloctus ipsius, qui censura ligatus est, quia ex vi censuras sine culpa ejus, qui censura ligatus solius censurao non cogitur quasi physice (ut est, et hoc solum est, quod hic ircliget decla- sic dicam) ut hunc effectum exequatur, sed ralione. In c^ re hanc in prhnis statuo ge- SECT. II. QUIPUS MODTS TMPEDIRl M88INT EFFECTLS CENSUBjE. 179 neralemregulam, eeilicet, hoc nunquam posse in loco interdicto; aut potest esse ignorantia accidere per se secundum moralem conside- facti, ut si quis ignoret hunc locum esse in- rationero, sed solumper accidens, stante cen- terdictum ; et utraque excusat, si invincibilis sura in sua vi. Illud voco per se fieri morali sit, ut esse potest; et neutra, si vincibilis; consideratione, quod ex certa scientia et li- quamvis facilius admittatur, ut prsesumatur bera volunlate fit; per accidens autem dice- ignorantia invincibilis in facto, quam in jure, tur fieri, quod vel propter ignorantiam, vel ut supra etiam dictum est. Rursus potest propter impotentiam seu vim physicam aut ignorantia haec interdum esse quood habitum moralem fit. Ex qua declaratione facile con- et acium primum, ut in exemplis positis; in- stat proposita regula ; nam eensura ex se terdum vero solum actualis inconsideratio, ut oblisationem inducit; ergo, si servari potest cum quis omnino oblitus quod excommunica- et sufficiens cognitio intervenerit, fieri non tus sit, celebrat, quse inconsideratio perinde potest, ut absque culpa violetur. Dixi autem : efficax est ad excusand.m a culpa ac totalis Stante censura in sua vi, quia, si sit aliquo ignorantia, si eeque involuntaria sit. Quod est modo suspensa vel impedita, jam tunc ea ra- valde advertendum ad judicandutn de irre- tione etiam ejus obligalio poterit esse sus- gularitate, vel de alia nova censura incursa pensa , et consequenter tunc poterit sine per violationem censurae; nam quacumque culpa hic effectus impediri seu non mandari ratione talis violatio excusetur a culpa , vel executioni. Quod etiam poterit per accidens propter solam naturalem inconsideralionem, contingere propter ignorantiam vel impoten- excusabitur nova censura, vel etiam illa ir- tiam, etiam dum censura in sua vi permanet, regularitas, quee non nisi propter talem cul- et quantum in se est, obligationem inducit. pam imponitur, ut suo loco latius dicemus. Igitur ha:c tria explicanda supersunt, scili- 13. Ignorantia excusans debet esse in ipso cet, qnomodo contingat per ignorantiam, et censura ligato. — Ultimo circa hunc punctum quomodo per impotentiam, et quo item modo de ignorantia advertendum est, aliud esse possit vis censnree suspendi vel impediri. censuram vel effectum ejus ignorari ab ipso, qui ligatus est, aliud vero esse occultum vel Per ignorantiam posse hos effectus sine culpa incognitum aliis.Namquee diximus procedunt impediri. de propria ignorantia, quaa reddit actuir ip- sius operantis involuntarium; et ideo excu- 11. Circa primum punctum de ignorantia sat. At vero, quod ignorantia sit occulta, aut fere nihil novi dicendum occurrit, sed gene- ab aliis ignorata, non excusat ipsum ligatum, rales regulae de ignorantia superius insinuatae quominus censuram servare, et effectus ejus applicandae sunt. Nam censura quoad hunc exequi debeat, per se loquendo. Quia, quod effectum solum habet vim cujusdam Eccle- censura sit occulta , seu non sit denunciata siastici praecepti, ut in sequenti puncto am- aut publice promulgata, nihil minuit de va- plius declarabo; et ideo, itapotest ignorantia lore et efficacia ejus; nam denunciatio, ut di- excusare a culpa in ejus transgressione, sicut citur in cap. Pastoralis, § Verum, de Appell., in aliis Ecclesiasticis prseceptis. Ut ergo talis non ligat de novo, unde nec per se auget ignotvntia excuset, oportet in primis, ut in- obligalionem ipsius ligati, nec tam fit propter vincibilis sit ; nam, si sit culpabilis, non ex- ipsum, quam propter alios, ut et possint et cusabit, cum ipsa tunc voluntaria sit, et in ea debeant excommunicatum, v. gr., vitare, vel conseqnenter sit voluntarius effectus subse- alio modo ad ipsos pertinente censuram ser- quens. Quando vero sit judicanda invincibilis, vare, maxime post Extrav. Ad evitanda scan- quando vero culpabilis, juxta regulas supe- dala. De qua infra in materia de Excom- late rius positas disp. 5, sect. ult., judicr.ndum dicturi sumus, ubi etiam explicabimus, quo est. Nam quee ibi diximus circa transgressio- modo excommunicatus non denunciatus, seu nem legis, cui est annexa censura, eadem occultus, teneatur ipse abstinere, cum alii proportione locum habent in transgressione non teneantur ipsum vitare, et quomodo ha?c ipsius censurse; et omnes modi ignorantiae duo inter se cohaereant. Nunc ubi in genere ibi insinuati,possunt etiam hic intervenire. agimus, satis sit generatiui dicere, eum, qui 12. Varii modi ignorantiee proponuntur.— occulte ligatus est, ex hoc solo capite, quod Nam primo potest interdum hoc esse igno- ejus censura est ignorata ab aliis, non excu- rantia juris, ut si quis ignoret esse prohibi- sari efficiendo actum per censuram prohibi- tnm ex vi interdicti audrre Missam iu die festo tum. An vero ex alio capite, scilicet propter 180 DISP. VI. DE EFFECTIDUS CENSUR^. jus, vel commodum aliorum interdum non sit censuram, nd proprios actus cum proportione censendus prohibilus talis actus usque ad de- comparatam. Adhibet vero limitalionem, sci- nunciationem, in cilato loco dicendum est, licet, si sufficiente deliberatione et considera- et in discursu hujus sectionis aliquid attin- tione id faciat; nam tunc, ait, non facit sine gemus. contemptu. Haec tamen ratio infirma est; nam, qui ex solo metu facit, licet voluntarie, Per quam impotentiam possent effectus violenter facit, et ideo non contemnit, imo censuras impediri. ipse metus, quantum est ex se, excludit con- temptum, si aliunde non proveniat. Eamdem 14. Circa secundum punctum de impoten- vero sentenliam indicatD.Thom., Quodlibeto tia, siilla sit physica et totalis, ut sic dicam, 41, art. 9, et in 4, dist. 18, quaDst. 2, art. 4 nulla est difficultas, quia tunc actio prorsus queestiunc. 3, ad 1; et ibi Durandus, q. 5 est involuntaria, ut si excommunicatus per ad 3; Gabr., qusest. 3, dubio 4; et inclinat vim cogatur adesse sacrificio Missae, vel aliud Richardus, art. 6, quaest. 2, ad 1 ; et Cajet. 1 . simile opus facere, quod etiam definilum est 2, quaest. 96, art. 4, et 2. 2, quaest. 125; et in cap. Sacris, de His quae vi metusve causa Petrus Soto, lect. 3 de Excomm. Ubi etiam fiunt. Difficultas ergo solum est de impotenlia de communicatione extra divina ait, non ex- morali, quse intercedere censetur in his, quae cusari a culpa veniali, licet propter metum sine magno incommodo et difficultate vitari mortis fiat, quia veniale peccatum, etiam \on possunt. Quod primo accidere potest ex propter vitandam mortem, faciendum non jausa exlrinseca inferente metum et commi- est. Hoc vero improbabile censeo, ut a for- nante mortem, vel aliud simile nocumentum, tiori constabit ex dicendis. Nec enim quisque nisi aliquid agotur, quod ex vi censurae pro- dicit peccatum veniale posse fieri ad vitan- hibetur. Deinde ex aliis circumstanliis vel dam mortem, sed periculum mortis ita sus- occasione oriri potest morale periculum ali- pendcre obligationem legis , ut quod alias cujus gravis nocumenti temporalis, ut infa- esset peccatum veniale, jam tunc non sit; miee gravis vel alterius similis. Item ali- nam si peccatum veniale est, et non est de re quando potest limeri scandalum aliorum; et intrinsece mala, signum est obligationem esse in omnibus his casibus est difficultas; quia satis levem, ideoque non solum propter peri- vero res est gravis, melius sectione sequente culum mortis, sed etiam propter minorem expedietur. causam posse suspendi seu cessare. Tandem praediclam communem sententiam tenet SECTIO III. Adrianus, Quodlibet. primo, art. 3, et in 4, „ quaest. 3 de Clavibus, ubi refert alios Cano- Utriun metus impedire valeat effectum censurae Ua . . .. .,.'. ,. . „ uu ut sine culpa omittatur. n,stas> prsesertim Abbatem, dict. cap. Sacris, circa finem. Idem tandem tenet Covarr., dict. 1. Aliquorum opinio fuit propter metum § 3, num. 9, referens aliquos, quamvis aliis nunquam licere agere quidpiam prohibitum locis infra citandis, vel hoc limitare, vel non per censuram, etiamsi malum, quod timetur, satis consequenter loqui videalur. sit ipsa mors, et metus ipse tam gravis sit, ut 2. Fundamentum hujus sententiae sumitur in virum constantem cadere possit. Ita sen- ex c. Sacris, de His quae vi, ubi simul dicitur, tiunt multi auctores, qui tamen non in genere communicationem factam cum excommuni- de omni censura, nec de omni effectu loquun- cato per vim, excusare a culpa, faclam au- tur, sed de communicatione cum excommu- tem per metum, non excusare, quia prior est nicato, quam putant esse ita intrinsece ma- simpliciter involuntaria, posterior vero sira- lam, ut propter nullum metum licere possit. pliciter voluntaria est, et ideo a mortali pec- Ita sentitAlexand. Alens., 4 part., quaest. 81, cato non excusat. Ratio vero reddi potest, memb. 6, art. 2, alias qusest. 23, memb. 1, quia hoec prohibitio censurae gravissima est; art. 6, § 2. Qui non tantum de communica- et ideo obligat, non obstante quocumque tione in sacris, sed absolute de communica- metu. tione cum excommunicato loquitur, et non 3. Quxdam notanda pro dubii resolutione. tam ex parte ipsius excommunicati, quam ex — Sed heec sententia magna moderatione in- parle aliorum; tamen inde a fortiori coliigitur digel, quia praecise sistendo in his, quae idem dicendum essede excommunicato, etex prohibentur per censuram, quatenus sic similitudine rationis de quocumque ligato per prohibita sunt , non videtur illa senteutia SECT. 111. UTRUM METUS IMPEDIAT OBLIGATIONEM CENSURjE. 181 possesustineri;distinguenda ergoest in pree- veniali, quia etiam leve mendacium propter senti duplex aclio, qua3 posila censura prohi- ullum malum vitandum dici non potest. Hoo bita manet : una intelligi potest intrinsece enim modo est universalis illa regula Apo- mala supposita eensura; alia non intrinsece, stoli : Non sunt facienda mala, ut veniant sed solum quia prohibita; ut, v. gr., sacerdo- bona; esset enim aperta repugnantia in ter- tem excommunicatum, vel suspensum pu- minis; nam si essent facienda, scilicet, licite, blice, audire sacramentum confessionis, et et secundum rectam rationem, jamnonessent absolvere, aut excommunicare alium, intrin- mala. sece malum est, quia est intentare sacramen- 6. Si metus in odium, vel contemptum Ec- tum quod nullum futurum est ex defectu clesm inferatur, tunc ob illud nunguam licet jurisdictionis; at vero eumdem sacerdotem facere rem censura prohibitam. — Deinde facere sacrum, non est intrinsece malum, sed quando metus infertur in odium, vel con- solum quia prohibitum, quantum est ex vi temptum Ecclesiee, tunc nunquam licet ob censurar, quod ideo addo, quia si talis sacer- melum agere quod per censuram prohibitum dos sit in peccato mortali, inde erit aclio in- est. Hoc etiam est per se nolum, quia nullam trinsece mala, vel etiam, si sequatur scanda- legem Ecclesiasticam licitum est transgredi lum; heec tamen non sunt per se annexa ob hujusmodi metum, quia esset, vel virtua- censura?, prout nunc loquimur. liter negare fidem exterius, vel virtute con- 4. Rursus dislinguendum est de metu, si temnere, et conlemptori copperari. Atque ita incutiatur in odium religionis, potestatis, aut intelligunt mulli factum Hermenigildi, qui censura? Ecclesiaslicse, aut in ejus conlemp- polius mori voluit, quam Eucharistiam ab tum, vel, si solum incutitur propter alias haeretico sumere, c. Superveniente, 1, quaest. causas aut rationes humanas. Neque enim 4,etc. ult., 24, quaest. 1, ex Gregorio, lib. 3 necesse est, ut hoc ipso quod metus incutitur Dialogorum, c. 3i . Atque ita tandem limitare ad agendum aliquid contra prohibitionem videtur priorem sententiam Adrianus, Quod- censuree Ecclesiaslicae, sit in odium. aut con- libet. 6, art. 2, ad secundam ralionem. Ve- templum Eeclesiasticae disciplinee , sed ali- rumtamenin his duabuspropositionibus nihil quaudo potest essepropter deleclationem, ut, speciale censurae attribuitur; nam in omni si quis per metum cogat excommunicatum, genere actionis verum est, quod si ex aliqua ut secum confabuletur vel ludat, et perinde mutatione objecti vel circumstantiarum red- est, si e converso ipse excommunicatus alios datur intrinsece mala, fieri non posset prop- cogat ad secum communicandum. Interdum ter cavendum quodcumque damnum tempo- eliam potest hoc fieri propter avaritiam, vel rale. Utin aclionibus etiamforensibus, si quis temporale lucrum, ut si quis metu mortis privetur jurisdictione, quam antea habebat, cogat sacerdotem tempore interdicti facere jam non licebit illi ob vitandum temporale sacrum propier aliquod temporale lucrum, incommodum, aut quacumque alia ratione vel ut excuset aliqnas expensas. Et multa actionem ejus exercere. Simili modo, in qua- alia similia motiva possunt facile excogitari cumque re prohibita per legem, praesertim in inferendo hoc metu, quee per se non cedant Ecclesiasticam, verum est, si in contemptum in contemplum Ecclesiee. ejus inferatur melus, non licere ea de causa 5. Quando ex censura resultat in actione transgredi legem, ut supra tactum est, et circumstantia intrinsece mala,propternullum in materia de Legibus latius est dicendum. metum fieri potest. — Quando ergo ex sup- Haec igitur duo non ex propria ratione cen- positione censuree resultat in actione aliqua surae, sed ex generalibus principiis rerum circumstantia , ratione cujus est intrinsece moralium oriuntur. mala, tunc manifestum est, ob nullum metum 7. Ob vitandum grave detrimentum fieri fieri posse, quia non cbstante metu actio potest licite quod sub censuraprohibetur. — manet ejusdem naturae et cum iisdem cir- Tertioigitur dicendum est: ob vitandumgrave cumstantiis; nam metus non confert jurisdic- delrimentum, quod moraliter timetur per ex- tionem, si censura illam abstulit; et idem est ternam coactionem, seu comminationem, fieri in similibus; ergo non obstante metu, actio potest absque peccato id, quod per censu- manet inlrinsece mala; ergo non potest licite ram prohibitum erat. Haec asserlio intelligi- fieri etiam propter vitandam morlem. Quod tur per se loquendo, id est, secluso scandalo, non solum verum est de malitia gravi, quae injuriareligionis, et similibus. Eam tenet Soto peccatum mortale constiluat; sed eliam de in 4, d. 22, 4, art. 4, et sumitur etiam ex 182 DISP. VI. DE EFFECTIBUS CENSUHiE. Palud., d. 18, qusest. 6, art. 2, et ex parte cessitate, quia neque ad commune bonum idem sentit Major ibi, quaest. 4, scilicet, quan- necessarium est, neque expedit; et ideo om- tum ad illos actus, qui prohibentur per cen- nes sapienles ita interpretantur hujusmodi suram de jure humano, et non de jure di- leges. Minor autem probata est in principio vino; putat autem ipse aliquos esse prohibitos hujus materise, ubi ostendimus, omnes efffew jure divino;et ideo in illis negat hanc asser- tus censurae immediale et per se pertinere tionem. Sed, et fundamentum illud falsum ad jus humanum, et non ad divinum. Et pro- est, per se loquendo de actu non per se et in- batur facile, quia vel hoc jus divinum est trinsece malo, sed solum, quia prohibito, de positivum, et oportet illud ostendere, nuliibi quo nunc loquimur; nam de priori jam in enim extat; aut cst naturale intrinsece ortum prima propositione clictum est. In hoc igi- ex aliqua circumslantia, velindecentia, quam tur sensu loquendo, nullus actus prohibetur censura secum afferat, et hoc etiam dici non jure divino ex vi censurae. sed tantum jure potest; quid enim est, cur ex natura rci ma- Ecclesiastico, ut stalim ostendam ex princi- lum sit, quod excommunicatus Missam au- piis positis in inilio hujus materiee. Et prae- diat, nisi Ecclesia hoc illi prohiberet? terea, etiamsi hic interveniret jus divinum 9. Evasioni occurritur. — Dices, in ipsa positivum, et non naturale, non inde fieret censura inlrinsece includi hanc prohibilio- obligare semper cum tanto detrimento, ut nem, et ideo illudjus divinum, quod pracipit periculo mortis, v. gr., vel simili; nam eliam Ecclesiae obedire, ad hoc etiam obligare. Res- jus tlivinum posilivum potest in hoc modera- pondetur : illud est remote, quo modo jus tionem habere, et non semper cum tanto ri- divinum et naturale obligat ad servandas gore obligare, de quo alias. Unde eamdem omnes leges humanas; tamen proxime Eccle- sententiam absolute, et sine restrictione lenet siastica prohibitio est quae obligat, quae prohi- Sylv., verb. Excommunicatio 5, quaest. 14, bitio in ipsa censura intrinsece includilur; et Angelus, Excommunicatio 6, num. 17; nihil enim aliud est censura, quam morale Navarr., in c. Inter verba, prsclud. 3, n. 4, quoddam vinculum ex quibusdam privationi- qui omnes in specie loquuntur de communi- bus, et prohibitionibus moralibus ab Ecclesia cantibus cum excommunicato , etiam in sa- confectum, ut in medicinalem pcenam pro cris; tamen ratio proceditde excommunicato, conlumacia infligatur; est ergo tota hcec et consequenter de omni censura, et de omni prohibitio positiva el Ecclesiastiea. Et con- aclu ejus, qui solum sit malus, quia prohi- firmatur; nam ommunicatio cum excom- bitus. municato etiam in sacris est prohibita jure 8. Ratio conclusionis. — Est autem ratio, humano; ergo et aliae actiones, quse non in- quia lex positiva, pracsertim humana , non cludunt intrinsece crimen, aut malitiam, quae obligat cum tanto rigore, ut cum gravissimo ex vi censurae prohibentur, vel ipsi ligato, delrimento, vel periculo servanda sit; sed vel aliis, erunt prohibitae jure humano. Gon- tota hfec prohibitio, qua homo censura liga- sequentia ab omnibus admiltitur; antecedens tus prohibelur hos vel illos actus facere, est vero patet, quia illa communicatio non est mere positiva et Ecclesiastica; ergo in casu intrinsece mala; aliquando enim est licita, praedicti metus et periculi cessat. Major est etiam jure anliquo, ut patet ex c. Cum non veluti axioma quoddam receplum in materia ab homine, de Sent. excom.; et ex novo jure de legibus; jam enim exclusimus peeuliarem Extrav. Ad evitanda, licita est quamdiu casum, quando violatio legis cederet in con- excommunicatus non est denuncialus, quod temptum ejus, vei Ecclesiasticae potestatis, etiam est signum, eam non esse do jure di- sub quo comprehendimus omnem causam, vino positivo, cum Ecclesia eam limilet, vel seu rationem publicam boni communis, prop- ampliet, prout expedire censet. «^rquod, si moralis occasio id postulaverit, 40. Cap. Sacris, quod erat fundamentum potest lex humana obligare eliam cum peri- conlrarise sententise, satisfit. — Ad funda- culo morlis. Tamen extra hunc specialem mentum contrariae sententiae, quod praecipue eventum lex humana , per se loquendo, et sumitur ex c. Sacris, respondetur, Pontifi- regulariter, non ita obligat , etiamsi Eccle- cem in eo textu non conslituere universalem siastica sit, quia, vel in Ecclcsia non est tanta regulam negativam, scilicet metum nunquam potestas ad obligandum cum eo rigore, vel in hac materia excusare a peccato mortali et quia, eliamsi sit, ex suavi et prudenti pro- nova censura, sed de absoluta vi regtilam videnlia non utitur illa, absque urgente ne- gencralem afhrmativam constituere, semper SECT. III. UTRUM METUS IMPEDIAT OBLIGATIONEM CENSUBiE. 183 excusare a culpa, et consequenter a censura. 12. Respondetur ad rationem contrarix sen- Quod ergo subdit, metum non excusare, pro- tentix. — Ad rationem illius sententiae res- portionate intelligendum est per solam con- pondetur, etiam si prohibitio censurae gravis tradictionem , non per contrarietatem , id sit, non tamen semper esse talem, ut in sin- est non semper excusare; non vero, quod gulis actibus ejus executio et inviolata obser- nunquam excuset. Meus ergo Pontificis fuit vantia ad commune bonum necessaria sit, docere. metum ex se non babere illam cffica- aut ex opposito actu sequalur gravis offensio, ciam, quam habet vis ad impediendam cen- aut injuria Ecclesiae, vel aliquid hujusmodi. suram, quia non semper excusat a culpa propler quod debuerint obligare fideles ac tnortali, sicut illa, simulque docere voluit, eam servandum, non obstante probabili meti quoties metus non excusat a culpa mortali morlis. Imo hine potius fit, nonsolum proptei contra Ecdesiae prohibitionem de non com- metum rnortis, sed etiam propter metum gra- municando cum excommunicato, non excu- vis infamiie, et jacturse temporalium bono- sare a censura. rum magni momenti, posse excusari homi- 11. Quando autem talis metus non excusat nem ab hac obligatione, ex eodem principio, a peccato mortali non declarat Pontifex, sed quod leges positivae non obligant cum tanto id explicandum relinquit interpretibus. In- rigore extra casus speciales supra positos, tefllgi ergo polest, tunc non excusare, quando quod ex sequenti puncto magis constabit. communicatio intrinsece includit malitiam, 13. Licitumesse exercere actionem sub cen~ ut est communicatio cum injuria fidei , vel sura prohibitam, ad vitandum grave detri- conteraptu censurae, vel communicatio in cri- mentum, licet non oriatur ex metu. — Ex mine, propter quod censura lata est, seu in dictis itaque in preecedenti puncto de peri- conlumacia; et in Universum communicatio, culo proveniente ex raelu, a fortiori colligi- qua? est cum cooperatione ad actum malum, tur, quando non ex metu extrinsecus illato, et censurce contrarium ; nam talis cooperatio sed ex aliis circumstantiis, vel occasionibus semper est intrinsece mala, qualis esset dare oritur simile detrimentum, licitum esse prop- Eacharistiam excommunicato denunciato pe- ter illud vilandum exercere actionem per tenti cum comminatione mortis; id enim nun- censuram prohibitam. Ita docent citati auc- quam liceret, quia aliunde jam habet intrin- tores, et alii, quos in sequenli puncto refe- secam malitiam; et ideo pertinet ad primum ram; est enira ulriusque fere eadem ratio. membrum in prima propositione posilum. Exempla sunt, si quis sit excommunicatus Quod maxime certum est, quando peccatum, omnino occultus, et non possit hodie stalim non obstante metu, directe est contra ipsam absolutionem obtinere, neque etiam possit censuram, vel Ecclesiasticam polestatem, sacrum omiltere sine infamia et nota totius unde manat; nam tunc non obstante metu, populi; tunc licitum est ei sacrum audire, ue ipsum Ecclesiasticum prteceptum obligat, cui se prodat, et idem est in similibus casibus. annexa est censura. At vero quando pecca- In quibus prudentia opus est ad ponderan- tum non est contra censuram, sed aliunde, dam, et periculi, et nocumenti gravitatem ex scilicet , contra dignitatem sacramenti , vel una parte , et ex alia qualitatem actionis aliquid hujusmodi, tunc probabiliter dici po- prohibitae, et circumstantias ejus, ut ita ra- test specialem prohibitionem Ecclesiasticam tionabiliter judicari possit, an in tali eventu cessare, et consequenter censuram illi an- obligatio censurae, et prohibitio cessent; in nexam excusari, ut latius explicabimus agen- communi tamen loquendo, non videtur du- tes in particulari de excommunicatione, et bium, quin in hoc capite possit cessare. Se- aliis censuris. Alia interpretatio illius textus quiturque hoc a fortiori ex dictis; nam magis est, loqui Pontificem in illa secunda parte de excusat periculum gravis nocumenti, quasi metu levi, qui ad excusandum non sufficit, ab intrinseco orlum ex ipso humanarum re» ita ut in priori parte illius textus nomine rum statu, quam extrinsecus illatum, quia coactionis intelligatur non tantum absoluta extrinseca coactio, cum ex directa intentione vis, sed etiam moralis coactio per metum ca- inducat ad transgressionem legis, natura sua dentem in constantem virum; in posteriori majorem vim infert ipsi legi, et quasi inju- vero parte sermo sit de quolibet inferiori riam quamdam ; altera vero necessitas, quae metu ; ita enim nomen coactionis interdum in ex ipsis rebus oritur, non ita directe infertur jure sumi constat ex c. De Judoeis, 45 d. Sed propter transgressionem legis ; solum illa prior expositio mihi magis probalur. existenle, actus, qui videbatur censura prohi- 184 DISP. VI. DE EFFECTIBUS CENSURiE. bitus, fit medium necessarium ad vitandum ristiam occulto peccatori publice petenti : illud periculum; ergo si prior necessitas ex ergo, etc. metu proveniens excusat, multo magis haec 15. Covarr. sent. et limitatio. — Contra- altera. Et confirmatur, nam propter similem riam nihilominus sententiam tenet Sylv., ut occasionem licet interdum dimittere quod Covarr. refert in cap. Alma,1 part.. § 2, jure divino praeceptum erat; ut. si non pos- num. 4 4 , qui illud insinuat, verb. Excomm. 3, sum confileri unum peccatum sine gravi in- num. 1, § Quinto excludilur, licet oppositum famatione, vel sine periculo mortis, possum sentiat in verb. Eucharistia 2, num. 40, cum illud tacere, et alia confiteri; et sacerdos Angelo, eod. verb., num. 6; ipse vero Covar. habens conscientiam peccati mortalis, et ino- ex parte idem sequitur, dicens, quoad alios piam confessoris, si non potest absque gravi actus esse veram nostram senlentiam, non infamia omittere sacrum, potest lllud facere, vero quoad usum sacramentorum; nam praemissa contritione, et absque confessione ; quando aliquis per censuram privatus est ergo idem erit in praesenti. Neque in hoc est receptione sacramentorum, etiamsi censura specialis difficultas, preeter superius tractata, occulla sit, non potest propter vitandum cum his, quaa in sequenti puncto addemus. scandalum illa recipere, vel Missarum solem- 14. Propter vitandum grave scandalum li~ nia celebrare, quia ipsa censura efficit citum esse agere aliquid prteter obligationem hominem indignum usu sacramentorum, prae- censurx. — Ullerius ex dictis sequitur, etiam sertim excommunicatio major, quae ab unione propter vitandum grave scandalum aliorum, fidelium hominem separat, et ideo talis actus licitum esse praelermittere, vel agere aliquid est contra jus naturale et divinum; nun- praeter obligationem censurae, ut, v. gr., au- quam ergo licet, etiam propter vitandum dire sacrum, vel aliquid simile, ex cujus scandalum. Et quoad hoc constituit difieren- omissione grave aliquod scandalum timetur. tiam inter ipsum excommunicatum, et alios, Ita tenere multos dixit Nav., in c. 1, § La- qui cum ipso communicant, quia censura bore, in fin., de Poenit., d. 6; se vero ait in magis separat excommunicatum a commu- praeseniia nihil pronunciare; id tamen ex- nione et usu sacramentorum , quam alios a presse affirmat in Summa, c. 27, n. 239, ubi communicando cum illo, ut docuit Gloss. ia ait de casu infamiae supra posito, sed a for- cap. Quoniam, 11, quaest. 3, et sumitur ex. tiori idem est de casu scandali; et ita utrum- cap. lllud, de Cler. excom. minist., et nos suo que conjunxit Castro, lib. 2 de Leg. pcenal., loco inferius dicemus. Sic igitur, etsi propter c. 15, circa 2 concl.; et idem docet Soto vitandum scandalum licitum sit sacramentum in 4, d. 18, quaest. 2, art. 5, ubi ait, gravis- ab excommunicato accipere, non tamen licet simum debere esse scandalum, ul ejus evi- ipsi excommunicato recipere. Unde etiam in- tandi causa hoc liceat; loquitur lamen in fert cum Adrian.,quaest. 3 deClav.,nunquam fpecie de sumptione Eucharistiae, unde vide- licere dare sacramentum excommunicato tur ibi corrigere vel limitare quod d. 12, occulto, propter vitandum scandalum, quia quaest. 1, art. 4, in fin., dixerat, excommu- esset cooperatio ad rem intrinsece malam. nicato etiam occulto non licere propter scan- Et idem tenet Jacobus de GratF., lib. 1 Decis. dalum ad sacramenlum accedere. Ac tandem cas. conscient., cap. 12, num. 12, et sequen- videtur haec expressa sententia D. Thomae, tibus. 3 part., quaest. 83, art. 6, ad 2, in verbis 16. Citatur etiam pro hacsententia Canus, illis: Nisigravescandalum timeretur, propter Relect. de Poenit., part. 3, qui specialiter quod evitandum fatetur posse aliquando sa- loquitur de absolutione sacramentali, in qua cerdolem excommunicatum sacrificium perfi- id poterit habere verum, quando ex defectu cere, quod secluso scandalo teneretur omit- jurisdictionis absolutio nulla fulura est; nam tere. Ratio denique est saepe tacta , quod tunc intrinsece malum est talem actum effi- leges humanae ac posilivae non obligant cum cere; et ideo nunquam erit licitum propter scandalo proximorum. Item quia majus ma- vitandum scandalum, juxta generalem regu- lum est aliorum scandalum, quam infamia lamsupra positam. Vixtamen potest haec acti» propria; ergo, si hoc licet ob vilandam pro- esse necessaria ad vitandum scandaluin, cum priam infamiam, multo magis propter vitan- secretissime fiat cum solo poenitente, vel, s4 dum grave scandalum, ad quod ex praecepto publice audiendae sint confessiones, polest charitatis, quod gravius est, et magis obligat, quis alias occasiones quaerere, ne tunc illo tenemur. Unde hac ralione licet dare Euchu- nuuiere fungalur. Vel cerle, si luudctn uou SECT. III. UTRUM METUS IMPEDIAT OBLIGATIONEM CENSUR^E. 185 possit, et alioqui censura sit occultissima , prohibitio semper humana sit, non obligat fuxta aliam regulam supra positam Ecclesia cum tanto dispendio gravis scandali. jurisdictionem confert ministro sic tolerato, 18. JNec refert, quod excommunicatus di- quando talem actionem exercet; et ideo, jam citur segregatus a communicatione fidelium, tunc actio non erit intrinsece mala, sed ea- quia substantialiter polest non esse segre_ dem ratio erit de illa, quae de aliis. An vero gatus, nam et habet sacramentum, seu capa- idem sit dicendum, quando talis excommu- citatem baptismi, et potest esse unilus per tiicatio ministri publica est aliis, quamvis fidem vivam; altera vero segregatio, quse pcenilenti sit occulta, attingemus infra agen- est in foro Ecclesiae, revera nihil est, nisi |es de excoinmunicatione; prius enim oportet prohibilio, quae in praesenti casu cessat, exponere novum jus statutum circa excom- quoad aliorum exislimationem , proplerea municatos in Extravag. Ad evitanda, Concil. Constan., quo supposito, vix potest talis casus accidere. 17. Limitatio Covarr. improbatur. — Opi- nio autem seu limitalio Covarr. nulla suffi- cienti ratione fundata est; nam censura, per se praecise considerata, non ponit in homine peculiarem qualitatem aut conditionem ab Ecclesiastica prohibitione distinctam, propter quam receptio sacramenti injuriosa illi sit, seu indigne facta, etiamsi Ecclesiastica prohi- bitio aliunde cesset; sed ostensum est, peri- culum scandali gravis sufficientem causam esse, ut cesset prohibitio Ecclesiastica : ergo. Major patet tum ex dictis in principio hujus materiae de natura, et institutione censurae, quod censura occulta sit; quoad propriam vero, et personalem obligationem, propter urgentem necessitatem vitandi scandalum grave. Quocirca in hujusmodi evenlu noc solum licet aliis communicare cum excommu- nicato, sed etiam ipsi excommunicato com- municare cum aliis, etiam in rebus divinis, cum propositis circumstantiis; nam licet ve- rum sit censuram magis obligare ipsum ligatum, quam alios, quia in eo est causa censurae, et in eum directe fertur4 tamen tota illa major obligatio posiliva est, et hu- mana, et vinci potest, ut sic dicam, a ne- cessitale vitandi scandalum grave. Et eadem, vel forliori ratione, licitum mihi erit tali excommunicato dare sacramentum, si alio- tum etiam ex dictis de operatione ex metu quin mihi constet, illum ob talem urgentem cadente in constantem virum; tum etiam necessilalem et alioqui digne dispositum, quia is, qui ligatus est censura, potest coram iilud postulare. Eo vel maxime quod, si res Deo justificari per contrilionem, vel etiam per confessionem bona fide et dispositione factam; ergo cum sit sanctus. poterit sancta sancte tractare. Aliunde vero, supponitur censura esse occulta, etiam coram homini- bus, et secundum publicam existimationem habet jus saltem praesumptum ad usum sa- cramentorum; et alioqui suspendatur Eccle- Siastica prohibitio ob urgentem occasionem gravis scandali, ut supponimus; ergo nihil fingi potest, ob quod illa actio sit intrinsece mala, et quicquid dicitur de indignitate, vel morali deformitate, quam secum affert cen- sit occulta, ut supponimus, non polest pu- blice petenti communio denegari; si autem non publice, sed occulte petat, jam cessabit necessitas vitandi scandalum , et conse- quenter, neque digne petet, neque erit casus, in quo nunc versamur. 19. Propter quod scandalum vitandum li- cet actionem prohibitam per censuram exer- cere. — Advertunt tamen Doctores, quoties de necessitate vitandi scandali agitur, pro- prie, et in rigoreTheologico esse accipiendnm pro occasione, quae aliis datur committendi aliquod peccatum, sive illud sit in actione sura, nihil est prseter prohibitionetn, nec simili, quale esset in praesenti, si alii indu- moraliter explicari potest, quid aliud sit cerentur ad adulterium, dum inlelligunt cum censura non sit moralis malitia, et con- personam Ecclesiasticam aut religiosam sequenter nec deformitas propria, sed pcena propter tale crimen esse censura ligatam, quaedam, quae nec ex suo genere constituit et ideo non sacrificare; sive peccatum sit in hominem simpliciter malum aut indignum; actione dissimili, ut si inducatur populus ea neque ex tali specie pcense, nisi prout in- occasione ad murmurandum graviler, vel ad cludit prohibitionem, quae in praedicto casu temere judicandum, non solum iu ea occa- non obligat, ut ostensum est. Quanquam sione, sed etiam postea in aliis, vel ad ali- enim usus sacramentorum, et oblatio sacri- quid simile. Parum enim refert, quod peccata ficii sint actiones gravissimae inter eas, quae sint hujus vel illius speciei, praesertim si per censuram prohibentur, nihilominus cum mortalia sint; nam per omnia graviter lee- 18G DISP. VI. DE EFFEGTIBUS CENSUR^. dilur charitas; et ideo quodlibet scandalum teni audiendi Missam; et alioqui etiam sup- hujusmodi, procsertim publicum, est gra- ponitur scandalum ablatum; neque eliam vissimum damnum. Secus vero erit si scan- sequilur damnum temporale, ut supponilur; dalum non in eo rigore sumatur, scd vulgari ergo nulla ibi intervenit causa sufficiens, more, pro quadam admiratione, quae solet quae excuset. Observantia vero Ecclesiastici ex aliqua occasione hujusuiodi (quando nova praeccpti cle audienda Missa die festo, cum est, et extraordinaria) in plebe excitari, cum sit veluti materialis respectu praecepti (nam frequenti sermocinatione circa talem effcc- posset tunc omitti sine culpa), non est tanti tuni, et causas ejus, quae omnia, per se lo- momenti, quanti esl observanlia ipsius cen- quenclo, possunt contingere sinc peccato; et surae, quse formaliler, ac per se obligat ideo illud non est proprie scandalum ; et ne- ipsum sacerdotem; quae obligatio in Ecclesia cessitas vitandi illum rumorem non esset per gravior censetur. Cujus argumenlum est, se sufficiens ex hoc capite ad excusandum, quia longe gravior pcena propter illius trans- nisi inde oriatur alia excusatio dc vilanda gressionem posifa esl, scilicet irregularitatis. gravi infamia, quee ex hujusmodi rumore, et Item, quia haec obligatio directe cadit super frequenti dictitatione facile creari solet. ipsum sacerdotem; alia vero, scilicet, quod 20. Possitne ob publicam necessitatem po- populus Missam audiat in die festo, vel ad puli exerceri actio per censuram prohibita. — illud non pertinet, vel non nisi indirecte. Resolutio. — Solet autem hic ulterius quaeri, 21. Quanquam vero haec resolutio in hoc an, cessante scandalo gravi. ob aliquam pu- parliculari casu vera sit, et in omnibus simi- blicam ;necessitatem populi, liceat inlerdum libus, in quibus non intervenerit aliqua facere sacrum, per censuram prohibitum. gravis necessitas proximi, tamen, ubi haec Estque communis casus de sacerdote occulte intervenerit , aliud sentiendum est, quia excommunicato, quem in die feslo populus etiam tenemur diligere proximos sicut nos expectatad audiendum sacrum, neque habet ipsos, praesertim in spiritualibus. Et rationes alium a quo illud audiat, an possit talis sa- superius factae etiam hic habent locum ser- cerdos licite illud dicere, eliamsi alias possit vata proportione. Exempla autem moralia omittere sine scandalo, sub aliqua specie sunt, si proximus sit in exlrema necessitate aegritudinis, vel absentiae, vel certe aperte baptismi, pcenitentiae , aut Eucharistiae in pronunciando se esse exconimunicatum , articulo mortis, de quibus in propriis locis quando causa excommunicalionis talis est, dictum est in superioribus, et infra etiam ut nec inferat infamiam, nec aliquam notam, occurret sermo tractando de excommuni- vel scandalum, ut, v. gr., si esset propter catione. moram in solulione debiti, vel aliquid simile. Quam dubitationem late tractat Ugol., tab. 4, SECTIO IV. cap. 13, § 4. Breviter tamen respondeo, se- Quomodo suspendatur effectus censur». cluso scandalo, et mfamia, vel alio simili nocumento gravi, illam non esse causam 1. Superest dicendum de ultimo puncto su- sufficientem ad peragendum tale ministerium perius proposito, scilicet quomodo possit hic in statu censurie, ut senserunt Sylv. et Ang., effectus censurae impediri per suspensionem verb. Eucharistia 2, quos citatus auctor me- aliquam seu ablationem efficaciae ipsius cen- rilo sequitur. Et ratio est, quia in eo casu. surae. Duo aulem tantum videntur posse nullum verum incommodum sequitur ex cogitari modi, quibus haec suspensio fiat, omissione sacrificii; nam populus excusatur scilicet, vel per appellationem, vel per dis- a peccato ob inopiam ministri ; ipse vero pensationem ; nam tertius modus, quo solet minister, ob impotentiam legalem, seu pro- dici excommunicatio, verbi gratia, suspendi hibitionem ; ergo spirituale incommodum ad consensum partis, non est propria sus- nullum sequitur, quod in praesenti consi- pensio censurae quoad effectum ejus, sed est derari posset; nam illud, quod existimare ablatio ipsius censurae pro tali tempore, vel quis posset, de ipsa carentia sacrificii, et sub tali conditione infra tale tempus im- fructus ejus, non potest in considerationcm plenda, per absolutionem ad reincidentiam, venire, tum quia grave non est; tum etiam ut vocant, de qua infra suo Ioco dicemus. quia ex parte excommunicati per se et in- 2. Per appellationem non impediri censurae trinsece conjunctum est cum censura ; ex effectum. — Prior igitur modus suspensionis parte vero aliorum suppletur per volunta- non habet locum in censura, quia jure ca- 1 SECT. IV. DE SUSPENSIONE CENSURiE. 187 nonico statatum est, ut censura per appella- et ita contra jus divinum agit, et ideo pcccat, tionenr non suspendatur, ut constat ex cap. quamvis ipse excommunicationcm non in- Pastoralis, § Verum, et cap. Ad hoc. de currat propter illud delictum, quia hsec poena Appelat., et cap. Ad reprimendam, de Offic. tantum est de jure positivo. Denique hinc Ord., etcap. Is cui, § ult. de Sent. excomm., putat oriri, ut non subditi alicui Episcopo, et in G, ubi Glossse, et Doctores in hoc conve- etiamipseSummus Pontifex, teneantur vitare niunt. Et ratio est clara ex dict. cap. Pasto- excommunicatum a tali Episcopo, quia non ralis, quia censura secum trahit execulionem. tenentur ex preecepto Episcopi, sed ex di- Nam , licet Abb. in dict. cap. Ad repri- vino jure, quo cautum est, ut excommuni- inendam, putet, rationem hanc non esse in catus ab aliis vitetur, quamvis ab homine proposito sufficientem, tamen recte intellecta tantum excommunicatus sit. efficax est, quia si censura semel illata est 4. per dispensationem posse licite fieri, ut per sentenliam validam , cum appellatio in- exerceatur actio per censuram prohibita, terposita non tollat censuram, merito non ipSa manente. — Sed btec sententia falsum habet vim suspendeudi ejus effectum; quod habet fundamentum, ut ex dictis in superio- quamvis ex preedicta ratione ortum habeat? ribus constat. Quapropter dicendum censeo,, proxime tamen et proprie fundatur in ipso per dispensationem legitimam fieri posse, ut positivo jure; et ideo, quantum ad nos per- qUis sine peccato exerceat actum censura linet, hic nulla superest difficultas. An vero prohibitum, etiamsi a censura non absol- illa appellatio possit habere alios effectus, et vatur. Probatur, quia haec prohibitio esl tan- quomodo, ac quando fieri debeat, consu- tum de jure humano, ut supra ostensum est; lantur Canonista3 citatis locis, pracsertim ergo potest dispensari per potestatem huma- Gloss. in verb. Suspendatur, dict. cap. Ad namjhaec enim regula generalis est; nequc reprimendam , et ibi Abb. , num. 6, et est ulla ratio constituendi in hac materia Navarr., in cap. Cum contingat. deRescrip., peculiarem exceptionem. Item inductione in caus. null. 6, 4 4 et 45, et Sylvest. Ex- variis effectibus censura3declararipolest;nam comm. 10, et verb. Appellatio. per excommunicationem fit aliquis incapax 3. Anpcr dispensationem, manente censura, beneficii, ita ut collatio non teneat, tamen ejus effectus impediri possit. — Prima opinio. extra controversiam est posse in hoc dispen- Circa aliud membrum est gravior diffi- sari. Unde ex omnium sententia, si Summus cultas, an per dispensationem fieri possit, ut, Pontifex alicui conferat beneficium, sciens manente censura, effectus alioqui per illam ipsum esse excommunicatum, collatio facta prohibitus Iicite fieri possit. Quidam enim tenet, quia censetur cum illo dispensare, ut censent non posse in hoc cadere humanam tradit ipse Covarr., cap. Alma, parl. 4, §7, dispensationem; de hac enim loquimur; nam num. 2; et in cap. Postulastis. de Cleric. de divina dispensalione nec dubium esse excomm. min., dicitur, excommunicatos non potest, neque ejus speculatio nunc esset ali- posse retinere beneficia sibi collata nisi cum cujus utilitatis. Quod ergo Ecclesia in hoc eis fuerit misericorditer dispensatum; ergo dispensare fion possit, saltem in aliquibus eadem ratione potuisset a principio dispen- effectibus censuree, v. gr.. in communicatione sari, ut collatio facta esset vaUda. Praeterea, in divinis cum excommunicato, vel ut ipse de privatione civilis seu humanee communi- excommunicatusilliscommunicet, tenetGov., cationis certissimum est, jure Ecclesiastico cap. Alma, part. 4, § 4. Fundamentum ejus esse introductam, et ita etiam posse in ea est, quia haec prohibitio non est de jure hu- dispensari, quod nec Covarr. videtur negare, mano, sed divino; imo inferius, § 2 et 3, sed solum de communicatione in sacris, quia sentit esse, non de jure divino positivo, sed hanc putat esse contra jus divinum, aliam naturali; quod si verum est, non solum vero solum contra humanum; cum ergo osten- Ecclesia, sed nec Deus ipse posset in hoc sum sit, hoc discrimen falso assignari, quia dispensare; citalque in eam sententiam alios utraque communicatio est solum contra jus auctores, prtesertim Majorem in 4, dist. 48, humanum, fit, ut prior etiam differentia queest. 4, et Jacob. Latom. , art. 7 cont. nulla sit. Denique jam ex parte dispensatum Luther. Ex quo inferl, non posse Summum est per Extravagantem Ad evitanda , cum Ponlificem absque peccato audire Missam ab aliis ut possint communicare etiam in sacris homine excommunicato, etiamsi ipse dederit cum excommunicato non denunciato; ergo e ei facultatem dicendi, quia non potuit dare, contrario si expediret, preesertim in parlicu- 188 DISP. VI. DE EFFECTIBUS CENSUR7E. lari aliquocasu, possetdispensnri cumaliquo sura, non habere ad dispensandum in illa, excommunicalo, ut sacra contingeret, seclusa quia, ut minimum, tanta jurisdiclio necessa- alioqui omni irreverentia, vel circumstantia, ria erit. An vero Episcopus possit dispensare qure posset actum pravum reddere, quod fa- hoc modo in censura, qnam ipse tulit, dubi- cile fieri posse ex superioribus constat. tari potest, quia, ul multi Canonista3 dicunt, 5. Papam, posse hanc dispensalionem conce- Episcopus potest dispensare in omnibus, in dere. — Ex quo fit, hanc dispensationem quibus Papa, nisi sit illi prohibitum; sed nul- maxime posse concedi a Summo Ponlifice, in libi legimus hanc dispensationem esse reser- quo est suprema Ecclesiae potestas ; et eodem vatam Papae : ergo. Quoe ralio non procedit in modo, quo dari potest in aliis legibus Eccle- Praelatis inferioribus Episcopo, quia non ha- siasticis; nam, ut juste detur, causa legitima bent tam perfectam jurisdiclionem sicut ille, intercedere debet; si autem sine illa illicite neque dispensare possunt in communi, nisi concedatur, nihilominus valida erit; hcec quatenus eis conceditur speciali privilegio; enim est generalis regula similium dispensa- prohibitio autem heec censurarum ad jus com- tionum. Unde, quo haec gravior esse videtur mune pertinet, ut statim dicam, et nunquam ex suo genere, eo mnjorem causam requirit; potestas haec dispensandi in censuris concedi- et similiter, quo actus, in quo dispensandum tur, sed absolvendi tantum. est, fuerit gravior, qualis est receptio sacra- 8. Episcopi non habent hanc potestatem. — menli, aut minislerium Missee, eomajoretiam Sed et de Episcopis probabilius censeo (ge- causa necessaria erit. neralim loquendo) non habere hanc potesta- 6. Quo fit, non esse in universum verum , tem. Quod uno verbo attigit et affirmavit Papam peccare communicando in sacris cum Ugol., tab. 4, cap. 40, § 6, num. 4, citans excommunicato, sed solum quando id faceret Socinum Sen., in c. Officii, de Sent. excom., sine causa legitima; hac vero intercedente, num. 471. Qui, dum peculiariler negant Epis- sicut potest dispensare cum aliis, ita et se- copum dispensare posse, ut excommunicatus cum vel cum excommunicato in ordine ad actus ei prohibitos sine absolutione exerceat, ipsum Papnm. Communiter autem non vi- tacite insinuant Pontificem Summum id pos- detur esse in usu hujusmodi dispensatio, vel se, ut asseruimus. Cur aulem Episcopus hoc quia raro occurrit hujusmodi causa, vel quia non possit, nullam rationem afferunt. Ego aliud remedium inventum est magis absolu- vero existimo rationem esse, quia in rebus tum, et preesentaneum, scilicet absolvere pro jure communi, et universa Ecclesia prohibi- tunc excommunicatum solum ad talem effec- tis, dispensare non possunt, nisi ubi, vel ipso tum, prout communiter fieri solet incollatione communi jure eis conceditur, vel aliqua re- beneficiorum. Si tamen expediret aliquando cepta consuetudine et traditione. Ita enim non absolvere simpliciter, sed tanluin dare censeo limitandam esse illam propositionem licentiam ad illum actum per modum dispen- aliquorum Canonistarum, nam contraria sen- sationis, nihil obstat quominus possit fieri. tentia et verior est, et hoc tempore commu- Nisi forlasse quis contendat, illam non fore nior, et fere aperte colligitur ex c. Dilectus, dispensationem, sed absolulionem quasi par- de Tempore ordinationis, et fundari etiam tialem censurse. Sed erit contentio haec de potest in cap. At si clerici, § De adulleriis, modo loquendi, cum res jam constet; et mo- de Judiciis, ubi hcec res communiter dispu- dus loquendi usitatus non est, nec in rigore tatur; et in Theologia in materia de leg., et verus, quia nec a censura per partes quis statibus, et potestate Papoe, et Episcoporum, absolvilur, ut colligi potest, si recte ponde- tanquam in propriis locis tractatur. Hoec au- retur, ex Clem. ult.; de Sent. excomm., in tem potestas , de qua loquimur, nec jure priore ejus parte; neque necesse est uti communi illis conceditur, nec consuetudine verbis, aut forma , quse absolulionem indi- reccpta est, nisi fortasse in aliqua re minima, cent; et quia revocala dispensatione, actus ut dandi licentiam ad loquendum cum aliquo; maneret prohibitus sine nova censura; ergo quae proprie non potest dici dispensatio, sed Don prrecesserat absolutio, sed dispensatio. declaratio justae causee, ex qua ipsum jus 7. An inferiores Prxlati possint in hoc dis- commune id facere permitlit; alioqui neque pensare. — Sed queeres, an etiam inferiores illud licite fieri posset. Preelati possint in hoc dispensare. In quo 9. Num possit Episc. dispensare , ut colla. unum esl cerlum, scilicet, Prcelatum, qui non tio beneficii excommunicato facta valida sit, habet jurisdictionem absolvendi a tali cen- — Atque hinc dicit Glossa in c. Poslulaslis SECT. IV. DE SUSPENSIONE CENSURjE. 4£9 de Cleric. excom. ministrant., verb. Dispen- et ratam facere collationem, sicut de Ponlihce satum posse Episcopum dispensare in hoc maximo diximus; at vero oppositum constat particulari effectu, quod collatio beneficii ex- ex illo textu, in quo statim poena imponitur communicato facta valeat, quam ibi Abbas, Episcopis hoc scienter facientibus, et suppo- n. 8 et alii sequuntur fundati in illo textu, nitur, factum non tenere, si ipsi facere prae- in quo talis dispensatio permittitur absolute, sumant. Ac denique hanc sententiam aperte et sine restrictione; quandocumque autem tenet Covarruvias, cap. Alma, 1 part., § 7, dispensatio aliqua in jure permittitur, signum num. 8. est etiam Episcopis concedi, ut est eliam \\. Cur excommunicatus abuno Episcopo eommunis sententia Canonistarum , argum. pro tota Ecclesia vitandus sit. — Ad funda- cap. Nuper, de Sent. excomm. Verumtamen, menla contrarioe sententiae jam responsum si recte attendatur ad cap. illud Postulastis, est. Ad illnd vero postremum de excommu- in eo non dicitur posse dispensari cum ex- nicato a particulari Episcopo, an vitandus sit communicato, ut collatio ei facta valeat, sed in tota Ecclesia, Scotus, in 4, dist. 19, q. 1, posse dispensari cum eo, qui beneficium ex- art. 5, ex opposito fundamento dixit non esse communicatus obtinuit, ut illud retineat. sci- ubique vilandum, propler limitatam excotn- licet postea absolutus; ita enim inlelligen- municantis jurisdictionem. Sed alienum hoc dum id est; neque enim Pontifex daret est ab usu Ecclesiae, et canonum praeceptis; facultatem dispensandi cum excommunicato et ideo non oportet ad aliquod extremum de- perseverante in sua contumacia, ut benefi- clinare. Fatendum est enim, excommunica- cium male partum retineat. Est autem longe tum esse ubique vitandum, non quia jure diversum dispensare, ut collatio beneficii, divino itacautum sit; alias etiam de exlerna, facta excommunicato, a principio sit valida, et civili communicatione idem dicendum vel dispensare, ut collatio, qua3 prius nulla esset, quod Covar. non concedit; nec propter fuit, valere incipiat, ut perse notum est; nam solam jurisdictionem particularis Episcopi; prior dispensatio formaliter et directe est ad sed propter institutionem talis censurae, qaae impediendum effeclum excommunicationis, auctoritate totius Ecclesiae ita facta est, ut, a et cedit in favorem ipsius excommunicati, quocumque applicata fuerit, hanc universa- dum excommunicatus est, imo dum excom- lem vim habeat, ut in Concilio Nicen., cap. 5, municatur; posterior vero non est dispensa- aperte dicitur; et m cap. Sicut Apostoli, cum tio excommunicationis, nec impedit effectum duobus sequentibus insinuatur, 11, quaest. 3, ejus, sed supponit potius censuram habuisse et est fere aperta declaratio Innocent. III, in suum effeclum, et postea remedium illi adhi- cap. Ad repnmendam, de Offic. Ordinarii, bet post ablatam censuram. Neque enim de et latius infra suo loco dicetur; et videri ratione censurae est, ut malum illud remedio etiam&potest Soto, dist. 22, quuest. 2, art. 1 . careat; unde non est favor concessus excom- municato, sed jam absoluto, et ideo in nulla DISPUTATIO VII. re obstat censurae. Non ergo polest sumi ar- gumentum ab una dispensatione ad aliam; de ABSOLUTIONE, et mcdis, quibus censura nam, quod textus ille de postericri tantum tolli potest. dispensatione loquatur, manifestum est, tum quia post illa verba, Nec illi valent ea licite Diximus in principio hujus materiae, cen- retinere, immediate subjungitur, Nisi cum eis suram talem esse pcenam, quae perpetua non fuerit misericorditer dispensatum; tum eliam sit ex vi suae institutionis, sed auferri possit. quia in proxirne sequentibusconcluditur talis Imoaddidimus postea talemesse, utauferenda ratio, Cum ea non fuerint canonice consecuti; sit, quoties causa cessaverit, et correcta fue- solum ergo fit sermo de dispensatione, per rit contumacia; superest ergo, ut, postquam quam collalio, quae nulla fuit, ratificatur. de vinculo censurae omnia tractavimus, quae 10. Unde non censeo posse Episcopum in in communi desiderari possunt, de illius hoc dispensare, ut collatio beneficii, facta ex- etiam solutione pauca dicamus. In qua re ex- communicato, in principio ratasit. Quod inde plicanda, brevius quidem agemus, eumdem confirmari potest, quia alias Episcopus scien- tamen ordinem observabimus, prius de po- ter dans beneficium excommunicato, quocum testate, deinde de actu ejus, et de modo quo dispensare posset,censendus esset dispensare debet rile seu recte fieri, disserenles. 190 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. 2. Censuram tolli posse per absolutionem SECTIO I. ostenditur. — Nihilominus dicendum est, An censura per solam absolutionem tolli possit. censuram proprie et perfecte solum tolli per absolutionem. Assertio haec duas habet par- \ . Quod censura tribus modis auferri pos- tes : prior est affirmativa; quae est certissima sit. — Ratio dubitandi. — Cum censura per et de fide, scilicet censuram posse tolli per modum cujusdam accidentis sit in eo, qui absolutionem ; constat enim primo ex illis ipsa ligatus est, ut supra declaravimus, ad verbis : Quxcumque ligaveritis vel solveritis • modum etiam aliorum accidentium deslrui si enim ex illis recte colligimus potestatem seu lolli posse intelligendum est. Assignant ligandi per censuras, multo magis solvendi autem philosophi varios modos, quibus acci- ab illis; nam quoad formam verborum est dentia corrumpi possunt, qui ad tres redu- aequalitas; quoad materiam vero, solutio est cuntur, scilicet, ad destructionem subjecti, et per se, ac proprie intenta; Tigatio vero quasi ex absentia termini vel causee a qua acci- coacte, ob contumaciam ipshls hominis etad dens pendebat, vel per actionem contrarii. illam comprimendam. Si autem in Ecclesia Videtur ergo eisdem modis posse auferri cen- est haec potestas, erit etiam efficacitas in sura. Primo per mortem ejus, qui ligatus ipso actu, alioqui impertinens et insufficiens erat; nam destructo subjecto, tollitur capaci- vel polius nulla esset potestas. Potest er^o tas censurae; ergo et censura ipsa; neque censura per absolutionem tolli. Et hoc con- enim in cadavere manere potest, cum non sit firmat usus Ecclesiae, et iunumera decreta cjpax obligationis aut cognitionis. Nec in quee nunc superfluum est referre; ea enim anima separata, cum jam sit extra Ecclesiae necessario in sequentibus attingeinus. Ratio forum. Secundo videtur per sese tolli ablata veroest, quiaabsolutiohaec actus est jurisdic- omnino causa censurse, id est, facta condi- tionis, ut sumitur ex cap. unico de Major. et gna satisfactione, quam Ecclesiae obedientia obedient., in 6, etcap. Venerabilibus,§Porro postulabat; nam destructo necessario funda- et fere in omnibus aliis, de Sent. excomm. mento, sua sponte corruit quidquid eedifica- in 6. Et per se videtur manifestum, cum sit tum erat. Quod maxime videtur habere lo- vel sententia quaedam, vel revocatio poenae cumquando censura ipsa adcertum terminum et obligationis impositae ab habente jurisdic- eral imposita, ut interdum fieri solet, ut con- tionem, quae sine aequali vel superiori juris- stat ex cap. In loco, 5, quaest. 4, nam quod dictione fieri non potest; jurisdictio aulem, ut usque ad certum terminum impositum seu perfecta sit, non debet esse ad ligandum tan- praeceptum est, finito termino non obligat, tum, sed etiam ad solvendum, alioqui non cum voluntas ferenlis censuram ultra prae- esset in aedificationem, sed potius in destruc- fixum a se terminum non operetur. Et eadem tionem. Quod maxime verum est in praesente ratione videri potest censura lata ab homine materia, cum censura per se considerata no- tolli per mortem ejus, qni illam tulit, tum cumentum inferat, eliam spiriluale. De hac quia censura videtur similis cuidam prae- igitur parte nulla est difficultas. cepto prohibenLi, tali personae ab homine im- posito; sed praeceptum hujusmodi cessat per Censuram nonnisi per absolutionem tolli. mortem praecipientis, quia pendet ab ejus poLestate, et haec cum vita tollitur. Propter 3. Censuram non tolli per mortem illa li- quod superius dicebamus, si censura sit sub gati. — Altera pars negativa seu exclusiva conditione lata ab honiine, illo mortuo, non probanda est, discurrendo breviter per alios incurri, etiamsi impleatur condiiio, quia per modos insinuatos, quibus eenmrra tolli posse mortem ejus cessavit praecepli obligatio; videbatur. Primus erat de morte ipsius sub- ergo eadem ratione cessabit efficacia et obli- jecti affecti censura; in quo Palud. in 4, dist. gatio censuraa, mortuo ferente. Tertio pote- 18, quaest. 1, art. 1, n. 8, absolute dicit mor- xit censura tolli per absolutionem tamquam tuum jam non esse ligatum, si in charitate per acLionem contrariam, quanquam si veri decessit, etiamsi ante absolulionem a censura sint alii niodi in argumentis propositi, hic ul- mortuus fuerit. Videtur autem intelligere, tiinus solum habebit locum, quando absolutio non esse ligatum censura; nam de culpa per data fuevit, antequam omnino tollatur causa se notum erat; et quia inde infert, posse fieri censurae, quia alias jam esset ablala censura, parlicipern oralionum, et suffragiorum, se- et sic nihil operaretur absolulio. cluso scandalo. Jo»'a tamen canonica docent SECT. L AN CENSURA PER SOLAM ABSOLUTfONEM TOLLI POSSIT. 191 illnm , indigere absolutione, ut palei «x cap. iterum nobis redire necesse sit) quacumque A nob.s 2, et c. Sacris, de Sent. excom., et in ratione homo sit absolutus a censura in arti- cnp. Is cui, eodem tit., in 6. Et similem ca- culo mortis etiamsi non a proprio iudice vel nonem refert ex Concilio Epaunensi Burchar- parocho, vel alio habente jurisdictionem extra dus, hb. II su. Deer, c. 45. Sed Ionge di- iilum articulum, sed a simplice sacerdote ab- versum est, quod m illo Concilio traditur, solutus sit, postea non indigere nova abso- cap. 28, ut postea videbimus. Cmtera vero ktione. Quod notavit Glossa in dict cap A jura citata videntur supponere hommem hu- nobis, verb. Non potuerit. Et merito quia jusmodi post mortem manere ligatum cen- ilia absolutio vera fuit, et ex jurisdictione Ve- sura ; nam absolutio non habet locum, nisi luti delegata ipso jure omnibus sacerdotibus ubi vinculum durat. pro aio articulo, ut colligitur ex cap. Ea nos- 4. Mortuus proprie non absolvitur a ceu- citur, et cap. Non dubium, cum aliis de Sent sura, sed declaratur decessisse absolutus co- excom. et significatur in Concil Trident ram Deo. -^ihilominus Navarr. in Summ., sess. 1 4, cap. 7, et superius tractando de ca- cap. 27, num. 2/1, ait mortuum non proprie suum reservatione, dictum a nobis est, Ouod absolvi, sed denunciari, et declarari Ecclesi» Glossa praedicta, quam aliqui Canonistm se- decessisse absolutum coram Deo, ut pro eo quuntur, extendit ad absolutionem censurae oranpossit;etdicitessesentenliamAbbatis, a laico datam. Sed immerito, ut infra os- et communem m dict. cap. A nobis; et idem tendam; nam absolutio data a laico nulla esf sentit Castro, lib. 2 de Justa hferet. punit, in data vero a sacerdote est valida, et ideo non finejetCovarr, c.AIma, Ipart, §11,n.8. est cur iteretur, ut sumitur ex cap. ult de JNihilommus tamen addit ibidem Covarru- Sepult., et cap. In litteris, de Raptoribus' yias, Ecclesiam solvere mortuos, non quoad 6. Hxredes tamen tenentur implere satis- msos sed quoad actus, et effectus per vivos factionem realem, quam defunctus promisit agendos erga mortuos, Et Navarr, cap. 23, - Tenebuntur autem haeredes ad implendam num 32, dtans Summam Rosellam, verb. satisfactionem, quam defunctus promisit, et Absolutw 1, § 31, dicit simpbciter, hujus- debebat, quantum per usum externarum fa- modi mortuum posse, et debere absolvi. Et, cultatum impleri potuerit; nam ad alias ac- cum jura ita loquantur, merito possumus tiones, seuobligationes personales non tenen- ita loqu, Nam, licet censura non feratur pro- tur, ut constat. Et ita intelligendum est pne in hominem jam mortuum, tamen; quaa dictum cap. A nobis 2, vers. ttxredes, et su- Jala fuit, manere aliquo modo in eo potest, mitur ex cap. ult. de Sepultur. Si vero ipsi vel potius respectu illius, quatenus ratione etiam sint in mora, poterunt per alias censu- talis censurae excommunicationis, v. gr, et ras compelli; illa vero, qua3 in defuncto fuit corpus ejus adhuc est mhabile ad sepulturam |n eos redundare non potest. Ecelesiastieam, et anima, ut sit particeps communium orationum, et suffragiorum Ee- clesiaa, quaa inhabilitas solum permanet in prohibitione, quae respectu vivorum durat; et ideo dicitur talis absolutio fieri quoad actus vivorum. Quoad hoc tamen non est tantum declaratio seu denunciatio vinculi ablati sed est vera ablatio, et relaxalio talis vinculi prout aliquo modo durat, quia non solura propter scandalum, sed etiam propter Eccle- siee prohibitionem, non licet hujusmodi ex- 7. Defunctus ante mortem non absolutus a quo possit post mortem absolvi. — Verumta- men, si defunctus non fuit absolutus ante mortem, ut postea absolvi possit necesse est in primis, ut ante mortem saltem prrebuerit signa contritionis, quibus ostenderit se a con- tuu.acia recessisse, et ad obedientiam Eccle- siae rediisse; alioqui et ipse indignus erit ab- solutione, et hsec sine fructu illi concederetur; et ita supponitur in dicto cap. A nobis. Dein- de etiam tunc non poteri absolvi a quovis ■ - » — ~~ -~— — «""^ u«jii uuicu ausuivi a uuuvis commumcatum ante absolutionem sepelirein sacerdote, sed ab illo tantum, a quo vivens loco sacro, vel participem facere communium ^uffragiorum. Sic igitur verum est, etiam hujusmodi censuram tolli per absolutionem, et non per solam mortem. 5. Absolutus a censura in articulo mortis etiam a simplici saoerdote, non indiget alia absolutione. — Advertendum est tamen cum absolvi potuisset, ut recte Navarrus notat, quia jam cessavit necessitas articuli mortis, in quo datur facultas cuilibet sacerdoti, ut possit absolvere a peccatis, et consequenter, utpossit absolvere a censura, quia haac abso- lutio necessario praecedere debet. Cum ergo post mortem jam non possit absolvi a pecca- pra3dictisDoctonbus(neadhancabsolutionem tisjam etiam non instat necessitas absolvendi 192 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. eum a censuris; et ideo ab habente ordina- ex c. Qua fronte, de Appell., tamen hoo riam poteslatem, vel delegatam, procuranda ipsum ostendit censuram nec esse abMam, est illa absolutio, ut in eodem cap. A nobis, donec per absolutionem tollatur, quod plane tradiiur. Ubi etiam insinuatur, ad eam pro- colligilur ex c. Gum consideres, de Sentent. curandam haeredem teneri, vel eum, qui cu- excommun. Quod ita fieri merilo institutum ram geritanimae defuncti, ad cujus spirituale est, tum ut quod juridica et publica potes- commodum, atque etiam ad decentem hono- tate ligatum erat, eadem dissolvatur; tum rem conferri potest hujusmodi absolutio. Ad- etiam quia licet, quoad tollendam contuma- dit vero Navar., si censura occulta sit, ideo- ciam, et obediendum Ecclesiae, satisfactum sit, que defunctus jam sit in loco sacro sepultus, non tamen est sufficiens pcenitentia acta pro dissimulandum potius esse, quam absolutio- culpa commissa. Et heec saepe imponenda nem procurandam, quia jam fere nullius est est, cum absolutio conceditur, ut inferius di- utilitatis, nam, si non decessit in gralia , cemus. Ab hac vero generali regula aliqui nihil proderit absolutio a censura; si vero in excipiendam putantillam censuram, quae fer- gratia decessit, apud Deum est absolutus, et tur sub hac conditione et forma, Donec satis» coram Ecclesia habetur ut absolutus, quia feceris. Sed non opinor limitationem esse ne- non judicat de occultis. Et maxime, quia post cessariam, de quo statim dicam. extrav. Ad evitanda, hujusmodi excommuni- 9. Sicut censura pro definito tempore ferrx catus occultus , cum denunciatus non sit, nonpotest,itanegueadcertum tempusdifferri non est exclusus ab communicatione fidelium ejus absolutio. — Altera pars illius difficulta- ex parte ipsorum. Alioqui vero manifestare tis erat de censura, quae fertur pro definito illam rem occultam, posset generare aliquam tempore. Ad quam breviter dicitur, suppo- infamiam vel scandalum; et ideo tacendum nere falsum, loquendo proprie de censura, potius est. Quae opinio Navarri satis proba- quatenus veram rationem censurae habet; bilis mihi videtur. Neque existimo eum, qui nam propriusejusterminussolum esse debet, bona fide et sine culpa excommunicatus mo- quantum contumacia duraverit; nec fieri po- ritur occulta censura, si alioqui decedit in test, ut censura usque ad praefixum lermi- gratia, privari fructu communium suffragio^ num ita ponatur, ut, eo elapso, cesset, etiam rum Ecclesiae, ex inlentione ejusdem Eccle- si contumacia duret. Esset enim hoc contra siae. Nihilominus tamen si occulte eliam pos- finem censurae, qui est comprimere contuma- set absolvi, et absque ulla infamia alicujus ciam; et contra rectitudinem justiliae; nam periculi seu nocumenti, optimum esset illam daretur occasio peccatori permanendi in sua absolutionem procurare, et aliquid ulilitatis contumacia, dum scit, elapso tali tempore, afferre posset, si fortasse verius est, absque cessaturam censuram, et prius non esse absolutione non frui Ecclesiae suffragiis, de tollendam, eliam si resipiscat. Quodetiam est quo postea suo loco disseremus. contra omnia jura, quae dicunt, exhibita sa- 8. Censuram non tolli per solam emendatio- tisfactione, concedendam esse absolutionem, nem seu resipiscentiam ligati. — In secunda ul in dicto c. Qua fronte, et in c. Ex litteris, difficultale tria puncta tanguntur, ex quibus de Constit., et c. Cum contingat, de Officio primum nullam habet difficultatem. Nam deleg., el aliis, quae ibi a Doctoribuscitantur, certum est, censuram semel contractam non qui in hac doclrina consentiunt. Cum ergo tolli ipso facto propter emendationem solam, resipiscentia peccatoris non habeat terminum vel quamcumque satisfactionem peccatoris; definitum, repugnat plane fini, et natura? quamvis enim contumacia praecedere neces- censuree, ut pro definito tempore imponaturj sario debeat ad censuram ferendam, non ideoque per solum lapsum temporis nunquam tamen necessario durare debet, ut censura tollelur. Quapropter etiam in superioribus duret. Quia illa causa non est ita funda- annotavimus, quoliescumque privalio aliqua mentum censurae, ut in illa quasi nitatur, ut communionis Eucharistioe, vel alia similis relatio in suo fundamento, neque ita ut sit suspensio, pro certo tempore absolute, et causa, a qua ille effectus pendeat in conser- sine ulla condilione ponitur, illam non esse vari, sed in fieri tantum; sicut culpa est censuram, sed pcenam quandam alterius ra- causa poenre, et tamen saepe durat pcena post tionis, quaenon pro conlumacia reprimenda, transaciam, imo et post remissam culpam. sed ut pocna pro delicto commisso pure im- Itaque, licet post exhibilam condignam satis- ponitur. factionem absolutio a censura tribuenda sit, SECT. I. AN CENSURA PER SOLAM ABSOLUTIONEM TOLLI POSSIT. 193 An censura sub conditione lata, Donec satis- piunt; absolutio aulem aclus legilimus esl; feceris, satisfactione exhibita, ipso facto et alia, quse seclione 3 tractabimus. tollatur. 42. Secunda opinio. — Nihilominus alii censent, quando fertur censura illo modo, 10. Sed hic insurgit difficultas; nam, licet non esse necessariam novam absolutionem, censura non imponatur ad tempus prsefixum, post exhibitam salisfaclionem. Ita. tenet Co- potest tamen indefinite poni sub illa condi- varruvias, citato loco, retractans quod dixe- tione, Donec satisfeceris; ergo potest hoc rat in epitome 4 Iib. Decretal., 2 p., cap. 6, sensu ferri, ut duret usque ad illucl tempus, num. 16, et sequens Alciatum, qui in hoc in quo exhibita fuerit salisfactio, quodcum- recessit a communi opinione Canonistarum, que illud fuerit, et non amplius; tunc ergo quantum ad excommunicalionem perlinet; ipso facto absque alia absolutione tolletur nam de suspensione et interdicto idem alii censura ; est aulem usitatus hic modus cen- sentiunt. De suspensione eliam Glossa in suram ferendi; ergo ex hoc capite non pro- dicta Clement. 1 de Decim., verb. Donec, cedet generaliler conclusio posita, sed tantum quam Abbas, et alii sequuntur. De interdiclo in censura, quae absolute et sine tali condi- vero Gloss. in c. Non est vobis, verb. Donec, tione ferlur. de Sponsalibus , quam alii eliam sequuntur. 11. Prima opinio. — Fundamentum. — Hinc vero sumit Alciatus argumentum ; nam Evasio. — Replicatio. — Circa hoc punctum si in suspensione, et inlerdicto hoc habel lo- controversia est inter Doctores, et magna cum, ergo non repugnat censurre, utsic, tolli diversilas opinionum, quam late tractat Co- absque nova absolutione, impleta satisfac- varruvias, in c. Alma, 1 part., § 11, num. 5, tione; ergo neque etiam est contra rationem etseq. Multi enim asserunt, non obstanteilla excommunicationis, ut sic; nara sub eadem conditione, necessariam esse novam absolu- forma ferri solet, et nihil habet vel in jure, tionem a censura; et consequenter conditio- vel ex aliqua alia ratione, ob quod ei spocia- nem illam nihil operari, sed explicare cau- liter hoc repugnet. Dicetur fortasse, suspen- sam, et rationem censurse. Ita Gloss. iu sionem et interdiclum aliquando ferri per Clem. 1 de Decimis, verb. Donec, et Abbas, modum pcenee tantum, et non per moduns inc. 1 de Judic, notab. 6, cum aliis mullis, censuree; excommunicationem vero non ita qui hoc non de omni censura, sed de excom- ferri, et hinc posse oriri differentiam illam. municatione affirmant; nam de suspensione Sed, quidquid sit de antecedente, non recte oppositum docent, qui idem censent de inter- hic applicatur; nam, quando interdiclum, dicto, uno, vel allero excepto; quee omnia v. gr., infertur donec fiat satisfactio, illa refert ibiCovarruvias; quam vero constanter pcena medicinalis est, et ad compriniendam loquantur, stalim dicemus. Fundamentum contumaciam direcle inflicla ; ergo imponitur hujus senlenlise est generale principium po- sub propria ratione censurae; quid enim aliud situm, quod vera censura, non nisi per abso- desiderari polest ad rationem censurae? Praa- lutionem tollitur, quod in jure canonico et terea fundamentum prioris sentenliae non ralione fundatum est, ut vidimus. Respon- videtur solidum, quia non repugnat absolu- deri potest, tum etiam non tolli censuram tionem sub condilione ferri, ut ex opinione absque absolulione, sed absolutionem simul Navarri et aliorum videbimus sect. 1; ergo dari cum ipsa censura, tamen sub conditione recte intelligimus in illa forma ferendi cen- de futuro, et ideo a principio, cum censura suram includi absolutionem conditionatam in infertur, non operari absolutionem, quia non futurum, et ex vi illius postea tolli censuram est posita conditio ; posita vero conditione, expleta conditione. scilicet satisfactione sufficiente, statim ope- 13. Dubii resolutio. — Cum igitur haec rari. Atque ita sine nova absolulione tollitur controversia ex hoc fundamento pendeat, non censura, non tamen omnino sine absolulione, potest plene definiri, donec illud examine- nec ex vi solius satisfactionis, sed ex vi mus, quod in quartam sectionem differimus, absolutionis conditionataa prius concessse, ne ordinem pervertamus. Nunc solum duo quae, posita conditione, trapsit in absolutam. dicimus : unum est, quidquid in illa contro- Contra hanc vero responsionem objiciunt versia dicatur, non recedi a generali regula preedicti auclores, quia absolutio non potest a nobis posita, quia etiamsi sentiamus in eo esse conditionata, quia, ut de Reg. jur., in 6, casu non requiri novam absolutionem, nihilo- cUeHur, actus legitimi conditionem non reci- minus non tollitur censura sine absolutione, xxin. 13 JTi DISP. VII. DE ABSOLUTTONE A CENSCRA. B antiqua absolulio, sub conditione laln , niortuo excommunicanlc , absoUitionem ad postea operatur, expleta condilione. Secun- successorem pertinere; suppoi it •<: ergo ex- rium est, aliud esse loqui de poteslate ferendi communicationem durare. Idcm babetur ex censuram vel excommunicationcm sub ea c. Pastomlis, § Prreterea, de Offic. ord. Et forma et sensu. De qua potestate maxime ratio est, quia pcena jure imposita non cessat videntur disputare Doctores pnedicti. Aliud per mortem imponentis; transil cnim ia rem vero esse disputare de ipso actu supposita judicatam. Item, quia censuroeab inslitutione polestale. Et in hoc est valde consideran- polius, quam ab executore, vcl judice illas dum, an verba legis, aut sentcntiae in eo applicante, habent suam naturam permanen- sensu proferantur; nam, quandocumque fe- teoaa et stabilem; ila vero instituUe sunt, ut runtur negative sub hac forma : A qua non non pendeant in conservari a vita, vel juris- liberenLur, aut absolvantur, donec satisfa- diclione ferentis, sed tantum in fieri , ut ciant, sine dubio non conceditur absolutio in etiam probat usus Ecclesiai. Neque in hoc alia futurum, sed prohibetur judieibus, ne antea occurrit difficullas, praeternonnullas, qute ad censuras rclaxent. Exemplum oplimum est singulas censuraS in parliculari pertinent. in c. Quanquam, de Censib., in 6 , ibi : Nec c.b excommitnicatione hujusmodi absolutio- SECTIO II. nem , vel inlerdicti relaxationem obtineant, ec, etc. Ubi obiter adverlenda est diversL- Quis ptmit a censuris ab homine latis absolvere. tas illorum verborum, absolutio, et reiaxatio; nam significari ibi videlur, inlerdictum non \. Preelermittenda hoc loco sunt generalia tolli absolulione, sed relaxatione, quod etiam fundamenla, et communia fere ad tolam ju- repugnaret conclusioni posita?. Sed ideo Pon- risdictionem Ecclcsiasticam fori contentiosi; tifex ita dislinxit, quia loquebatur de inler- et supponendum hauc potebtatem absolvendi dicto locnli; absolutio aulem in rigore sumpta a censura ad jurisdictionem Ecclesiasticam videtur referri ad personas; et idco, quando pertinere; ac proinde illam esse in paslori- toilitur interdictum a loco , rclaxari polius bus, primo in Pontifice, deiude in Episcopis dicitur, quam absolvi; nos vero maxime lo- vel Episcopalem jurisdictioncm participan- cuti sumus de absolutione in ordine ad per- tibus. Rursus posse interdum esse orclina- sonas, et, latius loquendo, sub illa etiam riam, aliquando vero delegatam. Pneterea, rclaxationcm compreheiidimus. Idem censeo, ut persona sil capax hujus poteslatis, suppo- (juolies lex, vel sententia verbis ulitur quasi nendaa sunt communes conditiones, ut quod . missoriis, vel impcralivis, ut : Si satisfe- sit membrum Ecclesiee militanlis, et similes, cerit, absolvatur, vel absolvctur, et similibus, de quibus supra diximus circa pateslatem quia ha^c non continent absolulionem ipso ferendi censuram; est enim eadem ratio fere f cto; sicut in simili superins clicebamus, in omnibus, una vel altera excepta , ut in quandolex dieit, excommuni^tur, vei excom- sequentibus videbimus. His ergo omissis, ,. unicubilur, non contineie censuram ipso spcciatim dicendum est, quinam possint ab- i .clo. Oportebit eigo, ut lex vel sententia solvere a censuris, assignando re>gulas seu dicat : Ex quo satisfecerit, absolutus sit, vel principia, quae facile possintad singulas cen- aliquid o^quivalens, ut a pariiate rationis fa- suras in particulari applicari. Loquor autem ■ probari potest ex iis, quse diximus de de absolutione absolute et simpliciter, ut .•.sura , qr,,mdo ipsa lege, vel sententia excludam eam, qum ad particularem actum ierali ferlur pro futuris culpis ipso facto fieri solet, qiue solum est secundum quid, de incurrenda ; ita enim heec absolulio dicitur qua dicam melius inferius. Distinguendum iri ipso facto obtinenda posita satisfactione. item in primis est inler censuram latam ab An vero ita ferri possit, vel interdum fcra- homine et a lege; sub priori comprehen- lur, dicto loco examinabimus. dendo omnem censuram latam per senten- 44. Censuram non exlingui per mortem tiam, tam generalem quam specialem; sub ferentis. — In ultirao puncto superius tacto posteriori vero omnem illam, qua3 ferlur per ».ulla cst difficultas, nam certum est, censu- legcm, sive sit jus commune, sive stalutum iam non extingui propter mortem ferentis, particulare. Quoe rursus interdum fertur cum i ive a lege, sive ab homine lata sit, ut aperte reservalione; sa^pius vero sine illa. biitur in cap. Si Episcopus ante, 1 1 , q. 3, 2. Censuram ab homi.ne ab eodem esse toJlcn- . Goncilio Epaunensi, c. 28, ubi slaluitur, dam, aquu fuit luta,conclusio. — Dicoprimo: SECT. II. QUIS POSSIT A CENSURA AB HO.WINE ABSOLVERE. 495 eensura ab homine lata jnre communi et Episeopus , de Suppl. neglig. Prrclat., in 6, ordinario ab eo per absolutionem tollenda Et ideo in priorz textu non solum dicitnr a quo lata fuit. Haec regula supponitur succedere in praedictn jurisdicliono nhsol- ab omnibus; sumiturque ex cap. Inferiur, vendi, sed additur: Seuis adqucm EpiscopnJis dist. 21, ubi Glossa, et cap. Verhum, de jurisdictio tunc temporis noscilur pvtinere, Pcenit., d. 4, et cap. Prudenliam, § Sexla, de quia scilicet srepe contingit gubernaforera Offic. deleg.,c. Adreprimendam, etcnp. Pas- providere loco Episcopi, auctoritate Pontifi- toralis, § Pieeterea, de Offic. ordin. Ratio vero cis, ut insinuatur in dicto c. Si Episcopus. Et est, quia non minor requiritur jurisdictio nd nunc efiam per vicarium ea ju isdictio exer- absolvendum quam ad ligandum; cum ergo cetur, juxta Concil. Trident., sess. 21, c. 16 censura ab homine lala jurisdiclioriem illius de Reform., de quo eadem erit ratio, ut ex requirat, eamdem poslulahil absolutio; ergo praedicto textu constat. Quaa omnia, prmter- ab illo, et non ab alio pracstand i est. Duo quam quod ex positivo jure maxime pen- itaque in hac assertione continentur. Primum dent, per se sunt vnlde consentanen rationi, cstaffirmativum, scilicet censuram posse tolli quia , cum hic actus non sit personao, ab eo, qui illam tulit. Secundum est negati- muneris, licet personae mutenlur, idem sem- vum, scilicet non posse tolli ab alio. per esse censetur, qui illum exercet, si in 3. Quid per cumdcm < ferentem censuramin- munere sibi succedant. Aliunde vero non telligitur. — El primum quidem vix ulla expedit, ut aliquo lempore Ecclesia aliqua indiget dcclnratione; solum oporlct in eo mnnent sine proprio pastore, vel qui ejus supponere jurisdictionem eamdem durare in vices subeat; et ideo non tantnm qui abso- eo, qui censuram tulit, nam si quacumque lute succedit in munere, sed etiam qui ad ex causa ccssavciit, aut ahlata, vel mulata tempus substituitur, dum provisio fit, hanc sit, jam non polerit ahsolvere, cum non possit suscipit potestntem. aclum jurisdiclionis exercere; unde forma- 5. Non solum successores Episcoporum sed lius loquemur, si dixerimus, non eamdem etiam aliorum Prcclatorum, ct qui eorum loco sonam, scd eumdem in munere et officio substituuntur, eamdem cum illis potestatem posse auferre censuram, quam tulit, id est, habere cementur. — Ex quo ullerius intelligi si Episcopus Conimbricensis excormr.unicavit potest, quod m praeclicto c. Si Episcopus ante, alium, ipse absolvat; Episcopus enim nun- dicitur de Episcopo, cui succeditur, 33 jue quam moritur, licet persona Episcopi moria- procedere de quocumque Ptasalato Ecclesiae, tur. Et ideo si persona decessit, vel si habet tam superiori quam inferiori, qui hanc po- suspensnm jurisdictionem per excommunica- testatem ferendi Ecclesiaslicam censuram tionem, vel ali&m similem censuram, ad su- participat. Nam > Pontifice morluo. qui periorem recurrendum est, vel ad successo- illi succedit, cfc Abb.le mortuo similifer ejus rem ; nam illud in delegatis judicibus locum successor idein poterit, et si? de aliis; pro- habet, c. Si is cui, de Offic, deleg., in 6; hoc cedit enim eadem ratio, et diversif s est so- vero in ordinariis; nam, ut dicitur in c. Si lum materialis. Quapropter idein erit, ser- Episcopus anle, 11, qusest. 3, succesfor po- vata proportione, de illo, qui ad tempus test absolvereeum, quem mortuus Episcopus succedit, seu loco Ordinarii substituilur, ligavit, el quod de moctuo dicitur, intelligen- quoad ea in quibus vicem illius gerit, ut, dum est de deposito, aut translalo, aut qua- morluo Pontifice, Summus Pcenilentiarius, cumque alia ratione privalo Episcopalu; nam quatenus ec.mdem retinet potestatem, quam ratio eadem est, et alia diversilus est valde vivente Pontifice habebat, juxta Clcm. N& materinlis, ut per se notum est, et ex dicen- Romani, § Eo timen, de Elect. Collegium au- dis constabit. tem Cnrdinalium tunc non polest Pontiliciam 4. Quod autem dicitur de Episcopo succe- jurisdiclionem exercere, nisi in certis c. dente, intelligcndum est etiam de Capilulo, bus, et magna ex causa; unde non nisi ex quod, dum sedes vacnt, tn Eniscopali juris- eadem potest hunc actum absolutionis exhi- dictione succedit, cap. 1 de Major. et ohed., bere, sicut non potest etiam excommunicare in 6, uhi non dicitur : Episcopo mortuo, sed : nisi in raro, et extraordinario casu, quaJis Scde vacante, ut omnes modi, quibus vacare proponitur in c. Si quis pecunia, dist. 79, ul potesl, comprehendantur, inter quos reputa- aotavit Hieronym. Alban., lib. de Card., iur cnplivitas, vel aliud simile impedimen- quaest. 40. Secus est in Abbate, verhi g: tia, lum totale, ac diuturnum, ut conslat ex c. Si nam Capitulum iu ejus poteslate succedl: , 406 DfSP. VH. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. sicut Episcopo, ut videre licet in Abbate, 8. Qui potestatem habet delegabilem non C. His quae, de Major. et obed., et Jacob. de solum per se, sed etiam per alium, posse a Graff., lib. 4 Decis., c. 15, num. 15. censura a se lata absolvere. — Atque hinc 6. In delegatis etiam habere locum regu- ulterius colligitur, eum, qui censuram lulit, lam datam. — Adde etiam non solum in non solum per se ipsum, sed etiam per alium ordinariis pastoribus, sed etiam in delegatis posse absolutionem conferre, si lamen il judicibus eamdcm regulam observari, ut jurisdictionem habeat, ut possit eam dele successor absolvere possit ligatos a prscde- gare. Prior pars manifesta est, quia haec cessore, ul expresse traditur in c. Pastoralis, jurisdictio delegabilis est, ut et ex diclis con- § Preclerea, de Offic. ord., et in c. Si Episco- stat, et per se est satis clarum. Ut autem pus ante, 11, quaest. 3. Quod locum habct, delegetur, non est necesse, ut simul cum quando vel uno delegato mortuo aller loco potestate ferendi censuram commitlatur; ne- illius super eadcm causa, et cum eadem po- que etiam necesse esl, ut soluin detur ad teslale miltilur, vel certe quando delegatio solvendum a solis censuris latis seu ferendis non erat facla personse, sed dignitati, v. gr., ab ipsomet delegato, quia nec ex se habent Episcopo Conimbricensi, et durante causa huec necessariam connexionem aut ordinem, contingit personas variari. Solum est no- neque ex posilivo jure habetur; ergo potest tanda differenlia inter ordinarium judicem et delegari sola potestas absolvendi a censura delegatum, quod ordinaria jurisdiclio sem- ab ordinario lata, vel ab allero delegato. per durat in eadem, vel sibi succedentibus Nam, cum omnes eumdem reprsesenlent, et personis (sub personis Capilula seu Collegia eadem jurisdictione principali, seu radicali comprehendentes), ut jam supra notavimus; utantur, idem moraliter censetur esse, qui jurisdictio autem delegata, solum durat juxta ligit et qui absolvit. Sicut e contrario, etiam voluntatem delegantis; et, per se loquendo, potest aliquando committi alicui polestas ex.- necesse non est, ut delegalus habeat succes- communicandi, vel ferendi censuram, absque sorem. Unde fieri potest, ut excommunicatus potestate absolvendi, ut in simplici executore a judice delegato, neque ab illo, propter contingit. In quo propterea videtur deficere lapsum temporis, neque a successore, quia dicta regula; nam ille executor, Iicet excom- forlasse illum non habet, absolvi possit, sed municaverit, non potest absolvere. Tamen, recurrendum erit ad delegantem, cujus auc- proprie ac formaliter loquendo, non deficit. lorilale, et jurisdictione delegatus usus cst. Tum quia jam diximus subintelligendam esse 7. Delegatum posse intra annum, a quo conditionem , dummodo jurisdictio in eo munere functus est, a se excommunicatum duret; in illo autcm non durat, quia, cum ad absolvere. — Tempus autem. infra quod de- solum unurn aclum fuerit concessa, eo pe- legatus potest absolvere, in primis est illud, racto extinguitur. Tum etiam quia ille exe- t-uod ad finiendam causam a delegante pne- cutor, idem esse censetur cum ipso judice, xum est; nam toto illo tempore durat ejus sicut instrumentum cum principali agente; :arisdictio. Additur vero in cap. QuEerentis, imo ille executor non lam videtur excommu- e Officio deleg., quod etiam postquam suo nicator, quam denunciator excommunica- munere functus fuit, sententiam proferendo, tionis ab alio latee. De quo videri possunt polerit intra annum absolvere eum, quem plura in Ugolino supra, num. 13. excommunicalum reliquit, si velit sententiee 9- Posterior vero pars addila cst, quia non parere, non vero post transactum annum. omnes, qui habent jurisdiclionem, possunt Cujus ralio non est alia, nisi voluntas Ponti- illam delegare, sed qui habent illam ordina- ficis delegantis, qui hoc jus commune servari riam, vel cum polestate subdelegandi. In quo voluit in suis delegatis. Quia vero ille annus servanda suril, et applicanda principia supra jurisdiclionisconceditur delegatoadexequen- posita de polestate ferendi censurain; nam dam sententiam, ut in illo lextu dicitur, recte eadem procedunt de potestate absolvendi, inde Doctores colligunt, quando delegatus non nec aliquid speciale advertendum occurrit. absolvit causam, nec sententiam lulit, tunc elapso tempore delegationis sibi concessae, Qua ratione verum haleat, neminem posse jam non posse absolvere a censuris, quas a censura absolvere, nisi qui illum tulit. lulit, quia jam neque absoiutam jurisdictio- nem habet, neque in ordine ad executionem 10. Superest dicendum de alia parte nega- ..inentiue, cum senlenlia nuiia interfuerit. tiva seu exclusiva in proposita regula in- SECT. II. QUIS POSSIT A CENSURA AB IIOMINE ABSOLVERE. 197 clusa, scilioet nullum alium a censura ab pendentiam aliquam jurisdictionis unius a homine lata posse absolvere. nisi qui illam jurisdictione alterius. Nam, cum absolutio sit tulit : nonnullis enim indiget declarationibus, actus jurisdictionis, necessarium in primis ut verum scnsum reddat, quiad hunc tandem est, ut qui superior dicitur ad absolvendum, reducendus est, ut nullus carens jurisdictione jurisdictionem habeat in ea causa, et in per- ordinaria, vel specialiler delegata ad hunc sonam, ut tali causae subest, alioqui nullo effeclum, seu ad talem causam, possit absol- modo poterit absolulionem, quae actus juris- vere. dictionis est, exercere. 41. Per hanc regidam non excluditur qui- 43. Ut superior possit ligatum censura ab libet sacerdos in articido mortis. — Neque inferiori absolvere, debent habere inter se delegatus, aut subdelegatus. — Itaque in subordinationem. — Imo necesse est, ut ta- primis supponendum est sermonem esse per lem jurisdictionem habeat, etiam poslquam se, et de ordinaria absolutione, quse extra coram alio talis causa tractari coepta est. casum extremae necessitatis, seu articuli Nam contingit aliquando duos habere juris- mortis conceditur; nam in illo. si non sit dictionem , ila ut anticipationi detur locus; copia recurrendi ad proprium judicem , alius postquam vero ccepit causa tractari coram sacerdos absolvere poterit, sub necessaria, uno, alius non possit, aut causam ad se vo- aut debita cautione, juxta superius dicta de care, aut se circa eam intromiltere, etiamsi ministro confessionis, et casibus reservatis. alioqni, vel dignitate, vel officio sit superior, Tunc autem quilibet sacerdos est quasi dele- ut Episcopus, et alius judex inferior, in ali- gatus judex. Deinde non excluditur pcr illam quibus causis, vel Legatus a latere, et Prae- particulam quilibet alius, cui proprior judex lalus ordinarius. Cum ergo uterque, seilicet, suam jurisdictionem delegaverit, vel subde- qui censuram fert, etabsolvit, debeanthabere legaverit, quandd potest, ut est frequens in jurisdictionem, si simul illam habent, et alter jure, cap. Prudentiam, § ult., de Offic. de- operari potest etiam renuente alio, necesse lecati, cap. Pastoralis, § Praeterea, de Offic. est, ut inter se habeant subordinalionem, ord., cap. Sacro, § Caveat, de Sententia alioqui esset magna confusio, et posset esse cxcommunicalionis, et in cap. Si quis a pro- bellum justum ex utraque parte; nam, si prio, 11, quaesl. 3. Est ratio clara, quia ille neuter subjacet alteri in ordine acl illud ne- vix censetur esse alius, ut paulo antea dice- golium, posset unus excommunicare quem bamus. Qnando vero possit haec delegatio, vel alius absolvit, et e converso; et utriusque subdelegatio fieri, videantur dicta supra in actio esset valida, quia neuter potest alterum simib de censura ferenda. impedire, et quia non est major ratio de 12. Neque superior Przelatus. — De qao actione unius, quam allerius; et neutra esset superiore sit sermo. — Deinde non excluditur valida, quia sunt opposilae. Praelatus superior, ut notant D. Thomas in i, 14. Primus modus subordinationis inter dist. 18, queest. 2, art. 5; et ibi Paludanus, superiorem et inferiorem. — Superior ex qucest. 5; et Soto, dist. 22, in fine; Ang., certa scientia co:\frmans censuram ab infe- verb. Excommunicatio 4, num. 1; Tabiena, riore latam, dlam sibi reseruat. — Quoties- num. 8; Armilla, verb. Suspensio, num. 22; cumque ergo duae jurisdictiones simul ita Navarr., cap. 27, num. 40; Covarr., in cap. concurrunt, necesse est, ut habeant inter se Alma, part. 1, § 12. num. 2; qui etiam trac- subordinationem, quae non polest consistere tant, quo modo hoc loco superior sumendus nisi in aliqua dependenlia. Quae dupliciter sit. Breviter tamen dico, inlelligi in primis haberi potest, primo, quia tota jurisdictio superiorem non dignitate, sed jurisdictione, unius est quasi pendens in fieri et conservari quod per se notum apparet, quia ad hunc ab alio, et hoc modo comparatur delegatus actum per se requiritur jurisdictio; major ad delegantem, ex cap. Pastoralis, § Prae- autem, vel minor dignitas accidentaria est. lerea, de Officio ordinar. , et vicarius ad Deinde necesse esse, ut sit superior jurisdic- Episcopum suum; et universim quilibet Prae- tione, no:i quomodocumque, sed respectu talis latus particularis, aut Concilium, ad Summum personse, ut in tali causa versatur, ita ut Ponlificem. Et hinc etiaui fit, ut hujusmodi uterque habeat jurisdictionem in illam, infe- superior non solum possil censuram ab infe- riorem lamen et superiorem. Qui duo res- riori latam tollere, sed eliam e contrario pectus in preesenli materia intelligi non possit eam sibi, vel alleri reservare, ut fit in possunt, nisi per subordinalionem, vel de- cap. Grave nimis, de Praebend., et in cap. DISP. VII. DE AESOLUTIONE A CENSURA. Tua nos, de Sententia excommunicat., et uni- Tent. excomm., et cap. Vcnerobiiibus, §Sane, versaliter quoties superior ex certa scientia et § Porro, eodem titulo, in 6. Quae omnia confirmat censuram latarn ab inferiore, cen- jura attente legenda sunt, et ad hujus puncti setur ejus absolutionem sibi reservare, ut resolutionem applicanda ; m eorum enim ex- Abbas cum Glossa et aliis notat in cap. Ex plicationc nuncdiutius immorari necessarium frequentibus, de Inslitutionibus; Navarr., in nobis non est. Sum., cap. 27, num. 40. 4 7- Secundo contingit heec avccatio sine 15. Cui tamen sentenlice videtur obstare appellatione media , per solnm voluntatem textusille; nam ibi Popa confirmat excom- habcnlis in hoc superiorem jurisdictionem, municationem ab Archiepiscopo latam , et flt censetur habere Episcopus respectu ali- nihilominus supponit illum hahere facultatem cujus Prrclati ordinarii inferioris, et sibi absolveudi; et mandat, ut non absolvat, nisi subjccti , qui non habet jurisdictionem ab alius congrue satisfecerit. Respondent proe- ipso Episcopo, sed exvisui beneficii, ut sunt dicti auclorcs, polius ex illo textu colligi aliqui Abbales, Archidiaconi vol Archipres- oontrarium; nam Ponlifex confirmando sen- byteri, qui gcnerali nomine Plebani dicunlur tentiam Archiepiscopi, abstulerat Uli potesta- in cap. Cum ab Ecclesiarum, de Offic. o tem absolvendi, voluit tamen eam concedere, Ex quo textu hoccolligitur; nam supponitur, non simpliciter, sed sub tali conditione. Sed posse Episcopum hujusmodi sententiam ab de hoc textu plura inferius. Ratio vero est, inferiori lalam relaxare; prcccipitur autem quia superior confirmans sententiam infe- ei, ut non faciat sine praemissa saiisfactione, rioris facit illam suam oeque ac si a principio et sine conscientia Plebani. Advertit autem eom tulisset; quia confirmare, non ulcumque ibidem Glossa, si absque his circumstantiis est approbare, sed auctoritate sua ralam fa- Episcopus absolvat, peccaturum quidem cere, ut colligitur ex cap. Si Apostolicoe, de contra legem, et contra debitum ordinem Proebendis, in 6, et notat Abbas, in cap. 1 de operandi. Nihilomir.us tamen validam fore Gonfir. utili vel inutili, num. 6; et idco nullus absolutionem, quia in illo textu nullum esi inferior potest eam auferre, sicut nemo infe- verbum irritans talem actum. Qua? senlentia rior polest statulum, vel conslitutionem au- vera mihi vidctur, et eam esse commu- ferre, auctoritate supemris confirmatam. nem teslatur, ac seqjitur Sylvest., verb. Sic ergo hujusmodi superior, et polest sibi Absolutio 2, in princip. De illa vero dubitat veservare eensuram inferioris, et eam etiain Covarr., cap. Alma, ! part., § 12, num. 3. tollere absque illius consensu, vel ipso etiam Ubi consequenter tractat, quando Preelatus contradicente. inferior Episcopo habeat jurisdictionem hoc 16. Secundus subordinationis modus inter modo independentem ab Episcopo, seu ma- inferiorem et superiorem. — Alio modo po- jorem, vel niagis exemptam; sed hoc ad nos test haec subordinatio in hoc consistere, quod non spectat; supponimus autem aliquando superior potest causam ab allero inchoatam posse inferiorem Pr.elalum esse hoc modo ad se avocare, vel in ea jus dicere. Quod du- subordinatum Episcopo; id enim in pnedicto pliciter etiam conlingit : prirno media legi- textu supponi videlur, et non repugnat. tima appcllalione seu provocatione. Et hoc 18. Objicit tamen Covarr. ex Paludano, modo polcst Archiepiscopus absolvere a ceu- in 4, dist. 18, qmrst. 5, art. 2, quia, Iicet sura per sufTraganeum Episcopum lata, ut Pra?latus sit inferior, tamen per caus.e prae- colligitur ex cap. Por tuas, de Seut. excomm., ventionem ila fecit illam sibi propriam, ut et ex cap. Venerabilibus, eod. litul., in 6, jam non habeat Episcopus ullam jurisdic- et non alio modo, nisi fortc in aliquo casu tionem circa illam. Qua ratione absolute speciali, in quo habeat directam jurisdictio- concludit Paludanus, non posse pum nem, ut nolant CanonisUe eisdem locis, et absolvere a censuris Abbntum, Archidiacono- pra?serlim Abbas, ac Decius, incap.In lilleris, rum, etc. , sibi subditorum, nisi per viam de Officio delegati. Imo quando per appella- appellationis, et querekc, quando ad ipsum tionem defertur censura ad Archiepiscopum, lcgilime deferlur. Sed, licet hoc verum sit, ut priusquain ipse absolvat, servare debet for- supra diximus, quando ilkc jurisdictiones mam et niodum prscscriptum in cap. Ad habent inter se quamdam sequalitatem inpo- reprimendam, de Offic. ordin., qjic etiam teslate praaveniendi, et non habenl aliam supponitur in cap. Prudentiam , § Sexta, de subordinalionem, lamen, si non obslante Offic. deleg., et in cap. Sacro, § Caveant, de preeventionis jurc, simul cuin eo intercedit SECT. I!. QDIS POS?!T A CENSUHA AB IIOMLNE AESOLVERE. subordinatio, ita ut inferior possit cpidem Unde est tertium dubium de illo excommuni- incipere, et nihilominus superior possit < d se eato ab homine, qui ingreditur rcligionern, uaus.ini avocare, quando expedire censuerit, an possit absolvi a Prrclato rcligionis, qui etiamsi ad se non fuerit provocatam , tunc videtur succedere in jurisdictione in illum. etiam poteril absolvere absquc i posita Quarlo ilidem dubitari polest, an post fac appellatione, es( enim eadem ratio. Quod et admissam appellationem , possit judex, a autem hic modus subordinationis inveniri quo oppellatum est, absolvere a censuris a se possit, nullam ego repugnanliam video. An latis; videlur cnim non posse, quia per vero in partieulari talis sit, ex privilegiis, appellationem translata est jurisdictio in seu eoncessionibus Pontificum , vel ex con- alium. Unde certum est, eum, ad qtietn suelndine sufficienler preescripta colligendum appellatura est, posse absolvere, juxta mpra erit. Et, qiridqaid sit de secularibus Pixclatis, dicta; alius ergo non poterit. Quinlo dubi- certe in regularibus videlur frequens hic tatur, an sallem ex partium conventione jurisdiclionis modus; nam potest Provin- possit quispiam, qui ad petitionem alterius cialis absolvere quem inferior Praelatus excommunicalus fuerat ab uno judice, ex excommunicaverat, sicut elbm potest ad se ejusdem partis consensu ab altero vel a avocare causam coram inferiori Pixclato in- quocumque saccrdote absolvi. Sextum ;c choatam; nam hoc rnodo habent jurisdictio- prarcipuum dubium est, an regula proposita nem inter se subordinatam. Adde, ad hanc locum habeot non solum in censuris latis ab partem hujus regulas pertinere piivilegia, homine per specialem sententiam, sed etiam qure a superiori, et maxime a Summo per generaiem. Et, quoniam ex resolulione Pontifice conceduntur ad absolvendura a hujus postremi dubii multa ex aliis pendent, censuris, etiara ab homine Iatis, ut sunt ab illius resolutione incipiemus. aliqua concessa Mendicanlibus, et noslrre So- cielali, et per Bullam Cruciatee fit similis An censura per generalem sententiam latat concessio; de quorum privilegiorum inter- solum a ferente auferri possit. pretalione ncffl est hic dicendi locus; fortasse inferius in singulis censuris nonmdla ndde- 20. De censura pro prseterito delicto lata. mus, qua3 ad moralem praxiffi necessaria — De priori ergo parte affirmativa regdse videbuntur. propositos nulla est difficullas; nam, sive per generalem sententiam, sive per specudem Dubia nonnulla circa datam doctrinam. censura lata sil, qui eam lulit, potest eam tollere, propter raliones, et testimonia supra \§. Primum. — Secundum. — Tertium. — adclucta, quae de utraque sententia eeqae Quartum. — Quintum. — Sextum. — Sed procedunt. Rursus altera pars negativa, adhuc supersunt nonnulla dubia circa hanc quoad censuram latam per sententiam pro regnlam explicanda. Primum est, an, qui ex- peccato commisso, difficultatem non habet; communicalus a suo Episcopo domicilium nam de ea procedunt, quse hactenus diximus, transtulit in aliam dicecesim, debeat absolvi a sive illa sententia sit particularis quoad pei- priori Episcopo,qui illum excommunicavit, sonara , in quam determinate ferlur, sive vel a posteriori, cujusjam subditus est. Vide- solum quoad delictum, et solum confuse fe- tur enim ex diclis sequi hoc posterius; nam ratur in eurn, vel eos, qui illud commiserunt, quando prior Pradatus amitlit jurisdictionem, quia quod persona confuse, vel in particulari successor eju? debet absolvere; ergo idem di- exprimatur, vel quod deliuqueus sit unus, eendum erit, etiamsi taiis mutalio fi.;t cx parie aul plures, nori variat mcdum ferendi cen- subditi, quia respectu talis personce posterior surrim ab homine per particularem senten- Episcopus dici potest suecedere priori in si- tiam; quae mullis aoquivalet, quando mulli mili jurisdictione. Simile dubium est de illo, sunt deiinquentes. qui dum versarelur in alieno Episcopalu, 21. De censura per generalem sententiam censuram contraxit ab Episcopo illius haci pro futuris delictis lata. — DifGcultas ergo latam, an postea rediens acTproprium Episco- solum est de censura, quoe fertur per gene- patuni possit.a suo Episcopo absolvi. Et ratio ralem sententiam pro peccatis fuluns, el de dubitandi est eadem, quia etiam il.i \idetur hac sunt diversie cpiniones. Prima affirmat unus Episcopus succedere in jurisdiclione de haccensura judicandum esse eo;Iem modo, allcrius propler ipsius subditi mutationem. quo de censura iaia a jure; et ideo non tar.- 200 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. lum a fercnle, vel ejus superiori, sed etiam quod generalis sententia sit in multis similis ab aliis tolli per absolutionem posse, juxta statuto, ut Covarruvias voluit; nam etiam in ca, qute in secunda assertione dicemus Ita multis sunt dissimiles, ut ip?emet docuit, ienent Navarr., in cap. lta quorumdam, de § 10, num. 2, et in rigore senlentia non est Judaeis, num. 25, cum Felino, Imola, et aliis; statutum; ergo cum standum sit proprietati idem Navarr., in Summa, cap. 27, num. 44; verborum canonis, non potest il!a extensio Govarr. , cap. Alma, part. 1, § 12, num. 4, admilti propter solam similitudir.em. et Villadiego, in tractalu de Irregularitate, 23. Inler has sententias judicium fertur. — qurest. 12, qui alios antiquiores referimt. Atque htec ratio apud me est valde urgcns; Fundanlur prrccipue in dicto cap. Ex fre- propter quam censeo hanc sententiam esse in quenlibus, de Inslitut. Ubi sermo est de rigore juris veram, et in praxi tutiorem, licet quadam excommunicatione lata per genera- prior favorabilior sit, et benignior, et proba- lem sententiam Archiepiscopi, suppcniturque bilis propter auctoritaiem tanlorum Docto- ab Episcopis suflraganeis tolli posce. Ratio rum; et quia probabiliter responderi posset, vero solum est , quia hoee sententia, cum senlentiam generalem pro futuris culpis non generalis sit, in pluribus (equipollet canoni esse proprie senlentiam, sed potius prrecep- ct staluto, ut Covarr. ait, afferens cap. A tum; et ideo non manare a ferente, ut a ju- nobis, de Senl. excomm. Ex quo potius su- dice, sed ut a preecipienle, qui propterea cum mitur magnum discrimen inler senfentiam auctore juris, seu canonis requiparaii potest. hanc et stalutum, sciiicet, quod non compre- Aique ita, eum in cap. Nuper, solum distin- hendit eos, qui non sunt de jurisdictione, guanlur senlentia judicis, et sententia juris, eliamsi intra lerritorium peccent, ut supra et heec generalis non sit proprie et in rigoro vidimus. sententia judicis, probab:liter sub senlentia 22. Secunda opinio. — Secunda sententia juris comprehendetur , maxime cum favo- est, eamdem esse rationem quoad absolutio- res ampliandi sint. Dices : ergo, etiamsi cen- nem de hac censura lata per generalem sen- sura feratur pro delicto commisso, sub con- tentiam, ac de aliis censuris ab homine. Ita ditione satisfaciendi, si in generali fertur, scntit Glossa in dicto cap. Ex frequcntibus, poterit ad iilam extendi illa concessio dicti quatenus dicit, sententiam generalem (de cap. Nuper. Patet consequentia, quia etiam qua in illo texlu est sermc) a Summo Ponli- illud est qucddam prseceptum, potius quam Gce confirmatam, non posse ab inferioribus sententia judicis. Respondeo, negando seque- Episcopis lolli sine speciali concessione Pon- lam, quidquid aliisentiant; nam, quando cen- lificis. Et hanc sententiam sequuntur Abbas, sura fertur pro delicto commisso, proprius et alii, quos refert, et sequitnr Ugolinus, tab. est a superiore, ut a judice puniente delictum, l,cap. 4, num. 3.Eamdem secutus est C;«jet., et in rigore 3St particularis sententia, ut su- in Summ,, verb. Absoluiio ab excomm.; et pra dicebam; nam, quod persona sit cognita Summ. Confsss., lib. 3. lit. 33, quaest. 86. vel oeculta non impedit, quominus in eam Fundamentum hujus senlcntiaB esse debet, in particulari feralur sententia. Quapropter, quia lalis censura est simpliciler ab homine, qui voluerit in praxi sequi hanc opinionem, et non a jure; ergo generalis regula in jure potest sine scrupulo; pricr vero in rigore fundala, cpiod censura ab homine a so!o fe- jurio, ut dixi, mihi magis placet. renle, vel superiori tollalur, in ilia eliam lo- 24. Ocp. Ex frcquenubus, priori senteniia cum habet. Et si quid speciale in juie statu- addu:to, sacisfit. — Evasio. — Ad capitulum lum est de censuris latis a jure, non est ad autem Ex frequenlibus, respondet Ugohnus hujusmodi generalem sententiam extenden- supra, ibi non esse sermonem de excommuni- dum. Quin polius per argumentum ab excep- calione per sententiam gensralem, sed per tione speciali colligemusid non habere locum slatutum, quie est a jure; et quoniam verba in tali censura. Cum ergo, in cap. Nuper, de texlus non favent, utitur solum quibusdam Sententia excommunicationis, cxpresse fial conjecluris, et verba exponit secundum ge- tlistinclio inter excommunicationem a judice neralem significalionem sententix, quee ali- ,el a canone, et hujus tantum aljsolulio ad quando extenditur ad censuras jure latas, ut Episcopum vel parochum, illius vero ad ex diclocap. Nuper, manifcstc patet. Sed huic cum, qui illam tulit, perlinere dicatur, non exposilioni obs'are videlur, quia illa senten- potest illa concessio ad censuram per senten- tia lala est, ut ibi dicilur, tam in illos, qui tiam generalem latam extcndi. Nec sufficit, Ecclesiastica beneficia taliter occupata scicn- SECT. Tr QUIS POSSIT A CEN3URA AB IIOMINE ABSOLVERE. 201 t r detinent, quam in eos, qui de cxtero sed eam supposuisse, et mandasse, ne illa occupare prsesumpserint ; ergo illa fuit pure uterentur nisi post congrmm satisfactionem. j^mentia ct non statutum; nam una ex dif- Unde idem respondebunt, qui eequiparant ferentiis inter slatutum et sentenliam est, quoad absolutionem sentenliam generalem quod sentenlia respicit etiam pneterita, sta- cum slatuto, etiam si admiltant ibi esse ser- tutum vero futura , ut notavit Palud. in 4, monem de generali sententia. At vero juxta d. 18, qua?st. 5, art. 2. Quod vero Ugolin. ait, alteram opinionem dicendum erit, illos Epis- Archiepiscopum illum Cantuariensem tulisse copos non fuisse habiluros potestatem ad ab- illam sentenliam pro tota provincia compre- solvendum ab illa sententia generali (ita tex- hendente suffraganeos, quod facere non po- tum illum inlelligendo) post confirmalionem tnsset per modum sententiae, sed per modum Pontificis, nisi ipsemet Pontifex facultatem stntuti, ex cap. Romana, deSent. excom.,in dedisset. Ex illo ergo textu pro neutra opi- 6, non obstat; nam eadem difficultas illi ma- nione argumenlum sumitur. net, quo modo potuerit Archiepiscopus pro 26. A quo absolvi debeat qui in uno terri- praeterilis culpis tam generalem sententiam torio excommunicatus fuit et alio domicilium f rre. Et fortasse ideo Archiepiscopus ille transtulit. — Jam ad caetera dubia breviter confirmationem petiit a Romano Ponlifice, respondendum est. Ad primum distinguen- quia ita respondet : Nos eamdem sententiam dum est de excommunicato a suo Episcopo, ratam habentes, etc. Aliis vero modis res- vel per generalem sententiam, vel per spe- p ndent ibi Innocent., Abbas, et alii , defen- cialem; nam si sit priori modo, poteritabsolvi dentes ob alios titulos potuisse, et posse ab alio Episcopo, ad cujus dicecesim domici- Archiepiscopum in tota provineia ferre simi- Kam transtulit, juxta probabilem opinionem lem senienliam, vel ob delicti nolorielalem, niodo tractatam, quam diximus esse in praxi \el ob suffraganeorum negligentiam, vel quia securam. At vero si fuerit excommunicatus gpneraliter perlinebat od totam provinciam. per parlicularem senlentiam, non potesl ab- Non est ergo illud sufficiens signum quod solvi ab alio judice, etiamsi alio domicilium illud fuerit statutum, et non sententia, ut transtulerit, quia jatn causa ccepta fuit coram verba sonant. Quod si hoc verum est, potius alio judice, qui proinde quasi perroanentem indesumi potest argumentum in contrarium. jurisdictionem acquisivit in tali causa, et in 25. Evasioni occurritur. — Verumtamen iis, quae ad illam spectaut, inler quas sunt nec objectio facta convincit, quia non repu- censura, et absolulio ab illa. Jurisdictio au- gnat, constitutionem, vel statutum respicere tem sic confirmata nonauferturproptertrans- etiam prseterita, non quatenus jam commissa lationem domicilii, ut constat ex cap. Pro- sunt, ut ea puniat, sed quatenus in eorum posuisti, de Forocomp., ubi Glossa ult. refert duratione aliquid inordinalum est, quod tol- plura jura. Et ex illo textu potest colligi quse- lere, vel emendare expedit. Quod ibidem damdifferentiaintersententiam particularem, Glossa notavit in propositione casus; el con- et generalem, nam illa fertur ad petitionem slat ex usu; nam in Concilio Trident. haben- parlis coratn proprio judice, et ita procedit tur multa similia statuta, quee ita provident propria citatio rei vel in particulari vel con- in futurum, ut prsecipiant statim remedium fuse per monitionem, ut intra certum lermi- adhiberi iis, qua3 prius male acta fuerant, ut num satisfaciat; et ideo necesse est, ut talis sess. 24, cap. 17, circa pluralitatem benefi- causa inchoata sub uno judice coram illo ter- ciorum. Quocirca non satis constare potest, minetur, ne delur occasio fraudibus, et ter- qualefuerit illud preeceptum sub censura ipso giversationibus, quse omnia in sententia ge- facto incurrenda; quodcumque tamen fuerit, nerali non eodem modo procedunt, ut per se non potest ex illo textu sufficiens argumen- constat. tum sumi. Et in.utroque sensu habet aliquam 27. An qui censuram ab Episcopo alieno difficultatem. Nam, si fuit statutum, eliamsi contraxit, a proprio possit absolvi. — In se- esset a Papa confirmatum, possent Episcopi cundo dubio minor est ratio dubitandi, nam ab illo absolvere per cap. Nuper; non ergo qui versatur in extraneo Episcopatu, non indigebant illa concessione Pontificis, quam incurrit censuram ab Episcopo illius loci la- Glossa ibi tacite factam esse interpretalur; et tam per generalem sententiam, ut supra vi- ideo snpposito eo sensu, magis consequenter sum est, et ita in eo non habet locum qmeslio dicetur, ibi Pontificem non concessisse poles- quoad absolulionem ab hac censura. Oportet tatem absolvendi Archiepiscopo velEpiscopis, ergo, ut sit lala per stutulum, si pro futuris 202 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CEMSURA. culpislatacst,etabhominepe:'eg"ino incurri 30. Nihilominus tnmen consulenda snnt supponitir; et tunc de absolulione illius judi- specialia privSlegia 6i'ngularum religionum, candum est, sicut de censura lata a jure, et etsecundum illa erit plcnum judieium feren- non ab homine, quare non est dubium, quin dum de potestate absolvendi a tali censura. a proprio etiam Episcopo possit absolvi, nisi Nam Mendicanlium superiores ordinarii pri- fuisset reservata, juxta infra diccnda. Ut vilegium habent ad absolvendum ab cmni autem hujusmodi hospes per sententiam par- censura ab homine lata, et conlracta ante in- ticularem ab homine latam ligari possit ab gressum religionis, dummodo talis censura Episcopo alterius dioeccsis, necesse est, ut in generaliler lata sit. Quod privilegiurh a Cle- eo supponatur legitima jurisdictio, sive ra- me,.te IV datum est Minoribus, et poslea ab tione delicti ibi commissi, sive alio litulo ac- aliis Pontificibus confirmatum, vel de novo quisita fuerit; et lunc dicendum est, non aliis religionibcs conccssum. EtMartinusV, posse absolvia proprio Episcopo, sed servan- in graliam ordinis S. Bencdicti provincise dam in eo esse regulam superius positam, ut Caslellce, privilegium concessit Abbali Valli- ab eo absolvatur, a quo excommunicatus est, soletano, qui est Generalis in illo rcgno, ut quia in tali causa ille solusestejus judex. Et possit absolvere subditos ab omni sententia his consentanea sunt, quas tradit Abbas, in excommunicalionis, quautumvis reservata, cap. Grave nimis, de Preebend., num. '14. quo privilegio per viam communicationir, 28. An excommunicatus religionem injre- mullae alia3 religiones utuntur; et intelligen- diens a religioso Prxlato absoluipossit. — Ad dum censeo de senlentia generali ; nam illa, tertium dubium, Ugol. supra, num. 10, refert qute in parliculari fertur , praeserlim oomina- Lapam, alleg. 47, n. 6, absolute asserentem, tim,in causa ad forum contentiosum doducfn, propter ingressum religionis posse qacm- nunquam comprehenditur sub his privftegiis, cumquc absolvi a superiore lalis rcligionis, a quse semper loquunlur, vel in generabbus censura lata per Episcopum, vel alium judi- senlentiis, vel in casibus occullis. cem, ne detur ratigioso occasio vngandi. Quce 31. At vero si sententia esset lata pro par- ralio est bona congruentia, ut delur jurisdic- ticulari clelicto,occulto tamen quoad personas tio, oportet tamen ostendere ubi data sit. Et in quas confuse tantum et sub ratione delin- ideo Ugolinusconlrarium simplLikr affirmat, quenlium lata sit, talis censura lolli poterit qui solum id probat, quia per mortem natu- per praedicta privilegia post satisfaclionem ralem non fit, ut possit quis absolvi ab a!io, exhibitam parti, prout possit, quia verba quam ab e.vcommunicatore, ut supra dictum privilegii sunt generalia de ccnsura, a jure, est; ergo neque pcr mortem civilem id fiet. et ab homine generatiin lata ; et illa censura, Quie ratio mihi uon placet, quia per mortem licet aliqua ex parle specialis sit, lamen naturalcm non transferlur homo in alium aliunde est generalis, et inlerdum ila vocatur slatum Ecclesire militantis, neque sub novo propter modum et formam sub qua ferlur; et judice et jurisdictione constiluilur , quod se- privilegia amplianda sunt; pr;esertan c cus fit pcr niorlem civilem, qua3 evenire cen- hoc sil consentaneum fini privilegii, qui setur in ingressu rcligionis. favor, honor, et clausura religionis. Propler 29. Quocirca in primisest ntendum dislinc- quod, per hujusmodi privilegium non solum tione data de sentcnlia generali vel speciali; post professionem, sed etiam antea absoivi nam, si censura per priorem inducta es!, poterunt , ut iidem Pontifices declararunt, et poteril ;b itla absolvi, qui ingressus est i' •- mhw iterum atlingemus. ligionem, a suo superiore, juxta supra dic- 32. Num post (ippelli?ce inique datam; nlioqid et colligitur etiam ex cop. De causis, de Offi- remiltcro potins debcnt nbsolutionem adjudi- cio delegat., et plura de hoc dicemus infra cem. qui iilam tulit, nisi vel sit periculum io agendo de absolutione ad cautelam. Huclenus mora vel illenolit nbsolutionemimpendere,ut de absolveulibus a censuris ab houiine latis. latiusCnnonisla? citatis Iccis, et Abbas in cap. Cunrnbexcommunicalo,de Rescrip.,num. 14. SECTIO III. 33. Ex quo intelligitur, in eo casu etiam posse judicem, a quo nppellatum est, abso- Quis possit a eensura juris absolvere. lutionem censurre praestare, quia, quamvis per appellationem sit in alium causa trons- 4. Quoniam de ipsamet persona iegislalo- lata ut sumitur ex mullis juribus, titulo de ris eadem ratio quoad hoc est, quaj de judice Appcllationibus, nihilominus ille, a quo ap- ferente censuram, ideo de potestate illius pellatum est, non omnino amisit jurisdielio- nihil dicere oporlet, quia certum est ipsuni nem ordinariam, quam habebat; sed solum legislatorem posse absolvere, sicut excommu- habet illam quasi impeditam posl adinissam nicare potuit, si eadem jurisdictio in eo per- oppellationem, ne quippinm r.geve possit, severet; alioqui ejus successor vcl ejus supe- quod effectum vel fruclum appellationis pos- rior idem poterit eodem prorsus ;nodo, quo de sit impedire. Conferre autem absolutionem judice diximus, et eisdem rationibus, ac fun- non impediteffectum appcllalionis, sed potius damentis. Quod adeo verum est, ut, etiamsi est id, qucd per eam intendilur, vel quod extraneus censuram incurrat proptcr trans- iuvare polestad illammelius proscquendam : gressionem juris huic Episcopalui proprii, er-o, etc. Estque heec sententia conformis absolvi possit ab hoc Episcopo, etiam in nb- texlui in cnp. Cum cessante, et cap. Cum te- sentia seu postquam ad proprium domicilium neamur, de Appcllat., et clnrius in cap. Si a rediit, quia semper absolutio illa directe et judice. eod. tit., in 6. Quibuslocis videri pos- per se pertinet ad legislatorem; imo, si re- sunt Doctores, et praesertim Abbas, in cap. servata fuerit, ad iUumsolum pertinebit, cum QuaBstioni, num. 7, de Appell. Qui excipit ju- limitationibus infra ferendis. Solum ergo ex- dicem dolcgalum, quia per nppellationem ad- plicandum est, quando possit censura a jure missam privatus manet jurisdiclione, et eam lata tolli ab alio vel inferiori vel sallem non transfert in supcriorem, ex cap. Cum appel- superiori, nec successore ipsius legisialons, lationibus, de Appellat., in 6. Ipsemet tameu sed alioqui habenle condistinctam jurisdic- dicit, Doctores alios hoc extendere etiam ad tionem. Polest autem hocjus, quo lata est judicem delcgatum in favorem censuroa in c. talis censura, esse vel commune, sub q«o Qua fronte, de Appell. Et mihi certe eorum comprehendimus omnia Ponlificum decreia, sentenlia magis placet, propler rationem su- et Conciliorum generaliurn, et omnia alia, pra adductam, et superiorn jura, et qui,; in qucePontificisauctoritate confirmata sint; \el dicto cap. Cum appellalionibus, non video potest esse jus particularo alicujus provinciu-, sermonem esse specialiter de judice dolegaio, vel Episcopatus, vel quid simile. Et quoniaso sed absolute de quolibet judice inferiori, a de hoc posteriori judicandum est ad instar quo appellatum est. Unde si ille textus quid- prioris, ideo de illo prinium agemus. piam probaret, de omnibus concluderet. Cum 2. A censuris jure communi latis, si reser- ergo ibi dicilur, quod judex appellationi de- vatse non sint, potest Episcopus vel parw ferens, a se jurisdictionem abdicavit, intelli- absolvere. — Sit ergo in hac materia gene- gendum opinor, juxta alia verba cap. Si a ralis regula. A censuris lalis a jure, si Pon- judice , infra , eodem litulo , el lib. , scilicet, tifex earum absolutionem expresse sibi non Cum per appellationem sit suspensa ipsiusju- reservavit, ex vi ejusdem communis juris, risdictio. Quod statim restringilur, Nisi ad seu concessionis in eo declaraUe, absolvi revocundum y ravamen, quod perinde proce- unusquisque potest a proprio Episcopo, seu dit in absolulione, ut dictum est. Episcopalem jurisiiclionem habente, imo 204 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. etiam a proprio parocho, vel qui ejus vices respective intelligi de Episcopo uniuscujus- gerit. H;mc regulam elicio ex c. Nuper, de que, qui in suo ordine est pastor ordinarius Scnt. excom., cujus hajc sunt verba : In se- ejus; hanc enim vim habet illud relativum cundo vero casu, a suo Episcopo, vel aproprio suo. Unde, cum inferius dicitur, cum legisla- sacerdote poterit absolutionis bcneficium obti- tor non reservat, eo ipso concedere aliis fa- nere; quamvis enim et tunc, nonjudicis, sed cullatem relaxandi, non inlelligitur de qui- juris sententia , excommunicato communicans buscumque aliis; non enim quilibet sacerdos sit ligatus, quia tamen conditor canonis ejus potest de tali censura absolvere, ut dicemus; absolutionem sibi specialiter non retinuit, eo sed de aliis pastoribus, vel habentibus potes- ipso concessisse videtur aliis facultatem re- latem ligandi et solvendi circa talem perso- laxandi. In quo textu primum esl observan- nam, seu, quod idem est, de aliis judicibus, dum, sermonem esse in particulari de excom- qui alias eirca talem personam judickmi ferro municatione; et ita de illa principaliter est possunt. Quod, et per se clarum apparet, inlelligenda regula posita ; tamen ratio textus quia lex illa non prrebet novam jurisdictio- communis est caeleris censuris; et ideo ad nem non habenli, sed declarat, dum per re- illas etiam regulariter extenditur, nisi ubi servalionem non auferlur, eam, qua3 antea aliqua alia specialis ratio occurrerit, quod erat, extendi ad censuras ipso jure latas; infra in particulari de illis traclando admone- tum eliam quia illa parlicula, aliis, respondet bimus. Tamen, ut dixi, et observari facile po- praBcedentibus, scilicet, a suo Episcopo, vel test ex mullis juribus sub titulo de Sentenlia proprio sacerdote, et per illas limitalur. Deni- excommunicalionis , omnes censurse regula- que, quia (ut JuristaB dicunt) illa dictio, aliis} riter in his rebus eequiparantur, licet prae- simililudinis cst noUi, ex Gloss. inl. Si fugi- cipue in excommunicalione locum habeant, tivi, C. de Serv. fugit.; quam vero similitudi- ouod fere in tota hac materia pra3 oculis nem ibi dicat, infra videbimus; nunc satis liabendum est. esl, ut minimum, debere dicere similitudincm 3. Secundo observandum est, in illo textu in potestale ligandi et absolvendi, propor- sermonem esse de ccnsura lata per jus com- tionata ad talem aclum, respectu lalis per- mune, nam est sermo de illa censura, quam sonsc; nam h?ec esl per se necessaria ad quis conlrahit communicando cum excom- actum absolvendi, de quo sermo est. munica(o;et constituiturdifTerentia intercen- 5. Quis sit uniuscujusque proprius Episco- suram contractam per communicationem cum pus. — A proprio Episcopo potest quis absolvi excommunicato in crimine criminoso, et con- a censura a jure, etiamsi in alio Episcopatu tractam per aliam communicationern in sa- deliquerit. — Ex his ergo satis probata relin- cris, vel in alia re. El licet utraque videalur quitur prima pars assertionis, scilicet, unum- esse a jure, tamen prior absolvenda ibi dici- quemque posse absolvi ab omnibus censuris tur a judice, qui alterum excommunicavit; jure communi latis, et non reservatis, a suo nam, quia illa communicatio in delicto est Episcopo. Quis autem sit uniuscujusque pro- qufedam parlicipatio in conlumacia, et in prius Episcopus, qureslio est similis illi, quae ipsius judicis Ecclcsiastici offensionem spe- de proprio sacerdote tractata est supra, de cialiter cedit, voluit Pontifex, ut illa censura, ministro sacramenti poenitentiee disputando; quasi per extensionem, censeatur ab eodem et easdem habet dubitaliones , quse eodem homine lata, qui alterum cxcommunicavit. proporlionali modo finiendoe sunt. Generatim Posu-ior vero, quia est a jure, el non reser- enim loqucndo, Episcopus alicujus dicitur vala, censetur commissa aliis quoad absolu- Episcopus illius diccccsis, in qua talis per- tionem, ul ibidem dicitur. Et quamvis de illa sona habel suum domicilium, quia domici- censura in particulari sit ibi sermo, tamen, lium est quasi fundamenlum fori, seu juris- quia ibi non conditur speciale jus, aut conce- dictionis, ut est utriusque juris principium, ditur privilegium peculiare, et quia ralio lege ultim. ff. de Jurisdict. omn. jud., c. ult. Ponlificis gencralis est, ideo inde colligitur de Constit., in 6, et c. A nobis, 1, de Sent. ab omnibus Doctoribus regula generalis pro excomm., ubi Abbas, et lalius in c. 1, de omnibus censuris latis a jurc communi , et For. comp., num. 23, unde non est dubium, non reservatis, scilicel, non tanlum a legis- quin unusquisque absolvi possit a pr.rdicta latore, sed eliam ab aliis dissolvi posse. censura ab Episcopo illius dicecesis, in qua 4. Terlio observandum est, cum ibi dicitur habel suum domicilium, non solum, si delic- talem censuram per Episcopum tolb posse, tum in eadem dioeeesi commisit, scd ubicum- SEGT. III. QUIS POSSIT A CENSURA JURIS ABSOLVERE. 20S que deiiquerit, eL censuram contraxerit; 7. At vero quando mora in aliena diceeesi nam licet ratione delicti acquiratur forum in est diuturna, ita ut, licet non sit per transla- ordine ad accusationem, vel pcenam , quae tionemdomicilii, sit per quamdam permnnen- per hominis sententiam in alieno terrilorio tem habilationem, tunc valde probabile est ferri potest, tamen et hecc pocna. de qua nunc posse absolvi ab Episcopo loci, sive censuram ;i"im*is, non imponitur ab alio particulari in eo loco contraxerint, sive alibi, et licet Episcopo, sed a Summo Ponlifice, et proprius commoientur ibi cum licentia sui Episcopi, etiam Episcopus nunquam amitlit jus suum, sive non. Quod aliqui fundant in precsiimpta quominus ejus subditus possit coram illo voluntate et consensu alterius Episcopi pro- conveniri, etiamsi alibi deliquerit. Et eadem prii. Hoc tamen, ut in superioribus dixi, in ratione non amittit potestatem absolvendi materia jurisdiclionis, et ad valorem actus, illum. Ex quo ulterius fit, ut ille subditus qui ab illa pendet, non sufficit, quia nisi possit absolvi a proprio Episcopo etiam dum adsit voluntas, ejus prccsumptio non confert in alieno Episcopatu peregrinatur, quia cen- jurisdiclionem. Dicendum ergo est, illam diu- sura ferri potest in absentem, etiamsi existat lurnam inhabitotionem, moraliter censeri, et in alicno Episcopatu, ut supra ostensum est; consuetudinem receplam esse, per modum ergo mullo magis absolutio, quia favorabilior cujusdam domicilii pro eo tempore, quo est, et in reliquis est par ratio, nam etiam durat, et ideo illum Episcopum reputari ut absolulio sine strepitu judicii ferri potest, proprium quoad hunc actum absolvendi a et habet suum effectum, seu executionem, censura , quidquid sit de aliis. De quibus quasi spirituali, seu invisibili modo. Cum videri potest Abbas, in dicto cap. Excommu- ergo absentia, seu existentia in alieno terri- nicatis, de Officio legati, num. 7, et cap. torio non obstet, et alioqui sit potestas, po- Quod clericis, de For. comp., num. 4, et cap. terit hic a suo Episcopo absolvi. Ex parte B., num. 8, eodem titulo. 6. Possitne alien. subditus absolvi a cen- 8. Addendum est prcelerea, eos, qui sem- sura canonis ab Episcopo, in cujus dicecesi per vagantur, et nullibi habent fixum domi- versatur. — Quceri tamen potest, an ab illo cilium, posse sine dubio absolvi ab Episcopo solo possit absolvi, vel eliam ab illo Epis- loci, in quo actu versantur, etiamsi per breve copo, in cujus dicecesi vagalur. Videtur iempus ibi sint commoraturi; quia illi non enim ab illo non posse, quia ille revera non habent alium Episcopurn, et non debent ca- est suus Episcopi:s. Quod regulariter ita est, rere pastore, ut in simili latius dixi in ma- llimirum, quando existentia in illo loco est teria de Confessione; est enim eadem ratio et ad breve tempus, et quasi in via, seu pere- proportio. grinatione, quia tunc convincit ralio facta. 9. Quid de religiosis. — Solet etiam spe- Et probat etiam c. Romana, § Nec etiam, de cialiter de religiosis dubitari, an possint ab- For. comp., in 6, et cap. Excommunicatis, de solvi ab Episcopo loci, in quo domicilium Officio leg., ubi dicitur, Legatum Pontificis habent; sed res est facilis. Nam si religiosi non posse absolvere, etiam intra suam pro- considerentur solum ratione stalus, et non vinciam, eos qui in clericos manus violentas sint exempti ab Episcopis, clarum est posse injecerunt, aliunde illuc accedentes, scilicet, ab eis absolvi, nam et ligari ab eis poterunt. quia non sunt subditi illius provineiee; idem Si enim exempli non sunt, sunt subditi, quia ergo erit in nostro casu. Sed intelligendum jure communi omnes habentes domicilium hoc esl, ut ibi notat Abbas, num. 7, quando in tali dioecesi, subjecti sunt Episcopo illius; talis persona non commisit delictum, nec con- ergo potest Episcopus aclus jurisdictionis in traxit censuram in eo loco et dicecesi in qua illos exercere. Unde in cap. Religioso, de versatur; nam si ibi deliquit, ralione delicli Sent. excom., in 6, si religiosus incidat in fit aliquo modo subditus in ordine ad illud, excommunicationem canonis Si quis sua- ita ut pussit conveniri et puniri; ergo eliam dente, percutiendo clericum secularem, ejus ut possit absolvi quoad forum contenliosum, absolulio Episcopo dioecesano commiltilur, ad quod pertinet censura; nam de absolu- et in c. Monachi, de Sent. excom., quando tione sacramentali quoad culpam alia est percussio est inter ipsos religiosos, absolutio ratio. Neque censeo inconveniens, quod ille committitursuperiori, ex specialiconcessione, possit absolvi in eo casu a duobus Episcopis, non tamen omnino excluditur Episcopus; quia diversis tilulis potest utrique subjici, al- nam si major fuerit necessaria providentia, teri simpliciter, alteri quoad unum effectum. ad illuin dicitur esse recurrendum; unde 203 DISP. VII. DE ABFOLUTIONE A CENSURA. supponitur, etiam illum esse sujpariQretn, sis- 11. Dices : ergo quando absolulio a caa- tcndo in communi jure. Unde similis abso- sura, qpse resorvala erat Pap;o, specialiter lutio in utroque casu rcspeclu Monialium conceditur Episcopo, non poteril ille talem Episcopo committilur in c. De Monialibus, de absolutioncm adteri conirnitlo-c, sed tantum Sent.excom. Atvero religiosiexempti perpri- per se ipsum illam exercere; ut io casibus, vflegia Ponlifieia non possunt absolvi ab Epi- v. gr., de quibus loquitur Coneilium Trident., scupo, cum in eos non habeat jurisdictionem; dicta sess. 24, c. 6 de Reformat Consequens neqne ipsi possunt quoad hoc se illi subjicere, autem est falsum et contra omnes, imo con- quia et hoc esset in detrimentum roligionis, tra illudmet deerelum Concilii Tridentini, uf. et ipsi non possunt Episcopo jurisdiclionem paulo ante expendebamus. Sequela probatur. conferre, quam non habet, de quo videri quia lunc Episcopus non habet potestatem possunt plura in Ugolin., tab. 1 , c. 10, § 1 . ordinariam, sed delegatam, seu speciali bene- 10. Qiti nomine Episcopi comprehcndantur. ficio concessam; hujusmodi autem jurisdictio -— Vicarius Episcopi ccmpreheuditur. — subdelegari non potest, ut constat excap.ult., Piursus verc dubitari potest, an nomine Epi- § ult., de Offic. delcg., et ex 1. 1 , ff. de Eo cui scopi intelligendus sit solus il!e, qui proprie, mandata est jurisdiclio. Nec satis est respon- et in rig re Episeopalem dignitatem habet, dere hoc essc speciale in polestate absolvenc1; vel quilibet, qui jurisdictionem habeat Epi- ab cxcommunicatione, quia concedilur in fa- scopalem. Circa quod videri potest simile vorem animae, ut respondet Gavarruuias, dubium supra tractatum agendo de ministro lib. 3 Variar., c. 20, n. 5. Tum quia , § uf\. confessionis, et de Episcopo , a quo debet de Offic. deleg., loquitur in specie de po' exponi, juxta novum jus Concilii Tridentini. tate absolvendi coneessa in favorem animae; Et primo cerlum est vicarium Episcopi, cui tum eliam quia cap. ult. de Offic. ordin.. ipse vices suas generaliter committit, posse aperle sentit absoiulionem in his casibus con- absolvere ab hujusmodi censuris, quia quando venire Episcopo ex officio, et ideo posse eam hujusmodi casus Episcopis committuntur, et aliis commiltere, Ubi Abbas et alii idem sen- non exprimitur, ut pcr se ipsos tanlum id tiunt, licet rationem non satis declarent. Ea facere possint, per vicarios suos id possunt vero esse videtur, quia absolvere ab excom- prteslare. Quod licet colligere inter alia jura municatione per se et ex officio convenit ex cap. ult. de Officio ordin., ubi dicitur, Episcopo juxla cap. Nuper, de Sent. excom.; eos, qui ex officio possunt absolvere in certis per reservationem aulem extrahitur censura casibus, posse hujusmodi absolutionem aliis reservata ab illa jurisdiclione; et ideo ablata commillere, cum viderint expedire ; et sumi- reservatione quasi in naturalem slatum redu- tur eliam ex 1. More majorum, ff*. de Ju- citur, atque ila manet sub ordinaria jurisdic- risdict. omn. jud. Dicitur autem ex officio tione Episcopi, sicut fuisset, si a principio hoc posse, qui cunripso cfficio statim accipit reservala non esset. hanc facultatem; cujusmodi est Episcopus; 12. Nomine ' Episcopi, comprehenditur Capi- ergo per vicarium id facere polest, cui com- tulum Secle vacante, et vicarius ab eo coiisti- millit vices suas. Quod etiam recte confirma- tutus. — Deinde in multis aliis manifestum lur ex Concilic Tridentino, sess. 24, c. 6 de est verbum illud, Episcopus, extendendum Reform., ubi cum committitur Episcopis po- esse ad plures alios, qui Episcopalem digni- testas absolvendi a casibus reserv;.tis Papa\ :;ilem non habent, satisque esse quod habeant additur, per se ipsos aut per vicarium ad id jurisdictionem Episcopalem. Ut Capilulum specialiter deputandum. Et quoad peccatum Calhedralis Ecclesiae vacanle Sede, ut conslat hoeresis occullre slatim excluditur vicarius. ex juribus in praeced. sect. adduclis, nam, Ergo signum esl, ubi concessio fit absolute quoad hoc eadem ratio est de absolulione a Episcopo, non excludi vicarium, et shniliter, censura lata a!) homine aut a jure. Idemque quando jus non requirit vicarium specialiler est, ut dixi, de vicario constilulo ab ipso deputandurn, generalem sufficere. Denique Capitulo. Imo in hoc censtituil Ugolin. supra, vacante Sede Episcopali, Capitulum vicarium § 2, quamdam differentiam intcr vicarium constituit, qui hoc ipso censelur habere ju- Episcopi, et Capiluli, Sede vacanle, quod risdiclionem Episcopalem, et posse absolvere vicarius Episcopi habet jurisdiclionem de- a') his censuris; ergo multo magis id dicen- pendentem ab illo in fieri ct coQServarl; et dum est de vicario Episcopi, quoties ipsemet Mco si Episcopus sit suspensus vel excom- Episcopusalicmidspccialitcrsibinonreservat. ;:iunicatus, ejus vicarius non potest absol- SECT. III. QUIS POSSIT A CENSURA JURJS ABSOLVERE. 207 vere* nt vicnrius Capiiuli, Sede vacante, non nem a se dependentem in conaervari. — Sed et jurisdictionem i4a pendentem a Capi- quid dicendum erit, si ob nogligentiam Capi- ,, nani licet ipsum Capitulum suspensionis tuli, Melropolitanns, aut viciuus Episcopus uiam inciirrat, et ideo jurisdiclionis usu hujusmodi vicarium constituat? numquid sus- letor, niliilcminus vicarius expeditam re- penso Archiepiscopo erit suspensus vicarius t. jurisdictionem ad absolvendum, quia ille? Videtur enim sequi, quia tunc jurisdictio non auctoritate solius Capitnli, sed Concilii apparet devolufa ad Archiepiscopum, atque Tridentini creatus esl, ut patet ex sess. 24, ita ab illo pcndere, et consequenter de tali e. 16, de Reformat. vicario verum erit, quod, licet Capitulum 13. Vicarius a Capitulo electus ab illo snspendatur, ejus jurisdiclio maneat expe- habct jurisdictionem dependentem in fieri et dita , quia non habet illam a Capitulo, sed conservari. — Haec vero differentia non satis ab Archiepiscopo. Nihilominus lamen opposi- fundala est; suppono enim ex aniiquo jure, tum censeo verum, quia verum non est juris- tempore Sedis vacantis, jurisdictionem Epi- dictionem Capituli in eo casu devolvi ad scopi devolvi ad Capitulum, ut supra osten- Archiepiscopum ; neque enim ipse posset ibi sum est ex c. unico de Major. et obed., in 6. excommunicare aut absolvere aucloritate or- Quam jurisdiclioncm Concilium Trideot. nec dinaria; sed solum ei commiltitur deputatio mulavit, nec miauit, sed solum praecepifc seu electio talis personae in vicarium; qua niodun» utendi illa jurisdictione, nimirum per facta, ille vicarius habet jurisdiclionera Capi- vicarinm ab eodem Capitulo eleclum, cui et tuli, independenlem quidem a volunfate ejus, jurisdictionem, et usum jurisdictionis com- quam supplet auctoritas et efficacitas Concil. mittat Concilium ergo Tridoot. non dat ju- Trident., pendenlem tamen nihilominus a risdictionem illi vicario, neque ad hoe inter- potestate, et jurisdictione, quas residet in posuit acctoritatcm suam, sed solum ad ipso Capilulo, quia Concil. noluit novum mo- iuiponendii ^ pranlictum prreceptum, quonon dum jurisdiclionis instituere, ut ostensum obstante ille vicarius vicem gerit Capiluli et est, sed solum obligare, et cogere Capil.ilum, eius jurisdiclione utilur; ergo, si Capitulum ut suam jurisdictioncm vicacio communi- faabeat impeditum usum jurisdiclionis, con- caret. Hoc ergo modo Capilulum, Sede va- sequenter etiam vicarius habet idem impedi- cante, et ejus vicarius, sub nomine Episcopi i :m. Et confirmatur ac declaratur, nam iu illa regula comprehendunlur. ante illud decrelum Goncilii Trident., si Ca- 45 Nomine Episcopi comprehenduntur Ab- pitulum absque illo pracepto elegisset vica- bates exempti, et Capitulum ejus Ecclesix, rium (ut verisimile est antea fieri solitum et eorum vicarii. — Pnelerea etiam Ab- esse, quia non poterat aliler commode guber- bates, qui jurisdiciionem Iiabent Episcopa- nare), lunc suspenso Capitulo esset suspensa lem, sub illa voce conlinenlur, quia juxta vicarii jurisdictio; est enim omnino eadem subjectam maleriam intelligenda est; cum ratio de illo vicario, et de vicario Episcopi; autem ille actus absolvendi, de quo est sed Concilium Trident., eo quod pr;pceperit sermo, ad jurisdictionem perlineat, quando illam vicarii elcclionem, non firmavit ejus Episcopus ibi nominalur, non tam propler jurisdiclionem, neque aliam, vel aliler dari dignitatem ordinis, qnam propter jurisdic- vohut, quam per Capitulum dari posset, quin tionem nominari merito intelligimus; ergo neque in illo decreto est ullum verbum, unde recte comprehendimus snb illa voce omnes hoc colligi possit, neque ex solo ilJo pra^cepto qui similem jurisdictionem habent. Notanle colligilur. Sicut, si Concilium praacepisset autem dico similem, et non xqualem, quia Episcopis, ut haberent vicirios, non prop- sufficit, ut habeant jurisdictionem fori con- terea tnles vicarii aliter haberent hnnc juris- tentiosi ad ferendas et tollendas censuras, lonem, quam nunc habeant ; nullum ergo quia hsec est, qua3 per se speclat ad hunc iundamenlum habet illa senlentia in Concil. actum, etiamsi alioqui aequalis non sit. Et Trident. Unde, cum alioqui vicarius ex vi confirmatur, quia interdum hi Abbates sunt officii sui pendeat jurisdictione et usu ab eo, ita exempti, ut nullus Episcopus habeat im- ,s viearius est, juxta cap^ ! de Offic. vi- mediatam jurisdictionem in eorum subditos, carii, in 6, idem censeo quoad hoc dicendum prneler Romanum Pontificem ; non debent de vicario Capituli, quod de vicario Episcopi. autem illi subditi carere Episcopo, a quo H. An si ob mujligentiam Capituli Metro- possint absolvi; ergo nomine Episcopi com- politanus vicarium creet, det illi jurisdictio- prehendilur hujusmodi Abbas. Et conse- ^08 DISP. VII. DE ABSOtllTIONE A CENSURA. quenter etiam vicarius ejus, et Capitulum omni censura, a qua posset Episcopus absol- ojus Ecclesiee, tempore, quo vacat; nam de vere per cap. Nuper, et infra in verb. his eadem ratione, et proportione loquendum Quanquam, hoc extendit etiam ad religiosos est. ejusdem religionis, et sibi subditos; quam 16. Comprehendwntur etiam alioqui infe- interpretationem sequiturSylvest., verb. Ex- riores Prxlati, qui superiorem habent Epis- communicatio, 7, num. 31; sed mihi videtur copum. — Addo vero, quando hujusmodi interpretatio falsa, prscsertim quoad poste- inferiores Pralr.ti non obstante dicta juris- riorem partem. Primo quidem , quia ille dictione, habent ordinarium Episcopum sibi textus ita incipit, Religiosi, qui clericis, aut superiorem, ita ut vel possit causas ad se laicis sacramentum, etc, et sub eodem con- advocare, vel saltem cum eis habeat jus textu ait, An qui excommunicatus a ca- prteventionis, tunc etiam Episcopum posse none, etc. ; ergo non loquitur de absolutione absolvere subditos inferioris Praslati a cen- eorum subditorum, sed extraneorum, qui ad suris jure communi latis, quia etiamsi in- illos non pertinent. Adde, cum subdat, Nisi tercedat inferior Prselalus, v. gr., Archi- in casibus a jure expressis, respectu subdi- presbyter, nihilominus ejus Episcopus est torum, hunc casum, de quo agimus, satis propriusEpiscopus omnium subditorum ejus. esse in jure expressum in dict. cap. Nuper, Item quia regula supra posita in universum non solum in dict. verb. Episcopus, ut nunc vera est, quidquid in hoc genere potest dicimus, sed clarius ex vi particulec Proprius inferior, posse superiorem, si prxdicto modo sacerdos, ut infra dicarn. Unde cum postea superior sit, ut supra declaravimus. Et hac concluditur in dicta Clem., Absolvere quem- etiam ratione Legalus Pontificis in sua pro- quam prxsumpserint , particula quemquam vincia sub nomine Episcopi quoad hunc plane referenda est ad initium texlus, sci- aclum comprehenditur, quia jurisdictionem licet, chricum vel laicum. habet Episcopalem, et immediatam, ad eum 19. Quanquam sub nomine clerici compre- modum quo habet Ponlifex, cujus vicem hendendos censeo etiam extraneos religiosos gerit, ut constat ex cap. 1, et aliis, de Offic. non sibi subditos, tum quia intentio illius leg.; et in particulari hasc potestas aperte canonis estpunire religiosos usurpantes juris- colligitur ex cap. In excommunicatis, et cap. dictionem , quam non habent in hujusmodi Quod translationem, de Offic. !eg., ubi videri actibus, quod vitium tam circa alienos reli- potest Abbas, et Villadiego tract. de Irreg., giosos, quam circa alios committitur; !,um qurest. 1 3 ; delegatus autem in hoc id poterit, etiam quia nomine clerici interdum com- quod ei fuerit commissuin ab eo, qui ordina- prehenditur quaslibet Ecclesiastica persona. riam circa hunc acturn jurisdictioncm habet. Quod si dicas juxta hunc sensum etiam sub- 17. Comprehenduntur etiam Prxlati reli- ditum comprehendi , respondeo, quantum ad gionum, respectu suorum subditorum. — Ex casus jure non expressos, vel per privilegia his vero colligo ulterius, etiam Praelatos.reli- Sedis Apostolicas concessos, verum id csse, gionum ex vi hujus juris communis habere ita utPixelatus religionis absolvens subditum potestatera ad absolvendos suos subdilos ab in casu reservato per canonem, et sibi non hujusmodi censuris juris communis. Dico concesso per privilegium, illam pcenam in- autem ex vi hujus juris, nam quod ex vi currat; secus vero si absolvat in casu non suorum privilegiorum illam habeant, mani- reservato, quia hoc ipso est in jure concessus festum est. Quia vero in suos subditos juris- juxta dictum cap. Nuper. Habent ergo ex dictionem habent, quodam modo similem vi illius juris communis hanc potestatem, Episcopali, in quantum jurisdiclionem habent quumvis per privilegia habeant illam magis fori contentiosi, et eos possunt cxcornmuni- expressam, et quasi magis propriam et care, ideo opinor eti.im ex vi illius cap. exemptam a jurisdictione Episcoporum. Et Nuper, et ex vi particulfc Episcopus, sub hrec videntur sufficere ad expositionera illius proposita regula comprehendi. particulse, A suo Episcopo. 18. Objicitur Clem. 1, de Privileg. — Clem. exponitur. — Objici vero potest Quis possit absolvere a censura per statutum Clem. 1, de Priv., ubi excoramunicantur re- alicujus provincix vel Episcopatus lata. ligiosi, qui absolvunt excommunicatos a ca- none, nisi in cosibus a jure expressis. Ubi 20. Ratio dubitandi. — Superest ut aliam Glossa hoc intelligit de omni canone, et d< particulam illius textus, scilicel, Canonis seu SECT. III. QUIS POSSIT A CENSURA JURIS ABSOLVERE. 209 juris, explicemus, videlicet, an solum com- Pontifex tradendi regulam generalem , quae mune jus, vel Pontificium intelligendum sit, proinde sicut non limitatur ad solam illam an vero comprehendantur etiatn statuta par- censuram, ita neque ad solum commune jus. ticularia quorunicumque Episcoporum, aut 22. Satisfit rationi dubitandi. — Et quam- Conciliorum provincialium ; hinc euim pen- vis verum sit censuras (ut sic dicam) Episco- det resolutio alterius dubii, scilicet, an a cen- pales proprio et particulari jure ad eos suris latis per haec statuta possint absolvere perlinere, ad Summum tamen Pontificem omnes, qui jure communi absolvere possunt a spectat praescribere modum, et formam ser- censuris jure Pontificio latis. Ratio aulem du- vandam in censuris ferendis per quaecumque bitandi est, quia in dict. cap. Nuper, ut vi- statuta; quae propterea juxta commune jus dirnus, solum esl sermo de censura juris semper interpretanda sunt, ut colligitur ex communis; ergo non debet extendi ad alia cap. Ex litteris, de Constitutionibus, et cap. staluta. Adde non esse eamdem rationem in Cum dilectus , de Consuetudine. Atque ita caeteris,quiacum ipsePontifex sitauctorjuris jure communi ordinatum est, ut in censura communis, et ad ipsum per se pertineat tol- absque reservatione lata per quemcumque lere censuras in illo latas, potuit ipse ordina- canonem, sive generalem, sive particularem, riojure vicessuas quoad hoc aliis committere, hoc ipso censeatur ejus absolutio aliis con- et ita suam voluntatem interpretari, ut, quo- cessa. In quo nihil derogatur jurisdictioni ties censuramsibi non reservaverit, censeatur Episcoporum, vel aliorum inferiorum Praela- concedere Episcopo potestatem absolvendi. torum, nam si volunt censuram sibi reser- At vero haec ratio non habet locum in statutis vare, semper possunt in statulo id exprimere. particularibus, quia neque ab illius voluntate procedunt, neque ad. eum pertinet, tanquam Num parochus a censura juris absolvere ad propriam causam, ab illis absolvere; nam queat. licet absolute hoc possit tanquam universalis causa, regulariter tamen id non facit, sed re- 23. Prima et vera sententia. — Ultimo linquit proprios pastores suis jurisdictionibus explicanda superest postrema pars regulae uti. propositae, per quam illam extendimus ad 21. Sed nihilominus dicendum est, verba parochos, quantum est ex vi ejusdem cap. illa generaliter esse intelligenda de omni Nuper; ibi enim expresse sub disjunctione censura a jure, prout condistinguitur a cen- dicitur, In secundo casu ab Episcopo, vel a sura ab homine, atque ita in eis compre- proprio sacerdote, etc. Constat autetn nomine hendi quaelibet statuta, vel constitutiones proprii sacerdotis parochum solere in jure parliculares, quibus censurae feruntur, non significari, cap. Omnis utriusque sexus, de reservatae. Ita intelligunt communiter Doc- Pcenit. et remiss., et sumitur ex cap. Placuit, tores, Abbas, num. 5; Covarruv., cap. Alma, 9, quaest. 3, et de Poenit., dist. 6. Atque ita 4 part., § 12, num. 4; Sylvester, verb. Abso- intellexerunt textum illum communiter Theo- lutio, 1, num. 7. Soletque ad confirmandum logi in 4, dist. 18; D. Thom., quasst. 1, art. 5; citari cap. Ex frequentibus, de Institut., in D. Bonav., part. 2, quaest. 6; Major, dist. 18, quo supponi videtur suffraganeos Archiepis- quaest. 2, dub. 3 ; Soto, dist. 22, quaest. 3, copi posse absolvere a censura lata per sta- art. 2; Sylvester, verb. Absolutio, 1, num. 4, tutuni Archiepiscopi. Qui textus non multum et verb. Casus, primo, num. 3; Angel., verb. probat, quia illud statutum confirmatum erat Absolutio, num. 2; Armill., eodem verb., a Pontifice, et ita poterat ut Pontificium re- num. 36, et verb. Casus, num. 5. Idem te- putari. Ralio ergo praecipua sumenda est ex nuit Innocent., dict. cap. Nuper; etNavarrus, verbis et ratione ejusdem textus. Nam abso- in Summa, cap. 27, num. 39; et Summ. lute loquitur de sententia juris, quae locutio Confessorum, lib. 3, tit. 36, quasst. 85, ut in rigore omnia jura comprehendit. Deinde Covarruvias refert. in ratioue subdit, Quia conditor canonis, etc, 24. Secunda sententia. — Nihilominus Co- ubi consulto videtur tam generali verbo usus, varruvias,incap. Alma, 1 part., § 10,num. 5, utquemcumque canonem, aquocumque con- contrariam sententiam ut veriorem amplecti ditus sit, comprehendat. Quocirca licet casus videtur, et eam dicit communi praxi re- illius textus sit de quadam particulari cen- ceptam, licet opinio Theologorum in riaore sura conlra specialem canonem juris com- disputationis defendt possit. Referique plures munis, tamen ex illo casu sumpsit occasionem juris Pontificii professores negantes, posse xxih. ^4 210 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. parochos absolvere a censura, seu majori hanc potestatem ex vi sui ordinarii muneris, excommunicatione jure lata, et plures refert habere tamen illam veluli ipso jure delega- Ugolinus, in dicto cap. 10, § 5, et ex Theo- tam per illudcap. Nuper. Cum enim ibi sub logis Cajetanum, verb. A bsolutio ab excomrn., disjunclione dicitur, Episcopum, vel pro- ubi tacite id innuit, et Tabien., verb. Dispen- prium sacerdotem posse absolvere, sermo est satio, num. 4 6, etverb. Absolutio,%, num. 4, deminoriexcommunicalione,qua3Contrahitur et idem tenuit quidam Viterren., in opere de communicando cum excommunicato. Ex quo Excomm. et interd., quem referunt et se- corroboratur fundr.mentum precdictas senten- quuntur Durand., dist. 18,qua3st. 4; Palud., tiae, nam parochus nihil ex proprio munere qusest. 5. Quamvis Paludanus hoc limitet ad in hoc negotio potest, nisi quod jure illi con- censuras juris Ponlificii, nam a censuris latis ceditur; sed in dicto textu solum ei conce- per statutum Episcopi concedit parochum ditur absolutio a minori censura : ergo. possc absolvere, in quo non loquitur conse- 27. Resolutio. — Impugnatur opinio. ■ — quenter. Sed contra hoc objicio primo, quia, si hffic 25. Citat Covarruvias in favorem hujus responsio vera esset, sequeretur etiam Epis- sententias textum optimum (ut ipse ait) in copum non posse absolvere, nisi ab excom- Clement. 1 de Privilegiis, in principio , et municatione minori, non vero a majori lata Extravag. 1, § Observent, eodem titulo, in jure Pontificio, vel ab alio Episcopo. Patet communibus, ubi nulla fit mentio de paro- sequela, quia Episcopus jure ordinario suae chis, sed de religiosis, qui prohibentur ab- poteslatis non polest mulare Pontificis pra> solvere extraneos, ut supra vidimus, ex qua ceptum; ergo nec solvere quod ipse ligavit; prohibilione non video, quod argumentum solum ergo id potest quod ei conceditur ipso- sumi possit ad parochos. Preesertim, cum ibi met jure; ergo, cum in eo textu quoad hoc dicatur, nisi in casibus a jure expressis, et asqualiter numerentur, et sub eadem disjunc- nos credamus hunc casum satis esse in jure tione Episcopus, et parochus, si uni ex vi expressum in dicto cap. Nuper, tam de pa- illius textus conceditur tantum potestas ab- rochis respectu suarum ovium, quam etiam solvendi a censura minori, etiam alteri ea proportionaliter de Prselatis localibus reli- sola concedetur. Unde quod Episcopus ex vi gionum respectu suorum subdilorum, quo- sui muneris habeat jurisdictionem in foro rum ipsi sunt proprii sacerdotes. Quocirca contentioso, se habet in proposito quasi ma- in jure nihil invenio, quo possit hrec sen- terialiler, ideoque nihil refert ad discrimen tentia probari; ratio tamen videtur urgere, constituendum , nam Episcopus quoad hoc quia absolutio a censura requirit jurisdictio- non utitur sua propria et quasi intrinseca nem fori contentiosi; sed parochus non habet jurisdictione, sed sibi virtualiter concessa hujusmodi jurisdictionem; ergo non potest a per auctorem juris, ut in prredicto c. Nuper, censura absolvere. Et confirmatur, nam qui plane significatur; ergo quoad hoc eadem non potest ligare, non potest solvere; sed ralio est de parocho. Nam licet ex se non parochus non potest per censuras ligare; habeat jurisdictionem ordinariam in forocon- ergo nec a censuris solvere. Item argumenta- tentioso, habet tamen aptitudinem, ut ei com- batur Viterrensis, ut Paludanus refert. quia mitti possit, et ex vi illius textus asque illi plus est excommunicatio, quam interdictum; committitur, respeclive id intelligendo per sed nullus inferior Episcopo potest relaxare comparationem ad suos subditos. interdictum juris; ergo nec excommunicatio- 28. Secundo impugnatur. — Secundo nem juris tollere. principaliter obstat ratio, qua3 in illo capite 26. Objectio contra posteriorem sententiam. subdilur, scilicet : Quia tamen conditor ca~ — Solutio. — Dices : his argumentis proba- nonis ejus absolutionem sibi specialiter non retur, parochum non posse absolvere etiam a retinuit, eb ipso concessisse videtur faculta- minori excommunicatione, quod nullus dicit. tem aliis relaxandi. Qua3 ratio non limitatur Sequela probatur, quia etiam absolutio ab ad excommunicalionem minorem, neque indo hac censura , quantumvis minima videatur, sumit causam prioris assertionis , sed ex requirit potestatem jurisdictionis fori con- forma ferendi censuram absque reservaliont!, tentiosi; sedhanc non habent parochi : ergo. qua3 continet implicitam concessionem fa- Item ipsi non possunt ligare, etiam hac cen- cultatis absolvendi; et in hoc solo fundanlur sura; ergo neque absolvere. Respondent, omnia, qua3 hactenus diximus de potestale argumenta concludere, parochos non habere Episcopi ad solvendum ab ouini ceusura juris SECT. IIT. QTMS POSSIT A CENSURA JURIS ABSOLVERE. 211 non reservata: ergo idem dicendum est de § Ut autem, dicitur religiosos in audicndis nroprio sacerdote. Nam, quod multi Cano- confessionibus et poenitentiis injungendis nistte aiunt, illam particulam aliis, referre non plus habere debere, quam parochiales tantum alios Episcopos, seu alios conditores sacerdotes noscuntur habere; sicque (additur) canonum, hoc (inquam) non habet funda- de casibus, Episcopis, et superioribus, quos mentum in illo textu, ut Panormitanus etiam inferius annotamus, ac Sedi Apostolicx re- notavit; imo repugnat textui; nam supra servatis, se nullatenus intromittant. Et tamea dixerat, Episcopum et sacerdotera proprium statim in § sequenti, Observent ergo, etc, in- posse absolvere; si ergo particula, aliis, non cipit Pontifex numerare praedictos casus, et referatur ad utrumque, ratio non erit adae- inter alia inquit, Modo eodem excommuni- quata assertioni; cur ergo proprius sacerdos catos respuant, id est, eos a peccatis non poterit absolvere, si conditor canonis ei non absolvant. Et rationem infra subdit, quia concessit faeultalem? Igitur necesse est ratio- non possunt eos ab ea excommunicatione nem illam etiam ad sacerdotem proprium absolvere. Et declarat se maxime loqui de referre, et consequeater, sicut in Episcopis excommunicatione juris. Ergo, cum per extenditur ad excommunicationem majorem, aequiparationem religiosorum ad parochos, ita et in parochis, nam vis contextus et ra- textus ille concludat religiosos non posse ab- tionis id necessario concludit. Unde, ut supra solvere ab excommunicatione, pro comperto dicebam, licet casus illius texlus fuerit de supponit parochos id non posse. Et quoad peculiari censura et minori, tamen regula, hoc ibi non condit novum jus, sed supponere quam per illam occasionem Pontifex tradit, videtur usum et consuetudinem Ecclesiee, ut generalis est de omni excoramunicatione jure significant illa verba : Quam parochiales sa- lata et non reservata ; et proprium sacerdo- cerdotes noscuntur habere. teui simul cum Episcopo sub disjunctione 31. Resolutio. — Respondeo tamen in pri- complectitur. mis ad consuetudinem, de illa mihi non satis 29. Solvuntur rationes posterioris senten- constare. Imo video apud religiosos (quibus tix. — Ex quo facile solvuntur rationes con- parochi tam in illa Extravaganti, quam in trariae sententiae; fatemur enim parochum Clementina Dudum, aequiparantur) contra- ex proprio munere non haberejurisdictionem riam consuetudinem observari. Verum est, ad hanc solutionem praestandam, tamen ex, post ilia jura plurimum aucta fuisse religioso- concessione juris habere quasi delegatam; rum privilegia, et ideo ex illis et consuetu- hoc enim non repugnat;et quod factum sit, dine, quam nunc habent, non posse argu- constat ex illo capite; cur autem ita factum mentum sumi ad parochorum consuetudinem sit, statim explicabo. Et propter eamdem eliciendam. Et ideo ipsi consulant consuetu- causam non repugnat habere potestatem ad dinem in unoquoque Episcopatu receptam et absolvendum, et non ad excommunicandum, illam observent; nam consuetudo sicut dare quia cum potestas delegata sit, potest com- potest jurisdictionem, ita et auferre. Nec milli ad unum actum, et nou ad alium, et possum negare, quin in praedicta Extrava- eeneralius committitur ad eum actum, qui ganti talis usus seu consuetudo insinuetur, f ivorabilior est. Quod vero Viterrensis attin- quae fortasse potuit esse recepta in Urbe, gebat de potcstate relaxandi interdictum, quamvis non esset in orbe. iufra tractabitur, nam in aliquibus est ibi 32. Praeter haec vero responderi potest specialis ratio propter alia jura specialia, quae dupliciler. Primo textum illum esse acco;n- aliter circa illam censuram disponunt. modate intelligendum de excommunication « 30. Num cap. Nuper, abrogalum sit quoad bus juris, a quibus parocbi non possunt ab- parochos. — Ultimo vero circa hanc pariem solvere. Et hoc insinuavit Glossa ibi, solum advertendum est, quae hactenus diximus, afferens exemplum de excommunicationo re- solum procedere quantum est ex vi dicti cap. servata. Secundo responderi potest, licet Nuper. Quia vero jus in illo conteutum hu- Pontifex dicat se non intendere ut rejjgiosi manum est, mutari potest et abrogari. Atque plus habeant in audiendis confessionis, quam ita Ugolinus supra censet, concessionem illam parochi, non tamen dicere se velle. ut habeant per conlrariam consuetudinem abrogatam omnia, quae habent parochi. Et ita. licet esse, eo quod Covarr. dicit contrariam con- religiosis potestatem illam non concesserit, suetudinem communi praxi esse receptam, non satis iufertur parochos enm non habere. et maxime, quia in Extravag. 1 de Privil., Est autem Extravagans illa revocata per Cie- 212 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSLTU. nientinam".Dutfwm, de Privilegiis. Itaque ubi tionum, extra tempora, quse voeant, confe- de contraria consuetudine non constiterit, rendo, aut extra prsescripta tempora ordi- preedicto communi jure standum censeo. nando, quod est contra usum Ecclesine et i contra plura capita tituli de Temporibus SECTIO IV. ordin., cap. Cum quidam, cap. Litteras, cap. . Vel non est; et in cap. Dileclus, expresse Cur censura iuris non reservata possit ab inferionbus ,. .. A , . vui^uiajuuDuuuK» «i dicitur, Archiepiscopum non potuisse cum Episcopo dispensare, ut eodem die tres sacros 1 . Ratio dubitandi. — Ut prsedictam doc- Ordines conferret. Et redditur ratio, quia illi trinam, ejusque rationem, et illudcap. Nuper, hujusmodi dispensatio a canone minime est magis explicemus, libet expendere efficaciam permissa, ubi Gloss. advertit, ex eo textu illius rationis, quse in illo textu redditur, colligi, Episcopos non posse dispensare in scilicet, quia auctor canonis non reservans communijure nisi in casibus sibi permissis. videtur facultatem concedere. Unde enim Neque enirn potest commode exponi, minime sequitur haec consequentia? Neque enim est permissa, id est prohibita , quia saepe nulla formalis, cum ex negatione prohibitionis non est positiva prohibitio; ut in casu illiusmet sequatur positiva concessio, maxime in ma- textus, ante illud Ponlificis responsum non teria jurisdiclionis. Et ideo nec ratione mate- erat talis expressa prohibitio, et nihilominus riae tenere videtur; nam quando judex con- respondet Pontifex, Archiepiscopum illum demnat reum ad aliquam pcenam, licet possit non potuisse dispensare; ergo non loquitur ipse eam relaxare et sibi expresse non reser- de prohibitione positiva, sed de non conces- vet, non propterea censetur committere alteri sione; ergo, sicut ad concedendam potestatem judici inferiori, ut eam possit relaxare; ergo dispensandi non satis est non prohiberi, nisi idem erit, licet jus pcenam imponat. Preeterea per positivum actum concedatur potestas, ita ex illa ratione sequitur, quoties lex fertur a etiam neque ad potestatem absolvendi. Sumnio Pontifice absque expressa prohibi- 3. In sola dispensatione a censura locum tione, ne inferior Prselatus in ea dispenset, habere prsedictam illationem. — De hac diffi- posse omnes Episcopos in ea dispensare, quod cultate multa disputant Doctores juris Ponti- consequens admittit Glossa, ibi, in verb. Non ficii in citatis locis, et in cap. At si clerici, de retinuit, et citat textum in cap. Cum apud, Judiciis, ubi Abbas, § De adulleriis, num. 4, de Sponsalibus, propter illa verba : Ut qui- varias refert opiniones, quas nuncexaminare cumque non prohibetur, per consequentiam prolixum essel, et alienum a nostro instituto. admittatur. Quee non sunt ad rem, quia ibi Aliis ergo omissis, quoad propositam diffi- non est sermo de materia jurisdictionis, sed cultatem et intelligentiam dicti cap. Nuper, de libertate, quam unusqnisque jure naturae concedendum est, quod ratio facta convincit, habet ad contrahendum matrimonium, si per se ac formaliler loquendo, in aclibus ad aliunde non prohibeatur. Sicut etiam in cap. jurisdictionem pertinentibus non recte in- Sunt nonnulli, 4 6, queest. \ , quod citat, sermo ferri : Talis actus non prohibetur specialiter; esl de religiosis sacerdotibus, qui ex se apti ergo facultas ad illum conceditur; nam haec sunt ad sacerdotalia munera obeunda, nisi duo sunt valde diversa, et posterius non con- aliunde prohibeantur. Nihil ergo illa jura ad tinetur in priori, sed est aliquid majus. Quo rem praeseutem faciunt; nam aliud est posse fit, ut ratio illa cap. Nuper, non sit exlen- uti polestate propria et quasi innala ex vi denda ad omnem actum jurisdictionis Eccle- nalurae, vel consecrationis aut muneris; aliud siaslicse, ut sunt dispensationes legum, irre- vero novam potestalem recipere; nam de gularitatum, etc, quia tota illa ratio fundatur priori usu verum est, quod duin non prohi- in illa consecutione. Si ergo illa non teaet ex. betur, conceditur vel potius permittitur; de proprietate ac formalitate verborum, non posleriori autem potestate, vel usu illius non potest ex illa sumi argumentum ad omnes videtur posse universaliter concedi. materias. Unde abutuntur plane illo texlu 2. Quod specialiter probalur in exemplo Doctores, quiex illo colligunt Episcopum cum adducto de potestate dispensandi; alias se- suis subdilis posse dispensare in toto jure quitur posse Episcopum dispensare in omni- Pontificio, nisi dispensatio expresse sit reser- bus gradibus prohibitis, y. gr., hoc ipso quod vala Pontifici, tuni propler rationem dictam, non cst eis expresse prohibila dispensatio. lum eliam quia est longe diversa ralio de Itcm posset dispensare in lemporibus ordina- absolulione censuroe et de dispensatione, ut SECT. IV. CUR CENSURA NON RESERVATA, A JURE POSSIT, ETC. 213 sfnfim diccltir; tum denique, quia alias posset possunt alia exempla de legibus irritantibus. similiter inferri, parochum posse dispensare Potuit enim Papa i-rritare clandestina matri- in jure Pontificio, quia lextus ille et ratio monia, quod sine dubio non potuisset Episco- ejus, quoad facultatcm absolvendi, reque pro- pus in suo Episcopatu. Potuit item Pontifex cedil de parocho; ergo si ex illa licet colligere personas reddere inhabiles ad matrimonium, facultatem dispensandi, tribuenda erit paro- vel ratione talis voti, vel talis delicti, quod cho. nullus concedet Episcopis in suis dioecesibus. 4. Etiam respectu Episcoporum. — Addo, Addi posset exemplum de institutione censu- sententiam illam etiam quoad Episcopos non rarum, quam supra diximus esse ita propriam solum non colligi ex illo textu, sed etiam Pontificis, ut ab Episcopis in suis dicecesibus falsam esse, ut probant jura adducta, et quse propria auctoritate fieri non possit, non quia supra tetigimus disputatione praecedente, sit illis prohibitum (nullibi enim talis prohi- tractando de dispensatione in censuris, et bitio invenitur), sed quia non est concessum. preeterea, quia ex natura rei inferior non Ergo axioma illud vel admittendum non est, potest dispensare in legibus superioris. Prop- vel limitandum est, ut intelligatur de his terea enim Papa non potest, per se loquendo, solum, quse ad ordinariam et communem dispensare in jure divino, neque parochus in animarum gubernationem pertinent, ac mo- lege Episcopi; ergo neque Episcopus in lege raliter necessaria sunt; ad quem ordinem per Papee; neque enim minor est subordinatio se nonspectantmutationesautdispensationes inter eos, nec pejoris conditionis est Papa legum, quae a superioribus latse sunt. comparatione Episcopi, quam Episcopus com- 6. Necesse est igitur, ut omnis potestas paratione parochi sibi subditi. Si ergo ex dispensandi vel mutandi legem superioris ab natura rei non est ha?c potestas in inferiori, ipso superiori manet; et quantumadhoc idem ut illam habeat, non satis est, ut non prohi- credimus de potestate absolvendi a censura beatur, sed necesse est, ut concedalur. Ut, si ob easdem rationes. Addimus vero necessa- Papa potest dispensare in aliquo particulari rium non esse , ut heec concessio specialiter jure divino positivo, necesse est, ut aliqua fiat in unaquaque lege vel proecepto; potest speciali ratione vel tradrtione constet, Chri- enim g«?nerali concessione dari, ut per se stum specialiter dedisse talem potestatem. Et constat, de qua concessione constare potest, idem manifestum est in exemplo parochi aut per decretum aliquod universale, aut per respectu legis Episcopalis; ergo idem erit receptam consuetudinem, seu trnditionem ex- de Episcopo respectu juris Ponlificii. Quod plicantem aliquod munus, vel officium cum niaxime procedit, si verum est, ut fortasse tali potestate esse institutum. Atque ita cre- est, Episcopos habere totam suam jurisdictio- dimus contingere in potestate absolvendi a nem a Summo Pontifice; nam tunc clarum est censuris, quod de potestate dispensandi ita non habere jurisdictionem ad dispensandum ampla dici non potest, neque aliquo jure vel in ejus legibus, nisi ab ipso concedatur. Sed ratione ostendi; sed de hoc alias; illud vero tamen idem dicendum censerem, etiamsi jure nobis constat ex dicto cap. Nuper. Existimo divino haberent suam potestalem; nam quae autem hoc jus seu hanc facultatem non ince- a Deo sunt, ordinata sunt; cum ergo potestas pisse ab illo decreto, sed antea fuisse, et in Pontificis ipso jure divino superior sit, et illo fundatam esse illam rationem Pontificis : suprema, etiamsi eodem jure sub illo instiluti Quia auctor canonis sibi absolutionem non re- essent alii Pastores, haberent ex eo propor- tinuit, aliis concessit. Nam sive jus illud tionatam poteslatem, quae talis non esset, si antiquius scriptum esset, sive consuetudine facultatem ex se haberent ad dispensandum et tradilione receptum , semper tamen credi- in legibus sui superioris ; hoc enim monstro- mus pertinuisse ad munus Pastorum anima- sum esset. rum, sive sint principales, ut Episcopi , sive 5. Axioma exponitur. — Quapropter axio- proximi, ut parochi, posse ligalos solvere, ma illud, quod a multis Doctoribus admitti- prsesertim a censura excommunicationis. Ex tur : Quidquid potest Papa in tota Ecclesia, hacque suppositione recte colligitur, quoties potest Episcopus insuadioecesi,nisi prohibea- absolutio eis specialiter non prohibetur, tur, absolute loquendo, verum non est, quia eorum potestati committi. nec ratione fundari potest, nec induclione 7. Quare muneri Episcopi et parochi con- probari. Quin potius exemplis adductis de juncta sit potestas absolvendi a censura. — dispensationibus falsum ostenditur. Addique Ratio autem , ob quam non solum munus «14 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. Episcopi, sed etiam parochi, cum hac potes- Soto et Navarrus siipfa; et h*c est mens tate dan cred.tur, collig. potest primo ex antiquorum Theologorum. Et hoc probat natura ,ps,us censuraa, praasertim excommu- etiarn sufficienter ratio dubitandi proposita mcatroms quia tahs est pcena, ut ex ,nten- quia appellatio proprii sacerdotis extenditu fZl d •? rn< < Slt' qUOtu.S /'eUS 9d °mnem i,,Um> ^ J^risdictionem habet fuent d,spos,tus et sat.s act.onem obtulent, absolvendi a peccatis mortalibus, quia qua- «|P. Qua fronte, de Appe llat, et sa?pe alias. tenus illud munus exercet, subit vicem et Et ,deo fachus ac generahus conceditur po- modum sacerdotis proprii ; ergo cum absolu- testas absolvend,, quam d.spensandi, ut sumi tio haac ipso jure eommittatur sacerdoli pro- etiam potest ex cap. Cum ,llorum, de Sent. pri0, recte intelligitur committi non solum illi excomm. ub, major censetur esse potestas sacerdoti, qui est proprius ordinarius ratione d,spensand, quam abso vench. Et pra,sertim, beneficii; sed eliam illi, qui per delegationem qu.a haec potestas absolvend, pra?c,pue res- efficitur quasi proprius, quoad hoc munus picit bonum eorum, qui absolvendi sunt, non auctoritatem vel dignitatem eorum, qui ab- solvere debent. Et quia bonum illud est in- ternum et proxime pertinens ad bonum animae, ideo potestas hfflc fuit multo magis absolvendi a peccatis, cum etiam absolutio sit actus delegabilis, et moraliter necessarius ad actum absolutionis sacramentalis. 10. Prima objectio contra resolutionem. — Secunda. — Tertia. — Dices primo : ergo necessana quam generahs potestas dispen- quoties alicui committitur potestas absolvendi sand,. Unde potest altera ratio sumi ex illis a peccatis mortalibus, conceditur facullas verb.s Benedicti XI, in Extravag. de Priv, absolvendi ab omni excommunicatione juris- § Observent : Inconvemens existimamus, ut a ergo eadem proportione, si alicui conceditur peccato absolvat, qui excommunicationem , facullas absolvendi a peccatis reservatis qux infligitur maxime a jure, removere non eadem ratione intelligitur concessa facullas potest. Qu,a ergo non solum Episcopus, sed absolvendi a censuris reservatis. Consequens etiam parochus ordinariam habet facultatem autem est falsum; ergo et illud prius Se absolvendi a peccalis, ideo Ecclesia conve- cundo, quia licet is, qui habet jurisdictionem mens jud.cavit, ut is etiam haberet potesta- ordinariam, possit illam delegare, tamen qui tem ad tollendas censuras jure latas, quoties habet delegatam, regulariter loquendo non reservataa non sunt. Et hoc sensu accipienda potest subdelegare; 'sed proprius parochus ests,m,hs ratio, qua nonnulli Theologi utun- solum habet hanc potestatem absolvendi a tur, ex potestate parochorum absolvendi a censuris ut delegatam; ergo quando commit- peccatis colhgendo potestatem absolvendi ab tit alteri sacerdoti simplici, ut subditorum hac excommunicatione juris; non est enim confessiones audiat, non potest illi hanc iu- rat.o per se efficax, sed est congruentia de- risdictionem subdelegare. Terlio quia cum c arans, cur Ecclesia talem potestatem paro- proportione argumentando, sequitur, quem- chis concessent. libet simpiicem saCerdotem posse absolvere a censura seu excommunicatione minori, quia An omnes, qui a mortahbus possunt absolvere, potest absolvere a peccatis venialibus et ser- possint etiam a censuris canonis. vatur eadem proportio. 8. Hinc vero statim emergit dubium, an ha3C potestas extendenda sit ad omnes sacer- doles, qui ex privilegio vel peculiari delega- tione nunc possunt subire vicem proprii sacerdolis in sacramento pcenitentia} minis- irando. Et est ratio dubii, quia in illis proce- dit ratio facta, ct quia illi comprehendunlur nomine proprii sacerdotis in cap. Omnis utriusque sexus, ut supra visum est; ergo etiam in pracsenti. 9. Resolutio. — Ad hoc dubium dicendum est, omnem sacerdotem, qui potestatem juris- diclionis habet, posse absolvere ab hujusmodi excommunicatione non reservala. Ita docent Satisfit objectionibus supra factis. 1 1 . Non omnis qui dat facultatcm ad absoU vendum a peccatis, dat etiam ad censuras sibi reservatas. — Respondelur ad primum, ne gando in rigore primam sequelam; tamei> quia consequens multa includit, ideo dicen- dum est, in casibus reservatis Ponlifici verum esse illud consequens, non ex vi illius illatlo- nis, sed ex eo quod nullus casus est de facto reservatus Ponlifici, nisi qui habet censuram reservatam annexam, ut supra diclum est tractando de sacramento poenitenticc; cum ergo a peccatis nemo absolvi possit, nisi prius SECT. IV. CUR CENSURA NON RESERVATA A JURE POSSIT, ETC. M§ absolvatur a censura illis annexa, qui conce- si sub illa generalitate utrique casus com- dit potestatem absolvendi a peccatis reserva- prehenduntur, etiam censuras illis annexas tis, necesse est, ut potestatem concedat ab- comprehendi necesse est, propter rationes solvendi a censuris illis annexis. Tum quia prius factas, quod alias inutilis esset conces- principali concesso, conceditur id, quod ac- sio, et quod principali concesso, censetur cessorium estac necessario consequitur. Tum concedi accessorium, sine quo illud exerceri etiam quia alias inutilis esset talis concessio. non potest. Et eadem ratione idem censeo, Tum denique, quia cum Pontifex non reservet quando superior conceclit totam suam aucto- peccata, nisi reservando censuras, non aliter ritatem et potestatem ad audiendum et ab- tollit reservationem peccatorum, quam lol- solvendum aliquos in confessione, quia nisi lendo reservationem censurarum; et ita in illa facultas se extendat ad omnes casus re- hac parte nulla est difficultas, nec controver- servatos. absolute non est verum, quod con- sia inter auctores. cedat totam suam facultatem necessariam ad 12. At vero de censuris reservatis ab Epi- absolvendum. Item quia juxta communem scopo non videtur eadem ratio, quia Episcopi usum illa concessio sub illis verbis non fit habent casus reservatos absque censura an- nisi propter casusreservatos. VideUgolinum, nexa; et ideo, quamvis Episcopus concedat dict. cap. 10, § 4, num. 12. omnes casus reservatos, non ideo censetur 14. Atque hsec quidem vera mihi videntur, potestatem absolvendi a censuris sic reserva- quando omnes ipsi casus sunt reservati; si tis concedere, quia haec duo distincta sunt vero contingeret censuram esse reservatam apud ipsum. Atque ita tradidit Navarr., in Episcopo, et non peccatum propter quod im- Summ., cap. 27, n. 261, qui addit, etiamsi ponitur, utNavarrussupponit, tunc concessis Episcopus concedat omnem suam facultatem casibus reservatis, non concederetur censura; et auctoritatem ad audiendam confessionem procedit enim tuncratio contrariae sententias, alicujus et absolvendum illum in confessione, scilicet, illa duo esse diversa, et tunc non esse non censeri dare facultatem ad absolvendum inter se connexa. Non adducit autem Navar- a censuris reservalis sibi. Qua supposita rus casum, in quo censura sit reservata et sentcntia, neganda est prior illatio; et ralio nonpeccatum; quanquam enim saepe pecca- differentiae est, quia potestas absolvendi a tum non reservetur, nisi prout substat cen- censuris non reservatis jure communi, ex vi surae reservatae, ita ut ablata censura vel ejusdem communis juris, comitatur potesta- reservatione ejus, statim censeatur ablata re- tem absolvendi a peccatis mortalibus, et non servatio cuipae, tamen moraliter nunquam ex peculiari concessione aut voluntate illius, fit, ut censura reservetur, etnon culpa prop- qui jurisdictionem absolvendi a peccatis con- ter quam imponitur, praesertim loquendo de cedit. Potestas autem absolvendi a censu- censura excommunicationis, de qua nunc ris reservatis alicui manare debet ex propria maxime agimus. Nam suspensio interdum re- concessione et voluntate ejus. Et quia haec servatur, non reservata culpa; tunc autem concessio et voluntas non satis exprimitur, polius habet rationem purae pcenae, quam concedendo casus reservatos, nisi expri- censurse, ut infra suo loco dicemus. mantur censurae, cum heec sint diversa et 15. An, quando parochus jurisdictionem condistincta, ideo quoad hoc non est similis ad absolvendum a peccatis delegat, etiam ratio. facultatem absolvendi a censuris concedat. 13. Quae responsio satisfacit (ut opinor) — Ad secundam objectionem sumenda est quantum advim illationis; nihilominus tamen responsio ex dictis in praecedenti; nam haec de ipsa assertione plurimum dubito; nam si jurisdictio ad absolvendum ab excommuni- Episcopus absolute, et sine distinctione con- catione juris non delegatur a parocho, vel ab cedit omnes casus sibi reservatos, etiamsi in- Episcopo, sed ab jure, seu ejus auctore. Et ter illos quidam habeant censuram annexatn, ideo quando parochus commitlit alicui juris- alii non habeant, non video cur non omnes dictionem absolvendi a peccatis, ipso jure sub illa generali clausula comprehendendi illam alius recipit facultatem absolvendi a sint, cum concessio generaliter, et indistincte censuris juris et non reservatis. In quo eadem fiat, et favores ampliandi sint. Maxime cum est ratio de Episcopo; nam etiam ipse habet recepto et usitato more loquendi, nomine ca- hanc potestatem, non ut propriam, sed ut suum reservatorum eliam illi veniant intelli- delegatam, et commissamaSummo Pontifice, gendi, qui censuram habent annexam. Quod ut ostensum est; et ideo si ratio facta in pa- 216 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSTJRA. rocho esset efficax, etiam probaret, Episco- bus necessariam esse jurisdictionem illius IZ ZJT C°TTre ^ JUriSdiCtl°- f°ri' in ^0 merit0 reprihenditur vel Caj Z IZlZ n P]r6 falSUm Gt C°ntra DUS Vel <*uic™que alius hoc negaverit, ut Eccles.ae usum. D.cendum ergo est, con- supra suo loco visum est. Hinc vero quomVlo 53"^ S1C Tk"' P°teSlatiS ab_ infGrtUr' e°sdem sace'dotes habere jurtdt solvendi a peccatis mortahbus, et a censuris t.onem ad absolvendum a censura minori* jur.s communis, factam esse jure communi; Natn hce jurisdiciiones sunt diversarum ra- et ideo delegata pr.ori potestate a quolibet tionum : ffla est fori sacramentalis h*c fori ordinario, ex v. ips.us juris statim delegari contentiosi; illaque fortasse datur ex divino nn,Tr, ^T"- D1Ck Gt,am P°SSet' ,icefc J'ure simul eum charactere sacerdotali, quan- potestas hmc s.t m parocho, et et.am m Epis- tum ad venialia peccata ; vel si non divino copo, ex comm.ss.one Pontificis, tamen quia jure, perpetuo concessu Pastorum Ecclesi.e jam commun. jure ill.s commissa est, tan- immemoriali consuetudine, et traditione exl quam ord.nanam reputari, ideoque ab eis de- plicato, concessa est; ha^c vero neque divino legan posse, et communi usu, et consuetu- jure datur, cum tota ipsa orimnem habeat ab d.ne ita receptam esse. Quam responsionem institulione humana, neque etiam de conces- ex.stimo etiam esse veram, et applicandam sione illius per Ecclesiam habemus ius ali- ad plures casus, qui cum ex se Pontificii sint, quod, nec consuetudinem, nec tradi ionem in jure vel ant.quo, vel novo Concilii Triden- de qua constet. ' tini Episcopis committuntur, quos tamen ipsi 17. Vera resolutio. - Quapropter oroha possunt, et solent, non tantum per se, sed bilius censeo, solum Episcopum et sacerdo-" et.am per al.os exped.re, quando m ipsa tem proprium vel qui ej^us vfcem ger i losl com.mss.one non fit expressa restrictio ut absolvereetiam abexcommunicatione mfnori supra d.ctum est, et sum.tur ex cap. ultim. quod tenuit Cajetanus, tom. 1 Opusc 7 \d de Offico ordinarii, ubi id notat Glossa, et 2, et in SunJ, verbo AbsokulZexcom- Navarrus, m Summ,, eap 27, num. 45, et municatione. Et in hanc sententiam mal Joannes de L.gnano, tract. de Censur. Eccles., inclinat Covarruvias, c. Alma 1 part 8 JV § 26 num. 3. Reputatur enim illa jurisdiclio num. 6. Eteam tenet Ugolinus referens alios' ut ordinana, quia ratione dignitatis, aut offi- tab. 3, cap. 4, § 5, num. 2. Et prater ralS cn compet.t, seu (quod idem est) quia stabili nem factain videtur aperte hL sententii legejam est perpetuo conjuncta cum ordina- colligi ex dicto cap. Nuper, ubi particularis riajunsdict.one. illp rasnc ^o n„n Ln, f * patwouidnj» .i A7 • , , . ue casus> ae quo Pontifex fuerat mterrca- 16. Num simplex sacerdos possit a mxnori tus, erat de minori quadam excommunicV excommumcaUone absolvere. - Ad tertiam tione, et tamen ipse respondet : In secundo object.onem Navarrus, in Summ., cap. 27, verocasuasuo Episcopo vel proprio sacerdote num. 25, et m cap Placuit, de Pcenitentia, poterit absolutionis beneficium oblLZ er o d.st 6 adm.ttit illud consequens, docens non indicavit Pontifex quemlibet sacerdotem contra Ca,etanum, omnem sacerdotem sim- idoneum ad absolvendum ab illa censun pbcem posse absolvere ab excommunicatione Adde, quod licet excommunicatio minor pos- mipori s.cut potest absolvere a peccatis ve- sit propter solum veniale peccatum aliquando nia hbus, quia et.am ad absolvendum a ve- incurri, tamen aliquando etiam incurntur nial.busrequ.ntur jur.sd.ctio; ergo si omnes propter morlale, ut colligitur ex caP Sacris sacerdotes possunt a venialibus absolvere, de lis quas vi, etc, ergo°conceSsa abso S omnes habent al.quam jur.sd.ct.onem; ergo ne ad absolvendum a culpa veniali non e*t pan rat.one omnes poterunt absolvere ab consequens, ut concedatur facultas absol- excommunicatione minori. Favet huic sen tentioe D. Thomas in 4, dist. 18, qusest. 2 art. 5, quaesliunc. <, dum ait : A tninori ex- communicatione quilibet potest absolvere, qui potest absolvere a peccato participationis. Nihilominus h?ec sententia mihi non proba- tur; nam funriamentum ejus in eequivoco Ia- vendi ab hac minori censura. 18. Satisfit tertise objectioni. — • Ad objec- tionem ergo negatur sequela, tum quia non est in omnibus similis proporlio, tum maxi- me quia nullum est jus, ratione cujus haac * jurisdictio absolvendi a minori excommunica- tione sit conjuncta et annexa jurisdictioni borat; vel s. loquamur d.alect.ce, procedit absolvendi a venialibus; est autem ius con ex pur.s particularibus. Concedimus ad ab- cedens aliam jurisdiclionem, ut declaratum solvendum sacramentaliter a culpis veniali- est. Et hujus etiam diversitatis potest congrua i SECT. V. QUIS POSSIT A CENSURA RESERVATA ABSOLVERE. 317 ratio reddi, quia confessio venialium non est setur auctor canonis facultntem, quando non per se necessaria; possunt enim aliis modis reservat; ergo per reservationem tollit facul- remitti; confessio autem mortalium est per tatem absolvendi. Quod etiam fneile ostendi se necessaria ad eorum remissionem; quia potest ex dictis supra de reservationecasuum ergo ad hanc absolutionem necessario prae- in foro pcenitentice; est enim eadem propor- niitti debet absolutio a censura, ideo conve- tionalis ratio; nam utraque absolutio estactus niens fuit, ut cui prior absolutio committi- jurisdictionis, quam ordinarius judex seu tur, committatur etiam hsec posterior; res- pastor potest sibi reservare. Parsautem affir- pectu autem venialium id necessarium non mativa quoad ipsum auctoremcanonis, per se fuit- nota est , quia ejus est solvere, cujus fuit li- 19. An hxc facultas absolvendi a censuris gare. Atque eadem ratione manifestum idem juris detur in foro intemo, an etiamin ex- est, quoad superiorem; debetque haec parti- terno. — Aliud dubium est, an absolutio data cula eodem modo intelligi, quo eadem decla- ex vi hujus decreti et potestatis intelligatur ravimus in censuris ab hominelatis; est enim tantum in foro interiori vel eliam in exte- in hujusmodi censnris a jure eadem ratio et riori. Et ratio dubitandi est, quia ha?c potes- proportio. Atque idem fere est de eadem tas solum videtur concessa in ordine ad abso- parte, quoad potestatem de'egatam; nam sicut lutionem a peccatis; sed hoc tantum pertinet in aliis casibus, ita et in his potcstas haec de- ad forum internum; ergo tantum in fllo vale- legari potest, ut constat etiam ex usu Eccle- bit hujusmodi absolutio. Ad hanc dubitatio- siae, et ex communi ratione jurisdictionis, nem Navarrussentit, hanc potestatem proprii quae delegabilis est. Nihil est autem in his saeerdotisadabsolvendum a censura commu- casibus peculiare, quod hanc delegationem nisjuris solum esse concessam pro foro inte- impediat. Item ex dicto cap. Nuper, in quo riori, non tamen pro exleriori. Quod nulla auctor canonis non reservans censuram, fa- ratione probat, sed solum ad conciliandas opi- cultatem absolvendi aliis concedere censetur; niones supra positas id dixisse videtur. Ve- ergo supponitur in ejus potestate et arbitrio rumtamen cum Pontifex absolute loquatur, et esse dare hujusmodi facultatem, etiam in eis favores sint potius ampliandi, quam restrin- casibus, quos sibi reservat. Adde etiam ex gcndi,nonest,curhuncitarestringamus.Pra3- superius dictis, potestatem delegandi hanc serlim quia decreta juris Canonici praecipue jurisdictionem esse in omnibus illis, qui ordi- respondere solent, quoad hujusmodi casus, in nario jure, seu ex officio possunt ab aliis cen- ordine ad forum judiciale. Adde, quod non suris absolvere, nam quoad hoc etiam eadem est major ratio admittendi illam distinctio- est ratio de iis casibus, et de aliis omnibus, nem in sacerdote proprio, quam in Episcopo, proportione servata. cum textus ille seque, et indistincte de utro- que loquatur. Non est ergo necessaria illa Quaedam pro delegatione censurx reservatse distinctio; nam licet potestas hsec concessa notantur. sit prascipue propter forum internum, cum tamennon limitetur, ad utrumque extenditur 2. Pro articulo mortis omnibus sacerdoti- quantum est ex vi illius juris. Quod bene no- bus delegatur potestas hsec communijure. — tavit Ugolinus, dicto cap. 10, § 5. In hac ergo assertione, et in omnibus parti- bus ejus, quantum ad rem spectat, nulla nova SECTIO V. difficultas occurrit. Solum circa modum, et verba, quibus haec delegatio fieri solet, opor- Quis possit absolvere a censura per canonem reservata. tet nonnulla advertere, quee ad practica du- bia expedienda conferre poterunt. Potest 4 . Regula generalis. — Ultima regula in ergo hsec delegatio fieri solum pro casu ex- Lac materia sit : a censuris per canonem re- tremse necessitatis seu articuli morlis; et hoc servatis solus auctor canonis, vel ejus supe- modo facta est, communi jure et perpetua rior, vel qui ab eis potestatem habueritdele- consuetudine, omnibus sacerdotibus, et pro gatam, potest absolvere. Heec est manifesta. omnibus censuris reservatis, ratione cujus- Sumiturque ex dicto cap. Nuper, fere quoad cumque culpae, sine exceptione, neque ex omnes partes, quas includit. Una est nega- parte sacerdotum, neque ex parte culparum, tiva , scilicet, quod alii non possint. Et hsec juxta doctrinam Concilii Tridentini, sess. 14, patet, nam ut ibi dicitur, tunc concedere cen- c. 7. De qua re multa possent dici, et dubi- 518 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. tari; tamen coincidunt cum illis, qua3 in simili 5. Variis modis indulgentia plenaria con- puncto diximus circa absolutionem peccato- ceditur. — Denique aliquando fit hrec con- rum in foro sacramentali; et eamdem resolu- cessio generalis, per jubikeum in ordine ad tionem hic habent; ibi ergo videri possunt. indulgentiam aliquam lucrandam, vel per An vero haec potestas, quoad absolutionem a alia diplomata Pontificia , qu'ae ad certum censuris, extendatur ad non sacerdoles, pro tempus conceduntur, ob aliquam publicam illo articulo mortis, dicemus inferius. causam; qualis est concessio, qua3 fit per 3. Secundo delegatur hcec potestas com- bullam Cruciatas, de cujus exposilione multa muni jure in aliquibus casibus; ut in cap. in Hispania scriptasunt; et dejubilaeo scripsit Mulieres, de Sentent. excomm., committitur Navarr.; et quoties tales concessiones fiunt Episcopis, ut absolvant certas personas a per bullasseu jubilosum, novae oriuntur dubi- sontenlia canonis Si quis suadente. Et similis tationes practicae, qua3 vix possunt sub conccssio habetur in cap. De monialibus, et scientiam cadere; et ideo fere non est necesse cap. ult.,eodem titulo, et de Legatis Papae. in aliam regulam hic constiluere, nisi nt ab in cap. Quod translalionem, et cap. Excom- hominibus doctis proprietas verborum consi- municalis, de Offic. Legati. Sic enim in Con- deretur, et juxta principia juris, vel alia a cilio Tridentino, sess. 24, c. 6, committitur Theologis recepta , verba explicentur. Episcopo potestas absolvendi subditos ab 6. Illud vero prastermitti hoc loco non po- omnibus casibus occullis Sedi Apostolicas re- test, quod ad explicandas universales clausu- servatis; de quo decreto multa dicta sunt loco las necessarium est. Interdum enim concedi- supra citato de sacramento pcenitentiaB, qua3 tur indulgentia plenaria per bullam, et nihil in absolutione a censuris eodem modo proce- aliud additur, quod ad absolutionem censu- dunt. De hac ergo concessione juris nihil di- rarum pertineat; aliquando vero conceditur cendum occurrit; sed solum consideranda illa indulgentia sub hac forma, per modum esse verba canonis, et juxtaillade hujusmodi jubilxi, et nihil aliud explicatur; nonnun- facultate judicandum esse. Et quidem, si quam additur clausula generalis, ut possit concessio sit particularis ad determinalam quis absolvi ab omnibus censuris vel ab om- censuram, res erit facilior, quia verba etiam nibus censuris reservatis eliam Summo Pon- erunt determinata et particuliaria. Quando tifici; et nulla fit in particulari specificatio, vero concessio est generalis, et per universa- neque etiam fit ulla exceptio. Saspius vero lia verba, poterit esse in ejus interpretatione additur exceptio censurarum bulla3 Ccena3, nonnulla major difficultas; ad ejus tamen in- vel e contrario aliquando horum etiam fit telligentiam conferre poterunt, quas statim specifica concessio, quas interdum est absoluta de aliis concessionibus annotabimus; nam sine declaratione, aliquando cum aliqua ex- quoad hoc est in omnibus eadem ratio. pressa additione vel exceptione. Denique in- 4. Variis modis delegatur hxc potestas. — terdum datur absoluta facultas absolvendi, Alio ergo modo polest hrec delegatio, seu con- interdum sub aliqua conditione, ut, v. gr., cessio fieri ab homine, ut ila dicam, et inter- satisfacta parte, vel alia simili. De quibus dum fit solo verbo determinalre personas, vel formulis nonnulla notanda sunt, ex quibus ih particulari casu, vel in generali. Aliquando poterunt facile alia intelligi; nam licet possint vero fit per privilegia perpetua, ut sunt aliis modis variari, erunt potius materialiter, illa, qure concedunlur religionibus; quomodo quam formaliter diversas. noslris confessoribus concessa est a Pontifici- 7. Per solam concessionem indulgentise ple- bus facultas absolvendi ab omnibus censuris narix non datur facultas, ut quis a censuris reservatis etiam Summo Pontifici, exceptis absolvatur. — Prima igitur concessio solius illis, qua3 continentur in bulla Ccenas Domini. indulgentia3 plenaria3 ad rem prffisentem est Et alia3 religiones, praserlim Mendicantes, impertinens, quia certum est ex vi illius non alia privilegia hujusmodi habent, ut videre concedi facultatem obttnendi absolutionem a licet in cotnpendio privilegiorum, titulo, Ab- censuris; nam ha3c duo beneficia ac privilegia solutio quoad seculares. De quorum interpre- sunt valde diversa; et licet unum interdum talione non est nunc dicendum a nobis, nam conccdi soleat in ordine ad ahud, tamen ab- sufficiunt supra dicta de casibus reservatis, solule, et secundum se considerata, ununi in pra3ler alia communia, qua3 statim addemus; alio non continetur; sicut e contrario concessa castera enim, consuiendo et attente conside- facultale absolvendi a quibuscumque censu- rando ipsa privilegia, facile intelligentur. ris vel peccatis, non propterea conceditur SECT. V. QUIS POSSIT A CENSURA RESERVATA ABSOLVERE. 219 indulgentia plenaria, ut per se notum est. inde translata est ad significandam plenam Unde in bullis datis in favorem religionum remissionem, quae per indulgenliam concedi- seepe conceditur, vel active facultas absol- tur. Deinde illa potestas commutandi vola vel vendi a censuris reservatis, vel passive, utex. absolvendi a censuris, non est definita et eis absolvi possint, et nulla conceditur indul- certa, sed interdum ampla est et inlordum gentia. E contrario vero per grana benedicta magis restricta; ergo in absoluta voce jubilcei saepe conceditur indulgenlia, et non facultas non potest intelligi concessa aliqua poteslas dandi vel obtinendi absolutionem a censura. hujusmodi. Quanta enim illa erit? non am- 8. Objectioni occurritur. — Vide Navarrum, plissima , quia hcec non semper, sed raro deJubilseo,notab. 19. — Dices : per indulgen- conceditur; neque cum cerla aliqua rcstric* tiam plenariam tollitur omnis pcena pro pec- tione, quia hcec nulla est definita, sed arbi- cato debita; sed ccnsura est quccdam pcena traria, ad voluntalem concedentis; non est peccati : ergo. Respondetur : si argumentum ergo verisimile, tam gravem potestatem tam quidquam valeret, probaret, post concessam confuse concedi; et ideo quoties conceditur, indulgentiam non essc necessariam absolu- speciatim exprimitur, etiamsijubilaeus conce- tionem a censura, sed solum lucrari indul- datur, ut ex usu constat. Quando ergo indul- gentiam, ut per ipsam tollatur, quod est genlia conceditur per modum jubilcei, nihil evidenter falsum, tum quia ad lucrandum in- aliud significatur, nisi concedi indulgentiam dulgenliam necesse est, ut praecedat absolutio plenariam, qualis concedi solet in jubilceis. a censura, per se loquendo; et ideo saepe con- Quod si simul dicatur concedi indulgentia ceditur hsec facultas propter fructum indul- plenaria ad instar jubilaei, est repetitio quae- gentiae; tum eliam quia per indulgentiam non dam ad majorem explicationein et commen- tollilur omnis Ecclesiastica pcena; sed illa, dationem indulgentiae , non vero est nova quae apud Deum manet propter peccata com- concessio. missa, post remissionem eorum, quee vel in 10. An concessa facultate ad absolvendum alia vita luenda est, vel in hac per satisfac- ab omnibus censuris comprehendantur etiam tionem propriam expianda; et ideo ad sum- reservatx. — Ut ergo potestas absolvendi a muin tollitur per indulgentiam necessitas censuris concessa intelligatur, necesse est, ut hujus satisfactionis, non vero absolutionis, apertis verbis exprimatur; tunc verosi verba vel dispensationis censurarum, vel irregula- sint universalia, ab omnibus censuris , dubi- ritatum, autsimilium pcenarum. tari potest, an in ea concessione comprehen- 9. Num quando datur indulgentia per mo- dantur censurae reservatae. Videntur enim dumjubilsei,deturfacultasabsolvendiacen- comprehendi, tum quia verba universalia suris. — Graffs opinio. — Resolutio. — At sunt; tumetiamquia aliasnulla fieret specialis vero quando in concessioneindulgentiae addi- concessio, quoniam ad absolvendum a cen- lur, pcr modum jubilsei, quidam putant per suris non reservatis necessaria non est, cum illam particulam concedi facultatem absol- ex jure communi conjuncta sit cum potestate vendi ab omnibus censuris. Quod indicat absolvendi a mortalibus peccatis. Ego vero Jacobus de Graffis, in lib. 4 Casuum con- existimo in primis, vel nunquam, vel raris- scient., cap. 15, num. 29; nam illa particula, sime fieri concessionem subillapraecisa forma per modumjubilsei, aliquid addit supra indul- verborum, quia esset valde confusa, et in- gentiam; ipse autem putat jubilaeum praeter certa, et autnimia, autfere nulla, ut rationes indulgentiam continere potestatem coinmu- factae declarant. Deinde dico, si talis conces- tandi vota, et absolvendi a censuris, et casi- sio fiat, non esse extendendam ad casus re- bus reservatis; et ideo cum indulgentia per servatos, tum propter generalem regulam modum jubilcei conceditur, facultatem etiam juris, c\\iodingenerali concessione non veniunt absolvendia censuris concedi sentire videtur. ea, qux quis non esset verisimiliter in specie Verumtamen id non est verisimile, quia ex- concessurus, quse est 81, in 6, et habetur plicatio illius vocis, jubilxi, et quod totam etiam in cap. ultim. de Offic. vicar., in 6, et illam potestatem iocludat, nullo jure aut auc- notavit Anton., 3 part., tit. 24, cap. 77, § I, toritate ostenditur. Unde licet cum jubilreo de qua plura statim; tum etiam quia quando saepe soleat illa poteslas vel facultas concedi, casus reservati conceduntur, semper consue- tainen jubilaeus proprie eam non significat; verunt exprimi in privilegio vel bulla; ergo sumpta est enim illa vox ex Scriptura, in qua quando non exprimuntur, signum est conces- jubilxus annum remissionis significabat; et sionem ad illa non extendi; lum otiam quia -20 DISP. VII. DE ABSOLTJTIONE A CENSURA. il!.i verba sufficienter, et in toto rigore habent effectum, si detur facultas absolvendi a cen- suris; et licet dicatur, ab omnibus, illa distri- butio sufficienter intelligitur de omnibus spe- ciebus censurarum ; ergo ita est interpretanda illa concessio, utsalva verborum proprietate, commissionibus, juxta cap. Qui ad agendum, deProcuratoribus, in 6; hic autem casusjuxta usum et morem Ecclesise valde specialis cen- setur. Unde quando Papa illum concedere vult, eum exprimit, etiam post universalem concessionem casuum Bullae Coena3, ut anno vel communi juri, ve. aliorum minimum TssTfecUxZ T I TTa I " 'uT T deroget. iecit fcixtus V, m quodam jubilaeo. Et deroget 11. Concessa facultate ad absolvendum a casibus Papx reservatis, non comprehenduntur contenti in Bulla Ccenx. — Objectio solvitur. — Ex quo cum proportione sequitur, quando conceditur generalis facultas absolvendi a casibus reservatis Summo Pontifici, sub ea concessione non comprehendi casus reserva- postea similem facultatem concessit Clemens VIII, in alio jubilaao anni 1594. Et a simili citari solet cap. Frater noster, 19, quasst. 1, ibi : In causa fidei vel criminis. Nihilominus tamen addit Graffis supra, aliter haberi in praxi de haeretico occulto incidente in excom- municationis censuram. Idem citatur ex. Navarr., consil. 15 de Sentent. excomm., ubi Ztt*Szttsrzr- t-^S^^SS^ cipianlur. Ita Covarr. et Navar., quos refert el sequitur Jacobus de Graffis, lib. 4 Decis., cap. 18, n. 2, qui idem habet cap. 15, n. 76. Et ratio est eadem, quia illae censurae juxta usum et morem Ecclesiae habent specialem in vulgari regula, quod privilegium principis latissime est interpretandum, juxta c. Quam- vis plenissima, de Praebend, in 6.Qua;regula maxime procedit in his beneficiis, quae bonum conlinentanimarum, qualis est facultas absol- rationem , e, gravi.atem, ac reservationem, ^iU^Z^^^ZZ ZZ clausula generali; et ideo quando concedun- tur, semper exprimuntur juxta stilum Ro- manas curiae. Dices : etiam quando non con- ceduntur, expresse excipiuntur; ergo si non excipiantur expresse, intelligentur concessee. Respondetur negando consequenliam, quia ex hoc sit verum in ratione culpae, non tamen in ratione reservationis, quae fit, v. gr., per bullam Ccenae; nam eisdem verbis, et eodem modo reservanlur reliqua crimina. Sicut inter percussiones clerici valde specialis est per- cussio sacerdotis, et nihilominus sub facultate .. ... . -. - « " uu^iuuno, ci uiiiiiuiijiiiu.s s uu iacu tate nega tione, scihcet expressioms, recte .nfertur generali absolvendi a percussionibus clerico! negalio, scilicet concessionis; ex negatione autem expressaeexceptionis non recte infertur affirmalio seu positiva concessio. Praesertim quia plus requiritur, ut intelligatur juris- dictio concessa, quam sola omissio alicujus verbi seu exceptionis expressae, quae mullis de causis potestconlingere. Etalioquisemper rum comprehenditur, quia quoad reservatio- nem omnes inferiores Ordines aequiparantur. Sic ergo in preesenli. Atque hoc significant Ponlifices, quando concedendo hanc faculta- tem generalem absolvendi a reservatis, exci- piunt casum haeresis. Sed de praxi mihi non constat. Et ceetera facile solvi possunt;nam rehnqu.tur praesumpt.o m contranum, prop- fav0r fidei, favor est animarumf imo hic cen v/vu ter specialitatem illorum casuum 12. An sub facultate absolvendi a censuris reservatis in bulla Ccenx comprehendatur incursa propter hxresim. — Vide Filiarch. tom. 8 de Offic. sacer., lib. 5, cap. 15, in fine setur major, quam privatum commodum unius vel alterius; et specialitas lueresis non constituitur in gravitate delicti, sed etiam in reservatione, juxta mentem Ponlificum, usu, et verbis declaratam, licet interdum propter TT. , •'. , . .' ' ' ~v "■"•""> uw>i(uaidm, iiuei, niieruum propie -H.nc ulter.us eadem proportione et ratione tollendas opiniones expresse addatur excen- inferunt scnplores, prasertim moderni, in tio. Quapropter discedendum non censeo a concess.one generah omn.um censurarum priori sententia , quamvis non ne^em hanc Papalium, et.am contentarum in Bulla Ccwiaj, posteriorem esse probabilem, et nufla ratione non intell.g. comprehensam excommunicatio- calumniari aut censura notari posse nem propter peccatum hjeresis. Ila docent 13. Ansub facultate absolvendi a censuris Navar c 27, n. 275; et Covar., in c. Alma, Phpx reservatis comprehendantur reservatx part.1 §11,num. 15; etJacobus de Graffis, Episcopis. — Ulterius vero inquiri solet d.ctohb. 4 cap^15,n 25;etUgolin,tab.1, an cum Pontifex concedit generali clau- c. 3, § 4, n. 10. Ex e.sdem fundamentis, quod sula censuras sibi reservatas, censendus sit speciahscasusnoncomprehendilursubgene- concedere etiam censuras, quas inferiores rah clausula, et praesertim in mandatis et Episcopi sibi specialiter reservant. Videri SECT. V. QUIS POSSIT A CENSORA RESERVATA ABSOLVERE. 221 enim potest non concedere, tum quia illa re- favorem , vel privilegium alicujus religionis, ^ervatiodistincta est, tum etiam quia Pontifex vel alium similem finem, semper esse cum /d, quod ad se pertinet, specialiter concedens, eadem amplitudine declarandum, quia verba pon videtur in aliquo velle derogare proprio semper habent eamdem significationem, et (Juri Episcoporum , sicut quando Pontifex fert praeterea materia semper est favorabilis et jegem generalem, non intelligitur derogare amplianda. propriis consuetudinibus vel statutis parlicu- 15. Tandem magis ex propriis potest hoc larium provinciarum, c. 1 de Gonstit., in 6; ita explicari; nam sine dubio Pontifex potest ergo similiter, etc. Propter haec quidam cen- absolvere a censuris reservatis Episcopis, sent in ea clausula generali non contineri tanquam illis superior. Neque enim potest censuras Episcopis reservatas. Cui sententiae inferior reservare censuram respectu sui favet Navarr., in cap. Ita quorumdam, de superioris, sed solum respectu eorum, qui ab Judaeis, notab. 11, n. 71, etin Summa, c. 27, ipso pendent, ut constat ex dictis supra de n. 261, quatenus dicit cum Hostiensi et aliis, casuum reservatione , et est per se notum ex si in idem peccatum concurrant simul reser- ordine jurisdictionum. Potest ergo Papa etiam vatio Papae et Episcopi, ablata reservatione delegare hanc potestatem absolvendi a cen- Pontificia, non intelligi ablatam Episcopalem suris Episcoporum, non obstante reservatione de rigore juris; nam concurrentibus duobus eorum; in quo etiam non est dubium, tum ex iinpedimentis, uno sublato non intelligilur suprema potestate Pontificis; tum etiam quia alterum auferri, cap. Ex tuarum, de Auctor. delegatus Papte, ut sic, non pendet in sua et usu pallii. Atque ita etiam sensit in prae- jurisdictione ab Episcopo; tunc ulterius Papa diota dubitatione Jacobus de Graifis, dicto per praedicta verba concedit polestatem ab- lib, 4, cap. 15, n. 28, stando in rigore juris. solvendi ab omnibus censuris, a quibus ipse Additque decretumConcil. Trident., sess. 25, potest absolvere; ergo concedit potestalem c;ip. 18 de Reform., ubi statuit, ut Ecclesiae absolvendi etiam a casibus Episcopo reserva- canones indistincteserventur; ex quibus unus tis. Quocirca ibi proprie non interveniunt duo est, ut Episcopi possint suos casus reservare. impedimenta, quia non sunt duae censurae 14. Propter quemcumque finem hsec facultas vel duae reservationes, quae possint impedire concedatur, comprehendit censuras Episcopis jurisdiclionem datam a superiore, quia reser- reservatas. — Addunt nihilominus hi aucto- vatio ab Episcopo facta non potest limitare res usu receptum esse, ut per illam clausu- jurisdictionem a Papa concessam; de quo lam haec etiam potestas concessa intelligatur. plura in superioribus dicta sunt. Et mihi videtur haec intelligentia juridica et verissima. Primo quidem , quia consuetudo Maneatne absolutns ab omnibus censuris, qui est optima legum vel privilegiorum interpres; aliquam per oblivionem omittit, ita ut pec- unde cum ipsi Episcopi hunc usum videant et catumjam reservatum non maneat. non reclament, signum est eos intelligere in prrcdicto sensu Pontificis concessionem. Se- 16. Resolutio prioris partis. — Occurrunt cundo, in jubilaeis est specialis ratio, quam tamen nonnulla frequentia dubia, circa hujus- consideravit Ugolinus supra, quia finis illius modi concessionem et usum ejus, explicanda. concessionis est, ut posnitens possit disponi Primum est, an, si quis confileatur habenti ad lucrandam indulgentiam media absolu- potestatem absolvendi ab omnibus censuris tione confessoris a se electi; sed ad illum reservatis, animo obtinendi absolutionem ab finem necessaria est ablatio reservalionis, non omnibus, quibus se ligatum esse cognoscit, si tantum Pontificalis, sed etiam Episcopalis; ob oblivionem, aliquam fortasse omittat, ita ergo ut concessio sit adaequata inlentioni con- ut in particulari ejus absolutionem non postu- cedcntis, extendenda est ad censuras etiam let, nihilominus ab omnibus maneat absolu- Episcopo reservatas. Quae ratio est optima tus, et consequenler peccata illa oblita, quee conjectura, ex qua ulterius colligendum est mediante censura reservata erant, jam reser- Pontificem intellexisse illam clausulam uni- vata non maneant. Respondetur, si quis in eo versalem fuisse sufficientem ad explicandam casu solum pelat absolutiouem iliius censurae, illam suam voluntatem et generalem conces- quam in se agnoscit, et ab illa tantum in sionem. Unde ullerius nos colligere possumus, parliculari absolvatur, alias, quarum non quandocumque fit concessio illis verbis, etiam recordatur, non tolli, quia licet in absolvente si non sit propter illum finem, sed propler sit poleslas, tamen in eo casu iiia non ulitur in DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. ad omncs ccnsuras tollendas, sed ad unam 18. Secunda differentia. — Sicut etiam ex tantum, quoe ipsi proponitur. At vero si non eadem radice est alia differentia inter ahso- obstante particulari propositione seu declara- 'utionem a culpa, vel a censura, quod abso- tione unius censuroe judex generaliter absol- lutio a culpa non potest dari, nisi supposita vat ab omnibus ccnsuris, omnes tollit, qime accusatione seu confessione alicujus culpo3; sub ejus caduntpotestatem, obrationem con- unde qui nullo modo confessus est, non po- trariam, quia potestatem habet de se effica- test generaliter absolvi a peccatis, sub ea cem, et ea utitur cum intentione conferendi conditione tacita, vel expressa , si indiges: effectum. Neque est aliquid, quod talem cffec- absolutio vero a censuris potest hoc modo tum possit impedire, quia ad absolvendum a dari, ut constat ex usu. Ratio vero est, quia censura, non est necessaria ex parte absol- absolutio sacramentalis supponit aliquam venlis scientia talis censursc in particulari; cognitionem vinculi absolvendi, et requirit namquolidiedalurabsolutiogeneralisabsque materiam tanquam partem essentialem illius hac particulari notitia ; imo saspe datur abso- sacramenti et judicii ; quae materia posita est lulio conditionata, absolvo te, si indiges, quse in actibus pcenilentis, praesertim in confes- nullam cognitionem supponit alicujus cen- sione, qua3 aliquo modo conlritionem indicct; surae, quse tali persona^ insit, sed solum quod at vero absolutio a censura neque habet illam potest inesse. Unde multo minus requiritur peculiarem rationem, neque semper servat scientia ex parte ejus, qui absolvitur, ut per perfectam judicii formam; et ideo datur de se notum est. Prresertim quia, ut supra vidi- censuris etiam omnino ignotis judici, solum- mus, potestquiscensuraligari ignorans; ergo que requirit, ut is, qui absolvitur, moraliter et absolvi. Patet consequentia, tum quia hi censeatur capax talis absolutionis, si illa in- duo actus ligandi et absolvendi proportionem diget. Item est alia differentia, quod a culpa inter se servant; tum etiam quia alias qui nemo absolvitur, nisi volunlarius, quia re- ienorat vel oblitus est censuras, quam incur- quirit sacramentalis absolutio voluntariam rit, absque remedio absolulionis procurandre accusationem; a censura vero potest quis ab- relinqueretur. solvi eliam invitus. Item illa tantum potest 47. Differentia prima inter absolutionem a ferri in prasentem, heec eliam in absentem; peccatis et a censuris. — Imo in hoc est no- et alise possunt facile excogitari. tanda differentia inter peccata oblita, et cen- 19. Resolutio dubii quoad posteriorem par~ suras, quod peccata oblita, et ideo non con- tem. — Hac ergo ralione, censurae oblitre, fessa, non tolluntur per se per absolulionem etiamsi reservatte sint, per se ac directe sacramentalem, sed tantum per accidens et tolluntur per absolutionem generalem censu- concomitanter; propter quod semper manent rarum, datam ab eo, qui potestatem habet, obnoxiasimilijudicio, ita ut necessesit eorum vel ex se, vel per privilegium, vel virtute absohitionem petere, si in memoriam veniant; jubilasi, et consequenter eliam tollitur culpa- censuraa vero etiam oblitas per se tolluntur rum reservatio. Atque ita senliunt commu- per absolutionem generalem, ita ut necessaria niter scriptores, ut refert et sequitur Covarr., non sit alia absolutio earum, etiamsi in me- in c. Alma, p. 1, § 11, n. 12, ubi citat Palud., moriam redeant. Ratio differentias est, quia Gabriel., Adrian., Angel., Sylvest., et Na- judicium sacramenlale, in quo datur absolu- varr. Idem Navarr., in Summ., c. 26, n. 23, tio peccatorum, per se requirit integram ubi alios refert. causaB cognitionem, eo quod ad internam 20. Objectio. — Solvitur. — Dices : ergo salutem, et curationem animas, et ad satisfac- per se loquendo, et absque oblivione, posset tionem divinas offensionis ordinetur; et ideo quis petere absolutionem a censura, non dc- p^r se est jure divino inslilutum, ut omnia clarando se illam habere in particulari, sed peccala mortalia clavibus subjicianlur; non vel in generali, vel etiam hoc dissimulando, est autem tale praceptum Ecclesiasticum de solumque petendo, ut absolvatur, si forte in- censuris impositum, quia absolutio a censura diget. Respondetur : si absolvens sit ordina- per se non habet alium effectum, neque ad rius judex, et velit ita absolvere, erit sine/ alium finem intrinsece ordinatur, nisi ad dubio valida absolutio; tamen regulariter Jo- tollendum illud Ecclesiaslicum impedimen- quendo, non recte utetur sua potestate, quia tum, et ideo quacumque ratione auferatur ab ut prudenler operetur, necesse est, ut in eo. qui suffiaentem habet poteslatem, non particulari cognoscat causam censura3, ct an manet alia obligatio. satisfactum sit Ecclesias, et an alia poena im- SECT. V. QUIS POSSIT A CENSURA RESERVATA AESOLVERE. 223 poncnda sit. Quando vero aliquis habet hanc restrictione illa, videlicet, in foro conscicnlia?, potestatem tantum delegatam, si potest ea clarum etiam est non amplius valere, quia uti extra sacramenlum confcssionis, idcm Pontifex suo arbitrio polcst non plus conce- erit deillo dicendum, nisi in forma delegatio- dere; et ideo si privilegium restringat, non nis aliud expresse contineatur: si vero solum plus valet quam sonat. Quod non solum pro- data sit potestas in ordine ad sacramentum cedit, quando restrictio illa expresse additur, confessionis, tunc per se loquendo, requiritur sed etiam quando ex materia subjecta, et ex notitia causse seu culpae, ob quam censura modo concessionis, vel ex antecedentibus, et incursa est; debet ergo in particulari peti consequentibus sufficienter colligi potest hanc absolutio a tali censura per talem culpam esse mentem concedentis, quia ex illa pendet contracta, alioqui si ex instituto hoc tacealur, tota facultas ; unde quacumque ratione expli- nihil fiet. Secus vero erit, si ex oblivione; cetur, satis est. Exemplum commune est, si tunc enim etiam per se et directe tollitur facultas haec concedatur solum in ordine ad censura per absolutionem generalem, ut dic- sacramentalem confessionem; nam tunc est tum est. solum concedi in foro conscientiae. Qua3 doc- trina communis est, ut intelligi potest ex Num absolutio a censuris per privilegia, aut Covarruv., lib. 2 Variar., c. 10, num. 3, et c. jubilxum data, habeat locum tantum in Alma, part. 1, § 11, n. 56;Navarro, in Sum., foro interiori, an etiam in exteriori. c. 27, n. 278; Gutierr., in Qusest. canon., lib. 1, c. 2; Ledes., 2 p. 4, quaest. 26, art. 21. Aliud dubium est, an haec absolutio a ult., circa fin. censuris, quae datur per haec generalia privi- 23. Quid sit absolutionem valere in foro in- legia, vel bullas jubilaeorum, effectum habeat teriori, et non in exteriori. — Difficultas vero tantum in foro conscientiae, vel etiam in foro est, quid sit absolutionem dari et valere in exteriori. Quia vero hoc pendet ex forma pri- foro interiori tantum. Et ratio difficultatis est, vilegii, suppono primo, si privilegium nihil quia si facultas revera est ad absolvendum, limitet nec explicite, nec implicite, seu ex absolutio per illam data est valida, ut si de circumstantiis, sed absolute concedat faculta- illa sufficienter constet, in quocumque foro tem absolvendi a censuris, tunc in utroque suum effectum habeat, quia illa absolutio ab- foro dari, quia cum verba sint absoluta, et solute, et in re ipsa tollit censuram; ergo gratiam contineant, amplianda sunt potius, quacuraque ratione Ecclesiae constet suffi- quam restringenda , nisi ex materia subjecta, cienter de tali absolutione, habere debet ta- vel aliis circumslantiis constet aliam fuisse Iem hominem , ut immunem a censura , in mentem concedentis. Confirmatur, nam quod quocumque foro de illo judicet; ergo per se talis concessio valeat in foro interno, per se non polest dari absolutio in foro inleriori, notum est; quod autem extendatur eliam ad quae non sit valida in exteriori; sed a^ sum- externum, palet, quia non est haec extensio mum poterit per accidens non reputari seu adeo specialis et extraordinaria, ut non judicari ut talis, quia de illa non constat pu- possit, ac debeat sub generali clausula com- blice seu in tali foro. prehendi. Declaravit autem Pius V, in ju- 24. Prima sententia. — Propter hoc dixe- bilaeo concesso, anno 1568, tales concessio- runt aliqui, facultatem hanc ad absolvendum nes, vel eo usque datas, vel in futurum in foro conscientiae tantum, non esse addan- dandas, non suffragari in foro exteriori, nisi dum absolutionem permanentem, ut sic di- salisfacta parte; cum hac autem conditione cam, et absolutam, sed solum ad absolven- supponit etiam ad illud forum extendi. Quid dum ad aliquem effectum , qui in foro autem importet illa conditio, infra in pro- conscientiae teneat, et illo peracto, statim in prio dubio declarabitur. Ex quo a fortiori censuram reincidatur, et sit necessaria nova constat, si privilegium explicet clare faculta- absolutio ad licite exercendos aclus, quibus tem dari pro utroque foro, validam esse censura privare solet. Ut, v. gr., si detur concessionem, quia potestas non deest in Pon. facultas absolvendi a censura reservata , in tifice ad delegandam hoc modo hanc faculta- foro confessionis, solum est ad absolvendum tem; ergo si accedat voluntas, illaque suffi- a censura ad hunc effectum, ut possit quis cienter explicetur, nihil amplius desiderari valide absolvi sacramentaliter a peccatis; potest. quo effectu consecuto, statim redit censura, 22. At vero quando privilegium datur cum quae nova eget absolutione, quam solum po- 221 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. test dare is, cui reservata est. Sed hoc falsum rium esse, ut talis absolutio posset testibus est, et contra vim verborum, et communem probari. Addit vero idem Navarr. , lib. 5 intelligentiam, et consuetudinem, quae est Consilior., in 26, de Sent. excom., quando optima legum et privilegiorum interpres. confessor fidem hanc prrebet per scriplum , Absolutio enim ad reincidentiam non est ab- debere tale scriplum dare ptenitenli coram solutio simpliciter, sed secundum quid, unde testibus et tabellione, qui in altera scriptime in jure non intelligitur, nisi exprimatur illa facie fidem faciat, illud scriptum esse talis limitatio; imo in ipsamet absolutione exprimi sacerdotis, etc. Ex qua sententia Navarri solet, dicendo, ad hunc effectum duntaxat; constat, testimonium confessoris esse suffi- at hajc privilegia nihil tale continent, sed ciens, et alia testimonia solum requiri ab absolute concedunt facultatem lollendi cen- ipso, ut juridice constet illud esse testimo- suras; ergo non- ad reincidentiam tantum, nium talis confessoris. Quapropter si ipsemet sed absolute tollunt. confessor personaliter adsit, et coram judice 25. Vera sententia. — Quocirca post talem id testificetur, multo magis sufficiet. Ac absolutionem ab excommunicatione, v. gr., deinde quando solum in scriptis teslinionium libere ac permanenter potest quis se gerere, pra-bet, est quidem optima illa forma Na- ut non excommunicatus non solum in foro varri; non tamen videtur ita necessaria, quin conscientiee, sed etiam in foro exteriori, dum- si alia via sufficienter constet, illam esse con- modo et in illo sufficienter de absolutione fessoris subscriplionem, eamdem habeatauc- constet, et debitus ordo servetur. Unde si toritatem. excommunicatio erat occulta, et non deducta 27. Secunda opinio. — Nihilominus opposi- ad forum contentiosum, ex vi illius absolu- tum tenuil Penna in Direclorio Tnquisitor., tionis potest homo se gerere in omnibus ac- 2part., in scholiisad Concil. Tarracon., com- tionibussive occultis, sive publicis, utoinnino ment. 25, ubi refert de hac re in duobus carens censura. Quod si post absolutionem Conciliis fuisse dubitatum, prius in Tarraco- contingat casum illum deduci ad forum con- nensi, in quo statutum fuit in hujusmodi casu tentiosum, et in eo constare illam censuram fidem esse dandam confessori; et in Narbo- esse incursam, oportebit, ut in eodem foro nensi, quod in contrariam partem inclinavit, constet de absolutione, tum ut ille audiatur non est tamen ausum id definire, sed Domini in judicio tanquam jam absolutus, et non Papae (inquit) responsio expectetur, ut ille cogatur ad aliam absolutionem petendam; refert, haec enim Concilia non habentur in tum etiam ut excusetur ab aliis poenis, quae tomis Conciliorum. Dictus tamen auctor se- illi imputari possent propter illos actus, si curius esse existimat, asserere cum Concil. eos post censuram contraclam absque abso- Narbonensi, satis videri quod credi non de- lutione exercuisset. beat confessori. Quam etiam sententiam 26. Quid necessarium sit, ut de hac abso- amplexus est Salcedo, in Practica crimin. lutione constet in foro exteriori. — Prima canon., c. 109. opinio. — Quid autem necessarium sit, ut 28. Prior opinio prxfertur, posteriorisque talis absolutio nota sit in exteriori foro, sunt fundamentum solvitur. — Sed placet prior opiniones. Quidam existimant sufficere, ut opinio; nec testimonium illud ConciliiNarbon. is, qui absolvit, de ea re fidem faciat, ad movere nos debet, tum quia nihil determinat, quam fidem augendam, et personee qualilas, sed sub dubitatione loquitur; tum etiam quia ac conditio, et aliae conjecturse, et circum- provinciale est; praeterea nobis non constat stantise conferre possunt; et si necesse sit, quo sensu fuerit locutum. Nam fortasse sen- posset illius juramentum poslulari; plura tit, testimonium confessoris non sufficere ad vero testimonia exigere alienum videtur ab excusandum reum a pcena externa, vel ut omni ratione, cum talis actus natura sua ita credatur illi dicenti olium non deliquisse, aut sit occultus, ut coram testibus non fiat. Ut jam salisfecisse; nam in ordine ad hos, aut autem ipsemet absolvens possit hujusmodi similes efiectus, qui pendent ex lestimonio fidem facere, necesse est, si absolutio data ipsiusmet delinquentis , et possunt aliis viis fuerit intra sacramentum poenitenliae, ut ex certius sciri, clarum est non sufficere testi- facultate ipsius persona; absolutoe, extra illud monium confessoris; tamen quantum ad so- forum, ad hunc effectum extendatur. Et hanc lum actum absolulionis dateB, oppositum sententiam tenet Navar., in Sum., c. 27, censeo verius, ut dixi. Unde hoc satis erit, num. 42, quamvis prius significet necessa- ut Prtelalus credat aliquem non fuisse mor- SECT. V. QUIS POSSIT A CENSURA RESERVATA ABSOLVERE. 225 tuum impoenitentem aut excommunicatum , an prior absolutio teneat. In quo certum si tam accelerale mortuus est, ut non potuerit esse videtur, absolutionem fuisse validam, majorem satisfactionem Ecclesiaa exhibere. qu«a non fuit conditionata, sed absoluta, ut Ad quod confirmandum plura affert Penna constat tum ex polestate concessa, quae licet supra satis probabilia. ordinetur ad talem finem, v. gr., ad digne 29. Quid autem si censura fuit publica. — communicandum, et lucrandam indulgen- Atque eadem proportione loquendum est, quando censura fuit publica, si non fuerit juridice denunciata; nam tunc etiam abso- lutio omnino tollit illam; tamen ut posset quis publice absolutione uti, necesse est, ut de illa publice constet, non propter censuram veram, sed propter putatam, et propter scan- dalum. Ut autem publice constare censeatur, satis erit, quod publice constet illum fuisse tiam, tamen datur, ut simpliciter fiat abso- lutio, et non sub conditione in futurum; tum etiarn idem constat ex verbis et intentione absolventis; tum denique, quia contrarium repugnat, moraliter loquendo, tali conces- sioni; nam oporteret prius lucrari indulgen- tiam complendo omnia opera ad illam ne- cessaria , quam absolutio illa conditionala transiret in absolutam, et consequenter prius confessum, vel tempore Jubilaei, vel habenti quam tolleret censuram ; unde cum unum ex potestatem absolvendi ex privilegio aliquo, illisoperibussoleat esse communio, qua3 intra dummodo satisfactio, quae necessaria fuerit, tempus Jubil«?i ultimo loco accipitur, prius- publice sit etiam exhibita ; quamdiu enim hoc quam in re ipsa ablata esset censura, acce non fit, non potest Ecclesiae constare homi- nem recessisse a sua conlumacia, et ad obe- dienliam Ecclesise rediisse. Ac denique ea- dem, seu proportionali ratione, si jam facta fuerat juridica denunciatio censurae, necessa- rium erit, ut coram judice absolutio etiam probetur, ut per eum absolutus declaretur, quia alias non poterit se gerere publice ut absolutus, sed tantum coram eis, quibus suffi- cienter de absolutione constat, ut Navarrus in citato loco notavit. * 30. Cum ergo potestas absolvendi dari dicitur tantum in foro eonscientiae, illa limi- tatio hsec operatur. Primum, ut non obstante tali absolutione, et pcenitentia imposita in foro poenitentiee , possit Ecclesiasticus judex de delicto illo cognoscere, et satisfactionem accommodatam foro publico et contentioso imponere. Deinde quia necesse est, ut illa ab- solutio, licet non iteretur, saltem declaretur, et comprobetur in foro exteriori, juxta mo- dum, et exigentiam censurae, ut dictum est. Quid dicendum de illo, qui virtute Jubilsei a deret quis ad communionem nondum a cen- sura absolutus, quod est contra finem talis indulgentiae seu concessionis. Sit ergo cer- tum, ineo casu, absolute, et non conditionate dari absolutionem, et consequenter per illam tolli censuram, si homo ille bona fide, et non ficto animo accedat, id est, cum vero propo- silo, et animo faciendi omnem diligentiam necessariam ad lucrandum Jubilaeum ; hoc enim ante omnia supponendum est, ut abso- lutio valida esse possit. Ex quo ulterius fit, censuram priorem non redire, etiamsi postea talis homo in re ipsa non exequatur omnia necessaria ad lucrandam indulgen- tiam, quia jam illa prior censura destructa fuit. 32. A n in illo casu similis censura incurra- tur. — Prima opinio. — Declaravit Clem. IV, ut habetur in compendio privilegiorum Mino- rum, verb. Absolutio ordinaria quoad fra- tres, § 4. — Difficultas ergo solum esse polest, an in eo casu iterum incidatur in similem censuram, ita ut censeatur ille absolvi quasi ad reincidentiam, ad eum modum, quo vir- censura reservata absolvitur, et postea in- tuteprivilegiorum Mendicantium absolvunlur dulgentiam non lucratur. 31. Absolutio hujusmodi est valida. — Censura si sit ablata, non redit. — Aliud practicum dubium potest hic tractari de ab- solulione a censuris reservatis data virtule Jubila>i postulantis varia opera, seu plures diligenlias ad lucrandum indulgentiam Ju- bilaei, quando ante expleta illa opera quis absolvitur a censuris, et postea neque perficit hujusmodi opera, nec indulgentiam lucratur, xxm. .-..-. novitn a censuns reservatis; et tamen si anle professionem habitum deserant, in eas inci- dunt. In praesenti ergo ita posset aliquis opinari, nam videlur esse eadem seu propor- tionalis ratio. Item, quia cum haec absolulio non concedatur, nisi in ordine ad illain in- dulgentiam, videtur heec esse intentio conce- denlis. Item, quia in simili casu absolutio a peccatis reservatis, quamvis valida fuerit quoad effectum tollendi peccata, et ideo illa peccata redirc non possunt, etiamsi quis in- 15 226 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. dulgentiam postea non lucretur, nihilominus ergo a fortiori, si indulgenliam non lucretur, reviviscit (ut sic dicam) obligatio comparendi etiam incidet; id tamen non erit solum coram superiore; ergo similiter redibit cen- propter omissionem operis necessarii indul- sura, quando reservatio in illa fundabatur. gentiae, sed propter modum absolutionis, et Et hanc opinionem tandem approbat Ugolin., ideo nihil refert ad prassentem qu;estionem; dict. § 4, num. 4. supponenda est ergo potestas ad preesiandam 33. Secunda opinio. — Alius tamen modus absolutionem puram, et simpliciter, et tunc dicendi esse potest, dictam sententiam pro- sine distinctione dicitur, non redire censu- cedere, quando aliquis voluntarie, vel ex ali- rara per eam ablatam in prffidicto casu. qua negligentia culpabili, ea omittit, quae ad Quam senlenliam tenet Corduba, in Summa, indulgentiamconsequendam necessaria erant; quasst. 21, et mihi videtur probabilior, et nam tunc maxime procedunt rationes factse. satis secura, non solum quando praedicta Etenim cum ille voluntate sua se reddat omissio casu, aut involuntarie accidit, quod ineptum ad indulgentiam oblinendam, et indubitalum videtur, sed etiam si ex negli- omittat ea, quae preecepta sunt ad illum effec- gentia voluntaria contingat. tum, non est cur tanto privilegio ejusdem Ju- 35. Ratio est, quia absolutio, quae pure, et bilrei fruatur. Alioquin etiamsi a principio simpliciter datur, nunquam est explicanda cum ea intentione confessus fuisset, scilicet, ad reincidentiam, nisi vel facultas absolvendi obtinendi absolutionem virlute JubiUei, et ita expresse concessa sit, vel in casibus, et nihil amplius prtestandi, maneret simpliciter modo a jure expressis, in cap. Eos, de Sent. absolutus, quod sine dubio falsum est. Et excomm., in 6. Sed haec absolutio pure, et sequela patet, quia in utroque casu volun- simpliciter data est, et in concessione nulla tarie omittuntur opera necessaria ad Jubi- est facta mentio de hac reincidentia; ergo leeum; quod autem illa voluntas antecedat non est ita interpretanda. Item, quia licet illa aut sequatur, non videtur tam substanlialis facultas concessa sit in ordine ad consequen- differentia, ut proplerea una absolutio sit in- dam illam indulgentiam, tamen usus et valida , altera vero rata et valida. Videtur effectus ejus non pendet ex illo fine, ut exe- ergo secunda proportio, ut, sicut quando vo- cutioni mandato, sed in intentione concepto. luntas antecedit, a principio absolutio est In quo est magna dilferentia inler eum, qui invalida, ita quando subsequilur, reddat accedit absque intentione prseslandi reliqua illam inefficacem eo modo quo id fieri po- necessaria ad Jubilaeum, et eum, qui accedit test, scilicet, reincidendo in censuram. Secus cum tali intentione, licet illam mutet; nam ia aulem erit, quando sine culpa accidit, ut eo deficit aliquid essenliale ad valorem abso- talis persona aliquod hujusmodi opus omittat, lutionis, quando illa datur; in hoc autem nimirum naturali oblivione, vel ex aliquo im- nihil deficit, ei ideo effectum habet, qui non pedimento naturali, aut moraliter necessario, pendet ex futuro eventu; ac proinde jam non ut aogritudine, vel alio simili, quia tunc cum est unde censura pullulet, aut reviviscat, ille fuerit simpliciter absolutus, et postea nec quia neque est de novo imposita, nec abso- culpa, nec voluntate sua caetera omittat, non lutio sub ea forma et declaratione lata est. est rationi consentaneum, ut iterum incidat Atque ita facile expediuntur rationes in con- in censuram. trarium. 34. Tertia opinio, et vera. — Alii vero sine distinctione affirmant, in eo casu non Liceatne extra sacramentum confessionis uti reincidi in censuram. Ita tenet disputationis licentia ad absolvendum a censuris, per gratia (ut ipse ait) Ugolin., dict. §, num. 4, Jubilseum concessa. qui licet distinguat, an absolutio data sit simpliciler, vel tantum ad unum actum, 36. Tertio dubitari solet de hac facultate tamen non est necessaria distinctio, quia absolvendi a censuris reservatis, per hujus- quando posteriori tanlum modo conceditur modi Jubilaea, aut Bullas concessa, an liceat potestas absolvendi, scilicet, solum ad effec- uti illa extra sacranientum confessionis. Res- tum lucrandi indulgentiam, tunc eliam si pondetur tamen breviter, hoc pendere ex quis omnem diligentiam adhibeat, ac tandem verbis, et forma ipsius concessionis; ulro- indulgentiam obtineat, nihilominus iterum que enim modo potest Ponlifex illain conce- incidet in censuram. quia similis absolulio non dere, ut per se notum est ; ergo ex voluntate habet majorem vim, ut infra declarabimus; ejus pendet ; hccc aulem voluulas ex verbis SECT. V. QUIS P0SS1T A CENSURA RE3ERVATA ABPOT.VERE. 227 concessioDis colligcnda est. Unde si poteslns duplici sensu, quasi oequivoco, proferanlur; absolvendi a censura absolute concedatur, tum etiam quia illud est duplex judicium, et ita ut in foro interiori et exteriori valeat, duplex sententia procedens ex jurisdictio- signum est non dari dependenter a sacra- nibus distinctis; tum maxime quia decet, ut mento, vel confessione peccatorum, quia ab- antequam incipiant proferri verba sacramen- solutio a censura non pendet ex absolutione talia, homo sit absolutus, et liber a censura. a peccato; nam ab his, qui potestatem ha- 38. Antecedit ergo, non tantum natura, sed bent ordinariam, sine sacramento conceditur, etiam tempore, absolutio a censura absolu- ut latius Sylvest., verb. Absolutio 3; idem tionem a culpa. Nihilominus tamen sunt hcec ergo poterit delegatus, si a delegante non li- inseparabilia moraliler in praesenti casu, mitelur. Regulariter autem loquendo, quando tum quia talis minister non potest licite in- heec concessio fit tantum in foro conscienliae, tentione sua illas separare, volens absolvere et in ordine ad internam et bonam animae a censura, et non a culpa; tum etiam quia dispositionem, solum datur potestas absol- neque in effectu separare illas debet, quia ■vendi a censura intra sacramentum pceni- non debet absolvere a censura, anlequam tentiae. Atque ita censent multi viri docti de habeat materiam (ut sic dicam) prreparatam, concessione, quse fit per Bullam Cruciatae, in seu sacramentalem causam auditam, atque qua habentur illa verba : Auditis confessio- ita dispositam, ut post absolutionem a cen- nibus eorum, possint eos a guibusvis peccatis sura possit etiam absolvere a culpa, quia non et censuris absolvere. Et Pius V, in Bulla est aliter concessa potestas dandi absolulio- Jubilrei 1568, declaravit, hujusmodi absolu- nem a censura, nisi per modum dispositionis liones dandas esse in foro interiori et pceni- proximee absolutionis a culpa; quia vero luec tentiali. Atque ita sentit Navarr., in Surnm.j dispositio non est physica, sed moralis, nec cap. 26, num. 41, et Corduba, in Summ., fit naturali, sed humano modo, ideo simul quaest. 19. Unde fit, per hsec privilegia non etiam fit moraliter, non physice. Quocirca posse aliquem absolvi a censura reservata, si casu aliquo contingeret, sacerdotem, qui nisi simul a peccato absolvatur; nam licet rite, et recte ccepit absolvere, perficere absolute, et secundum se non repugnet ab- formam absolutionis a censura, et non ultra solvi aliquem a censura reservata, et non a progredi ad absolulionem peccatorum, vel culpa, imo frequenter ita fiat ad tollendam quia repente mortuus est, aut loquelam ami- reservationem peccati, ut supra dictum est sit, aut (quod difficilius est) quia subito tractando de confessione, tamen quando con- mutata voluntate noluit a peccatis absolvere, cessio non fit ad absolvendum a censura, in hujusmodi casu existimo absolutionem nisi in sacramento confessionis, non potest censuree ratam manere, et postea non esse absolutio censuree ab absolutione eulpae se- aliam necessariam, et peccata illa jam non parari. manere reservata, sed a quocumque habente 37. Objectio. — Dices : absolutio a censura communem jurisdictionem in foro pcenitentiee necessario antecedere debet absolutionem a posse absolvi; suppono enim non habuisse culpa; id autem, quod est prius, potest sepa- aliam reservationem, nisi medianle illa cen- rari a posteriori. Responderi potest, hanc sura. Ratio est, quia illa absolulio a censura, absolutionem a censura fieri eadem forma licet concedatur, et fiat in ordine ad absolu- verborum, quee sacramentalis est, scilicet, tionem a peccatis, non tamen est condilio- Ego te absolvo, quee ex intentione profe- nata, sedabsoluta, et pura, ut supra dicebam, rentis simul ad culpam, et ad censuram ex- et ideo statim habet suum effectum, qui ratus tenduntur, debito tamen ordine, ita nt prius permanet, etiamsi alius effectus seu finis natura censuram, quam culpam tollat; et non obtineatur. Neque ibi habet Iocum rein- ideo nunquam posse in re separari unam ab cidentia , quia non est sub ea condilione et alia. Sed licet non repugnet, absolutionem a forma data heec potestas, ut supra dictum censura fieri illo modo, non tamen est ne- est; maxime, quia in eo casu absolutio illa cessarium, etiam quando conceditur per pri- data est post auditam confessionem, et in vilegium; sed per distincta verba, et ordine foro sacramentali saltem inchoate, cum in- lemporis prsemilti potest anle formam sacra- tentione, et animo perficiendi illud; ergo mentalem; imo communi usu Ecclesiae ita habet omnia, quee requiruntur ex vi talis fieri solet. Et merilo, quia ita fieri expedit, privilegii seu concessionis ; neque enim ibi tum ne eadem verba formee sacramenti in petilur, Ut judicium ipsum sacramentale 228 DtSP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. omnino consummatum esse debeat, antequam possit moraliter prius cum effectu satisfacere, absolutio a censura effectum habeat, neque quam absolvatur a censura, et tunc id prae- id poterat convenienter fieri, aut postulari, mittendum esse; si vero non possit, nec etiam ut ex dictis satis patet. absolutio differri possit, nisi per multum tempus, vel cum magno detrimento, tunc Quomodo utendum sit hac facultate sub hac censeo posse absolvi, si satisfaciat eo modo, conditione concessa, satisfacta parte. quo de praesenti potest, id est, praestando cautionem, vel pignorantiam, si potest, vel 39. Per se loquendo, conditio debet absolu- juratoriam, si majorem non potest, et exhi- tionem prxcedere. — Ultimo quaeri potest hoc bendo talia signa pcenitentiae, et propositi, ut loco, quomodo utendum sit hac facultate, confessor probabiliter judicet, absolutionem quando conceditur sub e;i limitatione, satis- et profuturam ipsi poenitenti, et non impedi- facta parte, vel alia simili. Et difficultas est, turam, seu futuram occasionem, quominus an sit de necessitate talis absolutionis, ut illa comparata potestate postea satisfaciat. Ita conditio priusexpleta sit. In qua re certumest tenet Jacob. de Graffis, lib. 4 suarum deci- apud omnes, per se loquendo, necessarium sionum, cap. 16, num. 6, citans Navarr., in esse, ut talis conditio prseexistat, quia hoc Summ., cap. 26, num. 7, ubi generatim lo- expresse requiritur per illa verba, satisfacta quitur de absolvente ab excommunicatione; parte, quoe de praeterito sunt; ergo ut quis et cap. 27, num. 37, agens de hac potestate legitime utatur potestate sibi concessa, ne- delegata, ait, absolutionem factam anle satis- cesse est, ut illam formam, seu conditionem factionem, ab eo, qui habet facultatem ab- servet. An vero tanta sit haec necessitas, ut solvendi, post satisfactionem validam esse; etiamsi poenitens ob impotentiam satisfacere intelligendus autem videtur hic locus juxta non possit in praesenti tempore, vel loco, priorem. Et eamdem sententiam significat nihilominus absolvi non possit a censura vir- Armilla, verb. Absolutio, num. 48, juncto 51. tute talis Jubilaei, vel concessionis , quaeri Ratio autem hujus sententiae est, quia cuni solet. Pontifex ait, satisfacta parte, intelligendus 40. Soti opinio. — In quo dubio Soto, in 4, est, quantum pcenitens satisfacere potest, dist. 22, quaest. 2, art. 3, negative respondet quia non est verisimile Pontificem postulare nam licet ille, qui non est solvendo (inquit) conditionem impossibilem. Item, quia saepe quantum ad Deum absolutus sit, nihilomiuus in jure conceditur potestas absolvendi sub ex vi talis privilegii non potest absolvi a conditione simili, et tamen semper intelli- censura, quia facultas non est amplior, quam gitur illo modo, ut colligitur ex Clemenlina verba sonant; verba autem simpliciter re- Multorum, et Clementina Nolentes, de Haere- quirunt, ut pars jam sit satisfacta, et non ticis, et notat Navarr., in Summ., cap. 27, committunt sacerdoti arbitrium, an poenitens num. 47 et 48, ubi in fine citat opinionem possit solvere, necne ; sed hoc reservat Pon- Soti, et de illa nihil dicit. tifex ordinario judici. Item quia si ille semel 42. Quid si poenitens solvendo sit, et tamen absolutus a censura postea esset solvendo, et ante solutionem absolvatur. — Ratio dubi- iion satisfaceret, licet quoad Deum reinci- tandi. — Resolutio. — Sed quid si pcenitens deret in culpam, non tamen reincideret in possit commode prius salisfacere, nihilo- censuram, quia haec privilegia non dant po- minus sacerdos eum absolvat ante exhibilam testatem absolvendi ad reincidentiam, sed satisfactionem, contentus ejus proposito, pro- simpliciter, ut supra diximus, et ibi docet missione, aut juramento? talisne absoiulio Soto; hoc autem cederet in detrimentum valida erit? Quod enim ille sacerdos graviter partis laesae; ergo non est verisimile, per haec peccet, dubium non est; nam et injuriam privilegia concedi talem potestatem. Quam facit parti laesae, et excedit modum et Iimi- opinionem sequutus est Guttier. , in lib. 1 tem facultatis sibi concessae. Dubitatio ergo suarum quaeslionum, cap. 5, num. 29. solum esse potest, an talis absolutio valida 41 . Qui solvendo non est, per illam con- sit. Et ratio dubitandi est, quia potest esse cessionem posse absolvi verior opinio. — absolutio injusta, et nihilominus valida, cap. Nihilominus probabilius censeo oppositum , Venerabilibus, § Ubi autem, de Sent. excom., nimirum juxta ncgotii qualitatem, et condi- in 6. Et in simili forma judex ordinarius,, tionem personae, et alias occurrenles cir- quamvis interdum injusteabsolvat sine salis- cumstantias considerandum esse,anp gr-) ab homine, vel principe genlili, an tantum secundum quid, de quo alias. Posset etiarn tunc decrelum hoc locum habeat. Sine enim in controversiam hocadduci, quos gene- dubio tamen affirmnndum est, tum quia haec ralis est, sed ad rem prsesentem sufficit, ta- iex directe irritat actum absolventis, qui est lem absolutionem jure positivo nullam esse. Ecclesiae subditus; tum etiam quia ille gen- Sunt autem notanda verba illius canonis, tilis in hoc infert injuriam Ecclesiae, qua3 po- quo3 vnlde genernlia sunt. Primum ex parte test se defendere. Imo, licet ille alioqui esset censur®; nam expresse extenditurad omnem non subditus, quantum ad hunc actum fit censumm, et ideo in omni genere et specie subditus, ita ut habeat jus Ecclesia non so- censurffi tam majori quam minori locum ha- iUm Se defendendi, sed etiam puniendi, et bet ut Gloss. et Doctores exposuerunt, quia vindicandi illam injuriam, si possit. verba textus sunt generalia, et perlinent ad 17. Et haec sufficiunt de conditionibus re- favorem, vel potius ad justam defensionem quisitis ex parte absolventis. Nam de casleris Ecclesmslicoe potestatis; et ideo omnes cen- conditionibus idem sentiendum est de absol- suras comprehendunt. Secundum ex parte vente, quod de excommunicante. Unde qu;e absolutionis fit expresse in illo lextu extensio superius de hoc diximus, in praesenli appli-> etiam ad revocationem censura;. Dicitur au- cari cum proporlione possunt. Est autem ia tem revocnri censura, quando sub tali condi- jure specialiter declaralum in c. Ad aures, tione lata fuit, vel intra certum terminum, et de Simonia, hanc absolutionem debere gratis SECT. VIT. QtMB CONDTTIONEP IN EO PEQUTTUNTIIR QUI ABSOLVENDUS EST. 935 conferri, alioqui simonisc vitium commilte- 3. Debeatne absolutus esse homo vivus. — tur, ut ibidem significatur, per hoc auteia Dubitari vero potest circa hanc conditionem, non tollitur, quin propter conlumaciam, et an necessarium sit, ut js, qui absolvitur, sit culpam possit is, qui censura ligatus fuit, persona vivens vita mortalium, quia hoc vi- poena pecuniaria affici; sed de hoc alias. detur necessarium, ut sit subditus, cum po- testas humana non se extendat ultra hanc SECTIO VII. vitam, juxta illud : Quodcumque ligaveris . . . . super terram, etc; sed hoc nihil est aliud Buae conditiones in eo requirantur, qui absolvendus " est qunm qua^rere, an mortuus possit a censura ahsulvi. Quam rem satis tractavi in sect. 1 \. Quia hsec res fere constat ex dictis, bre- hujus disputationis , ubi dixi, aliquo modo vissime eam expediemus. Adverlendum est absolvi, quanquam illa absolutio respectu de- ergo, has conditiones esse posse, velx de sub- functi polius sit declaratio queedam; nam, ut Slantia absolutionis, ut valida sit, vel solum est solutio, potius refertur ad vivos, qui libe- ut recte et juste fiat; potest enim, ut supra rantur onere et obligatione vitandi alium, dixi ex cap. Venerabilibus, de Sent. excom., quantum ad illud genus communicationis vel in 6, absolutio valida esse, quamvis judex actionis, quse cum defuncto, vel ratione ani- Ecclesiaslicus male faciat illam prrestando, mae, vel ratione corporis esse potest. Eo velin eoactunon debitum ordinem et modum tamen modo, quo absolutio fertur in mor- servando. Priori modo fere nulla est condi- tuum, requiritur etiam ut ille sit aliquo modo tio necessaria ex parte personae absolvendae, subditus, quia etiam tu:ic jurisdictio neces- praeter eam quse jam tacta est, scilicet, quod saria est. Dicitur autem subjectio durare post sit subdilus aliquo modo, in hac jurisdictione mortem quoad hunc effectum, vel secundum fori contentiosi, illi, qui absolutionem prtesti- corpus, in quod Ecclesia et Prselatus ejus turus est, quia, ut dicebam, haec duo corre- aliquod jus habet, vel secundum animam, lativa sunt, habere jurisdictionem in allerum, quatenus actiones vivorum illi prodesse pos- et hunc subdi jurisdiclionem habenti. Quo sunt. fit, ut hsec subjectio proportionata sit juris- 4. Sitne ad absolutionem necessaria pr%- dictioni. Nam ei, qui jure ordinario superior sentia localis. — Rursus vero inquiri potest, est, vel gerenti vices ejus etiam in foro ex- an sit etiam necessaria praesentia localis ut lerno, inferior est subditus necessitate qua- quis absolvi possit. Et breviter respondeo, dam, seu propria inferioris obligatione; ei hanc conditionem non esse simpliciter de ne- vero, qui habet hanc potestatem solum dele- cessitate absolulionis. Quod imprimis rnani» galam in ordine ad forum conscientise, aller feste patet ex dictis supra de ipsa censura. non subditur, nisi voluntate sua in ordine ad Nam, si ligari potest absens, ut oslendimus, hunc effectum ei subjiciatur, quia forum multo magisabsolvi, quia poteslas absolvendi iilud, ad quod ordinalur illa potestas, volun- est magis ampla, et faciliorem usum habere tarium est. debet, quam polestas ligandi. Item id constat ex usu Ecclesiaa; nihil enim frequentius est Absolutus debet esse persona distincta ab quam absentem absolvi, aut verbo, aut quod absolvente. frequentius fit, scripto. Quod etiam colligitur ex c. Quando, 2, quaest. 5, ubi Greg. testa- 2. Atque ex hac conditione, ejusque expli- tur cuidam Episcopo absenti communionem catione sequitur primo, necessarium esse, ut reddidisse, id est, eum ad communionern re- is, qui absolvitur, sit persona distincta ab vocasse. Et per rescripta Ponlificia quotidie absolvente, quia nemo est sibi subditus, ne- fertur hujusmodi absolutio, praesertim ad que habet jurisdictionem in se ipsum. Prae- certam causam, vel effeclum. Quando vero sertim ad ferendam sententiam in judicio, ad talis absolutio incipiat esse valida, seu habere quod hujusmodi absolutio pertinet. Ilem , effectum, an quando profertur, an quando ad quia potestas ligandi et absolvendi, per se notitiam alterius pervenit, ex intentione fe- loquendo, circa eosdem versatur; sed nemo rentis pendet, qure ex verbis ejus, et circum- polest excommunicare se ipsum; ergo neque slantiis colligenda est; respectu vero aliorum absolvere. Quocirca omnia, quse de potestate tunc incipiet operari, quando ad eorum noti- ferendi censuram quoad hanc condilionem tiam pervenerit. diximus, ad hunc locum applicari possunt. 238 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. Absolutio censurse invito impendipotest. 7- Sed advertendum primo est, aliud esse Ioqui de voluntate perseverandi in deliclo, 5. Secundo colligitur ex dictis quomodo in- aliud de volunlate petendi, vel obtinendi ab- telligenda sit communis sententia, quae affir- solutioncm; posset enim quis mutare volun- mafc absoiutionem censurae posse ferri in tatem delicti, relinquendo errorem, si in illo, invitum, et consequenter quoad hanc condi- versabatur, vel restituendo, etc, el nihilomi- tionem esse differentiam inter absolventem, nus nolle absolvi, sed quia non vult subdi et eum, qui absolvilur; nam in illo requiritur huic personae, vel aliunde; et tunc poterit libera voluntas absolvendi, ut dictum est; in sine dubio absolvi invitus, etiamsi excommu- hoc autem non est necessaria , sed potest nicatio ipso jure indita fuerit, quia cum jam absolvi ignorans, et consequenter non con- cessaverit delictum, cessat etiam ratiofacta. sentiens, vel etiam sciens, et positive invitus. Nec tale jus infert jam talem excommunica- Quee doctrina communis est, et vera, per se tionem in futurum. Superior autem habet po- spectata natura et conditione censurae; ita testatem illam tollendi, quia non est alligata, enira intelligenda est, et traditur a Theologis, autpendens ex voluntate illius, qui eam con- in 4, d. 18; D. Thom., quaest. 2, art. 5; Ri- traxit. At vero quando voluntas perseverat chard., art. 10, quaest. 1; Palud.. 5 quaest., in delicto, tunc etiam est distinguendum: art. 3; Carthus., queest. 4; et consentiunt nam, vel delictum est ex his, quae habent etiam Canonistae, ut patet ex Panormitano in tractum successivum (ut juristae loquuntur), c. Ab excommunicalo, de Rescriptis, n. 20. id est, quod pertinacia in eo semper est nova Ratio vero est, quia censura non est culpa, culpa, vel augmentum culpae actualis, quoties sed poena, et ideo etiam in invitum fertur, et pertinacia libera est, et moraliter voluntaria; eadem ratione tolli potest invito eo, qui ab- vel est delictum, quod postquam semel com- solvitur. Quae ratio fundatur in propria na- missum est, omnino transit quoad actum, et tura censurae; et ideo dixi, hocprocedere,/?er inanet quoad reatum et obligationem poeni- se spectata natura censurx; nam aliunde ex tentiam agendi. Quando delictum est hujus modo, seu limitatione potestatis potest re- posterioris generis, etiamsi quis in eo sit im- quiri consensus personae absolvendae, sicut poenitens, nolitque satisfactionem exhibere, dicebamus paulo antea de absolutione cen- quae jam non exigitur sub nova censura, ut surae, quae datur per potestatem delegatam suppono, et licet censura fuerit ipso jure im- in ordine ad forum poenitentiae; nam per posita, potest ab illa absolvi invitus ab ha- illam non potest quis absolvi a censura, nisi bente ordinariam potestalem, ita ut absolutio voluntarie se subdat in tali foro, et conse- sic lata, rata sit et valida, propter rationem quenier in eo velit absolvi. Quod secus est superius factam, quia ex parte absolventis in habente jurisdictionem ordinariam, qua est potestas sufficiens, ut supponimus, et illa uti potest etiam in invitum. actio per se non pendet ex voluntate, et dis- 6. Limitatur et expenditur proxima re- positione alterius, neque etiam in eo casu jus gula. — Aliqui vero hoc limitant, praeterquam ipsum infert continuo censuram, ut propterea in casu hceresis, in qua, si aliquis pertinax tolli non possit. perseveret, absolvi non poterit. Alii limitatio- 8. Quid de censura contracta ob delictum nem extendunt ad omnem excommunica- habens tractum successivum. — At vero tionem juris , quae fertur pro delicto quod quando delictum est prioris generis, tunc re- semper durat, quamdiu durat contumacia, ut pugnat censuram tolli perseverante eodem contingit in exemplo posito de haeresi, et si- jure ex una parte, et contumacia ex alia, mile erit si ipso jure feratur excommunicatio quia ratione talis contumaciee semper est illa in eum, qui damnum intulit, et non restituit. censura quasi in continua quadam conserva- Quod sentit Gabriel in 4, dist. 18, citans tione, ex vi illius juris; et ideo nullus, qui Leonem Papam, epist. 43, et habetur 24, non habeat jurisdictionem auferendi, aut sus- queest. 2, c. Damnationis sententiam quicum- pendendi jus illud, potest talem censuram, que meretur accipere, si in suo sensu voluerit per absolutionem tollere. Et hac ratione non permanere, nullus relaxare poterit. Et ratio potest haereticus absolvi a censura dum in est, quia cum illa censura ipso jure incurra- sua perlinacia perseverat; nam illud delic- tur, quamdiu culpa durat, semper ipsum jus tum habet tractum successivum sufficientem jnfluit, ut ita dicam, ipsam censuram, et ideo ad contrahendam censuram; non est autem durante illa voluntate tolli non potest. hoc proprium haeresis, sed commune omni SECT. VII. QVJE CONDITIONES IN EO REQUIRANTUR, QUI ABSOLVENDUS EST. 237 delicto habenti similera continuationem , ut 41. Censuram ab homine latamposse licite est detentio rei alienae, et similia. Dixi, non ab inferente relaxari, manente contumacia. .habet potestatem auferendi, vel suspendendi — Quse conditiones concurrere debent, ut hoc jus illud, nam qui hanc habuerit, poterit ab- licite fiat. — Itaque primum distinguendum solvere etiam invitum, et pertinacem; ut, censeo de censura lata ab homine, vel a jure; v. gr., si Episcopus tulit contra aliquem cen- nam illa prior sine dubio potest interdum suram, donec restituat, et ille nolit restituere, relaxari prudenter ab eo , qui illam tulit, potest Episcopus auferre suum particulare etiamsi suum effectum consequutus non sit, praeceptum in futurum, et a contracta cen- sed subditus in sua contumacia permaneat. sura illum absolvere etiam invitum. Quia Probatur, quia hoc non est contra aliquod ablato praecepto in futurum, aufertur contu- jus positivum, quod universaliter hoc prohi- macia, et illa quasi continuatio, vel conser- beat; nullum enim extat, vel citatur ab auc- vatio censurae; quae vero prius contracta fuit, toribus prioris sententiae. Neque etiam est tolli potest praedicto modo, sicut de aliis contra rationem per se, et intrinsece, quia diximus. Et hoc etiam modo posset Pontifex neque per se est contra justitiam, aut contra absolvere aliquem pertinacem a censura charitatem, aut aliam similem virtutem; et haeresis jam contracta, impediendo, vel sus- alioqui potest esse consentaneum charitati, si pendendo censuram, quee in posterum con- subditus saltem ob fragilitatem illo remedio traheretur ex vi juris communis propter ta- indigeat; est etiam consentaneum fini cen- lem contumaciam; procedit enim tunc eadem surae, quae poena medicinalis est, et ideo si ratio. non prosit, sed potius detrimento sit, merilo 9. Possitne licite dari absolutio contumaci auferri potest. Tres autem conditiones obser- et invito. — Ugolini opinio. — Sed quaeret vandae sunt. Prima, ut talis absolutio non aliquis, esto in his casibus valida sit abso- cedat in praejudicium tertii; nam ex hoc ca- lutio, an licite concedatur. Quidam Cano- pite esse posset contra justitiam commutati- nistae censent id nunquam licere, ut late re- vam. Secunda, ut scandalum, vel contemptus fert et defendit Ugolinus. tab. I , cap. 49, censurarum caveatur; hinc enim absolutio § 2, num. 3. Primo, quia est contra institu- esse posset contra charitatem, vel etiam con- tionem, et usum Ecclesiae, quee praecipit, ut, tra justitiam legalem. Tertia, ut sufficienti si excommunicatus, vel alia censura ligatus experimento, et aliis signis et conjecluris in sua contumacia perseveret, aggraventur constet, non sperari fruclum ex tali censura, in eum censurae, et aliae pcenae, donec resi- sed detrimentum potius sequi. Aliqui etiam piscat, ut constat ex variis decretis ab illo addunt necessariam esse spem fructus et auctore relatis, in quibus ita fieri praecipitur correctionis mediante absolutione. Satis vero in variis casibus. Secundo, quia, si aliter est, quod non sit spes fructus mediante cen- fiat, et aliis praebetur scandalum, et enerva- sura, ut possit judex prudenter periculum tur maxime vis censurarum Ecclesiastica- facere, et tentare aliam suaviorem viam. rum, et delinquentibus praebetur occasio per- 42. Censuram a jure posse auferri manente severandi in sua contumacia, scientes tandem contumacia, nisi speciali jure cautum sit, ut fore absolvendos. Tertio, quia contra ratio- poenx aggraventur. — At vero quando cen- nem videtur indignum absolvere; si enira sura est lata a jure, tunc in primis obser- juste ligatus est, quomodo potest juste ab- vare oportet, an a tali jure speciali prae- solvi? Et hanc partem videtur secutus Bona- scriptus sit aliquis ordo progrediendi ab una vent. in 4, d. 18, 2 part., quaest. 6, ubi abso- censura ad aliam, et ad ulteriores pcenas, lute dicit, de jure nullum excommunicatum quando pertinacia durat. Tunc enim illud absoivi, nisi cesset contumacia. servandum est, quod jure est dispositum, 40. Secunda opinio. — Nihilominus aliqua quia et jus obligat, et declarat in eo casu not distinctioneopusest, quamindicavitD.Thom. tam esse habendam rationem particularis eadem dist. 18, quaest. 2, art. 5, quaest. 2,ad commodi, vel correctionis privatae personae, 2, dicens, etiam manente contumacia , posse quam publicae punilionis talis delicti, et aliquem discrete excommunicationem juste tantae contumaciae. Quod maxime verum latam remittere, si videat saluti illius expe- habet in his Praelatis, qui inferiores sunt, et dire, in cujus medicinam excommunicatio lata non possunt in jure dispensare. Nam Summus est, et idem sentit Paludanus supra, addens, Pontifex, qui hanc habet potestatem, inter- cavendum etiam esse ne scandalum sequatur. dum poterit prudenter immutare illura ordi-- 238 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSHRA. uem, si viderit vel communi bono expedire, nobis explicata est, qure fere sola est in usu; vel snltem non repugnare, et aliunde sperari absolutio autem n jure erit, si sub hac forma majorem fructum alicujus persome. Iuferior feratur absolutio simul cum censura, Si hoc autem ordinarie hoc non potest, nisi alioqui fecerit, ex tunc sit absolutus, de qua re dixi- habeat potestatem dispensandi in jure com- mus in sect. 1 hujus disput., et hic nonnulla muni, vel id faciat per modum inlerprela- addemus. tionis, seu epicheiee, quando et superior adiri non potest, et ex observatione talis juris De secunda divisione absolutionis in absolu* majus commune detrimentum timetur. Quod tam et conditionatam. si speciali jure nihil circa hoc praescriptum sit, sed solum sit censura pure lata, et in 3. Secundo ergo dividitur absolutio in ab- reliquis executio vel absolutio ad judicem solute latam, et sub conditione. Prior per se speclet generali jure, tunc censeo dari locum manifesta est; est enim illa, quae in verbis, et prudenti arbitrio ipsius judicis, ut possit in- intentione absolventrs nullam claudit condi- terdum licite absolvere invitum ab hujus- tionem ; conditionata autem est, quae sub modi censura, sicut diximus in censura ab conditione aliqua datur. Haec autem condilio homine, et eisdem conditionibus servalis, polest esse de preesenti, aut de prreterito, quia hoc ipso quod jus non slatuit opposi- vel de futuro. Si sit prsesens, vel praeterita, tum, relinquit potestatem liberam, et expe- nullam habet difficultatem, quia non sus- ditam, ut judex ea utatur in - unoquoque pendit actum, vel effeclum absnlulionis, sed particulari casu, prout judicaverit secundum vel absolutio statim operatur, vel nulla red- occurrentes circumslantias magis expedire. ditur. Quia vel illa conditio ita fuit, seu est, Neque enim salis est, quod in aliquibus spe- sicut proponitur, et tunc transit senlentia in cialibus deliclis aut censuris jura statuerint absolutam, quia propositio conditionalis, con- alium ordinem aggravandi pcenas, etcsetera, ditione posita, asquivalet absolutee; aut con- ut id exlendatur ad omnes censuras jure dilio non est posita in esse, et sic absolutio latas; nam hsec, qme odiosa sunt, non sunt nulla reddilur propter contrariam rationem. extendenda, sed restringenda. Et potius ex Non est ergo dubium, quin absolutio lata sub eo quod jura, quando id volunt, ita specia^ hac conditione valeat. liter staluunt, nos colligimus id non esse 4. An licite detur absolutio sub conditione universale in omnibus censuris jure ipso de pr?esenti aut prxterito. — An vero licite latis. Et heec videntur sufficere de conditio- vel illicitesic feratur, interrogarequis potest. nibus his in genere sumptis; nam in speciali Cui respondendum est, non semper esse illi- nonnulla postea addemus agentes de sin- citum sub tali conditione absolvere, sed in- gulis censuris, et in sectiotie ultima hujus terdum esse, vel necessarium, vel utile, ut disputationis, indicando ordinem servandum quando de censura non constat, et ad ma- in absolutione, queedam alia breviler altin- jorem securitalem datur absolutio, prout gemus. frequenter fit a confessoribus ante absolulio- nem sacramentalem sub illa conditione gene- SECTIO VIII. rajj^ Absolvo te, si indiges, vel quantum Quotuplex sit absolutio a censura. indi9™- Quam absolutionem prudenter peli et dari dixit Navarr., inSum., cap. 20, num.13. 1. Quoniam et jure et consuetudine varii Condilio vero in illa adjecta adeo est in- sunt modi absolvendi a censura, ut hrec ma- trinseca, ut implicite in qualibet absolutione teria plene intelligatur, eos omnes declarare contineatur, eo quod res ipsa necessaria sit, oportet, propositis nonnullis divisionibus ab- quia, nisi pnecedat censura, non potest sequi solulionis, quibus et omnes illos modos ex- absolutio, et si judex non habeat potestatem, plicabimus, et simul eliani significaliones nulla etiam erit absolutio. Quando vero de plurium nominum , quas cognoscere in hac existentia talis condilionis dubilatur, merito materia maxime necessarium est. additur illa conditio, ut declaretur rem esse 2. Prima divisio absolutio7iis ina jure,et dubiam, et ne videalur res lemere intentari. ab homine. — Primo ergo dividi posset abso- Aliquando eliam potest prudenter nddi illa lutio in eam, quao est a jure, vel ab homine, conditio, Si satisfecisti, vel, Si vere et ex sicut in superioribus censuram diximus. Ab- corde a contumacia recessisti, nam hma eliam solutio ab homine est iila, quse hactenus a conditio implicite includitur in absolutione, SECT. VIII. QUOTITLEX SIT ABSOLUTIO A CEISSURA. 239 Ufc sunra vidimus, et propter rationabilem exprimatur; neutrum autern habet absolutio causam ad incutiendum metum, vel tollen- sub illa conditione. Itaque certum est condi- dam ignorantiam, potest aliquando verbis tionem de futuro, ut minimum, suspendere declarari. Atvero quando condilioest omnino absolutionem. impertinens, imprudenter additur, et non 6. Ratio dubitandi. — Difficultas vero est, sine culpa, gravi quidem ex suo genere, an etiam invalidet illam, et reddat nullam, quia est contra reverentiam rerum sacrarum, ita ut etiam si postea expleatur conditio, et abusus quidam Ecclesiastica?. potestatis; nihil operetur. Et ratio dubitandi esse potest, tamen in particulari ex gravitate materiaj quia absolutio sacramentalis data hoc modo potest esse levis. sub conditione de futuro, nulla est, ut supra in proprio loco vidimus; ergo et absolutio a An valida absolutio a censura sub conditione censura. Probatur consequentia a paritato de futuro detur. rationis, qua? esse videtur, quia actus legili- mus conditionem non recipit, ut Juristaa di- 5. Majus vero dubium est de condilione de cunt, ex 1. Aclus legitimi, ff. de Regulis futuro, an sub illa tribui possit absolutio a juris, el Regul. 50, Eod., in 6. Propterquam censura, ita ut valida sit, vel etiam licite sic rationem partem hanc secuti sunt Antoninus, feratur. Et imprimis certum est, absolutio- 3 part., tit. 24, cap. 77, § 1; Sylvest., verb. nem sic datam, eo tempore, quo fertur, non Absolutio 3, in princ, et verb. Excomm. 2, habere effectum, et consequenter, neque sim- num.19; Angelus,Excommunicatio2. num.5, pliciler absolutionem esse; quia tunc conditio et verb. Absoluiio 3; simpliciter enim dicunt, non estexplela; voluntas autem conditionata absolutionem sub hac conditione dari non nihil operatur, donec condilio impleatur; posse. ergo nec absolutio, quse pendet ex voluntate 7. Vera sententia. — Contrariam nihilo- absolventis, quae conditionata fuit. Neque minus sententiam tenet Navarr. , de Poenit. , enim dici potest, quamvis nobis non constet, d. 1 cap., in princ, num. 64, etinSumma, an conditio illa postea implenda sit, necne, cap. 26, num. 12, quem sequitur Covarr., in tamen in re ipsa alteram partem determinate cap. Alma, part. 1, § 11, num. 6. Fundamen- futuram esse; quod si ita futura sit, ut per tum est, quia excommunicalio ferri potest condilionem e^igitur, absolutionem statim ac sub conditione, ut nos supra probavimus; profertur validam esse, et habere effectum; ergo el absolutio. Patet consequentia , quia si vero condilio futura non sit, extunc esse majori favore digna est. Item quia nulla suf- prorsus invalidam, et nullam. Hoc (inquam) ficiens ratio differentiae assignari potest, quia probabile non est, tum quia conditio non fuit etiam excommunicatio est actus legilimus. de preesenti, scilicet, si heec propositio de fu- Ilem prseceptum potest poni sub conditione, turo est vera, sed fuit defuturo effectu, verbi et dispensatio in prsecepto potest etiam sub gratia, Si satisfeceris, vel, Si oraveris, etc, conditione fieri, et alii effeclus, seu actus et ideo licet demus cognovisse Deum illum jurisdictionis; ergo etiam hic; nulla enim effectum fuissefuturum, etconsequenter pro- sufficiens ratio specialis assignari potest, cur positionem de futuro fuisse veram eo tem- magis hoc absolutioni repugnet, quam aliiS pore, quo adhibita fuit conditio, nihilominus actibus. non potuit absolutio extunc esse valida, quia 8. Rationi dubilandi fit satis. — Neque non erat illa conditio apposita, sed alia quse enim oportet, ut in hoc aequiparetur absolutio nondum erat impleta. Turn etiam quia, licet a censura absolulioni sacramentali, quia ab- condilio fuisset posita in illo sensu de prae- solutio sacramentalis non polest suspendi, senti, scilicet : Si nunc propositio de futuro sed aut statim fit, quando forraa profertur contingenti vera est, et Deus cognosceret ve- super debitam materiam, aut, si tunc non ram esse, adhuc absolutio non esset valida, fit, semper manet nulla; quod si tunc fit, quia illa conditio excedit humanam cognitio- statim habet effectum, si in subjecto non est nem ; et ideo respectu hominum reddil abso- impedimenlum; nec polest effectus suspendi lutionem illam omnino incertam, et ineffica- per conditionem adjunctarn ex intentione mi- cem, ac propterea nullam. Non polest enim nistri, quia non inde pendet, sed ex Christi esse absolutio valida, nisi ex volunlate effi- inslitutione, ut superiori tomo diximus. At caci procedat, et per verba sufficienter signi- vero absolutio a censura est qusedam sen- ficantia hominibus delerminatum cffectum tentia humana introducta a jure posilivo, 240 DISP. VII. DE ADSOLUTIONE A CENSURA. sicut ipsa censura; et ideo ejus effectus per perse malum, nec jure prohibitum; et ideosi sependet ex voluntate ipsius absolventis, qui prudenter observenlur circumstantiae neces- proinde potest adjecta conditione effectum sariae, et probabilis necessilas, vel utilitas suspendere, ut sequatur conditione posita; occurrat, non erit peccalum id facere. Tamen et tunc illa absolutio nec est omnino nulla a regulariter loquendo, existimo esse illicitum, principio, nec statim efficax; sed est condi- praesertim propter non usum Ecclesiae, quia tionata, et suspensa, donec tempus condi- neque in jure est usitatus hic modus absolu- tionis adveniat; hic enim modus proferendi tionis, sicut est usitatus, modus ferendi cen- sententiam in humano judicio, neque ex se, suram sub conditione, neque etiam in usu et ex sola rei natura uullus est, neque etiam Praelatorum Ecclesiae invenimus hunc absol- ex jure positivo irritus factus est, in prae- vendi modum. Ratio autem esse videtur, senti materia. nam vel is, qui absolvitur, eo tempore, quo 9. Quid sit actum, legitimum non respicere absolvitur, dignus est absolutione, vel non; conditionem. — Circa hanc regulam vide si est dignus, simpliciter absolvendus est, Covarr. in 4, part. 2, cap. 3, num. 4. — Ne- et immerito additur conditio suspendens ab- que illa regula, Actus legitimi, etc, quic- solutionis effectum; si vero non est dignus, quam obstat; nam ibi non statuitur pro ge- non debet tunc absolvi sub conditione futurae nerali regula, nullum actum legitimum posse satisfactionis, vel dispositionis, tum quia ad fieri sub conditione, alioqui nec censura, nec officium judicis spectat hanc examinare et dispensatio, nec praeceptum posset sub con- cognoscere; tum etiam quia inde potest li- ditione ferri, quia omnes hi sunt actus legi- gatus facile sumere occasionem differendi sa- timi, id est, qui fiunt secundum legem, seu tisfactionem, seu emendationem; ac denique legalem justitiam, quod aperte falsum est. quia semper est convenientius, ut exhibita Regula ergo illa cum restrictione ponitur, scilicet, illos actus legitimos, qui non respi- ciunt diem vel conditionem, vitiari per tem- poris, vel conditionis adjectionem, inter quos actus non est absolutio, sicut nec excommu- satisfactione, vel correcta contumacia, pec- cator humiliter se praesentet Ecclesiae ad oblinendam absolutionem. Propter haec ergo regulariter non conceditur absolutio illo modo, neque invenio in jure absolutiones ila nicatio, et juxta verba illius legis explicanda sub conditione concessas, sicut censuras, sed est similis regula, quse in 6 Decretalium ha- concedendas. Nam quia peccata occulte fiunt, betur, ut ibi Glossa insinuavit. et ab ipsis peccatoribus absconduntur, ex- 4 0. Possitne hujusmodi absolutio licite dari. pedit aliquando ipso jure puniri, vel coerceri — Sed quaeres, esto possit esse valida abso- per censuras; quia vero satisfactio, vel resi- lutio sub conditione lata, an licite ita feratur. piscentia, per se loquendo, non occultatur, et Navarrus absolute negat, sed peccare qui hoc alioquin talis absolutio non coerceret, sed modo absolvit, quia absolutio non debet esse polius daret licentiam peccandi , ideo ipso in suspenso, argumento cap. Ad haec quo- jure non conceditur talis absolulio, nec con- niam, de Appellat. At vero Ugolin., tab. 1, cedi debet ab homine, nisi raro, et cum cap. 22, § 1, num. 2, ad finem, ait, hunc niagna circumspectione, ut dixi. modum absolvendi esse iicitum, quia nulla ratione probatur malus, praesertim si con- ditio adjecta ad rem pertineat, ut, Si satis- feceris, etc. Neque etiam est speciali jure hoc prohibitum; nam licet in cap. Biduum, 2, De tertia divisione absolutionis in simplicemf et ad cautelam. 12. Quid utraque sit. — Tertio dividi po- quaest. 6, [dicatur, sententiam non esse sub test absolutio in eam, quae simpliciler, vel conditione ferendam, tamen in senlentia cen- tantum ad cautelam conceditur; quae sub- surae, vel excommunicationis hoc locum non stantialiternon differunt, sed tantum in modo habet, ut supra dictum est; ergo eadem ra- conditionato, orto ex defectu cognitionis seu tione non habebit locum in absolutione. Et certitudinis ipsius censurae. Quando enim possumus contra Navarrum retorquere argu- certo constat hominem conlraxisse censu- menlum ejus ; nam censura potest sub condi- ram, et hoc fatelur ipse poenitens, tunc fertur tionft ferri valide et licite; ergo et absolutio, absolutio absolute et simpliciter. Contingit quia favorabilior est. tamen aliquando censuram esse ignoialam, \\. Iiesolutio. — Quocirca in rigore verum aut saltem dubiam, et tunc propler majorem videtur, hunc modum absolvendi non esse certitudinem solet peti et dari absolutio; et SECT. VIII. QUOTUPLEX SIT ABSOLUTIO A CENSURA. 241 h&c vocnfur ad caufelam, includilque illam concerli ab eo, qui n tnli censurn posset ab- conditionem , Si indiges, vel, Si contraxisti. solvere, si csset certn, et non ab alio. Primum Dequa imiltn disputnt Covnrr., incnp. Almn, patet, quia qui potest tollere certnm, et a 4 part., § 12, num. 7, et Ugolinus, dicto § I; fortiori potest tollere dubiam; secundum au- omnin vero, qua? tractant, mngis perlinent tem probatur, quia hnec absolutio dalur ad ad forum contentiosum, quam ad forum tollendnm omnem dubitalionem censurre; animse, de quo nos praocipue ngimus, et ideo ergo necesse est, ut qui sic absolvit, potesta- circa hanc absolutionem pauca nobis adver- tem habeat tollendi censuram, si fortasse in tenda stint. re ipsa sit; olioqui semper idem dubium 13. Primvs medus quo absolutio censurx maneret ; ergo hrcc absolulio ab eo solum ad cautelam datur. — Primum est duobus dari potest, qui absolute et simpliciter potest modis solere hnnc absolulionem dari. Primo a censuris absolvere. Potest tamen contin- nulla praccedente cognitione, nec dubitatione gere, ut censura sit reservata, quando de illa censurae, quse non solum ad cautelam, sed certo constat, non tamen si sit dubia, et tunc etiam nd superabundantiam, et ad tollendum poterit quis ad caulelam de illa absolvi ab omne periculum dici potest; hoc autem modo eo, a quo non posset, si alioquin de censura non fertur sine aliqua occasione, vel causa; certo constaret; hoc autem provenit ex pecu- esset enim supervacaneum, alias passim re- liari modo delegandi jurisdiclionem, et re- peti possent hujusmodi absoluliones. Maxime servandi talem censuram, qua reservatione ergo fieri solet, aut ante absolutionem sacra- seclusa, regula proposita generaliter pro- inenti pcenitentise, aut ante aliquem alium cedit. actum, cujus valor per censuram impediri 15. Qnale dubium requiritur, ut absolutio posset, si fortasse adesset. Et quidem in sa- ad cautelam procuranda sit. — Statim vero cramento pcenitentia? maxime fit propter occurrit inquirendum, qunle, et quantum reverenliam ipsius sacramenti, et propler esse oporteat dubium de censura, ut ratione conjunclionem et subordinationem, quam illius vel necessarium sit vel expediat abso- per se postulat absolutio a censura, et a lutionem ad cautelam procurare. Sed haec culpa, si utique fortasse necessaria sit. In quoastio ila generatim sumpta definienda est susceptione autem aliorum sacramentorum ex generalibus principiis de conscientia du- non solet talis absolulio a censura praemitti, bia, ubi tractatur, quomodo in dubiis secu- quia regulariter supponilur praemissa con- rior pars sequenda sit. In particulari vero, fessio; si tamen constaret, aliquem, v. gr., quod ad hanc materiam spectat, explicabitur in articulo rnorlis non potuisse proptcr re- commodius in singulis censurrs, et in materia pentinum eventum confiteri, et dandum illi de Irregularitate aliqua addemus. Nunc so- esset sacrnmentum extremae unctionis, opli- lum adverto dubium debere cadere in valo- mum consilium esset hujusmodi absolutionem rem vel nullilatem censurae; nam si sit du- a censura ad caulelam praemittere, et idem bium de injustitin vel nlio defeclu qui non sit est dicendum in similibus cnsibus. In mi- contra subslanliam censurse, tunc non habe- nistrando etiam sacramento Ordinis solent bit locum absolulio ad cautelam, sed simplex Episcopi hujusmodi absolutionem pra?mit- absolutio necessaria erit, quia non obstante tere, propter speciale periculum incurrendi illo dubio, constat censuram fuisse validam. irreguhuitalem.In ordineveroad alios aclus, Imo non solum in casu dubii, sed licet con- ut ad collalionem beneficii, vel concessionem stet censuram fuisse inique latam, non tamen privilegii, etc, praemittitur talis absolutio ex defectu conlra substantiam, necessaria propter vitandum omne periculum nullitatis, erit simplex absolutio, quia conslat de vin- et humanam suspicionem, vel etiam omneni culo re ipsa imposito, quamvis inique; ergo calumniam. simpliciter necessarium est illud solvere. 14. Secundus modus absolutionis ad cau- telam. — Alio modo datur haec absolulio De ultima divisione absolutionis censurae in ratione dubitationis censuras; quse dubilatio simpliciter, ct ad reincidentiam. interdum oriri polest ex propria conscientia ipsius personse, interdum esse potest in foro 16. Quid sit absolutio ad reincidentiam. — exteriori; et juxta modum dubitationis, ita Ultimo dividi potest absolutio in eam, quae erit talis absolutio conveniens vel necessaria dicitur ad reincidentiam, et simpliciler seu in foro inleriori, vel exteriori, poteritque absque reincidentia. Explicato priori mem- zxiii. 16 242 DBP. VII. DE ABFOLUTIONE A CENSURA. bro constahit posterius, de quo nihil ullra ssit, ut sumitu.nepc cap- Veni^i.^, 2, de faeie::di iofav certum tempus, quo trausaclo, Tesibns. ubi A! bas, mim. 18, et;aILi, et Lrac- et non impleta conditione, ilerum incidatur tnt Iaie l^golLn., tab. 1, cnp.. i, § ult., n. 18. in censuram ; et luec est propriissima ab- Di ilque esse hoc priv.ile.gium peculiari jure solutio ad reincidentdam. Conlinelque sim- introductum, ut litcs facilius expedi at plicil.er duo. Unum est ablatio ceiusurae pro i&eo D m esse extendendum ad collalionem illo tempore, simpliciter, 'astico intro- calur actus absolvendi. Nam in ipso verbo ducta est, ita et ejus absolutio; nam opposi- implicite et virtute continetur, quod satis torum eadem est proporlio. Unde ab eodem est ad significationem sensibilem. Etenim in jure petenda est absolvendi forma, sicut et forma baplizandi, et absolvendi sacramen- ferendi censuram. Duo autem possunt de hac taliler, hoc satis est, quantum pertinet ad forma inquiri, scilicet, quid pertineat ad sub- substanliam formae; ergo multo magis in stantiam ejus, et quid ad solemnilatem; et de praesenti. Quod maxime verum habet, quando utroque breviter dicendum est. haec absolutio verbis fit; nam tunc ipsa ex- 2. Nulla esse in jure verba prxscripta, pressio verbi absolvendi, vel aequivalentis, guxsint de substantia hujus formx. — Circa prolata a tali persona, in actu exercito signi- priorem partem omnes conveniunt, nullam ficat, ipsam esse quae absolvit. Quando esse in jure preescriptam formam verborum, vero absolutio haec datur per solum scriptum, quae sit de substantia hujus formae. Ita do- tunc necessaria est clarior expressio personee cent Theologi, in 4, dist. 18, et specialiter absolventis nomine proprio aut aequivalenti, Richard., art. 10, queest. 5; Sylvest., verb. quia alias non significatur actio in parlicu- AbsolutioS, num. 2; et Navarr., dePcenit., lari, et ut egrediens a tali persona habenle dist. 6, cap. 1, in princip., num. 59, et in potestatem , quod necessarium est ad valo- comment. de Jubileeo, not. 30, num. 8; et rem absolutionis. . ■ ;; SP; VII. DC ABS0LHT10NE A CENSURA. Sitnr wi absahitimas forv: saria dcter- verb. A';solutio 2, § Qunntum cst. Ut ■qwando minatio censurx, a qua absolutio datur. in confessione ante absolulionem sacramen- talein pranniltitur absolutio a censuris, q 4. n.snlutio. — Inquiri vero hic potcst, an absolvendo nihil petcnte, nec cogitanUe de neccssarium sit in hac fonno nddere aliquam censuris, tunc si in fornia non addntur de- dclerminalionem, qua signifkelur absoluiio- terminalio, non videlur sntis signifkari sen- nem esse a censura, vel a l;di censura. Vi- sibiliter ille eflectus, et voluntas judicis detur cniin hoc esse necessarium, quia alias absolventis. Et idem esl , quando aftqms valde suspcnsa , et quasi requivoca relin- absolvilur invitus, aut nihi! pefens; atq quitur significatio. In contrarium vero cst, hoc etiam confirmat usus Eceleske. Qua- quia sufficere videtur intenlio absolvenlis ad propter probabile esl, tunc esse d'e s delcrminandam significalionem illiusvcrbi; slantia addere determinalionem aliqn . nam in sacramcnlo confessionis id sufficit, non quidem per verba specifica, sed salt nequc est de substanlia illius formoe, ut di- per generalia; ila ut significetur suflkienter, catur : Ego te absolvo a peccatis tuis; sed illum esse usum potcstalis ad tollendam cen- suffictt dicere : Ego t&altosivo; ergo etiaaiia suram, vel censuras, quibus lalis persi pricsenii. Respondeo : quando ex forma ju- lignta est. Non est tamen hoc ita eorturn, dicii, seu cx his, qune proxirne antecedunt, quin opposilum sit probabile, quod sentit conslat de que re sit sermo, tunc non erit Ugolinus, lab. 1, cap. 13. Ut minimum tameri neccssaria illa determinatio, nisi tale sit vcr- res est dubia; et idco in hanc parlem secu- bum. ut ex propria significatione illam re- riorem scmper inclinandum est. qr.irat; ut, v. gr., si reus petat absolvi ab excommunicalione , satis est, quod judcx Num oporteat in ahsolutione explicare respondcat : Ego te absolvo; et hoc probat causam censurx. ratio posteriori loco facto. In absolutione etiam sacramentali semper pra?cedit pccca- 6. Quoeri vero ulterius potest, an oporteat torum cor.fessio, quoe est proxima maleria in absolulione explicare causam censurae, ilbus judicii, a qua significalio talis formoe d icendo, v. gr. : Ego te absolvo ab excommu- de'erminatur, ut absolutionem a peccaiis nicatione, quam propter talem causam in- signifket. Sicut in forma Eueharislice, ex curristi. Respondeo breviter, hoc, per se prsesentia malerioe determinatur pronomen loquendo, non esse necessarium, qnia neque Hoc, ut dcsignet et significet rem conlcntam aliquid jure cautum est, neque ex natura rei sub specicbus panis. Mullo ergo magis in oritur talis necessitas, cum volunlas, et in- nhsolulione a censura , si ex adjunctis fiat tenlio absolventis cum ipso effectu lollendi determinatio, satis erit. Et ralio a priori est, censuram salis explicetur, eliamsi causa cen- quia tunc illa est sufficiens signifieaiio sensi- sursenon exprimatur. Aliquando vero oportet bilis , et voluntatis absolvenlis, ct efieetus. hanc causan: exprimere, ut constet a qua Dixi aulem : Nisi tale sit verbum, quocl ex censura peenilens absolvalur. Contingit enim modo sinnificandi, determinationem requirat; aliquem esse ligatum pluribus excommuni- quia oportet, ut verba reddant completum, calionibus propter diversas causas , qui po- et intcgrum sensum ; potest autcm tale esse tcst absolvi ab una, quamvis non absolvatur verbum,. ut absque adjuncta determinniione ab aliis; et tunc ut tolhtur ambiguitas, nullum completumi sensum reddere possit, oportcbit aliquando exprimere causam cert- ut videlur esse verbum, tollo, aut, aufero. surae; sic enim facile intelligetur ab illa Nam si quis dicat : Ego tollo, nul,aufero a te, censura absolvi, et non ab abis. Qnanquam et nullam delerminationem adjungat, nullum in eo casu non semper hoc necessarium sit, sensum perferlum reddit. Opoiiet ergo ad- vel quia simul potest quis absolvi a mullis dere nomen censurae, aut aliud aequivalens, censuris, licet plures habeat, vel lieri potcst, vel ccrie pronomen aliquod eam designans ut absolvens habeat polestatcm liniitatam ad! ex adjunclis, seu concomilantibus, juxta su- unam censuram, et non possit ab aliis absol- perius dicta. vere; tunc enim etiaittsii absolutio simpli- 5. At vero quando nihil prnecedit, ex quo citer, ct sine expressione cnusoo proforalur, possit lalis (lelcrm natio moraliter fieri, tu ic ex principio, a quo proccdit, suflicienter certe \ idelur necessarium addere lalem de- intelligitur limilari ad taiem efTeclum. terminationem, ut obilcr indicavit Sylvesler, 7. Itaque in eo casu, quo aliquis ligatus SECT. IX. UTRUM FN ARSOLVENDO A CENSURA CERTA , ETC 217 est pluribns censuris, primum considerare formaj absolvendi, tnmen quia efficacin talis* oportet, an absolulio petatur ab eo, qui po- formne semper pendet ex intenlione nbsol- test absolvere ab una tnnlum, vel a plurihus; venlis, ideo si ipse intendaf. illis verbis nb- si ab una lantum, quantumeumque absolulio solvere ab una excommunicaiione, et non ab simpliciter. petatur, et conredatur, illa tan- aliis, quamvis hanc limitalionem in ipsis tum ccnsura tollitur, qure snb absolvenlis verbis non exprimat, unam tantum eensu- potestafem cadit, quia ex paiie ccnsurarum ram auferet, non alias, quia operatio formre non repugnat tolli unam sine aliis; quia non non potest exeedere intentionem ejus; male habent neeessariam connexionem, ut recte autem faciel, vel dividendo absolutionem notavit D. Thom., in 4, dist. 18, quoest. 2, sine eausa, vel saltem non exprimendo quam art. 5, qusest. 3, et ibi Paludanus, ac creleri censuram tollere inlendat, vel dccipiendo Tbeoloui ; ex parle vero potentiae, limitata alium, vel perplexuin relinquendo. Imo si est, ut supponimus; et ideo non potest abso- talisjudex intendat tantum confuse, et vage lutio excedcre ahsolventis facullalem. unam ex his censuris tollere per suam abso- 8. Ahsolulio simpliciter petita et concessa lutionem, et non determinate hanc, vel illam ajndice, qxd plures censuras tollere potest, designet, seu intendat, nihii faciot, quia omnes aikfert. — Si aulem absolutio pclalur actiones dehent esse de singularihus dc-ier- a judice, qui polest a pluribus censuris ab- minate; et quia non est major ratio, cur solvere, tunc vel petilio est absoluta absque hoc casu tollatur una censura, quam alia; detcrminalione vel limitatione determinatoc causa autem indeterminat»; qurc per se li- caus;c, et absolulio similiter conceditur; vel bera non est. nihil operatur, nisi eoncurrat petilio est limilata ad absolulionem censuras, aliqua alia ad determinationem adjuvans. pro tali delicto conlractse, absolulio vcro 40. Absolutio petita ad determinatam cen- simpliciter et indefinite sine expressione suram et simpliciter concessa, illam tantum talis causae conceditur; vel e contrario pe- tollit. — At vero in secundo casu absolmio tilio fit absolula, concessio vero absolutionis non est de onmibus censuris, quibus lig estcum liinilaiione causfie, scilicet, a censura est petens; sed ab illa tanlum, cujuscausam pro li'b delicto, vel ob talem causam con- ipse in pelitione expressit, ut coliigilur ex tracla. In primo casu absolutio censetur esse Cap. Cum pro causa, et cap. Officii, de Sen- de omnibus censuris, quibus pelens ligalus tentia excommunicationis. Et ralio estsupra est, sive in forma absolvendi addatur signum tacla, quia concessio aceommodatur petitioni; distrihutivum, quod clarius erit, ut si dicat : quia ergo petitio limitata est, licet absolufio Absolvo te ab omni censura, vel, ab omni videatur simpliciler concedi, ex petitione li- vinculo excounnunicationis , sive indefinile mitatur; et perinde se habet, ac si in ipsa proferatur dicendo: Ego te absolvo, ut ex- exprimerelur causa censuras, cirjus absolutio presse nolavit D. Thomas supra dicens, conceditur. Nec salis erif,, quod is, qui abso- quando judex potest absolvere ab omnibus lulionem pelit, intend.it ahsolutam lihera- censuris, si absolute absolvat, ab omnibus tionem, et absolutionem ab omnibus censuris absolvere, nisi contrarium exprimatur. Ratio consequi, etiamsi unarn tantum causam cen- vero est mulliplex. Prima, quia favores surae in sua pelitione exprimat; nam ab- ampliandi sunl- Secunda, quia responsio, vel solulio non respondet intenlioni ejus, seci concessio inlelligitur esse proporiionata in- verbis. Et praHerea talis petilio in illo sensu terrogalioni seu petilioni; qui autem abso- subreplitia esset, et deceplionem involvens; iule pelit absolvi, eliamsi non exprimat a et ideo prodesse non potest ahsclulio sic mullis vel ab omnibus censuris, simplieiter subrepta, ut dicitur in dict. cap. Officii. petei liherari a vinculis, quibus ligalus est. \\. Absolutio simplkiter petita, concessa Tertio, quia alias vel irrila. vel inepta esset autem pro determinata censura, illam tan- talis absolvendi forma, quia non est ratio, cur tum aufert. — Demum in terlio casu mani- de una censura intelligatur magis, quam de festum est, absolutionem esse limilatam, et alia; et ideo ex vi et proprietale illius verbi, in eo maxime esse polest necessaria ex- Absolvo, si nulla adjungatur limitalio, signi- pressio causae ipsius censurre; quia licet ficatur lotaLLs sqlulio ab omnibus vinculis. peliiio sit nniversalis, nou cogilur judex to- 9. Nisi ad uiiquam, suam intentionem de- tum concedere, quod poslulatur; potest ergo terminet. — Esl aulem observandum, quam- pro Libertate sua ab una censura ahsolvere, vis haec vera sint, quanlum est ex vi talis et non ab alia, quod ma.xime facit, quando iu 248 DISP. VII. DE ABSOLUTIONE A CENSURA. ipsa absolutione declarat se absolvere a cen- velle id facere; ergo tnulto minus id dici sura pro tali causa contracla ; nam illa ad- poterit de inferioribus Episcopis. Quod eliam dilio habet vim limilandi absolutionem od colligiturex cap. Cum desideret, de Sententia illam solam censuram; unde dubium non est, excomm. quin de facto tunc ab una absolvat, et non 13. Resolutio quoad inferiores Prxlatos. — ab aliis. An vero jusle, et licile sic absolvat, Respondetur breviter, aliud esse loqui de ex circumstantiis, et rationibus occurrenli- ordinario jure, aut de Ecclesiee statuto, aliud bus judicandum est; id enim non est inlrin- de necessitate simpliciter, seu de absoluta seee malum, neque aliquo jure simplieiter potentia Summi Ponlificis. Priori modo di- prohibilum; pendet ergo ex circumstantiis, et cendum est, hanc absolulionem non suffi- ex causis, quse judicem movent ad sic ab- cienter concedi per acliones aliquas ab eo solvendum. Regulariter enim loquendo, si factas, qui alias potest absolvere, etiamsi potest absolvere ab omnibus, et ex parte alioqui tales acliones videanlur repugnantes petentis non est impedimentum, non est ab- cum censura. Hoc plane convincunt decreta solulio ita limitanda; si vero ex parte pe- adducta, et cap. Si aliquando, de Sent. ex- tenlis est impedimentum et contumacia comtn. Et ratio est, quia illud signum est respectu unius censuroe, seu causae ejus, non valde incerlum, imo per se non est signum, debet ab altera absolvi, donec inlegre satis- sed aliud factum, vel opus; et ideo merito faciat, nisi fortassis aliqua rationabilis causa jure positivo declaralum est, ut ad absol- urgeat. Quod colligitur ex dicto cap. Officii. vendum a censura non sufficiat. Quod adeo Et heec doctrina tota communis est, ut colli- verum est in inferioribus Episcopis, vel Prae- gitur exPanormitano, et aliis, dictis cap. Cum latis, ut quamvis declarent se velle tali facto, pro causa, et Officii, et ex Navarro, in cap. vel communicatione absolvere, nihil ef.icient, Ita quorumdam, de Judaeis, in Glossa ult., ut notavit Glossa in dicta Clementina ult., notab. 11, num. 12, et Covarruvias, in cap. verbo Velie, et in dicto cap. Cum desideres, Alma mater, parte 1, § 11, num. 12 et 13. quia lenentur Episcopi, et omnes inferiores Prselati formam communis juris servare, nec Sitne de substantia absolutionis, ut per ver- potestatem habent immutandi illam. bum, velper scripturam proferatur. 14. Quid de Pontifice Summo. — Quod secus est in Romano Pontifice; et ideo de 12. Ratio dubitandi. — Ultimo mquiri po- illo specialiler dicitur in dicta Clementina fest circa hanc partem, an sit de substantia ultima, quod si declaret se velle suo facto, absolutionis a censura, ut per verba profe- aut communicatione absolvere, faclum tenet; ratur; sub verbis autem scripturas com- habet enim supremam potestalem ad tollen- prehendimus; nam quoad hoc sunt ejusdem dam censuram independenter a jure posilivo; rationis, et sensibilem habent significalionem et ideo si absolute velit ea potestate uli, non ad placilum eeque expressam. Unde certum servata forma juris, effeclum intentum ope- est etiam per verba scripta posse hanc ab- ratur. Ex quo eliam fit, ut si solis nutibus, solutionem dari, quod maxime observatur vel unico verbo Pontifex satis declaret se circa absenles , ut supra ostendimus. Diffi- velle absolvere, factum tenet; ut, v. gr., si cultas ergo solum est de aliis signis, vel interrogatus, an velit me esse absolutum a nulibus, vel actionibus; et videtur quidem censura, solo motu capitis annuat, pro abso- nunquam hoc sufficere, quia nunquam satis lulione valebit. Idemque est, si post oblatam expresse declarant effectum absolutionis, et petilionem absolutionis uno verbo rcspon- inlentionem absolventis. Et confirmatur, quia deat, Fiat, vel, Contentus sum; dummodo alias Episcopus communicando curn excom- pelitio ex modo, quo proponitur, non res- municalo illum censeretur ab excommu- piciat futurum , sed conlineat pelilionem nicatione absolvere, quia, exceptis verbis, absolutionis statim oblinendre ; ita ut ex nullum majus signum absolutionis potest erga anlecedentibus et consequentibus satis con- illum exhibere; consequens autem est fal- slet, illo nutu, aut verbo significari volun- sum, ut constat ex Clementina ult. de Sen- latem Ponlificis esse absolvendi ex tunc. tentia excommunicat., ubi eliam de Summo Quod colligitur ex his, qua3 tradit Rebuffus Pontifice dicitur, quod licet scienter parli- in Praxi beneficiali, verbo Datum, num. 26. cipet excommunicato, per hoc ipsum absol- Qu?e tamen signa in inferioribus Praclalis vel vere non censetur, nisi aliter exprimat se sufficientia non sunt, vel certe valde dubia, SECT. X. NUM CERTAM FORMAM SIBI VINDICET. 2*9 et ideo illis utendum non est; sed per ex- 4 p., § 12. In foro autem interiori, seu poeni- pressa ac formalia verba absolutio est tri- tentiae, nulla specialis circumslantia requiri- buenda. Et hactenus de substantia hujus tur, sed solum ut petens exhibeat sufficientia formsB. signa obedientiae ad Ecclesiam. An vero ne- cesse sit, ut petat in confessione, vel in or- SECTIO X. dine ad illam, jam supra taclum est; nam Qu» solemnitaa servanda sit in absolutione per se loquendo, et ex vi censune id neces- a censura. sanum non est, quia potest censura tolli, etiamsi non auferatur culpa. Ex parte vero 4. Tria in hac forma absolvendi pos- absolventis, si potestas sit ei cum ea limi- sumus distinguere, ouae superius in forma tatione concessa, poterit esse necessarium; ferendi excommunicationem distinximus, sufficil tamen, ut implicite pelatur, postu- scilicet ea, quae antecedunt absolutionem, et lando absolulionem a peccatis. Denique saepe quED comitantur, et quae subsequuntur; de etinm necesse est, ut antecedat satisfactio quibus hic pauca dicemus , tum quia de hac partis laesae, si fieri possit, vel caulio suffi- re pauca sunt in jure instituta, tum etiam ciens, si non possit; hoc enim pertinet ad quia ea, quae instituta sunt, magis pertinent justitiam absolutionis, non vero od substan- ad sin^ulas censuras in parliculari, et ideo tiam ejus, per se loquendo, id est, nisi potes- ibi latius ea exponemus. tas absolutionis sit cum ea limitatione data, 2. De solemnitate absolutionem antece- ut superius late declaralum est. dente. — Absolutionem ergo antecedere in 4. De solemnitate comitante. — De solemni- primis debet petilio absolutionis, non quia tate, quae comitatur, seu proxime ante abso- hoc sit de substantia, ut supra ostensum est, lutionem fit, nihil polest in commune dici, sed quia ad convenientem, debitumque mo- quia nullae caeremoniae circa hoc praeceptae dum absolvendi ita expedit. Sumiturque ex sunt in jure, quae communes sint omnibus cap. Per suas, de Sent. excomm., in illis censuris; qua3 vero ad singulas pertineant, verbis : Nisi gratiam absolutionis imploret, suis locis dicemus. Hic solum adnolare possu- non debet audiri, ne sententiam Ecclesiasti- mus, in hujusmodiabsolutionis modo maxime cam contemnere videatur. Et in cap. Signifi- servandam esse consuetudinem receplam, et casti, de Eo qui duxit in matrimonium quam probalam ; nam multae ex anliquis caeremo- polluit per adulterium, ibi : Si petierit , et niis in dissueludinem abierunt. Item etiam similia verba sunt frequentia in jure. Ratio quando commode servari non polest aliqua vero est, quia dum quis non petit absolutio- caeremonia, sine peccato praelermitlitur, ut nem , non exhibet sufficiens signum obe- notavit Navarr., in Summ., cap. 26, num. 9, diendi, et recedendi a sua conlumacia, quod agens de caeremoniis servandis in absolvendo tamen, per 'se loquendo, necessarium est, ab excommunicatione, juxta c. A nobis, 2, de cum is sit finis censurae. Dico autem, per se Sent. excom., de quibus infra suo loco. Deni- loquendo, quia ubi propter moram timetur que, ut ibidem Navarr. adverlit, quando haec aliquod periculum , vel alia ralio urgens absolutio conceditur in foro pcenitenliae per occurrit, potest aliquando haec absolutio privilegia Mendicantibus concessa, et alia si- dari, licet non praecesserit pelitio, ut supra milia, tunc non oportet servare alias caere- declaratum est. Item quando absolulio non monias praeler eas , quae ad sacramentum datur simpliciter, sed tantum ad aliquem pcenitentiae sufficiunt. Et ila habet usus. actum, ut ad collationem beneficii, vel ad 5. De solemnitate conseguente. — Denique testimonium ferendum, vel ad aliud simile, post absolulionem solum potest esse neces- tunc facilius solet absolutio haec dari sine saria illius denuncialio, seu publicatio pro- petilione praevia, quia cum censura simpli- portionata censurae, quia olias non poterit citer non tollatur, sed statim redeat, cessat absolutio respectu aliorum habere eftectum ratio adducta. intenlum, nisi aeque de illa constet, ac de 3. Quid autem servandum sit in hujus- censura prius conslitit; si ergo censura fuii modi petitione in ordine ad-forum externum, publica, absolutio etiam esse debet publica; quando in ill.o fit, ad nos non perlinet; sed si vero fuit occulta, satis erit occulla abso- videri potest Ugolin., tab. 1, c. 19, § 3, ubi lutio. De qua re nihil addendum occurrit in quaesliones alias de hac re ad illud forum ordine ad forum conscienliae, praeler ea, quae pertinentes tractat, et Covarruv., in c. Alma, in superioribus tacta sunt. Quaedam vero, $50 DISP. VIII. DE EXCOMttTNICATIONE SKUHDUM SE. qure ad farum externum pertinont, videri mater. Mulii etiam recentiores varios tracla- possunt m Ugolino, tab. 1, c. 24, ubi speeia- tos de his censuris scripserunt; proesertim lile-r tractat, quando hrec absohilio datur in Ugplin., justo et erudito volunaine. foro confossionis, quanta fidea adbibenda sit c "ffessario affirmanti talem personam absol- visse. De qua re jam diximus m sect. 2, et ideo de eensura in genere hoee &ufiiciunt; ad Speeies singulas descendamus. SECTIO l. Quid sit excommunicatio. DISPUTATIO VIII. QVM EST PRIMA. DE EXCOMMUMCATIONE. DE EXCOMMUNICATIONE SECUNDUM SE. 1. Excommunicationis definitio. — Varie definitur ab anetoribus; tamen suppositis, qua3 diximus de censura in communi. facile hoc modo deseribitur : Excommunicatio est censura, qua quispiam separatur ab Eccle- siastka commv.nione fidelium. Qme definitio in ipso noniine excommunicationis indicatur; Postquam dictum est decensuris in genere, nam excommunkatus perinde dictos est, descendendum est ad singulas species censu- atque extra communionem factus. Et funda- rarum, inter quas prrecipua est exeommuni- mentum hahet in verbis Matth. 18 : Si Eccle- catio, et usu freruientior, et in materia copio- siam non audierit, sit t>!;i tcniquam elhnkus, sior, ac difficilior: et ideo de illa primo loco et publkanus, id est, ab Ecclesia segregatus. dicendum est, servando eumdem ordinem, Et declaratur breviter, explieando singulas quem in superiori tractatu de censuris in particulas ; nam censura ponitur loco generis, communi tenuimus, quamvis multa capila, sub quo pcr se notum est, excommunicatio- seu principia, quae aut nihil speciale in ex- non. neri, ut constat ex c. Qumrenti, de communicatione habent, aut si quid habenl, Verbor. si ., et ex communi sensu Eccle- facile ex rationibus communibus intelligitur, sise, et ex dictis supra de divisione censurae aut omitli poterunt, aut ficilius expediri. Et ob hanc causam nihil hic dicemus de potes- tate excommunicandi, nec de quarstione, an sit excommunicatio, vel quo jure introducti sit, divino vel humano; nam eaclem propor- in tres speaes, quarum potissima est excom- municatio. 2. Reliq..v autem pars ponitur ad distin- guendam hanc censuram a suspensione, et interdicto ; nam ab irregularilate , et aliis tione, qua de censura incommuni, definienda; Ecclesiasticis inhahilitatibus, aut pcenis, per sunt. Potestas enim, quam ostendimus esse ipsum genus censura? separalur; ab illis vero in Eeelesia ad ferendas censuras, eadem est per praedictam differenliam , quia nec sus- potestas excommunicandi; imo in hoc actu pensio, neque interdictum formaliter, ac per prceeipue exercetur, ut ex Matth. !8, et 1 ad se privant communicatione, sed suspensio Gor. 5, et tradilione Ecclesia> colligitur. Unde privat Ecclesiaslico ministerio. interdictum etiam satis constat excommunicationem esse, vero solum divinis rebus, vel offieiLs, ut sic, ita tamen, ut licet potestas ad illam ferendam ut in suis locis videbimus. Uhi autcm nos ex jure divino sit, illius vero inslitutio jure dicimus; qua quispiam, etc, ahqui addunt, Eeelesiastico sit introducla. Solum erpo in Christianus, aut baptizatus. Sed licet sit prsesenti disputatione est hreviter explican- verum, solos baptizatos posse excommuni- dum, quid, et quotuplex sit excommunicalio, cari, tamen non oportet id ponere in hac de- ut postea in eflectibus ejus declarandis (quod finitione, tum quia id pertinel ad genus cen- in hac materia pra^cipuum est) diutius immo- sura?; nnlla enirn censura- ferri potes< io non resnur. . Traclant autem de hae materia Theo- baptizatum; tum cliam quia exeommunicatio logi in 4, d. 18, et aliqui in 2. 2; Alensis, eliam fertri potest tantum in subditos ; imo i p., qua*st- 81. alias 22; Anton., 3 part., ideo fertur lantum in baplizatos, quia illi soli 24 et 26; Summistro, pra?sertim Cajelan., directe suhjiciunlur spirituali EccIesi;o v o Excommunicatio; etNavnrr., c. 27; et testali; et tamen non proplerea neeesse est Adriam, iu 4, in materia de Clavib.; Caje- in definitii ne ponere, eimn, qui excomimani- tanus etiam, tom. 1 Opusc, tract. 19. Et catur, debere esse suhditum, quia non omnes; juris Ponlilicii Doctores in titulis dc Sent. qiuvstiones sunt in delinitione iiK-ulcanchc. excomm., et in decretis, 11, qtuest. 3, et tota Denique cum dicitur, aliquem separari per causa 24; et prieserlim Covarr., m c. Alma exeommunicationem a communione fjdeliumr CT. I. Ql'!D SIT EXCOMMfMCATIO. supponitur, seclusa exeomnuinicatione, eum lium Arausicanum in c. Canonica, 11, q. 3, el babere proximam aptiludinem, et dicens : A qremio snnctcv. malris Ecclesiv, et jus ad communionem fidelium, et consequen- consortio totius Christianitatis eliminamus. ter csse baptizalum: nam ha?e potestas, seu Unde in Palribus smpe legimus, per exeoui- jios comnuinicalionis, per h;>p!ismum , seu municationem abscindi, vel segregari homi- charactorem baplismalem compnratur. nem ab Ecclesia, ut lale refert Bcllar., lib. 3 3. E.rponitur, ct comprobatur clffinitio. — de Eccles. milit., c. 6. Quod quomodo intelli- Hinc vero inferunt aliqui, non fuisse dicen- gondum sit, non hoc loco, sed in maleria de dum in definilione, per excommunie-itionem fide explicandum est. Nune salis sil dicerei privari hommem a communionc fidelium, sed non ita ejici fidclem ab Ecclesia per excom- usu communionis, quia per excommuniealio- municalionem, quin ille maneat suhjectus nem non adimitur nobis habililas, et potentia ratione charactcris, et unilas per fi.lem , si utendi communione Eeclesice, quia no:i tolli- alioqui illam non amiltit; sed solum , quia tur character baptismalis, in quo illa he.biiilas privatur dicto jure morali ad ulendum Eccle- consislit, propler quod sacramenla ali excom- siastica communicatioue et participatione. municato suscepta valida sunt; ergo excom- municatio non simpliciler privat commu- Quomodo excommunicationi minori definilio nione, sed usu communionis. Sed hoc nihil conveniat. habet ponderis; nam cam excommunicalio dicitur privare communione, ex vi verborum 4. Dicet aliquis, juxta hanc interpretatio- oon significalur privare habilitale, vel poten- nein. definilionem pra?diclam non convenire tia radicali (ut sic dicam) ad hujusmodi com- excommunicalioni in genere, sed tantum ex- munionem, sed solum actuali communica- communicationi majori, quia haec solum est, tione, ut ex proprielate ipsorum verborum qu;e privat simpliciter.communicatione Eccle- constat; nam communio actum significat; et siaslica. Consequens autem repugnat bonitati ideo nihil refert , communionem, vel usum definilionis, qu?e debet converli cutn defi- comnmnionis dicere. Adtlo vero ulterius (ut nito; hic autem generatim de exeommunica- convenienter explicetur, et intelligatur defi- tione traclamus. Propter hoc fortasse Soto, nilio), excommunicationis censuram non pri- d. 22, qupest. 1, art. I, non indefmile, sed vare solum actu, sed jure eliam communi- addendo parliculare signum, dixit, excora- candi, non quidcm jure illo mere passivo, et municalionem esse censuram, quoe privat quasi fundamentali, quod consistit in charac- aliqua communione Ecclesiastica. Qum defi- tere ! aplismali, sed jure proximo, et morali nitio videiur aliquibus in contrarium exlre- quod fidelis habel . ■! hujusmodi communio- mum declinare, et soli excommunicationi nem, ut licile, et honeste illa fruatur, quam- minori convenire, quia major non aliqua, sed diu prohibitus non ^ t; et idoo Iicet ex vi omni communione prival. Verumtamen non hujus censuroc non reddatur ita inhabilis ad ita est; nam quee privat ornni, privat etiani sacramenta, ut ab eo suscepta nulla sint, aliqua a fortiori ; non est enim sensus ltmi- loquendo proecise ex vi censurae, tamen red- tans, seu excludens, quin possit exco aimuni- ditur moraliter inhabilis ad licilam, et de- calio privare omni Eeclesiaslica communione, centem participationem sacramentorum. Hoc sed sensus est de ratione excommunicationis, ergo sensu dicitur fidelis privari per hanc ut sic, solum esse, nt privel aliqua , sive censuram communione Ecclesiaslica, non lam privet eliam omni, sive non; et ita in re facto, quam jure.Oplime ergo per illam par- eadem est definitio cum tradito a nobis; ad ticulam vis hujus censurre declaratur. Et lollendam vero illam tequivocationem, abstu- eisdem fere verbis habetar apud Auguslin., limus illud particulare signum, et indefinite serm.68 de Veib. Apostoli, c. Onuiis Christia- Iocuti sumus. Et eadem ratione abstulimus . 1 1 . queest. 3. U.ji dicitur,Christianumper signum dislributivum, quod Hostiensis, Go- excommunicalionem ab Ecclesiaslica commu- fredus, et alii Summistte freqaenter adduntf nione removeri. Et similibjis verbis ntuntur dicentes, excommunicationem esse separatio- j r a, cum hanc censuram imponunt, scilicet, nem a qualibet licita eommunicalione. Quarn Commv.nione privetur, aut privatus sit, ut in definiliorjem reprehendit Abbas in rubric. de canonibus Apostolorum su-pius legimus, in Sentent. excom. Et merito, quia si illa distri- q:ihus verbum Graeeum est, ayoo^-o, id est, bulio, a qualibet, iutelligatur copulative, id Uparo, seu elii.iino, quo verbo ulilur Coaci- est ab omni, hoc non esi de ratione excom» 232 DISP. VIII. DE EXCOMMUNICATIONE SECUNDUM SE. municafionis, ut sic; si vero inlelligalur dis- 6. Sufficientia depnilionis datx oslendilur. junctive , id est. cujuslibet communicationis, — Communicatio Ecclesiastica qu;v, et quo- sive hujus, sive allerius separationem suffi- tuplcx. — Sufficiens ergo est definilio data, cere ad rationem censurce, sic quidem posset et qunmli!)et excommunicationem sub se revocari ad legitimum sensum ; verba tamen comprehendit; narn cum dicitur excommuni- sunt valde ambigua. Et praeterea , cum ibi cationis censura separare ab Ecclesiastica non fiat mentio de genere censurrc, nec de communicatione, abstracte id sumilur, sive Ecclesiastica communicatione, facile po^set illa excommunicatio, qua privat, magna sit, tola illa descriptio ad alias prohibitiones hu- sive parva, sive tolalis, sive partialis, dum- manas, vel civiles, quae excommunicatioues modo hujusmodi communicatio Ecelesiaslica non sunt, exlendi. sit, et talis, ul sub Ecclesite prohibitionem 5. Panormitani definitio. — Rejicititr. — cadere possit. Quod ut magis declaretur, dis- Ipse vero Panormilanus, ut expressius de- tinguenda est multiplex communicatio, quae clararet sub ea definitione comprehendi inter fideles inveniri potest. Una est pure ulramque excommunicationem, majorem, et civilis, et polilica, quae consislit in iis evter- minorem, addit, excommunicalionem privare nis aclionibus, quae ad humanam socielalem quandoque communicatione sacramenlorum, perlinent, ut est confabulalio, mutua saluta- et consortio hominum; nam illud primum tio, communis mensa, et hujusmodi. Alia est commune est utrique excommunicationi; hoc spiritualis, seu sacra communicalio, quae autem secundum proprium est majoris; et ullerius subdistingui potest; nam una est ex- ideo dixit, quandoque fieri, quia non per terior, alia mere interior, alia vcluli mista, omnem, sed per aliquam excommunicalionem id est, fundata quidem in operibus exlcriori- id fit. Sed improprie satis addita est illa par- bus, habens tamen interiorem efiectum, et in ticula, praesertim copulalive; nam ut definitio eo communicationem inler fideles. In primo converlatur cum definito. necessarium eril, ordine est participalio eorumdem saeranien- ut utraque pars illius copulative conveniat torum, usus ejusdem sacrificii, et communi- omni excommunicationi , quod non ita est; catio in aliis officiis, et rebus sacris, non nam excommunicatio minor per se nunquam considerando fruclum internum , qui ex eis separat a communicatione hominum ; excom- provenit, sed solam illam exlernam commu- municalio autem major non quandoque se- nicalionem. In secundo ordine est communi- parat, sed semper. Quod si dicalur illud catio in gratia, et charilate, et fide, per quam quandoque non sumi in rigore pro adverbio fideles inter se, et cum Christo mystice copu- temporis, nec referri ad speciem excommu- lantur, ut sumitur exPaulo, ad Ephes. 4, et1 nicationis, sed ad genus ipsum, quod quan- ad Cor. 12, ratione cujus unionis sibi invi- doque, id est, conlractum ad aliquam speciem cem aliquo modo communicant inerila, non suam, privat illa communicalione hominum, quoad prsemium essenliale, et de condigno, sic in definilione generis ponitur id, quod est sed quoad impelrandum a Deospecialia bene- proprium alicujus speciei, et simul cum defi- ficia, et peculiarem protectionem, ac provi- nitione indicatur divisio, quod necessarium dentiam. Quomodo dicitur Psal. 118 : Par- non est. Sic etiam non oportet in definilione ticeps ego sum omnium timenlium te, juxta addere, a jure, vel ab homine, quod idem Pa- probabilem expositionem, de qua superius in normitanus addit , quia hoc polius pertinet materia de suffragiis. Et eodem modo Genes. ad divisionem, et ad causas exlrinsecas talis 18, dicebat Dominus ad Abraham, propter censuree, quam ad communem rationem ejus. decem juslos, si in Sodomis invenirenlur, non Item allera particula, quam ponit Abbas, sci- deleturum civitalem. Et ad hoc meinbrum licet privare sacramentorum participatione, spectat, quod unus justus polest commuui- licet de facto comtnunis sit omni excommuni- care aliis suas satisfacliones proprias et pri- calioni, lamen de se parlicularis est, quale- vatas etiam mere inlernas. In tertio ordine nus dicit privalionem parlicularis cujusdam consliluo participationem communium Eccle-^ communicalionis. Unde simpliciter non re- siaj sufiragiorum, quorum effectus interior, pugnaret dari excommunicationem, quo3 pri- et spiritualis est, ut, v. gr., remissio alicujus varet aliqua alia communicalione Ecclesias- pcenae per applicalionem communium Eccle- tica, et non sacramcnlorum pnrticipalione, ut sioe satisfaclionum, vel applicatio communium ex iis, qu33 in sequenle sectione dicemus, Ecclesias oralionum ad impetrandum a Deo magis conslabit, aliquod beneficium, vel spirituale, vel etiam SECT. II. UTRUM EXCOMMUNICATIO IN MAJOREM, ET MINOREM RECTE DIVIDATUR. 253 temporale. Dico autem hanc communicalio- siaslicae comprehenduntur alia duo membra nem esse mislam ex interna, et externa , et quae sub aliis duobus contineri solent; nam hunc effectum, quantumvis internum , fun- haec communicalio alia dicitur esse in sacris, dari in aliqua exteriori communicalione, quia qua3 parlim externa, parlim interna est; alia cum Ecclesia visibilis sit, semper requirit dicitur civilis seu humana, quae omnino est aliquam actionem externam et sensibilem, externa; et licet de se communis sit omnibus ut est oratio, vel queelibet alia pia actio, quse hominibus, quatenus tamen inter fideles, et totius Ecclesise nomine fieri intelligatur. Et Chrislianos versalur, et ad spiritualem finem similiier applicatio communiuni sntisfaclio- ordinari potest, tam ipsa, quam ejus carentia num Ecclesiaa, quae maxime fit per indulgen- sub Ecclesiastica communione cornprehendi- tias, semper requirit aliquam actioncm, seu tur. Sic ergo omnis excommunicatio privat moralem influxum externum et sensibilem. hujusmodi communicatione Ecclesiastica, vel 7. Qua communicatione privet excommuni- omnino, vel ex parte. catio secundum se. — Excommunicatio ergo per se non privat illa secunda communica- SECTIO II. tione mere interna, quse spectat veluti ad _, . ,. . , ,. t, j , ... i- ., Utrum excornmumcatio m majorem et minorem recte substanlinm et fundamentum spintuahs vita3, dividatur quia Ecclesia neque vult, neque potest pri- vare membra sua internis virtutibus spiritua- 1 . Explicandum jam est, quotuplex sit haec libus, qure non possunt a nolentibus perdi, ut censura. Supponimusautem hic hnbere locum ad hoc propositum notavit D. Thom. in 4, divisiones fere omnes supra datas de censura dist. 1 8, quaest. 2, art. 5, quaest. 2, ad 1 . Unde in communi ; qusedam enim est excommuni- excommunicalio supponit quidem aliquando catio a jure, alia ab homine, quae interdum carentiam hujus communicationis ratione fertur per generalem sententiam , inlerdum culpae, propter qunm fertur ; ipsa tamen il- perparlicularem, et saope justa est, aliquando lam communicationem non aufert; imo neque vero injusta, qure interdum valida est, et etiam impedit, quominus is, qui excommuni- aliquando nulla. Quee omnia sicut in censura tione ligalus est, possit ad prsedictam com- in communi explicata sunt, ita sunt ad ex- municationem redire, etiam si ab excommu- communicalionem applicanda, quia enmdem nicatione non absolvatur, quia potest per proporlionem servant; neque aliquid adden- contrilionem ad gratiam redire. Et propter dum occurrit, preeter ea, quoa de effectibus hanc causam aliqui addendum putant pra3- dicemus. Solum ergo tractanda est in pras- dictos definitioni, excommunicalionem pri- senti divisio proposita, quae communis est vare Ecclesiastica communicatione exferna, Doctorum omniurn, et fundamenlum in jure ut ha?c interna excludatur. Ego vero illam habet. Nam in illo saspe fit mentio excommu- particulam omittendam censui, ne sequivoca- nicationis, qua separatur homo a gremio Ec- tionem pareret, quia etiam communicatio in clesias, ut in cap. de Presbyt., 17, quasst. 4, suffragiis Ecclesiee, et in fruclu eorum, in- et aliis infra citanclis. Et hasc est excommu- terna dici potest. Et prasterea non est illa nicatio major. At in cap. unico de Cleric. particula necessaria, quia cum dicitur excom- excomm. ministr., fit expressa mentio ex- municalio privare Ecclesiastica communica- communicationis minoris , et consequenter tione, necessario intelligendum est de com- indicatur etiam major, quia minor non dici- municalione , quas ex voluntate Ecclesias tur, nisi comparalione majoris, qua3 etiam pendet, et in quam ipsa possitjus vel potes- ibidem nomine anathematis significalur, ut tatem habere, qua3 propterea humana etiam statim dicam. Ulrumque autem membrum communicatio, licet Ecclesiastica, dicipotest; hujus divisionis definiri videtur in cap. pe- nam illa prior quodammodo divina est. Et ob nult. de Sentent.excomm.: Excommunicatio hanc cnusnm inter alias, peccatum mortale major est (dicitur ibi) quse a communione fi- non potest dici excommunicatio, eo quod per delium separat; minor, qux a perceptione se prsedicta sola communicatione inlerna pri- sacramentorum. fn ulraque autem definitione vet, etinmsi Gabr., dist. 18, qurest. 2, art. 1, subintelligitur excommunicatio loco generis et alii interdum ita loquantur. Adde, quocl proximi, ut per se notum est. In priori vero, nec peccatum censura est Ecclesiastica, nec cum loco differenlias dicitur, quse a commu- censura habet rationem culpa3, sed tantum nione fidelium separat, illa indefinita loculio pcenaj. Nomine ergo communicationis Eccle- non est abstracte sumenda, sicut in prasce- CjA D1?P. VIII. DE EXC©MMUi>»ClTIQNE SBCONBDM SE. dente soetionc dicobamus, sed distributive Dc 'u.s csf; qui si dcpnsitns incorriffiUUt seu totaliter et omnino, juxta illud axioma, fucrit, excommimicari debet; deinde contu- quod in inateria doclrinali indefinila soepe macia crescente, anathematis mucronc fcri.ri. anquivalet universali. quod in illo loco neces- Uhi in secunda ptrna aper.te loquitur de ex- sarium est , quia in hoc consummnlur tota communicatione majori, ut patei, tuna ox ratio excommunicationis majoris, quod sim- absoluta appellatione, ut infra videbimus, pliciter privet omni Ecclesiastica commu- lum ex gravilate causseseu delicti, tum e!i nione, tam sacra quam eivili se;1 humnna, quia subjungilur post deposilionem , q,uae quatenus ab Eoclesiae potostate et voluntate gravissima pcena est; et tamen teriio loco pendet, juxla explicationem dalam in sec- additur anathema tanquam censura grnvior. tione praecedente. In idlera vero definitioue Idem potest colligi ex Concilio T.rident., additur loco differenliee conslituentis exeom- sess. 13. Ubi anathema fertur in eu.m., gui municalionem minorem , quod non privet negaverit aliqunm ex veritalibus fidei, ibi de- absolute tola communicatione fidelium, sed finilis ad mysterium Eucharisliie pertiaenli- ex parle, scilicet quoad passivum usum sa- bus; in cnnone vero 11, cum docuisset C cramentorum. icilium, post conscientiam peceati morJtalis, non obstante contritione, pra?miLtendam esse Ratio majoris excommunicationis speciatim coufessionem ante communioncm.quia id non declaratur. definiebal tanquam de fide, subdit : Si quis autem contrarium docere prccsumpserit, eo ipso 2. Ratio dubitandi. — Ut autem ha?c divi- excommunicatus , quomodo haec pcena sit consenta- care. In hoc conveniunt citati Doctores, et ncapielati Ecclesia?, cum tam acerba sit. Quo sumitur etiam ex Gypriano, epist. 66. Et de modo etiam possit esse medicinalis, ut dicitur hac assertione videri potest Navarr., de Orat. c. 1 de Sent. excom., in 6, cum directe vi- et hor. canon., c. 19, n. 67; et Covar., dict. deatur bonis animas contraria, vel potius § 6, n. 4; et Gabr., lect. 26 in canon., lit. K, quasi radicitus ea tollere. Verumtamen de et seq. Ratio autem sumitur ex praecedente hac re satis diximus in principio disputalio- assertione, quia intentio Ecclesiae est privare num de censuris in communi, et videri potest excommunicalum his suffragiis; non potest Covarr., d. 1 p., n. 9, in principio; licet enim autem aliter hoc efficaciter operari, nisi prohi- haec poena directe consistat in privatione bendo ministris Ecclesiae ne pro excommuni- omnium spiritualium bonorum, nihilominus catis haec suffragia offerant, antequam absol- ex intentione Ecclesiae ordinalur ad majus vantur. Et ita etiam loquuntur jura in c. spirituale bonum, velproprium ipsius excom- A nobis 2, et c. Sacris, cum aliis, de Sent. municati, ut ei vexatio det intellectum, vel excom. Unde fit, hoc praeceptum ex genere commune aliorum, ut terrore in officio conti- suo obligare sub mortali, quod docuit ex- neantur. De qua re exlat optimum exemplum presse D. Thom., Quodl. 11, art. 9, et ex illo apud Gregor., lib. 4 Dialog., c. 55, et videri notavit Navar., in Sum., cap. 27, n. 36. Et potest Ambr., lib. 2 Offic, c. 27, et alia, ratio est, tum quia materia illius praecepti quae referuntur 11, quaest. 3, c. Audi deni- gravis est; tum etiam quia haec privatiocom- que, et seq., et24, quaest. 3, c. Resecandae, et municationis in his spiritualibus, est directe seq. Dico ergo Ecclesiam esse dominam, vel intenta per Ecclesiam. dispensatricem horum bonorum; nam quoad 5. Cur Ecclesia feria sexta Parasceves pro bona, quae per indulgentias applicantur, excommunicatis publice oret. — Hic vero est tantum dispensalrix, et poleslas dispen- statim occurrit vulgaris objeclio, quomodo sandi est per se primo in capite, seu Christi Ecclesia in feria sexta Parasceves publice Vicario, qui ea poleslate et fideliler et juste oret pro excommunicatis, si ipsametprohibet 262 DISP. IX. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI UT PRIVAT ECCLESLE, ETC pro illis publice orare. Quod autem ipsa fa- effectus quoad sufficientiam ad orrmes homi- ciat, patet, quia orat pro haeretids, et schis- nes sine ulla exceptione extenditur; et iure maticis, qui excommunicati sunt. In hac oplimo voluit Ecclesia , quanturn est dese, ohjectione expedienda , laborant Navarr., pro omnibus intercedere, ut in omnibus effi- Covarr., et alii. Sed res est facillima, quia caciam habeat. Est ergo hoc peculiare pri- hsec prohibitio non est de jurc divino, ut su- vilegium illius diei, quod intelligendum est pra oslendi, tractando de censuris in com- quantum ad directam orationem publicam muni; neque, quod tota Ecclesia oret pro pro iis excommunicatis; nam si oratio directe excommunicato, est perse, et intrinsece ma- fiat, et in generali pro Ecclesia- dilatatione, ium, sicut statim dicemus non esse malum, vel unione, seu augmento. quamvis indirecte ut privata persona pro illo oret; nam quoad possit talis oralio redundare in bonum hrere- hoc eadem est ratio, seclusa Ecclesiae prohi- ticorum, aut schismaticorum, quorum con- bitione. Igitur hoc solum est malum ex prohi- versione, vel emendatione Ecclesia augetur, bitione Ecciesiae, quse poluisset ita excommu- vel unitur, lalis oratio publica non est prohi- nicationis censuram instituere, ut per eam bita, quia per se fit pro Ecclesia, ut latius privarel excommunicatum omni alia commu- declaravi superiori tom., disp. 78, sect. 2, nicatione, et non hac, quse consistit in suffra- ad fin. giorum oblalione. Ergo similiter, quamvis generatim prohibuerit hsec suffragia offerri, SECTIO II. vel publice orari pro excommunicatis, potuit v 11 i- ui ■*• _:____ :ii..-„ An omnes excommunicati vel solum excepti iure ab llla eenerah prohibitione excipere illum „„„„ _„ .... _ ... . . .. . . * J D r r novo Goncihi Constauhensis privati sint commu- diem, et illum pecuharem inodum pubbce nilms suflragiis Ecclesice. orandi pro illis. Gonsullo autem utrumque conjungo, scilicet, et diem, et modum orandi, 1 . Ad hunc effectum amplius declarandum, quia Navarr. supra , num. 71, ait, Ecclesiam necesse est investigare, in quibus excommu- tunc orare pro exteris, et inimicis suis non nicatis locum habeat. El non inquiro de orationibus instilutis pro suis membris, sed majori, aut de minori excommunicatione Ii- aliis institutis pro iis, qui tales non sunt. Ex ga;is; jam enim dixi, sermonem nunc solum quo infert, guod licet nemo debeat orare no- esse de majori excommunicatione. Haec ta- mine Ecclesix, et velut persona publica pro men varios habet status; interdum enim est infidelibus,et excommunicatis,oralionibus de- occulta, utpote generatim lata, et per delic- putalis ad orandum pro suis membris, sedsic tum occullum contracta; inlerdum vero est orationibus, quas habet compositas ad oran- publica, vel sine juridica denuncialione in dum pro infidelibus, et excommunicatis. Quae particulari et nomine proprio facta , vel cum senlentia, ut vera sit, intelligenda est cum illa. Certum ergo est, prsedictum effectum moderamine illius diei, et officii pro eo die habere locum in nominatim excommunicato, instituli; nam si quis sacerdos vellet in Missa atque etiam in manifesto percussore clerici, aliis diebus pubiice dicere illam orationem quando tan publicus est, ut nulla lergiversa- pro haerelicis vel schismaticis, quam pro illo tione possit celari. De aliis vero dubitatio solo die et officio Ecclesia inslituit, graviler est; oriturque dubitandi ratio, ex nova con- peccaret p-.rlicipando in sacris cum excom- stitulione seu Extravag. Ad evitanda scan- municalis, quia Ecclesia non instituit eam dala, quae a nobis hoc ioco proponenda est, orationem tali intentione, nec copiam fecit et quoad hunc effectum declaranda; quoad mimslris suis ulendi illa suo nomine, nisi in alios vero in discursu malerire tract.iliitur. tali officio, et die; secus vero esset si quis 2. Extravag. Ad evitanda scandala, ex priviitim, et propria devotione uteretur illa Concil. Basiliens. explicatur. — Concil. Ba- oratione ad orandum pro apostatis, ut pri- siliens. an constitutionem hanc valide tulerit. vata persona ; ila enim id facere potest illa — Hsec Extravag.nonex illius Concil. et alio- oralione, sicut quibuscumque aliis verbis ab rum, sed ab usu Ecclesix comprobatur, ct quo ipso compositis. Et fortasse hoc solum voluit a Pontifice esse credatur. — In Concilio ergo docere Navar. sup. Cur autem Ecclesia illo Basiliensi, sess. 20, ad fin., sic legitur : Ad die speciaii hujusmodi dispensalione (ut sic vitanda scandala, et multa pericula, sub- dicom) usa fuerit, facile est congruenlias rcd- veniendumque conscientiis timoratis, statuit dere. Potissima csse videlur, quia eo die re- etiam quod nemo deinceps a communwne ali- preDsenlatur mors Christi, cujus meritum, et cujus in sacramentorum administratione, vel SECT. II. QUI EXCOMMUNICATl JURE CONCILII CONFTANTIENSIS, ETC. 263 receptione, aut aliis quihuscumque divinis, video ah illis Ponlificibus esse approbatum, vel c.rtra. pr;vtextu cujuscumque scntentix, quod ad jus pertiueat, sed solura de illis, quaa aut censunr Ecclesiasticse, seu suspensionis, ad ea negotia, vel facta, qurc confirmat, per- aut prohibitionis ab homine vel a jure gene- tinere potuerunt. Addit vero Ugolin., tab. 1, ralitcr promulgatx teneatur abstinere, vel c. 13, § 7, in principio, illam constitutionera, aliqnem vitare, aut intcrdictum Ecclesiasti- pro::L m Concilio B isilicnsi eontinetur, et pro- cum obscrv \re, nisi sententia, prohibitio, sus- balam fuisse a Nicolao Papa V, per Biillam pensio, vcl ccnmra kujusirn " rit in vel super apprnbatione Actorum in Concilio Basi- contra personam, eollegitm, universitatem, liensi. Verumtamen nec in tomis Coneiliorum Ecctesiam, aut locum, ccrtum, aut ccrlam, a habelur, neque ab aliis auctoribus refertur judice publicata, vel dcnunciata specialiter, alia BuIIa Nicolai V approbalionis Concilii et expresse, aut si aliquem ita notorie excom- Basiliensis, praMer eam quae in tomo 4 Con- municationis sententiam consliterit incidisse ciliorum in fine ejusdem Concilii habetur, in quod nulla possit tergiversatione celari, aut qua non fit generalis approbatio, sed solum aliquo modo juris su/fragio excusari. Nam a quoad promotiones, electiones , dispensatio- communione illius abstineri vult, juxta cano- nes, absoluliones, et alia similia ad factum, nicas saueliones. Per hoc tamen hujusmodi non ad jus concedendum pertinentia, ut evi- excommunicatos, suspensos, interdictos, seu denter ex tenore totius Bullse conslat. Itaque prohibitos, non intendit in aliquo relevare, si in sola aucloritate illorum Conciliorura nec eis quomodolibet suffragari. Circa quam sisteremus, nullam vim illa Extravagans ha- Extravag. primo advcrlendum est, eamdem beret; tamen quia ab universali Ecclesia re- referri ex Concilio Constantiensi a D. Anto- cepta est, et usu probata, imo (ut creditur) a nino, 3 p., tit. 25, c. 3, quem postea alii Summo Pontifice manavit, ideo non est du- multi secutisunt, quos infra referam. In actis bium, quin obligatio vilandi excommunicatos autem, quse nunc habemus ex Concil. Con- juxta moderalionem in illa factam observanda stanliensi, tale decrelum non habetur, sed sit; in quo conveniunt omnes auctores citati, solum in Basiliensi; ex quo solo, ac per se et citandi. considerato non potest illa constilutio habere 3. Differentia in contextu Extravag. Ad vim legis oHigantis universam Ecelesiam, evitanda. — Secundo est observanda diffe- et deroizantis, seu limitanlis antiquum jus; rentia quasdam, qua3 inler auctores est in iiam Concilium illud, quando illam edidit litlera hujus Extravagantis referenda, et con- conslitutionem, vel non erat legitimum, nec sequenter in ejus dispositione restringenda sub obedicntia Summi Pontificis procedebat, vel amplianda. Duo enim casus in illa ponun- vel saltem a Summo Pontifice nunquam con- tur, in quibus excommunicalus vitandus est. firmationem oblinuit, ut lateprosequitur Tur- Primus, quando nominatim per particularem recreniata, in Sum. de Eceles., lib. 2, cap. senteutiam et denunciationem excommuni- 100. Et sumilLir ex Concilio Laleranensi sub catio in aliquem lata est; quoad hanc partem Leone X, eircn finem ; et ex Bulla retractatio- nulla est differentia in bltera referenda , num Pii II. Nequc satisfacit, quod significat quamvis in sensu, et explicatione sint non- Covar., in c. Alma, 1 p., §2, num. 7, dieens, nullae discordias, ut infra dicam. Secundus quee in Synodo Basiliensi, vel Conslanliensi casus est, quando excommunicatio est ita pu- acta fuerunt circa damnalionem quorumdam blica, ut nulla tergiversalione celari possit. articulorum heereticorum , et causas benefi- Et in hoc est magnum discrimen in ipsa lit- cialesaccensuras,approbata fuisse Apostolica tera; nam prout habetur in Concilio Basi- auctoritate, sicut apparet (inquil) ex Bullis liensi, casus est generalis de omni sententia Martini V, et Nicolai V, Romanorum Pontifi- excommunicationis ; lmo Navarrus cum aliis cum, qire quidem approbationes in ipso Conci- illam extendit ad publicam suspensionem, et lioriun Codice continentur . Hoc (inquam) non interdictum. At vero longe aliler referlur hic satisfacit; nam in Bulla Martini V, quae ha- casus ab Anton. juxta Concilium Constan- jbetur in fine Concilii Conslantiensis, hahetur tiense his verbis : Salvo, si quem pro sacrilega quidem damnatio Joannis Wicleph, et Hus, manuum injectione in clericum sententiam ler censuram; SECT. IV. UTRUM COMMUNIA SUFFRAGIA PRO EXCOMMUN. OBLATA ILLIS PROSINT, ETC. 273 nam ex alio capile, scilicet ex statu peccati siae, sed solurn ex vi institutionis Christi, ut mortalis, contingere potest, utapplicatio suf- in superiori tomo dixi, disp. 77, sect. 2. fragiorum, vel indulgentiarum non sitefficax, 3. Sacrificium, a ministro ut personam saltem quantum ad fructum satisfactionis, et Christi gerente oblatum, prodest excommuni- ex magna perversitate voluntatis impediri cato. — Dicoergoprimo:sisacerdosinpersona etiam potest quoad effectum impetralionis; Christi, et ut minister ab ipso deputatus ad haec vero extrinseca sunt; nunc enim solum hoc sacrificium offerendum, et applicandum de impedimento censurae agimus. Est autem ejus fructum, sua propria intentione pro ex- dubitandi ratio, quia quando aliquis opera- communicatoaliasjustoilludofferat, licetmale tur ut minisler alterius, propria malitia mi- faciat, ejus tamen applicatio efficax erit etiam nistri non impediteffectum actionis; hac enim quoad fructum satisfactionis, si alter nulluin decausa malisacramentorum ministri, quam- aliud impedimentum habeat praeter censu- vis peccent ministrando, effectum nihilomi- ram. Probatur ex ratione dubitandi in prin- nus conferunt; sed in praesenti qui applicant cipio posita, quae quoad hanc partem videtur generalia suffragia Ecclesiae, id faciunt, ut satis efficax. Deinde explicatur a simili de ministri ejus; ergo licet ipsi peccenl, appli- administratione sacramentorum; nam sacer- catio erit valida, quandoquidem in eo, pro dos prohibetur ab Ecclesia, ne sacramentum quo offerunt, nullum est impedimentum ad ministrot excommunicato; unde male facit, effectum ; censura enim non facit incapacem, illud administrando; nihilominus tamen si id vel indignam personam, sed supponit; et faciat, sacramentum factum tenet, per se lo- ideo prohibet ministris, ne offerant; ablata quendo, imo et effectum habet in suscipiente, ergo indignitate personae, tollitur incapacitas, si contingat in eo nullum alium esse obicem et sola manet prohibitio. In contrarium vero praeter censuram, ut inferius late dicemus. est, quia minister, seu dispensator, si bona Sic ergo in praesenti prohibita est sacerdoti dispensat contra domini mandatum; vel vo- oblalio sacrificii pro excommunicato ; et ideo lunlatem, non solum male facit, sed etiam male facit pro illo offerendo. Tamen per illam nihil facit. prohibitionem non est ablata illi potestas offerendi in persona Christi, et applicandi Num sacrificium Missse pro excommunicato effectum sacrificii; et ideo et verum conficit oblatum illi prosit. ac offert sacrificium, ut cerlissimum est, et ex dictis in citato loco facile demonstratur; 2. ln sacrificio Missxduo considerantur . — ergo efficaciter suum confert effectum, si in Haec quaestio specialem difficultatem habet in alio non sit obex; nam sicut sacramentum sacrificio Missae; et ideo prius de illo dicam, alicui collatum necessario in illo habet effec- et inde facile constabit, quid dicendum sit de tum, si non ponat obicem, neque potest Ec- aliis suffragiis. In illo autem sacrificio, prout clesia? prohibitio illum impedire ita sacrifi- nunc in Ecclesia fit, distinguere oporlet sub- cium pro aliquo oblatum, necessario in illo stantialem oblationem sacrificii, ab orationi- habet effectum ex opere operato. bus, et aliis religiosis caeremoniis, quae in illo 4. Cur Ecclesia non possit irritare intentio- fiunt in persona Ecclesiae , et suum apud nem tali modo offerentis sacrificium, pro ex- Deum habent spiritualem fructum. Rursus in communicato. — Dices : cur non poterit Eccle* ipso ministro duplicem rationem distinguere sia irritare illam intentiouem, seu voluntatem oportet : una est, quatenus immediate, ac ministri, qua vult huic applicare effectum per se gerit personam Christi ex vi suae ordi- sacrificii? Respondetur : qua ratione non po- nationis, et nomine illius offert, et applicat test irritare intentionem conferendi sacra- talem effectum tanquam minister immediate mentum, eadem non potest praesentem inten- ab ipso ad hoc munus deputatus. Alia ratio tionem inefficacem reddere. Utriusque autem est, quatenus etiam gerit personam totius ratio est, quia in eo actu gerit personam Ecclesiae, quae illum etiam deputavit, ut suo Christi, et juxta institutionern ejus operatur nomine sacrificium offerat, et communem ut ipsius minister; et ideo non habet Ecelesia effectum sibi ex opere operato corresponden- potestatem ad invalidandum illum actum. tem suis mtmbris applicet, seu conferat. Quae Adde, Ecclesiam non habere directe potesta- duae rationes optime distinguentur in sacer- tem in intentionem, seu actum internum vo- dote ab Ecclesia praeciso per censuram, qui, luntatis, quatenus talis est; actus autem ex- si offerat, jam non offeret ut minister Eccle- ternus sacrificii tam in se, quam quoad xxui. i8 §74 BlSP. IX. DE EXCOMMUNlGATlONE MAJORf, UT PRIVAT ECCLESLJE, ETC. •effectum suum est supernaturalis, ex Christi gando consequentiam; est enim in sacerdote insliiulicme habens definitas conditiones, sine triplex ratio distinguenda , scilicet quatenus quibus v;didus, aut efficax esse non potest, offert in persona Christi, vel in persona Eccle- et cum qnibus non potestnon esse et validus, siae, vel in propria persoua, ut particularis, etefficax; quia ergo ilke conditiones non mu- seu privata est. De hoc ultimo modo vernra lanlur propter solam Ecclcsiae prohibitionem est non esse prohibitum orare pro excommu- seu censuram, ideo per illam solam, ac prce- nicato, ut sectione sequenti dicemus; tamen cise sumptam, non potest impediri effectus duobus primis modis prohibitum est cum sacrifieii. discrimine supra declarato, quocl in primo 5. Sacrificium pro excommunicato oblatum modo prohibitio non impedit effectum, quia fuhil illi prodcsse cx parte intercessionis Ec- non potest Ecclesia tollere potestatem ordinis tlesiss. — Dico secundo : hujusmodi sacrifi- a Christo datam, licet efficiat, ut usus ejus ...» Utrum hcitnm sit pnvatas orationes, et pia opera seu •ohibitio : una, ne excommunicatus oiierat, , •<• ,• ' • . «> uiuiuuu uu.i , » > sahifactiones pro excommunicato offerre. a qua excusari quis potent propter urgentem necessitatem mortis, aut gravissimi scandali, 1. Ratio dubitandi. — Prirna sententia. — aut infamias vilanda1, ut infra dicemus. Et Ratio dubitandi esse potest, quia Eccktdia tunc etiam necesse erit, ut saltem per contri- simpliciter prohibet communicare cum ex- tionem procuret digne offerre. Altera prohi- eomniunicato; at vero orare pro illo, vel sa- bitio est, ne offerat sacerdos, ut publicus mi- tisfacliones offerre, quaadam coiuniunicalio nister, pro excommunicalo, et consequenler est major, quam loqui cum illo, vel saAutare nec pro se ipso, si excommunicatus sit; a illum ; ergo est prohibita. El confinnaiur, qua lege non excusat illa necessitas J tandi nam offerre, aut mittere aliquod donum ex- scandali; nam potest pro aliis offerre. Ltergo communicato, prohibitum est ex \ i excom- ab hac etiam prohibilione excusetur, oporlet, municationis ; nam est dare illi magnum ut intercedat vel ignorantia invincibilis, qua signum benevoIentiaB et amicitia;; ergo et poteBt fucile aliquis existimare, quacumtpie offerre pro illo proprias salisfactiones aut raltone sit licitum sacrificium offerre, quam- orationes quantumvis privalas; quia est rnajor •xconiniunicatus sit, consequenter Iicitum benevolentia et ainicitia. Quid.mi ergo Doc- esse pro se offerre, seu applicare sibi quid- tores Catholici ita sentire videntur, praeserlim quid potest in persona Christi. Imo potest Latomus, art. 7 contra Lulherum, ubi sentit, alicui verisimile videri non esse inlentionem nomine communium suffiagiorum , quibus Eeclesise cum tanto rigore prohibere non privari dicitur exoommunicatus, non venire «fierre pro excommunicato, ut prohibuerit tantum ea, quaj publice a ministris Eccle*iae 27fl DISP. IX. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIjE, ETC. fiunt, sed etiam, ait, pene omnia Christia- et personalem satisfactionem pro illo offe- norum suffragia, quantumvis occulta, vel se- rendo eo modo, quo inter Ecclesiae membra creta. Et rationem indicansinquit : Quiaopti- fieri potest. Haec est communis sententia, mus quisque orationes suas dirigit ad manus quae sumitur ex D. Thoma in 4, disi. 18, ubi Christi, et corporis ejus, quod est Ecclesia, ut sentit, excommunicatum solum excludi a sic gratae sint, quse fortasse privatx displi- communione fidelium, quantum ad suffragia cerent. Item quia optimus quisque maxime Ecclesiae communia, et quantum ad hoc ut exuitur privatis, et attendit communibus. non sit orandum cum illis ; et in solut. 1 , ait, 2. Rationes hujus sententix rejiciuntur. — bene posse orare pro illis, quamvis non inter Quaa rationes, quidquid sit de assertione, orationes, quae pro membris Ecclesiae sunt. non sunt magni momenli; si enim intelligat Idem tenetDurandusibi, quaest. 3; Richardus, justos, et quantumvis perfectos, orantes ita art. 7, quaest. 2; Paludanus, quaest. 1, art. 1; dirigere orationes suas ad manus Christi vel Gabriel, quaest. 2, dub. 1, et lect. 25 in ca- Ecclesiae, ut nihil in particulari intendant, nonem, et alii, quos statim referam. Ratio- sed solum confuse quod Ghristus vel Eccle- nem aliqui reddunt, quia Ecclesia non potest sia intendit, in hoc sensu falsum est, quod prohibere hujusmodi oraliones, quia perti- sumitur, quia hoc neque ad honectatem, ne- nent ad illam Sanctorum communionem, quae que ad perfeclionem orationis perlinet; sed in sola charitate fundatur. Sed haec ratio non optimusquisque orat pro privatis, seu deter- cogit, quia praater generalem illam commu- minatis personis, et cum illis communicatsua nionem addit specialem communicationem spiritualia bona, prout polest, et judicat ex- propriarum orationum et suffragiorum per pedire secundum ordinem charitatis. Si vero privatam intentionem et applicationem. Alii intelligat, justos dirigere suas orationes ad ergo eamdem impotentiam colligere conantur manus Christi, quia per ipsum et propter ex eo quod haec applicatio polest fieri per ipsum petunt, et illa, ac pro illis petunt, quae actum mere inlernum, in quem Ecclesia non judicant illi esse beneplacita, sic verum est, habet potestatem. Sed haec ratio ad summum quodassumit; tamen hoc totum servari po- probat de orationibus el actibus omnino test in oratione privata pro excommunicato, mentalibus, non tamen de externis etiam per si alioqui prohibita non est, quia talis oratio accidens occullis; nam Ecclesia polest prohi- potest esse profecta ex charitate, et habere bere ne hi actus hac vel illa intentione fiant, omnes circumstantias necessarias, ut propter ut ex materia de legibus nunc suppono; ergo Christum fiat, et propter ejus merita accepte- ex hac parte nihil repugnaret prohibere, ne tur. Quod autem ad intentionem Ecclesiae fiant intentione proficiendi excommunicatis, spectat, illa necessaria non est, ut privata atque adeo ne pro illis offerantur. Et ideo oratio recte et licite fiat, quia neque de hac quidquid sit de absoluta potestate Ecclesiae, re datum est praeceptum, neque talis oratio melius hoc probatur, quia de facto id non fundatur in communi merito, aut oblatione prohibuit, ut praxis etiam, et consuetudo id totius Ecclesiae; satis ergo est, ut non sit pro- satis ostendunt. Estque id etiam consenta- hibita per Ecclesiam. In hocergo insistendum neum Ecclesiasticae pietati; nam aliud esset est, an Ecclesiae prohibitio ad hoc extenda- nimis acerbum, multumque derogans frater- tur. Nam D. Thomas, in Quodlib. 11, arl. 9, nae charilati. Item quia hoc modo licet orare absolute, et sine limitatione dicit, orare pro pro ethnicis et publicanis, et quibuscumque excommunicato ita esse prohibitum, sicut infidelibus; ergo et pro excommunicatis. audire Missam cum illo; at vero audire Mis- 4. Licitum est sacerdoti in Missa orare pro sam non est ministerium pubbcum, sed opus excommunicato , ut persona privata est. — privatae personae; ergo eadem ralione intelli- Atque hinc infertur, licitum esse sacerdoti, gere videtur, privatam orationem pro ex- ut privata persona est, orare in Missa pro communicato esse prohibitam. Indicat, licet excommunicato, scilicet in illis partibus obscure, Hostiensis, in cap. Cum voluntate, Missee, in quibus vel mentaliter orat, ut in de Sententia excommunicationis. Memento, vel occulte, et secrete. Ita tenet Sylvester, verbo Excommunicatio 1 , § 2, Quxstionis resolutio. et verbo Missa 1, quoest. 8, conclus. 4; et Angelus, verbo Missa, num. 51; qui citant 3. Nihilominus dicendum est, licitum esse Hosliensem; Armilla, verbo Excommunicatio, privatim pro excommunicato orare, propriam num. 4; Soto, in 4, dislinctione 22, quaest. 1, SECT. V. UTRUM LICITCM SIT PRIVATAS ORATIONES, ETC. 277 art. \, circa finem; Covarruvias, in c. Alma, dicendi Missam, et sacrificandi, et cantandi, part. 1, §6, num. 4; Navarrus, in Summa, vel orandi Horas Canonicas, quatenus est cap. 27, num. 26, et in Enchiridio de Orat , proprium opus talis privatae personae, per cap. 19, num. 67, et sequentibus. Ratio est, quod habet suum meritum, vel satisfactio- quia sacerdos, licet ministerium publicum nem, vel impetrationem ex opere operantis, exereeat, non desinit esse persona privata, offerre privata intentione pro excommuni- nec tenetur toto illo tempore ita gerere mu- cato, quia secundum illum respectum illa est nus publicum, ut non possit ut privata per- privata oratio, vel salisfaclio, cujusapplicatio sonaoperari vel successivis morulis, velsimul voluntaria est, et de illa nulla facta est pro- diversa intentione; sicut ergo potest pro hibitio; et ideo quantum est ex vi censurae, amicis vel aliis privatim orare, ita etiam pro nihil repugnat, quin pro excommunicato offe- excommunicatis, dummodo eos nominatim ratur. Dico autem, quantum est ex vi cen- non exprimat in canone vel in aliis orationi- sarse, quia aliunde ex prava dispositione bus publicis; hoc enim prohibitum est, ut excommunicati potest esse impedimentum, omnes citati auctores docent; et sumitur ex scilicet, si in peccato mortali sit, prsesertirn Leone P., epist. 40 ad Anatolium, et ex Cy- quoad fructum satisfactionis, si pro eo offe- priano, et aliis supra adductis. De alia vero ralur, quia quamdiu aliquis est in peccato oratione privata nulla est prohibitio, quin illo mortali, nulla satisfactio potest ei applicari, tempore fieri possit. nec pcena remitti. Impelratio vero habere 5. Dicunt aliqui, etiam in Memento, orare potest aliquem effectum; nam per orationes sacerdotem, ut ministrum publicum Eccle- impetrari potest bona dispositio, vel aliquod siae; et ideo ibi etiam prohiberi pro excom- auxilium ad illam. Et idcirco oratio pro ali- municatis orare; unde in fine illius orationis quo non semper supponit in illo bonam dis- subjungit sacerdos : Pro quibus tibi offeri- positionem, sicut propriae satisfactionis com- mus , vel qui tibi offerunt hoc sacrificium municatio. laudis; quae verba referuntur ad omnes pro 7. Ratio dubitandi solvitur. — Ad rationem quibus in Memento oraverat. Sicut ergo non ergo dubitandi in principio positam respon- licet pro excommunicatis sacrificium offerre, detur, hujusmodi orationem privatam pro ita nec in Memento pro illis orare. Respon- excommunicato non esse communicationem. detur, quantumvis sacerdos gerat personam prohibitam ex vi hujus censurse, imo nec publicam etiam in illo actu, nunquam ita proprie esse communicationem cum illo, sed exuere privatam, quin possit ex sua inten- esse quoddam opus misericordiae, seu spiri- tione sub hac ratione orare pro excommu- tualis eleemosynae, quee ex bonis propriis et nicato, et non in persona Ecclesise, et postea privatis prohibita non est, quod etiam suo cum subjungit illa verba : Pro quibus, etc. modo in corporali eleemosyna locum habet, ex eadeni intentione ad eos, qui sunt capa- ut infra dicemus; et ideo etiam non est hoc ces illius oblationis vel pro quibus ipse in signum specblis benevolentiae, et amiciliae, persona Ecclesiae oraverit, se convertere. proesertim cum per actum inlernum vel oc- Non est ergo cur in hac re scrupulum facia- cultum fiat, ita ut necesse non sit in alterius mus; quanquam nonnulli moderni Theologi notitiam devenire, quanquam ad totum sit audeant simpliciter definire, non esse lici- accidentarium, et ad vim excommunicationis tum, sine majori fundamento. non referat. Hic vero inquiri poterat, an pos- 6. Quin potius addunt Sylvester, et Ange- sit quis offerre pro excommunicato propriam lus, esse licitum sacerdoti, dum publice orat et particujarem satisfactionem ex opere ope- nomine totius Ecclesiae, simul intentione pri- rato sibi provenientem ex sacrificio, vel vata, et in propria persona eamdem petitio- etiam ex sacramento. Sed haec quaestio locum nem facere pro excommunicato, dummodo non habet, qui3, ut opinor, hic fructus non exterius illum specialiter non nominet. quia potest aliis communicari, ut in propriis locis non repugnat, eamdem orationem duplici superiori tomo tractavi. Si autem ille fructus intentione, et quasi in dupHci sensu exterius communicabilis esset, ex parte censurae idi proferre. Quod magis declarans Navarrus ait non repugnaret, ut constat ex generalibus licitum esse sacerdoti totmn pium opus principiis positis. DISP. X. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT RECEPTIONE, ETC de quo in superiori disputatione diximusr anathema dicitur esse omnium poenarum Ecclesiasticarum maxima , et ahscindere ho- minem ab Ecclesia, et eum tradere Satanse; et seternae mortis damnatio vocalur in c. Nemo Episcoporum, 11,quaest. 3, quia quodammodo clauduntur excommunicatoomnes fontes gra- tise, qui pro caeteris omnibus in Ecclesia ex- positi sunt. 2. Assertio suadetur. — Atque hinc con- stat, hanc prohibitionem esse talem, ut ejus DISPUTATIO X. DE SECUNDO EFFECTU EXCOMMUNICATIONIS, QUI EST PRIVATIO PASSIV^E COMMUNICATIONIS SACRAMENTORUM. Poslquam dictum est de communicatione spirituali quodammodo interna, dicendum est de communicatione externa in rebus sa- cris, inter quas primum locum habent sa- cramenta, quorum duplex potest esse usus, transgressio ex genere suo peccatum morUile scilicet activus et passivus, de quibus sigil- sit, quia materia est gravis, et pertinens ad latim dicendum est. Tria ergo in prsesenti cullum sacramentorum. Item hoc est quod- videnda sunt : primum, quid in hoc prohi- dam sacrilegium, ut recte dicunt citati aucto- bilum sit ipsi excommunicalo. Secundum, res, et Cajetanus, in Summa, verb. Absolu- quid sit prohibitum minislris sacramentorum tionis impedimentum, et Navarr., in cap. respectu illius. Tertium; qualia sint sacra- Fratres, de Poenit., dist. 5, num. 38, quia est menta, si fortasse excommunicalo tribuantur. SECTIO I. Utrnm graviter peccet excomuaunicatus, quodlibet sus- cipiendo sacramentum , et quam pcenam incurrat. 1 . Excommunicatus sacramenta suscipiens peccat mortaliter. — Ratio hujus prohibitio- nis Ecclesise. — Generalis regula, ac certa est, per se loquendo, et ex genere suo mortaliter peccare excommunicatum, quodlibet susci- picndo sacramentum. Ita docent communiler Doclores in 4, dist. 18, D. Thom., D. Bonav., inaequalitatem sacramentorum in dignitate Rieh., Palud., et alii; Argentina, dist. 19, et excellentia , tamen hoc omnibus commune art. 4; Soto, dist. 22, art. 1; et Suinmistee ac esse, utcujuslibet receptio, etiam semel facta, durante excommunicatione, peccatum mor- tale sit. Ratio est, quia separatio excommu- nicati ab usu sacramentorum generalis est, ut constat ex citatis juribus, et communi om- nium interpretatione et senlenlia; at vero quodlibet sacramentum est materia gravis contra reverentiam sacramento debitam; sa- crilegium autem ex suo genere peecatum mortale est, etmateria sacramentorum gravis est; ergo hoc peccatum non solum ex genere suo, sed etiam ex parte materiee, per se lo- quendo, et seclusa inadverlentia vel alio si- mili impedimento, mortale peccatum est. Quod eliam satis aperte significatur in cap. Sacris, de Iis qute vi melusve causa fiunt. Unde fit, quamvis unius sacramenti receptio ca_teris paribus gravius peccatum sit in ex- communicato, quam receptio alterius, juxta Dcclores omnes; specialiler videri possunt Navarr., cap. 27, num. 18; et Covarruv., in cap. Alma, 1 part., § 6, num. 5. Estque in jure expressum in cap. Cum illorum, et cap. Si quem, de Sentent. excomm., in cap. Illud, et eap. Si celebrat, de Cleric excomm. mi- nislr. Et hoec est ratio a priori hujus culpae, respectu hujus praecepli; et digne ac sancte quia boc non est malum, nisi quia per ipsam tractandum est; ergo quodlihet sacramentum censuram prohibitum est. Ratio autem talis recipere, sive illud sit matrimonium, sive prohibitionis est eadem, quee sufficiens fuit quodlibet aliud gravius, dum suscipiens ex- ad instituendam lalem censuram per modum communicatione innodalus est, peccatum est cujusdam medicinalis pcenae. Item quia ille, morlale. Et ita sentiunt omnes citati auctores. 3. Num assertio hsec in omni excommuni- cato etiam non denunciato locum habeat. — Sed quaeret aliquis primo, de quo excom- municato intelligendum hoc sit; an solum de nominatim denunciato, et manifesto per- cussore clerici, vel etiam de quolibet quan- tumvis occulto. Respondeo, nullam hic esse adhibendnm liniilationem ob extravng. Ad qui est inobediens et contumax Ecclesi», merito repellitur tanquam indignus a parti- cipatione polissimorum Eoclesia3 bonorum, qcalia sunt sacramenta. Adde excommuni- calionem minorem habere hunc effectum, ut infra suo loco dicemus, et ex eisdem juribus constat; ergo mullo mngis excoinniunicalio major illam hahebit; nam includit lotum, quod minor, et aliquid addit. Denique ob evilanda, sed quoad hanc partem integrum hunc prtccipue eiTectum post piajcedenlem, mauere jus anliquum, quia per novum jus SECT. I. UTRUM GRAVITER PECCET EXCOMMUMCATUS , ETC 279 illius Extmvagantis nullus fnvor fit ipsi ex- 5. An excommunicatus sacramentim reci- communicato, ut in eadem dicitur, et supra piens aliquam pcenam incurrat. — Ultimo notavimus; ergo nullus excommunicatus, quaeri potest, an excommunicatus recipiens quantum est ex se, liberatur hoc onere sepa- aliquod sacramentum, pcenam aliquam, vel randi se ab usu sacramentorum; alioqui censuram, aut inhabilitatem Ecclesiasticam magnus favor, et gratia illi fieret. Item non ipso jure incurrat. Ad quod breviter dicen- erat aliud necessarium ad finem illius Extra- dum est, generatim nullam esse impositam, vagantis, neque erat expediens ad timorem solo excepto Ordinis sacramento. Priorem et rigorem censurae conservandum; nam qui partem tradit Innocentius, c. \ de Sentent. scit se esse excommunicatum, etiamsi denun- excomm., in 6, et alii quos refert et sequitur ciatus, vel publicus non sit, facile potest Ugolin., tnb. 4, cap. 44, num. 22. Et suffi- abstinere a sacramentorum participatione. cienter probatur, quia nullum invenitur jus, Neque inde sequitur periculum vel scanda- quod hanc pcenam, censuram vel irregulari- lam, per se loquendo; magisque timebitur tatem propter hoc delictum imponat. Quod censura, si statim ad hoc obiiget ipsum ex- clarius constabit ex his, quse de censuris om- communicatum, quam si specialis denun- nibus. et irregulnritatibus in particulari di- ciatio expectanda sit. Imo vix posset dici cemus. Quin potius non solum pcena ipso jure excommunicatus, nisi solo nomine, ante de- lata, sed nec ferenda per sentenliam judicis nunciationem, nisi saltem ipse teneretur abs- invenitur taxata ac definita per nliquam ca- tinere; nam qua ratione non tencretur quoad nonicnm legem; arbitrio ergo judicis erit pu- hunc effectum, etiam non tenerelur quond niendum, si sufncienter probetur. Dices : alios; quae ergo esset talis excommunicatio? excommunicatus ministrans ex officio sacra- Itaque de hac re nulla estcontroversia. Dubi- mentum habet poenam ipso jure impositnm, tationes vero, quse hinc oriri possunt, in scilicet irregularitatem, ut suo loco videbi- sectione sequente dissolventur. mus; ergo et recipiens.Negatur consequentia, 4. Possitne in aliquo casu excommunicatus quia jus non posuit illam in utroque cnsu, et licite sacrarnenta recipere. — Alia vero in- per similitudinem non fit extensio in pcenis, terrogatio ex hac resolutione nascitur, scili- juxta veriorem legum interpretationem. Imo cet. an inaliquocasu possit excommunicatus, nec ultra proprietatem verborum cxtensio prsesertim occultus, excusari a peccato. Ha?c facienda est, et ideo licet imponat pcenam vero qutcstio resoluta est supra tractando de excommunicato celebranti, cap. Lntorem, censuris in communi. Dupliciter enim potest cap. ult. de Cleric. Excom. minist., non in- excusari abhacculpa excomnmnicatus, primo currit illam excommunicatus recipiens Eu- per ignorantinm probnbilem seu invincibi- charistiam more laicorum, quin recipere non lem, quae excusatio generalis est omnibus est celebrare. Praeterquam quod nec ratio est delictis. Potest autem hsec ignorantia in pra3- similis, tum quia celebrare, et simile, ex suo senti esse vel facti, quse frequentior, et excu- genereest allius ministerium; tum etiam quia sabilior est, et ideofncilius in jure admittitur, ministri Ecclesiae quatenus tales sunt, vio- ut patet ex cap. Si vero 2, de Sent. excomm.; lando excommunicationem, grnvissimam con- vel etiam juris, quia, cum hoc jus positivum tumaciam committunt, propter quam suo sit, et humanum, nt supra ostendimus, etiam ordine et ministerio indigni censentur. Ex- potest interdum invincibiliter ignorari. Quo ceptio autem de sacrnmento Ordinis addita modo autem conjectari possit, an talis igno- est, quia excommunicatus Ordinem susci- rantia invincibilis sit, et quid etiam in casu piens, snspensus manet, ut nunc suppono ex dubii agendum sit, ex dictis supra de cen- infra dicendis in propria materia. Illud autem suris in communi sumendum est. Aller casus speciale est, quia de illo tantum sacramento in quo potest quispiam excusari, est urgens hoc decernunt jurn, nec sunt extendenda, ut necessitas, quae polest esse vel ob vitandam dixi, preesertim quia in illo sacramento potuit gravem infamiam, vel scandalum, vel mortis considernri specialis deformitas, eo quod per periculum, etiam extrinsecus illatum, de illud sacramentum ministri Ecclesiae consti- quibus fuse dictum est loco citato. Potest tuuntur, quibus claves committendae sunt, et etiani haec necessitas interdum esse spiri- ideo qui in contemptum illaruin ordinantur, tualis propter imminentem mortis articulum, merito illa speciali pcena afficiuntur. utexDlicabimus commodius sect. seq. 2B& DISP. X. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT RECEPTIONE, ETC. SECTIO II. tegva manet et urget, et materia in quolibet sacramento per se sumpto gravis est. Utrum ministri Ecclesiae peccent, dando sacramentum 3. £x j|l0 autem duplici capite oriri po* aliquod excommunicato, et quam poenam incur- test excusatio mijus delictj Ex priopi qd- dem, quia nullum peccatum est, nisi sit 1. Heec queestio specialem difficultatem ha- voluntarium. Potest autem hic esse ;ictus in- bet post novum jus Concilii Conslontiens. in voluntarius, et ex ignorantia probabili, et ob Extravag. Ad evitanda; et ideo distinguendi vim, aut metum gravem cadentem in con- sunt duo ordines excommunicatorum. Unus stanlem virum, juxta superius dicta de cen- est eorum, qui nominatim declarati sunt vel suris in communi. Sicut enim ibi diximus ex. sunt manifesti percussores clerici; alius cee- hoc duplici capile excusari posse aliquem, teros omnes conlinet, et hic brevitatis causa ne censuram incurrat, aut ne contra ipsam priores appellabimus, evitandos, posteriores, censuram culpabiliter agere videatur, ita hic non evitandos. Praelerea distinguere oportet dicendum est de hoc speciali actu adminis- duplex prineipium, ob quod illicitum esse trandi sacramenta excommunicato; nam est potest dare sacramentum excommunicato. eadem ratio, et eisdem regulis et modis ex- Unum est ipsa censura, cui opponitur omnis plicanda est haec excusatio. Quae quidem communicatio cum excommunicato, preeser- quantum ad ignorantiam non habet difficul- tim in sacris, nam ministrare illis sacramen- tatem ullam praeter eam, quae posila est in tum queedom communicatio est. Aliud esse examinando, quando talis ignorantia invin- potest ipsummet sacramentum, et sanctitas cibilis sit. Quod vero spectat ad violentiam, ejus, ac officium dispensandi illud, quod obli- ex eo potest difficultatem parere, quod dare gat, ut sancte dispenselur, et consequenter sacramentum excommunicato, quando ille non nisi dignis et dispositis conferatur. peccat recipiendo, intrinsece malum videtur. Dicendum vero est, nos nunc non agere de Ministros Ecclesise teneri vitare excommuni- peccato, quod intervenire hic potest contra catos denunciatos in administratione sacra- jus naturale et divinum, sed solum quatenus mentorum. est contra Ecclesiasticam prohibilionem; quam cessare dicimus, ubi sufficiens violen- 2. Excommunicato sacramenta ministrare tia intercedit, quia quoad hoc eadem est ratio est mortale peccatum nulla interveniente ex- de hoc preeceplo Ecclesiastico, et de aliis, in cusatione. — Dico ergo primo : ministri Eccle- quorum transgressione non intervenit con- sicc ex vi Ecclesiasticee censuree, tenentur vi- lemptus fidei, aut religionis, seu ipsius cen- t einadministralionesacramentorumomnem surae, vel potestatis Ecclesiasticae. Quodenim excommunicatum vitandum juxta praedictam cum illa positiva obligatione conjuncta sit Extravag., et graviler peccant, quodcumque illa naturalis ex dignitate seu natura ipsius sacramenlum illi dando. Heec est certa et sacramenli orta, non obstat, quominus posi- communis sententia. Et fundamentum est, tiva obligatio intra suos limites maneat, et quia quoacl hos excommunicatos nihil inno- cum tanto dispendio non obliget. Unde pro- vatum est per illam Extrav. Ad evitandum, babiliter colligo eum, qui gravi metu coactus ut ex tenore illius constat; sed jure antiquo Eucharistiam, v. gr., preebet excommunicato, tenebantur ministri sacramentorum non prae- non incurrere censuram, si quae sunt illis bere sacramenta excommunicatis, ut constat impositae, qui cum excommunicatis in sacris ex multis decretis, 11, queest. 3, et c. E[Js- communicant, quia illae sunt annes.ee Eccle- coporum, de Privil., in 6, et ex c. Significa- siasticee prohibilioni; ergo, qui contra illam vit, et c. Cum desideres, de Sent. excomm., nonpeccat, licet ex alio capite peccet, nec dici et aliis, quac generatim communicationem potest contumax Ecclesiae, nec censuram in- prohibent cum excommunicato, et praecipue currit. Quod aliis exemplis confirmari posset, in rebus sacris. Unde manifestum est, hoc sed ne inuliliter ea repelamus, explicando peccatum ex genere suo mortale esse; nec excommunicationes jure latas ea declarabi- posse hujusmodi actum a culpa excusari, si mus. Solum polest objici c. Sacris, de Iis ex parle ministrantis sacramentum volunta- quae vi ; sed illud expositum est disp. 7, de rie fiat, et ex parte recipienlis nulla sit ne- Censuris in communi. cessitas, vel gravis causa, quae illum excuset; 4. Quoties excommunicatus excusatur a quia si heec duo concurrant, prohibitio in- culpa recipiendo sacvamentum} excusari mi* SECT. II. AN PECCET SACERDOS DANS SACRAMENTUM EXCOMMUNICATO. 281 nistrum ministrando. — Rursus excusabitur cammunicatum, ut majorem diligentiam ad- A peccato ministrans sacramentum excom- hibeat, aut rem rpsam ei proponendo, si de inunicato, quolies ille excusatur recipietido illa alteri constet. Addo prseterea etiamsi illud, quia ha?c prohibitio magis direcle cadit ignoranlia, oblivio, vel inconsideratio esset \n excommunicalum, quam in alios; ergo, si invincibilis, propter eam solam non statim ille excusatur in recipiendo, alii etiam excu- licere sacramentum dare excommunicato ex sabuntur in dando. Item, quia, si excommu- tali ignorantia pelenti, quia obligatio vitandi nicatus non peccat in tali casu recipiendo illum est per se, illa vero excusatio est valde sacramentum, non peccabit peiendo et indu- extrinseca et per accidens; et (quod caput cendo alium, ut det; imo habet per se lo- est) potest facile auferri, si is, qui ignorat, quendo jus petendi; ergo alter non peccabit de rei veritate illuminetur. Quod in praesenti dando; imo poterit etiam teneri, vel ex offi- casu potius fieri debet, quam dari illi sacra- cio, si sit pastor, vel ex charitate pro ratione mentum, quia non tantum agilur de ejus necessitatis; potest autem, ut supra dixi, obligatione, sed etiam de illa, quam ipse excusari recipiens, vel ob ignoranliam, vel minister habet ad servandam Ecclesiasticam ob necessitatem. censuram. Atque in hunc modum explicanda 5. Exponitur et limitatur data regula in vel limitanda est regula posita , ut scilicet excusatione ob ignorantiam. — Et in utroque intelligatur, quando excusatio ipsius excom- casu est nonnulla difficultas ; de ignorantia municati petentis sacramentum talis est, ut quidem, quia, licet alter ignoret invincibiliter reddat licitam voluntariam susceptionem sa- suam censuram, seu illius oblilus sit, alter, cramenti in tali statu excommunicationis; vel si novit censuram, non debet ei adminislrare aliter nisi sit talis excusatio , quee alio re- sacramentum, sed admonere illum sui status, medio possit facile auferri. quia illa actio, et receptio, per se est mala et 6. Explicatur regula in excasatione ob ne- utrique prohibita , et ignorantia unius non cessitatem. — Unde circa aliam causam ex- reddit alterum ignorantem, ut eum excuset. cusationis, quse est necessitas, minor est Ad hoc vero in primis dlcendum est, in casu, difficultas, nam hsec causa quodammodo com- in quo nunc versamur, juxta Extravag. Ad munis est minislranti, hoc ipso quod in reci- evitanda, vix posse moraliter accidere hanc piente, vel petente invenitur; eadem enim excusationem per ignorantiam ipsius excom- occasio, quae excommunicatum constituit in municati, quia si sit ignorantia juris, id est, tali necessitate petendi sacramentum, ut eura quod quis ignoret se non teneri ad vitandam a culpa excuset, constituit etiam ministrum susceptionem sacramentorum , etiamsi ex- in sufficiente dandi necessitate, vel ut alteri communicatus sit. talis ignorantia non est reddat jus suum, si ex officio id debeat, vel prsesumenda probabilis, neque debel quis- ut subveniat proximo in tali necessitate con- quam contra jus sibi impositum operari stituto. Et nihilominus semper subintelligen- propter talem ignorantiam alterius, sed po- dum est, quando aliter subvenire non potest; tius debet admonere illum et docere, utjus nam si ipsemet minister possit prius tollere utrique impositum servetur. Ignorantia vero censuram, quam det sacramentum, id omnino facti vix in hoc casu intervenire potest, cum facere debet, quia tunc licet sit necessitas re- tractemus de publice excommunicato seu de- cipiendi sacramentum, nulla tamen est reci- nunciato, nam de caeteris excommunicatis piendi illud ante absolulionem. Et, quamvis non est obligatio vitandi illos; unde, si con- fortasse recipiens ob necessitatem possit illud tingat eos suam censuram ignorare, nihil ita recipere, si alter nolit aliter dare, ipse obstat, quominus Iicitum esse possit eis dare tamen sic dans graviter peccat, quia sine ne- sacramenta , ut statim dicemus. Quia vero cessitate id facit, et excusatio alterius solum excogitari potest casus, in quo vel percussor ex malitia ministri proveniret. clerici sui facti oblitus sit, juxta c. Cum illo- 7. Possitne in mortis articulo quis prius a rum, de Sentent. excomm., vel putet se esse peccatis absolvi, quam a censura. — Medina. absolutum, cum non sit, aut etiam accidere — Ex quo cessat vulgare dubium, quod hic potest, ut quispiam sit publice declaratus in peti solet, si contingat excommunicatum tam Ecclesia, vel per rescriptum in plateis posi- esse morti vicinum, ut non possit prius ab tum, etipsenesciat, ideo addointalibusetiam excommunicalione absolvi, quam a peccalo, casibus nunquam esse praesumendam igno- an possit licite prius a peccato absolvi. Io, rantiam invincibilem, sed admonendum ex- quo casu dixit Medina, tract. 2 de Confess.t 282 DISP. X. DE EXCOMMUNICATIQME MAJOM, UT PRIVAT RECEPTIONE, ETC qua?st. de Confess. ab excom. facta, in flne, nicatis, quia specialiter fertur in odium hae- absolvendum prius esse a peccalis, quia ne- resis, et fautorum ejus. Neque eliam nunc cessitas excusat. Quod esset quidem verum, procedit de omnibus fautoribus, sed de illis, si dari posset necessitas ita absolvendi, seu qui nominatim sunt denunciati. Circa quam cum illo ordine; re tamen vera nulla esse pccnam videri potest Bernar. Diaz, in Prac- potest necessitas sic absolvendi, quia quilibet tica canon. crim., cnp. 115. sacerdos, sicut polest absolvere a peccatis in 9. Cap. Signiftcavit, de Sentent. excom., eo casu, ila polest absolvere ab omni vin- exponitur. — Denique in c. Significavit, de culo excommunicationis, et ulraque potestale Sent. excom., ait Ponlifex, eos, qui parlici- eisdem verbis uti potest, ut supra dixi, di- paverunt cum excommunicatis ab ipso, et cendo, Ego te absolvo; cum inlentione absol- ipsos in officiis receperunt, eamdem excom- vendi a censura, et a peccatis; et tunc simal municationem incurrisse. Quod non potest tempore utraque lollel, prius tamen natura exponi de excommunicatione minori , quia ipsam censuram. Ob majorcm vero cerlitu- ibidem Papa reservat sibi absolulionem illius dinem addere potest : Ab omnibus censuris, censurte. Unde interpretes ibi circa decisio- etpeccatis tuis, quia certissimum est illa sola nem illius textus plurimum laborant, quia in ver; a , Ego te absolvo, esse essentialia, et jure non est lata excommunicatio major in sufficientia ad absolulioncm sacramentalem, eos, qui cum excommunicato communicant; qned non esl ita certum de absolutione a ibi autem non conditur novum jus, sed juxta censura; et ideo in illo modo absolvendi po- antiquum respondetur, quid de facto jam tesL esse fructus, et nibil est periculi, quia, prajterilo sentiendum esset, ut ibi notant Pa- licel infirmus morialur, antequam proferan- normitanus, in fine, et alii. Quod si quis res- tur iila verba, Et ab omnibus peccatis tuis, pondeat cum Glossa ibi, el Navarro, in Ma- absolutio sacramentalis erit valida, quod non nuali, c. 27, n. 30, excommunicationem, quoe ita erit certum decensura, si non aliquo modo lata fuerat a Ponlifice, ut ibi refertur, non exprirnatur. Recte ergo illo modo fiet talis fuissesimplicem, sed quee participantesetiam absoiutio, quia absolutio censuraa semper ligaret, gratis dictum videbitur, quia nec in pracedere debel, vel natura, vel tempore, textu fundamentum habet, nec verisimile quantum necessitas permiserit. videtur, quia, si ipsa excommunicatio ita lata fuisset, nullus esset reliCtus locus dubitationi, Incurratnealiquampcenamautcensuram,qui et consultationi. Verus ergo sensus illius sacramenta excommunicato ministrat. textus est, quem Panormitanus scquitur, et dicit esse communem, scilicet, ut illa sil spe- 8. Primaconclusio. — Ultimo inquiri potest cialis pcena lata contra clericos scienter et circa hanc conclusionem, quas pcenas vel sponle violantes excommunicationem, latam censuras ipso jure incurrat ministrans sacra- a Papa, participando cum excommunicatis in menta exeommunicdlo; sed non invenio spe- divinis officiis; ita ut ad illam pcenam incur- cialem poenam latam propler hunc modum rendam quinque condiliones requirantur, ut communicalionis, praiter eam quee genera- notavit eliarn Glossa, in c. Hjtatuimus, de liter lata est propter communicationem in Sent. excom., in 6, verb. ConstHutionibus, sacris cum excommunicalo, qme solum est Prima, quod excommunicatio sit Papalis; se- excommunicatio minor, de qua infra dicetur; cunda, quod participatio sit recipiendo ex~ et inlerdictum ab ingressu Ecelesire, quod communicatum in officiis; tertia, quod parti- ipso jure imponitur eis, qui excommunicalos cipans sit clericus; quarta et quinta, quod ad Ecclesiastica sacramenta admittunt, in c. scienter, et sponte id faciat; omnia euim haec Episcoporum, de Privil., in 6. In c. autem expresse continentur in textu, et cum materia Excommunicamus, 1, de Ha?rcticis, § Cre- sit odiosa, secundum omnes circumstantias dentes, prascipitur, ut clerici, qui sacramenta restringenda est. Quod adeo verum esse Ecclesiastica exhibenl hujusmodi pestilenti- credo, ut nimis rigorosam existimem illam bus (id est fautoribus hreretieorum , qui ex- legem, etiam sic expositam; nam ex ea se- communicati sunt), suo priventur officio, ad quilur clcricum communicantem dicto modo quod sine Apostolico indullonon restituantur. cum quolibet excommunicato a Papa quovis Iila tamen pcena nec jure ipso imponitur, sed rnodo esse excommunicatum excommunica- imponenda mandatur, nec extendenda cst ad tione Papa3 reservata, quod inauditiim vide- omnes adminislranles sacramenta excommu- tur, et practer onmem usum. Unde restrin- SECT. II. AN PECCET SACERDOS DANS SACRAMENTUM EXCOMMUNICATO. 283 genda erit amplius illa lex ad exeommunica- Cupressis , 1. 11, ubi Barlholus, et latius tiones Papales, vel ab homine, et specialiter Additio ad illum. Respondetur, ex vi prohi- latas, nam totum hoc in verbis habet funda- bitionis actionis fbrmaliter ac praecise lo- mentum, aut saltem ad excommunicatos a quendo non prohiberi receptionem, neque e Papa a jure, vel ab homine, nominatim ta- converso. Mihi enim religioso prohibitnm est men deelaratos, aut den«nciatos; ita inter- recipere aliquid absque licentia Prrelnti; al- pretalur Cajet., in Sum., verb. Excommuni- teri autem non est prohibitum dare. Et ratio catio, c. 58, dicitque consuetudinem ita fuisse est, quia cum personas sint diverste, potest interpretatam jus illud, quod alias nimis ri- uni prohibitio imponi, et non alteri, quod gorosum fuisset. Et addere possumus, hoc maxime verum est de prohibilione humana. maxime confirmatum esse per Extravag. Ad Itaque ut prohibitio extendatur ad utrumque evitanda. De qua re plura videri possunt extremum, oportet, ut vel in ipsa lege forma- apud Adrianum, Quodlib. 6; Antoninum, liter exprimnntur, sicut fit in dicta Leg. 3 port., tit. 2i, c. 32; Sylvestrum, verbo priraa, de Cupressis, vel ut res ipsse, seu ac- Excommunicatio, seplimo, casu sexto. tiones ita sint connexae, ut non possint quoad . honestatem, vel lurpitudinem separari; tunc Secunda conclusio. enim ^^ per extensionem ex prohibiiione 10. Ministros sacramentorum non prohiberi unius inferri potest prohibitio alterius; quoe abEcclcsia ministrareoccultecxcommunicato. consecutio solum tenebit, quantum ad id, in — Dico secundo : ex vi eensurae excommuni- quo fuerint connexa. In praesenti ergo non cationis non prohibentur nunc ministri sacra- solum non fit in ipsa l«ge formalis extensio, menlorumea trihuereexcommunicatisoccuUis verum potius fit expressa limitatio ad reci- seu non vitandis; si tamen id faciant, sa?pius pientem, et excluditur ministrans; connexio peccabunt conlra jus divinum ac naturale; in- vero non est semper necessaria, et quando terdumveroetiamabhaccnlpaexcusabuntur. invenitur, provenit ex alia loge, ad quam Prima pars communis est, et constat ex dicta perlinebit tunc ista prohibitio, quatenus in Exirnvag. Advitandum, ubi expressa mentio ministrantem cadit, ut jam explicabimus. fit de sacramentorum administratione. Cum 12. Sxpe ministrum peccare sacramenta ergo illa solum esset prohibitio Ecclesiastica, excommunicato occulto ministrando. — In- etipsa Ecclesia eam merito abstulerit, prop- terrogationi satisfit. — Secunda ergo pars ter rationes quse in eadem Extravagante asserlionis fundatur in illo principio juris attingunlur, cumque ostensum sit illam Ex- divini connaturalis ipsis sacramentis, quod travagantem receptam esse, et ab Ecclesia ministri sacramentorum tenentur illa non servari, nulla in hoc relinquitur dubitandi praobere indigne petentibus, de quo diclum ratio. Ex quo sequitur, sacerdotem dantem est 3 tomo, disput. 18, sect. 2. Et illud am- sacramentum excommunicato non vitando, plius explicui disput. 72, sect. 3 et 4. Sed in etiamsi alioqui peccet, nullam incurrere pce- praesenti casu excommunicatus non vitandus nam sive censuram ab Ecclesia impositam iis, indigne petit sacramentum, quia peccat mor- qui excomrdbnicatis sacramenta ministrant, taliter, si illud suscipiat, ut supra ostensum quia, sicnt haec prohibitio jam non com- est; ergo et sacerdotes minislrando pecca- prehendit hujusmodi casum, ita nec pcena in bunt. Et juxta hanc declarationem intelli- illo imposita ad illum extenditur. gendi sunt auctores, qui dicunt, etiam nunc W.Objectio. — Solutio. — Dices : Ecclesia prohibitum esse ministris sacramentorum non abstulit his excommunicatis obligationem dare illa hujusmodi excommunicatis, ut tenet abstinendi a sacramentorum susceptione; Adrianus, materia de Clavibus, quaest. 3, et ergo nec potuit auferre ministris obligatio- Covarruvias, in cap. Alma, 1 part. , § 2, nein non dandi. Patet consequentia, quia illa num. 11, in fine, et alii. Dices : ergo nullus duo correlaliva sunt; ergo, si unum prohibe- favor redundat ex illa concessione ad Eccle- tur, et alterum prohiberi necesse est, quia, siae ministros, si in re manet semper eadem sicut correlativa sunt simul in existentia, ita prohibitio, quamvis ex alio capite. Respon- et quoad prohibitionem, cum unum fieri non detur in primis, magnum fuisse favorem, possit, quin aliud consequenter fiat. Unde, si quod ipsa Ecclesia suam prohibitionem abs- emptio alicujus rei alicui interdicta est, con- tulerit; naturalem enim auferrenon polerat; sequentcr aliis interdicitur, ne illam eidem neque eliam debuit ob eam causam ex- vendant, argumento Leg. prim., C. de communicato favere, ab illo prohibitionem 284 DISP. X. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT RECEPTIONE, ETC. auferendo, tum quia hoc fuisset magnum est generalis regula juris, ut pnblice petenti detrimentum Ecclesiasticae disciplinae; tum sacramenta denegentur, si publice excommu- etiam quia semper manet in ministro obli- nicatus sit, non vero si occulte tantum sit gatio ir.spiciendi, an excommunicatus digne excommunicatus; nam tunc solum denega- petat. Unde secundo dicitur, ablata ab ipsis buntur, si secreto petat, dummodo de ipsa ministris prohibilione directa ipsius Eccle- censura satis constet, cap. Cum non ab sia3, facilius posse sacramenta preebere ex- homine, de Sent. excomm., et cap. Si sacer- communicnto quam antea poterant, quia dos, de Officio ordinarii, et late dictum est in. nunc facile possunt eis fidem adhibere, si dicta disp. 72. dicant se esse absolutos; imo hoc ipso quod petunl, v.gr., Eucharisliam, possunt id prae- SECTIO III. sumere , nisi oppositum evidenter constet, i » „ ji ii--j-„-i„ Utrum sacrauienta ab excomrnunicato recepta, rata, vel sequatur scandalum, vel aliquid simile "■■« a^ iCwpi,a, mo) obstet. Sicut enim , licet mihi evidenter constet aliquem heri peccasse morlaliter, et 1. Sacramenta omnia, recepta pcenitentia, h die videam illum ad celebrandum, vel excommunicato data, valida esse quoad sub- communicandum accedere, debeo praesumere stantiam. — Quaestio haec intelligi potest digne accedere, et jam esse a suo peccato de valore sacramenti, aut quantum ad esse, absolulum, ita omnino est in excommunicato seu substantiam ejus, aut quantum ad usum O culto, seu non vitando, quia solum teneor seu executionem, si aliquem actum aut mu- non dare illi sacramentum, in quantum in- nus conjunctum habeat. Rursus quaestio ha3C digne pelit, elideofacile possum praesumere, specialem difficultitem habet in sacramento et credere causam indignilatis esse ablatam, poenilenliae; in baptismo autem locum non quod secus est in aliis excommunicatis; nam habet, quia ante baptismum nullus po- oportet, ut de eorum absolutione aliquo modo test esse excommunicatus; in caeteris vero constet, ut infra videbimus. eamdem omnino solutionem habet, et fa- 13. Aliquando ministrum a culpa excusari cillime expediri potest. Nam in primis cer- ministrando occulto excommunicato sacra- tum est illa quinque sacramenta excom- menta. — Atque hinc facile patet lertia municatis data valida esse quantum ad conclusionis pars, nam in primis, quoties ex- substanliam eorum. Et de Eucharistia quidem communicalus, non obstante censura , non nulla est quaestio, quia est sacramentum peccat petendo sacramentum, neque alter permanens. De caeteris autem patet, quia si peccabit ministrando, quia tota ratio pro- applicelur debita materia et forma unius- hibitionis ejus oriebatur ex indignn petitione. cujusque cum debita inlentione ministri, Deinde, si ex negatione sacramenli sequatur et suscipientis, necessario perficitur sacra- scandalum, propter quod vitandum licilum mentum; neque potestEcclesia per censuram esset dare sacramentum peccatori indigne illud impedire, quia censura non reddit per- pelenti propter illud vitandum, licitum etiam sonam incapacem, neque impedit aliquid quod erit dare hujusmodi excommunicato petenti, ad substantiam sacramenti pertfteat. Et ita quia ex hujusmodi censura, nulla nova oritur haec veritas supponitur in omnibus juribus, obligatio, ut dictum est. Hic vero inquiri po- quae de hac materia loquuntur, et est con- test dubium, quod altigit Adrianus, quaest. 3 stans apud omnes Doctores sententia. Quan- de Baptism., ad sextum, in fine, an propter quam de extrema unclione aliquam limita- vitandum scandalum ipsiusmet excommuni- tionem nonnulli adhibeant, quam examinabo cati liceat ei petenti dare sacramentum, vi- disputatione sequente, sect. 2. delicet, quia, si ei denegetur, deterior fiet, et 2. Ordo, et confirmatio, si, ab excommuni- mngis contumax, vel etiam haereticus. Quod cato recipiantur, suum effectum habent im- dubium ipse indecisum reliquit, quia illa non primendi characterem. — Excommunicatus videtur esse cooperatio, sed permissio mi- sacramentum cum justa excusatione reci- noris mali. Mihi tamen videtur id non esse piens gratiam etiam recipit. — Ex quo fit, licitum, quia illud non est scandalum acti- ut illa duo sncramenta , quae ex praedictis vum, sed passivum tantum, el ex pura quinque chnracterem imprimunt, scilicet , malilia. Hoc autem secus esset, si excommu- Ordo et conlirmatio, necessario habeant huno nicato occulto publice petenti sacramentum, effectum in excommunicato, quomodocum- illud denegarem; ct ideo eirCa hoc servanda que illa recipiat, idest, sive peccet, sive non, SECf. fifi UTRUM SACRAMENTA AB EXCOMMUNICATO RECEPTA, ETC. 285 illa recipienclo. Probatur, quia hic eiTectus vinculum, superest usus ipsius matrimonii; non pendet ex dispositione recipientis, sed ille autem, si philosophice tantum, seu mo- necessario conjunctus est cum valore, et raliter consideretur, potius est usus matri- substantia sacramenti. Ob hanc enim causam monii, ut est quidam contractus, quam ut est talia sacramenta iterari non possunt, quan- sacramentum; si autem spectetur quatenus tumvis indigne a peccalore, aut excommuni- sub aliquo respectu, et rectitudine superna- cato, vel praeciso recipiantur, dummodo, turali fieri potest, sic dici potest effectus sa- quae ad substantiam necessaria sunt, rite cramenti, per auxilium gratiae, quod propter applicentur. Et in hoc etiam nulla est dissen- dictam honestatem confert; et ideo non aliter sio inter auctores. Quotnodo autem intelli- impeditur, quam aliae gratiae sacramentales, gendi sint quidam textus, qui Ordinem sic scilicet per malitiam, vel indispositionem sus- receptum interdum irritum vocant, partim cipientis, non vero ex peculiari censura, aut constat ex dictis sect. 1 hujus disputationis, Ecclesise suspensione, supposita susceptione partim dicetur in sequente, et videri etiam validi sacramenti. Absolute igitur loquendo, possunt, quae de sacramentoconfirmationis in excommunicatus, qui matrimonium con- simili quaest. dixi in 3 tom., disp. 36, sect. 3. traxit, non est suspensus ab usu matrimonii De effectu vero gratiae regula generalis est, speciali aliqua poena vel censura, quae illi si excommunicatus recipiat sacramentum imposita sit ob delictum commissum in tali absque culpa, seu cum justa excusatione, susceptione sacramenli. recipere etiam effectum ejus, quia tunc non 4. Excommunicatum non debere in Ecclesia ponit obicem ; sacramenta autem omnia in- solemnem benedictionem recipere. — Duobus fallibiliter conferunt graliam non ponentibus aulem modis intelligi potest esse illi inter- obicem, nec potest Ecclesia per censuram hoc dictus talis usus, ita ut lieite non fiat. Unus impedire, cum in divina promissione nitatur. est, quia ille, qui sic contraxit, non potest At vero, si excommunicatus peccat mortaliter solemnem benedictionem in Ecclesia recipere, suscipiendo sacramentum, jam ponit obicem, nisi prius absolvatur; nam, licet illud matri- et ideo effectum gratiae non recipit. An vero, monium sit validum, ut est certissimum, et recedente fictione postea conferatur, quaestio aperte traditur in cap. Significasli, de Eo qui generalis est de omnibus indigne suscipien- dux. in matr. q.iam pol. per adul., nihilo- iibus, quae nullam hic habet specialem ra- minus tamen non debet quasi solemniter tionem. approbari ab Ecclesia per publicam bene- dictionem, quamdiu excommunicationis vin- Excommunicatus sacramentum recipiens, non culum perseverat. Praesertim, cum illa bene- est suspensus ab usu ejus sub aliqua pcena dictio communicatio quaedam spiritualis sit, Ecclesiastica, excepto Ordine. et veluti quoddam Eeclesiae suffragium, quibus bonis privatus est excommunicatus. 3. In matrimonio probatur. — Denique In quo etiam conveniunt Doctores in dicto ultimus punctus de usu, seu executione, non cap. Significasti, etSummistne, verb. Excom- habetlocum, nisi in sacramento Ordinis; municatio; Covarr., cap. Alma, part. 1, § 6; nam sacramentum Eucharistiae, vel confirma- et Navarr., in cap. Consideret, § Cautus, de tionis, aut extremae unctionis non habent Poenit., dict. 5. Quatenus ergo conjuges ante proprie aliquem subsequentem usum, nid benediolionem solemnem in Ecclesia suscep- quis forlasse vocet usum confirmationis for- tam copulari non debent, eatenus per ex- tem fidei confessionem coram lyranno, vel communicationem durantem impediri potest extremae unetionis, constanler resislere ten- usus matrimonii. Non erit autem majus pec- tationibus deemonis in artieulo morlis, qui catum uti matrimonio sine absolutione a non lam est usus sacramenti, quam effectus censura, quam sine solemni benedietione, auxilii vel gratiae, quae propter saeramentum quod, per se loquendo, ac seeluso scandalo, datur. Unde ad hunc usum nullum speeiale mortale non est, quantum colligi potest ex inipedimentum ponilur per Ecclesiam ex vi Concilio Trident. , sess. 24 , cap. \ de Re- censurae, sed in tantum ab ipsomet susci- format. matrimonii, et suo loco latius di- piente poni potest, in quantum per suam eemus. pravam dispositionem graliam saeramenti 0 . Excommunicato non est prohibitus usus potest impedire. In matrimonio vero post matrimonii tam quoad cohabitationem, neque susceptum sacramentum, seu contractum quoad reddendum, aut petendum debitum. — §86 DISP. X. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT RECEPTIOXE, ETC. Allcr modus impediendi hunc usum intclligi qusestionis deveniamus, suppono peccatum posset, quatenus ille usus, qufedam humana mortale commissum in ipsamet confcssione, communicalio est, quos generatim prohibita et susceptione talis sacramenti, esse contra est per excommunicationem. Verumtamen substnnliam ejus, illudque irritum reddere, hoc impedimentum si quod esset, ita induce- quod est singulare in hoc sacramento, ut retur per excommunicationem supervenien- supra proprio loco ostensum est, ex eo quod tem malrimonio jam conlracto, quam per materia essentialis hujus sacramenli est in- anlecedentem, seu exislentem, quando con- tegra peccatorum confessio et contritio, trahilur; et ideo inferius dicendum est de quam impedit, ac destruit actuale peccatum illo simul cum aliis. Veritas enirn est ex- mortale in ipsa confessione commissum. Igi- communicationem non impedire hunc usum, tur, si excommunicatus confitendo, et reci- neque quoad cohabitationem, neque quoad piendo absolutionem, actu peccet mortalitar, reddendum, vel petendum debitum, ut bre- mihi certum est tunc non fieri sacramentum viter altigit Antoninus, tractatu de Excom., ex illo capite; quod commune est aliis pec- cap. 76, num. 22, et infra latius dicetur. catis mortalibus, quamvis in praesenti casu 6. Excommunicatus est suspensus ab usu tale peccalum commillatur occasione cen- Ordinum. — Superest ergo, ut in solo sacra- surce , qui est quidam concursus solum per mento Ordinis hoc inveniatur, ut excommu- accidens. Ut ergo per se, ac proprie qua?stio nicatus illud suscipiens, executionem ejus, procedat, supponendum est nullum inter- vel usum non recipiat, ita ut licite illum venire peccatum mortale ex parte excommu- prcestet; sic enim inlelligendum hoc est. Nam nicati suscipientis sacramentum poenitentia? illud sacramentum proprinm habet ministe- ante absolulionem censuraa, sive excusatio rium Ecclesiasticum, ad quodordinatur ; illud proveniat ex ignorantia , sive ex alia ne- ergo per Ecclesiam ei prohibetur, qui excom- cessitate recipiendi tale sacramentum, con- municatus Ordinem recipit, ut ex variis juri- juncta cum impotentia, vel malitia ministri. bus probavimus in sect. 1. Quob supponunt 8. Prima sententia negans. — In illo ergo tale sacramenlum validum esse, et declarant casu prima senteutia affirmat talem con- alia, quos interdum significant talem ordina- fessionem irritam esse, et tenet Sylvest. , tionem esse irritam, ut nimirum intelligantur verb. Confessio 1, quaest. 3, casu 5, et verb. quoad executionem , quanlum ab Ecclesia Confessor 3, num. 12, ubi plures rcfert, et impediri potest, non quantum od substan- dicit communi consuetudine ita observari. tiam et valorem sacramenti. Cnjus eliam Paludanus in 4, dist. 17, qurest. 6, art. 1, signum manifeslum est, quia eadem jura concl. 2, non solum de majori, sed etiam de disponunt, ut post peractam pcenitentiam, et minoriexcommunicationeiddocet.IdemMajor oblentam ab Ecclesia dispensalionem pos- ibi, qua?st. 6,in fine; Gabr., qua?st. 1. art. 3, sint in susceptis Ordinibus ministrare, ut dub. 2; et Antonin. , 3 part., tit. 14, cap. 9, videre licet in juribus citatis sect. 1; ergo' § 4; Solo, dist. 22, qua^st. 1,art. 1, in fine; semper supponuntOrdinem essevalidum,sus- indicat Adrianus, materia de Matrirnonio, pendi autem ab Ecclesia quoad execulionem. quasst. 1, art. 1 Ledcsma, 2 part.4, q.23,art. In his autem sacramentis, de quibus nunc 1 , licet sibi non constet. Fundamentum esse agimus, ha?c suspensio execulionis solum esse potesl, quia excommunicatus est prajcisus ab potest prohibens illam , ne licite fiat, non Ecclesia ; ergo, quamdiu talis est, non potest tamen irritans, de qua re in materia de sus- per Ecclesiam desuis peccalis judicari velab- pensione latius dicemus. solvi,nam, De iis qui foris sunt, nihil ad nos. Secundo, quia Ecclesia separat excommunica- Num sacramentum pcenitentix ab excommu- tum a suscoplione sacramentorum, quantum nicato receplum cum vera excusatione potest; nam vult haberi tanquam ethnicum, Validum sit. et publicanum, et propterea excommunicatio maxima poana censetur ab Augustino; sed 7. Mortale peccatum, in confessione com- Ecclesia potest ita separare excommunicatum missum, est contra substantiam sacramenti a sacramcntis, ut attentata susceptio sit pcenitcntix. — De sacramento vero pooni- irrita, sicut potuit irritare sacramentum ma- tentiascst peculiaris difficultas, onsusceptum trimonii inter consanguineos; ergo ita fecit. ab excommunicato validum sit, vel irriletur Tertio, quia in excommunicalione minori id ex vi ipsius censuroc. Ut autem ad punclum fecisse videlur; crgo multo magis in majori. SECT. III. UTHUM SACRAMENTA AB EXCOMMUNICATO RECEPTA, ETC. 287 Anteccdens palel ex cap. ult. de Clcric. mat; procedit tamen ex falso fundamento, excomro. ministr., ubi dicitur sacramenta scilicet, actuale peccatum mortale, in ipsa collata ab excommunicato minori excomrau- confessione commissum, non esse contra sub- nicalione, virtutis non carere effectu, quia stantiam hujussacraraenti, quod aliquisaltem non a collatione, sed a receptione sacramen- verum putant (et ita interpretantur senten- torum est remotus; ergo insinuatur, quod si tiam Cajetani) quando tale peccatura non ex attentet recipere, receptio est nulia. Quarto malitia, sed ex ignorantia culpabili commit- ibidem dicitur, eleclionem, seu collationem titur, quod videtur sequi Victoria , in Suram. beneGcii factam excommunicato esse irritam, 4, tit. de Excommun., num. 3. Sed hoc etiam quod clarius habetur in c. Postulastis, eodem falsum est, utsupra suo locoprobavi; et ideo, tilulo; ergo majori ratione sacramentum erit omissa illa disputatione, solum probanda est irritum. Quinto absolutio, ab excommunicato assertio posita pra^cise ex parte censurae, data, est irrita, sicut qua?libet alia sententia; quod proprie locum habet, quando alia culpa, ergo et recepta, nam est eadem ratio. vel impedimentum aliud non intercedit. 9. Secunda sententia affirmans vera. — 10. Suadetur prxdicta sententia ex con- Nihilominus dicendum est, tale sacramentum gruitate. — Suadetur a simili dicta sententia, validum esse, ita ut necesse non sit, confessio- — Plures autem rationes possunt ad hoc sua- nem iterari; imo eliam suum habet effectum. dendum afferri : primo ex congruitate, quia Haec est communior sententia, quam vel non res, quse culpa caret, in datnnum vocari non sibi constans, vel limilans preecedentem , debet, ut dicilur in c. 2 de Constitut. Item tenuit Pahid. in 4, dist. 18, part. 4, num. 5, quia , cum materia haec sit odiosa , resl.rin- ubi tantum m duobus casibus hoc affirmat. genda est potius, quam amplianda. Jura vero, Prior est, quando excommunicatio est injusta; quae excomraunicatum excludunt a sacramen- quod si intelligat de ita injusta, ut sit nulla, torum participatione, non habent verba irri- per se notum est, quia illa revera nullum tanlia, sed prohibentia tantum. Quod maxjne effcctum habet; si autem intelligat de in- confirmat exemplum de matrimonio, quod jusla valida, nulla est ratio excipiendi illam, fortasse posset Ecclesia irritare per censu- quia revera habet effectum; unde aeque ram, nam, sicut induxit alia impedimcata obligat ad non suscipiendum sacramentum, irritantia, potuisset hoc illis addere, quod ta- quamdiu durat, utconstatex dictis supra de men non fecit, sed polius declaravit pro! censuris in communi. Alter casus est, quando tionem censurse non esse irritantem, c. Signi- excommunicatio probabiliter ignoratur ab ficavit, de Eo qui duxit, etc; ergo non est, ipso pccnitente, quod ost verum; tamen ut cur strictius inlerpretemur hanc prohibitio- consequenler loquatur, idem dicere debet in nem in hoc sacramento. Secundo afferri omui casu, in quo poenitens excusatur a possunt rationes a simili. quia excommunica- culpa, quia sicutnon debet Ecclesia ignoran- tus celebraos inculpabililer ex ignorantia, tiam inviucibilem condemnare, aut innocen- excusatur a nova censura, seu irregularitate. tem punire, quod ipse ait, ita non debet Item collatio beneficii facta excommunicala urgeniem, et inculpabilem necessitatem con- bona fide et absque culpa illud recipienti, demnare aut punire. Eamdem sententiam valida est, ut probabiliter Navarrus supra tenet Adrianus, ccp. 3 de Clavibus, prseser- opinatur, et infra a nobis disputabitur ; ergo tim circa finem, et clarius, quaest. 2 de a fortiori, etc. Confess., circa finem, ubi refert, et sequitur 11. Propria dictx sententise ratio. — Ve- sententiam Paludani, paulo antea citatam. rumtamen propria ratio hujus sententiae esse Idem lenetMedina, tract.2deConfess.,quaest. debet, quia per excommunicationem nihil de Confess. ab excomm. fact. ; Petrus Soto, tollitur, quod sit de substantia sacramenti; lect. 4 de Excomm.; Navarr. , in cap. 1, ergo, si ex parte suscipientis non intervenit § Cautus, num. 23, et cap. ult. , num. 38 aliud impedimenlum, sola censura non potest et 45 de Pcenit., dist. 5; Covar., in cap. Alma, irritare sacramentum. Consequentia patet ex parl. '«,§ 6, a num. 7. Et Cajetan.,in Sum., dictis; et antecedens probatur, quia ibi non verb. Absolut. impedimenta , et verb. Ex- deest materia, neque forma, neque intentio. communic. minor. Excedit tamen Cajetanus, Et (quod ad rem spectat, et in quo est punc- quia non tantum quando sine peccato, sed tus difficultatisj non deest jurisdictio, nam etiam quando pcenitens actu peccat sic susci- per excommunicationem privatur quis juris- pieodo sacramentum, iliud esse validum affir- dictione activa in alios , non tamen subjec- 288 DISP. X. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI , UT PRIVAT RECEPTIONE, ETC. tione pnssiva ad alios sibi superiores, seu dem Ecclesise prajscripto, quse non propterea (quod idem est) alii non privantur jurisdic- privatur a Deo ipso tali jurisdictione, ut per tione in ipsum; alioqui non tam ipsorum ex- se notum est. Neque etiam ipsa se privat, communicatorum, quam ipsius confessoris imo fortasse nec privare potest, quia semper esset talis pcena. Ad quod etiam per argu- manet in alio character baptismalis, ratione mentum a simili vel a contrario nonnihil cujus est Ecclesise subjectus. Manet ergo in confert c. Olim, 3, de Restitut. Quod ergo Ecclesia utraque potestas jurisdiclionis in Victoria etLedesma aiunt, hoc ipso quod quis ipsum, scilicet, in foro contentioso, et sacra- excommunicatur, fieri, quoad absolutionem a mentali, quae interdum possunt esse simul in peccatis, extra jurisdictionem omnium, qui eadem persona, ut est per se clarum; inter- eum non possunt absolvere, vel non absolvi- dum vero potest esse una sine alia, nam tur ab excommunicatione, gratis dictum est. judex, prsesertim delegatus, habere potestju- Primum, quia nullo jure ostendi potest hujus- risclictionem ad absolvendum a censura, et modi privatio jurisdictionis. Quis enim dicat non a culpa. E converso igitur potest etiam parochum amittere jurisdictionem in suarum quis habere jurisdictionem absolvendi a ovium peccata, alioqui non reservata, solum, culpa, et non a censura. Unde ad secundum quia excommunicatione liganlur? idemque negatur mnjor, prout ibi simpliciter sumitur, est de religiosis ex privilegio habentibus ju- nam Ecclesia separat quidem excommunica- risdictionem. Quod proeterea in hunc modum tum a sacramentis, prohibendo, non vero declaro : nam, si ipse Summus Ponlifex im- judicando; quia generaliter non potuit in om- mediateabsolveret aliquem excommunicatum nibus, specinliter aulem non expressit in ali- a peccatis nolens absolvere ab excommunica- quo; non ergo simpliciter quantum potest, tione, sive ex malitia, sive ex ignorantia fa- separat. Rursus separat prohibendo, nonvero ciat, ipso tamen pcenitente nihil peccante, tollendo jurisdictionem ; et ideo hic locum talis absolutio sacramentalis esset valida; ibi habet regula juris : Multa fieri prohibentur, enim fingi non potest defectus jurisdictionis, qUx tamen facta tenent. quia nulla potestas humana, nec canonicum 43. Ad tertiam. — Ad tertium responde- jus, et consequenter nec censura aliqua per tur, si illud esset validum, etiam probnturum illud introducta potest privare Pontificem ali- excommunicationem minorem irritare sacra- qua jurisdictione; ergo in tali absolutione mentum, quod Soto ipse non admittit. Res- nullus substantialis defectus intervenit, qui pondetur ergo, excommunicatum minori ex- possit reddere invalidum tale sacramentum. communicalione, de quo in illo texlu sermo Ex hoc autem recte concludilur censuram est, esse privatum passiva susceptione, non intrinsece non pugnare cum valore absoiutio- vero activa administratione sacramentorum, nis sacramentalis; ergo, cum aliunde non quia prior est ibi prohibita, non vero poste- co .stet sacerdotem privari juiisdiclione ob rior; et ideo, per se loquendo, sacramenta ab censuram alterius, fit, ut absolutio ab eo data illo administrata, virtutis non carent effectu, nullo alio interveniente impedimento valida eliam ex parte dantis, quia in eo ministerio, sit. Quod magis confirmabitur respondendo per se loquendo, non peccat, ut infra osten- ad rationes in oppositum, nam in his rebus, dam. Sacramenta vero ab eodem excommu- quee perlinent ad augendum rigorem pcenas, nicalo suscepta carebunt virtutis effectu, non sufficiens argumenlum, ut non admittanlur, tamen propterea nulla erunt, cum possint est, si non satis probentur. sacramenla subsistere quoad substanliam, sine effectu suas virtutis; cnrebunt autem hoc Rationibus contrarix sententix satisfit. effcctu, qunndo, transgrediendo dictam prohi- bitionem et graviter peccando, suscipiuntur; 12. Ad primam. — Ad secundam. — Prima si aulem suscipianlur cum sufficienti excusa- ergo ratio, si quid probaret, etiam de Summo tione a culpa, neque effectu cnrebunt, quia Pontifice procederet, quia etiam ipse directe non ponilur obex ex parle recipientis , et juclicare non potest de iis, qui foris sunt. respectu illius prohibilio nihiloperalur, prop- Excommunicatus ergo non ita dicilur pra^ci- ter excusalionem. sus ab Ecclesia, ut Ecclesia jurisdictionem in 14. Ad quartam. — Ad quintam. — Ad ipsum amittat, neque externam, neque inter- quartum respondetur in primis in illo capite nam;sed quia communicatione bonorum, et ultimo, non dici eleclionem excommunicati membrorum Ecclesise privatus est ex ejus- esse irritam, sed irritandam; est enim ibi SECT. III. UTRUM SACRAMENTA AB EXCOMMUNICATO RECEPTA, ETC. 289 sermo de minori excommunicatione, de qua ratione eliam in prccsenti est validum tale infra. Deinde, quamvis electio ligati majori sacramentum, quia hic solum adjungitur de- excomniunicatione sit irrila per se loquendo, fectus jurisdictionis in censuram; cum autem interveniente tamen bona fide electi res est censura ipsa per se non sufficiat ad irri- dubia et licet admittamus etiam tunc elec- tandum sacramentum , neque dc-fectus ille tionem esse irritam, ut infra disputabitur, potest sufficere, si cgetera necessaria con- nulla est consecutio, quia, ut seepe dixi, in currant. his poenis nullum est argumentum a simili; 16. Angeli extensio. — Rejicitur. — An- ibi enim inveniri potest lex irritans ; hic vero geli evasio. — FAuditur. — Addit vero An- non invenitur, neque est difficile diversitatis gelus, verb. Confessio, 5,num. 10, non solum rationemassignare,quianon est ita necessaria talem absolutionem esse validam, sed etiam electio ad salutem, sicut confessio. Et ob licite dari a sacerdote inferiori, etiam absque eamdemrationcm ncgaturconsequentiaquinti speciali causa, vel necessitate, ut indicat, sed areuraenti quee etiam erat a simili, de quo jure ordinario, quia polest (inquit) eum absol- est lon°e diversa ratio, quia quando minister vere a peccatis, et remittere ad superiorem est excommunicatus, directe privatur juris- pro absolutione a censura; in quo etiam dictione et ideo absolutio ab ipso data nulla indicat non esse necessarium, ut postea sa- est etiamsi pcenitens non peccet, et alias sit cramentaliter absolvatur a superiori a tali dispositus, ut infra dicemus; per excommu- peccato reservato, sed solum ab excommu- nicationem autem poenitentis aller non est nicatione, refertque prohac sententia Richar- privatus jurisdictione. Et ob similem fere dum, in 4, d. 18, art. 9, qusest. 4. Verum- rationem, licet propria Eeclesiae suffrogia > tamen nec Richardus ibi hoc docet, sed potius applicata excommunicato sine culpa ejus non contrarium, neque illa sententia ita genera- habeant effectum, non potest inde sumi argu- tim intellecta probabilis est; alioqui excom- mentum ad hoc sacramenlum, quia suffragia municatus ab homine semper posset a pecca- pendent ex voluntate Ecclesice, non tamen tis absolvi a quocumque ordinario confessore, s;.cramenti valor, si cretera necessaria con- et remitti ad judicem, ut a censura absolve- currant; sicut etiam de sacrificio supra de- retur, quod est omnino falsum, et contra claravi; unde suffragia de facto non offerun- usum Ecclesiae, et contra vim hujus censurae; tur pro excommunicato ; absolutio vero illi alioqui quomodo verum est quod excommu- datur, ideoque in illo operatur. nicatus est privatus omnibus sacramentis? 15. An dicta sententia verum habeat etiam Diceret fortasse Angelus, excommunicatum in censuris reservatis. — Dubv resolutio. — privari sacramento pcenitentiae, quando per Sed quoaret aliquis, an hcec resolutio pro- lUnin stat, quominus a censura absolvatur; cedat, etiamsi censura reservata sit. Respon- quando vero jam contritus est, et paratus deo solius censuree reservalionem per se nihil Ecclesise obedire, et per eum non stat quo- referre, cum supponamus censuram non tolli; minus a censura absolvatur, jam non esse a quia vero cum excommunicatione reservata sacramentorum perceptione remotum. Sed simul reservatur culpa, idco ex hac parte hoc etiam fundamentum, ita absolute et sim- oriri potest difficultas, et coincidit cum illa pliciter propositum, falsum est, ut melius qua^stione, an cum quis bona fide ex parte docuit Sylvesler, verb. Confessor, 3, queest. 8, sua absolvitur ab omnibus peccatis ab eo, qui referens plures, et dicens esse communem non habebat jurisdictionem in omnia, sed in sententiam Theologorum, et Juristarum. Idem qusedam tanlum, maneat absclutus saltem ab Navar.. in cap. Consideret, §Cautus, n.24, de illis, qua3 erant sub jurisdictione absolventis, Pcenitent., dist. 5. Et ratiu est eadem, quia ac proinde sacramentum fuerit validum, ne excommunicatio major inducit hunc effectum, tenealur quis illa iterum confiteri. De qua re ut dictum est; quamdiu autem excommuni- in superioribus dixi talem confessionem vali- calio non tollitur, semper operatursuos effec- dam esse, quia quantum ad id concurrunt tus, per se loquendo, etiamsi persona coram omnia, quee sunt de necessitate sacramenti, Deo justificata sit, ut a simili patet ex dicti et integritas absolutionis riiaterialis, ut aiunt, supra de effectu privationis sufiragiorum i;' seu quoad effectum, non est de substantia sa- simili casu; est enim eadem ratio, et Doctoiv cramenti, ut ibidem osiensum est. Hac ergo ibi citati hoc etiam affirmant. xxm. 19 Q90 DISP. XI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI , UT PRIVAT ADMINISTHATIONE, LTC. esse sufficiens causa ad licite sacramcn' DISPUTATIO XI. ministrandum. — De excusalione ob metum cadentcm in constantem virum. — De excusa- tertio effectu excommunic ationis , qui tione proveniente ex imminenle articulo mor- EST privatio ACTIV/E administrationis SA- tis. — Talis Jiutetn necessitas oonsiderari CRAMENTORUM, et sacrificii MissiE. potest, vel ex parte ministri excommunicati, vel ex parle ejus, cui ministratur sacramen- Circahunc efTeotumsupponendum inprimir> turn, vel ex parte alicnjus tertia: persouae, jus antiquum, quo omnes ligati excom- aut reipublicse, seu boni comniunis. Rursus inunicalione majori privabanuir, et colehra- necessitas in ipso excommunicato esse polost, :ione Missa3, et adininistralione activa sacra- aut extrinsecus illata per vim, et mclum ca- mentorum, c. Si celebrat, de Cleric. excom. dentem in conslanteiu virum, ad exiorqu; n- ministr., et aliis. Quod jus nunc manet inte- dum ab ipso sacramenti adminislrationem, grum quoad excomrnunicalos vitandos, juxta vel Misste celebrationem. Et de hoc puncto superius dicta circa Extravag. Ad evitanda, nihil amplius dicam prteter ea, qua3 de cen- • l ideo in illis prius explicabitur, et poslea suris in communi dixi, nam tola illa resolutio quomodo locum habe:rt in excommunicatis prtecipue in hac censura locum habet; polest ;on vitandis. ergo illa esse sufficiens excusalio, si revera metus gravis sit, et de malo gravi, et alioqui SECTIO I. non sequatur scandalum, vel injuria religio- nis, ut ibi declaravi, et sacramenlum possif. Utnrm excommunicatus vitandus mortaliter peccet mi- . . '. r ..istrando sacramentum, vel sacrificium offerendo. *h™ vnlide m.n.strarr, ut mfra thcam. Pra> terea potest esse necessitas imminenlis arti- i. Regula generalis c. Si celebrat, de culi, vel probahilis periculi mortis ipsiusmet Cleric. cxcom. minist. — Regula generalis sacerdotis; et tunc solum potest esse qutcstio est hoc esse peccatum mortale ex genere suo, de sumpUone Eucharislise, quia non potest . Si celebrat, de Cleric. excom. miaisl., et eadem persona sibi ipsi aliud sacramenlum e. Latores, eod. tit. et patet a fortiori ex ministrare; Eucliaristiam aulein polest, vcl ictis prajcedent. disput., scct. 1, nam ita colebrawlo., vel ex prteconsecratis, maxinoe hibitum est huic excomiuunioato dare, in necessitate, et ubi non habet alium, a quo icut recipere sacramentum, et tam gravis recipiat. In co ergo necessilatis arliculo non .nnteria est actio minislrandi, siout receptio. dubito, quin licile possit exeommunicatus ce- 2. Ob invincibilem ignorantiam excusatur lebrare, autsacrainenturn Eucharistiresumere 'xcommunicatus cdsurans a culpa. — Sensus (quanquam nonnulli dubitent, proplerea quod ; stionis. — Difficultas vero est, an possit sacramenlum Eucharislias non est simpliciter rdum excommunicatus administrans sa- nccessarium ad salutem), quia satis est quod ciamentum, vel celebrans, ab hac culpa ex- sit valde utiie, et ex prteeepto divino neces- cusari. In qua re non esl dubium de excusa- sarium, et, si forte talis sacerdos contritus tione proveniente ab ignorantia inviucibili, non sit, sed tantum atiritus, possitesse unica, velnaturali oblivione, seu inadverlentia, nam et efficax causa salutis ejus, quod a fortiori icralis est, intervenireque potest in omni- constabit ex dicendis de necessitate tertise s actionibus humanis, ut in specie docetur personte. in c. Apostolicas, de Cleric. excom. ministr. i. De excusatione proveniente ex infamiu, Ex quo textu colligi potest talem excusatio- et similibus incommodis. — Tandem accidere aein habere locum, efiam in exleriori foro, si potesl necessitas eidem sacerdoti excommu- fficienter in illo constare possit, talem igno- nicato celebrandi aut ministrandi alteri sa- atiam inculpabilem fuisse; quomodo au- cramentum, ne sese infamet, aut occuitum , in foro interiori id examinandum sit, ex delictum suum publicum faciat , et conse- ■tis supra de censuris in communi sumen- quenler nescandalum generet, vel odium nut m est. Qurestio ergo proposila procedit inimiciliam erga se in aliis efficiat, vel aliud tra casurn ignorantia3, qui solum esse po- sinfile incommodum incurrat. Sed resolutio t gravis necessitatis; nam ad htec duo ca- hujus dubitationis petenda est ex disput. 7 a revocatur omnis excusatio in hac ma- de Ceusuris in cormnuni, sect. 2; ihi enimde- ia, ut supra diclum est. claravimus, quo modo propter vilandum hoc 3. Annecessitas ex parte ministrantis pcssit damnum impediri possit eiFectus censurte; et SECT. I. AN EXGQMMIMCAOTS VITANDOS PECCET SACP.AMENEA, ETC. m in particulari doctrinam extendimus ad hunc tertiotomo attigi, disput. 71, sect. 5, et sumi- im, de quo nunc loquimur. Itaque quo- tur ex D. Thom., 3 p., quaest. 64, art. 6, •;ique receptio sacramenti licita est ex- ad 3, et in 4, d. 5, quacst. 2, art. 2, quaestiunc. communicato propfer vitanda similia incom- 5, uhi Richnrd., Soius, et alii omnes; et ex moda, licita est etiam administratio, cacteris August., lih. 1 deBaptism., cap. 2, et lib. 6i paribus, scilicet, si non possil absolutionem cap. 5. excommunicationis potius obtinere, et quod 6. Liceatne hoc in aliis sacramentis — sancte, et cum debita reverentia, et contri- Prima opinio. — An vero extra illum casum tione administret; nam positis his circum- liceat, controversum est. Multi enim negant stanliis, eadem ratiohichabet locum, scilicet, licitum esse alia sacramenta dare, ut poeni- quod actio sic facta non est intrinsece mala, tentiam, v. gr., aut Eucharistiam, homini scd jure humano prohibita, quod jus non existenti in articulo mortis, et non habenti obligat cum tanto rigore, aut dispendio, seu alium ministrum praeter excommunicatum. periculo. Solum oportet advertere hujusmodi Ita docet de sacramento Eucharistiae, Adria- casum posse accidcre in excommunicatis non nus, quaest. 3 de Baptism. Et de sacramento vitandis, juxta Extrnvagant. Ad evitanda, pcenitentiae Paludaa., in 4, dist. 17, q. 3; quia illi possunt esse occultissimi. At vero in Marsil., 4, quaest. 12, art. 4, membr. 3; et Na- reliquis, qui vitandi sunt, raro accidet mora- varr., de Pcenit., dist. 6, cap. 1, in princ., liter, nam , cum sint nominatim ac publice num. 8, et in Manuali, cap. 25, num. 26; excommunicati, vel manifesti percussores cle- Turrec, in cap. Verbum Dei, de Pcenit., ricorum, vix potest eis creari infamia ex eo dist. 1; GIoss., in cap. Praeter, dist. 32, verb. quod a sacramentorum receptione abslineant, Per manus, et alii quos refert et sequitur neque inde provenire scandalum, sed potius Ugol., dict. cap. 13, § 16; num. 9, commemo- ex opposito; nihilominus tamen excogitari rat etiam Covarr., cap. Alma mater, part. 1, possunt casus, in quibus delictum, quod in § 6, et sequi videtur concl. 8, et D. Thom. uno loco est publicum jure vel facto, in alio tribuil; tenet item Medina, tract. 2 de Con- sil oecultum, et similLter pro diversis tempo- fess., quaest. de Confess. exc. fact. ignoranter. ribus polest iclem contingere;aliquando etiam Quae sentenlia fundari potest vel in spcciali potest multum interesse, ut delictum , licet ratione sacramenti poenitentiae, scilicet, quod aliis sit publicum, alicui gravissimae personae requirit jurisdictionem, quam non habet ex- occullelur, ita ut infamia circa talem perso- communicatus, vel in ratione generali, et nam prudenter reputetur grave damnum. communi aliis sacramentis, scilicet, quia alia Itaque non est casus impossibilis, quamvis sacramenta non sunt tantae necessilatis, simt multis circumstantiis indigeat, quae rarissimc baptismus. Et hoc fundamentum insinuat D. occurrunt. Thomas seepe, 3 part., quaest. 64, art. 6, ad 3, et quaest. 28, art. 7, ad 2, ubi particu- Num necessitas ex parte recipientis sacra- lariter de haerelicis ait, in nullo casu licite mentum possit esse sufficiens causa, ut ab posse Eucharistiam consecrare vel alia sacra- excommunicato vitando ministretur. menta conficere. Item in 4, dist. 17, quaest. 3, quaestiune. 1, ad 2, et dist. 19, quaest. 1, 5. In extrema necessitate proximi potest et art. 2, quaest. 2, ad 3; idem sentit Abul., debet sacramentum baptismi ab excommuni- Matth. 16, quaest. 86. cato ministrari. — Dicendum jam est de hac 7. Vera sententia affirmans. — Probatur necessitate, quando oritur ex parte alterius, in sacramento poenitentix. — Nihilominus di- cui sacramentum ministratur. In qua re om- cendum est, aliquando ob necessitatem alte- nes Doctores conveniunt, aliquam suscipien- rius licere excommunicato aliquod aliud sa- tis necessitalem posse sufficere, ut excommu- cramentum ei conferre. Haec conclusio melius nicalus possit,et debeat sacramentum aliquod probabitur in particulari attingendo aliquid administrare, quia charitas proxirni potest de singulis sacramentis. Incipiendo ergo a non solum talem actum honestare, sed inter- pcenitentia, in illa certior est conclusio, quam dum etiam ad illum obtigare. Unde, si ifla tenet Sylvest., verb. Confessor, 1,§ult.; An- necessitas spiritualis sit, et extrema, qualis gel., verb. Confessio, 3, n. 2; Durand., dist. 9, est in parvulo non baptizato animam agente, quaest. 2; et ibi Major., quaest 1 . et Paludan., omnes coucedunt posse tale sacramentum a in 4, dist. 25, quaest. 1; Soto, dist. 18, q. 4, quoLbet excommunicato ministrari, ut in art. 4; Cano, relect. de Pcen.,part. 5; Navar., 299 DISP. XI. DE EXCOMMUN1CATIONE MAJORI, UT PRIVAT ADWNIFTP.ATIONE, ETC. in Summ., cap. 22, num. 4, et cap. 27, menta, non addunl hanc exceplionem. Res- num. 272; Ledesm., 2 part. 4, quaest. 21, pondetur, exceptiones non semper esse art. 6, et qua?st. 21, art. 1; Ruard., art. 3 addendas in singulis legibus; et deinde hanc contra Luther.; Ugol., tab. 1 de Censur., exceptionem esse in favorem ejus, cui mini- cap. 14, § 16, num. 12, qui auctores alios re- stratur sacramentum , et ideo potius in aliis ferunt. Ratio vero est, quia in articnlo mortis juribus id explicatur, quam in ipsa prohibi- nec deest jurisdictio ad absolvendum, licet tione, seu excommunicalione ministri. Imo sacerdos excommunicatus sit; nec deestsuffi- inde conficitur ratio, quia si ex parte pceni- ciens necessitas, quae tunc ab Ecclesiastica tentium semper excipitur arliculus mortis, obligatione excuset; ergo licitum est sacer- etiam ex parle ministri intelligitur exceptus, doti excommunicato in eo articulo tale sacra- quia in hoc non illius favori, sed pcenitentis mentum ministrare. necessilati succurritur, quee ex utroque ca- 8. Prior pars antecedentis est communis pite potest seque oriri, et pcenitentem in ex- Theoiogorum in 4, dist. 20, ubi D. Thom., tremo periculo constituere. uaest. 1 , art. 1 , qua?st. 2; et Palud., qusest. 1 , 9. Altera pars de necessitate probatur, quia art. 2; et Durand., dist. 19, qua?sl. 2; et qui- sacramentum poenitentise est per se medium dam existimant hoc esse jus divinum, de quo necessarium ad salutem, et jure divino prae- supra dictum est disputando deminislrocon- ceptum; ergo, per se loquendo, praeferen- fessionis. Quidquid vero sit de illa disputn- dum est Ecclesiasticie prohibitioni, cum tione, quod saltem ex Ecclesia? concessione, aliunde nulla major ratio, aut urgentior ne- et suavi providentia ita de facto sit, fuerit- cessitas intercedat. Deinde est etiam, mora- que semper, docet Concil. Trident., sess. 14, liter loquendo, peccatori necessaria realis cap. 7, dicens : Verumtamen pie admodum, susceptio talis sacramenti, ne forlasse ob de- ne hac ipsa occasione aliquis pereat, in eadem fectum contrilionis perfectae, quam habere Ecclesia Dei custoditum semper fuit,utnulla difficile est, pereat; et propterea plura Pon- sit reservatio in articulo mortis, atque ideo tificum, et Patrum decreta admonent, ne omncs sacerdotes quoslibet pcenitentes a qui- morientibus denegetur reconciliatio sacerdo- busvis peccatis, et ccnsuris absolvere possunt. tis, ne periculo reterna? damnationis expo- Ubi notanda sunt tria illa signa distributiva, nantur. Praelerea, si haec necessitas in sacra- quee non sine magna consideratione a Conci - mento confessionis non esset sufficiens, neque lio simul, et sine ulla limitatione, et conse- in sacramenlo baptismi satis esset respeclu quenter cum aequali latitudine adjecta sunt; adulti, quia etiam ille posset salvari per igitur, sicut verbum illud, quoslibet pceniten- solam contritionem, quando per illum non tes, comprehendit quoslibet excommunicatos stat quominus baptismum suscipiat; conse- ob quaevis gravissima crimina, et illud, a quens autem est falsum, et contra omnium quibusvis peccatis, complectitur etiam omnia sententiam : ergo. Denique hoc ex dicendis peccata, licet habeant annexam quamvis cen- de Eucharistia evidentius constabit. suram, ut subsequens verbum, et censuris, \0.Propter vitandam propriammortemcur satis declaravit, ita destributio illa, omnes excommunicato hoc sacramentum ministrare sacerdotes, nullum excludit, quantumvis ex- non liceat. — Dices: hujusmodi excommuni- communicatum et praecisum. Et hinc sumi- catus non potest alium absolvere a peccatis tur ratio hujus partis, quia Ecclesia non propter vitandam propriam mortem, si forte abstulit jurisdictionem pro illo arliculo, sed gravis ejus metus incutiatur; ergo neque concessit potius, saltem verbis generalibus propter necessitatem alterius poterit illum sine ulla exceptione; ergo sine fundamento, absolvere. Respondelur negando consequen- aul expressa determinalione ejusdem Eccle- tiam, tum quia secundum ordincm charitatis sia? limitanda non est; nam favoresampliandi pracferenda est necessitas spiritualis proximi sur.t, praesertim in re adeo necessaria, et propriae necessitati Corporali; tum eliam pia ; quanquam h;rc revera non est amplia- quia ahsolulio sic data ab excommunicato tio, sed propria et adaequata verborum in- propler melum propriae mortis non est va- telligentia. Accedit, quodjura, quae reservant lida, quia ob illam necessitatem non datur casus, aul tollunt jurisdiclionem, semper ex- jurisdictio ad absolvendum, sed privilegium, cipiunt mortis articulum, ut supra in proprio ut absolvi possit. Unde quoad rationem ne- loco ostensum est. Dices : jura, quae prohi- cessitatis etiam posset sufficere illa necessitas bent excommunicatum minislrare sacra- ex parte ministri, ul supra dicebamus; ta- SECT. 1. AN EXCOMMUNICATUS VITANDUS PECCET SACRAMENTA, ETC. 293 men ex alio cnpite, quiadefieitaliquaconditio tum ; illa enim communicatio cum excommu- ad valorem sacramenti neccssaria, vel quia nicato non erit in illo articulo prohibita, cum persona exigens tali modo sacramentum est sit moraliler necessaria, et ad salalem animae indi^na illo, fieri potest, ut non liceat illud pertinens. Major autem communicatio in dare etiam propter metum mortis. Quce ra- sacris per sacramenti administialionem ne- tiones cessant, quando est articulus neces- cessaria tunc non est, et ideo nec poenitenti sitatis ex parte suscipientis; nam supponitur conceditur, nec ministro excommunicato da- persona disposita, et indigens , et alioqui tur jurisdiclio. ostensum est omnes conditiones ad valorem 12. Quid si adsint et parochus excommu- sacrainenti necessarias concurrere. nicatus, et simplex sacerdos non excommu- 11. Ut sufficiens sit necessitas, requiritur nicatus. — Ugolini opinio improbatur. — ut alius minister non excommunicatus non Resolutio. — Ex quo etiam intelligi potest adsit, aut non velit sacramentum conferre. quid dicendum sit, si contingat adesse paro- Quid si excommunicatus, habilior minister chum excommunicatum, et alium sacerdotem sit non excommunicato. — Ut autem talis simplicein non excommunicajflm, an possit articulus vere ac proprice necessitatis sit, tunc excommunicatus absolvere. Quidam supponendum est nullum alium adesse sacer- enim significant, et posse, et preeferendum dotem non excommunicatum; nam tunc mi- esse, quia ratione necessitatis omnes facti nisterium excommunicati non est necessa- sunt habiles; supposita autem habilitate, pa- rium, vel (quodidem est)pccnitens non est in rochus praeferendus est in administratione necessilate suscipiendi sacramentum ab ex- sacramentorum; et ita sensit de baptismo communicato, cum habeat alium, a quo pos- Ugolinus, tab. 1, cap. 13, § 17, num. 10 sit recipere, de quo supponimus et posse, et pcenitentiee. Errat autem, ut opinor, in fun- velle ministrare; nam si nollet, perinde se damento, quia necessitas, quee reddit perso- haberet, ac si non adesset, quia tunc par nam habilem, non est solum periculum mortis esset necessitas ministerii alterius. Et confir- poenitentis per se consideratum; alioqui, matur a simili, nam caeteris paribus, non est quamvis esset copia sacerdotum, ordinariam suscipiendum sacramentum a malo ministro, vel delegatam habentium jurisdictionem, om- quando a bono suscipi potest, ut de baptismo nes alii haberent jurisdictionem ad absolven- pro necessitatis articulo significatur in cap. dum, eo ipso quod aliquis in articulo mortis Ad hoc, dist. 32, et cap. Si quem forte, 24, constitutus est, quod non ita est. Igitur ne- queest. 1. Et similiter, si baptismus potest cessitas non oritur ex sola morte, sed ex suscipi a sacerdote, non est suscipiendus a morte cum penuria alterius ministri. In pree- laico, et semper inter ministros servandus est dicto ergo casu parochus excommunicatus ordo, ut habilior preeferatur, ut late tractavi non redditur habilis ad absolvendum propter 3 tom., disp. 31, sect. 4. Sed quid, si sacer- mortis periculum poenitenlis, cum non desit dos excommunicatus in aliis conditionibus ad alius, a quo absolvi possit. Tunc enim paro- hoc munus necessariis sit longe habilior non chus ita se habet, ac si non esset parochus, excommunicato, ut si sit doctior, pruden- quia habet jurisdictionem suspensam per tior, etc? an pcssit tunc preeferri? Videtur censuram, et prohibitus est administrare sa- enim tunc illa sufficiens causa, maxime cum cramenta ; ergo in illo casu probabilius est in articulo mortis queerendus sit cohfessor hujusmodi parochum non posse absolvere. optimus, quoadfieri possit. Respondeo: si sa- Et confirmari potest a simili, nain in necessi- cerdos non excommunicatus, habeat ea, quee tate baptismi potius est suscipiendus baplis- sufficiunt ad digne ministrandum hoc sacra- mus a laico non excommunicato, quam a mentum, et subveniendum conscientiee poeui- sacerdote excommunicato; crgo simihler in tentis, non est licitum excommunicato se proposito ; est enim proportionalis ralio. An- ingerere, nec pcenitenti ab illo petere sacra- tecedens vero, licet non sit certum, sedinler mentum, quia iila revera non est necessitas, Doctores controversum, mihi tamen probabi- sed major queedam commoditas, propter Iius videtur cum Sylvestro, verb. Baptis- quam non conceditur excommunicato juris- mus, 3. num. 1; et Navarro, in Sum., cap. 22, dictio. Maxime cum in iis quee ad consilium num. 7. Et ratio est, quia sacerdos excom- pertinent, et a scientia, seu industria per- municatus suspensus est munere etiam bap- sonre pendent, possit in eo articulo consuli tizandi. Et ideo non licet illi usurpare boc sacerdos excommunicatus extra sacramen- ministerium, nisi quando ex inopia alterius S9-S D!SI>. XI. DE EVCOMMUN!C\TIONE M.VJORT, UT PRIVAT ADMINISTRATIONE, ETC. oonfferentis proximus est in necessitale; in Secus vero est, quando ligatus est excommu- illo autera articulo non est talis ihopia, cum nicatione, quia tunc ipse non potest sese in- posMt illnd sacramentum a laico conferri. gerere licite, non interveniente necessitate, 13. Objectio. — Vide Scotum in 4, dist. 5, et penuria alterius ministri sufficienlis; et guaPSt. 2; Victoriam, in Sum. 4, materia de ideo tunc nec praeferri debet nec polest. Baptism., quwst. 26. — Dices : sacerdos ex vi excommunicationis solum est separatus, Liceatne in extrema necessitate pcenitent ne ut minister ex officio baplizet; in illo ab hxretico recipere. autem necessitatis articulo non baptizat hoc modo; nec potest licite, quia non est neces- U. Quorumdam sententia. — Solutio. — sarium ad salutem proximi, et solum quod Solet autem ab aliquibus assertio posita limi- necessarium est, illi conceditur, cum solum tari, nisi excommunicatus haereticus sit; tunc ad subveniendum necessitati hoc pennittatur; enim aiunt non licere in extrema necessitate ergo ex vi censurae non est prohibitus hoc ab eo recipere peenitenliee sacramentum; et modo minislrare. Aliunde vero concurrente a fortiori ei non esse licitum illud ministrare. sacerdote et laico in eodem genere ministe- Ita tenuit Glossa, in c. Praeter hoc. § Ad hoc, rii sacranientalis, semper est preeferendus verb. Per manus, dist. 32; et Abbas, in cap. sacerdos; ergo in illo arliculo Iicet sacerdos Non est, de Sponsalib., num. 9. Quamsenlen- sit excommunicatus, preeferendus est laico, tiam esse communiler probatam a Jurisperi- et consequenter in nostro casu sacerdos pa- tis, et veram quoad hunc articulum dixit roemre praeferendus est non parocho. Res- Navarr.,inManuaIi, cap. 26, num. 26; Castr., pondetur, oppositum posse hoc argumento lib. 2 de Just. heeretic. punit., cap. 23 et 24; concludi, quia per excommunicationein ar- Soto, et Cano supra, quoad hoc dubii sunt, centur omnes fideles ab activa administra- et Solo videtur sentire, deesse tunc jurisdic- tione sacramentorum, quacumque ralione tionem , quia ejus fundamentum est fides. possit eis competere, quia simpliciter privan- Nihilominus dicendum est, quantum attinet tur usu aclivo, et passivo sacramentorum, ad vim censurae,limilationem non esse neces- argum. cap. ult. cle Cler. excom. ministrante, sariam; nam ex viexcommunicationis, quam- etciip. pcnult., de Sent. excomm.Quo fit, ut vis ob peccatum heeresis contracta sit, non graviter peccet excommunicatus Iaicus priva- prohibetur quis ministrare hoc sacramentum lim baptizando parvulum agentem animam, pcenitentiae in illo arliculo, ut manifeste con- quando adest alius non excommunicatus, qui vincunt verba Concilii Tridentini, quae supra possit et velit baptismum ministrare. Et ea- adduximus. At vero, quamvis ipse excom- dem ratione exislimo graviter peccare ex- municatus heereticus ex vi censurae non ar- communicatos conlrahenles sacramentum ceatur, ex vi tamen haeresis, quamdiu in illa maiiinionii, non solum quia recipiunt, sed permanet, prohibitus est ne minislret , quia eliam quia ipsi sunt proprii ministri illius est prave dispositus et indignus ad ministran- sacrainenti quoad substanliam ejus. Igitur dum. Et in hoc sensu intelligo dictum S. sacerdos ex vi excommunicationis separalus Thom., 3 part., quaest. 82, art. 7, ad 2, ait est eliam a privata collalione baplismi, per enim, solum baptismum licite dari ab fisere- se loquendo. Ac propterea non potest licile ticis in articulo necessitatis; non vera aliud usurpare illud minislerium, nisi quaudo ne- sacramentum. Est enim id verum de heeretico cessarium est; non est autem necessarium permanente in haeresi; et posset idem dici quandbeumque alius adesl. Quod vero sacer- de quolibet excommunicato vel peccatore dos dcbeat prseferri laico, verum est quando persistente in sua contumacia et peccato; sacerdbs alioqui non est impeditus, vel ipse nihilominus tamen, si is qui fuit ob haeresim potest licile tale ministerium usurpare, quod excommunicatus, aut declaratus, interius videre licet in pravo sacerdote non excom- convertalur ad fidem, et ad poenitenliam, et municato; ille enim pracferri debet laicojusto, anlequam possit per absolutionem a censura quia absolule non est prohibitus ministrare, Ecclesiae reconciliari occurrat illi necessitas vel quia polest sese disponere per contritio- absolvendi aliquem sacramentaliter ex prae- nein, vel quia fortasse ad illum modum mini- dicio articulo, non peccabiteum absolvendo, strandi non est tam necessaria illa disposilio, quia est coram Deo dispositus ad sacramen- ut sentitD. Thom.,3 part., queest. 64, art. 6, tum ministrandum, et per Ecclesiam non ad 3, et nos iulius tom. 3, disp. 16; sect. 4. prohibetur per censuram in illo arliculo, ut SEGT. ?. AN EXCOMMtT!!N£.*ffiUS VlTANDrS PFCCFT SACKAMFNTA, FTC. 295 ostensum est; neque ostendi polest aliqua consortium illud . \tl communicatio cnm aiia prohibitio humana aut divina, per se haeretico, scandalum ipsi indigonti, vel ' s loquendo; secludimusenimscandalum, e( ;dia, esse possitinductionis ad errorem ; tuii quas sunt per accidens; ergo tale ministerium non liceret ab illo suscipere sacramenlum; lieitum illi est in eo articulo. flla tamen occasio extrinseca est et per ; eoi- 45. Constitutusin extremanecessitate licite dens. Quae omnia confirmanlur a simili de petit absolutionem ab hseretico ministro* — baptismo; est enim certum, in neressilate Ex quo fit, ut poenilens conslitutus in ea ne- licilum esse baptismum ab ha^relico susoi- cessitate licite petat absolutionem a tali mi- pere, quando non est alius, qui ministret, ut nistro haeretico, quia non ten tur illum vitare docet Auguslin., lib. I de B.intism., cap. 2, et tuno, ul ostensuni esl ; et alioqui peti t ab illo habetur in cap. Si quem forte, 2i, quaest. -1; aclutn, quem ille praestare potest, et valide, etexUrbanoII in epist. quadam idem nef t quia retinet jurisdictionem, et licite, si velit, Gralianus post cap. Praeter, § Ad hoc, d. -'52; quia potest ad fidem et poenitenliam con- quod intelligendum est per se, et sec! vcrti. Et hoec est communis sentenlia, quam periculo inductionis in errorem ; ergo i lenet P.dudan. in i, dist. 25, qua3St. I, licet merilo dicitur de sacramenio poonitci dist. 17, quaest. 3, videalur dubius. Duran- Patet consequentia ex dictis, quia est aeq dus, dist. 19, quaest. 2; Major, queest. 1; Ca- necessitas, proportione servata seu res; preolus, ad argum. contra 3 conclus.; Syl- adultorum, ut supra declaratum est. Tan ' m vest., verb. Confessio, 3, quaest. 2, Confessor, declaratur, quia, si haereticus non sit decia- 1, qiuest. 20, et Confessor, 3, quaest. 9; Ar- ratus per sententiam, non tenemur illum vi- miila, verb. Absolutio, § 12; Victoria, in tare ratione censurae, juxta Exlravagant. Ad Summa i, num. 328; Cano, Relect.de poenit., evitanda, neque ipse amittit jurisdictionem part. 5; Ruardus, art. 3 contra Lutherum.; ratione solius heeresis, quia jurisdiclio r.on Navarr., c. 27, num.272. Nec luereticusprop- fundatur in fide, neque illam ex necessilate ter hicresim, ut sic, amillit jurisdictionem ? praerequirit; ergo, per se loquendo, licitum non enim fundatur in fide, alias propter hae- ab illo absolutionem obtinere, sicut tofenkis m mentalem amitleretur, quod est absur- dicemus de aliis excommunicatis non, vitan- dum, de quo Iatius in maleria de fide; neque dis; ergo idem nunc est de baeretico eliam propter excommunicationem, quia non habet declaralo; nam quoad crimen haeresis, vel in illo specialem effeclum, neque jura de hoc periculum etiam inductionis, aequalis est; de- aliquid speciale disponunt, ut p;.tet ex Tri- claratio vero censurae non obstat, quia in ne- denlino, supra, et ex omnibus decretis, in cessitatis articulo pia mater Ecclesia juris«. quibus lit illa exceptio de articulo mortis. tionem non aufert, ut Concilium Tridentinum Neque etiam obstabit, quod poenilens limeat, dixit, non introducens jus novum, ut Navarr. vel moraliter certo sciat talem haereticum non pulavit in Summa, cap. 27, num. 272, sed fore convertendum, nec digne adminislratu- declaransanliquum, ut verba ejus, quee supra rum Siicramentum; satis enim illi est, quod expendimus, manifesle declarant. Sicque po- rite admiuistret, et quod digne possit admi- test intelligi quod Ambrosius ait, lib. I de nistrare, si velit ; nam quod id facturus non Pcenit., cap. 2 et 3, et refertur in c. Verbum, sit, ei non imputatur, qui rem petit de se et cap. Polest fieri, de Pcenit., d. 1, haereticos honestani, ad quam petendam a quolibet jus non habere potestatem bgandi et solvendi; habet ob arliculum necessi-talis; ideoque non loquitur enim per se et extra articulum ne- inducit alterum ad malum, sed ejus malitiam cessiiatis. Posset etiam intelligi de bsere-tico, permiuit, eaque in bonum suum juste ulilur. quatenus haereticus est, nam extra Eeeleai Neque oportet considerare, an ille haereticus nulla est jurisdictio, et ideo haereticus, qui paraius sit ad sacramentum ministrandum, extra Ecclesiam est, illam habere nou potest, necne, prout distinxit AngeL, Confessio, 1, nisi quatenus a vera Ecclesia ei aliquando n. 2, quia extrema necessiiiis dat jus petendi permiltitur propter bonum fidelium. oiiam a non parato id, quod per se licile facere potest.Imononsolumdatjus,sedeliamobligat, In extrema necessitate licere exconununic, to per se loquendo, propler articulum necessita- Eucharistiam ministrare, ct indigenti reci- tis divini praecepti, eteeternae salutis propria^. pere. 46. Limitalur resolutio data. — Ambrosii locus exponitur. — Soluin caveri debet, ne 47. Addo vero ulterius, id quod difficilius 296 DISP. XI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ADMINISTRATIONE, ETC. est, etiam posse hujusmodi excommunicatum debuit. Si ergo increpare debuit, male egisset tninistrare sacramentum Edchafistiae homini de illius manu communicando. Deinde addi- existenti in extrema necessitate, quando non tur cap. Subdiaconus, § Sed illud Augustini, est alius, qui ministret; hoc significat Navar., cum GIoss. ibi, 24, quaest. 1 . Denique adduci- in Summ., cap. 22, num. 4. Sic enim ait : tur ratio, quia Ecclesia simpliciter prohibet Peccat qui suscipit aliquod sacramcntum a excommunicatum ministrare sacramenta, et sacerdote excommunicato interdicto, et ab ejus non excipit hunc casum ; ergo neque nos ex- administratione suspenso, et denunciato pro ciperedebemus, quia sacramenla, quce Eccle- tali , vel a notorio concubinario, excepto bap- sia excipi voluit, scilicet, baplismum et tismo et communione tempore necessitatis; pcenitentiam, ipsa expressit. quae exceptio videtur cadere in totam asser- 20. Prsedicta opinio impugnatur, responde- tionem prsecedentem et singula ejusmembra. turque ad factum Hermenigildi. — Ad pri- Ralio autem est, quia etiam hoc sacramentum mum caput respondetur primo, non laudari est suo modo sacramentum necessitalis juxta Hermenigildum, eo quod cum excommunicato illud : Nisi manducaveritis carnem Filii homi- communicare noluerit, scd quia heerelico no- nis, etc. Propter quee multi putantetiam hoc luerit consentire, quod longe diversum est, sacramentum esse necessarium necessitate quanquam in eadem persona hseresis et ex- medii, et ut minimum est certum esse neces- communicatioconjungantur. Unde,licet dare- sarium necessitate prsecepti divini juris, de mus ab haeretico nunquam licere Eucharis- quo probabilius est obligare semper pro arti- tiam accipere, inde non liceret inferre iti culo mortis; ergo urget tunc necessitas im- universum idem esse de excommunioato, plendi divinum jus, quod, per se loquendo ac sicut de sacramento poenitentiae multos sen- cceteris paribus, preeferendum est humano. tire paulo antea dicebamus. Addo vero ulte- Dici vero potest hoc jus obligare eum, qui rius neque de haeretico posse id generatim communicaturus est, ad recipiendum, non colligi ex illo textu, quia Hermenigildus re- ministrum ad dandum; et ideo ipsum mini- cusavit sumere Eucharistiam ab hseretico, Strum non excusari a preecepto Ecclesiastico, non solum ne ex manu pessimi ministri quo prohibitus est ministrare. sacramentum acciperet, verum etiam ne patri 18. Propter hoc addo hanc necessitatem a in Ariana haeresi consenlire videretur; nam nobis considerari, non ut per se sufficientem, in signum hujus consensionis et reconciliatio- Sed ut adjuvantem; est enim etiam alia, nimi- nis illa communio ad illum mittebatur, ut rum, spiritualis indigentia hominis in eo ar- patet ex illis verbis : Perfidus pater Arianum ticulo constituti; nam licet respectu hujus Episcopum misit, ut de ejus manu sacrilegx sacramenti illa necessilas non sit extrema, consecrationis communionem perciperet, atque est tamen gravissima, tum propter fructum per hoc ad patris gratiam redire mereretur. et juvamen illius sacramenti valde necessa- Erat autem extra gratiam patris solum quia rium pro illo articulo; tum etiam quia inter- cum illo non consenliebat in haeresi; ergo dum accidere potest, ut quis recipiatper illud petebatur ille actus, ut signum consensionis sacramentum primam gratiam, quam antea in errorem paternum. Unde subdit Grego- nonhabebat; ergo nonest verisimile Ecclesiee rius : Sed vir Deo deditus, Ariano Episcopo prohibitionem cum tanto rigore obligare. Et exprobravit, ut debuit; ejusque ase perfidiam confirmatur; nam, si proximus non solum dignisincrepationibusrepulit.Gonabalarergo extreme, sed etiam graviter indigeat corpo- illum in suam perfidiam traducere. Addo rali cibo, licitum est ab excommunicato illum prseterea ibi non fuisse oblalam Hermenigildo accipere, et excommunicato licet illum dare. Eucharistiam ab hseretico tanquam viaticum Et similiter, si indiget consilio, vel alio quo- seu ut necessariam in articulo mortis, quia cumque beneficio; ergo idem erit si indigel tunc non supponebatur Hermenigildus in illo adeo graviter et extreme Eucharistiae pane. articulo conslitutus. Solumergo fuit illi oblata Atque hanc sententiam tenui etiam in 3 tom. Eucharislia, ut in Paschate communicaret; 19. Opinio eorum qui contrarium tenent. — nos autem nunc non dicimus propter solam Sed objicitur cap. ultim., 24, queest. 1, quod necessitatem communicandi in Paschate et continet faclum Hermenigildi, qui mori potius implendi Ecclesiasticum praBceptum , posse voluit quam ab Ariano Episcopo Eucharistiam sumi Eucharistiam ab excommunicato, sed ob sumere. Additque Gregor. : Sed vir Deo dedi- necessilatem arliculi mortis. Igitur ex vi illius tust Aricmo Episcopo venienti exprobravit, ut exempli nihil probatur. Regulariter aulem T. I. AN EXCOMMONICATOS VITANDUS PECCET SACRAMENTA, ETC 297 loquendo, verum est, in ministro hseretico introducta est, sed ab Augustino primnra niajus esse periculum scandali et indecentia?, facta est, de ha?retico, non tam censuram, et ideo magis esse cavendam communicatio- quani ha?resim ejus considerando; inde vero nem cum illo, quam cum aliis excommunica- a Doctoribus extensa et intellecta est de quo- f is. quod procedit, etiamsi talis ha?reticus non libet excommunicato. Exceptio etiam de pce- sit denunciatus aut declaratus; nihilominus nitentia in nullo jure proprie rcperitur; nam tamen hoc non est per se malum, si illa in- Concilium Tridentin., ex quofortiusprobatur, commoda, qua? extrinseca sunt, vitentur. non condidit circa hoc novum jus, ut supra 21. Secundo argumento ex Gratiano res- dicebam, sed explicavit antiquum, quod ma- pondetur. — Ad secundum tcslimonium, pra?- gis erat usu receptnm, quam in ullo canone terquamquodilla verbasunttantumGratiani, expressum. Neque Concilium constituit hanc sunt ita generalia , ut etiam sacramentum exceptionem ex parte ipsius ministri, scd pcenitentia? comprehendant; et ideo aliquo ex parte ipsius pcenitentis, qui in necessi- modo exponi debent, quo pcenitentia excipia- tate potest a quolibet absolvi. Est autem in tur, et eodem poterit Eueharistia excipi. jure constituta haec regula, cap. Quod in te, Intelligenda ergo sunt, quando sine sufficiente de Poenitent. et remiss., in illo verbo : Per necessilate et ratione talia sacramenta ab ex- quod poenitentiam morientibus non negamus, communicato recipiuntur. Dices : ergo nulla viaticum etiam, quod vere pcenitentibus exhi- est differentia inter ha?c sacramenta et bap- betur, intelligi volumus, ut nec ipsum poeni- tismum, cum tamen ha?c ibi declaratur a tentibus denegetur ; ubi Glossa, verbo Conce- Gratiano, ut ab Augustino tradita. Respon- dimus, advertit ha?c tria sacramenta semper detur ex parte ministrantis est diffcrentia excipi in quolibet interdicto, scilicet, bap- paulo antea constituta, explicando quemdam tisma parvulorum, et pcenitentiam morien- locum D. Thom.,quodbaplismus potest inter- tiurn, in quo viaticum intelligitur, prout hic dum ministrari privatim ab hseretico manente patet; ergo idem dicendum est de qualibet in haeresi, sine novo peccato, non vero alia ceusura, et de verbis Concilii Tridentini. Ac sacramenta. Ex parte vero recipientis potest propterea eliamincap. penultimo, deSenlent. constifn hoec differentia, quod ad baptismum excomm. , dicitur, tempore interdicti non recipiendum ab infideli , vel haeretico, non negari corpus Domini decedentibus in pceni- oportet expectare extremam necessitatem , tentia. Est ergo ha?c sententia valde consen- autarticulum mortis, sed proptersolam penu- tanea juri, et rationi, et saluti animarum riam dignioris ministri posset suscipi, pra?- magis favorabilis. sertim si non esset proxima spes illius; in 23. Liceatne excommunicato in aliquo casu aliis autem sacramentis, pra?sertim non ita ob proximi necessitatem illi sacramenta alia necessariis, non est extendenda ha?c facultas ministrare. — De aliis autem sacramentis extra necessitatem articuli vel periculi mortis; facilior est resolutio, quantum ad hoc caput nam in pra?senti inter ha?c duo non disiingui- spectat, nam, per se loquendo, illa saera- mus, juxta superius dicta in materia de Poeni- menta non sunt ita necessaria, et ideo vix aut tentia, et notat Navarrus, in Manuali, c. 27, nunquam potest accidere casus, in quo ob num. 272, ex cap. Eos qui, deSent. excom., necessitatem suscipientis licitum sit excom- in 6. municato vitando illa ministrare. Nam iu pri- 22. Rationi dictx sententix fit satis. — Ad mis extrema unctio neque est per se medium rationem respondetur primo, illam prohibi- necessarium, neque constat esse jure diviuo tionem generalem ministrandi sacramenta pra?ceplam, semperquesupponit pcenitentiam non aliter contineri in excommunicatione, et absolutionem a peccatis; et ideo, per se quam prohibitionem ministrandiin aliisrebus loquendo, non conceditur interveniente cen- sacris vel prnphanis, et tamen non obstante sura in articulo mortis. Unde in dicto c. Quod ea generalitate, ponuntur a Doctoribus illae in te, de Pcenit. et remiss., dicitur, tempore exceptiones generales contenta? in illo versi- interdicti generalis non esse dandam extre- culo: Utile, lex, humile, res ignorata, necessc, mam unctionem; ergo nec dari potest, per se et prima ac ultima ad nos-pertinent; quanta loquendo, a ministro excommunicato. Solum vero debeat esse illa necessitas, prudentum el polest accidere casus, in quo infirmus sit in- Doctorum arbitrio relictum est. Unde, si res capax alterius sacraraenti, ut si nullum dedit attente considerelur, etiam exceptio de bap- coufessionis signum et omni sensu ac motu lismo non est facta proprio jure, quo censura privatus est, ideoqde nequeabsolvi, nec com- 298 disp. xi. m mmmomjmom majori, m privat administratione, etc. municari potest, tuncque dubitari potest, an seu clericorum, et non esse nisi unum Episco- sarerdos oxcommunicalus possit tale saera- mentum ministrnre. Et quamvis Doctorrs fre- quentor hoc non trnclent, tamcn ex genernli- bus principiis positis videtur concludendum, in eo casu id licere, quia moraliter loquendo, excommunicatum. Qui casus et sin sunt rarissimi, el ideo in specie a Doetoribus nontr.-iclatur, el principia posita suiTiciunt, ut juxta necessilalem oceurrentein possit quis prudentcr judieare, an sit talis, ut ad excu- snndum sufficint. Non enim dubito, quin et secundum ea, quae frequentins accidunt, fieri potesl, ut aetorna salus illius hominis hnjusmodi esse possit, cum bonurn comn ne pendeatex receptione illius sacramenti, quia praeferendum sit privato. fortasse erat tantum altritus, et per illud sa- cranienlum fiet ex attrito conlrilus; ergo jam tunc revocatur ille casus ad nrticulum abso- lulos necessitatis moralis. Imo reduci potest ad necessitatern pcenitentiaa, ut saltem per- SECTIO II. Ulrum sacrampnta illicite ab excornmnnicato mimstrala valida sint et effectum habeant. 1. Regula generalis. — In hac qmoslione fere nulla est difficullas nisi io sacrameuto poenitentiae, ut in simili diximus superius, 24. Ordo vero et matrimonium vix possunt quando excommuuicatio est ex parte susci- in quaestionem. venire. Quanquam de matri- pientis effectum. Sit ergo hsec generalis re- monio excogitnri possit casus, in quo mor-i- gula : omnia sacramenta, pra-ler poenilentinm, liter necessarium sit, vel ad spiritualem sa- ab excommunicalo collata, servato Ecclesias- fecte habeatur in voto, cum non possit in re ipsa suscipi. Et quoad h;ec omnia eadem ralio est de sacramento confirmalionis. tico ritu, ila ut nullus alius intercedat di tus nisi censura ipsius ministri, rata suu valida, et per se loquendo conferunt i effectum proprium, nisi aliunde inlercedat obex ex parte recipientium. Haac assertio est certa juxta principia fidei, quae de sacramen- tis ioa genore, in 3 tomo tradidimus, disp. 14, sect. 4. Ratio vero est, quia nec sacrai i- tum, nec efiectus ejus potest, vel pro lutcm hominis morientis, vel ad magnum commodum temporale filiorum, ut in arli- culo mortis uxorem. ducat, quam usque ad illum in concubinam habuerat, et quod nul- lus alius adsit sacerdos nisi e\communica- tus, qui interesso possil; in quo casu, quan- tum est ex parte ce:isur;e, non dubito, quin licite possit hujusmodi sacerdos adesse l;:!i niatrimonio, tum quia necessitas est moraliber gravisskna, et ita habet locum illa particula iniquitatem niinistri, vel propter Ecclesiae necesse; tum etiam quin ille sacerdos tunc prohibitionem impediri, si applicatur debita rever;. non minislrnt sncramenlum, sed solum materia et forma, cum dehitn inlenlione circa adest. ut testis qualificatus jure Ecclesiastico subjectum capax; illis enim tribus sncramen- neeessarius ad valorem talis contractus, et lum perfieilur ex institulione Christi, ut Con- consequenter ad substantiam sacramenli. Et ciiium Florentinum dixit. Pneterea declaratur ideo per se non videtur iila communicatio breviter discurrendo per singula. adeo gravis, quin propter talem necessitatem 2. Et quidem de bnpfismo, eonfirmati) e liceat. el Eucharistia, id est certum ex iis qute . 1- duximus 3 tomo, disputat. 23, se t. 1, et An propter necessitatem tertix personx aut disput. 36, sect. 3, ac disput. Gl, sect. 3, ct boni communis possit excommunicatus sa- disput. 77, sect. 2. Ex quibus etiam coBBtat, cramentum ministrare. idein dicendum esse de Missaesncrifieio obi. o ab excommunicalo; est eniin verum ac vali- 25. Ultimo ex principiis positis facile expe- dum, quia endetu est ralio de illo et do s.:era- diri polest aliud membrum supia positum, nienloi, quod jurisdictionern non requirit, . d an propler necessitatem aliorum seu tertia3 ex sola polestute ordinis pondet; nam ila persona? possit interdum excommunicatus etiarn se habel sacrificium, quatenus a saoer- ministrare sacramentum. Quae dubitatio vix dote in Christi persona offertur, el ideo et habere potest locum nisi in sacramento Ordi- validum est et de se effienx,, quia malitia mi- nis vel malrimonii, quia hasc duo lantum nistri non impedit effeclum, quem opus ipsum ordinantur ad bonum commune et aliorurn. habet ex institulione Christi. An vero inipe- El de matrimonio jam salis dietum. est; de diat ccnsura minislri peculiarem effecium, Ordine vero accidere posset in aliqua provin- quem potest haberc sacrificium quoad sub- cia esse magnam necessitatem sacerdolum stantiam ejus, vel quoad oralioneset ciereino- SECT. II. A-N 9*CR.*MENTA AB EXCO UCATO DATA \VT)k. 299 nins, qrm m i!l i fuint, qunlenus in persona d-ceptus est non distinguens inter vnlor Ecelesiffl offerunlur, paulo inferius dicam. sacramenti et effe-tum ejns; Theologi onim, Praterea de sacramento mntrimonii id supra quos citat, loquuntur de effectu. non de va- ostendjmns ex cap. Signifieasti, de Eo qui lore sacramenti, neque in D. Thoma, Sbto, duxit, etc, nam ex illohabemusmatrimonium aut aliis Thonu.lis aliud reperielur ScotQS inter exoommunicatos validum esse, cum autem, quem cilat, qnamvis in definirione tamen ipsi sint quasi proprii ministri illins illius sacramenti ponat, quod sit, unctio sacramenti quoad substantiam ejus; sacerdos hominis infirmi poenitentis, etc, tamen expli- autem ex institutione Christi non erat neces- cans illam ultimam particulam ait, Additur sarius. Nunc autem ex institutione Concilii pxnitentis, quia nullus est capax istius sa- Trident. requiritur, non vero ut minisler, sed cramenti digne , nisi sit in gratia; u!u illa ut testis specialis, seu quaedam circumstantia particula, Digne, satis declarat illum loqui vel solemnitas ad valorem contractus neces- de sncramento quoad effectum gratue. Itauue saria. De tali ergo sacerdote dubitari posset, an, si exoommunicatus sit, censura annullet actum ejusquoad vim ferendi tes!imouium,et consequenter reddat nullum tale sacramen- tum. Mihi vero pro certo est, non annullare, quia ille non cst actus jurisdictionis proprius, de quo plura inferius. Deinde de sacramento Ordinis et exlremte unclionis eadem omnino ratio est, quee de sacramento confirmationis, et illa quse superin.s adduximus pro sncra- menlo Ordinis ab excommunicato suscepto, magis directe id probant de collato ab excom- municato, et de utroque idmagis constabitex solulione sequentium difficultatum. An sacramentum extremae unctionis ab ex- communicato collatum validum sit. 3. Quorumdam opinio. — Improbatur. — Vera resolutio. — Tres enim occurrunt circa tria sacramenta. Prima est circa sacramen- tum extremse unclionis. De quo nullus Catholicus negat esse validum clatum ab ex- communicalo, si a recipiente digne susci- piatur, quia uon requirit jurisdictionem in ministro, sed solum quod sit sacerdos; ille autem polest omnia substantialia, et ne- cessnria applicare, etiamsi excommunicatus sit. Quia vero, per se loquendo, graviter peccat is, qui ab exc immunicato tale sacra- mentum suscipit, ideo dicunt aliqui hoc sacramentum nullum esse, quoties a ministro excommunicato suscipitur, sine sufficiente excusatione ex parle suseipientis, qui coa- sequenter idem. dicur.t de excommunicato vjscipiente tale sacramentum absque excusa- tione. Ita tenet Ugolin. , tab. 1 de Cens. , cap. 13, § 16, num. 13. Crjus fundnmentum est, quia, ut hoc sacramentum valeat, ne- cesse est, ut qui illud suscipit , contritus et n sit, quam dicit esse communem )ctrinam Theologorum in 4, dist. 23. Sed gratia illud fundamentum falsum est; obex enim peccati ex parle suscipientis posilus nun- quam estcontra substanliam sacramenti, nisi ubi dispositio pcenitentis per contritionem est pars ipsius sacramenli; quod est verum in sacramento pcenitentias, non vero extremae unctionis, ut supra suo loco latius declaravi. Est ergo validum hoc sacramentum datum, et receptum ab excommunicato, s\ve recipiens peccet, sive non. Solum est differentia, quia si recipiens non peccnt mortaliter, et alioqui est dispositus, recipit cum sacramento effec- tum; si vero peccat, licet sncramentum vali- dum sit, non habet tunc effectum. Probabile autem est, ablato postea obice, effectum recu- perari, ut in superioribus eliam diximus. Exponuntur decreta, quse probare videniur sacramentum Ordinis ab excommunicato collatum, esse irritum. i. Circa sacramentum Ordinis nonnulla Pontificum decreta difficultatem faciunt, quae ssepe ita loquuntur, ut ordinationes ab ex- communicatis , seu hsereticis factas, irritas vocent, aut dicant non esse consecrntiones. Sic Gregor., lib. 3, epist. 10, agens d'e ordi- natione ab excommunicato fncta : Consecra- tionem, inquit, dicere nullo'modo possumus, quoe ab excomminiicatis est hominibus cele- brata. Et habetur in cap. 1,9, queest. i,eti. cap. 3, citatur Damasus Pnpa dicens, reite- randum esse, quod sic coWatum est; et alia si- milia in illa quaestione continentur, etGlossr' ibi alia referunt. Verunitamen certa res est, Episcopum excommunicatum verum confi- cere sacramentum, si alioqui substnntialei. formam Ecclesia3 servet, propter rntionem superius factam. Unde etiam est cerfum, per {alem ordinationem imprimi characterem , quia hic effectus impediri non potest, si sa- cramentum rite administretur. Ex quo etian: 300 DISP. XI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ADMINISTRATIONE, ETC. fit, ut tale sacramentum iterari non possit. Quae omnia conslant ex generali doctrina de sacramentis, et ex decrelis statim citandis. Duo igitur modi sunt interpretandi illas locu- tiones canonum, et juxta exigentiam loci alter illorum accommodandus erit: prior est, ut sit sermo de ordinatione, vel consecratione non admittitur ad gradum, et cxecutionem Ordinum, juxta cap. 4 et 5, 9, quacst. 1, et alia,-quae referuntur, 1, quaest. 7, quae praece- dente disputatione adduximus, agendo de ex- communicato suscipiente Ordines. Ubi etiam expendimus (quod in hujusmodi decretis considerare necesse est) hujusmodi sic ordi- illegitime facta, non solum ob censuram, vel natos, quamvis in principio non admittantur, excommunicationem minislri, sed eliarn quia postea peracta poenitentia, et sufficienter vita non servavit substantialem formam, eo quod emendata,admittiad usum suorum Ordinum, esset haereticus aut ignarus. Alter modus est ut tales ordinationes dicantur irritee quoad execulionem, seu usum Ordinis, vel (quod idem est) quoad acceptationem Ecclesiae, quse non admittit sic ordinatos in gradum; et ordinem ministrorum. sine nova ordinatione. Et ex VII Synodo, act. 1, et refertur in cap. Convenientibus, 1, quaest. 7, constat aliquando recipi ab Ecclesia ordinatos ab haereticis in Ordine suo ob aliquas justas causas; ergo supponit illam esse veram ordinationem, sus.pensionem au- 5. Ugolini expositio ad Gregorii locum re- tem, vel irregularitatem ab Ecclesia imponi, jicitur. — Vera expositio. — Priori modo aliquando vero remitti, vel non imponi, exponit Ugolinus, dict. § 16, num. 5, verba propter justam causam. Gregorii superius citata. Fundatur autem 6. Exponitur locus Damasi. — Quocirca prsecipue in illa particula, Illicite celebrata; in hujusmodi decretis etiam est altente con- adverbium tamen illud, Illicite, in quo prae- siderandum, non dicere, hujusmodi sic ordi- cipuam vim constituit, non est apuct Grego- rium in originali, neque apud Gratianu" dict. cap. 1, in quo verba Gregorii rei„ -, sed habentur in cap. 2, quod est Paleae, et coincidit cum sententia Damasi citata. Et natos non habere Ordines, sed non habere Ordinis, vel clericatus honorem, ut patet ex Iunocentio Papa, epist. 22, et habelur cap. Ventum est, 1, quaest. 1, ubi ponderanda sunt illa verba, Neque ex iis aliquem in cleri- prseterea quamvis Gregorius loqueretur de catus honorem, vel exiguum subrogare; nam, ordinatione illicite ab excommunicato facta, quod ille exaggerare voluit per illam parti- non oporteret intelligi de illicita ex parte culam, Neque exiguwn, explicuit alio loco formae, id est, illegitime, seu irrite facta, Gregorius per illa verba, Nos consecrahonem quia nec verbum lllicite, in rigore hoc signi- dicere nullo modo possumus. Atque hoc satis ficat, neque oportet intelligere adverbium declarat factum Urbani II, quod refertur in illud addi ad distinguendam illam ordinatio- cap. Daibertum, 1, quaest. 7, ubi diaconum a nem ab alia, quee licite ab excommunicato ministro praeciso ordinatum , et prius non fit, sed solum ad explicandum ordinationem admissum, in suo Ordine postea admittit, di- hoc ipso quod ab excommunicato fit, illicite cens : Utilitatibus Ecclesix pro viribus in- fieri. Quanquam etiam poluisset verbum illud sudantem, ex integra Ecclesise necessitate addi ad excludendum omnem prtetextum ingruente diaconum constituimus; non qui- ignorantiae, vel aliam similem excusationem. dem iterum ordinando, ut Glossa ibi in- Item non oporteret addere, ab excommuni- tellexisse videtur; loquebatur enim ad catis, nam ordinatio illicita illo sensu, a absentem, quem ordinare non poterat ; sed quocumque detur, eritnulla. Sine dubio ergo dispensando in suspensione prius conlracta. Gregorius loquitur de ordinationibus rite Itaque illa expositio posterior necessario ad- factis, ut evidenter constabit legenti ipsam mittenda est; imo, ubicumque non constat, epistolam, quia non loquilur de ordinatio- vel ex verbis ipsis , vel ex anlecedenlibus nibus factis ab haereticis, aut in aliquibus et consequentibus, sermonem esse de ordi- locis remotis, ubi fingi possit ignorantia, sed natione aliunde habente substantialem defec- in medio Catholicae Ecclesiae contra jussio- tum, ita sunt exponenda decreta. Aliqurindo nem suam sub anathemate. Quapropter ne- vcro necessaria est prior exposilio, ut conslat cessario sunt exponendo illa verba posteriori ex verbis Damasi Papae adductis ex cap. 3, 9, modo. Unde qUod ait, Nullo modo consecra- (juaest. 1 , quod sumptum est ex epist. 4 Da- Honem. dicere possumus, non ideo dicit, quia masi Papae, ubi non agit de ordinatis ab persona non maneat in re ipsa ordinata, et excommunicatis, et ideo textus ille oihil ad eonsecrata, sed quia sic ordinalus,abEcclesia causam praesenlem facit; sed agit de Chorepi- SECT. II. AN SACBA1U 'H EXCOMMUNICATO DATA 3INT VAUDA. 301 scapis, et dicit ordinatos aB eis esse iterum ordinandos, quia illi Chorepiscopi tantum erant presbyteri coadjutores Episcoporum, qui propterea non poterant propria Episco- palia munera, ea prsesertim, quaa ex po- testate ordinisEpiscopalis pendent, exercere; quod late in tota illa epistola Damasus pro- sequitur scopo. sedab Episcopis dicuntur consecrati: subdit vero postea, id merito mutatum esse, quia non decebat digtlitatem Episcopalem,ut pro villis et oppidis Episcopi consecrarentur. Unde cum ait, ordinationes illas esse ite- randas, quee ab illis Chorepiscopis daDantur, intelligit de illis, qui suo tempore durabant, qui jam revera non consecrabantur in 7. Qui fuerint Chorepiscopi. — Objici vero Episcopos , quantum ex illa epistola licet potest c. 10, Concil. Antioch., ubi dicitur colligere. Chorepiscopos, ut Episcopos consecran so- litos per manus impositionem Episcoporum. Undein can.8,etChorepiscopi distinguuntura presbyteris, et simul vocantur vicarii Episco- porum. Propterquse loca Baronius, in tom. 3 Annalium, circa annum 357, satis post me- dium, ait Chorepiscopos , licet essent vicarii Episcoporum, fuisse Episcopos consecratos, potuisseque conferre Ordines sacros; Bellar- minus autem, 1 tomo, lib. 1 de Cleric, cap. 17, Num benedictiones seu consecrationes ab Ecclesia introductx, ab excommunicato factse, ratse sint. 9. Communis sententia. — Tertia diffi- cultas est circa matrimonium, non quidem quoad substantiam ejus, jam enim diximus huic nihil obstare quod parochus excom- municatus sit, sed quoad solemnem bene- duosordinesChorepiscoporum distinguit, qui dietionem, quee in templo dari solet con- omnes erant vicarii Episcoporum ; sed qui- jugatis, quod etiam queeri posset de solemni dam erant presbyteri tuntum, alii vero con- ritu baptismi, si ab excommunicato fiat. Et Secrati Episcopi, sicut nunc sunt annulares in universum de omnibus his sacramenta- Episcopi, qui seepe assumuntur a propriis libus, seu consecrationibus et benedictionibus E :scopis, ut coadjutores. Et de iis posterio- ab Ecclesia introductis, an factae ab excom- ribus ait loqui Concilium Antiochenum. Unde municato ratae sint, esto ipse excommuni- ibidem uicitur tales Chorepiscopos potuisse ordinare clericos usque ad subdiaconum, non vero diaconum, vel presbyterum, prseter ci- vitatis Episcopum. Alia vero translatio habet, praeter conscientiam Episcopi civitatis, quo siguificatur de ipsius licentia potuisse etiam hos Ordines dare, et consequenter illos fuisse veros Episcopos. De prioribus autem videtur loqui Concilium Neoccesariense, cap. 13, ubi dicitur Chorepiscopos fuisse introductos loco sepluaginta discipulorum, et eorum munus exercuisse; certum est autem septuaginta discipulos locum habuissesimplicium presby- catus peccet ea munera exercendo. In qua re generalis et communis sententia est, hrec omnia , quee jurisdictionem non requirunt. sed solum sacerdotalem , vel Episcopalem Ordinem, valida esse, si minister talem Ordi- nem habeat, et in reliquis debitum ritr.i.. servet, eliamsi excommunicotus sit; ita Syl- vester, verb. Consecratio, 2, in6, et Angelus, eodem verb. et num., etTabiena, num. 8. El ratio est, quia excommunicatio nihil aufert, quod sit de necessitate hujusmodi effectuum, vel actionum, etiamsi illas prohibeat ; quia non sunt actiones, qute a jurisdictione pen- terorum, et de iis etiam intelligitur Damasus deant, neque ex bonitate operantis, aut hc Papa. 8. Sed difficultas adhuc superest, quoniam Damasus adducens eumdem canonem Concilii Antiocheni videtur ex professo probare illos non fuisse veros Epis:opos," quia nec locus, ait, cum ordinatione concordat, nec ordinatio cum loco; quia ad villas tantum institue- nestate suee actionis; hac enim ratione supr ostendimus valida esse sacramenta collat ab excommunicato , quando jurisdictionei non requirunt. Propter quod sentenlia hse communis est, ut statim referam. 10. Occurrit vero dubium, ex differenl; inter hsec sacramentalia , el sacramenta . bantur pro quibus Episcopi fieri non debent. quod sacramenta sunt ex institutione Christi Undeetiamordinationesabilliscollatassigni- ex qua habent definitum ritum, et certum ficat fuisse nullas et iterandas. Sed si attente ministrum, qui non polest ab Ecclesia mutari, considerentur verba Damasi, potius dicit illos vel ita impediri, ut sacramentum factum non Chorep;scopos, dequibusConcilium Antioche- teneat, si caetera necessaria concurrant; sa- num, fuisse vere consecratos Episcopos ; et cramentalia vero sunt ex institutione Eccle- ad boc etiam ponderat, quod non ab Epi- siee , quae determinat miaistrum , et posset si 302 DISP. XI. DE EXG0MMUNJCATIQNE MAJORI, UT PRIVAT ADMINIPTRATIONE, ETC. vellet, apponcre hanc conditionem ut neces- fiunt, non habent hanc hahitudinem ad Eqclft- sariam ad substantiam talis actus, quia hoc siam, nimirum, ut nomine ejus, el quasi ab pendet ex inslitulione ejus. Respondeo, po- ea principaliter oranle fundantur. Et hfflC tttisse., tamen de facto non constare hoc fe- risse, neque in decretis esse aliqua verba quibus signifieelur tales actus esse irritos. Et ideo vera est sententia communis. Nihilomi- nus graviter peccatsncerdos excommunicatus exercendo hujusmodi aclus; aam, licet illa in rigore non sit collatio sacramenti, est ta- men communicalio quaedam in divinis, et in sint satis de ceeleris sacramentis, et de sacrificio. An sacramentum pcenitentix ab excommuni- cato collutum vcdidum sit. 12. Dubium occurrens resolvitur. — Con- clusio. — De sacramentopcenitentiae dicendum quodam sncro ministcrio solemni et publico; est, ab hujusmodi excommunicato collatum unde sine dubio est materia sufficiens gravis culpae. An vero sacramentalia sic facta ab excommunicato indigeant aliqua reconcilia- tione , vel quasi dispensatione, dicam se- quente disputatione. 11. Hic vero occurrit difficultas supra huc exlra casum extremae necessitatis ipsius pce- nitentis, de quo supra dictum est. non validum. Est communis, et cer.ta scnteatia, ut videre licet in iis, quae citat Covarr., cap. Alma, 1 part., § 6, nuin. 6; et Navarr., in Manuali, cap. 9, num. 8; et Medina., tract. 2 remissa de excommunicato sacrum faciente, de Gonfess., quaest. de Absolut. tributa a an vere offerat, et oret in persona Ecciesia?, curalo excomna. denunc, et quaest. de Absol. et sub ea ratione habeat effectum ministeriu ejus quoad impelrationem in persona Ecclc- siae; nam ex dicta resolutione videtur sequi habere effectum, nam si in aliis consecratio- nibus vel sacramentalibus excommunicatus operatur ut minister Eeelesiae, quamvis jnale faciat, ergo in orationibus etiam, et caeremo- niis Missa?. Atque ita sentit Gabriel, lect. 27 in canonem, qui ait, sacerdotem ex vi sua) ordinalionis esse ministrum Ecclesiae, cui prohiberi quidem potest ne illud munus exe- quatur, non tamen ila potest ab illo separari, ut, si illud facere tenlet, factum non leneat, quamvis male faciat. Nihilominus tamen op- positum censeo verius, quod tenet aperte trib. ab exconnn. manifest. ,percuss. clerici. llatio est, quia minister sacramenti pceni- tentise., si non habet jurisdictionem, non conficit sacramentum , ut constat ex cap. Omnis utriusque sexus, et ex decreto Goncilii Florent., et ex Trident., sess. 14, cap. 7, et ex supra diclis in 4 tom. Sed hujusinodi ex- communicatus privatus est omni gurisdic- tione. ut infra ex professo dicendum est, et sumitur ex cap. Ad probandum, de Sent. ct re judicala, et cap. Romana, de Offic. vic;i-\, ia 6 , et cap. Si is cui, de Ofhc. deleg., in G, et cap. Audivimus, 24, qusest. 1, et aliis similibus, qua3 licet loquantur in casibus pertinentibus ad jurisdiclionem fori conten- D. Thom., 3 part., qusest. 82, art. 7, ad 3, et Llosi, tamen non limiiantur ad illam, sed sup- frequentius Doctores in 4, dist. 13; praeser- lim Palud., quaest. 1 , art. 3; et Soto, qua?st. 1 , art. 8; et Scotus, quasst. 2, in princip o, ubi etiam Magister idem sentit, et Guillelmus Faris., tract. de Sacram. Ordinis. Funda- mentum est, quia quod aliquis oret in per- sona Ecclesiae, ab Ecclesia pendet, et non comi- iatur immutabiliier lpsum chai-.icterem sacer- dotalem; excommunicati autemsuntab ipsa Ecclesia prsecisi, et separati, ne nomine suo apud Deum intercedant; et ideo sub ea ra- tione ministerium eoruin non habet valo- ponunt excoinmunicatum privari simpliciter jurisdiclione.; nec est major ratio de una, quam de alia, el ita intelligunt ea jura auc- tores omnes, et in parliculari de hac juris- dictione sacramentali hoc indicatur in cap. Si celebrat, de Cleric. excomm. ministrante. 13. An pcenitens recipiens saoramentum ex ignorantia invincibili ab excommunicato sacramentum recipiat. — Est autem luec con- clusio extra controversiam, quando pcemtens novit sacerdotem esse sic excommunieatum, et nihilominus sciens et prudens ei eonfi- rem, nec efficaciam, ut latius dixi, 3 tom., telur ; imo lunc duplex. concurrit causa nulli- disput. 77, sect. 2, et quae cliximus dispu- tatis, altera ex defectu jurisdictiouis, allera t.atione pncced., sect. 4, hoc conlirmant. ex defectu noateriae essentialis, qualis est Igitur sacramenlalia ab excommunicato f.uta, inlegra confessio cuin sufficiente dolore; hanc dicuntur esse rata, quia iterari non debent enim habere non potest, qui actu, et volun- uxla institutionem ei usum Ecclesi;e; tamen tarie peccat mortabter in ipsa confessione; orationes, etsimilia, quae ab excommuuicalis quod \erum esse censeo, etiatn de illo, qui SECT. III. QDMI POENAM INCURRANT EXCOMMUNICATI MIBUSTRANTES , ETC. 303 ex ignoranlia hoe facit, quae a mortali culpa Palud.)non est jurisdictionis, sed ordinis ac- nonexcusat. Difficultas vero est, quando tus.Sed ex hoc ipso fundamento constat hanc .poenitens hoc facit ex ignorantia mvincibili sententiam falsara esse, nam concedere facul- ceusura? ipsius sacerdoiis; tuuc eniua jam tatem audiendi confessiones, non est actus nou intervenit defectus materiae, ut per se ordinis, sed jurisdictionis, tum quia etiam stat, neque etiam defectus jurisdictionis, non sacerdos interdum dat illam facultatem; nam licet excommunicatus alioqui, per se tum etiam quia illa potestas non est necessa- loquendo, illam non habeat, in illo tamen rio conjuncta cum Ordine; tum denique qnia casn videtur Ecclcsia illam supplere, tum aclus manat a potestate proportionata ; sed qnia supra BgeiJles de censuris in commnni per facultatem illam datur jurisdictio; ergo ratione diximus effectus censuras impe- manat , a potestate jurisdiclionis; excommu- diri interdum per ignorantiam, ut actus pu- nicatus autern non potest licile aut valide bliei bona fide facti valeant, argun.ento exercere actum jurisdictionis, neque etiam L. Barbarius, ff. de Offic. Pra?tor.; tum etiam polest conferre usum jurisdictionis quem non n m hnjusmodi casibus, reddit ignorantia habet;ergonon potest facultatem illam dare. probabilis excusatos, ut dicitur in cap. Apos- Imo eliam addo Episcopum excommunicatum tolicae, de Cler. excomm. minist. non posse tunc aliquem in confessorem ap- 4 4. Dubii resolutio. — Respondetur dis- prohare seu exponere, etiamsi illi jurisdic- tinctione hic opus esse : aut enim illa igno- tionema non conferat, quia illamet approbntio rantia procedit ex conmiuni et publica existi- est actus jurisdictionis, ac propterea nullus, matione,quaIiscontingeiepo!est,sihujusmodi juxta ea quee inferius de hac re dicentur. excommunicatus, denunciatus vel manifestus percussor clerici in uno loco, ad alinm remo- SECTIO 111. tissiraram recedat, et ibi recipiat benefieium, vel ad hoc ministerium exponatur publice. Quam pCKnam incmranf e^o™icati ministrantes U1 "u liU , , • , ... sacramenta, vel qui ab llhs recipnuit. Et in hoc casu concedo absolutionem ab illo bona fide susceptam validam esse, et Eccle- 4. Gencralis regula. — Regula generalis siam propter commune bonum illi conferre est, excommanicatum ministrantem ex officio jurisdictionem, ex illo generali principio ad- quodlibetsacramenlum, aut sacrificiu; ducto et snpra satis tractato; et in specie hoc celcbrant.em, ipso faclo irregularem effici. docuitUgolin., tab. 4, cap. 13, § 16, num. 12. enim hoc expressum in jure, es.c. Si quis, 4, At vero quando ignorantia procedit ex solo II, q. 3. Verba sunt: n hac irregularitate dispensare tur alii ad vitandum ipsum; supponitur ergo possit. — Ultimo potest circa hanc poenam utrumque teneri, licet magis excommunica- inquiri, quis possit in hac irregularitate dis- tum ipsum. Idemque habetur in mullis de- pensare. In quo breviter dicendum est, jure cretis, 11, quaest. 3. Ac deniqne in Extravag. communi solum Paparn posse dispensare, Ad evitanda, supra citata, cum gratia nulla juxta communem sententiam Canonistarum, fiat excommunicato, ut in ea dicitur, aliis fit, in cap. 1 de Sent. excomm., in 6, et in c. 1, ut non teneantur excommunicatum vilr.rc, de Sent. et re judicata, in 6. quam referunt nisi in duobus casibus, de quibus nunc agi- Navarrus in Sum., num. 245, et Ugolinus, mus; ergo heec prohibitio directe cadit non la'i. 1, cap. 14, § 1, num. 27. Sumilurque ex solum in talem excommunicatum, sed etiam eisdem juribus, ut notavit etiam Panormita- in alios. nus in cap. Clerici, de Cleric. excomm. mi- 27. Generalis regula proponitur. — An nistr., num. 2, ubi addilio Alexandri plura vero, et quando contingat excusatio ab hac notat, quaj nobis nunc non videntur necessa- culpa et obligatione, h?ec regula stattii po- ria. Solum oportet addere, hanc irregulari- test, quoties ipse excommunicatus non ex- tatem, sicut alias, si proveniat ex occulto cusatur, sed peccat ministrando sa ramen- delicto, posse per Episcopum tolli,exConcilii ' .m , alios etiam ab illo recipientss non Trident., sess. 24, cap. 6 de Reformat. Erit ,?\cusari; agimus enim de excommunicato autem delictum occultum, si excommunicati iiando; tunc autem maxime vitandus est. occulta sit, etiamsi celeb'ratio sit publica , ].iando ipse censuram violat ministrando. Et quia in ratione peccati occulta est, quod id" ;uoniam ha?c est causa adasipiata, a qua pen- erit, si e conlrario excommunicatio sit nota. ' jl hasc prohibilio, fieri videtur, ut etiam e celebratio autem occulla sit. Vide Navarrur: ^ntrario, quoties hic excommunicatus ita eop.- 27, num. 194, 241 et 255. Plura cire . icusatur, ut licile sacramentum ministret, ,9,2 DISP. XT. DE EXCOMMHNICATTONE MA.TORI, UT PRIVAT ADMINISTRATIONE, ETC alii etiam excusenlur ab illo recipiendo. prohibitione praecipue esl propter spiritualia. Quod verum esse opinor, quoties causa excu- Unde ipse concludit omnem communicatio- sationis est necessitas aliqua intrinseca, seu nem in divinis esse peccatum mortale. Est justa. Patet, quia si necessitas sit ipsius re- ergo hoc nsulto certius in hac administratione ipientis, illum primo excusat; si vero sit al lerius vel ejusdemmet excommunicati, etiam inde redundabit excusatio ad recipientem. Nam si licet exeommunicato dare sacramen- tum alteri propter necessitatem ejus, etiam licebit ab illo recipere proptcr ejus necessi- tatem, si ita interdum contingat, quod tamen raro eveniet. Loquor autem de necessitate intrinseca, et justa; nam si ipsemet excom- municatus vim inferat alteri, ut minislret, et propterea ille excusatur dando, alius non ex sacramentorum; nam inter ipsa spiritualia valde gravis materia est 29. Propter hanc receptionem sacramento- rum ab excommunicato solam minorem ex- communicationem incurri. — Secunda vero pars de pcena hujus delicti quoad excommu- nicationem minorem certa est; nam ha?c cen- sura propter omnem communicationem cum hujusmodi excommunicato incurritur, ut in- fra disputatione speciali de excommunica- tione minori dicemus. Quoad alleram vero cusabitur recipiendo, ut per se notum est. Si- partem exclusivam probatur, quia nulla militer quando excusalio est ex ignorantia vel naturali inadvertentia, non existimo eam sufficere ad excusandum alium in communi- cando cum illo, preesertim quoad perceptio- nem sacramentorum, quia haee obligatio di- recte est non solius exoommunicati, sed etiam aliorum. Unde non solum est propter vilan- major censura, nec lrregulantas lpso jure imposila est propter hujusmodi delictum, ut patet ex ipsis juribus et ex consensu omnium Doctorum. Verumtamen de majori censura excipiendi sunt casus, si qui sunt in jure expressi, ut videtur esse in cap. Significavit, de Sentent. excoinm., de quo infra suo loco dam participationem in peccato ejus, sed agemus. Et quando excommunicatio major propter directam, ac propriam prohibilio- fertur etiam in participantes, nam illa tunc nem; sed ignorantia unius, licet eum excuset, maxime ligabit eos, qui in sacramentorum non excusat alium respectu praecepti directe administralione participant; ut tamen hujus- illi impositi : ergo. Kt confirmalur, nam licet modi excomrnunicatio nunc valida sit, ser- inihi constet hujusmodi excommunicatum vanda est forma praescripta in c. Slatuimus, esse oblitum suee censurae, vel non esse abso- et cap. Constitutiones, et cap. Statutum, de lutum in re ipsa, quamvis ipse putet se esse Senlent. excomm., in 6. Hae aulem exceptio- absolutum, non possum pro illo offerre sacri- nes confirmant regulam generalem positam, ficium, vel alia Ecclesiae suffragia ; nam hoc ut exlra hos casus nulla censura major, quam mihi directe prohibetur, quidquid sit de excommunicatio minor, propter hoc delictum exislimatione allerius; ergo idem est quoad incurratur. receptionem sacramentorum a tali excommu- 30. Propter receptionem sacramentorum ab nicato. Quod intelligitur per se, et ex vi igno- excommunicato non incurri irregularitatem. rantiae; nam si inde oriatur occasio scandali — Pneterea de irregularitate idem fere dis- vitandi vel alia similis necessitas, jam revol- cursus fieri potest; nam omnia jura loquentia vimur ad aliud caput excusationis, quod est de irregularitate, quae contrahitur propter necessitas. violationem censurae per usum sacrameuto- 28. Recipere sacramentum ab excommuni- rum, semper loquuntur de usu aclivo ex offi- cato, per se loquendo, mortale est. — Jam vero quod materia hujus prohibitionis gravis sit, et ad mortale peccatum sufficiens, docet D. cio, ut palet in cap. 1, etcap.Is cui, de Sent- excomm., in 6, et cap. Si quis Episcopus 4, 11, queest. 3, et aliis supra citatis; ergo hasc Thom., supra, quaest. 3, et in sol. ad 1, ita pcena non est extendenda ex vi illorum ju- exponit cap. Sacris, de Iis quae vi melusve rium ad passivam receptionem sacramento- causa, ibi ' Cum pro nullo metu debeat quis rum ab excommunicato, tum ob generalem morlale peccatum incurrere; nam est ibi regulam, quod poenae sunt potius restrin- sermo de peccato, quod committitur commu- gendao, tum ob speciale jus quod habemus, nicando cum excommunicato ; quamvis intel- irregularitalem non incurri, nisi in casibus a ligentia illius textus plura requirat, dequibus jure expressis. Induci eliam ad hoc potest supra dictum est. tractando de censuris in cap. Si celebrat, deCler. excornm.minist., e/' communi. Ralionem attingi! D. Thom. ibid., modo, quem annotavimus pra;cedente dispu- nd 2, quia directa intenlio Ecclesiae in hac tatione, scct. 1, in line. Accedit prajterea, SECT. IV. UTRUM LICEAT EXCOMMUNICATO NON VITANDO SACRAMENTUM, ETC. 313 quod ubi in receptione alicujus sacramenti etiam Cajet., in Summ., verb. Absolutionis ab excommunicato incurritur irregularitas, vel suspensio, id speciatim a jure exprimi- tur; ergo, ubi non exprimitur, non incurri- tur; exprimitur autem de solo sacramento Ordinis; est ergo illa veluti ex -eptio a gene- rali regula negativa, quae illam firmat pro ornnibus aliis sacramentis, ut nimirum prop- ter eorum susceptionem talis inbabilitas non incurratur. impedimenta. Dicunt enim hi Doctores licere quidem aliis fidelibus suscipere sacramenta ab hujusmodi excommunicatis, ipsis vero ministris non licere ea dare, sicut nobis licet accipere muluum cum usuris, alteri vero non licet dare. Juxta quam senlentiam nunquam licebit ab hujusmodi excommunicatis acci- pere sacramenta, nisi quando ipsi sunt expo- sili ad hujusmodi ministerium; sicut licet, 31. Suscipiens Ordines ab excommunicato v.gr.,audireMissam ab hujusmodiexcommu- fit irregularis. — De susceptione autem Or- dinis res est certa non suscipere sic ordi- natum Ordinis executionem; an vero illa sit propria irregularitas vel suspensio, et an in- curratur etiam sine culpa, in materia de Suspensione et de Irregularitate dicetur. SECTIO IV. Utrum excomrnunicatus non vitandus valide et licite possit sacrauientum miuistrare. 4. In jure anliquo non erat locus huic quaestioni; sed, quae hactenus diximus, gene- ralia erant omnibus excommunicatis; propter Extravagantem vero Ad evitanda, oportet exponere, qua?nam ex iis, quae diximus, lo- cum habeantin caeteris excommunicatis; quse vero eis concedenda sinl. Duo enim in prae- dicta Extravaganti sunt observanda. Unum est, aliis fidelibus concedi ut ; commu- nicare cum his excommunicatis eliam in par- nicato, non tamen licebit eum inducere, nec cooperari, aut ministrare illi. Aliorum vero sententia est, licitum esse interdum fidelibus petere sacramenta ab hujusmodi excommu- nicatis, et tunc etiam eis esse Iicitum illa mi- nistrare. Ita tenetSoto, in 4,disl. 1, quaest. 5, art. 6, etdist. 22, quaest. 1, art. 4; etCovar., in cap. Alma, part. I, § 2, et 6, num. 7; et Dried., lib. I de Libertate Chrisliana, cap. 8; et Victor., in Summ., inateria de excomm., quaest. 3, et alii infra referendi. Et mihi magis probatur, si recte explicetur. Prima assertio. 3. Dico ergo primo : ex vi hujus excommu- nicationis non est prohibitum aliis fidelibus, ne sacramenta recipiant ab hujusmodi ex- communicatis. In hac videntur omnes conve- nire, nam aperte colligitur ex verbis Extrav. Ad evitanda: Indulgemus, ut nemo deinceps a ticipatione sacramentorum; unde necesse est, communione alicujus in sacramentorum admi- ut talis administratio possit hujusmodi ex- nistratione, prsetextu alicujus censurx, etc. communicatis esse licita; alias inutilis esset Et propterea hujusmodi excommunicatos aliorum favor. Aliud est, quod ipsis excom- simpliciter appellamus , non vitandos; ergo municatis per eam legem nullus fit favor. ex vi censurae Ecclesiasticae non tenentur Ex quo fit, ut, quantum est ex se, semper fideles non recipere sacramenta ab his mi- teneantur non se ingerere huic ministerio. nistris; ergo nullo jure positivo prohibiti Quomodo aulem in praxi hoc veluti medium sunt, quia hic nullum aliud jus positivum in- S rvandum sit, non est ad explicandum facile. tervenit, nisi quod in ipsa censura includitur. 3. Prima sententia. — Posterior sententia. 4. Non esse prohibitum petere sacramenta — Et ideo variae sunt de hac re opiniones. abexcommunicato nonvitando, ex vicensurx. Prima negat simpliciter his excommunica- tis licere miuistrare sacramenta. Insinuat Adrian., Quodlib. 3, art. 3, ad 3, 1 opin., — Objectio. — Ex quo ulterius infero non so- lum recipere, sed etiam petere sacramenlum ab his excommunicatis licitum esse, seu non quamvis ibi potius dicat non licere dare sa- prohibitum ex vi censurae, ;.ut juris positivi. cramenta his excommunicatis, quia indigni Probatur, quia nulla communicatio cum his sunt, quam quod non liceat his excommuni- excommunicatis in administratione sacra- catis, ea minislrare. Et praeterea non loquitur mentorum prohibita est; sed petere sacra- ex vi censurae, sed ex jure naturae ob indis- mentum est quaedam communicatio, et solum positionem accipientis vel dantis. Citatur sub ea ratione posset per censuram prohi- etiam idem Adrian, quaest. 3 de Baptismo, beri, si prohibita esset; ergo, cum sub illa ubi nihil clare dicit, sed iu secundo argu- ratione prohibita non sit, simpliciter non est mento ad oppositum aliquid insinuat, sicut prohibita. Dices : ergo absolute licet fidelibus 14 DISP. XI. DE EXCOM.MUNICATIONE MAJORl, UT PRIVAT ADMINISTRATIONE, ETC. petere ab his cxcommunicatis sacramenta, et cum altero, necesse est, ut alleri non sit inducere eos ad minislranda illa, tcque ac simpliciter prohibita, quia repugnantia esse quemcumque alium non excommunicatum, videtur, alicui licitum esse, quod sinealterius si in coeteris sit a^qualitas, nimirum, in po- peccalo facore non potest. Et hoc sensu aiunt teslale, vel eliamin dispositionequoadproba- Jurislse, prohibito uno correlativo prohiberi Lilem carenliam peccali mortalis. Palet se- etiam aliud, concuwmle eadem ratione. uuela, quia concessio Concilii Constantiensis Quam regulam tradit Panormitan. in cap. absolula est; ergo simpliciter tollit omne im- Quia clerici, de Jure patro., num. 7, ubi dicit pedimenlum, et concedit facultatem rcque esse communem Theoricam Legistarum; et communieandicum hisexcommunicatis,sicut videri etiam potest Barlh., in 1. 4, C. de cum non excommunicatis. Consequens autem Cupressis , 1. 10. Verum est hanc regulam videtur incredibile; nam, si ego possum sa- non esse adeo generalem, quin stando in ler- cramentum petere, vel audire Missam a sa- minis juris positivi mullas exceplioncs patia- cardote nullo modo excommunicalo, non lice- tur, pra?se?*tim ubi diversitatis ratio interve- !:it mihi ab hujusmodi excommunicalo hrec nit, aut ipsum jus satis expresse deelarat patare; cur enim Ecclesia tam amplam con- velle unum prohibere, et non aliud, quae duo cederet licentiam, quos et dignitati sacramen- in prsesenli casu reperiri videntur ex vi pra3- tornm, et severitati censurarum mullum de- dictse Extravag. Ad evitanda. Nihilominus rogat, et ad utilitatem fidelium necessaria tamen, quatenus illud principium fundari non erat? potest in ratione naturali, scilicet, in necessa- 5. Solutio. — Respondeo nihilominus, con- ria connexione inter honeslatem actus, et cedendo sequelam, quantum est ex vi cen- omnia, qua3 sunt de necessitate ejus, quate- surse, et praocepti Ecclesiastici directe perti- nus honestus esl, sic necesse est, ut cui ali- r.entis ad ipsos fideles; hoc enim convincere quis actus conceditur ut licitus, eidem con- vidclur ratio adducta, fundata in verbis Ex- cedantur omnia, sine quibus talisactus licitus travagantis, quee generalia sunt. Et illius esse non potest. In preesenti ergo cum fideli- . lio ireddi polest, quia leges humanse gene- bus concessurn sit, ut licite possint sacra- lalim traduntur, et non possunt ad singulos menta recipere et petere ab hujusmodi asus, et circumsUsnlias eorum descendere; excommunicalis, cumque id non possint sim- um ergo fuerit conveniens concedere fideli- pliciter facere licite, nisi illi possint licite mi- ,us eoiiiinunicaiionem cum his excommuni- nistrare, quia saltem propter cooperationem atis, fieri debuit absoluta et generali lege. vel inductionem ad malum frequenter id esset Jnde, licet in hoc vel illo particulari casu non malum, fit, ut ipsis etiam excommunicutis sic it tanta necessitas, vel ulilitas talis commu- toleratis consequenter concessum sit ut licite ;icationis, nihilominus eliam tunc non est possint sacramenta ministrare, non quidem .)!'( •hibita ex vi censuras, quia lex illa gene- in ipsorum favorem, sed aliorum. : tim lata est. Hoc vero non obstat, quominus 7. Evasio. — Pnrcluditar. — Non est idem :ideles, utenles hoc privilegio, debeant ser- non posse aliquid licite facere, et non ess;1 v.iie inodum, si aliunde naturalis ratio dicta- licite facturum. — Dices, quamvis nunquam verilesse necessarium ex aliis principiis, seu liceat hujusmodi excommunicalis sacramenta ox parte ipsius excommunicati, illum non ministrare, si tamen id faciant sua sponte, nducere ad talem actum, ut ex dicendis am- licitum esse aliis bene uti malitia eorum, illa ;>lius conslabit. ab eis recipiendo. Hoc tamen non sufficit ad intelligendam amp'am facultalem , (juas in Secunda assertio. dicta Extravaganti fidelibus conceditur ad communicandum cum his excommunicatis in 6. Dico ergo secundo: non est simplicitc;' ministerio sacramenlorum , quia, rcgalariter prohibitum ex vi censuras hujusmodi excom- ae morabtcr locjuendo, nemo potest ab alio municatis, ministrare sacramenla, eo modo accipere licite quod alius non potest licitc quo ;diis excommunicalis vitandis, prohibi- dare, et mullo minus potest pelere quod alius um est. Probalur, quia haae duo correlativa non potest licite efficere. Aliudest enini (quod videntur; nam communicatio, cum inter duos in his rebus accurale distinguendum cst) ali- lecessario esse debcat, non potest esse unius quem non posse aliquid licile facere, ab um alio, quin eluun sit hujus cum illo; ergo non esse id facturum licite, quamvis possit. ;,i alteri eorum conccssa est communicalio Nam, quando se habct hoc posteriori modo, SECT. IV. DTRDM LICEAT EXCOMMUNICATO NON VJTANDO SACRAMENTUM, ETC. 315 sr^pe liret ab alio peiere, vel accipere quod excommunicationem minorem; at Ecclesia ipse illicife fncit, vel facturus est, quia, cum plus intendit per eam concessionem, scilicet, defectus non sit poteslalis, sed voluntatis, pacare conscientias, et pericula peccandi ab- por accidens conjungilur actioni, quam aller solute in hac communicalione tollere. Tum prtil, seu quautilur; et ideo, per seloquendo, etiam, quia in illo sensu falsa essent illa petjnti non imputatur, nisi aliunde ex chari- verba : Nemo prsetextu alicujus censurse, etc, tate, vel ex alia peculiari ralione teneatur nam sive dicatur obligatio esse directa, sive non pelere; et ita conlin^it in exemplo supra indirecta, absolute verum est, preelextu cen- posito de pelitione mutui ab eo, qui non est surre, qua hujusmodi excommunicatusligatus dalurus sine usuris. At vero quando quis non esl, dcbere alios vitare illum in administra- potest licite aliquid facere, nulla ralione licet tione sacramentorum; ergo repugnat hoc ra- ab eo id petere, vel cum eo cooperari, quia tioni, et verbis illius Extravagantis. Concludo petere ab aliquo id quod sine peccato pra> igitur hujusmodi excommunicatos non esse slare non potest, moraliier est petere pecca- ex vi suse censuras ita separatos ab activo mi- tum ipsum, ut latius dixi in 3 tom., disp., nisterio sacramentorum, ut eis semper illici- 18, sect. 1. Ubi ex hoc principio conclusi, tumsit, sicut est velitum aliis excommuni- nunquam licere sacramenlum recipere ab eo, catis vitandis. t qui non potest licile dare, etiamsi ssepe liceat 9. Excommunicati sacerdotes non vitandi, reeipere ab eo, qui non licite dat. Ergo, si his non privantur jurisdictione, quam ad sacra- excommunicalis nunquam liceret ministrare menta ministranda habebant. — Suadetur sacramenta, neque fidelibus liceret ab eis illa corollarium in sacra-mento pcenitentiae, de guo recipere, quantumvis ipsi essent ad mi- est majus dubium. — Ex quo infero (quod nistrandum expositi. Et proeterea, quamvis etiam confirmat prascedenlem asserlionem), daremus in aliquo raro casu hoc esse licitum, sacerdoles habentes jurisdictionem ad sacra- v. gr., quando lalis sacerdos est actu mi- menta minislranda, non privari illa simpli- nislrans in altari, tamen id non sufficit ad in- citer et absolute ob hujusmodi excommuni- tenticnem ipsiusExtravagantis, nec ad verba cationem nondum denuntiatam, etc. Probatur ejus salvanda; nam inlentio iliius constitutio- generalim in omnibus sacramentis, quia ane- nis fuil subvenire conscientiis timoratis, et mine licite minislrantur (extra extremam ne- tollere occasiones scandali, vel periculi; illo cessitatem) nisi jus habeat ministrandi, per autem modo non vitantur pericula, sed au- jurisdictionem ordinariam, vel delegatam, genlur polius, et relinquuntur fideles valde tali sacramento accommodatam, ut ostendi pcrplexi circa hanc communicationem in ad- in 3 tom., disp. 16, sect. 1 ; sed oslensum ministratione sacramenlorum cum his excom- est his excommunicalis licitam esse hanc ad- municatis. Verba eliam illius Extravaganlis ministrationem sacramenlorum; ergo necesse amplissima sunt; cur crgo debent tam stricle est ut retineant jurisdictionem necessariam ad casum rarissimum limitari? ad hujusmodi actum licitum. Preeterea in 8. Objectio alia. — Solutio. — Potest vero particulari id constat de sacramenlo poeni- aliquis tandem dicere, Ecclesiam in illa Ex- tentise, in quo magis necessaria est jurisdic- travaganti non concessisse fidelibus, ut pos- tio; at vero sacramentum hoc collatum ab sint licite recipere sacramenta ab his excom- hujusmodi excommunicato validum est, per municatis, sed solum abslulisse directam se loquendo, id est, nisi aliunde habeat de- prohibitionem, respectu aliorum fidelium, in- fectum essenlialem in materia, vel forma, aut tegram relinquendo directam prohibitionem, intentione ministri ; ergo signunn est per hanc quas inest ipsis excommunicalis, et conse- excommuuicationemnon privarijurisdictione quenter relinquendo in aliis indirectam prohi- spirituali, qui iliam habeat. Mir.or est com- bitionem, qua3 divino et naturali jure in eos munis sententia, ut videre licet in Covarr., redundat. Sed hoc revera incredibile est, dict. cap. Alma, p. 1, § 6, num. 7, concl. 5, tum quia inutilis esset illa concessio; nam, si ubi Adrian., Cajet., Med. etNavarr. in eam- ex aliquo titulo semper est illicilum fidebbus dem sententiam refert; quam tenet eliam communicare cum his excommunicatis in mi- Drieclo, lib. 3 de Libert. Christ., c. 7; Vict., nisterio sacramentorum , quid inierfuit eis in Sum. 4, rnateria de excom., qua^st. 10, tollere directam prohibilionem; certead sum- ubi dicit ita esse determinatum in Concil. mum poterat id esse utile ad vitandam spe- Constant., in dicta Extravag. Ad evitanda. cialem contumaciam, et consequenter etl x nuo loco omnes dicti auctores hoc colli- 316 DISP. XI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, DT PRIVAT ADMINISTRATIONE, ETC gunt, quia, ctfm Ecclesia concedat fidelibus, catis, sed aliis fidelibus. Explicatur autcm in ut non teneantur vitare hujusinodi excommu- particulari variis modis, seu propositionibus ; nicatos in usu sacramentorum, consequens nam in primis, si sacerdos sit parochus, ideo- est, ut relinquat ipsis excommunicatis po- que ex officio teneatur ministrare sacramen- testalem necessariam ad sacramenta con- tum, et ille, qui pelit, habet jus pelendi, et ficienda ; sed jurisdictio est necessaria ad non vult alleri confiteri, tunc parochus, licet conficiendum hoc sacramentum; ergo illam dicto modo excommunicatus sit, potest pe- relinquit, quia non minus conceditur usus tenti licite sacramentum dare, quia petit jus hujus sacramenti, quam reliquorum; nam, suum, et ideo ad favorem ejus pertinet, utei cum verba sint generalia, et favorem conti- tribuatur. Supponimus autevn hujusmodi sa- neant, non est cur poenitentiae sacramentum cerdotem excommunicatum non posse hic et oxcipiatur, praesertim cum usus ejusfrequen- nunc prius absolulionem censurae pctere; tior sit et magis necessarius. nam, si possit facile, sine dubio ad id tene- 10. Qua ratione excommunicatis non vitan- tur, quia per se illi prohibitum est sacramen- dis concessa sit licentia ministrandi sacra- tum cum censura ministrare; et tunc jam menta. — His excommunicatis non licet se nulla imminet necessilas , cum possit prius invilare ad sacramenta ministranda. — Su- censuram a se expellere. Dixi autem, hic et peresl vero ultimo loco explicandum, an haec nunc, quia non obslabit, quod antea poluerit, licentia ministrandi sacramentum tam abso- et fuerit in mora;sed attendenda est praesens lute concedenda sit his excommunicatis, ac si opportunitas. Deinde supponimus hujusmodi excommunicati non essent, vel quae limitatio parochum non posse per alium non excom- adhibenda sit. In qua re primo videtur cer- municatum satisfacere petenti; nam, si hoc tum non licere hujusmodi excommunicatis possit, teneretur ipse abstinere, quia jam sese ingerere et quasi invitare ad sacramenta nihil refert ad favorem petentis, quod ipse- ministranda. Haec est communis sententia, et met potius, quam alius loco ejus, sacramen- patet, quia nullus favor eis concessus est; tum minislret. ergo non est eis data facultas communicandi 12. Qui ad hoc ex officio non tenetur, ali- cum aliis, sed solum est aliis data facullas guando potest sacramentum ministrare. — communicandi cum ipsis. Unde etiam in aliis Praeterea, quando saccrdos ex officio non generibus communicationis non b^cet his ex- tenetur minislrare saeramenta, qui autem communicatis communicare cum aliis, licet petit, cum aliqua necessilate ab illo petit, possint admittere alios, ut secum commuui- tunc etiam licitum est ei dare. Haec non est cent, si velint, quia ipsis excommunicatis non tam certa, sicut praecedens, quia auctores ci- est datum ut non teneantur alios vitare, sed tati solum de parocho videntur loqui. Unde solum ut possinl non vitari ab aliis; ubi quidam moderni addunt cxclusivam, ul palet optime quadrat, quod dicitur in c. Illud, in Ugol., tab. 2, c. 7, § 4, num. 4. Nihilomi- de Cleric. excomm. ministr. : Excommunicato nus tamen censeo esse veram. Et illam insi- non vitare multo magis, quam non vitari, nuat Nav., in Sum., c. 9, num. 10, dum ait periculosumexistit;nonvitaresiquidem, cum generaliter confessionem factam hujusmodi in eo sit , excommunicatus sine delicto non excommunicato validam esse, quoties poeni- potest; sed, cum ex aliis pendeat, sine suo lens non peccat inducendo hunc confessa- delicto poterit non vitari. rium excommunicatum ad suam confessionem 11. Licet tamen, si ab aliis ad eorum utili- audiendam. Quod est evidens, quia ille ex- tatem, vel necessitatem invitentur. — Expli- communicatus non est privatus jurisdiclione, catur in eo qui ex officio sacramentum mini- ut dictum esl; ergo, si aliunde poenitens non strare tenetur. — Deinde, quando ipse non ponit obicem sacramento, validum erit. Sub- se ingerit, sed alius ab eo pelit sacramentum, dit vero deinde, hujusmodi inductionem tunc hcec videlur generalis regula servanda, ut, si esse peccalum morlale, quando fit absque ad favorem petentis pertineat, seu moraliter ulla necessitate, vel debito, quo alius lenetur. sit necessarium, aut valde utile, ut excom- Probatur deinde, quia tunc nullus fit favor municatus ei conferat sacramentum, id possit danti, sed recipienli. Extravag. autem con- facere sine peccato; si vero non ita pertineat cedit fidelibus omnem communicalionem eis ad favorem petentis, non possit. Haec regula favorabilem, et rectae rationi consenliineam. fundata est in verbis Extravagantis, quibus Nec vero intelligendum hoc est de extrema declaratur, ibi non fieri favorem excommuni- aliqua necessitate (in qua eliam nominatim SECT. IV. UTRUM LICEAT EXCOMMUNICATO NON VITANDO SACRAMENTUM, ETC. 317 excommunicalus posset id facere),sed sufficit quando moraliter indigent illo sacrificio, vel communis aliqua necessitas, qua3 ante Ex- propter obligationem fesli occurrentis, vel trava*7. illam non sufficeret. Ex quo fit ut, si propler moralem aliquam necessitatem com- fidelis possit sacramentum obtinere ab alio municandi, etc. Ergo et ipse non peccabit sacerdote non excommunicalo, non possit lunc sacrificando in bonum aliorum; tunc hujusmodi excommunicatus illud dare, quia enim ipse non se ingerit aliorum communica- tuuc nulla est necessitas, nec sufficiens ratio, tioni, sed solum admiltit eos ad sui cominu- aut causa, et consequenter jam ille non esset nicationem, quse illis probibila non est. favor recipientis, sed dantis. Quapropter in M.Prior opinio. — Vide Ugol., tab. 1, c. 13, hujusmodi casu male faceret fidelis petens § i, num. 2. — Impugnatur . — In hac re sacramentum ab hujusmodi excommunicato, aliqui censent hoc non licere hujusmodi sa- cum possit illud a non excommunicato obti- cerdoti, nisi forte quando censura est omnino nere, quia licet hoc non sit ei directe prohi- occulta, et sequetur scandalum, et infamia, bitum propler dictam Extrav. Ad evitanda, nisi sacrificet; quin polius aiunt aliqui, si tamen ex natura rei sequitur, supposito gra- possit suam excommunicationem sine scau- vamine, quod ipsis excommunicatis relictum dalo manifestare, utpole quia causa ejus, nec est abslinendi quantum moraliter possunt ab infamis, nec scandalosa est, debere potius hujusmodi ministerio. Atque hoc modo vide- suam excommunicationem publicam facere, tur suffnienter exponi dicta Extravagans, et ut se excuset, quam celebrare. Sed haec doc- satisfieri intentioni ejus, quia tollunlur scan- trina habet quidem locum in excommunicato dala et pericula, subveniturque sufficienter vitando, et hoc sensu satis in superioribus necessitatibus fidelium, et alioqui servatur tractata est. At vero in hoc excommunicato, rigor censuras, quantum necesse est, et in qui ex novo jure vitandus non est, non ita eadem Extravaganti significatur. procedit, quia de illo non quterimus, an per \3.Liceatne hunc excommunicatum, ob alio- accidens, et ratione damni vitandi possit hoc rum neccssitate^n , sacrum facere. — Dubii licite facere, sed per se ob facultatem conces- rationes. — Sed quaeres, an quod diclum est sam in praedicta Extravaganti in favorem de liiinisterio sacramentorum, locum habeat fidelium. Unde in hujusinodi casu non sup- etiam in celebratione Missae. Et est casus mo- ponimus excommunicationem esse occultam ralis, si parochus sit dicto modo excommuni- aliis, sed notam ; et ideo, etiam supponimus catus, et nullus sit alius sacerdos, a quo non futurum scandalum, velnovam infamiam populus possit Missam audire in die festo, an ex eo quod talis excommunicatus abstineat possit licite id facere ob eam solam causam, a celebratione. quandoquidem lubet impedi- et secluso scandalo, et consequenter an paro- mentum aliis nolum, in quibus potius poierit chiani possint licite petere et instare, ut sibi scandalum timeri, si eum viderint celebrare. sacrum faciat. Et ratio dubiiest, nam in dict. Quamvis in hoc etiam supponendum sit, tale Extrav., licet fiat expressa mentio de sacra- scandalum vitari posse, et debere; quod fiet, mentorum administratione, et receptione, si alii inslruantur, et sufficienter intelligant non tamen de Missse celebratione ; neque vi- hujusmodi excommunicatum non peccare ce- detur hoc extendendum propter similitudi- lebrando in tali opportunitate, et propter ta- nem rationis, tum quia Missee celebratio habel lem causam; secluso ergo omni scandalo, et singularem excellentiam, ac dignitatem; tum infamia, vel metu extrinseco, per se conside- etiam quia illud ministerium non est ita ne- randa, et tractanda res est. cessarium fidelibus, sicut est sacramentorum 15. Vera resolutio. — Quid de parocho. — collatio. Et ita Doctores loquuntur solum de Et videtur quidem ut minimum hic esse illa receptione sacramentorum. In contrarium distinctione utendum, qua omnes Doctores vero est, quia in illa Extravaganti statim ad- utuntur in administratione sacramentorum, ditur clausula generalis, Aut aliis quibus- scilicet, quod aut hic excommunicatus paro- cumque divinis; sub qua clausula maxime chus est, seu alioqui ex justitia obligatus ad contiuetur divinum sacrificium; ergo non te- sacrum faciendum, aut est simplex sacerdos nentur fideles vitare hujusmodi excommuni- carens tali obligatione. In priori casu dicen- catum in Missee sacrificio, et ita sine dubio dum videtur, idem judicium esse de celebra- possunt Missam ejus audire , si illam sua tione Missse, quod de administratione aliorum sponte dicat, sive in eo peccet, sivenon; ergo sacramentorum ; nam parochiani tenentur etiam possuut illum inducere, ut eam dicat, "Iissam audire, et alioqui habent jus petendi 318 DISP. XI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ADMINISTRATIONE. ETC. a parocho; ergo licile possunt ab eo cxigere, ergo neque ipse paroclius ex vi talis censuroe et ipse etiam licile potest id facere. Respon- excusari potcst quominus peteutibus reddat. deri posset parochianos teneri ad audiendum ministerium suurn; non ergo peccabit illud sacr.um, si sit qui legilime id faciat; in co faciendo. Et confirniatur a cohtrario, nam si autem casu deesse, qui legilime faciat, quia parochiani sunl excommunicati non denun- parochus excommunicatus est. Sed in primis ciati, et nihilominus petant, et vclintaudire hoc ipsum est, quod inquirimus, an scilicet Missam a suo parocho, ipse Licile potest eam talis excomniunicatus sit illegilimus minister facere coram eis, quia non tenetur eos vitare, pro tali casu. Et deinde vis rationis non ratione priedictaeExtrav.; ergo ete contrario. omnino pendet ex eo quod hujusmodi homi- Denique non est major ratio, ob quam possi- nes leneanlur ad audiendum sacrum, sed ex mus ab illo petere sacramcntum, quam sa- eo quod habent jus pctendi ministerium iilud crificium; nam, licet ministerium sacrificii a suo parocho, quod ille preecipue tenetur ex videatur gravius, tamen verba Extrav. gene- justilia exhibere illis diebus, in quibus ex raba sunt, ut vidimus. Et licet sacramentum prsecepto Ecelesiee, per se loquendo, tenentur videatur utilius, aut interdum magis necessa- fideles audire sacrum, ut dixi in tom. 3, disp. rium, propter gratia^ infusicnem, aut peccali 86, sect. 1. Et quantum ad hoc multum con- remissionem, tamen et hoc non refert, quia fert ad honestandum hunc actum in illo casu hoc non tam fundatur in utilitate, quam in obligatio, quam fideles habent, per se lo- jure petentis, supposita Ecclesiae institutioae quendo ad audiendum sacrum, quamvis ar- in dicta Extrav. Et proaterea illud, quod su- gumentum posset procedere, quoties habent mitur, incertum est; nam sacrificium etiam jus pelendi ut fial sacrum, etiamsi fortasse est ulilissimum, pnieserthn communi bono, non teneantur audire ; sicut etiam possunt per modum satisfactionis, et impelrationis. petere sacramentum, quando habent jus pe- 17. Objectio. — Solutio. — Potest vero lendi, eliamsi non teneantur recipere. objici, quia sequitur posse aliquem jusle pe- 46. Unde augetur haec ratio, quia sequitur tere ab hujusmodi excommunicato, ut munus alioqui perplexio queedam; nam, si ille lene- suum impleat, si alias ratione accepti sti- tur ex justitia facere, alter recte facit exi- pendii vel capellaniae tenetur Missam dicere, gendo jus suum; ergo alter peccabit, non etiamsi alius auditurus non sit illam, quia reddendo; ergo si ea ratione sacrum faciat, etiam tunc procedit ralio facta, quod potest non peccabit, alioqui perplexus esset; similis exigere debilum suum; consequens autem enim discursus fieri solet de administratione est plane f.ilsum, et contra Ecclesiae consue- sacramenlorum. Sed responderi polest, peti tudinem. Respondetur, negando sequelam, principium; nam idem discursus applicari quia in dicia Extravag. Ad evitanda, solum polest ad excommunicalum denunciatum, qui conceditur facullas communicandi cum his alias ex officio teneatur; sicut ergo ille excu- excommunicatis; et ideo ex vi illius conccs- salur legitime, quando est sic excommunica- sionis solum possumus petere hujusmodi mi- tus, quia solum tenelur quis ad ministerium nisteria per modum communicationis; quae sui officii, quasi sub conditione, quando a su- tunc solum intervenit quando sacramentum periori proltibitus non est, ita dicere quis petitur, ut recipiatur, vel Missa, ul audiatur. potest de excommunicato non denunciato, et Petere autem a sacerdote excommunicato, ut Lollitur omnis perplexitas. Probandum ergo faciat sacrum, solum quia recipit stipendia, est, quod non obslanle tali censura, adhuc vel quia ex titulo capell;mi;e ad id tenetur, maneat obligatio celebrandi absque legitima fieri non potest, quia illud non esset commu- excusatione. Potest ergo in hunc modum lioc nicare cum illo, sed absolute imducere ad mi- explicari, quia parochus ille, per se lo- nisterium ei prohibitum. In eo ergo casu cogi quendo, tenetur ex justitia ad illud nihniete- polerit excommunicatus , vel ut stipemlinm rium, et alioqui ipsi parochiani ex vi talis restiluat, vel ut per alium su;e oMigationi censurae non prohiibenlur, quominus possint salisfacial, non vero ut per ae ipsuiui ce- petere jus suum, ob privilegium illis conces- lebret. sum ab Extrav. Ad evitanda, et ideo licite 18. Quid de sacerdote non parocho. — At petunt; nam ab excommunicato licile quis vero, quando sacerdos non est parochus, et petit quod sibi debet, nisi alias specialiter occurrit similis necessitas, qua3 charitate sal- prohibitum sit, ul suuiitur ex c. InteUeximus, tem vel obligaret, vel certe plurimum in- de Judiciis, et c. Si vere, de Sent. excom.; duceret ad illud ministerium perlicienduir SECT: I. OTHDl PltrVET BSCOJHfllJMCATKJ EXTEKNA SACRIFTCIO HISS& 310 oropter communem populi ulilitateni , *«I bus sacris, ut sunt te : alia hujusmodi. Rcclesiastici praecepti observantiam, seu exe- ubi etiam in speciali dicenduui erit de priva- ulii r.em. majus dubium est, an tunc liceat tione sepulturae sacrae. ei sic excommunicato sacrificare, et aliis ab eo petere, ut id faciat. Tamen consequenter SECTIO I. loauendo. videtur ita sentiendum de hoc mi- .... " \ , . ,i ,■ _. Utrum excommnmcatus pnvetur omm participationc1 nisteno, sicut de sacramentcrum collatione , extema sacriQc.. ffissffi et gub pffinjL nam verba Extravaganlis aequnlia sunt, et alia ralio hic procedit, cum hic non inlen- 4. Supponimus tanquam certum, excom- datur favor ipsius excommunicati, sed fide- municatum ex vi censurae privatum ess< lium, vel potius eorum necessitas. Et hoc omni communicatione Ecclesiastica in rebu: eliam sensisse videtur Navarr., dict. cap. 9, divinis : id enim in jure expressum est, cap num. 10, in fine, dum sub disjunctione loqui- Responsio, et c. Nuper, cumaliis, de Sentenl tur eodem modo de inductione ad faciendum excomm., et c. Alma mater, eodetn titulo, i sacrum, vel administrandum aliquod sacra- 6. Inter hns vero res divinas primum locur menlum. Quamvis autem hoc videatur verum obtinet sacrificium Missae; et ideo hoc praeci- de rigore juris, nihilominus in praxi atten- pue hic explicandum proponimus; deewteris denda est consuetudo, quae est optima legum verodivinisofficiisdicemussectionesequente. interpres, et cavendum etiam est ne sequatur Tribus autem modis potest quis privari hoc aliquod scandalum. sacrificio. Primo, ne lllud per se ipsum offe- 19. Quid dicendum de his excommunicatis rat, quae privatiopertinet ad solos sacerdotes. quantum ad irregularitatem ob celebrationem de qua dictum est disputatione praecedente, impositam. — Ultimo intelligitur ex dictis, quia est ejusdem rationis cum privalione ac- quid sentiendum sit de his excommunicatis tivae administrationis sacramentorum. Se- quantum ad incurrendam irregularitatem vel cundo privari quis polest hoc sacrificio, ne alias poenas, si celebrent, vel sacramenta mi- pro ipso offeratur, et hoc perlinet ad privs- nistrent. Attendendum est enim, an id licite tiouem suffragiorum , de qua disputationc faciant ex vi favoris aliis concessi per Extra- secunda dictum est. Tertio privari polest ex- vag. Ad evitanda, necne. Nam quando priori communicatus participatione seu commum modo operanlur, nullam pcenam vel irregu- catione hujus sacrificii,quantum ad externam laritatem incurrunt, quia non violanl censa- communicationem, quaa est per assislentian i, ram, neque illa irregularitas incurritur sine ministrationem seu cooperationem ad tale culpa, ut supra oslensum est. At vero. quando sacrificium. illiciteseingerunt, et favorem aliis datum sibi 2. Per excommunicationem privatur ex- usurpant, irregulares fiunt, et easdem pcenas communicatus sacrificio Misscs, interesse. — incurrunt, quas alii excommunicati denun- Casus in quo excommunicatus sacro interesse ciati, quia quoad eos sic ministrantes manet potest. — Proplcr ham communicationem integrum jus antiquum ; nihil enim ei dero- non est jure aliqua peena imposita. — Dico gatum est per Exlravag. Ad evitanda, ut in ergo primo : excommunicatus ex vi eessuree ipsamet cavetur; illse autem pcenae jure anti- directe prohibetur ne sacro interesse aut quo inductae sunt. inservire possit. Probatur, tum quia excono- municati generatim privantur omni con - DISPUTATIO XII. municatione fidelium, cap. pen. de Sentent. excomm., c. Nihil, c. Engeltrudam, cum aliis, de quarto effectu EXCOM3IUMCATIONIS , qui 14, qua?st. 3; nam una ex. praecipuis eommr- est privatio DiviNORmi officiorum et nicationibus, et maxime in sacris inter fideles aliarum rerum sacrarum. est in eo, quod ad hoc sacrificium perageD- dum conveniunt, tum etiam quia hac specie Praeter sacramenta et sacrificium sunt in privantur in c. Illud, de Cleric. excomm. Ecclesia alia divina officia et res divinae seu minist.,. et c. Is qui, c. ult., deSeriit. excom., acrae, quarum participatione privatur etiam in 6r et c. Episcoporum, de Privil., in 6; haec qui excommunicatione majori ligatus est; autem prohibitio primo ac per se cadlt in t ideo de iis in speciali est dicendum. El eum, qui est censura ligatus; ergo ipse priaro de divinis officiis, sub quibus auditio- aiaxime est, qui tenetur se separare ab hu- n Missae comprehendimus. Deinde de re- usmodi actu seu communicatione sacra. 320 DISP. XII. DE EXCOMMUNH3ATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. Quo fit, ut ex sententia omnium trangressio quando ipse excommunicatus non solum au- hujus prohibitionis in ipso excommunicato ditMissam, sed etiam auctoritate sua in causa sit peccatum mortale ex genere suo, quia ma- est, ut Missa coram ipso celebretur, ut nolat teria est gravis et circa rem valde sacram. Covarr., in c. Alma, p. 1, § 6, in fine, cum Fitetiam, ut haoc prohibitio nunc locum ha- Gloss., in Clem. 2, verb. Celebrare, de Priv.; beatin omni excommunicato non denunciato, et Abb., in c. lllud, num. 8, de Cler. excom. quia, ut saepe dictum est, per Extravag. Ad ministrante; Hostien. ibi, n. 12, et c. ult. de evitanda, nihil concessum est ipsi excommu- Except. Prael., n. 2. Fundanturque in dicto nicato; hic autem actus, de quo nunc ngimus, c. Illud, quoniam ibi dicitur non excusari ad illius tantum comniodum spectat, nec quemdam Episcopum excommunicatum, qui propter alios concedi potest. Solum fingi po- sub spe veniae divina sibi fecerat celebrare, test casus, in quo sacerdoti non excommuni- quominus poenam, quam canon infligit, in- cato necessarium sit celebrare, et non habeat currat. Sed objici potest primo ex illo textu ministrum aliquem nisi hujusmodi excommu- nihil efficaciter probari, quia ibi non expli- nicatum non vitandum; tunc enim licitum catur, an illa pcena sit irregularitas, et si videtur sacerdoti induci alium , ut sibi mi- ponderentur illa ultima verba : Ei non duxi- nistret, quia non tenetur illum vitare, et alio- mus infligendam, ex eis videtur colligi non qui habet sufficientem causam, ut ab eo petat esse sermonem de aliqua poena, quse ipso tale ministerium. Ex quo fit consequenter, facto incurratur, qualis esse solet irregula- ut ipse excommunicatus in eo casu non pec- ritas, sed de aliqua alia poena per Ecclesias- cet ministrando, quia non est favor illius, sed ticum judicem imponenda, qualis est depo- alterius; quod est probabile juxta doctrinam sitio et alia similis. Unde alia lectio, quse ibi datam in sectione ultima praeeedentis dispu- in margine notatur, habet: Pcena quam ca- tationis; nam hoc ministerium minus grave nones minantur, etc. Secundo objicitur, quia est, quam sacramenti administratio vel cele- de illo Episcopo tria referuntur in illo textu. bratio, unde ex minori etiam causa vel ne- Primum,in§Ipse vero, quod praetextu cujus- cessitate honestari poterit, quanquam rarius dam excusalionis divina officia solemniter possit hujusmodi casus accidere. Prseter eum celebravit. Secundum, in § Illud autem, quod autem nullus est, in quo excommunicatus sub spe veniae divina sibi fecit celebrari. Ter- possit excusari a culpa propter hujusmodi tium ibidem, quod communicationi fidelium communicationem, exceptisillisduobus gene- se ingessit. Postea vero in fine ita subditur : ralibus principiis, scilicet ignorantise seu ne- Cumeo misericordiam facientes, poenam quam cessitatis ac violeni.iae, de quibus in superio- canon infligit his, qui post excommunicatio- ribus dictum est. Propter hanc vero culpnm nem prxsumpserint divina celebrare, vel se nullam invenio specialem pcenam jure impo- celebrationi ingesserint divinorum, ei non sitam; non enim incurritur nova censura, nam duximus infligendam. In quibus ultimis ver- licet qui communicat cum excommunicato, bis, non videtur puniri secundus excessus, incurrat censuram excommunicationis sallem quod sibi fecerit divina celebrari, vel sub minoris , ipse tamen excommunicntus aliis illis verbis includitur, celebrationi se inqes- communicnns, illam non incurrit, quia ei im- serit divinorum, quae communia sunt, sive positn non est. Et argumentum a simili vel a simpliciter Missam audiat, sive eam jubeat pari in hac materia efficax non est, ut saepe coram se dici; ergo non intelligit propter dixi. illam causnm incurrere irregularitatem; alias quocumque modo se ingerat, sive jubens, sive Incurratne irregularitatem excommunicatus non, illnm incurret ; quia verba indifferentia Missam audiendo. sunt, et sine fundamento limitantur ad unum modum se ingerendi potius, quam ad alium; 3. Prior sententia. — Prxcedens sententia prsesertim cum de ulroque mentio pracessis- impugnatur. — Evasio prxcluditur. — Pos- set. Dicunt aliqui eum, quiauctor est, utnlius terior sententia. — Resolutio. — Neque etiam faciat, ita reputari, ac si ipse faceret ; et ideo, propter hoc delictum irregularitas incurri- qui auctor est, ut alius celebret coram se ex- lur, quia in jure lata non invenitur. Audire communicato, eamdemirregularitntem incur- namque Missnm non est actus Ordinis, pro rere, quam ipse contraheret celebrando, quia quo solum irregi laritas imposita est. Exci- jam celebrat per alium. Sed hujusmodi ratio pitur tamen juxta communem sententiam, in preegenti materia inefficax est, quia longe SECT. T. TJTRUM PRIVET EXCOMMUNTCATIO EXTERNA SACRIFICII MISStE., ETC. 321 gravius est deliclum sacerdotis excommuni- curret. Quod si hoc admittatur, poterit ulte- Cati celebrantis quam celebranlis coram ex- rius inferri excommunicatum sacerdotem,qui communicato;etideoquiinducitadsecundum, alium facit celebrare, etiamsi non coram se non censetur etiarn moraliter committere pri- neque coram alio excommunicato sed abso- mum; ergo, etiamsi daretur locus extensioni, lute, aut privalim, aut coram non excommu- non recte extenderetur pcena imposita priori nicatis, fieri irregularem, quia tunc etiam deliclo ad posterius. Quapropter Joan. An- se ingerit activae celebrationi divinorum, et dreas, ut Panor. refert, negat in eo casu per alium celebrare censetur, quod maximfl incurri hujusmodi irregularitalem, cujus sen- urgebit, si pro se, etiamsi non coram se, fa< tentia in rigore juris forte possel defendi, ciat celebrari, quia tunc magis se ingerit e{ quia nullo jure salis probalur latam esse fit particeps celebrationis. hujusmodi irregularitatem. 6. Solutio. — Respondetur, etiam si ad- 4. Nihilominus a priori sententia non cen- mittamus hanc irregularitatem propter com- seo recedendum, quia communis opinio om- munem sententiam, non esse exlendendam nium etiam recentiorum eam amplectitur, ultra terminos ejus. At vero auclores illius quod etiam est signum usu et consuetudine solum dicunt excommunicatum audiendo esse receptam, ideoque in praxi censeo esse Missam, cujus celebralioni auctoritatem prae- timendam hujusmodi irregularitatem. Quae bet, irregularem fieri, ut patet ex Glossa, in posset in illo textu fundari, si verba illa, Clement. 2 de Privil., v. Celebrari,'\n qua celebrationi se ingesserint divinorum, ita in- omnes fundali sunt; et ex dicto c. Illud, quod terprelemur ut non dicatur se ingerere cele- est praecipuum fundamentum; solum enim brationi is, qui simpliciter Missam audit, sed loquitur de eo, qui fecit celebrari coram se. qui facit, et jubet ut coramse celebretur;nam Et ratio reddi polest, quia tunc solum se hic proprie se ingerit celebralioni, ille autem gerit virtualiter ac moraliter tanquam cele- solum auditioni. Supposita autem hac intelli- brans, quia de ratione celebrantis est, ut gentia videtur lextus eequiparare (quoad pce- ipse intersit sacrificio, ut per se notum est; nam) delictum se ingerendi celebrationi, cum et ideo si non faciat coram se celebrari , delic»o celebrandi; sicut ergo hujuspcena est nec se gerit virtute ut celebrans, nec se in- irregularitas, ut in superioribus tractavimus, gerit celebrationi, quantum necesse est ad explicando praesentem textum, quoad hanc hanc irregularitatem contrahendam, licet ali- parlem, ita et alterius pcena erit irregula- quem concursum ad celebrationem habere ritas. videatur. Et ideo dixi oportere, ut ipsemet, 5. Objectio. — Fiatne irregularis excom- qui alium facit coram se celebrare, excom- municatus coram alio excommunicato faciens municatus sit; nec satis erit quod inducat celebrare. — Dices, hinc sequi non solum excommunicatum ad celebrandum coram se, eum, qui coram se, sed eliam coram alio ex- ut supra contra Navarr. dixi,quia nemo con- communicato Missam facit celebrare, irregu- trahit irregularitatem ob celebrationem, nisi larem fore; dummodo ille , qui praecipit , quia excommunicatus est. excommunicalus etiam sit. Hoc enirn suppo- 7. Resolutio data limitatur. — Unde ulte- nendum est, quia si ille non sit excommuni- rius addo, hanc irregularitatem restringen- catus, non magis fiet irregularis, quam ipse dam esse ad sacerdotes, ita ut non quivis, sed celebrans , de quo statim ostendemus non solus sacerdos excommunicatus faciens co- fieri irregularem; et quia textus solum lo- ram se celebrare , irregularis fiat. Quamvis quilur de excommunicalo, qui se ingerit ce- Glossa, Panormitanus, Covarruvias, et alii lebrationi divinorum. Primum ergo funda- simpliciter de excommunicato loquantur, et menlum hujus irregularitatis est censura ejus Navarrus, cap. 27, n. 244, expressius dicat : qui auctor est, ut alius coram excommunicato Prxlatum aut Dominum, etc. Ratio autem, celebret. Quod autem facit celebrare coram quae me movet, est, quia si inspiciamus tex- se vel coram alio excommunicato, non vide- tum in illo c. Illud, solum loquitur de Epis- tur variare rationem culpae, ob quam poena copo excommunicato , qui coram se feci( infertur; nam idem intervenit contemptus celebrare; si vero consideremus rationeii censurae, idemque modus se ingerendi cele- fundamentalem hujus irregularitatis, ea est, brationi divinorum, quantum ad activam ce- quod is, qui facit corara se celebrare, mora- lc-brationem, quam per alium facere censetur; liter se gerit, ac si ipse celebraret; at vero ergo eamdem irregularitatem in eo casu in- solus sacerdos celebrans incurril irregulari- xxni. 21 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USD RERUM, ETC. lalcm ; ergo etiam solus sacerdos faciens municatos ad divina officia, seu Ecclesiastica coram se celebrare, illam incurret. Denique sacramenta admittunt; ubi Glossa advertit, cum pcona? ex suo genere reslringendae sint, hos esse vicinos irregularitati , quia si sic \ni:lto nuigis heec, quae obscurissime ex jure inlerdicti celebrent, irregulares fient. Ve- colligilur. rumtamen de hac censura interdicti, suo loco dicemus. Celebrans coram excommunicato vitando quo- modo peccet quamve poenam incurrat. Quid faciendum, si excommunicatus vitandus, sacris interesse velit. 8. Secunda pars assertionis erat, prohibi- tionem hanc extendi ad ipsos sacerdotes non 10. Quid si expelli non possit. — Circa hoc excommunicatos, ut coram excommunicato vero solet occurrere difficultas, quid debeat celebrare non possint, et graviter peccent, si facere sacerdos, quando non potest expellere contrarium faciant, quia communicatio in excommunicatum vitandum ab eo loco, in quo divinis cum excommunicato maxime prohi- sacrificaturus est. In qua re dicendum est, si bila est omnibus fidelibus, ut supra ostendi- sacerdos tunc nondum inchoavit Missam, de- mus; celebrareautem coram excommunicato, bere potius illam omitlere, quam coram ex- est communicare cum illo in divinis : ergo. communicato celebrare. Ita docent omnes et Itcm quia in jure gcneratim statutum est, ne a fortiori patebit ex dicendis. Si vero Missa coram excommunicatis divina fiant, ut patet jam estinchoata, et excommunicatus vitandus ex c. Is qui, de Sent. excom., ubi in particu- supervenit, et vult ei interesse, sistendum laride celcbralione estsermo. Idem colligitur est, et excommunicatus monendus, ut rece- ex Clemcnlina 2 de Sent. excom. Hrec autem dat, ut colligitur ex Clementina 2 deSentent. probibilio nunc limitanda est ad excommu- excomm., ibi : Instantibus etiam celebranti- nicatosnominatim, seumanifestospercussores bus exeant; et infra : A celebrantibus moniti clericorum, nam alios non tenemur vitare; et ut exeant. Et ibidem nova excommunicatio ita quamvis nobis constet eos esse prcesentes, Pontifici reservata fertur in eos qui cum srnt possumus celebrare; nam licet ipsi peccent publice excommunicati, etabipsis celebranti- assistendo, qui celebrat, non peccat, nec bus in Ecclesiis ut exeant moniti, remanere communicat peccato illorum, nisi illos for- preesumpserint. Quod si haec admonitio et tasse inducat sine gravi causa aut necessi- obligatio non sufficiat, adhiberi polest vis et tate, ut supra dictum est. Tunc autem pec- coactio absque ulla injuria, quia illa potius cabit, non proprie communicando cum tali est defensio Ecclesiasticee immunitatis, adeo excommunicato, nam hoc illi prohibitum non ut eliamsi excommunicatus, qui exire non esl, sed quia inducit illum ad malum. vult, sit sacerdos , possit per vim expelli 9. Propter hanc autem communicationem absque violatione canonis Si quis suadente; incurrelur excommuniealiominor, quod com- et ideo ad ostiarii muuus perlinere dicitur mune est, non vero irregularitas. Idem enim ejicere excommunicatos. Et a simili optime expresse caulum est in dicto cap. Is qui, de confirmari potest ex c. Veniens, de Sentent. Sent. excom., in 6, et ralio in eodem textu excomm. Et huc etiam spectat antiqua con- non alia redditur, quam quod id non sit ex- suetudo, quod diaconus in Missa clamare pressum in jure. Cur autem in jurenonfuerit solebat, ut qui non communicarent, exirent, posita talis irregularitas, etiamsi fortassispro quam etiam miraculo seu revelatione ali- aliis similibus deliclis posita sit, cum pendeat quando confirmalam esse refert Gregor., cx arbilrio legislatoris, sufficiens ratio erit, 2Dialog., cap. 23. At vero siexcommunicatus ne tot multiplicentur irregularitates. Pras- expelli non possit, dislinguendum est; aut terea quod qui celebrat coram excommuni- enim perventum est ad canonem, seu conse- cato non viobt directe censuram, et magis se crationem, aut non. Si nondum perventum habet ut patiens communicationem allerius est, omillenda est potius Missae perfectio, excommunicati, seu non vitans illam, quam quam perficienda coram excommunicato. . ut per se agens contra censuram. Quamvis Quod etiam colligitur ex Clementina 2, ibi : aulem in dict. c. Is qui, negetur incurri irre- Ex quo frequenter contingil, quod non sine gularitatem ob hanc culpam, tamen in cap. Dei o/fensione ac populi scandalo, ipsa Missa- Episcoporum, de Privileg., in 6, censura in- rum solemnia remanent inexpleta. terdicti ponitur in eos, qui publice excom- 41. At si sacerdos jam canonem inchoavit, SECT. F. UTRUM PRIVET EXCOMMUNICATK) EXTERNA SaCRIFICII MlSS/E'.,- fcTCf.. 323 dobet Missam absolvere usque ad specierum eocpcditur. — D. Thom. autem in simili' cisu sumplionein, quia sacrificium nulla ratione tutius dicit esse Missam omittere,. scilirol', debet iinperfectum seu inchoatum relinqui, ut quando ipsemefc sacerdos recordatur se esse supcriori lomo latius probatum est, disp. 85, excommunicafum, ut patet 3 part., q. 83, sect. 1 . Et in his conveniunt Doctores, ut vi- art. 6, ad 2. Et heec addenda sunt iis qu;e ibi derelicel apud Gabrie*., in 4, ci. ?6, quasst. 3, scripsi disput. 68, sect. 7, et disp. 85, sect 2. art. 3, dub. 2; Sotum, dist. 22, quoest. 1, Major enitn obligatio est in sacerdote non- sa- art. 4, post 2 conclus.; Antonium, tractat. de crificnndi, quando est excommunic;itus, qtram Excomm., cap. 79, num. 4; Horis Canonicis, non sacrificandi coram excommunicato. Si cap. 16, num. 60; Glossam cum Doctoribus in ergo ante inceptum canonem recordetur se dicta Clemenlina 2 de Sentent. excommun. ; esse excommunicatum, omiltere debel Mis- solum est qusedam differentia nolanda; nam sam, si absque gravi scandalo aut infamia id Glossa, Antonius et alii, quos sequitur Navar., faccre possit, ut D. Thonv supra advertit, vel in Summ., cap. 72, num. 23, nihil amplius nisi facile possit inde absolutionem obtinere; requirunl, nisiutcanon inceplus sit. At idem si vero jam consecralionem inchoavit, perfi- Navarr., cum Innoccnt., in cap. Nuper, de cere debet substantiam sacrificii, ut idem Sentent. excomm., etalii,dicunt, necessnrium D. Thom. et cum eo omnes docent. De illo esse, nt consecralio inchoata sit, quia antea vero tempore intermedio a principio canonis : non est inchoatum substantiale sacrificium, Te igitur clementissime Pater, usquoadcon- sed omnes sunt cieremonioc et orationes quasi secrationem, res est utrinque dubia; tutius precparatoriae ad sacrificium; et ideo si con- tamen videtur, etiam tunc Missre sacrifi- secratio inchoata non est, quamvis inter- cium omiltere, juxta D. Thomae sententiam. mitlalur officium e.t omiltatur Missa, non Ad eumdem ergo modum opiuabimur in rQlinquerelur imperfectum sacrificum, cum prsesenti casu; qianquam enim , ut dixi, inchoatum non sit quoad substanliam; quoad non sit omnino eadem ratio, quia gravius accidentia vero a principio Missre inchoatur, est celebrare excommunicatum quam co- quare seinper omitti poterit usque ad conse- ram excommunicato, est tamen similitudo crratioRem exclusive. Quia illa diiTerentia se- sufficiens, ut idem judicium ferendum cen- cundum magis, vel minus, seu secundum seamus. inajorem distantiam, vel propinquitalem ad 13. Denique addunt Doctores in prredicto consccralionem, non refert, nec satis est, ut casu post sutnptionem sacramenli, quod reli- inducat obligationem inchoandi et perficiendi quum est Missre, non esse coram excommu- substantiam sacrificii, quia de hoc neque divi- nicato absolvendum ; sumptio enim vel est de num prtcceptum extat, neque Ecclesiasticum essentia sacrificii, vel multum pertinens ad tam grave, quatn est pncceptum de vitando substantiam ejus; et ideo saltem usque ad excommunicato in divinis et mnxime in Missas filam peragendttm est sacrificium, c. Rclatum, sacrificio. Res est quidetn dubiactex utraque de Consecrat., dist. 2; et quia peragi debet parte probabilis, quia nullum de hoc habe- decenti et convenienti modo, ideo nihil omitti musjus expressum. et duo prrecepta ibi con- debet eorum, qure in tota illa actione usque curnmt, unum de yjtando excommunicato, ad sumplionem sacramenti fiunt; post perac- aliud de perficiendo sacro officio inchoato; tam vero sumptionem, cum jam omnino, et non est enim dubium, quin per se loquendo indubitanter tola substantia sacrificii consnm- praeceptum hoc sit etiam anle inchoatam con- mata sit, si adhuc excommunicatus recedcre secrationem, quod proinde gravius obligat, nolit, in sacrisliam vel alium convenienlem quo propinquius ad consecralionem accedi- Iocnm secedere debet sacerdos, et ibi castera tur; et quia inchoato canone, jam propinquis- perficere. Quod quidem non invenio in aliquo sime acceditur ad myslerium, ideo postquam jure specialiler pra^scriptum, sed ex illo prin- ille inchoatus est, gravior reputatur obligalio cipio generali colligilur ab auctoribus, quod perficiendi Missam, ut intelligi potest ex iis coram excommunicalo non sunt sacra officia quce de canone disseruimus prjecedenti tomo, peragcnda; nam ab hac regula solum excipi- disput. 82, sect. 3. Unde cum tUrinque etiam tur illud sacrum ministerium, quod necessa- sint varia Doctorum judicia, liberum erit sa- rium est ad sacrificium inchoatum perficien- cerdoti, quam voluerit partem, eligere. dum; cum ergo id, quod post sumptionem 42. Dubiwn incidens, de sacerdote qui dum sequitur, necessnriiim non sit ad perfectio- celebrat, recordatur se esse excommunicalum, nem sacrificii, non erit coram excommunicato S24 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. dicendum, sed vel omittendum, vel aliocon- nicatio major, cap. ult., in file; Sylvest., venienti loco perficiendum. Excommunicatio 5; Navarr., in Sum., c. 27, 14. Liceatne simul cum excommunicato vi- num. 19, cum Innocent., in cap. Nuper, de tando Missam audire. — Ralio dubii. — Sentent. excom., et ipse Durand. non audet Prima sententia. — Ullima pars propositae omnino ab hac sententia recedere : Quia in assertionis erat, prohibitum esse ex vi cen- talibus (ait) non sunt relaxandx habenx in surae, ne cum excommunicato in audienda elusionem interdictionis Ecclesix ; ideo nemini Missa alii communicent, id est, ne simul cum consulerem, quod audiret divina, prxsente eo eamdem Missam audiant. Qnae pars non est excommunicato ad audiendum. Ralio vero est, ita certa sicut praecedens, quia non est in quia juxta communem usum et sensum Eccle- jure expressa; sed colligitur solum ex illo siee, hsec conjunctio fidelium ad idem sacrifi- generali principio, quod cum excommunicato cium suo modo offerendum, vel ad eamdem communicandum non est, prsesertim in divi- mensam spirilualem, est quaednm exterior nis. Dubitari autem potest, an illa coauditio significatio mutuae unionis et conjunctionis in Missa?, ut sic dicam, sit communicatio in divi- eodem corpore, a quo praecisus est excommu- nis; inter faciendum enim rem sacram et municatus; et ideo illa est communicatio audiendum est quaedam communicatio, quia prohibita inter alias ex vi censurae excom- et ille , qui audit, offert per sacerdotem, et municationis. Quo fit, ut si inchoata etiam sacerdos ejusmet oblationem principaliter consecratione Missee excommunicatus adve- offert. Ilem sacerdos veluti minislrat ei qui niat, alii, qui audiunt, exire seu eam relin- audit, et hic fruitur minislerio ejus. At vero quere teneantur, relicto solo ministro, qui inter audientes inter se nulla videtur esse sacerdoti inservit, quia in eis non procedit communicatio, quando sunt pure audienles et ratio de perficiendo sacrificio; et ideo statim nullo modo minislrantes; nam si aliquo modo obligantur vitare communicationem cum ex- ministrent el cooperentur sacerdoti, jam tunc communicato, quod sentiunt auctores citati. sallem mediate communicabunt; quando Oporiet autem, ut omnes advertunt, ut ex- tamen uterque est pure audiens, licet unus- communicalus adsit formaliler (ut sic dicam) quisque cum sacerdote communicet, non ad audiendam eamdem Missam; nam licet tamen inter se, quia neque unus audit alium, ibi vel prope adsit aliud agens, non propterea nec loquitur cum alio, nec minislrat alteri. communicabitur cum illo. Et idem est, si in Nec sequitur, si ambo communicant cum ter- eadem Ecclesia audiat aliam Missam, quia tio, communicare inter se; sicut non sequi- tunc cessat supradicta ratio, quod non solum >ir, si duo sunt amici uni tertio, esse eliam procedit inler audienles, sed eliam inter sa- inter se; et multa possunt uniri in tertio, quae cerdolem dicenlem etexcommunicatum; nam non uniuntur inter se, nisi per accidens et ficet excommunicatus in uno altari ejusdem quasi extrinseca denominalione. Unde Du- Ecclesiae Missam audiat, non propterea com- rand., in 4, dist. 18, qusest. 5, n. 7, sentit, municabit cum illo sacerdos, qui eodem tem- hanc in rigore non esse communicalionem, pore in alio loco ejusdem Ecclesiae Missam adhibetque alia exempla tam ex divina quam dixerit. Hsec autem communicalio coaudien- bumana communicatione; nam si duo acce- tium eamdem Missam est minima omnium, dant ad communicandum, quorum unus sit quae esse possunt respectu talis rei; et ideo excommunicatus, non alter, et sacerdos utri- non habet peculiarem poenam impositam, que det Eucharisliam, licet ipse sacerdos proeter excommunicationem minorem; et for- peccet et communicet cum excommunicato, tasse polest a mortali culpa excusari, si fiat alter vero, qui Eucharistiam sumit, non com- sine ulla inductione vel cooperatione, etsine municat cum illo. Et similiter, quamvis contemptu, aut scandalo,et praeserlim, si ali- Joannes non excommunicatus simul salutet qua necessitale, vel pietatis specie fiat. Petrum non excommunicatum et Paulum ex- communicalum, eliamsi Petrus salulet Joan- SECTIO II. nem.non proplerea dicetur communicarecum . . ., „. . _ . r, , r Quse sint aha divma officia, quibus excomniunicatu& Paulo excommunicato. v pdvatus est? ct sub qua poena- 15. Vera sententia. — Nihilominus contra- ria senlentia communiter recepta est; tenet 1. Regula generalis. — Secunda, et quasi eam Paludan., dist. 18, quaest. 6; Soto, d. 22, fundamentalis regula in hac materia est, ex- quaest. 1, art. 4; Gajetan., verb. Excommu- communicatum eodem modo privatum esse SECT. II. QUIBUS DIVINIS officiis PRIVET. 325 parlicipntione aut communicatione in aliis ministro publico Ecclesire ad illud opus con* divinis et Ecclesiasticis officiis. Haec assertio secrato, fieri solemniler debeant, sub hao certa et communis omnium, habetque eadem voce in preesenti materia comprehendunl, ut fundarnenta, quae preecedens conclusio, et colligilur ex cap. Si quis Episcopus. 4, cum eodem modo, ac per eadem membra expo- aliis, 11, quaest. 2, et cnp. 1, etcnp.ls cui, de nenda est. Est enim hic sermo de communi- Sentent. excom., in 6, et cap. 1 de Sentent. catione externa; nam de interna, scilicet et re judic, in 6, et ex particnlaribus exem- quoad fruclum impetrationis vel satisfactionis plis statim tractandis id magis constabit. participandum, jam satis dictum est. Com- 3. Nomine divini officii non comprehendi municatio aulem illa exlerior, etiam hic inter- sacrnm concionem. — Excommunicati vitandi cedere potest quatuor modis supra tractatis, prohibentur concionari. — Non comprehendi- scilicet, vel quia ipse excommunicatus per se tur autem, proprie loquendo, sub hac voce facit, aut minislrat, et cooperatur divino offi- sacra concio. Nam certum est posse excom- cio solemni et publico, vel quia illo assistit, municatum sacree concioni inleresse, ut ex- vel e converso, quia non excommunicatus presse statuitur in cap. Responsio, de Sent. coram excommunicato divinum aliquod offi- excom., ubi concionari excommunicalis per- cium facit, vel denique quia cum excommu- miltilur : Dummodo eis nullum divinum offi- nicato simul assislit divino officio. Et his cium celehretur. Ex qua parlitione in ornni omnibus modis procedit haec prohibitio, sicut proprietate sermonis constat, concionem non de officio Missaa dictum est. Et cum eadem esse divinum officium, neque partem ejus, et proportione nunc est applicanda ad excom- ex se generalem esse lam pro Ecclesite mera- municatos vitandos vel non vitandos; nec bris quam pro externis, etiam pro infidelibus. oportet eadem hic repetere. Nonnulla verohic Unde in Goncil. Carlhag. IV, c. 84, sic slalui- in particulari explicanda supersunt. tur : Episcopus nullum prohibeat ingredi Ecclesiam et audire verbum Dei, sive genti- Quse sint divina officia, quibus excommunica- lem, sive hssreticum, sive Judseum, quod est tus privatur. cap. 67 de Consecr., dist. 1; ergo non est cur excommunieati excludantur. Dices : omnis 2.Primoenimdeclarandumest, quidnomine sermo vel communicalio cum excommunicato divinorum officiorum intelligendum sit, et prohibetur. Respondeo: ut infra ostendemus, quod ministerium circa illa prohibitum sit quando loculio est ad utilitalem et conver- ipsi excommunicato. Ad quod breviter res- sionem ipsius excommunicati, non prohibe- pondelur (secluso officio Missas, de quo jam tur; concio autem ex se ad hunc finem tendit, dictum est), in primis sub eo nomine compre- et ideo neque ipse excommunicatus interesse, hendi canonicum officium septem horarum, neque Ecelesise minister coram excommuni- quac in Ecclesia publice recilantur. Deinde cato concionari, neque alii fideles simul cum publica processio, ad quam populus fidelis excommunicato concioni adesse prohibentur. concurrit. Omnis item publica oratio, aut At vero ipse excomraunicalus merito censen- benedictio, aut similis ceeremonia Ecclesias- dus erit prohibilus concionari; nam ibi cessat tica, quae ex ejus vel Chrisli institutione so- ralio, propler quam ei conceditur, ut possit lemniter fit, et semper est annexa alicui coneionem audire; nam qui aliis concionatur, Ordini clericali, utest Evangelium vel Episto- nn suam, sed aliorum utilitatera, per se lo- lam solemniter cantare, aut proprium munus quendo, intendit. Non est autem concessum cujusvis inferioris Ordinis solemniter et ex excoramunicato communicare cum aliis prop- officio exercere. Item aquam, olivas aut can- ter eorum utilitatem, nisi forte in extreina delas solemniter benedicere, et multo magis vel gravi necessilate, prsesertim quia excom- chrisma conficere, vel oleum sanctum bene- municatus pro eo statu non polest conve- dicere, et sirailia. Quae probantur partim ex nienler illud munus obire, et fortasse potius consuetudine etcommunisensu Ecclesise, par- scandalum , quam fructum consequerelur, tim ex communi interpretatione Doctorum, moraliter loquendo. quia haec omnia sub divinis officiis com- 4. Non autem nonvitandi. — Navarri dic- prehendunt, cum de hac materia loquuntur; tum improbatur. — Addit vero Soto supra, partim etiam ex juribus, quaa omnia illa hoc procedere de excommunicatis vitandis; officia divina, quae sunt propria alicujus nam alii non vilandi non omnino eamdem Ordinis clot icalis, et ita instituta sunt, ut a obligationem subeunt, quia neque ipsi pecca- 326 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. bunt mortaliter, si ex officio hoc munus ad finem excommunicationis, non vero hsec; obcant, neque alii, si eorum concionibus et ideo licet illa non prohibeatur ex vi ex- intersint. Et hoc quidem posterius absolule, communicationis, non recte idem infertur de et sine limitatione verum est, quio alii non hac. Quocirca de ipso excommunicato dicen- tenentur vitare hujusmodi excommunicalum dum censeo, non posse sese intromittere huic in ullo communicationis genere; illud vero muneri, neque dicendo, neque audiendo; prius juxta superius dicta moderandum est, nam excommunicato et communicare, et scilicet, ut in aliorum favorem tantum, et quantum in ipso est, communicari, prohibi- ipsis exigentibus jus suum, vel morali eorum tum est, ex cap. Ulud, de Clerico excommun. necessitale postulante, el non in suum favo- ministr.; haec autem communicatio magna est remse ingerat; est enim hic eadem ralio, quaj inter humanas, etiamsi proprie divina non in prsccedeutibus. Imo addit Navar., in Sum., sit. Quod tamen, quoad excommunicatos non c. 27, n. 163, versu Oc tavo infevtur, excom- vitandos, cum moderatione saepe posita in- municatum concionantem, si solemniter et telligendum est; nam si ex officio teneatur quasi ex officio ad modum sacerdotis praedi- docere, et non possit per alium satisfacere cet, fieri irregulareni, quia ille actus est soli suo muneri, in gratiam boni communis, quod sacerdotio instilulione divina adjunctus, licet seraper quasi exigit jus suum, posset suum consuetudine jam sit diaconatui eliam depu- munus exercere. Alii vero, qui non sunt ex- talus; et idco videtur esse actus Jrdinis sacri. communicali, non tenebuntur cessare, aut Sed non exislimo verum, quia proprie polius intermittere hoc officium propter pra:sentiam est actusjurisdictionisquamOrdinis. Christus excommunicati, quia, nec magisler, nec con- eniin cum dixit : Pasce oves meas, aut : Prae- discipuli tenentur lectionem omittere, eo dicate Evangelium, non dedit potestatem quod aliquis audientium excommunicatus sit, Ordinis, sed jurisdictionis. Neque jure divino quia revera, neque humano modo loquendo, hic actus requirit Ordinem, se daucloritatem communicant cum illo; neque in hoc est sequi- pastoris juxta Paulum, \ ad Cor. 4 0; et paranda ha3C aelio cum ooassistentia in Missa, Inuocent. III, in c Excommunicatus, § Quia vel alio officio sacro, quia non ita uniuntur vero, de ILeret. Nec juredivinostalutum est, auditores per modum unius corporis polilici utsolis sacerdotibuscommiltalur hoc munus, ad cooperandum in una actione, sicut in sed id suo tempore slatuit Leo I papa, epist. Imo addit Soto, posse Doctores respondere 63, cap. Adjicimus, 16, qusest. \. Jam vero discipulo excommunicato interroganti super diaconibus generaliler, et aliis interdum spe- lectione, quod ego non facile concederem, cialiter conceditur. Et quamvis fere semper solis clerieis concedatur, non lamen quia sit actus Ordinis, sed quia per lllos et securius, et decenlius fit, juxta cap. Sicut in uno, de Haoret. Unde in necessitate Jaico eliam com- mitti polest. 5. Num excommunicato interdicta sit lectio pncsertim sacra. — Sed an sit idem dicen- nisi interrogalio esset talis, ut responsio posset ad uliatatem animae, et conversionem ejus ordinari, quia illa est communicatio jam individua, particularis, ac mutua, quao, ut infra videbimus, prohibita est, nisi in casibus a jure expressis. 6. Hse sacrae actiones prohibentur excom- municato sub gravi culpa. — Omissis ergo dum de leclione praeserlim sacra, ut Theolo- his muneribus, qua3 non sunt officia Eccle- giee, vel divinae Soripluroe? nam aliqui eodem modo loquuntur de leclione et concione. Et qukiem quanlum ad hoc, quod non conti- neatur sub ofiicio Ecclesiastico, nec commu- nicatio in illa sit communicatio in sacris, manifesla res est; quantum vero ad illam qualemcunuiue comniunicalionem , quoe in illa intervenit, vidotur esse nonnulla diversi- siastica, circa haec videndum sequitur, quod ministerium prohibitum sit excommunicato in his officiis. In quo breviter dicendum est, in primis prohiberi omnibus clericis, ne so- lemniter, et ex officio ministrent in aliquo niunere sacro ad suum Ordinem pertinente, neque in aliqua parte ejus, quod est riani- fesLum ex juribus supra citatis. Deinde tatis ralio. Primo quidem, quia de concione proinbilum est omni excommunicato, ne lai- habeinus jus expressum, non vero de lec- corum more ad hujusmodi officia cooperetur, tione. Deinde ex fundamenlo illius juris, quia eliam est commuuicatio qusedam in re- quia concio per se ordinniur ad efleclum, el bus divinis. Utroque autem modo peccatum conversioneii) liominis; leclio vero acl inlel- mortale commitlit excommunicatus in his lectum. Unde ilLa est medium per se conlerens divinis ofliciis minislrando, ut communis SEC.T. II. QUIBUS DIVINIS OFFICIIS PBfVET. 337 sententia Theologornm in 4, dist. 18, prae- sertim D. Thom., quaest. 2, art. 4, quaest. 3, ad 4 , et Quodl. 1 1 , art. 9: Durandi, quaest. 5; Gnbrielis, qurcst. 3, dub. 4; Cnjet., 1. 2, qurcst. 6, 96, art. 4, et in Summ., verb. Ex- usa reeepta ; ergo dubitandum non est de hnc irregularitnte; nam jura idem sentiunt de administralione solemni in aliis officiis divinis, ac in celebrntione Missre, vel aliorum sacramentorum , ut constat ex cnp. Si quis coinmunicatio major, cap. penult. et ultim.; Episcopus 4, 11 , quaest. 3, ibi : Sive Episcopus, Adrinni, qua?st. 3, de Clavib., et Quodl. 1, aut presbyter, autdiaconus facere oblationem, art. 3; Soti, dist. 22, q. 1, art. 4; Covarruv., qui refert alios, cap. Alma, part. 1, § 2 et 3, et § 7, num. 5; Navarri in Manual., cnp. 25, num. 23. Et sumitur a forliori ex cap. Signi- ficavit, de Sent. excomm., et cap. Sacris, de Iis qnae vi, et aliis, quae habentur 11, q. 3. Ratio vero est, quia actiones, quae per se primo, et directe prohibentur excommuni- catis, sunt hae saoroe et publicae. Est etinm haec mnteria ex se gravis, et hnbens mngnnm aut matutinum, aut vespertinum sacrificium quasi in officio suo agere sicut prius prse- sumpserit, etc, et ex cap. 1 de Sent. et re judic, in 6, ibi : Si suspensione durante dam- nabiliter ingesserit se divinis, irregularitatis laqueo se involvet. Quod magis explicalur in cap. 1 et c Is cui, de Sent. excom., in 6, dum dicitur : Si divinis se ingerat, in suo agens officio, sicut prius. Nnm illa verbn generalia sunt, et ita omnin ministeria Ecclesiastica, deformitatem, quin excommunicntus est quasi quae solemniter, et ex officio fiunt, cornpre- membrum abscissum ab Ecclesia; et ideo absurdum est, quod ad sacras, et publicas functiones peragendns se ingcrat. IIoc vero peccatum gravius est in clerico ministrante solemniter, quam in laico, vel in clerico, qui more laici privatim ministrat, et concurrit. Ita sentiunt citati Doctores, et colligitur ex citalis juribus, et ex iis, quae in sequenle illatione afferemus. Eslque evidens , tum ex circumsumliis ipsius aclionis, et ministerii, hendunt, ut notavit Glossa, in dicto cap. 1 de Sent. excomm., in 6, verb. Sicut prius, et Innocent. ibi, num. 4; Abbas, cap. 2, num.7, de Cleric excomm. ministr., et fere per to- tum illum litulum ; Navarr., c. 27, num. 163 et 244; et Covarr., in cap. Alma, part. 1 , § 8; Majol., lib. 3 de Irregular., cap. 21; et de- claratur brevi discursu facto per omnes Ordines, et nonnullos actus earum. 8. Nomine clericatus non comprehenditur quod eo gravius est, et magis sacrum, quo fit hic prima tonsura. — Et primum de mino- a persona ut specialiter consecrata ad illud ribus, de quibus majus posset esse dubium, munus; tum eliam ex circumslantia ipsius id affirmaut Doctores citati, eo quod in dicto personae, quae ratione sui muneris tenetur et cap. 2 generaliter dicitur : Si quis presbyter magis Ecclesiae obedire, et sanclius hujus- aut alius clericus ; nam appellalione cleric modi ministeria exercere. veniunt omnes in minoribus Ordinibus, vel aliquo eorum constituti, ut ibi notat Panor- Clericum excommunicatum pubiice exercen- milanus, num. 10, et est per se manifestum. tem ministerium sacrum sui Ordinis, fieri Mnjus dubium esse posset, quia in eo textu irregularem; non autem si laicorum more non fit menlio irregularitatis; tamen jam dixi aliquid faciat. 7. Atque hinc factum est, ut quilibet cle- ricus excommunicalus exercens solemniter ministerium sacrum suo Oidini annexum, habeat ipso jure impositam irregularitatis poenam; si autem laicorum more aliquid hujusmodi faciat, nullnm incurrat pcenam, praeter excommunicationem minorem. Hoc posterius certum est, quia nulla alia pcena pro hoc excessu in jure invenitur. Prior autem pars communis est, et pra^cipue colligitur ex toto titulo de Clerico excomm. ministr. , de quo multa diximus superius agentes de administratione sacramentorum; poenam, quae in illo, et aliis texlibus insinua- tur, jam esse sufficienler declaratam irregu- laritalem. Dubitare tamen aliquis potest, quia nomine clerici etiam comprehenditur ille, qui solam primam tonsuram habet, cap. Cum contingat, de JEtate et qualitalc Dicen- dum vero est, primam tonsuram non esse Ordinem, neque habere aliquod officium Ecclesiasticum solemniter exercendum sibi annexum; et ideo ad hujusmodi clericum irregularitalem hanc non pertinere; nam dis- tributio debet esse accommodala , et ita comprehendit omnes clericos habentes mi- nisterium solemne suo Ordini annexum. 9. Quando censendi sint minores clerici et ostendimus jura, quae de hoc loquuntur, ministerium suum solemniter peragere, ut in eo sensu communiter interpretata esse, et irregularitatem incurrant. — Ratio difficul- 328 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. tatis. — Sed tunc difficile est explicare, sunt casus, seu eventus, in quibus hsec irre- quando censendi sunt bujusmodi clerici mi- gularitas contrahatur. In acolythis, v. gr., si nores ita solemniter ministerium suum pera- in aliquo solemni officio, vel ob dignitalem gere,utsiexcommunicati sint, irregularitalem personas celebrantis, ut si sit Episcopus, vel incurrant. El ratio difficultatis est, quia nihil etiam Summus Pontifex, vel ob loci amplitu- ab eis fit quod tam in substantia, quam in dinem, aut receplum usum, sint peculiares modo, non possit fieri, et scepe fiat absque vestes sacrre determinatee ad munus acolythi culpa ab eo, qui talem Ordinem non habet. exercendum, quibus uti non possunt, neque Solum aulem dicitur clericus exercere Eccle- m tali officio solemniter ministrare, nisi qui siasticum munus lanquam minister ex officio, talem Ordinem susceperunt, tunc acolythus quando ita illud exercet, ut a nemine non excommunicatus sic ministrans, irregularis habente talem characterem possit lali modo fiet, quia tunc revera operatur, ut minister licite cxerceri; qua enim alia ratione discer- ex officio consecratus. Idem censerem de nere possumus ministerium clericale a non exorcisla, si veste sacra indutus exorcismos clericali, etex officio seu solemne a privato? Ecclesiaa super energumenos excommunica- Anlecedens declaratur; nam ad acolylhum, tus proferret; nam lunc plane uteretur po- v. gr. , spectat accensos cereos ferre, et testate sibi in Ordine data; et sicdereliquis. urceolos aquae et vini minislrare, cap. Aco- 11. Ob quam actionem excommunicatus lylhus, 23 dist., et non habet aliam solemni- subdiaconus , aut diaconus irregularitatem tatem in suo ministerio, nisi quia in Missa incurrat. — Ob quas actiones presbyter ex- «olemni, et cum aliquibus vestibus sacris communicatus fiat irregularis. — Ex quibns illnd exhibet; totum autem hoc fit passim in facile intelligitur, subdiaconum incurrere Ecclesiaper eos, quinullum Ordinem habent, hanc irregularitatem, si vestibus sacris in- vel ad surnmum primam tonsuram , quod dutus in solemni Missa Epistolam cantet; licite fieri juxta Eeclesise consuetudinem do- nam tunc maxime exercet suum munus tan- cuit D. Thom. in 4, dist. 24, qua?st. 2, art. 2, quam minister ad id ex officio deputatus; ad 9, et nihil dislinguit in ministeriis horum secus vero erit, si absque vestibus sacris inferiorum Ordinum, quod fiant solemniter, aut Missse inserviat, aut Epistolam in choro vel non solemniter, sed quidquid ab his ordi- cantet. Nam hoc etiam laici facere consueve- nariis ex officio fit, docet fieri posse per eos, runt; unde non operatur ibi tanquam mi- qui non habent tale officium, vel talem nistrans in officio suo, quod ad hanc irregu- Ordinem. Et idem senlit Anloninus, 3 part., laritatem jura requirunt. Et eodem modo, tit. 28, cop. 1. Unde in § 1 , refert quemdam proportione servata, senliendum est de Guilhelmum dicenlem, constitulum in mino- diacono, cujus ministerium, quia sacratius ribus Ordinibus, et excommunicatum exer- est. fieri non solet in Ecclesia a laicis, nec cendo officium suum, etiam cum solemnilatej sine vestibus sacris, saltem quoad Evange* non fieri irregularem, quia jura de eo non lium cantandum. Et ha3C est communis sen- loquunlur, et poena3 sunt restringenda;. Quoa tentia Doctorum, quos citavimus, pra3sertim ratio parum probat, quia jura generalia sunt. Richardi, dist. 18, art. 7, quasst. 5; Inno- Ipse vcio Antoninus ab ipsa senlentia non cenlii, et Abbatis, in cap. ult. de Excessib. discedit. Pnjelat. ; Sylvest., verb. Irregularitas, n. 15; 10. Besohitio dubii. — Et quidem secun- Navarri de Horis Canonicis, cap. 7, num. 40. dum Ecclesire prnesentem usum probabiiissi- De presbytero aulem, quod attinet ad munus mum mihi est, raro, vel nunquam incurri sacrificandi, et ministrandi sacramenta, su- hanc irregularitalem, quia vix aliquid, aut pra satis dictum est. Hic solum est addendum, aliquo modo faciunt clerici constituti in solis quoties in Ecclesia, aliquod munus exercet minoribus Ordinibus, quod laici non consue- proprium presbylerorum, vel cutn ea solem- verint facere. Est auiem generalis regula nitate, qure a solis presbyteris fieri potest et Doctorum, etiamsi sit clericus, qui ministrat, debet in Ecclesia, irregularem fieri, si excom- si tamen illud ipsum, et cum eadem solemni- municatus id faciat. Exempla communia sunt, tate posset fieri a laico, non fieri irregularem, si aquam benedicat ritu ab Ecclesia praj- quia non censetur operari, ut minisler ad id scripto, vel cereos, olivas, et alia hujusmodi, deputatus per characterem, quandoquidem vel si veslibus sacris indulus, et pramiissis sine characlere idem facere posset. Quamvis orationibus ab Ecclesia institutis, aqua bene- aulem frequenlius hoc ita sit, contingere pos- dicla populum aspergat. Item si hebdoma- SECT. n. QUIBUS DIVINIS OFFICIIS PRIVET. 329 darii munus in choro exerceat, inchoando orationibus ab Ecclesia institutis in sua pri- officium dicendo Capitulum et orationem, et vata oralione, dummodo in hoc ipso usu simiiia; quia in his omnibus operatur, ut talium orationum rion se gerat, ut minister minister ex officio consecratus, cui ratione publicus Ecclesiae. Et ideo adnotant Doclo- sui characteris talia munia reservata sunt. res,quando excommunicatus HorasGanonicas 12. Quorumdam limitatio. — Rejicitur. — recitat, debere omittere salutationem, Domi- At vero si sacerdos excommunicatus tantum nus vobiscum, et loco illius dicere, Domine in choro cantet cum aliis, licet peccet, non exaudi orationem meam; adeo ut si sit sa- videtur hanc irregularitatem incurrere, quia cerdos, aut diaconus, dicendo, Domhius vobis- illudmunus prsestare solent nonclerici, eliam cum, irregularis fiat, ut advertit Navarrus superpellicio ornati. Quidam autem hoc limi- cum communi sententia, dicto lib. deOiat., tant nisi clericus hoc faciat ex officio, quod cap. 7, num. 16, quia juxta usum Ecclesiaa anteexcommunicationem exercebat, etpostea iUe versiculus a solis sacerdotibus, vel diaco- exercet, sicut prius, ut si Canonicus excom- nibus dici potest, et per se fert personam municatus, signo dato, eodem modo cum aliis publicam. Hoc limitandum est, nisi interce- ad chorum vadat, et publicas preces fundat, dat excusatio a culpa ; hasc enim irreguluritas, quia jura dicunt irregularem fieri clericum, quse est pcena, non ineurritur, nisi propter qui in suo officio minislrat sicut prius. Sed culpam, ut ratio pcenae postulat, et signifi- non existimo veram esse hanc limitationem, catur in cap. penult. de Sentent. excomm. Et quia ille Canonicus (et idem est de quolibet quoniam illa pcena gravis est, censeo non alio simili) tunc non ministrat in proprio incurri sine culpa morlali. In hoc ergo polest officio presbyteri aut clerici, sicut prius, sed facile excusari culpa mortalis ex inadver- in officio Canonici, quod et habere, et exer- tentia cum levi negligentia; item si fiat ex cere potest, qui nullum habet Ordinem, quadam verecundia sine conlemptu, licet quantum est ex vi talis dignitatis; non est fiat adverlendo, ex levitate materiae potest autem irregularis, qui in quolibet officio esse venialis culpa, quia est actio valde pri- ministrat sicut prius, sed qui ministrat in vata, el nihil fere offendens Ecclesiam. In his officio, quod in substanlia, vel in modo sit ergo casibus non incurretur irregularitas. proprium ministerium alicujus Ordinis; can- 14. Excommunicatus, qui alias tenebatur tare autem in choro non est tale ministerium, officium recitare, ob excommunicationem non nisi aliqua alia circumstantia adhibeatur, liberatur illo onere. — Unde ulterius fit, si quffi juxta Ecclesiae institutionem, aut con- excommunicatus alias tenebatur recitarc offi- suetudinem , Ordinem requirat. Et hsec est cium, non excusari propter excommunicatio- sententia communis Doctorum quos retuli; et nem, ut notavit Abbas, in cap. 2 de Clerico praesertim Canonistarum cum Innocent. et excomm. ministr., num. 8; et Navarr., dicto Abbate, in dict. cap. ult. de Excessibus Prse- cap. 7, de Orat., num. 16, et in Summa, latorum. cap. 25, num. 102, ubi citat cap. 2, et cap. Illud, de Clerico excomm. ministr., ex qui- An clericus excommunicatus possit aut bus nihil video circa rem hanc elici pcsse. Id debeat Horas Canonicas recitare. vero docuit Glossa ult. in cap. Presbyleros, dist. 28. Idem tenet Sylvestr., verbo Horse, 43. Hic vero dubium occurrit de Horis Ca- num. 4, ubi alia jura refert, quae ad summum nonicis, an clericus in sacris, vel religiosus induci possunt a contrario sensu. ldem tenet professus excommunicatus eas possit, ac de- Covarr., in cap. Alma, part. 1, § 3, num. 8, beat recitare. Quia non potest divina officia et alii infra referendi. Ratio est, quia excom- obire; ergo neque hoc, quod in recilatione municatus potest licite Horas recitare, ut os- Horarum perficilur. Breviter tamen dicitur, tensum est; ergo si alias habet obligationem, has easdem Horas posse in Ecclesia dici vel tenebitur; nam excommunicatio non tollit solemniter, seu publice, vel privatim. Priori obligationem, neque aliqua alia probabili ra- modo dici non possunt ab excommunicato; et tione excusat. Prseterea htec obligatio est sic procedunt omnia, quae dicta sunt; poste- onus quoddam; excommunicatio autem, curn riori autem modo dici ab eo possunt, quia sit pcena, non confert per se favorem ali- non est prohibilus excommunicatus, quin quem, seu immunitatem, ut ait Jureconsultus privatim orare possit, et mente, et voce. Ne- in leg. Relegatorum, § Solet, ff. de Inter* que etiam illi vetitum est, quin possit uti diclis et relegalis. Alioqui excommunicatus 330 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJQRI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. ex sua contumacia commodum reportnret, 16. An possit excommunicatus cum socio quod esse absurdum salis per sc constat, ct of/ieium recitare, et an ita tacite ut a nernine a simili colligitur ex cap. Etsi necesse, de audiatur. — Prima sententia. — Sed inquiri Donalion. inter virum et uxorem. Dices : rursus potest an excommunicatus possit hnc ratione probaretur parochum excommu- hujusmodi officium cum alio socio recitare, nicalum nominatim, ac denunciatum, debere vcl tenealur solus privatim dicere. Item an sacramenta ministrare, et similia opera fa- teneatur ila occulte dicere, ut ab aliis audiri cere, qua3 sunt ejus onera ; alioqui si ab his non possit. Neutrum enim onus videlur im- excusalur, eliam reportat cominodum. Res- ponendum excommunicato ; nam in oratio- pondetur, negando sequelam; nam jura ex- nibus privatis non tenetur sese occultare, presse privant excommunicatum ministerio, sed potest coram aliis eas fundere, et alii et usu sacramentorum, tum quia illud mi- coram ipso; ut si simul concionem audiant, in nislerium ex se est publicum, et fit a mi- initio simul recitare possunt salutationem nislro, ut persona publica ; tum eliam quia angelicam. Idemque fncere possunt audito in hoc magis attendilur ad honorem et re- siguo, quod ad salulandam Virginem datur, verentiam ipsius sacramenti, quam ad onus quia, licet signum sit publicum, oratio tamen ipsius excommunicali; tum denique quia licet uniuscujusque privala est. Rursus, si excom- videatur excommunicatus aliquo niodo levari municatus velit, v. gr., Officium Beataa Vir- onere ministrancli, tamen per se, et ex inten- ginis recitare, non videtur illi prohibitum, tione legis potius privalur honore vel com- cum alio socio illud dicere, quia illa est oralio modo, et ipsamct privalio est majus onus, privata, et non videtur prohibitum commu- quam erat obligatio minislrandi; a qua etiam nicare cum excommunicato in oratione pri- obligatione non omnino liberalur, cum saltem vata ; ergo neque ipsi excommunicato prohi- per nlium, et expensis sui beneficii, suoe obli- bitum est in eadem oratione privata cum aliis gationi salisfacere tenentur. communicare. Atque ita videtur sentire Na- Mi. Teneaturne excommunicatus benefi- varr., cnp. 27, num. 36, § ad 5. Quod inde ciarius eo titulo offcium recilare. — Sed confirmat, quia omnis sermo, vel salutatio, qur.mvis hsec solulio dificultatem nullam ha- quae fitad excommunicatum per modum de- beat, quando obligatio dicendi horas nascilup precationis, vel exhortationis pertinentis ad ex sacro Ordine, aut professione religionis, salutem animce ejus, non est prohibita; sed quia ille titulus nec toliilur, nec minuitur ex hujusmodi consortium in oratione privata po- vi censurcc, tamen, quando orilur ex bcnefi- lest esse utile ad salutem excommunicali, et cio Ecclesiastico, videri potest nimis rigo- semper potest ad illum finem ordinari; ergo rosa, quia excommunicatus privatur fructi- hac ratione non est prohibitum vel aliis cum bus sui beneficii, cnp. Pastoralis, in fine, de excommunicato, vel excommunicnto respectu Appellat., et ex eorum perceptione oritur aliorum. Tunc ullerius excommunicatus reci- obligntio recitandi officium; ergo consequen- tans officium canonicum, non orat, ut mi- ter debet hac obligalione carere. Ita quidem nister publicus, sed privata oratione; nam asseruerunt aliqui, ut refert Govarr., lib. 3 propterea non potest dicere, Dominus vobis- Variar., cap. 13, num. 8, circa finem. Con- cum, ul notavimus; ergo potest illud cum trarium autem verum est, quod ille ibidem socio dicere. Et confirmatur, nam, si illud docet cum Palud., in 4, dist. 15, qiucst. 5, recitnret absque obligntione ex privata de- art. 1; quocl eliam tenentSylvest., Angel., et votione, posset cum alio illud dicere; ergo alii conununiler. Et ralio est, quia ille reti- eliamsi ex obligalione illud dicat, quin cum net lilulum beneficii, ac possessionem, et semper se gerat ut persona privala, obligatio solum per eum stat, quominus faciat fruclus non polest hoc novum impedimentuni indu- suos, et ideo non est, cur liberclur onere, ct cere. obligatione dicendi officium. Ut cnim dicitur M. Vera resolutio. — Confirmationi Na- in regula juris, in 6 : Damnum, quod quis sua varri fit satis. — Nihilomiu&s probabilius culpa sentit, sibi debet, non aliis impulare. est, excoinmunicatum non posse hujusmodi Imo hcec est pcena, quam excominunicatio canonicum officium cuin alio diccre, ut ex- inducit, scilicet, ut excommunicatus privetur presse notavit idem Navarr., de Oralion. et commoclo, non vero onere. Sicut etiam qui hor. cnnonic, cap. 7, num. 16; et (lovarruv., non residet, privatur fruclibus, et nihilomi- cap. Abna, pnrt. I , § 3, nuin. 8, es ilio gene- nus recilarc lenelur. rali piiucipio, quod excoiainunicalo oinnis SECT. II. QMIBUS DIVINIS OFFICIIS PRIVET. 331 exferior communicalio cum aliis fidelibus tur esse materia peccati mortalis; nam licet interdieta est. Dicere autem preces simul actio recitandi gravis sit, tamen in eajuvari cum alio est communicatio qurcdam; ergo ab alio vel alium juvare privatim, in ratione etiam baec prohibita est in cap. Excommuni- communicationis leve esse videtur. Hinc ve- calos, II, q. 3, ibi : Nec cum eis in oratione risimile mihi est (quod etiam notavit Ugnlin., eommunicent; et cap. seq. : Qui communi- tab. 1, cap. 13, § 15, num. 1), excusari posse cavcrit, vel oraverit cum excommunicato, si ab hac culpa eum, qui ratione muneris, seu laicus est, excommunicetur, elc. In quibus servitii cum alio recitat hujusmodi officium; juribus sine dubio est sermo de excommuni- nani excommunicatus, si famulum habeat, catione in oratione privata; nam conjungitur non privalur communicatione ejus, quantum cum communicatione in cibo, et potu, et ad ea, in quibus sibi inservire tenetur, juxta communi sermone. Et haec est communis in- cap. Inter alia, de Sentent. excomm., juncto terprelatio usu eliam recepta. Unde non so- cap. Quoniam multos, 41, quasst. 3, et ideo, lum in Horis canonicis ex obligatione recitan- si Ganonicus, v. gr., capellanum, vel famu- dis, verum etiam si ex privata devotione lum habeat qui hoc ministerium anlea illi dicantur, licilum non est excommunicato exhibebal, etiam si excommunicatus sit, po- Uti allerius ministerio, seu juvamine, quod terit illo uti; et e converso licet capellanus idem dicendum censeo de quocumque olio ipse excommunicalus sit, polerit patrono suo officio privato, ut Bealoe Virginis, aut defunc illud ministerium cxhibere, quia hoc proprie toiiim, ctc, quia illa jura, et generalis ratio ac per se non est ministerium Ecclesiasticum, de privatione communicalionis in his omni- et ex officio, sed privatum etquasi corporale. 1) . procedit. Evasio autem illa, quod lalis 19. Sacerdotem, etsi peccet cum alio Iloras oratio potest ad salulem excommunicati or- recitando, non ideo fieri irregularem. — Illud dinari, eique prodesse, admiltenda non est, denique in hoc punclo cerlius est, quamvis tum quia est contra expressum jus prohibens conlingat sacerdotem excommunicatum pec- comnmnicationem in oratione; tum etiam care recitando officium cum alio, praedicto quia solum videtur excogitata ad hoc jus modo, non propterea fieri irregularem, vel el.uder.dum; nam inleniio sic orantium non quia illud peccatum mortale non est, et haec est spiritualiter promovere ipsum excommu- irregularitas non contrahitursinegravi culpa, itum, quod utilius fortasse facere possent, vel quia, licet interdum sit mortale ob con- si per se, ac separatim uterque oraret; sed temptum, vel frequentiam nimiam, tamen inlenlio eorum est ad invicem se juvare, et illucl ministerium, prout tunc fit, non est pro- communi opera (ut sic dicam) illud minisle- prium officium alicujus Ordinis, sed fieri po- i o perficere, quod plane est in eo commu- test, eliam exobligatione,absqueullo Ordine. nicare eo modo, qui vetitus est. Nec refert, quod interdum potest illa obliga- 48. Adjuvare excommunicatum in reci- tio ex solo Ordine oriri, quia non propterea tando officio per se non esse mortale. — actus ipse est proprius, et ex officio alicujus Variis de causis posse hanc communicationem Ordinis, et tamen propter hunc solum ab ex- a culpa excusari. — Addit vero Covarruv. communicato faclum irregularitas injuncta supra, posse hujusmodi communicationem est. Et haclenus de ministerio sacerdolis, et excusari a peccato mortali, quia uon est illa inferiorum clericorum. communicatio in divinis, quse per se primo per hanc censuram prohibetur; nec materia Quando Episcopus, vel Abbas benedictus est adeo gravis, ut ad peccatum mortale suf- exercendo actum sui ordinis, irregulares ficiat. Quee sententia mihi valde probabilis fiant. vidctur, et practice secura, et extendenda etiam ad casum, de quo agimus; nam licet 20. Ex quibus facile erit in Episcopo, et sacerdos excommunicatus ex prsecepto re- eadem proportione in Abbate beuedicto, de- citet officium, cura> tamen privatim id faciat, clarare, quando irregularitatem iucurrat quod illud cum alio recitet, non est peculia- exercendo actum sui Ordinis seu consecra- ritcr prohibilum ex speciali ratione , qua tionis, si excommunicatus sit. Posset enim Cun.municatio in sacris el divinis officiis pu- exislimare aliquis, hanc irregularitatem non i)licis prohibita est; sed generatim, ut ulia habere locum in Episcopo prascise operante, qya?l!bct communicatio; et ideo per se, se- ut Episcopus est, eo quod juxta muliorum q[i\so conlemptu, et scandalo, heec non yide- Theologorum senlentiam Episcopatus non sit 832 DISP. XII. DE EXCOMMUNTCATIONE MAJORI, UT PRIVAT DSD RERUM, ETC. Ordo, aut sacramentum, sed sacramentale faciens irregularis fiat, idem dicenclum est quoddam; et ideo actus etiam solemnis, et ex de simplici sacerdote ex concessione, seu officio illius consecrationis non sit actus ali- delegatione Pontificis similem actum exer- cujus Ordinis, ac proinde nec materia hujus cente;eodem cnim modo procedit in omnibus irregularitatis. Verumtamen sine ulla dubi- his discursus factus. Sunt autem hujusmodi tatione statuendum est irregularilatem in- actus, arse, seu altaris, aut Ecclesiae, aut ca- curri propler hujusmodi aclus. Primo, quia licis vel patenae consecratio; mapparum, et ut suo loco dicam, probabilius est Episcopa- vestimentorum sacrorum benediclio, Abba- tum esseOrdinem et sacramentum. Secundo, tum etiam vel virginum Deo dicatarum; so- quia (quidquid de hoc sit) jura expresse Io- lemnisque benedictio, quam Episcopi vel Ab- quuntur de Episcopis et Praelatis Ecclesiae in bates populo dare solent, prsemisso versiculo suo officio ministrantibus, ut palet ex cap. Sit nomen Domini benedictum ; jam ille aclus Si Episcopus 4, dist. 11, qusest. 3, et cap. 1, Episcopalis tantum est jure ordinario, licet § Caveant, de Sentent. excomm., in 6; unde quibusdam Abbatibus cum certis conditioni- Don dubito quin Abbas, qui ex privilegio bus interdum concedalur, ut patet ex cap. potest minores Ordines conferre, aut Eccle- Abbates, de Privileg., in 6, et in Clem. 2 siaslieas vestes benedicere, irregularis fiat, sihfec faciat,quando excommunicatus exislit, quia in illa generali appellatione Praelalorum, etiam hic comprehenditur. In quo etiam con- siderandum censeo, quamvis benedictio Ab- batis non sit sacramentum, actum tamen illum ordinandi non esse aclum solius bene- diclionis, sed etiam characleris, quem essen- tialiter supponit talis actus, ut est a tali per- de Privileg., et ideo actus ordinis, et ad ir- regularitatem incurrendam sufficiens ab om- nibus censelur. Unde a fortiori constat idem dicendum esse de omnibus aclibus propriis Ordinis Episcopalis, qui aliis non communi- cantur, ut sunt consecratio alterius Episcopi, confectio chrismatis, ordinatio sacerdotis, degradatio clerici; hi enim omnes sunt actus Ordinis Episcopalis. Secus est in actibus sona. Etenim, quanlumvis esset benedictus, solius jurisdictionis, quia etsi ab his etiam si non esset sacerdos, non potest ei committi per excommunicationem suspensus sit, ut talis actus. Unde idem est dicendum de pres- infra dicemus, tamen propter illos non est bytero ex privilegio Papse ministrante sacra- illi imposita irregularitas; jura enim, quae de raentum confirmationis, quia Iicet ille aclus hac irregularitate loquuntur, omnia requi- jure ordinario non pertineat ad characlerem runt actuin Ordinis, ut patet ex supra citatis; saccrdotalem, tamen, facta Pontificis conces- irregularitas autem extendenda non est extra sione, lit quasi moralis quredam extensio, ita casus a jure expressos; et ita notavit Abbas, \it vere dicatur ille actus esse tunc talis cha- incap. ult. deExcess. Praelat., num. 5, et alii racteris sacramentalis; cujus argumentum communiter. Dico autem, Si sit actus pursR est, quia non posset Ponlifex actum illum jurisdictionis, nam si sit simul actus Ordinis, alicui non saccrdoti concedere. Item est a clarum est ex eo capite ad irregularitatem fortiori argumentum, quia benedictio aquae sufficere, ut patet de actu absolutionis sacra- est actusOrdinis sacerdotalis, ita ut sacerdos mentalis. Et idem existimatur communiter excommunicalus, qui illum fecerit, irregula- de absolutione a censura, si fiat cum illis ris maneat, cum tamen et actus ipse, et de- precibus, et solemnitate, quae vel Episcopa- terminalio ejus ad talem ministrum, sint ex lem vel sacerdotalem Ordinem requirit, et inslitutione Ecclesire; sed aclus confirmandi habelur in cap. Cum aliquis, 11, quaest. 3, et vel ordinandi minoribus Ordinibus, est multo cap. A nobis 2, de Sentent. excom., et notant magis sacer, el ex institulione Christi perti- Innocent., Abbas et alii supracitati; illa enim nens ad Episcopos posilive, ut sic dicam, ad est quasi solemnis quaedam benedictio; at sacerdotes vero, quasi permissive media vero; si simpliciter detur, est purus actus ju- concessione Pontificis, ita ut non possit infe- riori ministro concedi; ergo, postquam con- ceditur, censendus est actus illius Ordinis : ergo. risdictionis, sicut excommunicatio, et ideo non est causa hujus irregularitalis. Sic etiam dixit Ancharan., in cap. 1, § Caveant, de Senlent. excomm., in 6, n. 3, Episcopum ex- 21. Atque idem censendum est de omnibus communicatum, benedicendo populum, dum aliis aclibus, qui jure ordinario perlinent ad iter agit, non lieri irregularem. At vero licet Ordinem Episcopalem; nam, si tales sunt, ut hrc benediclio quasi materialiler conside- Episcopus excommunicalus aliquem illorum rata possit etiam a non Episcopo fieri, prout SECT. II. QUIBUS DIVINIS OFFICIIS PRIVET. 333 tamen ab Episcopis dari solet, non videtur ciat, qure re vera actus Ordinis non sunt, eta dubium, quin sit aliquo modo actus Ordinis laicis eodem fere modo fiunt, ut Paludan. et Episcopnlis; quandoquidem in cap. Abbates, aliiTheologi, dist. 18, notant ; Panormitan. et de Privileg., declaratur, Abbates, qui ex alii in cap. ult. de Excessib. Praelalor., et in privilegio possunt post Missarum solemnia, aliisjuribus supm citatis. Idem denique est, ac vesperlinum vel matutinum officium po- si contingat aliquem existimare se esse ordi- pulum benedicere, non posse alibi, publice, natum, et non esse, vel esse in tali Ordine, et aut per vias, civitates, castra, et villas non esse, sed in inferiori; vel illum esse ac- populis, et plebibus benedictionem facere. tum sui Ordinis, et non esse, sed superioris; Supponitur ergo illud munus per se esse nam, ut supra diximus, laicus ficte celebrans Episcopale; non quidem ratione solius juris- non incurrithanc irregularitem ; neque eliam dictionis; namlicet Episcopus sit jam electus, inferior clericus ministrans in officio supe- et confirmalus, et jurisdictionem habeat, do- rioris. Quapropter, licet ex ignorantia juris nec consecratus sit, non exercet illum actum; aut facti oppositum aliquis putet, et ex est ergo ille actus consecrationis; ergo illo conscientia erronea peculiari modo in hoc titulo non potest in eo actu irregularitas ex- peccet, non propterea irregularis fiet. Et cusari. Ex alio vero.excusari potest, quia ille idem est de oinnibus similibus, quae ex prin- actus sine solemnitate fit, et non est res cipio posito inferri possunt. Quae etiam con- magni momenti, ideoque per se loquendo, firrnanlur ex iis, quae supra in simili diximus levis materia videtur, et insufficiens ad pec- de censura in communi. catum mortale. Et consequenter ex hoc capite 23. Secundo observandum est, ad incur- excusari potest a pcena irregularilatis; nisi rendam hanc irregularitatem non semper forlasse tanta sit frequentia, ut ea ratione, et necessarium esse, utactus Ordinis exerceatur materia gravis censeatur, et quemdam vir- curn omnibus circumstanliis, et solemnilati- tualem contemplum censurae indicare. bus, cum quibus juxta ritum Ecclesice exer- 22. Duo vero observanda supersunt: unum ceri debet; ut si Episcopus excommunicalus est, licet aliquis ex conscientia erronea com- chrisma conficiat sine vestibus sacris, non mittat peccatum ejusdem rationis cum pec- propterea irregularis non fiet; et idem est, si cato elerici excommunicali in suo Ordine ex Ordines conferat, aut similem actum Ordinis officio ministranlis, non propterea fieri irre- faciat, qui in sua subslantia sufficientem so- gularem, quia culpa magis consislit in affeclu lemnitatem includit, neque aliler fieri potest, interno, quam in effectu, seu actu exteriori; quam a ministro consecrato, ex officio ejus. hujusmodi autem pcense Ecelesiasticee non Unde idem est in sacerdote excommunicato, incurruntur, nisi propter veros, et proprios si consecret sine vestibus sacris, et sine aliis aclus externos peccaminosos, ut in superiori- cseremoniis, vel si ungat infirmum, vel ali- bus dictum est. Polest autem hoc accidere quid simile faciat; secus vero est de diacono, tam ex ignoranlia facti, quam juris; ut si sa- et subdiacono, siabsque vestibus sacris can- cerdos pulet se esse excommunicatum, et tenl Epislolam vel Evangelium. Ralio vero celebrel ex conlemptu excommunicationis, si esl, quia quidam aclus per se, et ex sua sub- re vera non erat excommunicatus, non fit stantia sunt solemnes, etex officio sacerdotali irregularis in re ipsa; quod addo, quia vel Episcopali; alii vero non sunt hujusmodi, quamdiu sibi non consliterit, non fuisse ex- nisi cum talibus circumstantiis et modo fiant; communicatum, ex eadem conscientia erro- illud ergo in singulis actibus atlenle conside- nea tenebitur se gerere , ut irregularem; re randum est, ut intelligatur, quse circumstan- tamen vera irregularis non est. Et, cum pri- tia actus in ordine ad talem effectum vel mum intellexerit se non fuisse excommunica- solemnitatem accidentalis sit, quee vero sub- tum, certus etiam esse polerit, se non indi- stantialis. gere dispensatione irregularitatis. Idemque 24. Unum vero hic praetereundum non est, est, si sacerdos excommunicatus actionem quod annotavit Glossa in c. Is cui,de Senten- aliquam sacram exerceat, putans illam esse tia excommunicationis, in 6, verb. In ea; ait actum ordinis, et causam sufficienlem irre- enim, eum, qui est censura ligatus, non fieri gularilatis; quia si in re talis non sit, non irregularem divina officia celebrando extra efficietur irregularis, ut si in choro cantet, Ecclesiam, sed solum in Ecclesia, quia lextus aut mensam benedicat, aut litanias cantet ille ila limitat hanc poenam per illam parti- vel alia similia cum prtedicta conscienlia fa- culam, in ea. Verumlamen illud solum proce- 934 DISP. X]!. DE EXCOMMUNICATIONE M.UORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. dere existimo in ea censura, de qua in lllo limitatio adliibetur, sed simpliciter dicitur: textu specialiter sermo est, nimirum, de in- Si contingeret eos sic suspensos divina officia lerdicto ab Ecclesias ingressu; nam ex vi exequi, sicut prius, irregularitatemnon effu- illius censura? non est aliquis simpliciter sus- gient. Et eodem modo loquuntur alia jura. Et pensus a celebratione divinorum officiorum, ratio est, quia illa circumstantia loci seu sed tantum ab eis celebrandis in Ecclesia, ut Ecclesia3 non esl necessaria ut tale ministe- in eodem textu significatur, ibi, in ipsa. Et rium sit solemne, et ex officio, respedn talis ratio est clara, quia per illam censuram non Ordinis, et alioqui suspensio, seu prohibitio suspendilur quis directe, et quasi per se sit sine limitatione ad talem circumstanliam; primo a munere celebrandi, sed solum conse- ergo ubicumque Bat tale ministerium, est culione quadam, quatenus ex interdictione sufficiens causa hujus irregularitatis. Ecclesiae illa suspensio consequitur. Ex eo 26. Polest autem circa hujusmodi divina auiem, quod aliquis sit interdictus Ecclesiae officia queeri quod supra de Missa, et aliis ingressu, oplime sequitur, utilli eliam inter- actibus tractatum est, an ab excommunicato dictum sit in Ecclesia celebrare divina offi- facta teneant quoad aliquem effectum, valo- cia; non vero sequitur, quod etiam exlra rem. Sed in hoc eadem resoluiio adhibenda Ecclesiam prohibitus sit ea facere ex modo, est; nam absolute tale ministerium nullius quo vel ex privilegio, vel ex ratione lalis ac- est valoris, per se loquendo, quoad meritum tus potest ex-tra Ecclesiam fieri, quia ha?c vel impetrationem, aut alium fructum spiri- prohibitio generalis non habet necessariam tualem, nec respectu Ecclesias, quia excom- connexiouem cum illo interdicto. Et hoceliam municatus non operatur in persona ejus, ut significatur in illo textu, cum dicitur : Cui est supra ostensum est, neque respectu ipeius Ecclesire interdiclus ingressus, per consequens excommunicati, quia in tali aciu peccat, nisi censetur in ipsa divinorum celebratio inter- fortasse per ignoranliam excusetur. Quamvis dicta. Ac proinde, qui sic interdicfus, non in autem peccet, si tamen alioqui tenebatur si- Ecclesia, sed alibi ministrat in officio suo, ut milem actum efficere privatim, valebit illi ut absolvendo, vel in privato loco, aut sub dio praecepto satisfecissecensendus sit. Ut, v. gr., celebrando, etc., non fit irregularis, quia non si excommunicatus in choro dicat offi ium agit contra suam censuram, cum ad illum ac- divinum, non tenebitur iterurn privatim di- tum non ingredialur Ecclesiam, quod tamen cere, quia ab illo minislerio publico non po- necessarium erat ad incurrendam irregulari- test non esse actio hujus privatfe personse, tatem, ut in eodem texlu significatur, ibi : Si qua3 actio in substantia est eadem, quce contra interdictum hujusmodi divinis in ea se praecepla erat; et ideo licet in modo fuerit ingerit. Et in universum idem est in eo, qui peccaminosa , sufficit ad praaceptum positi- non simpliciler, sed cum aliqua limitatione vum implendum, juxta communem doctfi- suspensus est; nam si in iis ministret, qua3 namTheologorum cum D.Thoma, \. 2, qurcst. sub illa limitatione non continentur. non fit 100, art. 9etl0. irregularis, quia non agit contra suam cen- suram; nec prohibitio extendilur uhra volun- Quibus aliis modis divina officia excornmu.ii- n prohibentis. cato prohibeantur. 25. Non est autem ita in excommunicatione roajori, de qua nunc agimus; narn illa inclu- 27. Ultimo ex iis facile est explicare in dit simpliciter et absolute suspensionem ab aliis tribus generibus communicationum, quo- yclii)us Ordinis; et ideo, sive inEcclesia, sive modo prohibita eliam sint ex vi communica- exira fiant a clerico excommuniciito, irregu- tionis circa hasc omnia officia diviua. Narn larilatem inducunt. Ut, v. gr., si sacerdos ipse excommunicatus non solum prohii>itus excommunicatus publica processione veste est ha3c ofiicia celebrare, sed eliam, eis inte- sacra , seu pluviali indulus pra?sideat, et resse; quare multo minus eflieere potest, ut colleclas, seu orationes extra Ecclesiam pu- se prcesente fiant, juxta c. Ulud, de Clerico blice dicat, sine dubio fit irregularis, quia excom. minislr., et c. ls qui, et c. Alma, de jllud etiam esl officium Ecclesiaslicum, et nii- Sentent. excom., in 6, et c. Episcoporum, de nisleiiuni illud est annexum Ordini sacerdo- Privil., in G, et est omnium senieulia, et taii; el idco conira suam censuraui agit in eo communis Ecclesiaa sensus. PundaUttrqae in ministrans, et irregularitatem incurrit juxta generali primcipk», quod omnis comtmmicatio c. 1, de Sent. excom., in 6, ubi nulla in hoc lidelium est excommunicato prohibita , et SECT. II. QUIBUS DIVINIS OFFICHS PRIVET. 3:15 praesertim in divinis, qualis est h£ec. Unde eorumdem Doctorum, fundata in genernlibus omnes etiam concludunt, peccatum hoc ex locutionibus jurium; non enim solum de genere suo mortale esse, quia est in gravi Missa, sed simpliciter de divinis officiis lo- materia, et per se primo ac directe per cen- quuntur. Intelligenda autem sunt do Eccle- suram prohibita, quamvis interdum ex levi- siasticis officiis, quae publico, et solemni ritu, tate materiae possit fieri veniale. Prohibetur et nomine totius populi Chrisliani fiunt; haoc aulem haoc communicatio non solum coope- enim sunt propria divina officia, et Eccje- rando, vel adjuvando, scd etiam assistendo, siastica, de quibus jura loquuntur. Unde in sicut supra de Missa diximus, sive audiendo, privalis orationibus non prohibemur eas fun- aut videndo, sive etiam humanam, aut mora- dere, ubi excommunicatus adest, ut notavit lem pracsentiam exhibendo, vel intra Eccle- Cajetanus, in Sum., verb. Excommunicatio, siam, vel extra, ut in publicaprocessione, vel quia tunc nulla intervenit communicalio; ex in Missa, si contingat extra Ecclesiam fieri, illa enim praesentia non conjunguntur per aut si ipse excommunicatus extra Ecclesiam modum unius ad unam communem oratio- existens, Missce, aut aliis divinis officiis, quae nem, et ideo secus esset, si easdem orationes intra Ecclesiam fiunt, assistat; nam omnis licet privatassimul cum excommunicato quis- haec participatio censetur esse Ecclesiaslica piam diceret; nam illajam esset aliqua com- communicatio in divinis, ac proplerea tem- municatio prohibita, licet minus gravis, ut in pore interdicti divina officia submissa voce, superioribus dictum est. Est etiam obser- et clausis januis inEcclesia fiunt, utintelliga- vanda differentia inter hanc obligalionem, ut tur, omnibus his modis excludi excommuni- se tenet ex parte excommunicali, velaliorum, calos ne illorum participes fiant. Propler hanc quod respectu excommunicati universalis est, autem transgressionem, pro ipso excommu- respectu vero aliorum solum in ordine ad nicato, non est alia pcena in jure imposila, excommunicatos vitandos, juxta interpreta- excepta irregularitate, quam censetur incur- tionem Extravagantis Ad evitanda, superius rere excommunicatus, qui auctor est, ut di- datam, quae hic applicanda est. Denique vina coram secelebrentur, de qua in superio- propter haec duo uliima communicandi ge- ribuslaclum est; videri potestNavarr., c. 27, nera nulla est in jure imposila pcena praeter num. 244, et quae dicemus in proprio loco. excommunicationem minorem, vel majorem, 28. Rursus non solum excommunicatus, sed quando specialiter lata est contra participan- etiam alii,qui excommunicati non sunt, pro- tes, de qua infra suo loco dicemus. Intelligi- Libentur ha?c divina celebrare coram excom- tur auteim hoc generaliter, et ex vi solius municato; nam quoad hoc eadem est ratio de communis parlicipationis; nam in eos, qui aliis divinis officiis, quae de sacrificio Missae. specialiler concurrunt ad illam, admittendo Unde, quae de illo supra diximus, hoclocoap- excommunicalos ad hujusmodi usum divi- plicanda sunt, eoexcepto, quoddeperficienda norum, specialis pcena iuteidicti imposita est Missa diximus, si post canonem inchoatum ex- in c. Episcoporum, dePrivil., in 6, et sicpe in communicalus adveniat; namin aliis divinis superioribus taclum est, et infra in maleria officiis non est ea necessilas illa perficicndi, de interdicto declarabilur. Aliqui etiam ad- quae est in Missa; et ideo semper intermit- dunt, sacerdotem celebrantem coram excom- tenda sunt, si excommunicatus excludi non municato fieri irregularem, quando talis est possit, ut eisdem juribus probatur, Clem. 2, nominalim excommunicatus a Papa. Ita tenet cumGlossa, verb. Inexpleta, de Sent. excom., Maiolus, iib. 3, de Irregul., cap. 24, num. 4, et in c. Is qui, et c. Is cui, de Sent. exc, in 6. citans Speculatorem in tit. de Dispensatione. Curandum vero est, ut divina officin inchoata, Sed debuisset textum aliquem citare; nam alibi perficianlur; quod, si solemniter et pu- sine illo nullam irregularitatem admitlimus, blice fieri non possit, privatim saltem, seu juxta generalem regulam in c. Is qui, de submissa voce fieri debet. Sent. excom., in 6. Addo eliam nec Panor- 29. Deinde eadem ratio est de alio genere mitanum citato loco in ea fuisse sententia, communicalionis coassistendi simul cum alio quia non de irregularitate, sed de speciali ad idem officium divinum. Nam, sicut in excommunicatione loquitur, quse in eo textu Missa est hoc prohibitum aliis non excommu- specialiter fertur contra clericos parlicipantes nicatis respectu excommunicati, ita in ctote- in divinis officiiscum excommunicatisaPapa, ris divinis oificiis, ex communi sententia quam infra suo Joco declarabimus. 336 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. devotioni, vel religioni deserviunt. Probatur, SECTIO III. quia excommunicatus non privatur, quin * „ , . proprias orationes fundere, et alios actus re- Utrura excommumcatus omni usu Ecclesiae, et sacra- .. . . , . mentalium omnium privatus sit. ^1?"18' ac virtutis ^xercere possit; ergo non prohibetur, quominus quac imque re sacra 1. Ratio dubitandi. — Postquam de com- privalim uti possit in hunc finem, illo pri- municatione in divinis actionibus, vel cfficiis vato, seu particulari usu, qui aliis fidelibus dictum est, de usu rerum sacrarum, quae sa- concessus est. Hoc etiam suadet ratio facta, cramenta non sunt, sed sacrse communiter quia hujusmodi usus non est aliqua speciali dicuntur, et inter sacramenlalia numerari lege prohibitus, nulla enim talis lex ostendi possunt, nonnulla notanda sunl. Est enim in potest. Neque etiam continetur in illa gene- usu harum rerum peculiaris ratio, quia in eo rali prohibilione Ecclesiaslicae communicatio- non intervenit communicatio cum alia per- nis : ergo. Denique id patet variis exemplis, sona, sed solus ipse excommunicatus uli po- nam excommunicatus uti potest omnibus test, vel Ecclesia, orando in illa, vel imagine, divinis officiis ab Ecclesia institutis, et psal- aut reliquia sacra , eam retinendo ob suam mis Davidicis ad laudandum Deum. Polest devotionem, vel aqua benedicta, aut aliis re- etiam uti sacris imaginibus, ut eis ad devo- bus similibus. Unde fit, ut ex vi illius gene- tionem exciletur; potest item uti signo cru- ralis prohibitionis, qua excommunicatus ex- cis, etc. cluditur ab omni communicatione in divinis, 4. An possit in templo orare. — Opinio non sit illi prohibitus hujusmodi usus sacra- negans. — Peculiaris autem difficultas esse rum rerum, quia ibi solum prohibelur usus, solet de usu templorum, an excommunicatus qui requirit consortium alterius peisonae, eo ingredi ea possit, saltem quando Ecclesiastica quod debet esse ab alio, vel circa alium ; at officia non celebrantur, et ibi suas privatas ille usus non est communicalio cum fidelibus; orationes fundere; Glossa enim in c. 4, d. 24, ergo non conlinetur sub illa generali prohibi- et in cap. 1, § Ad ostiarium. d. 15, negat tione. Videndum est ergo, an alia ralione hunc usum Ecclesiae esse licitum excommu- omnis hujusmodi usus sit interdiclus excom- nicato. Quod sequilur Abbas, in c. Respon- municalo. Et videtur quidem esse, quia ex- sio, de Sent. excom., num. 2, et pulat esse communicatus ab Ecclesia praecisus est, c. specialem concessionem, et quasi exceptio- Qui merito, cum aliis, 11, quaest. 3, c. 2 de nem a generali prohibitione, quod in eo ca- Foro comp., et aliis passim; ergo prohibetur pite concedilur excommunicato, utad audien- ne rebus sacris ab Ecclesia peculiariter insti- dam concionem in Ecclesia esse possit. Sed tutis in usum fidelium utalur. Adde, hanc revera illanonest exceptio loci (ut sic dicam), esse virtualem communicationem cum tota sed officii, seu communicationis; ibi enim Ecclesia; nam per hujusmodi usum se gerit non agebatur, an liceat excommunicato in- tanquam membrum illi conjunclum. gredi Ecclesiam, aut sacerdotibus eum ibi 2. Dupliciter potest excommunicatus uti esse permittere, sed an licerel coram eo con- rebus sacris. — Nihilominus distinctione uten- cionari, quia haec videbatur esse quaedam dum censeo. Duobus enim modis potest ex- communicalio, et pars officii sacri. communicatus uti hujusmodi rebus sacris. 5. Opinio affirm. prsefertur. — Dico ergo, Primo quatenus possint esse circumstanliae licitum esse excommunicato ingredi templa, pertinentes ad privatum cullum Dei, vel ad et in eis privatim orare. Ita D. Thom. docuit, exercendum aliquem aclum pium , quem in 4, d. 18, qua?st. 6, art. 1, et caeteri Theo- unusquisque fidelis ut privata persona ope- logi ibidem; et Gloss., c. Qui studet, 1, q. 1, rari polest. Secundo potest quis uti his rebus, in fine; et Innocent., in c. Responsio, de ut inde aliquod spirituale comniodum lucre- Sent. excommunicat.; et Abbas, in c. 4, de tur praeter suum privatum merilum, vel sa- Vita et honestate Cler., num. 11; Navarr., in tisfactionem, ex speciali concessione, vel in- Sum., c. 27, nuin. 17; Covar., cap. Alma, tercessione Ecclesiae. 1 p., § 3, num. 7. Ratio est, quia nulla de 3. Potest excommunicatus uti rebus sacris, hoc facta est specialis prohibilio ; ncque enim ut serviunt ad privatam devotionem. — Con- in ullo decreto conlinetur, neque in generali clusio prima. — Dico ergo primo : excommu- prohibitione Ecclesiaslicae communicationis, nicatus non obstante censura potest licile uli ut supra deduclum est. Accedit, quod specia- hujusmodi rebus sacris, quatenus privatae liter praeceptum est, ut ostiarii ab Ecclesia SECT. III. UTRUM PRIVET OMNI USU RERU& SACRARUM. 337 ejiciant excommunicatos tempore quo divina participabit hoc spirituale commodum, quia celebrantur, et maxime post Missam catechu- illud commune suffragium Ecclesiae non com- menorum, quando Missa fidelium inchoatur, municatur illi, quia illa oratio, quse in bene- ut patet ex c. 1, d. 21 et 25, et expressius, dictione, vel consecratione Ecclesiae fit, non ex c. Episcopus, de Consecr., d. 1; ergo pro excommunicatis, sed pro solis membris signum est aliis temporibus licitum esse ex- ab Ecclesia non praecisis facta est, juxta in- communicato in Ecclesia esse, et orare; hic tentionem Ecclesiae praecipientis, ut hae com- enim melius applicatur illa vulgaris regula, munes orationes pro excommunicatis non quod exceptio firmat regulam in contrarium, fiant. 1. Nam quod liquide, § ult., ff. de Legatis. 7. Excommunicatus non fruitur indulgen- Unde male Glossa, et Abbas citati in priori tiis. — Similiter, si ex concessione Pontificis sententia, ex munere ostiarii, quod est ejicere per orationem coram tali imagine factam ap- ab Ecclesia excommunicatos, colligunt ex- plicanturultraomneopusoperantistotgradus communicatum, non posse ingredi Eccle- satisfactionis, seu tot anni indulgentiae, ex- siam; cum munus ostiarii non sit semper communicatus non fruetur hac gratia, etiam custodire Ecclesiam, ne excommunicati ingre- si coram illa imagine oret, non solum quia in diantur, sed solum certis temporibus, nimi- peccato mortali est, nam haec ratio ex alio rum, quamdiu in ea divina officia celebran- capite sumitur, et potest non verificari in ex- tur. Neque etiam obstat ratio dubitandi in communicato, cum interdum possit esse con- principio posita; cum enim excommunicatus tritus, sed prsecise ob censuram excommuni- extra Ecclesiam fieri dicitur, non Ecclesia cationis, ut recte notavit Adrianus, in 4, pro templo sumitur, sed pro Ecclesiae mystico quaest. 3 deCIavib., in fine, ad argumenta. corpore, a quo excommunicatus separari di- Et ratio est, quia ilia concessio Pontificis ex citur, quia ejus communione privatur; nam justa ejus intentione juri communi consen- corpus mysticum ex quadam membrorum tanea non extenditur ad excommunicatos , inter se communione sub uno capite tanquam quia sicut ipse prohibet publicas orationes ex morali unione coalescit. De qua re latius facere pro excommunicato, ita neque ipse eas alibi. facit, nec facere potest, nisi fortasse per mo- dum justae dispensationis, quae fingenda non Excommunicatus privatur usu rerum sa- est, nisi aliunde de tali mente, et actu ejus crarum quatenus ad specialem aliquem conslet; ergo multo minus communicat Pon- fructum spiritualem ex applicatione Eccle- tifex excommunicatis thesaurum Ecclesiae, six illi inserviunt. Conclusio secunda. quando talem concessionem facit orantibus coram tali imagine; ergo excommunicatus sic 6. Secundo dicendum est, excommunica- orans illo beneficio non fruitur. Atque idem tum esse privatum usu rerum sacrarum, seu est in omnibus aliis rebus sacris, quae habere sacramentalium, quatenus ad specialem ali- possunt hunc usum; nam omnis ejus fructus quem fructum spiritualem ex merito vel reducitur ad illa duo capita, vel alicujus im- applicatione Ecclesise percipiendum ordina- petrationis ex deprecatione nomine totius tur. Probatur, quia ex intentione Ecclesiae Ecclesiae facta, vel applicationis alicujus sa- excommunicatus privatus est omnibus com- tisfactionis ex thesauro Ecclesiae ; de quibus munibus Ecclesise suffragiis, et orationibus, procedunt rationes factse, ad quascumque et indulgentiis, ut supra probatum est; ergo res, et earum usum applicentur. etiam privatur fructu rerum sacrarum, qua- 8. Corollarium. — Atque hinc inferunt ali- tenus ob Ecclesiae meritum, vel applicationem qui, quando res sacra non habet alium usum specialiter provenire potest. Patet consequen- nisi ad lucrandam indulgentiam, vel Ecclesiae tia , quia hoc est veluti quoddam Ecclesiae deprecationem r>ibi applicandam , tunc non suffragium, et communicatio cum illa in com- posse excommunicatum licile uti hujusmodi munibus ejus bonis spiritualibus. Explicatur re, quia se immiscet Eeclesiaslicae commu- exemplis; nam probabile est orationem fac- nioni, et vult esse particeps suffragiorum tam in Ecclesia consecrata aut benedicta ha- Ecclesiae, quibus est privatus, cum in ea re l>ere majorem quamdam vim impetrandi, ob nullus alius usus inveniatur. Uujusmodi vide- Ecclesiae meritum, et communem orationem tur esse usus aquae benedictae; nam in eo factam pro his, qui orant in illo loco; oratio nulla alia religio, aut cultus fingi potest. Quod ergo exeommunicati facta in Ecclesia non quidem verum censeo, si actum illum sub hac uiii. 22 '338 DfSP. Xir. DE EXCOMMUNrCATlONE MAJORr, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. propria ratione et inlentione consideremus. nus dicendum in primis est, si excommuni- Wumtamen boc etiam pendere potest ex catus ante absolutionem a censura moriatur, jpersonali intentione operantis, qui, supposito non posse licite corpus ejus Ecclesiastica? usu illius aqu?e, potest illa uti tanquam me- sepultura3 tradi. Ratio est, quia hoc est in moriali quodam, quo ad actum pcenitentiae jure probibitum, ut palet in c. Sacris, de Se- excitetur; et quia illam jam apprehendit, ut pulturis, ubi non dicitur statui jus novum, rem quamdam sacram , potest in quemdara sed sacris esse canonibus institutum, ut Ec- Dei cullum se illa aspergere. Et ad hunc mo- clesiastica careant sepultura, qui prius erant dum nulla erit res sacra , quae non possit ab Ecclesiastica unitate prxcisi, et ante mor- habere aliquem studiosum usum quosi perso- tem Ecclesix non recanciliantur. Et ratio nalem, ut sic dicam, qui excommunicato lici- insinuatur, quia quibus non communicamus tussit, quamvisprincipalisususejus, propter vivis, non debemus etiam communicare de- quem primario est instituta, sit alius, pen- funclis. Idem habetur in Clem. 1, eodem ti- dens ex participatione communium bonorum tuio, et specialiter de haereticis et fautoribus spiritualium Ecclesiee, quibus excoinmunica- eorum idem declaratur in cap. 2, de Haeret., tus privatus est. in 6, et idem probatur in c. Consuevisti, de Consec. Eccles. vel altar. Ratio seu congruen- ■SECTIO IV. tia hujus prohibitionis est insinuata in dicto capite. Ex qua colligitur, illam esse commu- Vtrum excommunicatns, etiam post mortem, qnantum nicati0nem quamdam in divinis , et conse- ad corpns sunm, privetur sepultura Ecclesiastica, et » ' •. i i • .• • • • n omni alio Ecclesiastico honore. 1uenter hanc prohibitionem continen in illa generali, quee hactenus declarata est. Et for- 1 . Ratio dubitandi. — Hactenus diximus tasse non aliter continetur ha3c prohibitio in de privatione harum rerum sacrarum, quate- sacris canonibus antiquioribus, prout dicitur nus ad excommunicatum in hac vita duran- in dicto c. Sacris. quia nulli priores inve- tem pertinerepotest; declarare igitur oportet, niuntur, qui hoc in specie prohibeant. Est quo modo eliam post mortem extendatur; et, autem haec communicatio spiritualis, quia se- quoniam de suffragiorum privatione quoad pultura sacra quid spirituale censetur, et ad animam in secunda disputatione hujus ma- illam solum habentjus filii Ecclesiaa obedien- terise jam diximus, hic solum reliquum est, tes illi, et ideo satis censeretur cum eis com- ut de corpore dicamus, quod in se non est municari, qui ad eumdem locum sepulturae capax aliorum suffragiorum, vel spiritualiura sacra? cura eis admitteretur. Nam, licet cor- bonorum, sed solum aut honorifico, vel sa- pus mortuum per se non videatur capax crato loco, aut illo cultu, et honore, qui iu spiritualis communicationis, tamen quatenus pompa funeris exhiberi solet, quem nuqc Ec- eamdem personam semper repraBsentat, et clesiasticum honorem appellamus, qui licet quatenus ad eamdem animam refertur, ali- intuitu animas fiat, proxime tamen circa cor- quo modo est capax illius, et praeterea suppo- pus ipsum versatur, eique exhibetur; quae nit in vivente jus ad taie genus sepulturae, et duo breviter hic expedienda sunt. Est autem consequenter ad communicationem aliquam in his ratio dubitandi, quia destructis nobis cum fidelibus; cum ergo illud non habuerit destruuntur ea, quee sunt in nobis; extincta vivens, nec circa corpus ejus past mortem ergo persona per censuram ligata, extingui- servandum est; et ita revolvimur in illud tur censura; ergo jam non potest quidquam principium, quo utunturjura, ut cuinoncom- circa defectum operari, et maxime circa cor- municavimus vivo, non communicemus de- pus ejus, quod non est capax pcenae spiritua- functo; quod sumptum est ex Leone Papa, lis. Accedit etiam, quod corpus excommuni- epist. 90, vel 92 ad Rusticum, c. 6, vel 7, et cati vivi non prohibetur esse in Ecclesia, quia habetur in cap. 1 , 24, qusest. 2, et ex Gelasio, illa per se non est communicatio cum fide- in c. Quicumque, 11,queest. 3. Acceditetiam libus, nisi aliunde miscealur; ergo nec corpus bona congruentia, quoniam is, pro quo orare defuncti reponi prohibendum est, quia neque non licet, indignus est, ut corpus ejus in Ioco illa praesentia per se sumpta est communica- sacro sepeliatur; nam ob hanc praecipue cau- tio, neque jam illud est alterius communica- sara fideles in locis sacris sepeliunlur, ut par- tionis capax. ticipes fiant suffragiorum, et oralionum fide- 2. Excommunicatus privatur Ecclesiastica lium, quae in illis locis fiunt. sepultura. — Conclusio prima. — Nihilomi- 3. Alque hinc iuferlur, licet contingat SECT. IV. UTRUM PRIVET ECCLESIASTICA SEPULTURA. 339 cxcommunicatum mori cum maximis contri- concilietur, non possint licite divina officia tionis signis, si absque absolutione a censura celebrari, de qua re dixi ex professo in 3 decessit, sepeliri non posse, donec ab Eccle- tom., disp. 81, sect. 4. Dices : quid si corpus sia absolutionem obtineat juxta c. A nobis, 2, excommunicati exhumari non possit juxta c. de Sent. excom., quod loquitur de aliis gene- Sacris? debetne locus ille perpetuo inhabilis ribus coramunicationum per suffragia, etc. addivina officia, vel sepulturam aliorum fide- Est autem eadem ratio in praesenti. Adden- lium remanere? Respondetur, minime; illud dum vero est quacumque ratione ab excom- enim esset maximum incommodum, et alie- municatione quispiam absolvatur ante mor- num a mente canonum, et ab omni usu. tem, etiamsi a quolibet sacerdote in ipso Existimo tamen locum reconciliandum esse, articulo mortis ob necessitatem absolvatur, id tum quia c. Gonsuluisti, indistincte loquituf satis esse, ut ejus corpus hac poena, seu igno- de locis, in quibus excommunicatorum cor- minia non afficiatur, ita enim expresse cau-* pora sepeliri contingit; tum etiam quia vio- tum in c. ultimo de Sepulturis. Quod eodem latio fit per ipsam primam sepelitionem, quae modo declarandum est, sicut supra diximus proinde tollenda est. Postea vero quando cor- de communicatione suffragiorum , quae cum pus illud ita est confusum cum aliis, ut dis- excommunicato defuncto fieri potest, si vel cerni non possit, quasi nihil reputatur, vel hoc modo absolutus sit; haac enim duo quoad. tanquam occullissimus quidam defectus, cujus hoc in illo textu aequiparantur, fortasse ob permanentia non potest reconciliationem im- rationem proxime factam. Unde, sicutexcom- pedire, aut violationem iterare. municatus, si sufficientia signa contritionis 5. De quibus excommunicatis procedat exhibuit, potest post mortem absolvi, ut suf* assertio posita. — An secundum jus anti- fragiis Ecclesiae fruatur, ita etiam ut in loco guum excommunicatus ajure esset privandus sacro sepeliatur, ut ex eisdem juribus sumi- sepultura Ecclesiastica ante sententiam decla- tur. Quod si casu accidat, ut ante absolutio- ratoriam. — Sed quaeret aliquis primo, an nem jam ibi sepultus sit, erit quam primum haec assertio procedat universim de omnibus absolvendus, ne ipsum exhumari, et ab illo excommunicatis, vel solum in vitandis. Res- loco extrahi necesse sit. Imo et locus ipse re- pondeo, secundum antiqua jura de omnibus conciliandus erit juxta ea, quea statim dice- procedere, quia indifferenter de omnibus lo- mus. quuntur; nunc vero post Extravag. Ad evi- 4. Quid si excommunicati corpus in loco tanda, solum babere locum in excommunica- sacro humetur. — Additur itaque in dicto c, tis vitandis, quia prohibitio non cadit proprie Sacris, si contingat excommunicati corpus in ipsos exccmmunicatos, quia ipsi non pos- loco sacro tumulari, exhumandum esse, et sunt se sepelire, sed cadit in alios fideles ne procul ab Ecclesiastica sepultura jactandum, corpora ipsorum sepeliant, quod non aliter eis dummodo a corporibus aliorum fidelium dis- prohibetur, quam omnis alia communicatio cerni possit; alioqui recte admonet Pontifex. cum excommunicato, ut patet ex c. Ut privi- toleranda esse zizania, ne comburatur simul legia, de Privil., c. Episcoporum, eodem tit., tritieum. Nec solum ex tali loco sacro corpus in 6. Jam vero post dictam Extravagantem excommunicati ejiciendum est, sed etiam lo- non tenenlur fideles vitare communicationem cum ipsum expurgandum seu reconciliandum aliorum excommunicatorum, praeter illa duo aspersione aquae solemniter benediclee, sicut genera; quee concessio generalis estsaltem de fit in Ecclesiae dedicatione, ut dicitur in c. omni communicationeexterna, eliam in rebus Consuluisti , de Consecr. Eccles. vel altar. sacris et divinis; ergo baec etiam communi- Unde supponitur per hujusmodi corpus ex- catio in concedenda illis excommunicatis non lcommunicati pollui seu violari locum sacrum. vitandis sepultura sacra non est prohibita Quo fit, ut quamdiu excommunicati corpus fidelibus. Ex quo intuli in dicta sect. 4, jam jibi jacuerit, aut templum illud reconciliatum nunc non pollui Ecclesiam per sepulturam non fuerit, non possint ibi fideles sepeliri, ut cujuscumque excommunicati, sed illius tan- in simili probat textus in capit. unico de tum, qui vitandus est. Quod etiam significa- Consecr. Eccles. vel altar., in 6, quiloquitur vit Victoria in Sum. 4, mater. de Euch., de Ecclesia violata per effusionem sanguinis qurest. 90, dicens : Si in Ecclesia sepeliatur aut seminis; est autem eadem ratio de qua- excommunicatus denunciatus, sub denunciato cumque alia violationis causa. Fit etiam con- brevitatis causa comprchcndens manifestum sequenter, ut in tali loco, antequam re- percussorem clerici. Et ratio est, quia heec §40 DlSP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETC. violalio Ecclesise fundatur in priori prohibi- non possit excommunicatus sepeliri. Primo, tione; limitata ergo prohibitione, limitatur quia per dedicationem ad divinum cultum, si violatio; nam ceeteri excommunicati quoad sufficienti auctoritate fiat, res efficitur sacra, cammunicationem eorum vitandam ita repu- et veneratione digna, ita ut ad profanos usus tantur, ac si non essent, vel ac si essent om- converti non debeat. Deinde, et maxime, nino occulti. Imo addunt aliqui, si quis sit quia jura absolute prohibent excommunicato tantum excommunicatus a jure, vel per sen- Ecclesiasticam sepulturam. Non est autem de tentiam generalem, etiam secundum jus anti- ratione Ecclesiasticae sepulturee, ut locus, in quum non posse Ecclesiastica sepultura pri- quo fit, speciali benedictione sit consecratus, vari , donec in particulari per sententiam sed sufficit, ut Ecclesiee, seu pastorum ejus saltem declaratoriam criminis condemnatus auctoritate ad illud munus destinatus sit. sit. Sed non potest hoc inuniversum defendi; Unde ulterius existimo idem fore dicendum si iiam etiam nunc manifestus percussor clerici recepta consuetudine locus aliquis ad hoc mu- vitandus est, et sepultura Ecclesiastica pri- nus sepeliendi fideles destinatus sit, etiamsi vandus, etiamsi per sententiam condemnatus de speciali Episcopi auctoritate, seu approba- non sit, juxta Extravagantem Ad evitanda; tione non constet, tum quia consuetudo vim ergo juxta antiquum jus idem erat dicendum habet legis; tum etiam quia ibi intervenit sal- dequocumque excommunicato notorio et pu- tem tacita approbatio Preelatorum Ecclesiee; blico; secus vero esset, si fuisset occultus, tum denique quia ipso usu talis functionis, quia cum privatio sepulturee sit publica evi- quee merito sacra habetur, et propter reli- tatio, publicam etiam excommunicationem quias fidelium , quee ibi repositse sunt, et postulat, c. Cum non ab homine, de Sent. ex- propter funerale officium, quod ibi perficitur, com. Nunc vero etiam illa non satis est, nisi locus ille aliquo modo sacratur. intercedat sententia saltem declaratoria cri- 7. Quam longe a loco sacro debeat sepeliri minis,etpublicadenunciationominatim facta, excommunicati corpm. — Resolutio. — Ad- excepto crimine percussionis clerici, ut supra dunt preeterea nonnulli Doctores, non solum dictum est. heec loca, sed etiam illa, quee sunt vicina tem- 6. Quidper locum sacrum in assertione po- plis, et coemeteriis, in quibus divina officia sita intelligatur. — Rursus queeri potest, celebrantur, reduci aliquo modo ad loca sa- quid hic intelligendum sit per locum sacrum, cra, ita ut in eis excommuoicati corpus sepe- Respondetur, primo ac preecipue sub hac liri non possit. Ita Abbas in dict. c. Sacris, appellatione comprehendi templum consecra- num. 3, et colligit ex illo textu, quatenus tum, aut benedictum, ut per se notum est. ait, si contingat corpus excommunicati ia Deinde ccemeterium ejus, quod etiam solet loco sacro esse sepultum, exhumandum esse, esse benedictum, et regulariter est ad sepe- et procul ab Ecclesiastica sepultura jactan- liendos fideles deputatum, et ita jura citata dum. Quod si interroges quanta futura sit fere de ccemeterio loquuntur. Potest autem distantia, respondet, quanta sufficiat, ut sa- hoc ccemelerium interdum esse contiguum, cerdotes in templo cantantes, aut sacrifican- interdum disjunctum a templo, ut colligitur tes, nec videri possint, nec audiri, arg. c. ex capitulo unico de Gonsecratione Ecclesiee Quod in te, de Pcen. et remis. Sed inde nihil vel alt., in sexto, et quod ad preesentem rem probatur; nam ibi solum est sermo de ex- altinet, eadem ratio de utroque est. Rursus, communicato vivente, qui prohibetur divinis si in aliquo loco consuevit Missam dici, quam- interesse etiam extra Ecclesiam e vicino loco, vis aliler consecratus, aut benedictus non sit, unde illa videre possit, vel audire, quod in non potest in eo excommunicatus sepeliri, corporibus defunctorum locum non habet. quia ipsa Missee celebratione quasi sacratur Non existimo etiam in eo rigore esse acci- loeus ille, ut dicitur in c. Ecclesiee, de Immu- piendam particulam procul, sed ut idem signi- nit. Eccles. Et sumitur ex c. ult. de Consecr. ficat quod extra illum locum ; est enim illa Ecclesiee vel altar., ubi id notat Glossa. Ex phrasis latina, quee etiam indicat severitatem qua ulterius colligi potest, locum deputatum et rigorem juris, id preecipientis. Quapropier auctoritate Episcopi, vel ut in eo divina offi- si locus quantumvis vicinus, et contiguus cia peragantur, vel ad hoc tantum ut in eo Ecclesiee vel coemeterio ejus, communi existi- sepeliantur corpora tidelium, etiamsi alia be- rnatione profanus et communis habeatur, nedictione consecratus non sit, censeri sa- v. gr., via publica , aut doinus aliqua , non cium quoad preesentem efiectum. ut in eo erit contra censuram, si in eo excommunica- SECT. IV. UTRUM PRIVET ECCLESIASTICA SEPULTURA. 341 tus sepeliafur. quod expresse notavit Gloss., tanda, ut notavit Cojetan., in Summ., verb. in Clem. 1, verb. Ccemeteriis , de Sepult. Excom., c. 36; et Navarr., in Summ., c. 27, Atque ob eam causam, si coemeterium prius num. 137. Itaque, juxta regulas superius benedictum, ex pietate et privata auctoritate traditas de censuris in communi, hanc ex- fidelium aut clericorum amplificetur , illa communicationem non incurrunt, qui ex igno- pars terraa, quae sine ulla benedictione, vel rantia etiam culpabili hoc preestant, propter Episcopi deputatione additur, non censebitur particulam illam, scienter prapsumunt ; neque sacra, etiam ad hunc effectum, de quo agi- etiam qui gravi metu coacti id efficiunt, mus; est enim de illa eadem ratio, quse de propter verbum illud : Qui propriae temerita- quolibet alio vulgari loco conjuncto, nisi for- tis audacia. Rursus solum excommunicantur tasse jam esset communi consuetudine illa qui in coemeteriis, etc. Unde videtur colligi, si pars recepta, et sacris usibus, aut sepulturee in aliis locis etiam deputatis ad sepulchra fidelium applicata, ut totum illud per modum fidelium hoc fiat, non incurri hanc excommu- unius censeretur; tunc enim a toto illo loco nicationem. Sed id non existimo verum; nam excludendum esset excommunicati corpus, in primis non est dubium, quin sub illa voce iuxta superius dicta. a fortiori comprehendatur Ecclesia, ut omnes exponunt; nam ccemeterium est tanquara Quam pcenam incurrat sepeliens excommuni- accessorium, et minus principale, et immuni- catum in loco sacro. tatem habet ratione Ecclesiae. Deinde omnis locus, etiamsi ab Ecclesia separatus sit, si ab 8. Tandem inquiri hic potest, quam pcenam Episcopo sit ad hunc usum deputatus, hanc incurrant, qui excommunicatum vitandum etiam immunitatem habet; et ideo nomine Ecclesiasticse tradunt sepulturae. Nam quod ccemeterii comprehenditur, ut Glossa ibi graviter peccent clarum est; nam, ut dixi, significavit, quamvis videatur requirere quod prohibitio illos respicit, et est de re gravi, et sit ab Episcopo benedictus. Existimo tamen severe obligans, alias parvi momenti esset satis esse, quod sit deputatus ad illum usum; lex imponens hanc pcenam. Primo ergo jure nam hoc ipso, fit aliquo modo sacer, ut supra communi incurritur propter hanc transgres- dixi. Denique jura, quse de hac materia lo- sionem excommunicatio minor, ut notavit quuntur, nomine ccemeterii comprehendunt Abbas, in cap. Sacris, de Sepult., id colligens omnem locum ad sepulturam Ecclesiasticam ex illis verbis : Non communicamus defunctis; aptum ; ergo ita est sumendum in illo loco inde enim constat hanc esse communicatio- absque alia limitatione; secus vero esset, si nem quamdam, et consequenter illi respon- sepultura daretur in agro vel loco profano, ut dere generalem pcenam impositam communi- Navarr. notat, et infra iterum attingemus. cantibus cum excommunicato. Secundo pcena 10. Qui in verbo sepeliendi in illo c. Sacris, aucta est in Clement. 1 de Sepult. Ubi ipso comprehendantur . — Rursus verbum sepe- jureexcommunicanturexcommunicationema- liendi in rigore significare videtur actionem jori illi qui excommunicatos in ccemeteriis, immittendi cadaver in sepulchrum, atque ita vel locis sacris sepeliunt, et cum eo grava- solum videntur ibi excommunicari illi duo mine, ut nullatenus absolvantur, nisi prius vel tres homines, qui propriis manibus illam ad arbitrium dioecesani Episcopi, eis, quibus postremam actionem funeris exequuntur. per id fuerit injuria irrogata, satisfactionem Quam interpretationem sequitur Cajet., quem exhibuerint competentem. Quo fit, ut absolutio Navarr. sequi videtur, ne in aliud inconve- aliter data, nulla sit, nam hanc vim habet illa niens seu extremum incidat, concedendo, particula, Nullatenus absolvantur, ut notavit quam plures prosequentes funus excommu- Navarrus ex Glossa in Clement. de Sequest. nicatos manere. Vereor tamen illam tam rigo- possess., verb. Nullatenus absolvantur. rosam verbi acceptionem (etiamsi poense res- 9. Sunt autem circa modum et limitatio- tringendae sint) nimiam esse et alienam a nem, qua hasc poena in dicto textu imponitur, mente legislatoris. Nam si interpretamur hoc nonnulla advertenda; haac enim sunt verba modo, vix unquam illa excommunicatio in- illius textus : Qui proprix temeritatis audacia curretur; qui enim actionem illam sepeliendi in ccemeteriis excommunicatos publice aut exequuntur,etsemper sunthomines inferioris iiominatim, scienter sepelire prsesumunt, etc. conditionis,etrudes,quifrequentius, veligoo- Omnium enim horum verborum proprietas raut factum, vel jus, vel certe, si reluctentur, tenenda est, et ad illam est hsec pcena coarc- facile metu compellentur ad id faciendum. 342 DISP. XII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT USU RERUM, ETd. Propter quod merito Glossa ibi dixit, consti- humanis semper pendet ex voluntate legisla- tutionem illam ludibrio esse, si ita eam inter- toris, quod actu ita extendatur poena, quae pretemur. Et sane qui attente ponderaverit voluntas ex verbis legis colligenda est; quod illa prima verba textus : Eos, qui proprix te- autem feratur solum in agentes, non est suf- meritatis audacia,non sine contemptu clavium ficiens argumentum, ferri etiam in consen- Ecclesix, etc, facile intelliget, non esse posita tientes; et ideo in illo textu facta est illa propterunumvelaliumhominem,quitanquam extensio specialiter in delicto violentae per- organum ab alio motum et fortasse coactum, cussionis clerici; tum etiam quia ibi Glossa cadaver terrae mandat, sed propter eos, qui per consentientes intelligit eos, qui cooperan- sua auctoritate et imperio excommunicatum tur praestando auctoritatem, quamvis illa ex- in coemeterio sepelire facnint; 111 i enim et in positio non videatur illi textui accommodataj morali proprietate, et in rigore juris sepelire quia omnes non impedientes, cum possint, dicentur, juxta textum in cap. Mulieres, § Illi consentientes ibi appellantur, cum tamen non vero, de Sentent. excom. Nam, licet ibi sit semper cooperentur, neque auctoritatem prae- sermo de alio delicto violenter percutiendi beant; tamen ad rem, de qua agimus, esset clericum, ratio tamen universalis est, scilicet : illa interpretatio sufficiens. Cum is committat vere: cujus auctoritate vel 12. Objectio. — Confirmatio. — Objectionis mandato delictum committi probatur. Non solutio. — Confirmatio enodatur. — Dices : opinor tamen verbum illud extendendum, omnes illi, qui cooperantur funeri, propriis- ultra mandantes et exequentes; hi enim sime dici possunt sepelire cadaver, quia ut comprehenduntur, si per alias particulas non quis dicatur sepelire, non est necesse, ut excusentur; illi vero , qui solum comitantur totam actionem sepeliendi faciat, aut totaliter, funus, vel atiam qui cantant, et crucem , aut sed satis est, quod vel partem ejus faciat, vel lumina deivirunt, ibi non comprehenduntur, partialiler concurrat; nam si duo, v. gr., se quia illi revera non sepeliunt cum proprietate, mutuo juvantes accipiant corpus defuncti, et etiamsi aliquando vulgari et translata signifi- in sepulchrum immittant, et terra cooperiant, calione ita loquamur. uterque sine dubio manet excommunicatus, 11. Imo ulterius opinor non comprehendi et tamen neuter est causa totalis, sed partia- cooperantes remote, cujusmodi censeri pos- lis; ergo similiter, qui tumulum effodit, vel sunt fodientes sepulchrum, si poslea sua corpus defert, etc, excommunicati erunt; opera cadaver in illud non inferant, nec terra nam etiam hi habent concursum partialem; operiant; item suis humeris deferentes cada- ergo etiam erunt excommunicati ; nam actus ver usque ad Ecclesiam; item consulentes sepeliendi revera videtur includere has omnes velfavorem aliquemdantes; nonenim opinor actiones, videlicet deferre corpus, aperire hos omnes incurrere hanc excommunicatio- sepulchrum, etc; ergoqui facit quamcumque nem, quia proprie dici non possunt sepelire, partem hujus actus, partialiter sepelit, quod et non oportet pcenalem canonem extendere satis est, ut sepelire dicatur, et consequen- ad omnes fautores vel cooperatores, quando ter, ut excommunicationem incurrat. Et con- auctor ejus id non exprimit, neque ex verbis firmatur; nam omnes hi participant in crimine illius satis colligi potest. Unde multo minus cum eo, qui principaliter excommunicatur; extendenda est heec pcena ad eos, qui posi- sed omnes participantes in crimine eamdem tive non cooperantur, sed tantum non impe- excommunicationem incurrunt juxta cap. diunt, etiamsi possint et debeant, licet non- Nuper, de Sentent. excom. ; ergo. Ad argu- nulli Canonistse oppositum teneant ob cap. mentum respondetur, revera id esse proba- Quantse, de Sentent. excom., ubi dicitur : .Eos bile saltem de illo duplici modo concurrendi, delinquentibus favere interpretamur , qui, fodiendo sepulchrum et deferendo cadaver; cum possint, manifesto facinori desinunt ob~ nihilominus tamen respondeo, illas actiones, viare. Sed, licet fateamur hujusmodi non im- licot sint antecedentes et necessariee ad actum pedientes aliquo modo favere, moraliler lo- sepeliendi, esse tamen valde remotas, et non quendo, negamus tamen omnes favenles hanc includi in ipso actu proprie sumpto, ideoque excommunicationem incurrere, nisi ita ia- salis etiam probabiliter excusari ab hac veant, ut auctoritatem preebeant, et sint quasi poona, seu excludi a rigorosa significatione auctores delicti. Neque obstat, quod ineodem verbi sepeliendi, ad quam lex pcenalis limi- cap. Quantse, dicitur agentes et consentientes landa est. Ad confirmationem respondetur, pari poena plectendos esse, lum quia in pcenis aequivocationem in ea commilti, nam exconi- sect. iv. trrftUM privet ecciesiastica sepultura. 343 raunicatio in participantes, de qua est sermo tura, supponit illum ad illud munus deputa- in cap. Nuper, non incurritur, donec princi- tum esse. Et ita sentit Ledesma, 2 part. 4, palis delinquens excommunicationem incur- quaest. 26, art. 1, excom. 27. Addo denique, rit; nam debet esse illa participatio cum eos qui hanc excommunicationem majorem excommunicato, et ideo necesse est, ut sup- incurrunt, sepeliendo excommunicatum in ponatur aliquis excommunicatus, cui alius loco sacro, non incurrere simul aliam excom- postea in crimine communicans excommuni- municationem minorem, quam diximUs in- cetur, ut aperte declaratur in cap. Si concu- curri jure ordinario propter hanc Communi- bina3, deSentent. excom. At vero in nostro cationem cum excommunicato, quia per hoc casu hi, qui participare dicuntur in crimine speciale jus commutata videtur excommuni- sepeliendi excommunicatum in loco sacro, catio minor in majorem, vel ita aticta, ut ex cooperantur crimini ante excommunicationem minore major sit effecta ; non vero est multi- contractam; hoc autem modo non omnes plicata excommunicatio, quia nulla est neces- participantes in crimine cum principali de- sitas ita interpretandi aut multiplicandi cen- linquente incurrunt semper eamdem excom- suras, maxime cum locum etiam hic habeat municationis poenam jure latam, nisi in ipso vulgatum principium de restringendis odiis jure sufficienter declaretur, quod in praesenti potius quam amplificandis. non fit. 13. Quorumdam dictum improbatur. — Excommunicatus defunctus privatur omni Ultimo circa hanc excommunicationem ad- honore Ecclesiastico , qui in tumulatione vertendum est, eamdem in particulari esse fieri solet. Secunda conclusio. latam in cap. 2 de Haeret., lib. 6, contra eos, qui haereticos vel fautores eorum scienter 4 4. Secundo principaliter dicendum est, praesumunt Ecclesiasticae tradere sepulturae, ratione excommunicationis privari defunctum quam eodem modo et cum eisdem limitationi- omni honore Ecclesiastico proprio fidelium. bus intelligendam censeo. Additur tamen ibi Haec assertio sequitur ex praecedente, tum duplex gravamen in haereseos detestationem: quia hujusmodi honor totus ordinatur ad Ec- unum est, ut qui haereticum sepelivit, absolu- clesiasticam sepulturam, tum etiam quia hsec tionis beneficium non mereatur, nisi propriis est quaedam moralis communicatio cum de- manibus publice extumulet et projiciathujus- functo. Unde hic etiam locum habet illud modi corpus damnatum. Per ultimum autem principium, ut cui non communicavimus vivo, verbum videtur hoc limitandum ad eos, qui non communicemus defuncto. Et praeterea per publicam sententiam de hseresi damnati sunt de hac re aliqua jura, ex quibus hoc in sunt; nam solum illi videntur in rigore dici particulari sumi potest; dicitur enim in cap. damnati, et quando in illo textu illa limitatio Placuit, 23, queest. 5, pro iis gui voluntarie non esset adhibita, ex vi Extravagant. Ad sibi mortem violentam inferunt, nullam esse evitanda, nunc esset adjicienda. Et cum in oblatione commemorationem faciendam , eadem intelligendum est aliud gravamen, negue cum Psalmis ad sepulturam eorum quod locus ille perpetuo careat sepultura, ita cadavera deducenda. Ubi Glossa intelligifc utamplius expiari autreconciliari non possit, hujusmodi peccatorum corpora non esse do- quod ego intelligo de loco proprio et adae- nanda Ecclesiastica sepultura, sed canina (ut quato, non de toto templo, quia pcenae re- ipsa loquitur), et ideo etiam praecipitur, ut stringendae sunt. Nonnulli vero extendunt talia corpora sine Ecclesiastico honore ad ta- illam excommunicationem ad eos, qui sepe- lem sepulturam deferantur, quoniam hoc est liunt haereticum etiam extra locum sacrum, veluti consequens ad illud. Contingit quidcm si cum aliis solemnitatibus et caeremoniis interdum aliquem privari pompa funeris Ecclesiasticis illum sepeliunt. Quod sentit Ecclesiastica, licet non privetur Ecclesiastica Antonin., 3 part., tit. 24, cap. 5; Angelus, sepultura, ut apparet ex cap. Super eo, de Excommun. 7, casu 28, et verb. Hsereticus, Raptoribus; e converso tamen nunquam ali- §19; et Sylvest., Excommunicatio 9, n. 58, quis privatur Ecclesiastica sepultura, quin quamvis non satis clare. Oppositum tamen praadicto etiam houore consequenter privetur; probabilius censeo, quia poenae restringendae nam indecens valde est, ut ad locum profa- sunt, et illa simpliciter loquendo non est num, etsepulturam quodammodo communem Ecclesiastica sepultura. Item, quia textus cum bestiis, cum pompa funebri corpus de- addens, quod locus ille perpetuo careat sepul- feratur. Quod maxime verum habet, quando 344 DISP. XIIT. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIASTiClS BENEFlCliS. illa ppivatio sepulturae fit ex vi censurse ex- communicationis, proptergeneralem privatio- nem communicationis, quam etiam respectu defunctorum talis censura includit. 15. Clerici non possunt pro defunctis ex- communcatis eleemosynas recipere aut obla- tiones offerre. — Pra?terea prohibentur clerici ne oblationes seu eleemosynas pro excommu- nicatis accipiant, cap. Sacris, et cap. A ncbis DISPUTATIO XIII. DE QUTNTO EFFECTD EXCOMMUNICATIONIS , QUI EST PRIVATIO SEU INHABILITAS AD ECCLESIAS- TICA BENEFICIA FRUCTUS. PERCIPIENDA, VEL EORUM Hactenus diximus de privatione spiritua- 2, de Sentent. excom., nimirum, quia nullum lium bonorum, quae ad internum anima3 com- Ecclesiasticum obsequium eis impendendum modum propinquius spectare videntur; nunc est; si enim clerici possent corpus excommu- dicendum est de aliis bonis spiritualibus ex- nicati comitari, possent etiam eleemosynam ternis, et quse aliquod temporale commodum aliquam ob eam causam accipere. Addo prae- habent annexum, qualia sunt beneficia Eccle- terea non solum sacerdotes non debere hujus- siastica, et fructus eorum, de quibus hic dice- modi cultum seu honorem exhibere excom- mus, prius de beneficiis, deinde de fructibus municatis, verum etiam neclaicos; nam, licet eorum. curatio funeris et pompa exequiarum magis sint solatio vivorum, quam subsidia mortuo- rum, ut dicitur in cap. Animse, 13, quaest. 2, nihilominus in pcenam excommunicati vult Ecclesia, ut hoc etiam solatio viventes pri- ventur; quoniam id non fit sine aliquo honore, et ideo nec sine aliqua communicatione cum excommunicato. Est tamen discrimen; nam, si clerici exhiberent propriam funeralem curam juxta Ecclesiae morem, esset illa com- municatio in divinis cum excommunicato, atque adeo ex genere suo grave peccatum; honor vero alius exhibitus a laicis tantum esset civilis et humana communicatio, de cujus ratione et gravitate postea dicturi sumus. 16. An clerici, hunc honorem excommunica- tis impendentes, irregulares fiant. — Hic vero dubitari posset, an clerici exhibentes excom- SECTIO I. Utrum per excommunicationem fiat aliquis ineapax beneficii et dignitatis Ecclesiasticae. 1 . Excommunicatus non privatur beneficiis jam obtentis. — Potest autem ob nimiam con- tumaciam illis privari. — Qusestio hsec intel- ligi potest, vel de beneficiis obtentis ante excommunicationem, vel in futurum obtinen- dis. De prioribus, certum est, ligatum excom- municationis censura non privari ipso facto beneficiis, quse antea possidebat, et conse- quenter nec fieri inhabilem ad retinendum beneficium antea legitime obtentum; nullo enim jure hujusmodi poena excommunicato imposita est, imo in multis juribus oppositum supponitur. Primo in iis, quae privant ex- municato hunc honorem irregulares fiant, per communicatum fructibus beneficii, quae postea cap. Super eo, de Raptor., ubi de presbyteris afferemus; illa enim supponunt adhuc manere et clericis, qui sepulturse raptoris, de quo ibi dominum beneficii, ut notant Doctores, et col- est sermo, interesse vel eleemosynas accipere ligitur ex textu in cap. Pastoralis, § Verum, attentaverint, dicitur : Ordinis sui damnum de Appel. Item in illis, quae ob nimiam con- irrecuperabiliter patiantur. Respondetur bre- tumaciam seu perseverantiam in excommu- viter nullam propter hoc delictum latam nicatione jubent excommunicatum privari esse irregularitatem, quia in aliis juribus non beneficiis, ad quod citatur cap. Rursus, 11, habetur, et ex illo non probatur, quia neque q- 3. Sed ibi solum dicitur : Si intra annum illa poena videtur irregularitas, quae ipso jure causam suam purgare contempserint , nulla incurratur, sed depositio vel suspensio per- eorum vox postea penitus audiatur. Inde vero petua per Episcopum imponenda, ut ibi notat colligunt Doctores posse hujusmodi excom- Abbas, num. 2, et illa pcena speciaiis est in municatum in eo casu privari omnibus bene- eo casu de raptoribus, in odium illius delicti; ficiis suis, saltem quando pro crimine excom- et ideo non est ad alios casus extendenda. municatus est, ut patet ex Innocent. in c. Cum bonae, de iEtat. et qualit., et sumi potestex Glossis ult. in c. Cum contumacia, deHoeret., in 6, et in cap. Contingit, de Dolo et contum., quas ad hoc citat Sylvest., verb. Excommu- nicatio, 3, num. 1, § 9, licet satis obscure lo^ SECT. I. AN EXCOMMUNICATUS FIAT AD ECCLESIASTICA BENEFlCIA, ETC. R45 quantur. Soletautem objici contra hocc. Cum est invalida. — Quee omnia locum hnbent bonce, de iEtat. et qualitat. Sed ibi non est Iicet excommunicatus bona fide beneficiurn sermo de excommunicatione, sed de suspen- acceperit, aut suam excommunicationem sione, et ideo suo loco illud interpretabimur. ignorans, aut probabiliter putans se esse 2. Collatio beneficii excommunicato facta ab illa absolutum , quia ignorantia, quamvis estinvalida. — Omissis ergo beneficiis prius excuset a nova culpn , et consequenter a obtentis, de iis quae durante excommunica- nova poena et maxime a nova censura, tione obtineri possent, prima et generalis juxta cap. Apostolicee, de Cleric. excomm. regula est, excommunicationem ita reddere ministrant., non tamen dat valorem actui, personam inhabilem ad Ecclesiasticn bene-^ alias invalido, neque impedit effectum pro- ficia, ut collatio ei facta durante excommu- venientem ex priori censura legitime inipo- nicatione omnino sit invalida. Heec est com- sita, qui est quasi poena illius peccati, pro munis, et satis expresse declarata in cap. quo prior excommunicatio lata fuit, a quo Postulastis, de Cleric. excom. ministrant., proinde poena excusare non potest ignoran- ubi non solum dicitur excommunicatis non tia , quee in beneficii collatione intervenit. posse Ecclesiastica beneficia conferri, sed Quee sententia videtur mihi certa , et eam etiam eos non posse illa licite retinere, quia esse communem Doctorum affirmat Covar- ea non fuerunt canonice consecuti. Quae verba ruvias, sup., num. 3, et Rebuffus, in dicto aperte significant eos non fecisse sua illa cap. Postulastis, num. 62. Abbas dicto cap. beneficia, et ideo diversomodo loquunturjura Pastoralis, § Verum, num. 15, contra Gloss. de beneficiis ante excommunicationem obten- ibi cum alia Glossa in dict. cap. Apostolicee. tis; nam de illis solum dicunt non posse ex- Existimotamen aliter esse in hocsentiendum, communicatum recipere aut retinere fructus loquendo de ipso beneficio, aliter de fructi- eorum; hic autem de ipsismet beneficiis hoc bus perceptis et consumptis; nam beneficium asseritur. Ratio vero seu congruentia hujus omnino retineri non potest; circa fructus pcenee fuit, quia excommunicatus est suspen- autem nonnulla distinctione utendum est. sus ab omni officio Ecclesiastico, ut supra Nam in primis, si ratione beneficii aliquod ostensum est; ergo merito fit inhabilis, ne officium, vel ministerium eadem bona fide tunc possit beneficium accipere, quod propter exercuit, juste potest conveniens stipendium, officium preecipue confertur, ut in simili seu congruam sustentationem pro ratione sui argumentatur Pontifex in cap. Si celebrat, de operis ex fructibus beneficii accipere, quia in Cleric. excom. ministr. Atque haec est com- reipsa Ecclesiae inserviit, ratione cujus operis munis doctrina Theologorum in 4, dist. 18. dignus est congrua sustentatione, maxime Specialiter Richard., art. 7, queest. 4; Palud., cum bona fide id fecerit; et deinde, si preeter queest. 4; Antonin., 3 part., tit. 24, cap. 76; congruum stipendium plures fructus accepit, Soto, dist. 22, quaest. 1 , art. 4. Conveniunt et bona fide illos consumpsit, neque inde jurisperiti in dicto cap. Postulastis, et in dicto factus est ditior, non tenebitur aliquid resti- § Verum, et aliis locis, quee notat Covarr., in tuere, quia neque ratione acceptionis, cum cap. Alma, part. 1, § 7; et Navarr., cap. Si bona fide acceperit, et absque culpa, nec ra- quando, deRescript., except. 9, et inSumm., tione rei acceptae, cum jam illa non extet, cap. 27, num. 21 . Atque hinc colligunt omnes, neque in se, neque in illa, quee loco illius eliam post absolutionem a censura, non posse permaneat. Extra hos vero casus manifestum aliquem obtentum beneficium licite retinere, est, ignorantiam seu bonam fidem acceptio- nisifiatnovacollatio, vellegitimadispensatio, nis non excusare ab obligatione restituendi quee illi aequivaleat, quia per solam absolutio- id, quod sine vero titulo acceptum est. nem non potest convalescere collatio, quee nulla fuit. Et consequenter fit, ut nec fructus Nonnulla dubia pro prsecedentis assertionis talis beneficii retinere possit, si eos suscipit; declaratione enucleantur. idque duplici titulo, scilicet, et-quia excom- municatus illos accepit, et quia beneficium 4. Primum quid nomine beneficii in asser- non erat suum; quo titulo tenebitur restituere tione intelligatur . — Supersunt vero non- hos fructus, etiamsi post absolutionem a cen- nulla dubia necessaria, ut assertio proposita sura illos acceperit. exacte explicetur. Primum est, quid nomine 3. Beneficii collatio excommunicato facta, beneficii Ecclesiastici in preesenti intelligen- etiamsi suam excommunicationem ignoret, dum sit. Et preecipua difficultas de pensto- 346 DISP. XIH. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORl, ITT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. nibus est; de ceeteris enim nullum dubium, patet ex ipso Concilio, part. 1 , cap. 8. At vero quia, licet hoc nomen, beneficium, et stricte in praesenti nulla est ratio hujus restrictionis, etlatein jure accipi soleat, juxta cap. penult. et alias prohibitio, seu incapacitas est uni- de Verb. signific, ubi id notat Abbas, num. 2, versalis. Imo a fortiori sumitur argumenlum et alii, qui ibi in Addit. referuntur, et Glossa, efficax, nam si excommunicatus est incapax in cap. 1 de Regulis juris, in 6, et ideo in inferiorum beneficiorum , multo magis supe- materia odiosa, qualis heec est, videatur ejus riorum. significatio, quantum fieri possit, restrin- 6. Addo vero ulterius, non solum hoc in- genda, nihilominus certum est, regulam telligi de beneficiis Ecclesiasticis in rigore positam intelligendam esse de omni beneficio sumptis, quae requirunt , et titulum spiri- proprie dicto, sive curam habeat animarum talern de se perpetuum, et jus ad temporales annexam, sive non, sive sit ex minoribus, fructus ratione officii percipiendos, verumj sive ex iis, quae majora beneficia dicuntur, etiam de quacumque dignitate, et officio| ut sunt Episcopatus, et Archiepiscopa- Ecclesiastico, etiam si ad tempus concedatur, tus, etc. Ratio est, quia jura generaliter red- ut est munus vicarii, et administratoris vel dunt excommunicatum inhabilem ad omnia gubernatoris Episcopatus, qui interdum ad beneficia Ecclesiastica , ut constat ex dicto tempus constituitur, cap. ult. de Supplend. cap. Postulastis, ubi licetnon addalur signum negl. Preelat., et cap. Is cui, de Elect., in 6. distributivum, omnia, sed simpliciter dica- Item munus Praelati in aliqua religione, quod tur, beneficia Ecclesiastica, tamen illa abso- et temporales fructus non habet, et saepe ad luta, et indefinitalocutioaequivaletuniversali, tempus tantum durat. Item munus legati, aut maxime,quia cum propositio illa sitnegaliva, delegati, aut inquisitoris , non est Ecclesia- satis continet illam dislributionem, quia ne- sticum beneficium; et tamen horum omnium gatio omnia destruit. Ut in cap. Cum bonae, est incapax excommunicatus, quia est inca- de ^Etat. et qualit., dicitur nonposse suspen- pax usus jurisdictionis, et Ordinis, et omnia sum, quod iclem est de excommunicato, bene- ha3C ad aliquem usum ex his ordinantur; et ficia, quee postea adeptus est, retinere ; quod ideo qui illo privatus est, recipere non potest perinde valet ac si diceret : Non potest ali- de novo munus vel officium ad illum usum qua, atque adeo nulla beneficia retinere ordinatum, sive illud sit proprium bene- potest. ficium Ecclesiasticum , sive quaelibet alia 5. Propterea in jure dicitur, excommunica- dignilas, argumento cap. ult. de Cleric. ex- tum esse iuhabilemad beneficiaEcclesiastica, comm. ministr. Ex quo Abbas ibi, num. 3, cap. Per inquisitionem, de Elect., et ex hac colligit, quod prohibito exercitio alicujus generali appellatione beneficii, ibi infertur, actus, prohibetur omne id, per quod perve- quemdam non fuisse capacem cujusdam Prse- nitur ad illum actum. Item est alia ratio, positurae, quia incapacitas beneficii includit quia excommunicatus fit extra omnem Eccle- negationem universalem cujuscumque digni- siasticam communionem ; assumptio autem tatis, vel praebendce,qua3Subhacvoceproprie ad quamlibet Ecclesiasticam dignitatem est coniprehenditur, c. Felicis, xers. Quodsiquis, magna communicatio Ecclesiastica ; et ideo de Pcenis, in 6, ubi Glossa advertit nomine est incapax illius. Qua ratione usus est beneficiorum, seu beneficiatorum, non com- Innocent. III, in cap. Postulastis, de Clerico prehendi Episcopatum, vel Episcopum, nisi excomm., dicens : Consultationi vestrae res- exprimatur, ut ibi fit. Verumtamen existimo pondemus, quod cum excommunicatis commu- id multum pendere ex subjecta materia; nam nicari non debeat, clericis excommunicationis in cap. Inquisitores, de Haeret., et in cap. vinculo innodatis, Ecclesiastica beneficia con- Quia periculosum, de Senlent. excomm., ut ferri non possunt. Ubi, licet, proprietate exciperentur Episcopi a generali sententia, verborum inspecta, conclusio tantum infe- vel jurisdiclione, necessarium fuit ibi specia- ratur de beneficiis Ecclesiasticis, ex vi tanicn liter disponi. In cap. autem Dilectus, de antecedentis idem concluditur de omnibus Concess. praabend., ubi quaedam constitutio dignitalibus et muneribus dictis. Excipienda Alexandri III de beneficiis Ecclesiasticis ita vero est Summi Pontificis dignitas, a qua exponitur,utEpiscopatumnoncomprehendat, nemo repellitur propter excommunicationem, ideo ita fit, quia ex verbis, et circumstantiis ut docuit Sylvest., verb. Excommunicat., 9, ipsiusconstitutionisaperteconstathancfuisse num. 5, cum aliis, et infra, disputatione se- menlem Alexandri, et Concilii Lateran., ut quente, sect. 2, commodius ostendeinus. An SECT. !. AN EXCOMMUNTCATUS FIAT AD ECCLESIASTTCA BENEFICIA, ETC. 347 vero sic elcctus ipso jure absolulus maneat, ligitur ex cap. Quamvis, de Proebend., in 6, vel quo modo absolvi debeat, infra de abso- ubi dicitur in litteris Apostolicis de aliquo lutione tfactando dicetur. providendo in Ecclesiasticis beneficiis, non 7. Pensio perpetua, nomine beneficii com- intelligi pensionem. Hinc ergo colligi videtur prehenditur. — Num temporalis nomine bene- excommunicatum non esse incapacem pen- ficii veniat. — Ratio dubii. — Solum ergo sionis, quia neque illa est beneficium Eccle- superest difficultas circa pensiones. Duplex siasticum, neque datur propter aliquod autem peusio distingui consuevit : queedam munus, vel usum alicujus actus, a quo perpetua, quee datur in titulum beneficii; excommunicatus suspensus sit. alia temporalis, quee absque spirituali titulo 8. Prima sentenlia. — Secunda sententia. superioris auctoritate conceditur, propter di- — Tertia sententia. — De his ergo pensio- versas causas, ut constat ex usu. De priori nibus tres invenio sentenlias. Prima simpli- nulla est difficultas, quia est proprie benefi- citer negat excommunicatum esse incapacem cium Ecclesiaslicum, ut notant Abbas, et alii harum pensionum propter fundatnentum in cap. Conquerente, de Cleric. non residcn- tactum, quod non sunt beneficia, nec digni- tibus; Rota, Decis. 39 de Rescript. in antiqu.; tates, nec munera Ecclesiatica ; addendo, Covarr., in Pract. queest., cap. 36, num. 10; quod odia et pcense restringenda sunt. Ilem nam talis pensio constituitur, quando ex solum sunt queedam veluti donationes tem- pingui beneficio certa aliqua portio extra- porales. Unde quantum est ex natura illa- hitur, non in commodum alicujus, sed ut rum, pecunia redimi possunt, quanquam ob deinceps perpetuo conferatur tanquam Eccle- decentiam, et ad vitandos abusus prohibitum siasticum beneficium. De qua videri polest sit, ne id fiat siue auctoritate Pontificis. Gigas, quaest. 28 de Pensionib., in fine, et Secunda sententia extreme opposita est, queest. 54, num. 5; et Caccialupus, queest. 12 excommunicatum esse incapacem pensionis de Pension.; quidocent hujusmodi pensionem Hanc tenet Gigas, queest. 14 de Pensionib.; venire appellatione Ecclesiastici beneficii. Et inclinat Covarr., cap. Alma, part. 1, § 7, sane, quantum ex Abbate, et aliis auctoribus num. 2, qui fatetur, pensionem non esse colligere possum, id est heec pensio perpe- beneficium Ecclesiasticum , et in illa non tua, quod nos preestimonium appellamus, de procedere rationem supra traditam, ex cap. quo certum est esse beneficium Ecclesiasti- Si celebrat, de Cler. excomm. minist., quia cum, ut late Soto, lib. 10 de Inst., quaest. 5, pensio non ordinatur ad aliquod ministerium art. 3; Calder., in cap. In nostra, de Rescr.; prohibitum excommunicato : Sed tamen (in- Rebuffus in Praxi. tit. Secularia beneficia, quit) propter odium excommunicatorum, et num. 19; et colligitur excap. ult. de Concess. quia pensiones redditus Ecclesiastici sunt, preebend., in 6, princ, ibi, Prsestimoniis, et non admodum hanc opinionem improbamus. docuit Glossa , in Clem. ult., verb. Quod- Quibus verbis satis significat hic auctor, nec cumque, de Vit. et honest. cler.; et videri ratione satis firma, neque assensu satis defi- potest Decis. in Rubrid. de Rescript., num. 3; nito huic adheerere sententiae. Gigas vero et Abb., Consil. 47, num. 4, volum. 2. Unde addit, curiam Romanam amplecti hanc opi- consequenter eliam est certum collationem nionem; et ideo introduxisse stilum, quoties ejus excommunicato factam nullam esse. Est- expedmntur litteree pensionis, preemittendi que communis resolutio Panormitani, et 5lio- clausulam absolventem ab omnibus censuris rum, in cap. Ad audientiam, de Roscript. De dumtaxat ad talem effectum. Tertia sententia aliis vero pensionibus temporalibus major distinctione utitur; nam queedam sunt pen- difficultas est, quia illee non sunt Ecclesiasti- siones quasi mere temporales, quee dantur ex cumbeneficium,utpreedicti auctoresfatentur, causa humana, ut propter servitia parentum et tradit Navarr. in Summ., cap. 23, n. 111, in militia, vel alia simili; et in his ait heec et constat inter alia, quia de ratione bene- opinio procedere priorem sententiam. Aliee ficii Ecclesiastici est, utsit jus perpetuum, sunt quee conferuntur proxime, et immediate ut ex variis decretis notat Glossa in cap. propter munus aliquod spiriluale, ut cum unico, de Capell. Monach., in 6, verb. Perpe- datur coadjutor Episcopo, vel administrator tui. Item, quia hee pensiones non dantur, Episcopatus, et ex fruclibus assignatur illi (quantum est ex se, ob titulum, vel officium certa pensio in stipendium, et tunc ait pro- Ecclesiasticum , quod etiam est de ratione cedere posteriorem opinionem. Ecclesiastici beneficii. Denique id aperte col- 9. Quod videtur indubitatum, quia tunc 348 DISP. XTTT. DE EXCOMMUNfCATIONE MAJORI, TJT PRfVAT ECCLESIASTICTS BENEFICIIS. pensio est quid acoessorium ad munus spiri- aliquem actum, fit etiam inhabilis ad rcci- tuale, cujus collatio nulla est, ut supra dic- piendumdenovoid,quodestquasiprincipium tum est; ergo et pensio ipsa est nulla. Alise talis actus; nam excommunicatus est inha- vero sunt pensiones, quae nec sunt pure ex bilis ad percipiendos fructus pensionis; prin- titulo temporali, neque immediate dantur cipium autem veluti morale percipiendi illos propter spirituale munus, remote tamen, et est jus illud, quod acquiritur per assignatio- mediate oriuntur ex aliqua causa spirituali, nem, seu collationem pensionis; ergo est ut quando ad dirimendam litem inter cle- incapax, ut tale jus de novo acquirat. Et ricos super causa beneficiali, alteri datur ideo etiam rescriptum, seu bulla ab excom- beneficium, et alteri pensio assignatur, juxta municato impetrata ad effectum obtinendi cap. Si essent, de Pra^bend., vel cum aliquis pensionem nulla est, nisi ad talem effectum renunciat beneficium reservata pensione, quae absolutionem obtineret, arg. cap. Dilectus, remote saltem confertur ob titulum beneficii de Rescript., et cap. 1, de Rescript., in 6, prius habiti, vel in sustentationem quodam- ubi id notant Doctores, et Abbas in cap. Veri- modo debitam ob servitium, et ministerium tatis, de Dolo et contumacia. Ex quo textu spirituale, prius Ecclesise exhibitum, et de in ultimis verbis non leve sumitur argumen- hoc tertio genere pensionum res videtur tum ad rem, de qua agimus, confirmandam. utrinque dubia, et probabilis. Dicitur enim ibi, omnem alienationem de 10. Nulla pensio licite dari excommuni- rebus Ecclesiasticis, ab excommunicato fac- cato, vel ab ipso accipi potest. — Dico primo, tam, esse irritam; ergo a fortiori assignatio . nunquam esse licitum dare pensionem Eccle- pensionis, vel ejus acceptio respectu excom- siasticam excommunicato, cujuscumque ge- municati nulla existit. Denique in hac mate- neris illa sit; et a fortiori neque illi esse ria, collatio illicita est etiam nulla, juxta licitum eam recipere. Hoc probatur ratione textum in dicto cap. Postulastis ; sed osten- textus in dict. cap. Postulastis, quia scilicet sum est hanc collationem esse illicitam; ergo cum excommunicatis communicari non de- est nulla, quia re vera non est canonica eo bet; sed assignatio pensionis Ecclesiasticae modo, quo esse potest, et debet, quae est est quaedam communicatio Ecclesiaslica ; imo etiam ratio illius cap. Postulastis. Quae fun- spiritualis dici potest, nam, licet illi fructus datur in regula prima de Regul. juris, in 6, secundum se temporales sint, per quamdam quod beneficium Ecclesiasticum sine institu- tamen relationem moralem sunt quid spiri- tione canonica non potest licite retineri. Et, tuale, quatenus sunt bona Ecclesiae, et Deo quamvis hae rationes in secundo, et tertio dicata ; ergo non est licita talis communicatio. genere pensionum manifestius procedant, ta- Deinde censeo, excommunicatum , quamdiu men de primo etiam sufficienter probant, et est censura ligatus, non posse jure exigere rationes in contrarium non procedunt, quia pensionem, imo repelli posse si exceptio ex- proposita regula non tantum de beneficio communicationis illi opponatur, juxta cap. Ecclesiastico propriissime sumpto procedit, Exceptionem, de Exception. Et ratio est, sed etiam de quolibet jure percipiendi Eccle- quia illa est quaedam communicatio; ille siasticos fructus, ut ostensum est. autem omni communicatione privatus est. 41. Secundo dubitari potest circa eamdem Adde, quod, ut infra dicemus, excommuni- regulam, quid nomine collationis intelligen- catus non facit suos Ecclesiasticos fructus; dum sit, et an ad omnes modos collationis sed redditus pensionis sunt fructus Eccle- Jjeneficii extendatur. In qua re primo dicen- siostici; ergo excommunicatus, quamdiu dum est sub collatione comprehendi electio- ligatus est, illos non facit suos. Ex quo tan- nem, prsesentationem , seu nominationem dem probabiliorem censeo primam senten- excommunicati ad beneficium Ecclesiasticum. tiam, quia plus est obtinere jus novum ad Ita docent o%mmuniter Doctores supra citati, fructus; pensionis percipiendos, quam ipsos et distinctius declarat Covarr., num. 1 et 2, fructus, sed is, qui jam antea erat pensiona- et fundamentum est, quia fere de iis omnibus rius constitutus, non potest fructus pensionis in propriis terminis jura loquuntur, vel (si percipere; ergo multo minus potest jus ip- quid omittunt) eadem de illo ratio est. Et sum pensionis excommunicatus acquirere. in primis de electione videtur textus satis Atque hoc modo habet hic etiam locum re- expressus in c. Cum dilectus, de Consuetud. gula, quae sumitur ex dict. cap. Si celebrat, ubi sermo est de suspenso; item in c. Consti- quod excommunicatus, dum fit inhabilis ad tutis, 1, de Appellat.; sumitur etiam ex c. Si SECT. I. AN EXCOMMONIGATUS FIAT AD ECCLESIASTICCA BENEFICIA, ETC. 349 celebrat, de Cler. excom. minist., ubi electio ut supponunt Gigas, quasst. 14 de Pensionib., ejus, qui minori excommunicatione ligatus et Covar., dict. §, num. 9. Qui tacite respon- est, irritanda dicitur, vel ut multi interpre- det negando consequentiam; nam inde sumi- tantur, irrita declaranda; ergo a fortiori erit tur argumentum a fortiori, quod dicit colligi irrita electio facta de illo, qui majori excom- ex cap. Quamvis, de Praebend., in 6, et oap. municatione ligatus est. Alque hinc inferunt Ad audientiam, 2, de Rescr. Non tamen vi- omnes etiam prsesentalionem, seu nomina- deo, quomodo ex illis juribus id probetur. tionem hujusmodi excommunicati non valere, Neque etiam video, cur decisio illius cap. 1 quia hsec omnia proxime ordinantur ad be- ad sola rescripta ad lites impetrata restrin- neficii collationem, seu obtentionem ; et ideo genda sit, cum verba sint universalia; et eeque nulla sunt, ac ipsa collatio, juxta prin- maxiine cum per illa verba : Super alio quam cipium traditum in dict. cap. Si celebrat. excommunicationis,velappellationisarticulo, Item, quia qua ratione electio personae inha- duplex exceptio adhibeatur, quse firmat re- bilis ad aliquod benefkium, vel officium nulla gulam generalem in omnibus aliis casibus, ut est ex natura rei ob personae incapacilatem, ibi notat Glossa, verb. Alio. Et videtur esse eadem, praesentatio , vel nominatio personae communis iuterpretatio, maxime quando re- inhabilis nulla esse debet; persona autem scriptum ad commodum proprium ipsius ex- excommunicati inhabilis est; et ideo jura communicati obtinetur, ut notavit Abbas, in quoad hanc rem haec omnia parificant, ut in c. Veritatis, de Dolo et contum., n. 47, et simili dixit Glossa penultima in cap. Si post- latius Felinus, in cap. ult., col. 2, de Except. quam, de Elect., ubi generaliter idem dicit Posset etiam hoc confirmari, quia tacens ali- de provisione beneficii, et de postulatione ad quid quod difficiliorem redderet rescripti beneficium. Quod sumitur etiam ex cap. 1 de concessionem, facit illam subreptitiam, juxta Postulat. Praelat., ubi postulatio ejus, qui in- cap. Super litteris, de Rescriptis; nam si con- terdictum violaverat, nulla reputatur; multo staret Pontifici de excommunicatione petentis ergo magis postulatio excommunicali, ut ibi- rescriptum, illud non concederet; ergo. Tan- dem notat Abbas cum Gloss. ult., num. 31 . dem argumentor ex cap. Si celebrat, quia cum 12. Resignationem beneficii in favorem ex- excommunicatus sit iuhabilis ad beneficium, communicati factam esse nullam. — Atque etiam est inhabilis ad impetrandum illud, vel hinc infertur primo, resignationem beneficii litteras, quae ad hoc possinl conferre. in favorem excommunicati factam, sive sim- 14. Collatio beneficii facta a Pontifice motu plex sit, sive per modum permutationis, in- proprio alicui excommunicato, est invalida. validam esse, ut Covarr. supra notat cum — Tertio infertur, etiamsi Summus Pontifex aliis, quos refert. Et ratio est clara, tum quia absque petitione, vel impetratione alterius, per resignationem vel permutationem vali- motu proprio conferat beneficium alicui, qui dam novum jus ad beneficium acquiritur; excommunicatus est, collationem invalidam excommunicatus autem incapax est acqui- esse, quando Pontifex ignorabat, eum, cui rendi quacumque ratione Ecclesiasticum be- beneficium confert, esse excommunicatum, neficium, vel jus in illud, seu ad illud; tum quia tunc non censetur cum eo dispensare, etiam quia, si ex aliis causis persona sit inha- nec eum absolvere; nam hsec voluntarie fieri bilis, permutatio non tenet, ut significavit debent, et juste ac prudenter; et ideo nisi Gloss., inClem. 1 dePoenit.,verb.06imenda; prsevia cognitione fieri non censetur. Atque ergo idem erit in praesenti. ob rationem oppositam , si Pontifex sciens 13. Impetratio beneficii ab excommunicato alterius excommunicationem, illi beneficium obtenta,est ipsojurenulla. — Secundo infer- tribuat, censelur tacite illum absolvere, tur ex dictis, omnem impetrationem beneficii saltem quantum ad illum effectum, quod jam ab excommunicato obtentam, esse ipso jure communi stilo expresse semper fit, ut latius nullam, quod omnes colligunt ex c. 1 de Res- Covarr., supra, num. 2. cript., in 6. Ubi rescriptum ab excommuni- 15. Commenda Ecclesix excommunicato cato impetratum nullum esse dicitur. Dicet facta, est irrita. — Quarto infertur, etiam aliquis ibi tantum esse sermonem de rescripto commendam, seu commendationem Ecclesiae ad litem impetrato; et ideo non esse exten- excommunicato factam irritam esse, quia illa dendum ad alios casus, cum pcenalis, seu etiam ordinatur ad officium, ad quod excom- odiosa sit constilutio. Antecedens videtur ex municalus inhabilis est. Item, quia ob hanc frcquenie expositione Canonistarum haberi, causam in cap. Nemo, de Elect., in 6, com- 350 DISP, XIII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. menda eequiparatur ipso beneficio parochiali, tenuisse Cardinalem, in c. Postulastis, et Al- quoad hoc, ut non nisi una, et ei qui in aetate ciatum, in cap. 1 de Judiciis, num. 12, et ipse legitima, et sacerdotio constitutus sit, dari etiam censet rem esse dubiam, eamque limi- debeat, quia nimirum debet esse aptus, et tare videtur. Et mihi etiam videtur prior expeditus ad curam animarum gerendam sententia, quamvis communis, moderanda. administrando sacramenta, etc; ergo eadem Non enim opinor posse jus quod aliquis ha* ratione aequiparantur hic commenda, et be- buit ad beneficium ante excommunicationem neficium, quod notavit Rebuff., dict. c. Pos- augeri vel solidius fieri propter consensum tulastis, de Cler. excom. ministr., num. 213. tempore excommunicationis praestitum; hoc enim efficaciter suadet ratio facta, et confir- Num acceptatio beneficii ant6 excommunica- mat quaedam communis doctrina Canonista* tionem collati, ab excommunicato facta, sit rum, quam refert Navarrus, in c. Si quando, valida. de Rescriptis, excep. 10, num. 13, eum, qui adhuc sperat vel petit aliquid juris spiri- 16. Communis responsio. — Ratio dubi- tualis, si interim inhabilis fiat, repellendum tandi. — Hic vero queeri solet, an idem sit esse, adeo ut, si quis electus, et confirmatus dicendum de acceptatione beneficii facta ab in Episcopum, ante consecrationem inhabilis excqmmunicato, quando provisio seu nomina- fiat, repellendus sit; quod saltem verum esse tio, et electio facta fuit antequam excommu- quando sua culpa quispiam inhabilitatem in- nicationem incurreret. Et responsio commu- currit, affirmat Panormitanus, in cap. Ex nis est, acceptationem illam validam esse, ut parte, de Clerico segrot. Si ergo id verum refert Covarr., dict. § 7, num. 4; et Navar., est in illo, qui jam habet jus quassitum in re, in cap. Si quando, de Rescrip., excep. 1Q, ut est confirmatus, juxta cap. Super his, de num. 13. Fundamentum est, quia acceptatio Accusat., et cap. Transmissam, de Election., potius ad factum, quam ad jus pertinet, et proplerea quod aliquid restat acquirendum, ita non de beneficio acquirendo agitur, sed ergo a fortiori ille, qui nondum habet acqui- acceptatione jam acquisiti. Quae ratio, et con- situm jus in re, si interim inhabilis fiat, non sequenter assertio, difficultate non caret; potest durante inhabilitate illud acquirere; nam, ut dicitur in cap. Si tibi absenti, da sed ille, cui oblalum est benefioium, ante^ Praebend., in 6, si Episcopus absenti bene- quam illud acceptet, non habet acquisitum ficium conferat, ille jus in ipsum non acqui- jus in re, ut ostensum est, et per excommu^ rit, nec facit illud suum, donec consentiat, nicationem fit inhabilis ad collationem bene- ratamquehabeathujusmodicollationem; ergo ficii; ergo durante excommunicatione non cum acceptat beneficium tunc acquirit jus; potest illud jus acquirere. ergo si tunc est incapax ad acquirendum jus, 18. Excommunicatio post collationem be- acceptatio non poterit esse valida quoad hunc neficii, ante acceptationem, non impedit illius effectum; ergo, si fit ab excommunicato, est efficaciam. — Excommunicatus acceptans be- invalida. Et confirmatur; nam alias in Eccle- neficium ante excommunicationem illi colla- siis, in quibus est consuetudo optandi melio- tum non acquirit plus juris in illud. — Dico res preebendas, si excommunicatus canonicus ergo, excornmunicationem post beneficii col- optet, v. gr., dignilatem vel praabendam me- lationem, et ante acceptationem subsecutam, liorem,iUam acquiret; consequensestfalsum: non tollere, nec minuere efficaciam pra^ce- ergo. Sequelam admittit Covarr., supra, cum dentis collationis seu illud qualecumque jus Rota, quam allegat. Et videtur posse probari, ad rem, quod potuit sola collatio ante accep- quia ubi est consueludo optandi, per ipsam tationem tribuere. Quod explicatur per effec-> veluti confertur jus ad praebendam, solum- tum, qui habetur in dicto c. Si tibi absenti, que deest acceptatio, quee ad factum solum scilicet, quia Episcopus, qui tale beneficium pertinet. Minor vero probatur, quia in optione obtulit, non potest alteri illud conferre, etiarq fit quasi permutatio beneficiorum, quam si prior postea excommunicatus sit, quia licet , diximus ab excommunicato fieri non posse. excommunicatio impediat acquisitionem novij 17. Jus ad beneficium non potest augeri ob juris, non tamen irritat prius factum. Item, consensum ab excommunicato prsestilum. — quia licet excouimunicalus durante censura Priorem difficultatem attingit Covarr., citato non possit acceptationem (ut ita dicam) effi- loco, et lib. 3 Variarum resol., cap. 16, n. 4. cacem pra^stare, potest tamen absolvi, et Et propter illam ait oppositam sententiam postea acoeptare ; ergo per excommunicatw- SECT. I. AN EXCOMMrNICATUS FIAT AD ECCLESIAFTICA PENEFICIA, ETC. 3bl nem non statim privatur omnino illo jure. ex se efficax in preesenti, sed solum concessio Addo vero ulterius, durante excommunica- in futurum facta de beneficio vacaturo, n&n tione non acquirere plus juris, quam antea posse conferre jus in tale beneficium per habebat, etiamsi in eo tempore, et statu solam acceptalionem tempore excommuni- acceptet, seu consentiat; hoc enim probant cationis faclam, etiamsi absolutio subsecuta efficaciter rationes factse. Estque hoc ali- sit; ut si is, qui habet litteras, seu privile- quando magni momenti, quia si contingat gium hujusmodi concessionis, excommunica- illum mori, antequam ab excommunicatione tus existat tempore quo beneficium vacat, absolvatur, beneficium nou censebitur vacare ac illud acceptet, et postea absolvatur, non denuo per mortem ejus, quia illud nunquam acquiret ipsum beneficium, donec post ab- acquisivit, quod multum referre potest ad solutionem nova ei collatio fiat. Quia littera3 intelligendum, ad quem pertineat nova col- ad beneficium vacaturum non conferunt illud latio illius beneficii, juxta ea quse notat Co- sine nova collatione postea subsecuta, sed varr., dict. lib. 3 Variar., cap. 16, num. 3. preecipiunt illam, seu couferunt jus ad illam; 19. Corollarium. — Quo etiam fit, ut si haec autem fieri non potuit durante excom- tempus ad acceptandum datum praefixum municatione; ergo necesse est, ut postea fiat. fuit, et sic provisus in beneficio, et ante ac- 21 . Excommunicatus non potest aliam ceptationem excommunicatus, in eadem ex- optareprxbendam. — Exquofacilepatet, quid communicatione perduret usque ad illud tem- dicendum sit in casu tacto in confirmatione de pus elapsum, quantumvis interim suum optione alterius preebendse seu dignitatis, aut consensum declaret acceptando, nihilominus canonicatus. Existimo enim fieri non posse posse collatorem illud libere alteri conferre, durante excommunicatione, quia necesse est, juxta decisionem dicti cap. Si tibi absenti, ut in illa interveniat acquisitio novi beneficii, Quia acceptatio praestita durante excommu- cujus excommunicatus incapax est, ut etiam nicatione fuit inefficax quoad effectum acqui- Covarr. citatis locis animadvertit,etad Rotam rendi beneficium; quando autem prsescribi- contra eamdem decis. 5, de Concess. praeb., tur terminus ad acceptandum, intelligitur de ia novis. Intelligendum autem hoc est de acceptatione valida et efficaci, ita ut jus in optione beneficii de novo obtinendi; nam, si beneficio acquiratur. At vero, si durante ex- quisjam possideret duo beneficia, et illi da- communicatione quis statim acceptavit, et retur optio, ut altero dimisso unum tantum, postea absolvatur a censura, prohabile est quod mallet, sibi retineret, in cap. Referente, statira ipso facto, et sine nova acceptatione, de Praebend., tunc quamvis excommunicatus ncquiri jus, et dominium beneficii, ut in hoc id faceret, factum teneret, quia nihil de novo verum habeat prior communis opinio. Et hoc acquirit, sed potius dimittit, in quo nullus ei ad summum probat ratio ejus, quia causa favor conceditur, sed potius redundaret in efficax hujus juris non est consensus reci- ejus commodum, si propter excommunicatio- pientis, sed tantum conditio vel quasi dispo- nem alterius beneficii renunciatio esset diffe- sitio requisita ex parte subjecti, quse de se renda. Secus vero est, quando optio fit per sufficiens fuit, etiam si tempore excommuni- mutationem unius beneficii, quod solum an- cationis fuerit preestita, quia ad nudumfactum tea possidebatur, in aliud melius denuo obti- pertinet, id est, quia non est actus jurisdic- nendum, quia non potest excommunicatus tionis, nec collatio juris, sed solum declaratio novum beneficium comparare, quia simplici- proprii consensus. Obstitit tamen excommu- ter est incapax novae collationis, et quia id nicatio, ne alterius collatio statim haberet cederet in magnum favorem, et commodum cffectum; quia vero illa valida fuit ex parte ejus. Posset tamen tunc optionem acceptare I conferentis, et semper in eodem statu mora- differendo executionem, seu permutationem i liter permanet, nec juridice revocata fuit, ut usque ad tempus obtentae absolutionis, qasg supponimus, ideo ablato obice ex parte reci- procuranda, et obtinenda est intra termi- pientis, statim habet effectum, quia alia con- num sibi concessum ad optionem faciendam, ditio necessaria ex parte acceptantis jam po- si forte aut consuetudine, aut speciali jure sila fuit, ut supponiraus, et in eodem etiam prsescriptus sit; alioqui jus optandi ad alium statu moraliter perseverat. Hoc igitur modo transibit; neque enim potest ratione prioris limitanda videtur illa communis sententia. acceptationis impediri, cum ex illa uec no- 20. Quid de concessione beneficii vacaturi. vum jus acquiri, neque antiquum roborari, — Ex quo iufertur, si prior collatio non fuit aut ampliari potuerit, ut dictui j est. $52 DISP. Xiij. DE EXCOMMUNICATIQNE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. 22. Conferens beneficium jam excommuni- beneficium conferre, sed etiam ipsi est illici- cato, etexcommunicatus illud acceptans, pec- tum acceptare; sed excommunicalus est in- cat mortaliter. — Possunt tamen excusari dignus; ergo peccat mortaliter acceptando. per facti ignorantiam, maxime eligens. — Sed Item, quia ille facit injuriam Ecclesiee dum qucYrendum hic superest, an haec collatio vel se voluntarie exhibet ad ministerium, quod acceptatio beneficii ab excommunicato facta, exercere non potest; Facit etiam injuriam peccaminosa sit, ita ut peccet mortalifler, vel aliis dignis, dum indignus acceptat, quod aliis conferens dando, vel excommunicatus accep- debitum esset. tando. In quo certum est in primis quoties 24. Vera resolutio. — Rationes in contra- electio, collatio, etc, fit supposita excommu- rium solvuntur. — Ego vero, suppositis quae nicatione, et eligentem vel conferentem pec- dixi, nullum in hac acceptatione invenio pec- care mortaliter dando, et excommunicatum catum, etiam veniale, per se loquendo, et ex acceptando. Probalur facile, tum quia illa est vi solius censuree. Probatur, quia ibi non est communicatio queedam in divinis; beneficia peccatum inobedientia3 contra ipsam censu- enim Ecclesiastica res sacrae, et divinae sunt, ram, seu Ecclesiasticam prohibitionem; nam et quamvis in eo ordine non habeant prima- illa acceptatio non est prohibita ex vi cen- rium locum, sunt tamen res valde graves; suree, ut omnes auctores supponunt, tum ac proinde materia hujus prohibitionis gra- quia in hac materia beneficiorum actio illicita vissima est judicio ac sententia omnium et irrita respectu excommunicati fere conver- Doctorum; ergo hoc titulo actio illa peccatum tuntur; tum etiam quia illa non est commu- mortale est; tum etiam quia efficere in tali nicatio aliqua, sed sola declaratio proprise materia actionem irritam, et nullam, gravis voluntatis, quse non est excommunicato pro- inordinatio est, atqueadeo mortalepeccatum; hibita. Rursus non intervenit ibi peccatum tum quia est quoedam electio, v. gr., persona3 veluti cooperationis ad actionem injustam, indignae, et inhabilis;tum etiam quia est con- vel irritam; nam, cum supponatur electio, tra justitiam, et commune bonum, vel contra vel collatio facta ante excommunicationem, jus aliorum, ut recte notavit Gajet., in Sum., supponitur fuisse legitima, justa, et ex se va- verb. Excommunicatio, punct. 2. Solum lida, et quamvis is, qui illam acceptat, pos- oportet advertere, hoc peccatum excusari tea excommunicatus sit, tamen acceptat Socpe posse per ignorantiam probabilem facti, illam, prout facta fuit; ergo acceptat illam quee frequentius accidere potest ex parte eli- ut legitimam et justam; ergo hoc titulo non gentis, vel conferentis, quam accipientis; et cooperatur actioni injustae. Neque etiam est tunc licet contingat eligentem non peccare, ibi injustitia propter indignitatem personse ratione ignorantiee, nihilominus ipse excom- acceptantis, quia non est considerandus sta- municatus peccat mortaliter suam electionem tus, in quo acceptat, sed pro quo acceptat; est acceptando, vel accipiendo beneficium, etiam enim illa indiguitas temporanea, etfacilemu- si id faciat animo supplendi postea defectum tabilis; et ideo, quamvis ille, qui acceptat, per superioris dispensationem, quia tunc fa- tunc excommunicatus sit, non tamen accep- cit actum simpliciler illi prohibitum, et in re lat, ut pro illo statu beneficium accipiat, sed gravi et secundum preesentem statum alii post obtentam absolutionem; ergo objectum vel etiam Ecclesiee injuriosum; et consentit illius acceptationis non est persona indigna, in electionem vel collationem in re ipsa irri- sed digna, licet persona efficiens acceptatio- tam, et nullam. nem pro tunc sit indigna; cum vero dicitur 23. Peccetne mortaliter excommunicatus peccaminosa acceptatio personiB indignre, in- beneficium acceptans ante excommunicationem telligendum est objective, id est, si persona sibi collatum. — Prima opinio. — Hinc vero indigna acceptetur, non si acceptet, quia nascitur difficultas in eo casu ultimo, quem actio ex objecto habet suam bonitatem vel traclavimus, cum eleclio vel collatio beneficii malitiam. Dices, etiam ex circumstantia per- ante excommunicationem fit, acceptanda vero sonae operantis oriri maliliam, si ipsa sit in- proponitur post excommunicationem incur- digna ad talem actionem. Respondeo verum sam, an excommunicatus, tunc acceptando, id esse si indignitas illa sit circumstantia ac- peccet mortaliter. Non enim desunt, qui id tionis. Quod in proposito dici non potest. Ga- asserant, etiamsi non nege.nt illam acceptatio- venda enim est sequivocatio; excommunicatus nem ratam esse, et validam in suo ordine. enim dicitur persona indigna ad recipiendum Ratio estquia non solum est illicitum indigno beneficium, quia ad hoc inhabilis factus est SECT. I. AN EXCOMMUNICATUS FIAT AD ECCLESIASTICA BENEFICIA , ETC. 353 per censuram, non tamen est persona indigna etiam in communitatem, v. gr., in Capilulum, ad acceptandum beneficium, alias legitime si contingat illi conferri potestatem aliquam oblatum, et obtinendum eo tempore, quo jam vel jurisdictionem, aut in gratiam ejus expe- sit capax ejus. diri rescriptum eo tempore, quo personae illiut- 25. Quapropter nulla etiam in hoc fit inju- excommunicalee sunt. Dicendum vero est, vel riaEcclesiae,quandoquidem acceptaliosemper aliquas tantum esse excommunicatas, vel om« respicit tempus habile, nec persona est per se nes. In priori casu non nocet Gapitulo aliquo- inepta ad ministerium , sed solum per acci- rum membrorum censura; nam vis Capituli densimpedita ratione censurse, quod impedi- manet in reliquis ; nec enim debet utile per mentum facile auferri potest, et implicite sub inutile vitiari, nec innocentes propter consor- ea condilione seu habiludine acceptatio fit. tium aliorum privari jure vel gratia sua. Imo, Nec enim beneficium ita obligat ex justitia ad licet unus tantum habilis maneat, in eo cense- exequendum per se ipsum ejus officium sta- turCapitulum conservari, argumento L. Sicut tim ac obtentum est, neque etiam ita obligat municipium, ff. Quod cujusque univers., et ad obtinendum jus in illud, statim ac accep- quse tradit Abbas, cap. 4 de Election., n. 5; tatum est, ut non permittat aliquam temporis Navarr., Cons. 38 de Regul. In altero vero moram, in qua sineprcejudicio aut nocumento casu, quando omnes de Capitulo essent ex- Ecclesiae possit aliquis se disponere ac prae- communicati, impediretur gratiae seu conces- parare vel impedimentum tollere; sic enim sionis effectus, non quia Capitulum excom- potest quis beneficium etiam curatum accep- municatum sit, id enim fieri non potest, cap. tare vel recipere, priusquam ordinatus sit, Romana, de Sentent. excom., in 6, sed quia quamvis per annum, v. gr., non possit per se constaret omnibus membris inhabilibus, a ipsum ministerium illud exequi, quod ratione quibus incapax efficitur, juxta c. ult. de Sede talis beneficii Ecclesiae debet. Nec denique fit vac, in 6. injuria aliis dignis, tum quia illi non habent 27. Habeatne locum assertio in excommuni- proprium jus, sed capacitatem quamdam cato non denunciato. — Secundo ac praecipue valde remotam; tum etiam quia acceplatio queeri potest ex parte censurae, an dicta a? illa respicit personam dignam, ut declaratum sertio locum habeat in excommunicalo non est. Etitasimul fundamenlocontrariaesenten- vitando secundum Extravag. Ad evitanda. tiae satisfecimus et nostram confirmavimus. De quo in primis certum est, quantum ad Potestque a simili utrumque roborari; nam, utilitatem ipsius spectat, habere illam ex- Si fundamentum illud solidum esset, peccaret communicationem totam hanc efficaciam pri- mortaliter excommunicatus retinens benefi- vandi vel inhabilitandi illum, quia per illam cium Ecclesiasticum prius obtentum, quia in Extravag. nullus favor illi factus est. Quare, persona indigna non solum accipere, sed licet occultus sit, non potest beneficium acci- etiam retinere beneficium, peccatum est; pere, nec sic acceptum retinere, nec fructibus consequens autem in omni sententia falsum priorum beneficiorum gaudere. De aliis vero, est; cujus nulla alia est ratio, nisi quia illa ad quos pertinet beneficii collatio, electio aut persona licet sit indigna pro tunc ad usum preesentalio, etc, est difficultas, an ipsi etiam beneficii, non tamen ad titulum seu proprie- teneanlur non eligere, v. gr., hujusmodi ex- tatem ejus, quia licet illa indignitas ex se communicatum , sibi quidem notum , non magna sit, est tamen facile mobilis, et ideo tamen nominatim denunciatum, nec manifes» licitum est retinere beneficium animo remo- tum clerici percussorem. Et ratio difficultatis vendi indignitatem illam ; simili ergo modo in est, quia ipsi non tenentur vitare hujusmodi praesenti dicendum. excommunicatum in ullo alio genere commu- 26. Qux personx nomine excommunicati nicationis; ergo possunt ipsum providere. Et comprehendantur. — Tertio, ut de alio ter- confirmatur; nam hoc pertinet ad favorem mino dicamus, explicandum est, quis nomine aliorum, quem dicta Extravag. Ad evitanda, excommunicatiinassertioneintelligatur, quod intendit, et ad tollenda pericula,et dubia ex potest quaeri vel ratione personae vel ratione parte ipsorum. Item, quia suo jure ex parte censurae. Priori modo dicendum est, nullam privantur, si talem personam cogantur non personam excludi, cujuscumque conditionis eligere. In contrariuni vero est, quia si aliis aut dignilatis sit, si vere subjaceat excommu- liceret eligere excommunicatum, etiam ipsi nicalioni,quia jurasineexceptionegeneraliter liceret acceptare, nam hsec duo correlativa loquuntur. Queeri autem potest, an redundet sunt, et unum sine alio subsistere non ptoest. xxiii. 23 354 DISP. XIII. DE EXCOMMllNICATIONE MA.I0R1 , UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. 28. Collatio benpficii facta excommunicato beneficium dederint, quia illa poena, vel non vitando est nulla etiam ex parte conferen- tis. — Et peccaminosa. — Dicendum ergo est, simpliciter et absolute loquendo, etiam ex- communicatum non vitandum sub pradicta regula comprehendi tam ex parte illius quam ex parte aliorum. Quod sic deelaro; nam in primis collalio vel electio talis excommunicati irrita est ipso jure, etiam quatenus est actio aliorum et quasi activa communicatio eorum cuni excommunicato. Probatur, quia ipsa per- sona excommunicati est inbabilis, quia ex- communicatio idem semper in ipso operatur, ut oslensum est; sed actio circa personam inhabilem et incapacem est nulla ipsojure : ergo. Hinc vero sequitur, talem collationem vel electionem etiaia ex parte conferenlis vel eligentis esse illicitam, tum quia actionem mo- raiem efficere tali modo, ut irrita sit et inanis, illicitum est, et in materia gravi est etiam grave peccatum; tum etiam quia eligere per- sonam inhabilem et incapacem ad beneficium vel officiumEcclesiasticum, intrinsece malum est; ergo saltem hac ratione, prohibiti sunt alii eligere excommunicatum, quia ex natura rei malum est, supposila incapacitate, quae ex vi excommunicationis in illo relinquitur, non obstante prsedicta constitutione. 29. Collatorem tamen nullam incurrere canonis posnam. — Est autem valde probabile hujusmodi electores, etc, non teneri ad non eligendum hujusmodi excommunicatum ex vi illius prohibilionis quam censura includit, de non communicando cum excommuuicato; hoc enim videtur convincere ratio in principio solum, vel prfecipue imponi jubetur ob cen- surae violationem , quam nunc non commiltit eligens vel conferens beneficium excommuni- cato non vitando, licet alioqui peccet propter personse incapacitatem vel indignitatem. 30. Objectio ex novo jure Extravag. Ad evitanda desumpta. — Sed objiciet aliquis ad hominem ex his, quae paulo antea dicebamus; nam, si haec vera sunt, ergo collatio activa vel electio talis excommunicati non vitandi, non est directe prohibita ipsi electori; ergo nec simpliciter erit irrita, neque mala propter solam incapacitatem excommunicati. Proba- tur sequela quoad priorem partem, quia illa potest esse valida, quamvis impedita propter subjecli obicem, ne statim habeat effectum, sicut supra de acceptatione dicebamus; erit ergo valida talis electio vel collatio, quantum ad hoc, ut absolutione a censura postea sub- secuta , statim electio vel collatio incipiat habere effectum et rata permaneat absque nova dispensatione. Ut in hoc etiam limitatum intelligatur jus illius c. Postulastis, per novura jus Extravag. Ad evitanda. Dicebatur enim ibi non posse excommunicatum beneficium acceptatum retinere, nisi cum illo fuerit misericorditer dispensatum. Unde colligunt omnes non satis esse obtinere postea absolu- tionem a censura, nisi etiam dispensatio ac- cedat, quse novae collationi sequivalet, quia cum fuerit a principio nulla, successu tempo- ris non firmatur, juxta regul. 18, de Regul. jur., in 6. Haec ergo decisio procedet nunc circa excommunicatos vitandos, non vero proposita, quia Extravagans generaliler tollit circa non vitandos, ut objectio facta intendit, omnem prohibitionem communicationis cum hujusmodi excommunkato in quibuscumque divinis. Quapropter si antea hujusmodi elec- tor vel provisor beneficii excommunicalionem minorem vel aliam pcenam incurrebat, hodie illam non iucurret, quia non peccat commu- quia talis collatio juxta novum jus valida est ex parte conferentis, solumque fuit impedita, ne haberet effectum, ex obice subjecti; ergo, illo ablato permanebit valida et erit actu effi- cax absque alia dispensatione. Quod autem actio illa valida sit illo modo. non aliunde nicando cum excommunicato, sed solum eli- probatur, nisi quia non repugnat moralem gendo indignum vel incapacem, sicut si actionem esse sic validam; sicut est valida eligeret irregularem, vel publicum concubi- collatio ante acceptationem, qua nvis nondum narium, vel aliquem hujusmodi. Quod ergo habeateffectum. Et alioqui totum hocpertinet dicitur in cap. Postulastis, de Gleric. excom., ad favorem ipsius conferentis vel eligentis; et eos qui excommunicatis beneficia conferunt, ideo est consentaneum generali concessioni debere aliquo congruente tempore a munere dictie Extravag. Ad evitanda, qusa in nallo conferendi beneficia suspendi (neque enim ob voluit prohibere vel diminuere actiones fide- hujusmodi crimen aliquam aliam pcenam in- lium circa hujusmodiexcommunicatos, quan- venio jure impositam), illud, inquam, non tum estex parte illorum. Undeulterius sequi- videtur posse nunc jure mandari executioni, tur eos non peccare, quia, licet excommunica» nisi in eos qui nominatim excommunicato vel tus proeo tempore sit indignus et incapax, illa manifesto clerici percussori Ecclesiuslicum tamen indignitas talis est, ut facile removeri SECT. I. AN EXCOMMUNICATUS FIAT AD ECCLESIASTICA BENEFICIA, ETC 3oTJ possit; si ergo persona sit lalis, ut sublata fert statim, et ideo, quia subjectum invenit excommunicatione maneat digna, alioqui per incapax, nihil facit, sed actio prorsus irrita talem censuram non est directe prohibita manet. Sicut, qui in preesenti matrimonium talis electio vel collatio; ergo ex sola rei na- contraheret cum persona inhabili, v. gr., con- tura non erit intrinsece malum eam personam sanguinea in gradu prohibito, nihil faceret. eligere vel ei beneficium conferre , non ut Nec sufficeret postea tolli impedimentum, ut statim fiat effectus, sed ut ablato impedimento prior contractus ipso facto ratus esse incipe- conferatur. Quia hoc modo non confertur ret, nisi iterum fieret; sic ergo in praesente beneficium indigno, quatenus talis est, sed non potest per solam absolutionem ab excom- quatenus paulo post dignus futurus est; et municalione prior collatio rata esse aut effcc- alioquin nullum est peccatum ita illud con- tum habere. Et quoad hoc est valde dissimile ferre, ut effectus aliquanto tempore differa- exemplum, quod ex supra dictis de accepta- tur, quia neque ostendi potest praeceptum tione afferebatur; nam ibi supponebatur col- oblig;ins ad statim efficiendum illum effectum, latio facta tempore habili et circa personan: neque haec est collatio alicujus sacramenti, ut habilem seu capacem ; et ideo a principio rati propterea malum sit illam exercere circa fuit exparte conferenlis, neque irrita fuit per personam secundum praesentem statum ha- excommunicationem subsequentem ; accepta- benlem obicem, qui postea facile auferri tio etiam, cum non sit actus prohibitus ex vi potest. excommunicationis, in suo ordine validus fuit; 31. Objectio et expositio Extravag. Ad solum fuit impcditus effectus propter incapa- evitanda, enodatur. — De hac interpretatione citatem personae, quae collationi vel electioni et de applicatione illius Extravagantis ad jam factae supervenit; aufertur autem per pra?sentem effectum excommunicationis nihil absolutionem; et ideo statim incipit habere fere invenio ab auctoribus scriptum; nam, effectum. At vero in praesenti collalio a prin- qui hoc puuctum attingunt, ut Covarr., et alii cipio fuit tempore inhabili, et circa personam moclerni, solum brevissime dicunt, hunc ef- inhabilem; et ideo a principio est omnino feclum habere Iocum in quolibet excommuni- nulla, et consequenter etiam illicita, si scien- cato, etiam non denunciato, quia Extravag. ter fiat. Ad evitanda, nullum favorem contulit. Ac 32. Quilibet et quomodocumque excommu- proplerea in re morali et gravi non audeo nicatus est collationis beneficii incapax. — novam interprelationem et doctrinam intro- Etiam ignorans suam excommunicationem. — ducere, etiamsi ex discursu facto verisimilis Ex qua resoluiione infertur, terminum illum fieri videatur. Ad objectionem ergo respon- in assertione positum, nulla indigere explica- dendum est neganclo collationem faclam tione, sed de omni excommunicalo intelligi, hujusmodi excommunicato validam esse, quacumque ratione aut modo excommunica- etiom ut est actio ipsius conferentis, et eo tus sit, dummode vere, et in re ipsa, et non modo quo ibi explicatur. Primo quia hoc tantum in hominum opinione sit excommuni- ipsum esset magnum commodum et favor catus, id est, sivea jure, sive ab homine, sive excommunicati, quandoquidem ablato obice per sententiam generalem, sive per specia- per absolutionem statim ipso facto obtineret lem, sive publice, sive occulte sit excommu- beneficium, ejusque fructus suos facere inci- nicatus; tue namque differentiae omnes acci- peret absque alia drspensatione , qua antea dentarise sunt, nec mutant naturam aut indigebat, quod sine dubio esset magnus fa- effectum censuras , supposito illo principio, vor. Deinde, quia videtur moralis repugnnn- quod ad hunc effectum non est necessaria de- tia, quodactio exparte conferenlis sit valida, nunciatio. Atque ita jura indifferenter lo- et tamen quod versetur circa subjectum inca- quuntur; attribuuntque hunc effectum ex- pax et inhabile, cum una ex conditionibus communicationi , non quia ab hac vel illa maxime necessariis ad valorem actionis sit causa, nec quia hoc vel illo modo fertur, sed habilitas subjecti; cum ergo per Extravag. solum quia excommunicatio est. Et ideo hil Ad cvitanda, factum non sft, quin excommu- effectus inhabilitatis ad beneficia non pendet nicatus sit incapax beneficii, fieri etiam non ex scientia vel ignorantia, quia non est cuipa, potuit, ut collatio ex parle conferentis rata sit aut culpae excusatio, neque oportet, ut sit et valida, quia ipse non confert beneficium de voluntaruis ipsi excommunicato; ergo inha- futuro. ut sic dicam, sic enim esset potius bilis, etiamsi se talem esse ignoret. Idemque promissio collalionis quam coliatio, sed con- est ex parte conferenlis, nam licet excommu- 356 DISP. XIII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, nicationem ignoret, reipsa nihil operabitur, quia circa subjectum incapax operatur, quod generale est in omnibus impedimentis irri- tantibus. Atque ita tota heec doctrina absque controversia recepta est ab omnibus Doctori- bus, ut in supra cilatis videre licet. 33. Acta ab illo, qui excommunicatus bene- ficium obtinuit, an sint valida. — Hic vero occurrebat quaastio, an acta ab hujusmodi excommunicato ratione talis beneficii vel dignitatis susceptae, valeant, quando talia sunt, ut a jurisdictione vel officio pendeant. Sed hujus dubii decisio ex supra dictis de censuris in communi petenda est; nam per se loquendo, clarum est non valere, cum desit intrinsecum principium illorum; tamen quando ille defectus publice ignoratur, et alio- qui officium seu beneficium auctoritale pu- blica possidetur, quoniam defectus est talis, ut eiusdem Ecclesite auctoritate suppleri possit, ideo propter commune bonum suppletur, atque ea ratione hujusmodi acta valent, ut dicto loco ostendimus. Rursus dubitari hic potest, quid faciet excommunicatus occultus, si eligatur vel ei beneficium conferatur, an tenealur se prodere, si non possit aliter se excusare ne acceptet. Breviter tamen res- pondelur primo, si possit se excusare quo- cumque alio honesto vel apparenti titulo, de- bere id facere, ut per se conslat. Deinde, si excommunicatio lalis sit, ut ejus manifesta- tione non creetur scandalum vel infamia, tunc etiam excusare se tenebitur, suum impedi- menlum declarando, si aliter non potest, quia illud non est nocumentum alicujus momenti. At veroad se infamandumnunquam tenetur, **t ideo potest lum acceptare, et quam primum /tossit, dispensationem occulte procurare. Similis qusestio est de electore, si occulte ac solus novit excommunicationem allerius, quid- nam tunc sitfacturus. Respondetur, si occulte dantur sufTragia, nulla ratione debet eum eli- gere, quia quamvis actus eligendi videatur esse ex potestate publica, quatenus tamen occulte fit, regulatur per scientiam privatam ac personalem. Et ideo hujusmodi eleclores non tam per publica instrumenta aut testimo- nia, quam per propriam industriam ac dili- gentiam solent de meritis ac conditionibus eligendi instrui. Et ideo etiamsi private et jccultissirme sciat elector illum esse excom- ^fiunicatum, non debet illum occulte eligere; ioquor autem de scientia extra confessionem; lam quae per confessionem habetur, alterius fist ordinis et de ejus usu vel non usu supra UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. suo loco generaliler dictum est. At vero, si electio fiat publice et nulla sit alia publica causa sufficiens ad negandum suffragium, propter illud solum impedimentum ita occul- tum denegandum non est, tum quia actio jam omni ex parte publica per scientiatn com- mensuratam regulanda est; tum etiam quia vel cogetur infamare peccatorem occultum, vel scandalum praebere negando suffragium ei, cui publice debetur. 34. Quid faciet excommunicatus occultus, cui beneficiumoffertur. —Existimatione tan- tum etnon vere excommunicatus non esi colla- tionis beneficii incapax. — Addidi vero, heec omnia procedere, quando aliquis est vere et non tantum existimatione excommunicatus; nam sicutexistimata absolutio vel carenlia ex- communicationis non reddit personam habi- lem, si in re ipsa excommunicatio ablata non sit, ita etiam e converso existimatio excom- municationis, etiam publica, non reddit per- sonam inhabilem, si in re ipsa ligata non sit; estenim eadem vel major ralio, quia haec pars favorabilis est, illa odiosa. Item, quia illa in- habilitas est effectus censurse; ubi ergo cen- sura non est, neque effectus erit. Denique jura de excommunicato loquuntur; qui autem solum existimatur, non propterea excommu- nicatus est. Atque hinc fit, ut quoties excom- municatio est ipso jure lata, vel per senten- tiam generalem ab homine proaliquo delicto, quamvis publice exislimetur aliquis commi- sisse illud delictum, et consequenter ess<« excommunicatus, si revera illud non com- misit, non propterea ille fit inhabilis ad be- neficium obtinendum. Quod non solum exis- timo verum, quando existimatio illa ex sola fama vel rumore publico orta est, sed eliamsi juridica sit, et per sententiam declaratoriam criminis, etiam justam secundum allegata et probata, sit confirmata, quia per talem sen- tentiam non infertur censura, sed supponitur et declaratur, et ideo, si in re non est, per illam non fit; quod si ipsa non fit, neque effeclus ejus fiet. 35. Atque eadem ralione in universum se- quitur, quoties sententia censurae ab homine lata est ita injusta, ut sit etiam nulla, non reddere incapacem beneficii eum, in quem fertur. Unde si postea in judicio nullitas sen- lentiae probetur, collatio beneficii post sen- lentiam censurae facta, rata jutlicabitur, ut docuit Innocentius, in c. Delictis, de Appcll., et alii, quos refert Covarruv., supra, num. 3. Et est manifestum ex principic posito. Secus SECT. !. AN EXCOMMUNICATUS FFAT AD ECCLESIASTICA BENEFICIA, ETC. 357 vero erit, si sententia sit injusta, ut tamen imo per collationem a Pontifice factam manet simpliciter valida sit; nam tunc veram cen- beneficium illi affectum, ita ut licet collatio suram et excommunicationem infert; et ideo fuerit nulla ex parte recipientis, non possit effectum ejus confert, juxta superius dicta in ab alio provideri, ut ex Panor. notat Covarr., communi de censura lata per sententiam in- d. § 7, num. 8. Et eadem ratione, si benefi- justam. Ex quo loco et ex his, quse paulo cium per electionem confertur, et eleclio per-1 antea dixi, sumenda est decisio illius quses- tinet ad delerminatas personas, non poteril tionis, an excommunicatus sine vera causa, Episcopus dispensare, vel supplerenullitatem et ideo quoad rem ipsam injuste, juste ta- electionis, sed vel ileranda est electio vel re- men secundum allegata et probata, revera currendum ad superiorem, qui potestatem fiat inhabilis, ita ut collatio beneficii III I facta, habeat absque tali electione valida conferendi jure et non tantumin existimatione irrita sit. beneficium ; qui solus videtur esse Surnmus Ibi enim ex professo rem hanc tractavi, et Pontifex. Ratio est, quia haec dispensatio est idcirco hoc loco repetendam non censeo. qusedam virtualis beneficii collatio; et ideo dispensatione facta, alia collatio non postu- Duplex dubium enucleatur. latur, ut notavit Abbas in dict. c. Postulastis, et ex ipso textu non obscure colligitur; dicit 36. Conferens beneficium excommunicato, enim, excommunicatum non posse oblentum et ipse recipiens, quam pcenam incurrat. — beneficium retinere, nisi cum eo fuerit dis- Quis in defectum dispensare possil. — Ultimo pensatum ; ergo si dispensatum fuerit, poterit loco explicandum est circa assertionem posi- retinere absque alia collatione. Imo si alia tam, quae pcena posita sit conferenli benefi- collatio esset necessaria , dispensatio esset cium excommunicato, velipsi excommunicato superflua, ut ex dicendis constabit; est ergo accipienti. Item quis possit in hujusmodi col- illa dispensatio virtualis quaedam beneficii latione sic facta dispensare. Sed de pcena collatio; ergo necesse est, ut qui habet hanc conferentis beneficium nihil aliud in jure potestatem dispensandi, habeat vel eamdem habemus, quam quod de illius suspensione vel superiorem potestatem ad conferendum staiuilur in dict. c. Postulastis, a qua merito tale beneficium. excusabitur, si per probabilem ignorantiam 37. Quando possit Episcopus in hoc defectu se id fecisse probaverit. De poena vero reci- dispensare. — E converso vero, qui habuit pientis nihil statutum invenio; satis enim illi potestatem eligendi aut prsesentandi, etc, pro Ecclesiastica poena visa est ipsa annul- non semper habebit potestatem dispensandi, latio seu irritatio collationis. De altero vero quia fieri potest, ut jurisdictionem non ha- puncto, scilicet potestate dispensandi, Cano- beat, sed habebit potestatem ilerum eligendi nistse communiter asserunt, Episcopum posse vel praesentandi talem personam, jam ab ex- in hujusmodi defectu collationis dispensare, communicatione absolutam. Ad quod, ut opi- ex illo principio, quod omnis dispensatio, nor, non est necessaria aliqua dispensatio, quse non reservatur Papse, tacile conceditur sed sufficit absolutio, quia, licet collatio vel Episcopo, quod sumitur ex cap. Nuper, de electio circa excommunicatum nulla sit, non Sentent. excomm. Sed heec dispensatio con- tamen inducit novum impedimentum, ratione cedi posse dicitur in dict. c. Postulaslis, et cujus non possit eadem persona posl absolu- Pap?e non reservatur ; ergo concedi potest ab tionem obtentam iterum eligi, aut beneficium Episcopo. Quod si objicias, quia saepe fieri accipere ordinaria via ab eo, qui conferre potest, ut collatio beneficii ad Episcopum non potest, absque alia dispensatione. Et juxta pertineat, hi respondent hanc esse limitatio- hanc dicendi rationem non indigemus nunc nem adhibendam vel subintelligendam con- illo principio, quod omnis dispensatio, quae ditionem, scilicet posse Episcopum dispen- specialiter non reservatur Papae, Episcopo sare, dummodo potuerit etiam beneficium concessa intelligitur (quod est difficile et conferre. Melius ergo ac formalius diceretur, magna indigens expositione, ut supra letigi eum posse hunc defectum dispensando sup- de censuris in communi) ; Episcopus enim plere, qui poteslatem habet beneficium con- solum dicitur habere in prsesenti potestatem ferendi, cum jurisdiclione Episcopali con- dispensandi, quando beneficium illud con- junctam. Quapropter, si Pontifex beneficium ferre potest, ut omnes docent in illo cap. providit, quia ad eum spectabat, non poterit Postulastis,etCovarruvias supra; tunc autem Episcopus dispensare vel defectum supplere; mirum non est quod illam habeat, cum in 353 DISP. XIII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI materia proportionata, et quasi sibi propria talis dispensatio versetur; nam ex munere suo jurisdictionem habet ad actum dispen- eandi, quem exercere potest in materia sibi proportionata et quasi propria. 38. Sed objiciet aliquis, nam Episcopus, qui beneficium excommunicato contulit, non potest iterum illud conferre, quia propter delictum privatur potestate conferendi, ut sentil Abbas in dicto cap. Postulastis, n. 9, etalii cum eo ibi; ergo nunquam poterit dis- pensare in hoc negotio, si necessaria in illo est polestas conferendi beneficium. Respon- detnr primo, si Episcopus bona fide. et pro- babili ignorantia beneficium contulit excom- municato, oplime poterit cum illo dispensare, quia non estcur privetur potestate conferendi beneficium ; ergo nec di? pensandi. Deinde, etiam si scienter et peccando beneficium con- tulcrit, non existimo esse ipso jure privatum polestate dispensaudi, quidquid Panormita- nus, et alii Canonistae dicant, quia nulla est lex, quae hujusmodi pcenam illi imponat ipso jure incurrendam, neque etiam est ipso jure privatus potestate ilerum conferendi illud be- neficium; nam in dicto c. Postulastis, dicilur debere a beneficiorum collatione suspendi; quc-e verba non continent pcenam ipso jure latam, ut constat ; igitur donec per superioris sententiam suspendatur, poterit beneficia conferre; ergo etiam poterit beneficium , quod semel male contulit, postea bene con- ferre: crgo etiam poterit dispensare. Atvero, 8\ talis Episcopus per sententiam suspende- retur a collatione beneficiorum, consequenter asserendum erit, eum pro tunc non posse dispensare, quia non potest pro lunc benefi- cium conferre; sed pertinebit dispensatio ad superiorem Praelatum, si ad eum provisio beneficii devolvatur; si tamen ad inferiorem pertineat, ut ad Capitulum vel archidiaco- num,elc.,tunc ab illo erit collatio repetenda vela Pontifice dispensatio impetranda, juxta superius dicta. 39. Panormitani diclum rejicitur. — Co- varruvix doctrina admittitur. — Addit Pa- normitanus in dict. cap. Poslulastis, num. 8, etiamsi collatio beneficii ad inferiorem Epi- scopi pertineat, et ab eo facta circa excom- municatum fuerit irrita, Episcopum in ea collalione posse dispensare, quod, absolule loqnendo, verum non videlur, ut Covarruvias notal, el ex iis, quae diximus, colligitur; quia Si Episcopus prius non habebat polestalem conferendi beneficium, uon acquisivit dlam , UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. propler irritam collationem ab alio factam, neque alius ipso facto amisit suam potesta- tem; ergo non habet Episcopus tunc dispen- sandi poteslatem, cum haec non sit sine potestate conferendi. Probabile autem mihi videtur, quod Covarruvias adjungit, consen- tiente illo, ad quem spectat collalio, posse tunc Episcopum dispensare; sive quia ex utroque consurgit quasi una integra causa habens omnes condiliones requisilas; sive quia accedente consensu illa materia fit quasi propria et accommodata ad dispensationem; sive ex illo principio, quod non est reservata respectu superioris; respectu vero inferioris, qui aliquod jus habere poterat, intercedit ejus consensus. SECTIO II. Utrum excommunicatns sit ipso jure privatus Eccle- siasticis fructibus. 1. Quaestio hsec procedit de fructibus bene- ficii ante excommunicationem legitime pos- sessi, cujus dominium, et proprietas per excommunicationem ipso facto non amittitur, ut supra dictum est, nam de aliis, quae pro- venire possunt ex beneficio in excommunica- tione obtento, jam supra dictum est. 2. Quxstionis resolutio. — Dicendum ergo esl, excommunicatum non facere suos pro- priorum beneficiorum fructus, quarndiu in excommunicalione perseverat. Hasc est com- munis sententia, quam omnes colligunt ex c. Pasloralis, § Verum, de Appel., cujus verba sunt : llli proventus Ecclesiastici merito sub~ trahuntur, cui Ecclesix communio denegatur. Ratio etiam adjungitur, tum quia benelicium datur propler officium, sicut merces propter opus, c. Cum secundum Apostolum, de Prae- bendis, cap. 1 de Rescriptis, in 6; at vero excommunicatus est suspensus ab officio; ergo et a fruclu beneficii. Tum etiam quia excommunicatus est inobediens Ecclesice; et ideo extra Ecclesia? communionem fit; ergo non debet frui Ecclesias bonis. 3. Rationes contra assertionem. — Verum- tamen probaliones hae ficet satis ostendant jure ac merilo posse excommunicatum pri- vari hujusmodi fruclibus auctoritate Eccle- siastici judicis, tamen quod ipso faclo sit illis privatus, non satis videntur probare. Nam in primis in verbis illius § Verum, nullum est, quod sentenliam seu pcenam ipso jure latam demonstret. Elenim verbum illud, subtra- huntur, optime inlelligitur, per judicis auc- SECT. II. UTRUM EXCOMMUNICATUS SIT PRIVATUS ECCLESIASTICIS FRUCTIBUS. 339 toritatem; namque cum pcenam contineat, tia exco?mnunicationis lata est, dequo dioitur stricte inlelligendum est. Unde Glossa ibi consequenter posse ad tempus beneficiis Ec- declarat, excommunieatum non privari fruc- clesiasticis spoliari, id est, administratione tibus beneficii, nisi hoc in sentenlia expri- et fructibus beneficiorum. Et additur, hunc matur, sentiens excommunicationem per se efiectum non impediri propter appellationera. ipsam non afferre hoc nocumentum ipso facto interpositam. Cujus alia ratio non redditur, vel jure. Rationes autem multo minus hoc nisi quia excommunicatio secum trahit exe- convincunt, nam, vel concludere intendunt culionem ; ergo supponit Pontifex hunc effcc- ex vi naluralis juris supposita excommunica- tum generalem esse omni excommunicationi. tione, vel solum continent congruenliam juris Tum etiam quia alias ille non esset effectus positivi. Priori sensu non sunt efficaces, quia excommunicalionis, quod ibi Pontifex inten- non quoties aliquis est impeditus, ne per se dit, sed esset effectus alterius clausulae ad- ipsum exerceat minislerium beneficii sui, ditae in sententia , seu esset alia pcena conco- stotim privatur fructibus ejus; potest enim mitanter imposita cum excommunicatione. per alium suse obligationi interdum satisfa- Sicut quando hserelicus per eamdem legem cere; nonnulla etiam sunt beneficia, quse non vel sententiam simul excommunicatur vel obligant ad aliquod officium prceler diurnum privatur bonis, privatio bonorum non est pensum Horarum, cui satisfacere potest ex- effectusexcommunicationis, sedestalia pcena communicatus. Quod si in choro canere aut simul cum excommunicatione conjuncta; pos- assistere debeat, quod excommunicatus fa- setque integra excommunicalio mnnere sine cere non potest, licet amittat distributiones tali pcena. Sic ergo esset in prsesenti, si haec quotidinnas, non tamen propterea privabitur privatio fructuum non incurreretur, nisi ubi ea portione fructuum, quam non residentes, cum excommunicationein sententia exprirne- vel non assidentes choro saepius lucrantur ra- retur ; nam si non fieret talis expre^sio, ma- tione tituli. Item, quod excommunicatus sit neret excommunicatio integra sineilla priva- extra communionem Ecclesise, et indignus tione fructuum ; quando ergo exprimeretur, bonisejus, nonprobat illumex natura reista- non esset effectus excommunicationis, sed tim privari omnibus his bonis, alias nec bene- pcena distincta quamvis concomitans. ficia ipsa retineret; nisi ergo hsec privatio per 5. Corollarium. — Rursus, quod non sit aliquam legem Ecclesiae oslendatur, nihil fit. sermo de privatione per judicem facienda, Ac proinde rationes illae, si in secundo sensu sed ipso facto inducta per excommunicntio- sumantur, parum valent ad Ecclesiasticam nem, probatur primo ex communi interpre- prohibitionem ostendendam, sed hac suppo- tatione Doctorum, quae in hujusmodi rebus sita sunt accommodatae ad congruentem ra- magnam habet auctoritatem. Secundo, quia tionem illius reddendam; cum ergo haac lex ibi Pontifex aequiparat illa duo, scilicet pri- nullibi habeatur, praeterquam in dict. § Ve- valionem Ecclesiasticorum proventuum, et rum, et in illo non habeatur poena ipso jure communionis Ecclesinc; sed heec posterior lata, non est cur asseramus excommunica- privatio ipso facto inducitur; ergo et prior, tum ipso factonon facere fructus suos. et quoad utramque ipsa sententia excommu- 4. Ex c. Pastoralis, conclusio posita suade- nicationis secum affert executionem. Tertio, tur secundo. — Nihilominus a communi sen- si excommunicntio solum constitueret reuin tentia discedendum non est, quam late nsten- et dignum privatione fructuum, et non actu dit Panormitanus, in dict. § Verum, et lJi alii ipsis privaret, interposita appellatione ab Doctores, et Innocent. in c. \ de Judiciis, ubi excommunicatione, suspendenda esset a ju- nonsolum in beneficiis inferioribus, sedetiam dice privatio t;ilium bonorum, quia solum id in fructibus Episcopatus id procedere affir- non suspenditur per appellationem ab ex- tnat, et aliosrefertGovarruv.,lib.3 Variarum, communicatione, quod per ipsam execatio- c. 43, num. 8, versic. 12, Hinc etiam. Et uni- nem fit, ut patet ex ratione illius textus; si cum hujus sententiee fundamentum est dic- ergo excommunicatio per se solum consti- tum c. Pastoralis, § Verum. Quod sane non tueret reum seu dignum privatione bonorum, loquitur de peculiari modo excommunicandi non tamen illos privaret, interposita appella- cum expressa declaratione privationis fruc- tione, non posset juste privare illis bonis, tuum ipso facto, quae in sententia fiat. Tum donec appellationis justitia examinaretur, quia haec restrictio non habetur in textu, sed quia ille est novus effectus, cujus executio- simpliciter est sermo de illo, m quem senten- nem excommunicatio per se non traheret ; ait 360 DISP. XIII. DE EXCOMMnNTCATIONE MAJORI non obstanle appellalione excommunicatum privandum esse fruclibus; ergo hoc ideo est, quia sentit per ipsam excommunicationem esse privatum. Unde argumentor quarto, nam h;mc vim habet verbum illud, sublra- huntur, nam, ut supra agendo de censuris in communi diximus, per hunc modum loquendi significari solet poena, quoe ipsa lcge vel cen- sura fit. Significat enim illud verbum nudum factum, non aliquod praceplum, quod judici impnnatur de tali poena injungenda. Praser- tim, quia cum ibi dicilur : Subtrahuntur, non intelligitur, a judice, rationesure particularis senlentioe, sed per ipsam censuram, seu ex vi illius; sicut, cum dicitur : Ei communio dene- gatur, intelligitur per ipsam censuram et ex vi illius. U!:'mo expendo illa verba in priori parte lexlus interroganter proposita, scilicet, an interposita appellatione, post latam ex- commnnicationis sententiam possit judex de- nuneiare excommunicatum , et ad tempus beneficiis Ecclesiasticis spoliare.FA ad ulrum- que respondet Ponlifex affirmative, senliens eamdem esse in utroque ralionem. Sicut ergo denunciatio non est nova pocna, et ideo exe- cutioni mandatur non obslante appellatione, ita privatio fructuum non est nova poena, quse jam in re non sit facta per ipsam ex- communicalionem, quantum ad ipsum ex- communicatum, sed est quasi declaratio vel executio ejus, quod factum jam erat. Non vi- detur ergo dubium, quin hic sit sensus illius textus. Ralio vero talis effeclus ac decisionis seu instilutionis Ecclesiae, jam satis declarata est verbis eisdem textus. 6. Et hinc inferunt Canonistse, excommu- nicatum esse privatum jure administrandi res seu bona temporalia Ecclesiae aut bene- ficii sui, de qua re nihil invenio expresse et in particulari in jure definitum, quamvis a simili citari soleat texlus in c. 1, § ult., de Elect., in 6, ubi non est sermo de administra- tione temporali ; sed absolute de illo, qui sua auctoritate se ingerit beneficio, a quo erat suspensus. Estnihilominus illa sententia vera ex generali ratione, et privalione communi- cationis, quam affert excommunicatio major, ut latius Innocent. et Abbas, in d. § Verum, et in c. Ex tuee, de Cleric. non residen. Num excommunicatus debeat se ipsum fructibus sui beneficii privare. 7. Bationes dubitandi. — Hic vero oritur practicum dubium, an excommunicatus te- , UT PMVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. neatur in conscientia se ipsum spoliare his fructibus, eosque rcstituere, autnon accipere, etiamsi neque a judice spolietur, neque per ullam sententiam declaretur. Nam ex dictis videlur sequi teneri ad hoc, quia nemo po- test relinere in conscientia quod suum non est; si ergo excommunicatus non facit fruc- tus suos, ex vi censurae, et \!ite omnem aliam sententiam, non poterit i;. conscientia illos retinere; tenebitur ergo statim illos resti- tuere. In contrarium ver.i est, quia videtur hoc gravissimum onus <<\od sine evidenti obligatione imponendum non est. Proesertim, cum sit generalis regula de iis pceois, quae requirunt actionem propriam ipsius rei, ne- minem obligari ad eas exequendas ante sen- tentiam judicis saltem declaratoriam criminis; propter quod etiam ha?reticus non tenetur se spoliare bonis suis, donec de crimine per Ecclesiam condemnetur, cap. Cum secundum leges, de Heereticis, in 6. 8. Dubium deciditur in sententia ab ho- mine. — Respondeo in primis dubitationem hanc nullum fere habere locum in excommu- nicatione lata ab homine, per specialem sen- tentiam contra aliquem; ibi enim necessario inlercedit sententia declaratoria criminis, propter quod excommunicatio imponitur; in quo casu specialiter loquitur textus in dict. cap. Pastoralis, § Verum. Atque ita in eo casu sine ulla dubitatione censeo non posse ex- communicatnm in conscientia recipere fruc- tus beneficii, vel, si eos recipiat, non posse eos retinere, aut occultare, sed teneri ad restituendos illos, quia cum et per legem seu censuram privetur dominio eorum, et jam judicis sentenlia inlervenerit, nihil aliud est, quod expectetur ad praedictam obligationem. Quo fit, ut idem etiam dicendum sit de ex- communicato a jure, vel per sententiam generalem, quando per sententiam etiam specialem de crimine ipso contra legem aut statutum vel generalem sententiam commisso condemnatus est, quia tunc etiam ratio facta procedit. 9. Resolvitur in excommunicatione ajure. — Discrimen inter excommunicationem et legem qua quis bonis privatur. — Nonnulla vero major difficultas est, quando aliquis in- currit excommunicationem a jure, vel ab homine per generalem sententiam, an ipse tunc etiam in conscienlia teneatur exequi in se ipso illam poenam nulla spectata speciali sententia, saltem declaratoria criminis. Dico tamen. etiam in eo casu teneri ad restituen- SECT. II. UTRUM EXCOMMUNICATUS SIT PRIVATUS ECCLESIASTICIS FRUCTIRUS. 361 dos fructus; id enim convincit ratio facta , excommunicatio lateat, vel ab aliis ignoretur, quia non facit illos suos; ergo nunquam fit non impedit effectum excommunicationis, dominus, aut verus, et justus possessor quantum ad ipsum excommunicatum, neque eorum; ergo non potest in conscientia re- impedit illam obligationem, quse naturalis est tinere, sed illos restituere debet. Unde non retinendi alienum, seu, quod suum non magnum discrimen versatur inter hanc pce- est, neque unquam fuit. Quae ratio procedit, nam, et illam, qua aliquis lege privatur suis etiamsi contingat ipsummet excommunica- propriis bonis; nam in illo casu, ut de hsere- tum ignorare suam excommunicationem; n,.m tico, et similibus, supponitur reus habuisse quando poslea id scit, non potest retinere verum dominium talium bonorum, et con- fructus, quos excommunicatus etiam igno- sequenter legitimam eorum possessionem , ranter accepit, quia ignorantia non contulit et usum, vel usumfructum; et ideo, licet ex dominium, et consequenter nec jus retinendi, severitate legis a tempore delicti privetur quanquam in hoc servandae sint reguloe sec- dominio directo talium bonorum , tamen ex tione praecedente in simili casu propositse. benignitate , et nioderatione ejusdem legis 1 1 . Per accidens potest excusari excommu- non cogitur se ipsum possessione et usu ta- nicatus a restitutione frucluum beneficii. — lium bonorum privare, donec per sententiam Et ideo etiam dixi, per se loquendo, quia ex de crimine condemnetur. At vero in prae- accidenti intercedere potest aliqua legitima sente excommunicatus non supponitur ali- excusatio, quse multiplex excogitari potest. quando habuisse dominium eorum fructuum. Prima erit, si excommunicatus bona fide qui post incursam excommunicationem ex accepit hujusmodi fructus , et eadem illos beneficio provenerunt, quia neque ante ex- consumpsit, ita ut propterea non sit factus communicationem tale dominium habuit; non ditior; in eo enim casu legitime excusabitur, enim habuit ante jus in illis, sed ad illos, et eo quod res aliena jam non subsistat, nec in hoc ipsum non pro eo tempore, sed tempore alia, quae vicem ejus subierit, et alioqui sine futuro, si jus illud non mutaretur, aut impe- culpa , vel injuria alicujus consumpta fuit. diretur; impeditum autem fuit per excom- Secunda excusatio esset, si non possel ali- municationem ; et ideo etiam post eam con- quis se privare illis fructibus sine magno tractam non acquisivit tale dominium, lege scandalo, vel infamia, cum alioqui crimen et illud impediente; ergo excommunicatus nullo censura occultissima sint. Verumtamem ex- tempore habuit verum dominium talium cusatio haec non videtur posse habere locum, fructuum; ergo nec legitimam possessionem, nisi forlasse in eo casu, in quo ad restitutio- aut usum eorum. Hac ergo ratione illos reti- nem hujusmodi faciendam oporteret a suo nere non potest; neque ei conceditur, ut statu cadere, de quo statim dicam; extra expectare possit sententiam declaratoriam, hunc vero articulum, quantumvis res occulta quia a principio est incapax eorum; et ideo sit, potest restitutio eeque occulte fieri, vel nullum titulum justum habuit accipiendi; per terliam personam, vel titulo eleemosynee, ergo nec postea habere potest relinendi illos. aut alterius pii operis. 10. Resolutio data etiam in excommunicato occulto locum habet. — Atque hinc sequitur Num excommunicatus possit propter necessi- primo, per Extrav. Ad evitanda, nihil inno- tatem fructus sui beneficii consumere. vatum esse quoai hunc effectum; quia non solum ante public jtionem excommunicati no- 12. Prima sententia. — Secunda sententia. minatim factam, sed etiam ante sententiam — Hinc vero nascitur dubium, an tertia ex- declaratoriam criminis habet locum hic effec- cusatio, quae valde frequens est, admittenda tus, ut dictum est. Ralio est saepe tacla, quod sit, nimirum ut aliquis, non obstante excom- praedicta Extravagans nullum favorem con- municalione, accipiat, et legitime consumat tulit excommunicalo; et ideo excommunicatio fructus beneficii sui propter indigentiam, vel ita nunc illum reddit incapacem ad perci- naturalem, ut sic dicam, quia simpliciter non piendos fructus, sicut anlea. Ex quo impe- habet, unde alias suslentetur, vel moralem, dimento nascitur tota obligatip non retinendi, quia scilicet juxta suum statum alias ho- et restituendi illos. Unde ulterius fit, ut, nestum, et licitum, sustentari non potest. De quantumvis excommunicatus sit occultus , quo varise sunt opiniones. Govarruvias, lib. 3 teneatur, per se loquendo, eosdem fructus Variar., cap. 13,num. 8, vers.12, hic omnino non recipere,elreceptos restituere, quia quod negat hanc excusationem esse legilimam in 362 D!SP. XIII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BENEFICIIS. excommuniealo , quia hic propler contuma- tumacia cortum opinor non teneri superiorem ciam suspensus est, et privatus fructibus seu judicem ex illis bonis alere clericum, bcnefieu ; contumaca autem ,lla voluntaria quantumvis indigenlem. Et hoc pracipue in- cst; ergo ille non necessitate, sed voluntate tendunt Glossaa, et auclores citati in priori m.llostatumd.gent.ceconstuu.turjergonon sententia. Qui propterea hanc differentiam est cur e, subven.endum sit ex redd.t.bus constituunt inter clericum absolute deposi- Eceles.ast.es. Quara sententiam esse a.t tum, vel suspensum, ob culpam commissam, omnram calculo probatara, post Glossam, ,n et eum qui ob contumaoiara censura ligatur d.cto § Verura, ub, Abbas, Decus, et alu quod illi ex fructibus beneficii alendi sunt, s eair i sequuntur; et idem dmt Glossa incap. indigeant, arg. cap. Studeat, 50 dist., ne Studeat in fine, 50 d,st. Al.orum vero sen- cogantur mendicare, eum jam non sit in ent.a est, et ulam esse sufficentem excusa- voluntate, vel polestate eorura habere bene- t.onem qu.a nemo obhgalur cum tanto ficium vel proprium jus ad Ecclesiasticos d.spend.o et.am rem oranmo al.enam rest,- frUctus; eum vero, qui ob actualem contu- tucre schcet cadendo ab statu suo quod maciam sic punilur, non tenetur Ecclesia e£ non fit srae dedecore, vel mfamia, vel (quod bonis suis alere, etiarasi indigeat, et mendi- dunus est) suae pnyataD necessilali non sub- care cogatur; nam totum hoc fpse meretur iu ven.endo; ergo multo m.nus cogendus est poenam sum contumacia^; et quidquid dede- clencus excoramumcatus ,ta omittere fructus corisinde resultare potest in persouam suorura beneficorum, ut ex eis non possit se, potius, quam in ordinera redundabit; lotum- suamque fam.ham , et statum sustentare, que illud permittitur propter majus Ecclesia3 quando ahunde non habet unde susten.etur. bonura , quod est conturaaciae correclio. An Pneserura quia ,11, fruclus, ut mfra dicam, vero possit licite judex, vel superior Eccle- ve omn.no vel magna ex parte ,n pios usus, siasticus, qui illos fructus in pia opera dis- aut sustentat.onem egenorum expendendi tribuit, aliquam eorum partem per modum sunt; ergo esto excommunicatus non habeat eleemosynm hujusraodi clerico applicare, ad jus justitiae ad illos fructus, saltem ut indi- illius prudens arbitrium pertinere existirao- gens poterit ex eis sustentari. per se enim> et intrinsec^ nec ^ > 3 In hac re duplex d.stmct.o adhibenda tiam est, nec contra charilatem, aut relHo- v ictur : pnmum emm loqui possumus de nem, ntpersenotum videtur. Neque inrenio excoramun,cato pro eo statu, m quo est actu circa hoc specialem positivam legem aliquid contumax, yel cum jam a contumacia de- prascribentem. Regulariter tamen loquendo cessit, quantum ,n se est, et absolutionem non videtur id expedire, ut, vel ipsa necessi- procurat nondum tamen illam obtinere po- tate cogente, ad saniorem mentem conturaax test. Unde interdum accd.t, praesertim in redeat; interdum tarnen fieri potest, ut illo excoraraun,cat,on,bus,qua3ipsofacto,etjure beneficio et pietate Ecclesiastica leniatur- con rahuntur, ut contumacia non duret nisi quod si hanc spem prudens superior conce- eo tempore, quo malus actus committitur, perit, nihil peccabit ex dictis fructibus illi v. gr., in violenta percussione clerici; nam subveniendo. paulo post transacta illa occasione, fere sem Jier displicet factum; et solet etiam diligc-ntia Statim adhiberi ad absolutionem procuran- * m. Rursus distributio horum fructuum ali- 15. Ipse vero eonlumax non potest aliquid de fructibus usurpare etiam si indigeat. — Hinc vero infero non posse ipsum excorarau- nicatum in tali stalu existentem aliquid de yuando fier, potest vel auctontate superioris praedictis fructibus usurpare, etiam ob indi- Imped.entis ne excommunicato tribuantur, genliam, quia id est contra justam Ecclesi* et illos ad ahos pios usus applicanlis, de quo voluntatem; nemo autem potest sua auctori- mquin potest, an possit, vel debeat ex eis tate usurpare bona non sua conlra doraini cericum excommun.catum vere indigentem voluntatem, ut sua> necessilati subveniat alere; vel fier, potest ab ipsomet excommu- quando illa non est extrema, ut hic esse non nicato, qraa ex sola obhgat.one conscientia3 polest, vel quia ille potest semper ab illo cogitur illos fructus non usurpare, vel si jam semel usurpavit, eos non retinere. U. Non tenetur superior excommunicatum contumacem ex fructibus beneficii ejus alere. — Potest tamen licite. — Durante ergo con- slatu contumaciae resipiscere, vel eliam quia potest mendicando, vel alio modo sibi succur- rere. Neque contra hoc procedit raiio in principio lacta in contrarium, tum ia sur- SECT. II. UTRUM EXCOMMUNICATUS SIT pando alienum, quod valde diversum est, rnngisque necessarium ; tum etiam quia semper est necessitas illa voluntaria quan- tum nd statum contumaciae. Atque ita de- clarat communem sententiam Navarr. loco statim citando. 16. At vero, si excommunicatus vera et efficaci voluntate recessit a contumacia et pnratus est Ecclesiae satisfacere, et absolu- tionem obtinere procuret, longe aliter de illo judicandum est. Nam in primis licite potest judex Ecclesiasticus, si absolutionem differat, etiom ex justa causa, illum ex hujusmodi redditibus alere, quia cum jam cesset ratio contumacioe, debet etiam Ecclasiasticus rigor temperari; et quamvis hoc subsidium non debentur hujusmodi excommunicato ex jus- tilia propria (quia revera nondum facit fruc- tus suos), tamen ex quadam sequitate, et chnritate illi indigenti tribuendi sunt, ne mendicare cogatur, cum jam per illum non stet quominus absolvatur. Quin etiam adden- dum est, si judex injuste absolutionem diffe- rat, ex eo tempore, quo talis injusta diiatio incipit, omnes fructus sui beneficii esse tali excommunicato reddendos, quia jam illud Documenlum non ex ejus culpa, sed ex alte- rius injuria ortum est, quod magis ex dicen- dis pntebit. '17. Non tamen omnes fructus absque ne- cessitate accipere. — Tandem addo, etiam propria auctoritate posse hujusmodi excom- municatum ex fruclibus sui beneficii sibi succurrere. Quod expresse docuit Navarr., in Summ., cnp. 25, num. 124; et Sylvest., verb. Excommunicatio, 3, num. 1, vers. 9, et verb. Clericus, 4, num. 17, q. 25, quo loco videtur duos illos casus distinguere, scilicet quando recessit a contumacia , et quando indiget, et asserere quamlibet ex his condi- tionibus per se sumptam sine alia sufficere, ut fructus accipiat. Unde in priori casu ju- dicat posse accipere omnes fructus, etiamsi oon indige,3t, citatque Hostiensem, et cap. Quia diversitatem, de Conces. preebendae; in posteriori" autem casu sentit posse accipere sibi necessnria independenter a priori con- ditione. Sed de hoc posteriori puncto jam satis diximus; verior enim est tradita reso- lutio; prius item dictum simpliciter verum non est, quia sola interior resipiscentia, vel etiam qaaelibet diligentia adhibita ad obti- nendam absolutionem non est sufficiens, ut excommunicatus faciat fructus suos, vel juste usurpet illos absque indigenliae titulo, quia PRIVATUS ECCLESIATICIS FRUCTIBUS. 363 etiamsi ipse a contumacia recesserit, non la- men ab excommunicatione, donec re ipsa absolutus sit; ut autem effectus excommuni- cationis impediatur, non satis est volunlas aut diligentia procurandi absolutionem, nisi censura tollatur, quod maxime verum est de effectibus externis, et de omnibus tractnlis id ostensum est; est autem eadem ralio de praesenti effectu, quia aeque canonico jure ex- communicationi attribuitur. Imo, si attente ponderetur dictum cap. Pastoralis, § Verum, excommunicatus, de quo ibi est sermo, non videtur fuisse in mora, neque omnino contu- max, cum ad superiorem appellaverit; et tamen privatus dicilur fructibus beneficii. Ratio etiam ibi tradita idem persuadet, sci- licet, quia ille semper privatus manet Eccle- siae communicatione. Denique durante ex- communicatione, semper est aliquis inhabilis ad novum beneficium obtinendum, etiamsi a contumacia recesserit, et absolutionem pro- curare inceperit ; ergo etiam non potest pro- prii beneficii fructus suos facere, per se loquendo, ac secluso titulo indigentia?, quia totam hanc pcenam meritus est propter prio- rem contumaciam ob quam excommunicatus est. Quod maxime verum habet, quando ab- solutio absque nova injuria difFertur; nam, si dilatio fuisset injuriosa, fortasse daretur actio ad recuperandos fructus illius temporis, sicut paulo inferius dicemus de omnibus, quando excommunicatio a principio injusta fuit. Igitur quamdiu absolutio re ipsa non obtinetur, non potest excommnnicatus, per se loquendo, usurpare fruclus. Tamen si in- digens est, et a contumacia recessit, polerit inde ali, et propria eliam auctoritate fruc- lus sibi necessarios accipere, quando excom- municatio occulta est, vel etiam si sit nota, etnonpotest aliter hujusmodi alimenta com- parare. Ad quod suadendum per argumen- tum a simili faciunt cap. Quia diversitatem, de Conces. prsebendee , et cap. Studeat, dist. 50. Ratio etiam superius proposita id sufficienter persuadet. 18. Excommunicatus, qui fructus sui be- neficii injuste usurpavit, quomodo eos resti- tuere teneatur. — Ullimo ob eamdem ratio- nem posteriori loco supra positam addo, aliter esse loquendum de restitutione horum fructuum, postquam ab hujusmodi excommu- nicato injuste usurpati sunt, quam de prima eorum usurpatione; de hac procedunt quae hactenus diximus; at vero circa restitutionem servandae sunt generales regulse de obligci- 30fc DISP, XIII. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIASTICIS BEI^EFICIIS. tione reslituendi aliena, et excusationibus , culte id facere valeat, quamvis per judicem quro juste executionem ejus impedire pos- possit etiam juste illis privari; sunt enim jura sunt. Inter quas una est, si quis graviter diversarum rationum , quro mediante igno- indigeat ea re, quam reslituere tenetur, aut rantia simul concurrere possunt. At vero si necesse illi sit a suo statu cum infamia, et quando excommunicalio est valida simpliciter dedecore cadere, ut alienum restituat; hroc tam in exteriori foro quam in re ipsa, quam- enim excusatio potest esse sufficiens, quam- vis aliquo modo injusta sit, videlur hunc vis in ejus usu, et applicatione ad diversos effectum inducere, quamdiu revocala non est casus magna consideratione, et circumstan- et ejus injustitia juridice declarata. Ralio est, tiarum perspectioue opus sit. In prsesenti quia illa est vera excommunicalio, et ideo vero non dubito , quin hujusmodi clericus omnes suos habet effectus, ut supra de cen- non sit cum tanto rigore obligandus ad resti- sura in communi late diximus. Et hoc videtur tuendos hos fructus, ut cum sui status dis- supponi in dicto § Verum, quia is qui appel- crioine, vel etiam se in gravi necessitate lat, intendit se injuste fuisse excommuni- constitucndo, illos a se abdicare debeat, tum catum; et nihilominus, donec id probet, cen- quia non est tam certa illa obligatio in con- setur non facere fructus suos. scientia, vel ante judicis condemnationem , 20. Discrimen inter excommunicationem quin intervenienle rationabili causa facilius justam, nullam, et injustam validam. — Dixi possit quis ab ea excusari; tum etiam quia aniem : Quamdiu revocatanon est, ut injusta, hic interveniunt omnes aliro circumstanliro, quia post talem declarationem et absolutio- quro possunt illam excusationem legitimam nem obtentam, non solum incipiet in poste- reddere, prrosertim cum illa reslitutio in rum fructus percipere, sed etiam recuperabit pia opera magna ex parte facienda sit, ut amissos. Unde inter sententiam omninojus- jam dicam. tam et validam, et omnino nullam, et quasi mediam, scilicet validam, et injustam, hoc Nonnulla expediuntur dubia. intercedit discrimen, quod per primam ita quis perdit fructus, ut nunquam recuperet 49. Quis excommunicatus fructus sui bene- etiam post absolutionem, alioqui magna esset ficii amittat. — Ad exactam vero propositas excommunicatorum consolatio et permanendi regulro inlelligentiam tria nobis declaranda in contumacia occasio, si haberent spem re- supersunt. Primum est, quam late pateat vox cuperandi fruclus post absolulionem; per se- illa, Excommunicatus. Secundum, quantum cundam vero fructusnunquam amittuntur, ut etiam extendatur alia vox, Ecclesiastici fruc- dictum est; per tertiam autem amiltuntur tus. Tertium, in quos usus expendendi sint, quidem durante excommunicatione, propter et qua auctoritate. Primum ex dictis satis valorem et efficaciam ejus, recuperantur vero resolutum est, cum ostenderimus, de quo- propterinjustitiam illius, quia injuria nonde- cumque excommunicato, sive occulto, sive bet esse causa damni irrecuperabilis , quoad publico, sive a jure, sive ab homine, sive de- fieri possit. Et haec est communis doclrina nunchUo, sive non denunciato, doctrinam jurisperitorum , etiam Glossee , in dicto datam procedere, dummodo vere et non sola § Verum, ubi Innocentius, num. 3; Abbas, existinialione excommunicatus sit; quod enim num. 21 et22; et idem habet Glossa ult. cap. de hac re in simili diximus prrocedente sec- Clericus, dist. 91; sumiturque a simili opti- tione, n hoc eliam effeclu locum hobet eodem mum argumentum ex cap. Super causa, 2, modo. Quocirca si excommunicalio nulla sit, q. 5, et plura adducit Covarruvias, lib. 3 quanti.mvis valida existimelur, impedire non Variar., cap. 13, num. 8. Ubi addit, etiam potest, quominus aliquis faciat suos proprii quotidianas distributiones esse illi restituen- beneficii fructus, quia talis excommunicatio, das, quando talis est persona, quro interesse sicut non habet esse, ita nec excommunica- Horis consuevisset; nam tunc vere dici potest tionis effectus. Quod verum esse opinor, excommunicatio esse causa, quod illis careat. etiamsi alioqui excommunicationis sententia Nam si alias ipse abesse soleret et distribu- justa sit, secundum allegata et probala ; re tiones perdere, non est quod excommunica- tamen ipsa sit injusta ex defectu causro, ni- tioni id imputet,atque ob eam causam melio- mirum quia persona innocens est. Nam in eo ris condilionis fiat, ut notavit Felinus in cap. casu potest, qui tali sententia ligatur, usur- Aposlolicae, de Exception., num. 13, et in pare et retinere fructus sui beneficii, si oc- simili de clerico non residente ob aegritudi- SECT. II. UTRUM EXCOMMUNICATUS SIT PRIVATUS ECCLESIASTICIS FRUCTIRUS. 365 nem , id notant-Doctores in c. Ad audientiam, cere, et inter eos dividi; mullo ergo magis id de Clerico non resident. Et hinc fit, quod fiet, quando ob excommunicationem neque supra notavimus, idem dicendum esse de adesse potest, nec distributiones accipere. Ita fructibus, quibus privatus est ob injustam statutum est aBonifocio VIII, in cap. unico de dilationem absolutionis; est enim in his eadem Cleric. non resid., in 6. Addit tamen hoc esse ratio. A quo autem reddendi sint hi fructus, faciendum juxta Ecclesiae cujusque ordinatio- in lerlio puncto declarabilur. nem rationabilem jam factam seu faciendam. 21 . Qui fructus beneficii per excommunica- Quapropter hujusmodi ordinaticni vel con- tionem amittantur. — Secundum punctum suetudini, quee illi aequivaleat, standum est. erat, de quibus fructibus hoc intelligendum 23. A quo distributiones sint restituendas sit. In quo breviter dicendum esl, omnes illos quando excommunicatio injusta declarataest. comprehendi , qui sub ea voce vel nomine — Unde in Concilio Tridentino, sess. 22, c. 3 Ecclesiasticorum proventuum comprehen- de Reform., statuitur, ut qui non resederit, duntur; nam textus, in diclo § Verum, sim- distributiones illius diei amittat, et fabricae pliciler loquitur de Ecclesiaslicis proventibus. Ecclesiae aut alteri pio loco arbitrio Ordinarii Comprehenduntur autem sub ea voce omnes applicentur. Ubi ergo id observatum fuerit, fructus, qui spirituali titulo annexi sunt, aut idem dicendum erit de distributionibus, quas ex propriis Ecclesiae bonis proficiscunlur. excommunicatus amittit, atque ita in univer- Quapropter quidquid titulo beneficii datur, sum hujusmodi fructus distributionum ei slve sitprincipalis praebenda, sivequotidiana3 applicandi sunt, quando ab excommunicato distributiones , et sive sint fruclus decima- amittuntur, cui applicari solent, quotiescum- rum, sive solvantur per modum emphyteusis, que amittuntur a non residente ob quamcum- sive quocumque alio modo proveniant ex que aliam causam; est enim de hoc eadetn fundis Ecclesiasticis, sive sint oblationes a ratio. Quaeres, si poslea declaretur excom- fidelibus factae, vel quid simile nomine, fruc- municatio fuisse injusta, et propterea illae tuum in preesenti comprehenduntur. Exten- distributiones reslituendae sint excommuni- dilurque hoc nomen ad significandas Eccle- cato, a quo illi restituendae sint. Nam videba- siasticas pensiones; nam illaeetiam proventus tur consequenter dicendum, ab eo esse red- Ecclesiastici sunt, quod a forliori probant dendas, cuiadjudicataefuerunt. Incontrarium quae sectione praecedenli depensionibus dixi- vero est, quia per absentiam excommunicati mus. Reliqui autem provenlus, quos habere aliis fuit jus acquisitum inillasdistribuliones, potest sacerdos absque titulo beneficii ex quod maxime procedit, quando accrescunt patrimonio vel aliunde, sub hac lege minime aliis de collegio, juxta constitutionem Bonifa- comprehenduntur. Quod verum est, eliamsi cii VIII, renovatam per Concilium Tridenti- tales fructus, seu bona unde mannnt, fuerint num, sess. 24, c. 12 de Reformat. Respondeo designata in titulum seu patrimonium ad in hoc casu non esse petendas ab iis, quibus Ordines suscipiendos, quia hoc non obstanle adjudicalae fuerunt, propterrationem factara, illa bona semper manent mere temporalia; quia jam tunc transierunt in proprium sti- unde et post beneficium obtenlum vendi pendium sui ministerii et officii; sed petendae possunt, juxta decretum Concilii Tridentini, sunt ab eo, qui fuit auctor injustae excommu- c. 2 de Reformat., et si antea vendanlur, non nicationis, argumento c. Sacros> de Senlentia erit simonia, quamvis aliunde sit grave pec- excom., § Cumque adversus exsommunicato- catum contra sacros canones. rem de injusta excommunicatione constiterit, 22. Fructus beneficii, qui ab excommuni- excommunicator condemnetur ad interesse. cato amittunlur, cui applicandi. — Circa ter- At vero quando hujusmodi distribuliones ap- tium punctum, cui scilicet sint hi fructus plicandae sunt alicui pio loco, si non est facta applicandi, primum videndum est, an tales applicatio (sicut revera fieri non debet, donec sinl fructus, ut juxta eorum institutionem et causa omnino finita sit), tuncomittenda est, et Ecclesiae consuetudinem, hoc ipso quod ab distributiones erunt proprio domino redden- aliquo non obtinentur, ad alios veluli jure suo dee; nam cum illi loco non sit acquisitum jus peiiineant; tunc enim ad illos transeunt abs- juslitiae, et alioqui damnum nondum sit illa- que alia nova applicatione. Atque ita vere con- tum ei qui habet jus ad hujusmodi distribu- tingit in quotidianis distribulionibus; nam si tiones, non est denuo inferendum, et poslea Canonicus, v.gr.,HorisCanonicisnonassislat, resarciendum illius expensis, qui injustam solet portio ejus aliis, qui assistunt, accres- sententiam tulit. 366 DISP. XIV. DE EXCOMMUNICATIONE M 24. Ex fruclibus beneficii excommunicati providendum est munus exequendi. — Solvenda item pensio. — Vide Gigan., q.6%de Pensioni- bus, num. 9 et\ 0. — Praelerea ex eisdem bonis in primis providendum est, ut ea debita seu munera, quae aliquo titulo justitiae debentur, persolvantur. Unde si beneficium habeatcu- ram animarum annexam vel aliqua alia Eccle- siastica ministeria, quae per alios exerceri possint, integre facienda sunt et ex illis bonis assignandum est congruum stipendium. Quia neque Ecclesia privari debet servitio debito, nec qui illudexhibet, aliunde, quam ex ipsius Ecclesiae bonis ali debet. Quod recte proba- tur ex cap. Pervenit 2, de Appellat., et ex cap. Cum ad hoc, de Cleric. non resident. Similiter si hujusmodi excommunicatus ex tali beneficio pensionem solvebat, eadem ex fruclibus ejus solvenda est. Neque enim probo quod quidam dicunt, hujusmodi excommuni- calum cogendum esse ad solvendam pensio- nem ex propriis bonis; hoc enim et nimis rigorosum est et nullo jure fundatum vel ra- tione, quia pensio non est imposita super personam, sed super beneficium; ergo ex fructibus beneficii solvenda est. Item quia licet excommunicatus culpa sua privetur fruc- tibus, non tamen privatur, nisi illis, qui ad ipsum perventuri erant; pars autem illa fruc- tuum, quae pensionario adjudicata est, non potest computari inter fruclus pertinentes ad ipsum excommunicatum; ergo in illa nulla fit mulatio propler excommunicalionem benefi- ciati; ergo semper illa manet quasi reservata ex fructibus, ut illi solvatur, cujus est pensio. Denique talis solutio pensionis non est novum gravamen redundans ex alterius censura in Ecclesiam, seu Ecclesiasticum beneficium; ergo non est imponendum ipsi excommuni- calo. Neque est cur beneficium ipsum seu fructus ejus illo onere liberenlur, propter beneficiati excommunicalionem. Tandem idem dicendum est de quocumque alio subsidio superioris auctoritate prius imposito, ut ex fructibus beneficii solvatur, sive in favorem principis ob publicam aliquam necessitatem, sive ad fabricam Ecclesiae, etc; haec enim omnia et similia ex fructibus beneficii sol- venda sunt, quia nec ob alterius censuram impediri possunt, quominus solvantur; neque etiam ipse excommunicatus de suo illa solvere debet, ut facile probatur ex iis, quae diximus. 25. Pars fructuum beneficii excommunicati expendenda in Ecclesise, et pauperum utilita- tem. — De caeteris autem fruciibus, si qui AJORI, UT PRIVAT ECCLESIAST., ETC. residui fuerint, communis sententia est, ex- pendendos esse in ejus Ecclesiae utilitatem, ad quam beneficium spectat, ut patet ex Abbateet aliis in dicto § Verum, et in c. penult. de Cleric. non residentibus, sumpto argumento a simili ex ultimis verbis illius textus. Existimo tamen sub Ecclesiae utilitate comprehendi subven- tionem pauperum, et egenorum; imo existimo necessarium fore, ut aliqua pars fructuum in hujusmodi usus expendatur, praesertim illa, quam secundum prudentis arbitrium deberet beneficiatus ipse, si convenienter dictis fruc- tibus uteretur, in hujusmodi eleemosynas expendere. Haec autem distributio, si res sit publica, et proesertim ad forum contentiosum deducta est, ex auctoritate superioris aut ju- dicis fieri debet; si vero sitocculta, ab ipsomet excommunicato, ejusque arbitrio fieri potest, qui si hujusmodi fructus in pios usus expendat iu sua Ecclesia, suae obligationi satisfaciet. Sunt vero qui dicant, quamvis haec de rigore jurisvera sint, ex recepta tamen consuetudine non solere excommunicatum privari fructibus beneficii, ut videre est apud Rebuffum in Repetition., cap. Postulastis, num. 84, de Clerico excom. ministr.; et quidem cura hoc jus positivum sit, non est dubium, quin po- tuerit per contrariam consuetudinem dero- gari; mihi tamen non constat, talem consue- tudinem universalem esse; ubi tamen de illa conslilerit, poterit quis cum ea conformari; alioqui, quae diximus, de jure observanda sunt. DISPUTATIO XIV. DE SEXTO EFFECTU EXCOMMUNICATIONIS MAJORIS, QUI EST PRIVATIO JURISDICTIONIS ECCLE- SIASTIC.E. Hic est ultimus effectus excommunicationis pertinens ad privationem spiritualium bono- rum, in quo nihil addere oportebat de juris- dictione spiriluali pertinente ad forum poeni- tentiae; nam in superioribus dum ostendimus excommunicatum privatum esse potestate adminislrandi sacramenta, 'satis est conse- quenterostensum,esseprivatumjurisdictione judicandi in illo foro. Solum ergo hic agimus de jurisdictione in foro exteribri. Duobus autem modis potest hic accipi jurisdictio : primo, stricte et proprie, prout est potestas ad praecipiendum, judicandum; et similes actus superioris exercendum, vel latius pro jure seu facultate conferendi beneficia Eccle- SECT. I. AN PRIVET JURISDICTIONE SPIRITUAL! FORI . ETC siastica, eligendi ad illa vel etiam praesen- tandi; et haec ornnia hoc loco sub ea voce comprehendimus, de eisqae sigillatim dice- n:US. 367 propriae jurisdictionis sunt, extendantur. Hujusmodi sunt omnes illi, qui sunt proprie judicis et superioris Ecclesiastici , ut sunt praecipere aut leges ferre, vel in latis dispen- sare, seu licentiam praebere ad quodlibet munus Ecclesiasticum exercendum, et judi- cium ferre, et alii similes, qui numerantur in cap. Accedentibus, de Excess. Praelat., et in cap. Dilectus filius, de Offic Ordin. Hucetiam spectat jurisdictionis delegatio; nam illa etiam 1 . Excommunicatus est privatus usujuris- jurisdictionis usus est, ut sumitur ex 1. Impe- SECTIO I. An excommunicatus ita sit privatus spirituali jurisdic- tione fori contentiosi, ut omnis ejus actio ipso facto irrita sit. dictionis spiritualis. — Regula generalis est, usuni talis jurisdictionis esse prohibitum ex- communicato; quae est certa, et communis ex cap. Audivimus, 25, q. 1, ubi dicitur, ex- communicalum non posse alterum excommu- nicare. Quod non alia ratione dicitur, nisi ob defectum jurisdiclionis. Idem supponitur in cap. 1 de Offic. vicar., in 6, ubi dicitur, qui vicos gerebat alicujus officialis, seu judicis Ec- clesiastici, hoc excommunicato existente non posse munera illius officii exercere. Gujus ra- tio est, quia per excommunicationem suspen- ditur principalis jurisdictio in eo, qui excom rium, ff. de Jurisdict. omnium judic, et ideo siab excommunicato fiat, nulla est, ut sumi- tur ex c. 4 de Offic. vicar., in 6, ubi id notat Glossa, verb. Recipiunt, et verb. Vigorem. An vero jurisdictio delegata ante excommunica- tioncui delegantis suspendatur propter su- pervenieulem excommunicationem, breviter dicendum est, si res sit integra, suspendi; non vero, si inchoata jam sit. De quo sufficien- ter diximus supra agendo de censuris in communi. Rursus inter hos actus numeranda est concessio indulgentiae, ut notat Navarrus in commentario de Jubilaeo, notab. 31, n. 40; municatur, et inde fit, ut non derivetur ad et Sylvester, verbo Indulgentia, n. 13; Abbas eum, qui illius vices gcrit. Et ob eamdem etiaiIlj in cap. Accedentibus, de Excessib causain dicitur in c. Si is cui, de Offic. deleg., in 6, quando delegatus excommunicatus est, subdelegatumcarerejurisdiclionisusu; etideo non ad ipsum, sed ad Sedem Apostolicam esse appellandum. Idem probari solet ex cap. 1 de Supplend. neglig. Praelat., in 6, ubi dicitur, excommunicato Episcopo jurisdiclionem non devolvi ipso jure ad Archiepiscopum. Unde supponilur, quod jurisdiclio tollatur, et ad aliquem devolvatur, licet negetur devolvi ad talem personam. Idem probatur a fortiori ex cap. Decernimus, de Sent. excom., in 6, et ex cap. Ven:ens, 2, de Testib.,et aliis,quibus infra probabimus, excommunicatum, neque testem, neque actorem esse posse in judicio. Ratio vero hujus regulae esse potest, vel illa generalis, quia excommunicatus privatus est omni Ecclesiastica communicatione; haec au- lem quee fit per aliquam jurisdictionis spiri- tualisadministrationem,magnacommunicatio est; vel specialis prohibitio facla in dictis juribus, eo quod, cum excommunicatus zli suo modo ab Ecclesia separatus, indignus est, ut in illa jus dicat, aut alium actum similis jurisdictionis exerceat. 2. Quse prohibitio ad omnes ejus actus ex- tenditur. — Jurisdictio delegata an cesset per excommunkationcm delegantis. — Atque hinc fit, ut regula haec ad omnes actus, qui Praelat. Est etiam eadem ratio de his omnibus, nam licet jura interdum loquantur specialiter de jurisdictione in ordine ad juclicium con- tentiosum, aliquando tamen loquuntur de jurisdictione simpliciter et absolute, ad quam propriissime pertinent omnes dicti actus; et ratio, ob quam usus judicandi interdictus est excommunicato, non est ob specialem natu- ram illius actus, sed simpliciter ob suspensio- nem ab officio et ab omni actu jurisdictionis, quam excommunicatus incurrit. Atque ita explicant hunc effectum jurisperiti omnes in citatis juribus, et in cap. Cum dilectus, de Consuet., et specialiter Innocentius, et Abbas in cap. Veritatis, de Dolo et contum., et in cap. Ad probandum, de Sentent. et re judic; etTheologi, in 4, dist. 18 et 20; Summistae, verb. Excommunicatio, et specialiter Cajeta- nus in Sum.. verb. Excommunicatio, c. Quod excommunicato plura sint prohibita, et Na- varrus, in Summ., c. 27, num. 21. 3. Excommunicatus exercens aliquem ju- risdictionis actum peccat graviter. — Etiam non vitandus. — Sequitur praeterea ex diciis, peccare graviter excommunicatum, quoties hujusmodi aclus jurisdictionis exercet, quod sine dubio ex genere suo et in individuo fere semper est peccatuui morlale, quia et maleria hujus prtecepti gravis est et pertinens ad 368 DISP. XIV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIAST., ETC. directamacprimariamprivationemexcommu- sermonem esse de excommunicato publico; nicationis, et in individuo rarissime contin- diciturenim : Pro eo,quod unus ex delegatis gerepotest, ut ex levitate materiEe peccatum judicibus,quieamdemsententiamprotulerunt, hoc veniale sit, quanquam interdum esse excommunicationis vinculo esset publice inno- possit, ut si daret licentiam in re parvi mo- datus; in posteriori autem absolute est sermo menti. Omitto etiam excusationem per igno- deexcommunicato, maxime lamen de publico rantiam vel moralem inadvertentiam, quoe verificabitur. Unde paulo inferius Gratianus generalis est. Quod vero attinet ad obligatio- loquens de Arrio heeretico, ait : Ex quo talia nemipsiusexcommunicati,quantum ad ipsum prsedicare ccepil, neminem damnare potuit; pertinet, erit haec actio peccaminosa in omni significans ex tunc factum esse publice ex- excommunicato, sive publicus sit, sive occul- communicatum. Ratio autem est, quia Eccle- tus, siveex jure antiquo, sivepost jus novum sia per excommunicationem prohibet hujus- Extravagantis Ad evitanda, quia, ut sscpe modi actus, quantum potest, et expedit ad dixi, nullum privilegium illi concessum est. bonum Ecclesiae regimen, et ut hujusmodi Requiritur tamen, ut vere seu valide excom- censura timeatur; sed Ecclesia potest hoc municatus sit, quod eodem modu hic expo- prohibereauferendo jurisdictionem, quantum nendum est, quo in aliis effectibus id expli- ad talem actum, seu pro eo tempore; et post- cuimus. quam excommunicatus publicus est, nihil aiiud expectari poterat ad hunc effectum An omnis actus jurisdictionis ab excommuni- juxta antiqua jura; et juxta Exlravagantem cato factus nullus sit. Ad evitanda, idem nunc est post specialem denunciationem; ergo sine dubio talis excom- 4. Quid de excommunicato publico. — Est municatio inducit efficaciter hunc effectum vero gravis difficultas, an hujusmodi actiones et suspensionem jurisdictionis. non solum prohibitae sint, sed etiam invalidce 5. Corollaria prxcedentis assertionis. — et irritee, si fiant, quse tractari potest vel at- Atque hinc fit, reum non ligari sententia a tali tento solo jure antiquo, vel secundum jus no- judice lata, utpote ipso jure nulla ; subditum vum Goncilii Constantiensis. In eaque unum eliam non teneri ad parendum superiori ex- est constans apud omnes, hujusmodi acla ab communicato aliquid prsecipienti; imo nec excommunicato publico, vel simpliciter, juxta posse illi obedire in iis, quae ut Praslatus antiquum jus, vel juxta novum a manifesto prsecipit, quia ihi obedire esset communicare clerici percussore, aut nominatim denuncialo, cum illo. Addo, etiam ex parte subditi esse irrita esse, et nullius valoris. Quod probatur hoc peccatum grave ex genere suo, quia heec ex cap. Ad probandum, de Re judic, ubi non communicatio est aliquo modo in divinis, et tantum sententia ab uno judice excommuni- directe cadit sub primariam prohibitionem catolata, sed etiam lata a multis, ex quibus excommunicationis ; nam est recognoscere unus tantum excommunicatus est, cassanda illum ut Prselatum habentem prsecipiendi po- dicitur. Ubi Glossa advertit, cassandam dici, testatem, quod est directe contra censurse quia cassa, et irrita declaranda est; nam si intentionem, et seslirnationem. Si tamen id valida fuisset, non esset, cur irritaretur prop- faceret subditus non animo obediendi, sed ex ter solam culpam judicantis, cum illa culpa quadam urbanitate, vel humana verecundia, non esset contra justitiam, nec contineret excusari posset, ut opinor, a mortali, secluso essentialem defectum; ideo ergo cassanda etiam scandalo. Quo fit, ut multo minus de- dicilur, quia sine jurisdictione lata est; fuit beat, aut possit talis subditus uti licentia, ergo nulla; et eodem modo intelligitur cap. dispensatione, aut jurisdiclione delegata ab Audivimus, 24, qusest. 1 , ubi excommunica- hujusmodi superiori excommunicato, quia tus dicitur non posse alium excommunicare ; omnes isli sunt actus jurisdictionis, et conse- ubi est advertendum,nondici, non posselicite; quenter invalidi; quiergo tali licentia vel dis- sed simpliciter, non posse. Unde quod statim pensatione utitur, prater generalem rationem subditur, sic excommunicatum ab excommu- peccandi ob communicationem cum excom- nicato, Apostolica auctoritate absolvi, intelli- municato, in hoc specialiler delinquit, quod gendum est pro eo appositum, quod est, non ila in actione sua se gerit, ac is, qui sine li~ ligatum declarari, ut latius supra exposui- centia veldispensatione quippiam simileope- mus agentes de censuris in communi. In ratur. Et siiniliter delegatus, qui ea jurisdic- priori autem capite citato advertendum est tione utitur, peccat usurpando jurisdictionem SECT. !. AN PRIVET JURISDTCTIONE SPIRITUALI FORI, ETC. 360 quam non habet. quae peccata ex genere suo mo, neque ipsum posse talem licentiam dare, graviasunt, in individuo autem erunt majora neque alterum illa uti. vel minora juxta materiae qualitatem. 6. Unde ulferius, si aliquae censurae vel Quid de occulte excommunicato, stando in pcena? unpositae sint ipso iure eis, qui vel ju- jure antiquo. risdiclionem usurpant in tali actu, vel aliqnid operantur sme superioris licenlia, perinde 8. Prima opinio. — Vera sententia. — De incurrerent talem censuram vel pcenam, id occulte autem excommunicato est diversitas faciendo per facultatem a publico excommu- opinionum, etiam stando in jure antiquo. nicato concessam, ac si omnino sine ulla fa Nam quidam dixerunt, omnia acta ab hujus- cullate id facerent, quia revera facultas illa modi excommunicato invalidaesse, quantum- nulla est. Solum potest esse discrimen, quia visoccultussit. Glossa, in§Verum tamen, post tunc facilius potestquis excusari a temeritate cap. Infamis, 3, quaest. 7; Sylvester, verb. vel pra?sumptione, propter aliquam ignoran- Excommunic, 1, n. 9, in fine, et Excommu- tiam; ut, v. gr., in casu Clementinae 1 de nicatio, 2, n. 1, ubi alios refert. Fundamen- Privileg., ubi prohibelur religiosis sub pcena tum est, quia hic effectus non est opinionis exeommunicationis, ne absque licentia pro- vel nolitiae hominum, sed ipsius excommuni- prii parochi sacramentum extremae unclionis cationis; ergo si revera excommunicatio inest, vcl aliud simile adrainislrent, si religiosus de habebit effectum, sive aliis innotescat, sive licentia parochi publice excomraunicoti id non. Nihilominus contraria sententia et com- faceret, aeque peccaret contra illam prohibi- muniset vesa est; tenet Richardus, dist. 18, tionem; et si eadem pnesumptione, et teme- art. 7, quaest. 1 ; Paludanus. auaest. 2, art. 3, ritate id faceret, diclam censuramincurreret; et quaest. 4; Soto, 22, quaest. 2, arl. 1,circa si tamenid faceretex aliqua deceptione etiam finem; Navarrus, in Sum., cap. 27, num. 21, cu!pabili,licetnon excusaretura culpa, excu- et idem sentit cap. 9, num. 8; Covarruvias, sareturab illa censura propter verbum prse- in cap. Alma, part. 1, § 11,num. 4. Soletque svmpserint, quod in illo textu habetur, juxta probari a contrario sensu ex dicto cap. Ad generalem regulam de censuris in communi probandum, de Re judicata, propter verbum superius ~ ..i. Idem judicium est de eo, illud : Si publice excommunicationis vinculo qui Ordines suscipit utendo litteris dimisso- irretitus sit; ubi Abbas, Felinus, et alii no- riis ab excommunicato datis; nam quia illa- tant, sinon sit publice irretitus, non infirmari rum lilterarum coneessio actus jurisdietionis ejus sententiam. Responderi tamen posset, est, perinde ille se gerit, ac si sine litleris id dictum esse propter majorem evidentiam dimissoriis ordinarelur; et idem est in simi- nullitatis, non quia necessarium sit, prae- libus. sertim cum in cap. Audivimus, 14, qusest. 1, 7. Quorumdam dictum refellitur. — Quam- omiltalur verbum illud, publice. Nihilominus obrem improbabilem censeo opinionem Palu- argumentum illud in jure censetur valde pro- dani, in 4, dist. 23, qusest. 2, et Sylvestri, babile, praeserlim quando talis conditio po- verbo Unctio, num. 4, et Armillae, num. 5, nitur ut necessaria ad effectum, quod in illo diceutium, parochum excommunicatum posse textu satis insinuatur, cum dicitur, Si pro dare licentiam religioso ad conferendum sa- eo, etc. cramentum extremae unctionis, eo quod ad- 9. Ratio assertionis. — Ratio vero praeci- ministraUo illius sacramenti non perlinet ad pua hujus opinionis est, quia dum aliquis jurisdictionem, sed ad ordinis potestatem. suslinet, etexercet in republica munus publi- Sed tamen eequivocatione quadam decepti cum, licet habeat defectum occultum, acta videiuur; nam licet ungere formaliter ac per illius ex ejusdem reipublicae interpretatione Sf non sit actus jurisdictionis, sed ordinis, et concessione valida sunt; ita vero contingit >.r.inen darelicentiam ungendi, actus jurisdic- in proposito, quando excommunicatus est tionis est. Et rursus, licet ad valide ungen- occultus : ergo. fifajor satis vulgaris est apud dum non sit necessaria jurisdiclio, ad ungen- jurisperitos, et a nobis saepe est in superio- dum tamen licite et jure necessaria est vel ribus repetita ex 1. Barbarius, ff. de Offic. jurisdictio propria, vel licentia valida ab eo Praet., quam ad res Ecclesiasticas accommo- Dianans, qui ad eam dandam usum jurisdic- dant Gratian., in cap. Infamis, § Verum ta- tionis habeat. Cum ergo conslet, excommuni- men, 3, q. 7, et omnes, quia Ecclesia non calum hunc usum non habere, certum existi- minori providentia utilitati fidelium prospi- iiiSk 24 §7d DISP. XIV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PP.IVAT ECCLESIAST., ETC. cil , quam respubliea civilis utilitali suorum cum aliquibus sint uliles, aliis sunt onero^fe; membrorum; nec minora incommoda seque- et ideo valoractionisnon debuit inde penclore. rentur, sed majora , quoad bonum animse Quocirca licet simpliciter excommunicatus proprius perlinent, si propfer defectus occul- non possit excommunicare, nihilominus ex- tos acta publica irrita fierent : ergo, etc. Et communicalio lata ab excommunicato occulto confirmatur; nam jure canonico antiquo sta- valida est, ut supra de censura in communi tutum est, publicum excommunicatum publice diximus. Nam licet quatenus est excommuni- esse vitandum, occulturm vero tantum oc- catus, sit privatus usu jurisdictionis, tamen cuHe, cap. Clim non ab homine, de Sentent. quatenus est minister publice toleratus, reci- excomm., quod non in favorem excommuni- pit alia ratione illum usum, non ut liceat, per calorum, sed reipublicseChristiiinre provisum se loquendo, exercilium ejus, sed ut valorem est ; ergo similiter acta publica excoininmuni- habeat, si de facto illum exercuerit. cati occulti ex eadem Eeolesiae providentia non irritantur, et (ut ita dicam) non vitantur. An omnis excommunicatus non nominatim Patet consequentia, tum ex pari ratione seu denunciatus, sit occultus censendus. necessitate; tum etiam quia si fideles non te- nentur publice vitare excommunicatum etiam 11. Habet autem dubitationem etiam se- sibi cognitum privalim, hoc ipso hahent jus, cundum jus antiquum. quisnam censendus sit ut acta ab illo valeant; quia si ille est, v. gr., in praesenti occultus excommunicatus. Sed ut judex, et non est publice excommunicatus, utilius id dispulemus, et explicemus, in par- denent coram illo petere jus suum; ergo ticulari quaereudurn est, an omnis excommu- oporlet, ut alter valide illud dicere possit; nicatus, qui non est nominatim denunciatus, alins inaequalis, et iniqua esset conditio. nec manifestus percussor clerici, censendus 10. Facta ab excommunicato sunt valida sit occultus, quantum ad hunc effectum ut ob publicam Ecclesixutilitatem, non alicujus ejus acta valeant. Covarruv., qui hoc atligit particularis. — Dicet aliquis, etsi haec vera in dicto cap. Alma, part. 1, § 7, n. 9, videtur sint de his aclis, quse in aliorum utilitalem sentire, omnem excommunicatum non de- facla sunt, non vero de iis, quae cedunt in nunciatum nominatim, censeri occultum; gravamen vel detrimentum aliorum, quando- nam dicit, hujusmodi vilandum non esse in quidem hoc privilegium non ipsi excommu- iis, quae pertinent ad publicum officium ejus, nicato, sed aliorum utilitati concedilur. Sic etiam ab his qui norunt ipsum esse excom- enim dicilur in dicta 1. Barbarius, vnlere municatum. Re tamen vera ille non loquilur hujusmodi acta propter utilitatem eorum, de excommunicato publico nondum denun- quce opud eum geruntur; ergo ubi non est ciato nominatim, de quo solo potest esse in utililas, sed gravamen, non valebunt. Ut, v. praesenti aliqua difficultas; sed loquitur de gr., absolulio data ab excommunicato occulto illo, qui, cum publicus non sit, aliquibus ta- valeat, censura aulem lata non valeat, juxla men est notus, de quo non dubium, quin acta id1, quod dicitur in dict. cap. Audivimus, ejus valeant, etiam respectu illorum, quibus exoommunicatumscilicel excommunicarenon nota est excommunicatio. Quod non solum posse. Propter hoc dixerunt aliqui, excom- ob Exlravag. Ad evitanda, sed etiam ex jure municationem latam ab excommmunicato antiquo verum est, ul probant quae hactenus occulto validam non esse, ut refert Abbas, adduximus, quia etiam ille non erat vitan- in cap. Ad probandum, de Re judic, n. 12. dus publice ab iis, qui privatim ejus excom- Sed oppositum verius est, ut supra agentes municationern sciebant, et quia illi non sunt de censuris in communi diximus. Dicendum pejoris conditionis, ut acta in eorum favorem ergo esl, hoc jus non concedi propter utilita- non valeant, ac denique quia ille publice et tem privatam hujus vel lllius personae, sed indiflerenter pro omnibus toleratur. propter publicam reipublicae vel Ecclesiae. Et 12. Quid de illo qui publice crimen, cui an- ideo licet contingat, actionem hujusmodi ex- nexa ipsojure est excommunicatio, committit. communicati esse alicui nocivam vel onero- — Nunc ergo difficultas est, an, si quispiam sam, nihilominus valida erit, quia ad com- publice committat delictum, ob quod ipsojure mune bonum reipublicae ita expedit, et de excommunicatus est, et exerceat munus judi- facto procedit ab eo, qui ab Ecclesia habet po- cis iicclesiastici, v. gr., in quo publice tolera- testatem toleratam, ut sic dicam. Accedit tur, absque denunciatione personali, an acta etiam, quod fere semper hujusmodi actiones abillo valoremhabeant. Quaedifficullas locum SECT. !. AN PRIVET JURISDTCTIONE SPIRITUALI FORI , ETC. 371 non habet in opinione eorum, qui putant, Dicunt aliqui non esse parem rationein de ju- Exlravag. Ad evitanda, servandam esse risdiclione sacramenlali et actu ejus, et de iuxta formam, quae habetur in Concilio B isi- illa, quae pertinet ad forum contentiosum, liensi; juxta quara omnis publicus excom- quia prior directe et proxime ordinatur ad municatus cavendus est; ex quo manifeste salulemanimie, et magni esset periculi, si ac- sequitur in prsedicto casu acla a tali excom- tus ejus esset invalidus; altera vero magis municato publico invalida esse, quia talia versalur circa res externas, in quibus nocu- erant juxta jus antiquum, et per illatn Extra- mentum non est tanti momenti. Et ideo ainnt, vaganlem nihil innovatum fuit circa talem Extravagant. Ad evitanda, non esse ita usu excommunicatum. Atque ita (juxta illam sen- receptam in actibus jurisdictionis extra sa- lenliam) quantum ad pr?esentem effectum cramentum, sicut in sacramento. Sed ha?c spectat, idem nunc censendus est excommu- responsio non satisfacit; nam in primis diffe- nicaius, qui antea jure antiquo censebatur, rentia illa fere nullius momenti est, tum quia scilicet, qui nec notilia juris neque facti pu- etiam aclus jurisdiciionis exterioris interdum blice notus est, quia quoad hoc nihil per Ex- proxime pertinent ad bonum animae, scu travagantem illam mulalum est. conscientia3 forum, ut sunt dispensatio in 13. Resolutio. — Nihilominus, supposita voto vel in lege, impositio prsecepti, indulgen- senlenlia, quam supra defendimus de illo tiarum concessio, et similes; lum etiam quia pablico excommunicato, quod ratione illius sallera remote, et mediate exhis actibus pos- Extravagantis nunc tantum sit vitandus, sunt multa oriri, quae ad salutem animarum, quando esl manifestus percussor clerici, di- vel ad gravandas conscientias plurimum re- cendum hic censeo acla a quolibet alio ex- ferre possunt; maxime cum ad hoc etiam comraunicato non denunciato ralione publici pertineat collatio beneficiorum, impositio muneris, in quo loleratur, valida esse, quan- censuras (vel absolutio ab illa, et similis. tumvis notorius sit notorietate (ut aiunt) Deinde, qnidquid sit de ratione differentiae, fac i ; peicussorem clerici seuiper excipio. hoc non pendet prcecipue ex ratione, sed ex qnu fit, Qt supposita illa Extravaganli omnis dispositione Iegis; lexautem sequein utrisque ille censendus nunc sit excommunicatus oc- aclibus disposuit, etiam si fortasse non sit in cultus in ordine ad praesentem elTectum, qui eis omnino aequalis ralio. Quod vero dicitur, pcr publicam senlentiam, et denunciationem illam legem non esse aequaliler usu receptam sub proprio nomine factam notorius non est in utrisque aclibus , cum ad factum speclat, juridice. Probatur argumento superius facto, improbari efficaciter non potest, sicut neque quia ille non est vitandus juxta dictam Ex- probari; et mihi de tali usu non constat; veri- travagantem; ergo subditi habent jus pe- simile tamen est, cum lex illa in aclibus cu- tendi ab illo acliones publicas muneris sui; juslibet ordinis favorabilis sit fidelibus, ;.c- ergo nccesse est ut tales acliones ab illo faclae ceptatam pro omnibus esse, et amplificatam sint validas, alioqui et frustranea esset illa potius quam limitatam. Quanquam quia raro lavntia subdilorum, et quasi repugnanliam accidit, ut publicus notorius excommunicatus involveret, quod nimirum liceat petere pu- permiltatur exercere publicum officium, et blice Ulam actionem, quas valorem el effica- jurisdiclionem Ecclesiaslicam fori conlentiosi, ciam habere non possit. Conlirmatur; nam quin a superioribus coerceatur vel publice ob similem Fat.ionem supra dicebamus, paro- denuncietur, ideo etiam raro veniet in nsum ehum excommunicatum quanturavis publi- et praxim casus hic, de quo disputamus, sci- «um, quamdiu denunciatus non est, validum licet, quod ab hujusmodi excommunieato pwnilentiee sacramentum conferre, et conse- actus validi hujus jurisdictionis exerceantur, quenter retinere quoad hoc usum jurisdictio- quod non sufficit ut dicamus, Exlravagant. nis ifl illo foro, quia nimirum subditi ejus illam quoad hanc partem esse derogatam. licite possunt ab eo sacramenlum illud postu- 15. Excommunicatus denunciatm nonpotest lare; ergo idem dicendum est in praesenti, licite jurisdictionis actus exercere. — Neque tum propter rationis paritatem, tuni etiam subditi possuntcogi illiusactibus uti. — Solum quia Extravagans illa aeque generaliler lo- oporletadvertere, quodssepedictumest, illam quitur de communicatione in sacramentis, et E.vtrav. nullum favorem concessisse excom- extra. municaiis. sed! abis fidelibus. Ex quo in pri- 14. Qu-orumdam discrimen inier actus fori mis seqiiilur, hos excommunieatos non posse sacrament cundum dc Ecclesiasticobeneficio, nihil etiam cis, Innocent., Abbas, et alii, in c. 2 de occurrit hic notatu dignum; nam comprehen- Postulat. Praelat., et plures refert Covarr., ditur omne id, quocl hac voce proprie signifi- c. Alma, part. 1 , § 7, num. 9; Sylvest., verb. catur, scilicet, jus quodlibet perpetuum ad Elcct., num. 5. Ratio vero est, quia excom- percipiendos temporales fructus Ecclesiasti- inunicatus suspensus est omnino ab officio, et cos, quod sine canonica inslitulione legitime bencficio; et ideo nihil eorum agere valet, non obtinetur, ut dicitur in c. 1 de Regul. qua? ratione officii, aut beneficii illi conve- jur., in 6. Ac proinde semper daturaliquospi- niunt; quorum unum est electio. Item quia rituali titulo, ad munusque aliquod spirituale elcclio inler acius jurisdiclionis computatur, exercendum; nam beneficium omne propter qualenus est acLus cujusdampublica) polesta- ofiicium datur. Omnia ergo beneficia , sive tis, et ad commune bonum, et regimen suo simnlicia sint, sive curam animarum haben- modo ordinatur; ergo sicut alii actus juris- tia, et sive majora sint, sive minora, denique dictionis, ila et eleclio ab excommunicato omnia oua) supra diximus, excommunicato f.icla irrita est. Quo fit, ut si electio ab uno conferri non posse, ab excommunicato non tantum facienda sit, ct ille sit excommunica- possunt conferri. Neque hie habet locum tus, vel a multis, seu Capitulo, cujus singulce qua^stio de pensionibus, tum quia constat, personoc omnes excommunicatae sint, eleclio- pensionem proprie suinptam non esse bene- nem esse irritam, quia omnia, et singula ficium Ecclesiasticum (non enim agimus de suffragia invalida sunt. Id quod etiam a simili prceslimonio , illud enim vere, ac proprie sumitur ex cap. unic. Ne Sede vacante, in 6. Ecclesiasticum beneficium est, et sub dicta 7. Sitne valida electio a Capitulo factat SECT. II. AN PRIVET cujus aiiqucp personv excommunicatse sunt. — Nonnulla vero difficnltas est, quid dicendum sit, quando elcctio facienda est a pluribus, seu Capilulo, et quidam eorum excommuni- cali sunt, alii vero habiles, qui per se suffi- ceront ad eleclionem faciendam. Et hinc sumitur ratio dubitandi; nam unius, vel alte- ri s excomniunicatio solum potest ipsius ac- tum, seu suffragium irritare, non vero alio- rum; cur enim unius culpa, vel poena nliis noccre debet? Sed aliorum suffragia sufficere possunt ad ratam eleclionem faciendam ; ergo rata erit non obstante quorumdam excommu- nicatione. Et confirmatur; nam quando aliqui electores, inhabiles propter alias causas dis- tinclas a censura, admilluntur cum habilibus ad eligendum, clectio non propterea irrita censelur, utcolligitur ex c.Cum Vintoniensis, de Rleet., et ex usu in provisione non tanlum beneliciorum, sed etiam aliorum officiorum aut cathedrarum, etc.; ergo idem erit in cen- suris. In oontrarium autem videtur facere textus in c. Ad probandum, de Re judicata; ubi sentenlia a pluribus judicibus lata, ex quiiuis unus excommunicalus erat, irritii de- claralur; ergo idem dicendum est de electione ob raiionem proportionalem. Idem confirmat c. Cum super Abbalia, de Officio delegat., ubi faclum e duobus pro infecto habelur, eo quod alter corum potestate carebat; ergo ita dicen- -dum est in proposito. 8. Notanda pro clubii resolutione. — Circa hoc multa dicunt jurislee; sed omissis opinio- nibus, distinguendum est de eleclione; nam intcrdum ita potest fieri a multis, ut omnium consensus et conformitasad valorem electionis rei|iiiratur, ita ut valor ejus et ab omnibus, et a singulis pendeat. Aliquando vero requirit eleciio certutii nun.crum suffragiorum, ita ut jcum paucioribus subsislere non possit; ssepe vero non requirit determinatum numerum eligentium, sed majorem partem, vel (si cano- nica sit clcctio) duas partes suffragiorurn in quocumquenumeroillisint. Praetereaaliquan- do fit elcctio publicis suffragiis, ita ut caeleris elccloribusconstet, pro quibus singuli suffVa- gium feranl; ssepius vero suffragia sunt se- cre(a,quanquam posteaconstet, q;is numerus suffragiorum unicuique eligendorum obvene- rit. Quod etiam aliquando sub secreto teneri praechpitur iis, qui suffragia computant, inter- ■dum vero in publicum profertur. Denique iiliquando excommunicatus aduutti polest ad suffragium fercndum cum non excommunica- jUs, ipsis invitis, scilicet, vel per ignorantiam COLLATIONE BENEFICII. 375 probabilem, vel per violentiam sufficientera ad causandum morale involuntarium. 9. Si acl electionem certus eligentium nu- w.erus requiritur, existente aliquo excommu- nicato, est nulla. — Primo igitur quando requiritur certus numerus eligentium, et ille completur per suffragium excommunicabi, clarum est, invalidam esse electionem, quia ejus valor pendet a singulis necessarium nu- merum complentibus; ergo oportet, omnes, et singulos esse habiles; alias perinde est ac si a paucioribus fiat, quam requirantur. At- que hic videtur esse casus dict. cap. Ad probandum, nam ibi potestas delegata erat duobus non in solidum, sed conjunctim; et ideo talis numerus delegatorum in statu ha- bili necessarius erat ad valorem actionis; ac proinde unius excommunicatio sufficiens fuit ad irritandam actionem. Et similem fuisse videtur in dict. cap. Cum super Abbatia. 10. Si omnium consensio requiratur, ex prwsentia unius excommunicati non fit electio nulla, nisi sit certus numerus clefinitus. — Quid sit tum, si unus dissentiat. — Atque hinc fieri videtur, ut si ad valorem electionis necessarius sit omnium suffragiorum consen- sus, non possit esse valida, si vel unus eli- gentium excommunicatus sit. Patet, quia si uuus dissentiret, electio esset nulla; ergo eadem ratione, si unius suffragium invalidum est, erit electio nulla. Verumtamen si quis recte altendat, hoc non procedit, nisi simul cum consensione suffragiorum certus nume- rus eorum requiratur; nam si non sit nume- rus definitus, sed solum requiratur concordua eorum, qui ad electionem convenerint, sive plures, sive pauciores esse contingat, tunc si de facto omnes in uno eligendo conveniant, non est cur electio sit irrita, etsi unus elec- torum excommunicatus sit, quia inde solum fit, ut veri, et habiles electores numero pau- ciores sint, non tamen ut non sint concordes. Et ideo sicut si unus abesset, nihilominos electio esset valida, ita etiamsi unus sit ex- communicatus, non est cur ex hoc praeciso capite sit invalida, nisi alio speciali jure irri- tetur, quod postea videbimus. Secus vero esset, si unus eligentium ab aliis dissentiret; tunc enim aliter de eleclione secreta, aliter de publica censendum erit; nam si fit pu- blice, constare poterit, an ille, qui dissentit sit idem, qui excommunicatus est, vel alius. Et si sit alius, erit quidem electio nulla, non sane propter excommunicati concursum, sed propter defectum requisitae conditionis ex 976 DISP. XIV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIAST., ETC. parte habilium eligentium, scilicet, consen- 12. Notabile. — At vero quando exces- Sionis omnium. Si vero qui dissentit, est sus, seu numerus suffrngiorum tantus non idem, qui excommunicatus est, non oberit est, sed talis, ut ab);ito uno, vel allero (juxta excommunicatio, sed proderit polius, ut va- numerum excommunicatorum ) reliqui ad lidn sit; nam cum ille revera non sit verus electionem faciendam non sufficiant , tunc elector, quod dissentiat, nihil ad valorem subdislinguendum est de electione publiea, et electionis refert, quod tamen secus fuisset, si secreta; nam si est publica, in illa aperte ille excommunicalus non esset. At vero, si constabit, an excommunicali faverint electo, talis electio secreto facta fuisset, necessario vel non; nam si pro eo suffragia tulerunt, fuisset invalida propter incertiludinem, an manifestum est, eleclionern fuisse nullam ex is, qui dissensit, fuerit ex veris elecloribus, defeclu sufficientis numeri suffragiorum ha- necne, et moraliter prresumitur ex iliis esse, bilium; si vero non dederunt, electio erit quia plures sunt. valida, quandoquidem sine illis est sufficiens \H . Quid dicendum de electionibus, qusenon numerus, et procedunt alite rationes factae. certum numerum suffragiorum, sed majorem Si aulem electio secrete fit, invalida est ne- partcm requirunt. — In electionibus vero, cessario judicanda, propler incertitudinem qua3 nec certum numerum eligenlium, nec sufficienlis numeri eligentium habilium, juxta omnium consensionem postulant, sed solum dicta in priori punclo. Solum advertere mnjorem, aut duas partes suffragiorum, in oporlet, in eo casu necessarium numerum priniis considerandum est, an excessus suf- suffrngiorum computandum esse, seclusis ex- fragiorum ex pnrte electi tantus sit, ut quam- communicalis, solumque habito respeclu ad vis eis adjungantur, qui excommunicati eligenles habiles; ut , v. gr. , si viginti ad sunt, et tanquam inhabiles repellantur, ad- eligendum convenerunt, et unus, vel duo huc supersit sufficiens numerus ad electio- fuerunt excommunicati, numerus sufficiens, nem complendam, vel e conlrario conlingat. ut electio facta censeatur a majori parte, erit Nam quando res nccidit priori modo, videtur denarius, quia secluso excommunicato, vel electio esse valida, non obstante excommu- excommunicalis, illa est major pars suffra- nicalorum interventu, quandoquidem licet giorum hnbilium; et sic de aliis, proporlione eorum suffragia nulla sint, qua3 supersunt, servatn. Alque hanc doctrinam attigit bre- ad eligendum sufficiunt; nam si illi excom- viter Richard., in 4, dist. 18, art. 7, quasst.l, municali abfuissent, creteris eodem modo ad 3, quse et nititur ratione naturnli, pra3- suffrngnnlibus, electio fuisset valida, ut in suppositn excommunicatione, et esse potest casu supponimus; ergo quamvis ipsi adfue- genernlis ad omnes electiones, in quibus ali- rint, cum ad valorem eleclionis nihil confe- qui electores inhabiles interveniunt. rant, nec necessarii sint, non possunt, per se, 13. An electores, qui excommunicatos ad etexnalura rei loquendo, invalidam electio- electionem voluntarie admittunt, valide eli- nem reddere, sive illa publice, sive secreto gant. — Quorumdam Canonistarum sententia. fiat, dummodo satis constet, tantum fuisse — Fundamentum hujus opinionis. — At vero excessum suffragiorum, ut excommunicato- nonnulli Canonistae quamdam limitationem rum auxilium, seu concursum non requirat. insinuant. dum distinctione supra data utun- Alque hoc confirmant raliones dubilandi tur, scilicet, quod vel electores non excom- in principio posilaa. Imo addo ulterius, in municaii sciunt alios esse excommunicatos, hoc dandam esse fidem testimonio eorum, et voluntarie eos admittunt, vel illi ignorant, ad quos ex officio pertinet vota supputare, et bona fide procedunt; si sciunt inviti, etiamsi juxta rilum in tali electione pra> eos admittere coguntur ad simul eligendum. scriptum, declarare non debeant suffrngio- Quando ignorantia, aut vis intercedit, abso- rum numerum, sed solum quis fuerit electus; lute docent, electionem esse validam, id est nam illi sunt tanquam judices in ea causa (ita enim interpretor) propler consortium ex- constituli; et ideo si ipsi declaraverint, se- communicalorum, pracise in eo sislendo, non duso excommunicnto, vel excommunicatis variari; nam ut omnibus consideralis simpli- tanquam non electoribus, adhuc superesse citer debeat electio valida censeri, applican- sufficienlem numerum, ut talis electus sit, dam censeo doctrinam datam; quoniam cir- talis electio valida erit, non minus quam si cumstanliaa ibideclaralee per se, et ex natura in absentia excommunicatorum cum eadem sua necessariaa sunt ad valorem eleclionis. declaralione facta iuisset. Quando autem excommunicali voluntarie ad SECT. II. AN PRIVET COLLATIONE BENEFICII. 377 suffragium admiltuntur, absolute et sine dis- autem est jus, quod propter illud delictum tinctione docent electionem esse invaldam, talem pcenam ipso facto imponat. Item illud prrecise ex hoc defectu, quod fit cum volun- delictum non est nisi qmrdam communicatio taria admissione excommunicatorum ad eli- cum excommunicato, propler quam sola ex- eendum, etiamsi alioqui concurrant suffi- communieatio minor incurritur ; excommuni- cientia suffragia habilia. Ita tenet Innocent., catio autem minor non privat jure eligendi, in cap. Ma, de Elect., num. 3; et Abbas, cap. Si celebrat, de Clerico excommun. num.7,etincap. final. deProcurat., num. 6, ministr. : ergo, etc. Fundantur, quia actus factus a multis, seu a 45. Supposita vero hac potestale, quod non tiommunitate admittente aliquas personas necessario excludatur voluntas utendi illa, inhabiles ad talem actum , invalidus est, propter volunlatem adinitlendi excommuni- quando inhabilitas est talis, ut non tollatur catos ad coeligendum, facile ex eo probatur, ex eo solum quod alii cedant jure suo; sed quod haa duaa voluntates non sunt conlrariee, talis est iila, qute ex excommunicatione pro- neque repugnanles, quia consortium cxcom- venit : ergo. Minor sumilur ex cap. Exceptio- municatorum in eligendo per se consideratum nem, de Except., et aliis similibus. Major non est defectus essentialis; hoc enim est, vero patet; nam imprimis si inhabilitas est quod agimus; et si oppositum supponitur, talis, ut respiciat tantum commodutn et jus principium petitur, et sine fundamento pro- aliorum electorum, clarum est, per eorum ceditur; ergo qui vult consorlium excommu- volunlariam remissionem tolli posse, et tunc nicati in eligendo, nihil vult contra substan- id nihil obstare valori electionis; in quo casu tiam eleclionis; ergo potest nihilominus velle videtur procedere cap. Cum Vinloniensis, efficaciter, et valide eligere quanlum potest; supra citatum. Quando autern impedimentum non est ergo repugnantia in his voluntatibus. tollinonpoteslperconsensumelectorum,tunc Cujus etiam signum est, quia ipsimet Docto- habiles, qui secum voluntarie admittunt in- res Canonistse dicunt, si in eo facto electores habiles ad eligendum, aut suum jus ignorant, moneant, et declarent se velle eligere, vel aut co uti nolunt, et ita nihil valide faciunt, conjunctim, vel in solidum eo meliori modo, quia sine voluntate nihil fit; quse ratio vi- quo possunt, tunc eleclionem esse validara, detur desumpta ex dict. cap. Cum super non obstante admissione excommunicato- Abbalia, de Offic. deleg., ut notavit Abbas rum; ergo manifesle supponunt, illas duas cilatis locis. voluntates non esse per se repugnantes. Ex -14. Impugnatur. — Sed difficilis sane est quo novum sumitur argumenlum; nam unus- hsec ratio; nec video, cur ob solam admissio- quisque prsesumitur, suam actionem efficere nem voluntariam personae inhabilis ad eli- eo meliori modo quo potest, et hoc velle, gend im, amiltant habiles potestatem eli- quamvis id non exprimat; ergo in prfedicto gendi, quam habent, vel ad eos devoluta est, casu prsesumunlur tales electores ita eligere, aut unde convincantur non habere volunta- neque oppositum constat ex sola admissione tem utendi illa potestate; si aulem neutrum excommunicalorura; et eadem ratione sine horum verum est, nihil est cur talis causa praesumitur, eos ignorare jus suum, electio ex hoc solo consorlio inhabilium sit quia possunt excommunicatum admittere ex invalida, si ceetera necessaria concurrant, timore, aut amore humano, quia credunt juxla doctrinam superius traditam. Expli- illud nihil nocere juri suo, eo quod sciant calur hoc in pra?senti maleria ; nam iraprimis suffragium excommunicali ad electionera nihil est certura, si unus ex electoribus, seu ex conferre. Addo etiam, quod licet ignorarent Capitulo excommunicatus sit, polestatem eli- jus suum, putantes se non posse eligere sine gendi ad reliquos contrahi, dummodo suffi- excommunicatis, illa ignorantia non obstaret ciens numerus eligentium ex speciali, vel valori actus, quia ille est error privatus, qui generali ordinalione prsescriplus supersit, nonexcludit generalem voluntatein formalera, ut sumilur ex cap. unic. Ne Sede vacanle, vel virtualem faciendi quod unusquisque po- in 6. Deinde hujusmodi electores licet volun- test, et meliori modo quo polest. Sicut in tarie secum admittant excommunicatos ad materia desacramentis dicunt Theologi, erro- eligendum, et in hoc fortasse peccent, non rem privatum ministri non excludere inten- propterea privantur jure, aut potestate eli- lionem faciendi sacrameulum, prout polest, gendi ; nam heec esl pcena qua?dam, quae non et debet. incurrilur, nisi per jus iniponatur; Dullum 46. Exponitur caput Cum super Abbatiat S78 DISP. XIV. DE EXCOMMUNICATIONE MA.TORI , TJT PRIVAT ECCLESIAST., ETC MStenditurque textum illum non favere fun- presse staluenlem; sumi autem polestexcap. idamento superioris opinionis. — Igitur ex ult. de Procurat., ubi procurator electns, et illa gonerali ralione, quod habiles voluntarie constitutus ab universitale, in qua majores admitlant inhabiles ad actionem aliquam, vel quidam, et jurati excommunicati erant, re- eloclionem secum agendam, non recte in- pellendus a procuralione dicitur, si commu- fertur, talem actionem, vel electionem esse nitas sciens eos esse excommunicatos, illos ad nullam, si alias facta a solis habilibus cum talem procuratorem constituendum admisit. eodem numero suffragiorum, et caeleris con- Atque ita intellexit textum illum Innocentius dilionibus, valida esset. Solum videlur id ibi, scilicet in odium excommunicationis id habere locum, quando actus hoc ipso, quod a statutum esse. Non est aulem id stalulum in pluribus simul fit, et ex consensu unanimi, eo parliculari negolio propter specialem ra- talis est, ut a singulis illorum tanlum fiat ut tionem, qure in procuratore constituendo a causa partiali, et essenlialiter ab omnibus considerelur, et qure multo major non sit in simul pendeat. Quo casu, hoc ipso quod unus constiluendo, vei eligendo Prrelato aut. bene- admilt.it alium ad consortium aclus, non vult ficio Ecclesiatico ; ergo stalulum id est solum absque illo quippiam operari; ac proplerea ob voluntarrr.rn admissionem excommunica- si alter eorum inhabilis est ad operandum , torum ad eligendum ; ergo omnis electio illo fit consequens, ut tota actio nulla sit; et hu- modo facta irrita est. Atque hanc sententiam jusmodi est casus in dicto cap. Cum super sic explicatam, et fundatam in praxi, servan- Abbalia ; nam quando causa aliqua delegatur dam censeo, propter illum lextum, et propter duobus, quamvis delegatio sit cum clausula, communem Canonistarum senlentiam. ut altero nolente, aut non valenle delegatio- 18. Prxdictam sententiam solum in denun- nem exercere, alter solus procedere possit, ciato excommunicato procedere. — Quid de si postea delegatio admittitur ab utroque, et excommunicato non vitando. — Solnm est ulerque admittit alterum, ut condelegalum addendum, quod srcpe notatum est, haec habilem, jam tunc neuter eorum est totalis omnia nunc solum procedere in excommuni- judex (ut sic dicam); nam si uterque non calo nominatim, aut manifesto percussore consentiat in singulis actibus, nihil fit. clerici; alii enim, quamvis teneantur ab eli- Propter hancergo causam respondet Pontifex gendo abstinere, tamen electores non te- in illo textu, processum factum a similibus nentur eos vitare; quare licet voluntarie eos judicibus fuisse nullum. At vero non est si- admiltant ad coeligendum, non solum valida mile in electione, quia electio non requirit erit electio, sed etiam ipsi nihil in eo pecca- consensionem, vel concursum omnium eli- bunt, propter Exlravag. Ad evitanda. Tuno gentium habilium, neque omnes electores vero inquiri poterit, an suffragia eorum va- per modum unius causse totalis conveniunt lida sint, et an illis objici possit talis excom- ad unum quasi indivisibilem actum (qualis municationis exceptio. Respondeo breviter, est una sententia) efficiendum, sed unus- ante eleclionem factam talem exceptionem quisqueproferlsuum suffragium veluti quam- jure posse objici, vel ab aliis electoribus, qui dam parlicularem sententiam , qua3 proinde excommunicatum nolunt admittere, vel ab valida esl, si proficiscatur a persona habili, aliquo eorum, qui eligi cupiunt : tum quia etiamsi simul admiltantur in habiles ad suf- Exlravag. Ad evitanda, nullum favorem fragia ferenda, qua3 quidem invalida erunt; fecit excommunicato, unde nullum jus ei si 'lamen ab illis non pendeat elcctio, non contulit; tum etiam quia licet permiserit aliis apparet ulla ratio, propter quam illam irri- communicationem cum illo, neminem tamen tent, ut ex superius dictis sufficienter pro- ad hoc obligavit; ergo quilibet potest eum 'batutti est. repellere, neque ipse habet jus aliquod, quo 47.Quaproptersi est defendenda communis se lueatur. Nihilominus tamen si nihil ei cb- senlentia Canonistarum, electionem faclam jicialur, nec repellatur, existimo suffragium cum vobmtaria admissione excommunicato- ejus validum esse, quia, ut supra dicebam, rum ad eligendum nullam esse, fundanda erit se habet tunc sicut excommunicatus occultus in abquo speciali jure posilivo, quod in cujus acta valida sunt, quia licet quoad se odium excommunicalionis, et quasi in vin- sit privatus jurisdictione, quamdiu tainen dictam injuria?, quaa per eum actum fit Eccle- non repelbtur, sed toleratur, Ecclesia sup- siasticaj poleslati, talem electionem irritam plet, seu confert ad talem actum jurisdiclio- faciat. Kon invcnio tamen canonem hoc ex- nem. Quapropter eliam si solus hujusmodi SECT. II. AN PRIVET COLLATIONE BENEFICH. 379 excommunicatus electionem faciat, ratione nam si ob hanc causam ex parte eligentium publici muneris valida erit, ut recte sensit hoc impedimentum sublatum est, multo ma- Covarr. supra cum aliis, quos refert. gis ex parte electi , tum quia magis videban- <9. niectio Pontificis, ab excommunicato tur agere contra censuram eligentes, quam facta,estvalida. — Ullimolocopraetermilten- electus ; tum maxime qnia habilitas eligen- dam non esl circa hoc punctum, singulare tium propter electum et valorem electionis esse in electione Summi Pontificis, ut quam- procuralur. Denique quia in dicto § Csete- vis ab excommunieatis fiat, valida sit, et ad rum, non dicitur, propter excommunicatio- illam collatio illius supremae dignitalis et po- nem neminem ab eligendo repelli dcbere, testalis infallibiliter consequalur. Illa enim sed : Nullus a dictavaleat electione repelli, dignit ,'S talis est, ut non ab homine puro, sed quse verba generalia sunt, et non minus ex- ab ipso Christo immediate conferatur; et idco cludunt repulsam ab electione passiva quam dixi supra, circa collalionem illius dignilatis, acliva. Quapropter de neutra illarum dubi- nullam esse in hac materia quaeslionem ex tandum est. Atque heec de electione. parie confercntis; legilima vero personae de- signatio, quamChrislus infallibiliter acceptat, Num preesentatio ab excommunicato facta ut dignitatem illi conferat. per homines fit, sit irrita. modo, et ritu ab Ecclesia instituto, ut ex matcria dc (ide suppono. Unde accidere 21. Assertio. — Ulterius addendum est, possct, ut illius dignitalis provisio ex parte excommunicatum non posse ad Ecclesiasti- eligentium ab excommunicalis fiat ; tanien cuni beneficium praesentare alium. Quae as- propter pcricula schismatis, et alia nocu- sertio certa est, quia excommunicato lv.illa menta, qua? sequi possent, si daretur locus communicatio licet, praesertim Ecclcsiaslica, exccptionibus et dilationibus post illam elec- ut constat ex ejus definitione, et ex cap. pe- tioncm semel factam, ideo merito per camdem nult. de Sentent. excommun.; sed hfec prae- Ecclesiam provisum est , ut nulla obstare sentalio magna communicatio est,et quodam- possii eligentiumcensura,quominus valida sit modo spirilualis, quia in materia spirituali eleclie, in Clement. Ne Romani, § Caeterum, versatur; ergo non licet. Atque de hoc nulla de Elcct. Quod non solum verum est, si ali- est controversia. Estautem magna inter Doc- qui, verum etiam si omnes Cardinales ex- tores dissensio, an talis praesentatio valida communicati sint; nam in illo teilu genera- sit, necne , id est, an institutio seu collalio litcr dicitur, nullum Cardinalium pra>lextu beneficii facta ab Episcopo non excommuni- ex< 'ommunicalionis vel censura3 posse ab cato illi clerico, qui a patrono excommuni- eleclione illa repelli; ergo quicumque illorum calo preesenlalus est, valida sit, necue. Nam habilis est ad valide eligendum, quacumque si non esl valida , solum erit, quia pracsen- censura Iigatus sit; ergo etiamsi omnes sint talio invalida fuit, cum ex parte Episcopi, lig ti, omnes sunt habiles; nam propler mul- vel prassentali nullum fuerit impedinientum, tiplicationem censuraMn aliis, nullus fil inha- ut supponimus; si autem institutio fuit va- bilis, quia tunc etiam illa decisio suam vim lida , necessarium est , ut praesentationem relinet, ut nullus propler censuram repel- validam seu sufficientem supponat; agimus latur. Quae lex declaravit aliam anliquiorem enim de beneficiis juris patronatus, in quibus in cap. Licet, de Eleclione; ubi dicilur, elec- preesentatio locum habet, et conferri non tum a duabus parlibus Cardinalium absque possunt, nisi supposita legitima patroni prae- nlla exceplione esse pro legitimo Pontifice sentalione. habendum, quod singulare est in illa elec- 22. Prima sententia ■ affrmans. — Suntergo tione, ut ibi Glossa notavit, ut scilicet nulla in hac re tres sentenliae : prima generaliter in ea exceptio admitlatur, qualis esset, si affirmat, talem prassenlationem esse validam. .- 'legari posset, electores fuisse excommuni- Fundari potest, quia nullo jure talis praesen- calos. tatio irrita facta est; ex nullo enim lexlu id 20. Neqve excommunicatio ex parte electi probatur, imo neque in specie invenitur pro- obslat. — Et hinc confirmatur, quod supra hibitio hujus actionis, sed solum quaienus diximus, etiam ex parte electi excommu- continetur in illa generali de communicatione nicationem non impedire illius electionis cum fidelibus, ex qua non irritantur omnes valorem. quia nulla exceplio admittitur, ne acliones, quae illicite fiunt, ut de matrimonio delur occasio fraudibus aut schismatibus; supra dixinius, et de aliis conlr.iCtibus infra 380 DISP. XIV. DE EXCOMMHNICATIONE MA.TORI, UT PRIVAT ECCLESIAST. , ETC. dicemus; ergo idem est in praesenli. Et po- preecisus est, et tanquam elhnicus et publi- test hoc confirmari ; nam quod talis preesen- canus habendus; ergo pro tunc non retinet tatio valeat, non est favor ipsius excommu- jus pntroni, sallem quantnm ad usum et nicali, sed potius in favorem ejns cedere exercitium prepsentondi valide. Denique quia potest, quod non valeat; nam cum jus pree- in jure electio et prcesentotio aequiparantur; sentandi illi inlegrum maneat post absolnlio- nam et palronus eligit quem preesentat; et nem. poterit, si velit, eamdem personam electores, qunndo ipsimet non conferunt be- iterum preesentare; vel ccrle, si jam displicet neficium, nihil aliud facere videntur, quam factum, polerit preesentore aliam, quando- preesentare electum ; ergo praesentatio quoad quidem prior pra?senlalio nulla fuisse suppo- hoc eequiparatur electioni. Quod etiam colligi nitur, et per illam non fuit amissa poteslas potest ex cap. ult., juncta Gloss., de Elect., iterum praasentandi in stalu habili; at illa in 6, ubi quae circa confirmationem electi facultas et libertas ipsi excommunicato fivo- statuuntur, de pmesenlato etiam intelligenda rabilis est ; quod ergo talis praesentatio valida esse, Glossa exponit. Propler quod etiam su- sil, non cedit in favorem excommunicati, sed pra diximus, prresentalionem excommunicati prsesentati; et Ecclesiasticae dignitati et po- nullam esse, sicut et eleclionem. Ergo pari testati non obstat, quondoquidem propria ratione idem dicemus de preesentalione et collatio beneficii ab Episcopo fit. Quin polius eleclione ab excommunicato facta; sicut ergo ad utilitatem seu commodum ipsius beneficii, eleclio nulla est, ita etiam preesentatio ; nam vel Ecclesiae videlur hoc necessarium. Quod licet in aliis differant. ut nolat Abbas in dicto ita declaro; nam per excommunicalionem cap. Nobis, num. 4, scilicet, quod eleclio cou- non amitlit patronus jus preesentandi, neque fert aliquod jus electo, quod non confert prae- illud ad olium devolvitur; si ergo palronus sentalio, et ideo eleclio procedit semper ab excommunicatus valide preesentare non po- aliqua spiriluali potestate, preesentatio vero test, quamdiu ille excommunicatus fuerit, minime, sed est temporale quid, tamen, non poterit lale beneficium conferri alicui; quantum ad praesens spectat, videntur eam- quia, ut dixi, tale beneficium sine legitima dem rationem parlicipare, videlicet, quia precsentatione dari non potest, juxta cap. utraque ordinatur ad collationem Ecclesias- Decernimus, 16, queest. 7; hoc aulem est tici beneficii, et est quasi inchoatio queedam magnum incommodum Ecclesioe et ipsius illius; el ideo sicut collatio ab excommuni- beneficii ; ergo oportet, ut talis praesentatio cato facta est nulla, ita electio, et consequen- valeat. In quo cernitur magna differenlia in- ter praesenlatio. ter collationem et eleclionem ex una parte, 24. Quod argumentum confirmari potestex, et proesentationem ex alia; nam quia excom- ratione texlus in cap. Si celebrat, de Cleric. municalus validam collationem aut electio- excom. ministr., ubi ligatusininoriexcommu- nem f.icere non potest, jus conferendi et eli- nicalionedicitur non posseeligi,quia privalus gendi stalim devolvitur ad alium, scilicetad est usu sacramenlorum, ad quem illa electio superiorem vel ad alios coelectores, juxta ordinalur. Ex qua ratione colligunt Doclores, cap. unic. Ne Sede vacante, in 6; jus autem idem dicendum esse de praesenlatione, ut no- praesentandi non devolvitur ad alium, prop- tat Rochus Cursius, de Jure patron., verb. terea quod patronus e\communicatus sit; Honorificum, quaest. 4, num. 19; ergo pari signum ergo est, posse ipsum valide praesen- modo in proposito praesentatio, sicut eleclio, tare, ne provisio beneficiisuspensanecessario non valebit, quia ordinatur ad collalionem, futura sit. quae, ab excommunicalo facla, invalida est. 23. Secunda sententia negans. — Secunda Simile argumentum sumi polest ex c. Consti* opinio absolule negat, talem preesentalionem tutis, 1, de Elect., ubi nominatio ab excc/tn- esse validam. Ilanc sequilur Covarr., cilalo municalo facta nulla censetur; at praesenta- lcco, cutn Lambertino, de Jure patron., 3 p., tio nominalio quaedam est. Tandem juxta lib. 2, queest. 3, art. 4, et insinuat Abbas, in hanc sententiam consequenter dicetur, pro cap. Nobis, de Jure patron., n. 3, et potest lunc jus praesenlandi devolvi ad Ecclesiam; fundari in cap. Piee menlis, et cap. Frigen- nam patronus rationeexcommunicationis pro tius, 16, quaest. 7, quatenus in eis dicitur, tunc illo privatur tanquam incapax illius, jus paironatus solis Christianis, id est, Lccle- quod aliquo modo spiriluale est, et ideo ad siee membris concedi. Excommunic.ituij au- ipsam Etclesiam devolviiur, seuad Pra-latura tem, licet Chrislianus sit, tamen pro illo stalu ejus. Quod amplius declaratur: nam cum pa- SECT. II. AN PRIVET COLLATIONE BENEFICIl. 381 tronus in omni sontentia male faeiat praesen- quod hoc jus pra-sentandi semper convenit tando, Episcopus jure potest ejus proesenta- ratione alicujus Ecclesiaslici beneficii; sed tionem repellere, imoomnino debet id facere, excommunicatus est suspensus a beneficio, quiaaliascumexcommunicatocommunieiret; ac proplerea non potest valide actum ejus ergo hoc est sufficiens signum talem praesen- exercere. Agimus autem formaliter de cle- tationem esse invalidam, atque adeo nullam, rico, ut clericus est; nam si contingat cle- et consequenler posse Episcopum, si excom- ricum non ex beneficio, sed ex patrimonio municatus sit in mora legitime praesentandi, suohaberejus praesentandi, talis praesentalio providere libere beneficium , quasi utendo formaliter ac proprie laicorum est, etiamsi jure praesentandi ad se devoluto, ne Ecclesia materialiter a clerico fiat. Item agimus de incommodum patiatur. singulari persona praesentante; nam licet col- 25. Tertia sententia distinctione utens. — legium habere possit hoc jus praesentationis, Posteriorpars assertionis suadetur. — Consule tamen excommunicatum esse non potest; quia auetores quos citat Covar. et aliam editionem vero suspensum esse potest, et personae ejus ejus, quia videtur littera ejus mendosa; nam possunt esse excommunicatae, ideo in illo ubi dicit clerici , videtur legendum laici. — etiam procedit ratio, quatenus jus praesen- Tertiasententia dislinguitinlerjuspatronatus tandi aliquo spirituali titulo illi convenit, laicorum et clericorum; dicitque praesentatio- cum Ecclesiasticum sit, ut sumitur ex dicto nem factam a laico excommunicato validam cap. Cum autem, de Jure patronatus. esse, a clerico vero nullam. In hac posteriori 27. Suadetur prior assertionis pars. — » parte convenit h;ec sententia cum praece- Altera vero pars, quae ad laicum pertinet, non dente; et ideo eadem habet fundamenta; quae videlur satis probari ex illo textu. Recte ex dicendis magis explicabuntur. Alteram quidem inde habetur, illam specialem ratio- vero partem, et hunc distinguendi modum nem nullilatis, quae in praesentatione a clerico docuit decisio Rotae, ut Covarr. supra refert, facta reperitur, in ea, quae a laico fit, non in- ubi eliam affertex Ludovico Gomezio in trac- veniri; quod vero nulla alia sufficiens inter- tatu Expectaliv., num. 60, in quadam causa cedat, inde non constat; nam aliae rationes Caraorensi in praxi servatam esse; et esse inler confirmandum secundam sententiam communem opinionem testatur Rebuff., in adduclae videntur sufficientes et suam vim cap. Poslulaslis, de Cleric. excom. ministr., relinere. Nihilominus tamen potest in hunc n. 104. Et fundari potest in cap. Cum aulem, modum induci textus ille; nam, ut Philosophi de Jure patronatus, ubi eodem modo distin- aiunt, si affirmatio est causa adaequata effec- guii Pontifex inter praesentationem factam a tus alicujus, negalio est causa negationis laico vel a clerico; et dicit priorem posse ejusdem eflectus; causa autem adaequata, ob mutari ante inslitutionem, non vero posterio- quam praesentatio facta a clerico excommu- rem, significans priorem non conferre jus nicalo est nulla, ea est, quia scilicet habet aliquod praesentato; posteriorem autem con- vim electionis, et quia est usus officii Eccle- ferre. Ex quo colligunt Innocent., Abbas et siastici, vel (ut ita dicam) actus patrimonii alii Doctores praesentationem factam a clerico spiritualis; praesentatio autemlaici non habet substanlialiter non diflerre ab eleclione, quia hancspecialem rationem, sed est usus quidam confert jus, sicut prior; praesentationem vero sui patrimonii temporalis, quod ipse admini- laici esse longe diversam ac merito, quia non strare potest, et actus ad hoc necessarios potest laicus habere potestatem ad jus spiri- saltem valide efficere, quamvis si aliquam tuale conferendum ; jus aulem ad Ecclesiasti- communicationem includant, ob eam causam cum beneficium spirituale est. possunt non licere, sicut inferius de aliis con- 26. Quae quidem differentia et textus ille tractibus seu actionibus, quae facti tantum optime mihi probant posleriorem partem esse dicuntur, ostendemus, et communiter hujus sentenliae, nimirum praesentationem a tradilur in cap. Si vere, de Sentent. excom., clerico factam invalidam esse, quia aequivalet et cap. Veritalis, de Dolo et contumacia : electioni, et eleclio invalida est. Item adjun- ergo, etc. gere possumus, quod in clerico ille actus est 28. Tertia opinio quantum ad posteriorem alicujus polestatis spiritualis, atque adeo ali- partem admittitur. — Episcopus potest ad~ cujusjurisdictionis;ostendimusautem omnem mittere vel repudiare pracsentationem ab actum jurisdictionis ab excommunicalo fac- excommunicato factam. — Inter has senten- tum invalidum esse. Simile argumcntum est, tias haeo uliima, quantum ad illam partem de MVhMM, I T I ' . l.TC. rsentatiOM juiis |).itr..n.itus Ecclcsiustici, tainen |,,i |.|,i.-..|. | nsus, ipse po- luiln videtureerto, al eeotrarian mu priaaara t.-t ajMni Mppl tan Ukin, can da> vnli.un quuud h.tnc partem iK.n . .• | i . Uncntc I, jitiiu.. pfMMDtutiunc >. I- ilem, quia et fuiui.m.riit.i cjus ex didis v.iiur jus providendi, et it.i ill.i institatis f.icilc s.iluta sunt et auctorem non liubent. potius est tunc valida ei ntato EpiscepL Altcci \cr.. p.irs dc prnnntotinn Imtobdm njj jaun h..i, ultiinain tatiooem 111 Mcaaada MDtoalia .id- rari videlur m tas iii). Diccnduin it;iijue iinpiiinis ccnseo excommunicati, ut non poasit postoa n ciiiati.uiciii it i Bcientem, mare conara institutionem fuctatn jb Kpi- ut m Epiaeopoa \elit iMan adaaiHan al paaa» scopo, tum quia hoc eaatonl n favorem ejus, seiitatuin institueie , institutio et collatio ut in prima opiniooe arguneotabanar; tum vale t. Ail.lu \cio deinde priesenlalionem eti.nn quia quoad b te dicitar illa i x- ill.uii non cssc ita eflicacein (ufl sic dicuin) pressio voluntatis, tuntum esse qnid facti; et quin posail Episcopus illam repoeaera et non ideo ex purle exconimunicati ratam esse, si udmitieie, quautumvis persona pnasentoto ab Episcopo ucceptetur. digna sit, neque aliaM babeat caus.mi nisi 30. Prjsentationi applicatur decisio Ex- quod piaseiit.nis e.\. (nimiunicatiis est. Quod travag. Ad evitanda, quoad laicos. — Al(]ue nibi cITk aciter pioh.it ratio ultima in secunda ex hac resolutione facile declaruri potest, quo opinione facla. In ajDB satis etiam consequen- modo hic applicanda sit nova decisio Exlr iv. lei cicilur, si tulis palronus sit in mora itu Ad evitanda. Nam ipsi excommunicalo nun- Lin e praxintaiuli inlra tempus, in quo quum licet h;ec praesenlatio, sive sit denun- secundiiin jus aut secundum speciuiem insti- cialus, sive nun, quia illi non fit ullus favor; tutiiinein tenetiir, tnncposse Episcopum libere quuntum tumen spectat ad validilatem [ n - pcovidere beneficium, nulla ratione hubita sentationis, si excommunicatus sit vilandus, praesentiitionis sibi CaetM ub excommunicuto; clarum est pru?senlationem esse in\.il!ain quandoquidcin nec cum illo communicare, modo explioalo, tum in clerico, tum in laico. nec contractum uliquem cum illo inire tene- Quod si excommunicatus sit ex non vitandis, tur. Unde teindem concludo, talem praesen- hoc etiam in universum habet, ut non aossit tationom secundum hanc rutionem potius Episcopum obligare ad illam uccept ndam, dicendam esse nuilum quum validam, (pian- quia, ut srepe dixi, licet per illam Exriva- do(juidemefiicacium non habet, sed repudiari gantem liceut communicare cum hoc exeonav potest. municato,nullus tumen ad hoc obligutur; ergo 29. Et ideo inefficux est aliorum argumen- neque Episcopus ad acceptandam pra?senia- tutn, scilieet, quod praesentatio tantum est tionem ab excommunicatofaclam; neque enim expressio voluntatis aut optio qiuedam, quum ncgari polest, quin ha?c sit q uvdam communi- poieM facere excommunicatus; purum enim eatio cum illo. Alque hinc fit, ut talis pra?sen- lefeii optareaut voluntatem explicare,siuller tutio, si a clerico fiat, non possit dare jus ij)si potest illam nopligere et suamexequi suo tem- pra?sentato, quiu si daret jus, obligaret Epi- pore. Pr;esentatio ergo valida, est explicatio scopum ad institulionem faciendam. Et in hoc voluntatis et optio, qua? efficaciter determinet differt prajsentutio a collatione beneficii, quia personam, cui facienda sit institutio, juxta hic non tantum considerutur commodum ejus cap. Decernimus, 16, qua?st. 7; excommuni- qui praesentatur, sed etiam jus Episcopi cui catus aulem non potest hujusmodi voluntatem pra?sentatur, quodetiamconsiderandum est in vel optionem in priesenti materia habere. eleclione, si ab alio confirmanda sit, vel colla- Quare etiam non satis est dicere, pra?senta- tio beneficii facienda; nam respectu illius non tionem istam esse actum pertinentem ad poterit dare jus, si ab excommunicatis etiaui adniinislrationem proprii palrimonii; nam non vitandis facta sit. Nihilominus tamen etiani hic aetus, si ad suam eflicacium requi- " poterit Episcopus hujusmodi pra?sentation in rat communicationem allerius, potest per ab excoiwmunicato non vitando factam adudt- escommunicationem impediri. Dices, illa duo tere, si velit, idque non solum valide, sed videri mter se contraria, quia si pncsenlalio etiam licite, quia non tenetur vitare hujus- in\ .,::i est, nec sufficiens esse potesl. Res- modiexcommunicatum,propterE\travagant. pondetur, non esse contraria, quia licet illa Ad evitanda; ergo hoc litulo non prohibetur prasenUilio siL invahda quoad efficaciam, si acceptare talem prassentationem ; sed exnullo SBGT. II. AN PTUVET aJio capife id est prabibilum ; ergo esl liciiinn et a lorliori validuiu. lleiw qui.i sokim propter jus sou libertatcm ipsius Episcopi t;ilis prae- sentalio, vel non obligat, vel 11011 confort jus allori; ergo si ipse volunlarie consentiat, nihil est quoil efTe ctum possit impedire. 31. Applicatur eadem dccisio quoad cleri- cos. — Undo tandem addo, licet excouimuni- catus sit vilnndus, et male faeiat Kjiiseopus acreplando illius pr;esenlaliunem , propler communicalionem cum illo, nihiluminus vali- dain esse instilutioncm et collalionem. Quod quidem verum pnascipue est, quando praesen- tilioest liiicoruui; nani illa sufficiens est ad explicandam palroni volunlnteni , quae nullo jure f.icta cst irrita; orgo, si Episcopus vclit illan: acceptare, et uti potestateqoaiD luihet ad inslitiicndum, nihil eat cur tiilis actio non ha- •llectuin, (juanquam fortasse Episcopus iu Cliito modo id faciat. In quo eliam non vidco graviorem culpam, qiiiiin sit in humana ninuniealione cuni oxceminunicato, quae in pncscnti maleria non videlur adeo gravis, ut constituat mortnle peccatum, secluso scan- dalo. Qunndo vero prassenlntio est clerico- pum, magis dubin rcs csse videtur, quia CanonisUe communilcr dicunt inslitutionem esse nullam, ut Covnrruv. ot alii referunt. Bfeo vero nullum jus invenio, in quo hoc sic iclellcetum fundari possit. Quapropler de ipsa praesentalione censeo esse nullam, tum quoiul hoc, ut non possit jus confcrre prae- centato, tum eliam quoad hoc, ut non possit oblignre Episcopum nd inslituendum praesen- t :m. Qunre etinm censco, si Episcopus ex ignoranlia defeclns prsesentaiionis, et putans illam esse lcgitiniiim, instituat, nullam esse instilutionem, quie est involuntnria, cum sit in ignorantin fundaln. At vero, si Episcopus sciens defeclum pricsentationis illam volunla- uie accoplet et beneficium conferat, opinor collalionem esse vnlidam, quia non habet de- luin substantialem, quem Episcopus non possit sun voluulnte et potestale supplere. Nam quod nd fnctum perlinct, pntronus, qui por se habebat jus preesentandi, jnm satis explicuit volunlntcm sunm; quod vero spec- tat nd jus, quod patronus dare non potuit, qpiio suspensom habebat potestntem, id dare polerit Episcopus simul cum ipso beneficio, oum deficiente palrono totum jus ad ipsum de\olvnlur. 32. Doctrina data de prccscntatione locum habet in nominationc, aut postulatione. — Institutio, aut con^rmatio beneficii ab excom- COUATTONn nF.VEFTCTT. 383 municato facta est ?tulla. — Et juxta hnec quae diximus de nctu eligendi ei prasentandi, judicandum est de iiliis aciibus, (jui diversis nominibus in jure significantur, in re batnea sequivalentem habent rationem; hujusinodi est poslulntio, vel nominntio; de quibus lale Canonistm in tituio de Postulalionc Pr;elalo- rum. De his ergo eodem modo sontiendunri censeo, quo de eleclione vel praesentntione; nam ad confereiulum jus nliquod spiritu;ile inefficnces sunl et invalidae, etinmsi alioqui possent illud conferre, qunndo cum soleinni- tnte fiunt, ut videre est .ipud Abbatem, cap. 1 de Posluliit. Pr.elaior., num. 34. Quare in simplici nominntione, licet vim non habeant cogendi Kpiscopum, propter rtilionem supra datnm, tamen si ipse velit scceptareet insti- tucre, faclum, ut existimo, tenebil, ob endeni fundamenla. De instilutione aulem idemjudi- cium est, quod de collnlione beneficii ; nam licet hacc a jurisperitis dislinguatur ab ill.i. re tamen vera est collalio qu;odnm, sed aecom- modatn est illn vox nd signifieandnm collaiio- nem beneficii pertinentis nd jus patronatus, quae non esl omnino libera collatori, scd fa- cere illam dcbet in personam nominalam seu praosonlatam, ut exjiosuit Abbiis in lilulo de Inslitutionibus, cap. Ex frcquentibus, et aliis. Conslat ergo eliam instiiuiionem esse pro- prium actum polost uis spiritualis, ac proinde factam ab cxcomiuunicato nullam esse. Atque eadem ratio est de confinnatione beneficii quae etiam ost actus jurisdictionis, et de oui- nibus similibus. Num actus intromitlcndi aliqiiem in posscssio- nem ab excommunicato factussil validus. 33. Decisio. — Dubilari vero potest de nonrtullis : primum de coll.ilione possessionis, seu de actu intromillendi aliquom in posses- sionem; nam etiam videlur actus jurisdi.tio- nis, et ex hac parte nullus. Tiimen de hoc actu nb cxcommunicnto faclo Canonist;e aiunt vnlidum esse. Ita Abbas, in c. Verilatis, de Dolo et contum., num. 42, et in c. Pro iilo- rum, de Prtobend., num. 16. Intelligendum vero est de collalione possessionis, quanlum ad merum aclum rccijiiendi, vel conslituendl aliquem in possessionem sui offieii, aut bene- ficii. quod per collationem, seu eleclionem, et confirmalionem jam quoad totum jus et do- minium oblinuerat. Et ratio est, quia per ta- lcm possessionem non datur aliquod jus, sed solum dntur abcui, quod suum est. Quaprop- 384 DISP. XIV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ECCLESIAST., ETC ter tnlis aclus non solum validus est, sed Anresignatio beneficii, ab excommunicato in etiam licitus, si alioqui necessarius sit, quia favorem tertii facta, sit valida. excommunicntus non prohibetur solvere de- bitum, nec dare alicui quod suum est; neque 35. Decisio. — Objectio. — Solvitur. — alter prohibetur rem suam ab excommuni- Et simili modo expediendum videtur aliud cato exigere. At vero in illo actu possessionis dubium, de renunciatione beneficii ab excom- petendae vel acceptandae nihil aliud fil, quan- municato facla in favorem tertii. Videri enim tum ad illud faclum spectat. Secus vero erit, polest illa resignatio valida, quia non est ac- si in illo negotio actum aliquem jurisdictionis tus jurisdictionis, sed actio omnino privata, exercere necesse sit, ut cum judexEcclesiasti- et ex proprio ac personali dominio. Opposi- cus potestate sua utitur ad mittendum ali- tum tamen videtur supponere Covarruv., quem in possessionem; nam si excommuni- dicto, c. Alma, p. 1, §7, num. 9, vers. Quid catus sit, id facere non potest, neque actus autem respondendum sit, etc, dum ait colla- ille ex ea parte robur aliquod, vel valorem tionem beneficii, quee fit ab aliquo, ut pri- accipiet. Quod verum est, etiamsi talis judex vato, et non ratione publici muneris, esse solum sit executor, jurisdiclionis usum ha- nullam, si ille sit excommunicatus, etiam bens; nam omnis usus jurisdictionis per ex- occultus. Non apparet autem qua ralione pos- communicationem suspensus est. Alque ita sit melius collalio beneficii tribui privata) sentit Abbas in c. Fraternitatis, de Testib., personse, quam propter renunciationem pro« num. 9, licet contrarium teneat Additio ad prii beneficii; est ergo hsec renunciatio inva- illum, in c. Pro illorum, dePi'8ebend.,n. ult., lida. Et in eam sentenliam refert ibi alios lit. B. Solum ergo receptio, vel collatio pos- auctores. Ratio vero est, quia excommunica- sessionis, prout a privalis personis fieri po- tus privatus est omni usu sui beneficii; item test absque jurisdiclione, valida dicitur, privatus est omnibus fructibus ejus; ergo etiamsi talis persona excommunicata sit. multo magis est privatus potestate donandi 34. Objectio. — Solvitur. — Excommuni- illud alteri. Dices : non ipse donat, sed Pree- catus non potest accipere possessionem sui latus Ecclesiae, in cujus manibus resignat. beneficii. — Dices : ergo eadem ratione po- Respondetur : si simpliciter resignaret, et terit excommunicatus beneficii possessionem Preelalus libere conferret cui vellet, valida poslulare, et illi data valebit, si antea ple- quidemessetactio,quia excommunicatus tunc num, et confirmatum jus beneficii obtinuit, nullo modo concurrit positive (ut sic dicam) quia quod reliquum est, ad factum tantum ad collalionem beneficii, sed solum ad spo- pertinet, quod excommunicato licet, ut recu- liandum se, quod fiicere potest, quia illud perare rem suam, vel possessionem haeredi- proprie ad merum factum pertinet, et non tatis adire. Respondeo esse disparem ra- est usus alicujus spiritualis poteslatis, vel tionem, propler quam probabilius censeo juris, sed propriae voluntatis; et ideo dixi- oppositum in excommunicalo ipso, tum quia mus supra, excommunicatumnon posse bene» quod excommunicatus possit accipere pos- ficium acquirere, posse lamen illud amiltere. sessionem beneficii, est magnus favor ejus, At vero quando renunciatio fit delerminate non vero quod possit alteri dare; tum eliam in favorem tertiae personse, ille qui renun- quia excommunicatus est suspensus ab omni ciat, aliquo modo concurrit ad collationem usu sui beneficii, et privatus omnibus fructi- beneficii, sallem designando personam, ita ut bus, et commodis ejus; ergo est etiam priva- alteri dari non valent. Unde quodnmmodo tusa possessionecapienda, si illam non habet, participat rationem praesentationis; quare si- quia non est dubium, quin ille sit usus valde cut illa invalida est ab excommunicato fncta, utilis, et commodus beneficii, nam, licet pos- ita et hsec; et eadem proportione de ulraque sessio non conferatnovum jus, multum tamen judicandum censeo. Nec disputo moiio, an illud firmat, et securius reddit. Deniqueactus talis renunciatio in favorem tertii, licile, et ille ex parle ejus, qui possessionem accipit, absque simonia fieri possit coram Episcopo, juris spiritualis existit, et ideo si ipse excom- vel Pontifice, aut de licentia illius, vel sine municatus sit, illi prohibitus est et invalidum pacto, etc; nam hnec non spectant nd hunc essecenseo. locum; aliquo enim modo licite fieri potest, el de illo loquimur; caatera alibi explicanda sunt. 36. De quo excommunicato procedat resolu- tio data, juxta Extravag. Ad evitanda. — SECT. T. UTRUM EXCOMMUNICATUS PRIVATUS SIT CIVILI COMMUNICATIONE. 385 Hic vero specialem dubitationem habet, an telligentia postea dicam. Aliud vero caput procedat hoc non solum in publico excommu- comprehendit actiones aliquo modo publicas, nicato, sed etiam in occulto. Covarruv. supra ut sunt judicium ferre, rempublicam tempo- sentit in utroque procedere. Et ratio, quae ex raliter gubernare, et aliae, quae his respon- illo sumitur, est, quia resignare proprium dentvelcumeisconjunctaesunt. Possumusque beneficium non est opus officii publici, sed totam hanc vocare forensem communicatio- privatae personae; quamvis autem in his, quae nem. Sub hoc ergo duplici capite plures alios sunt publici muneris, respublica, seu Ecclesia effectusexcommunicationiscomprehendemus; provideat, ut acta a persona inhabili valeant, de quibus Summistae, aliique Doctores prae- si impedimenlum sit occultum, tamen in ac- sertim Canonistae, etsigillatim et copiose dis- tionibus privatis non ita providet, quia hoc putant. non spectat ad commune bonum, neque jura SECTIO I. de privatis actionibus loquuntur. Quac doc- „> » o* ^ i«.,~™«f ;n <* r.nrr, Ji Utrum excommunicatus pnvatus sit omni civili tnna sumpta est ex Innocent. m c. Lum ch- .r rx[ione lectus, de Consuet., num. 5, et communiter recepta est. Additque Covarruv., per Extrav. 4. Axioma generale. — Regula generalis Ad evitanda, nihil in hoc immutatum aut in- est, excommunicatum privatum esse omni ci- novatum esse. Verumtamen, licel illa commu- vili communicatione aliorum fidelium, per se nisdoctrina injure antiquo verasit, et optima loquendo, exceptis tantum casibus in jure ratione fundata, ex vi tamen Extravag. Ad expressis. Est communis Theologorum in 4, evitanda, dicendum censeo, praedictam actio- dist. 18, ubi D. Thom., quaest. 4, art. 4; Ri- nem esse invalidam factam ab excommuni- chard. et Paludanus; Argentin., d. 19; Soto, cato vitando ; de non vitando autem. aut licet d. 22; Adrian., quaest. 3, de Clavib.; Sum- publicus llle sit, idem judicium est, quod su- mistae, verb. Excommunicatio; Navarr., c. 27 pra de praesentante excommunicato tulimus, a num. 17; Covarruvias, c. Alma, p. 1, § 1; quia, ut dixi, eadem est de utroque ratio qui alios refert. Et fundatur in definitione ex- quoad castera; ergo, et quoad hoc. Item quia communicationis supra tradita, et juribus, ex ille excommunicatus non est vitandus in cae- quibus illam deduximus; et in particulari su- teris aclibus, vel negotiis; ergo neque in hoc; mitur ex c. Nuper, ibi, vel osculo, aut etiam potest ergo ejus resignatio acceptari in favo- comedendo, et in c. penult., ibi : Quse acom- rem ejus, cui resignatio fit, et ita etiam ser- munione fidelium separat, de Sent. excom., vatur intentio Extravag. Ad evitanda, quia et ex. c. Si aliquando, eodem titulo, quate- nonfitfavor excommunicato, sed alteri, quem nus Pontifex ibi declarat per suas litteras, uon esse excommunicatum supponimus. quae cum salutationis alloquio ad excommu- nicatum destinatur, illum non absolvi, quando DISPUTATIO XV. Per ignorantiam, aut inconsideralionem ita expediuntur; supponit ergo etiam salutatio- de septimo effectu excommunicationis , qui nem hujusmodi excommunicato denegandam est privatio civilis, seu politicje commu- esse. Idem probatur ex cap. 2 de Exceptioni- nicationis, in quo plures includuntur. *>us, ibi, In locutione, vel oratione; et infra : Cum a communicatione fidelium sit remotus. Hactenus dictum est de spiritualibus incom- De eadem re sunt multa jura, 1 1 , queest. 3, et modis, quibus excommunicatus afficitur, et specialiter in c. Sicut Apostoli, notanda sunt bonis, quibus privatur; de quibus, quia prae- illa verba : Si quis cum excommunicatis , cipuum locum in hac materia tenent, sigilla- adversando regulas scienter saltem in domo tim, et copiose diximus. Nunc dicendum est simul locutus fuerit, ille communione prive- de temporalibus incommodis, et privatione tur; et in c. Excommunicatus : Aut cibo, aut externae communicationis in iis, quae ad civi- potu, aut osculo, nec ave eis dicat, et c. seq. lem et humanam vitam spectant. Quse in duo Nec palam, nec absconse dicitur loquendum capita distingui possunt : unum (quod gene- esse cum illo. Idem sumitur ex c. Ad men- ratim dici potest humana, seu civilis conver- sam, c. Si quis laicus, et aliis multis tum ibi, satio) comprehendit omnes actiones pertinen- tum 24, quaest. 1 , et saepe alibi. Ratio vero tes ad communicationem mere privatam, quae non est alia, nisi prohibitio Ecclesiae, et insti- sub illo versiculo conlincnlur, Os, orare, tutio hujus censurae, cum ratione ejus supra valc, communio, mensa negetur, de cujus in- suo loco tradita. xxiu. 25 386 DISP. XV. DE EXCOMMHNICATIONE MAJORT. UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. 2. Actioncs circa excommunicatum prohi- conscient., cap. 12, num. 5. Unde conse- bitse ad quinque reducuntur. — Quse actiones quenter asserunt , qui reverenliam exhibet per os, significantur. — Ex his ergo juribus vel resalutat excommunicatum ei assurgendo' sumptae sunt illae voces, ad quas Doctores vel caput aperiendo, vel aliud simile usita- reduxerunt actiones omnes ad hanc commu- tum signum exhibendo, dummodo non loqua- nicationem spectantes, scilicet, Os, orare, tur, non peccare, neque incurrere excommu- vate, communio, mensa negetur. Os enim pro- nicationem minorem. Quorum sententia licet prie significare videtur osculum pacis; de ad praxim accomraodata sit, et unam possit quo in particulari fit sermo in dictis juribus, excusationem habere, quae est consuetudo, et sub illo comprehenditur quodlibet signum in rigore tamen juris non videtur vera, tum amicitiae, et benevolentiae specialis excommu- nicato exhibitum. Sub illa etiam particula , comprehenditur confabulatio, ut communiler exponitur; et omnis sermo cum excommuni- quia simpliciter jure prohibetur omnis com- municatio, ut supra citatum est; haec autem reverentiae significatio, etiamsi solis nutibus fiat, quaedam communicatio est, non minus, calo, sive secrete, sive palam, sive mutuo quam locutio alia facta nutibus; tum eliam colloquendo, sive loquendo tantum, aut aures quia morali aestimatione tam est actus duliae, ei praebendo; sic enim hic effectus ab omni- vel observantiae, nutibus exhibitus honor, bus exponitur, et sumitur ex citalis juribus. quam verbis; imo regulariter potius fit aliis Rursus extenditur haec pars ad locutionem actibus externis, quam voce; lex autem, quao per lilteras, vel per nuncium, vel per nutus; vetat hunc actum honoris, simpliciter inten- quacumque enim ratione fiat, est humana dit prohibere actum observantiae exterioris collocutio, et communicatio, quae licet per os erga excommunicatum, quamvis forte utatur significetur, quia vox est praccipuum instru- verbo pertinente ad vocem, quia non potuit mentum hujus communicationis, tamen sub illa comprehenditur ornne instrumentum , quod loco vocis usurpari solet. Atque haec est etiam communis senlentia. 3. Quid per verbum, vale. — Quorumdam restrictio. — Rejicitur. — Rursus, omisso verbo orare, quod non spectat ad hanc civi- lem communicationem, sed ad spiritualem superius declaratam, per verbum vale, signi- ficatur omnis salutatio honorifica , quae res- peclu excommunicati prohibita est, ut ex citatis decretis constat. Et continetur haec pars quodammodo in praecedente; nam hono- uno verbo omnes materiales actus com- prehendere, et voces sunt expressiora signa humanae communicationis. Nam, si ob eam causam haec prohibitio ad propriam vocem restringitur, eadem vel majori Iocutio erit eodem modo restringenda, quod nemo dicet; alioqui haec prohibitio inutilis, et ridicula fieret. 4. Restrictio alia improbatur. — Dicunt vero nonnulli ex citatis auctoribus, licitum esse exhibere illa signa, si id non fiat inten- tione honoris praestandi, sed solum ad vilan- dum scandalum, vel propter urbanitatis in- rifica salutatio rationalis personae quaedam dicia. Sed primum hoc idem dicere possent allocutio ad illam est, quia significatur illi de voce. Deinde exhibere signa honoris sine bona eeslimatio, et interior reverentia, quse intentione honorandi fictio quaedam est, et ad illam habetur; ac propterea etiam excom- moraliter, prout hic et nuuc fit, mendacium municato exhibenda non est, quia quamdiu continet, ac denique etiam prohibetur illa /alis est, dignus non est tali aesiimatione, vel lege , qua simpliciter vetatur talis honoris significatione ejus. Et fundatum hoc videtur exhibitio, sicut exhibere honorem idolo abs- in illis verbis, 2 Joan. 1 : Neque ave ei dixe- queintentionehonorandi eademlegereligionis ritis, quod de haerelicis, et schismaticis ex- prohibetur; in rigore ergo hoc genus actio- posuit Beda, et habetur in c. Omnis, 24, num prohibilum est ex viexcommunicationis, <1 aest. I. Quidam autem hoc restringunt ad quamvisfortassenonnulheexhis propter con- eam salutationem, quae verbis fit, quam in suetudinem, ut dixi, excusari possint. Ilsec rigoie significare videtur verbum vale, aut enim prohibitio humana est, quae per consue- apud Joannem, verbum ave, quia pcenae cum tudinem derogari potuit. Locutus sum autem sinl odiosae, restringendae sunt. Ita Angelus, de honorifica salutatione, quia, ut omnes auc- verb. Excommunicatio, 8, num. 5; Antoni- tores dicunt, verbis deprecatoriis, et prae- nus, 3 part., tit. 25, c. 2, in princip.; Soto, sertim iis, quae ad emendationem, et resipis- quainvis scrupulose in 4, d. 22, quaest. \ cenliam postulandam pertineant, licitum est art. 4; et Jacobus de Graff., lib. 4 Casuum salulare excommunicatos, quoniam et pro exr SECT. !. UTRUM EXCOMMUNICATUS PRIVATUS SIT CIVILl COMMUNICATIONE. 387 communicato orare privatim licet, ut supra utitur, quia illa revera uou est communica- diximus et de iis quae ad excommunicatio- tio eorum inter se,.et ideo id non est prohibi- nem pertinent, et juvare possunt ad conver- tum. Atvero, si uterque ad eamdem mensam sionem excommunicati, loqui etiam cum illo conveniat ab uno tertio invitatus etiam in possumus; utrumque autem horum virtute aliena domo, judicio fere Doctorum omnium continetur in illo salutandi modo. ibi intervenit communicatio prohibita, quia 5. Quid per verbum communio, denotetur. licet non videatur esse adeo immediata, ra- — Communio, quaequarta vox erat illius ver- tione tamen unius tertii aliqua communicatio siculi, si per antonomasiam pro usu Eucha- est, et morali aestimatione ita censetur, ut su- ristiee sumatur, huc non spectat, sed ad spi- mitur ex D. Thom. in 4, dist. 18, quaest. 2, ritualem communicationem, et ita intellexit art. 4 , quatenus absolute ait prohibitum esse, illam vocem D. Thom. in 4, d. 48, quaest. 2, ne aliquis cum excommunicato comedat; in art. 1 explicat tamen generaliter de tota prsedicto autem cnsu vere ac proprie dicere- communione sacramentorum ; si vero suma- tur comedere cum illo. Idem dixit Innocent. tur iuxta propriam vocis significationem, in cap. Nuper, de Sentent. excomm.; Anto- comprehendit generatim totum effectum ex- ninus, Sylvest., Cajet., Navarrus, et alii. Qui communicationis. Accommodata ergo videtur addunt etiamsi, prandio inchoato, excommu- illavoxadsignificandas aliasactionesexternae nicatus adveniat, alium teneri mensam dese- communicationis, quae proprium nomen non rere, si non possit aliter consorlium ejus vi- habent et sub aliis vocibus non comprehen- tare, quod probari, et explicari potest ex iis, duntur, utest, v. gr., cohabitatio, cooperatio quae diximus de vitando excommunicato in seu societas in aliquo negolio gerendo, et si- eadem Missa cum illo audienda. milis; atque ita exponitur communiter illa 7. Addunt etiam, praesertim Navarrus, vox a Doctoribus. Quanquam possent aliter non solum vitandum esse hujusmodi convi- illce tres voces ita explicari, et accommodari, vium cum excommunicato in eadem mensa, ut prima, scilicet, os, ad benevolentiae, et ami- sed etiam in diversis, si sit in eadem domo, citiae signa; secunda, scilicet, vale, ad signa et eodem tempore per modum unius convi- reverentiae, et honoris; haec vero tertia, scili- vii, ut si quis plures invitaret, quos una cet, communio, ad omne genus humanse con- mensa non caperet. Quod quidem maxime versationis, et societatis vel contractus, qui procedit, quando, licet mensoe sint quasi ma- illam requirat, referatur; nam cohabitatio terialiter distinctae, ita vero sunt in eodem sub ultima voce, id est, mensa, satis con- coenaculo vel refectorio ordinatae, ut unam gruente ratione comprehendi posset. Quid- artificialiter componant. At vero si essent quid vero sit de vocum significatione, sub his in diversis cubiculis, etiamsi eodem tempore, intelligimus prohibitum esse ex vi excommu- et ob eamdem causam, et rogatu ac expensis nicationis quodlibet opus gerere cum excom- ejusdem personae ad comedendum in eadem municato, quod mutuam operam postulet; domo convenirent, id satis non est, ut phy- nam haec sine dubio humana communicatio sice vel moraliter unus dicatur cum alio co- est. Item prohibitum est excommunicato co- medere, ideoque non videtur communio medere, quod in specie declaratur in citatis censurae contraria, quia per eam solum pro- juribus, et ab auctoribus multis modis exten- hibentur alii, ne cum excommunicalo come- ditur. dant. Potestque exemplo declarari, nam 6. Prohibitum est cum excommunicatus quando hoc modo invitantur viri et feeminae comedere. — Primus maxime proprius est, ab eadem persona, ita tamen ut viri per se, quando simul in eadem mensa comedunt non et similiter fceminae separatim et diverso Ioco excommunicatus, et excommunicatus, vel comedant, non possunt dici viri cum foeminis quia alter alterum invitat, vel quia veluti comedisse, aut e converso; idemque est, si communem, aut socialem vitam agunt, sive invitentur nobiles et plebeii domini, et fa- communes cibi omnibus apponantur, sive muli, ut eodem quidem tempore, separatim singulis proprii; quolibet enim ex his modis tamen comedanl; ergo simibter in praesenti, humana communicatio intercedit. Quae tamen ut resultet hic respectus comedendi cum alio, non invenitur, quando veluti casu, et sine non salis est illo modo in eadem domo man- ulla ratione unius ad alterum, vel utriusque ducare; ergo neque id est satis ad agendum ad unum quasi corpus, in eadem domo, aut contra excommunicationem, neque eliam vi- etiam materiali mensa unusquisque suis cibis detur sufiicere, quod id faciant propler peli- 388 DISP. XV. DE EXCOMMUNTCATIONE MA.TOM, UT PMVAT CIVFLT COMMUNICATIONE. tionem, amicitiam vel aliam causam ejusdem omnes alias communicationes, quas sub illis personne, quia ex hoc solo non resultat com- verbis Doctores intelligunt e*se prohibitas, municatio eorum inter se. Et hoc censeo in scilicet concedere, coambulare, simul iter rigore verum, quamvis aliud securius esse agere, collaborare, seu cooperari; ha3c enim videatur. omnia intclligenda sunt formaliter et per 8. Non licet cum excommunicato in eodem modum communicationis esse prohibita. Si lecto dormire. — Objectio diluitur. — Rur- tamen solum materialiter excommunicatus et sus, quod de mensa diximus, ad Iectum a non excommunicatus simul in eodem loco Doctoribus extenditur; non enim debet quis deambulent, veliter agant per eamdem viam, non excommunicatus cum excommunicato in vel in eadem navi incedant, non agunl con- eodem lecto dormire, ut patet ex supra cita- tra censuram, quia illa non est humana com- tis, et ex omnibus Summistis. Qui secus esse municatio. Cooperari vero dicentur, quando censent, si in eodem cubiculo diversis lectis mutuam operam aut ministerium sibi prae- uta«itur; nam hanc non censent esse commu- bent in eodem opere, aut artificio efficiendo, nicalionem prohibitam, sicut dictum est de etiamsi ad tale opus conducti sint; secus vero oibo et potu. Sed adverto hoc esse verum esset, si ad laborandum in diversis partibus regulariter, quia in eodem lecto non tam fa- ejusdem domus conducerentur, etiamsi ab cile convenitur absque mutua societate et eodem, et in eodem tempore et pro eadem communicatione, sicut in eodem cubiculo in domo consummanda conducti essent et labo- diversis lectis; tamen ubi contigerit eamdem rarent. Itaquehaec omnia moraliter pensanda servari proportionem, eamdem dicam inter- sunt, ut, si commmunicationem includant, cedere prohibitionem. Nam si duo per mo- intelligantur prohibita, et non alias. dum societatis eodem cubiculo utantur, 10. Corollarium ex dictis. — Atque ex his quamvis in lectis sint distinctis, inter se omnibus colligitur primo, effectus hos (quod communicare censebuntur, eritque illis talis fere in aliis observari potest) licet directe et comrnunicalio prohibita. Et e contrario si per se ordinentur ad punitionem et coactio- casu accidat ut duo sine ulla inter se con- nem excommunicati, tamen in alios magna junctione vel societate in eodem hospitio ex parte redundare, et plures ex illis passive pernoctent, et utrique unus tantum lectus potius (ut sic dicam) quam active ad excom- tribuatur, nulla propria communicatio inler- municatum pertinere. Declaratur, nam ex vi cedet, etiamsi in eodem lecto dormiant; sicut hujus effectus obligatur excommunicatus, in simili supra de mensa dicebamus; nec vi- quantum est ex se, abstinere ab omni prae- deo. cur hoc potius, quam illud prohibitum dicta communicatione cum caeteris fidelibus, sit. Et confirmatur, ac explicatur;nam iidem nam cum jura dicunt per hanc censuram se- auctores extendunt hanc prohibitionem ad parari excommunicatum a communicatione cohabitationem cum excommunicato in ea- fidehum, non intelligunt separari tantum per dem domo, ut patet ex Sylvestro, Navarro, prohibitionem aliis factam, ne cum ipso com- el aliis, quod necessario intelligendum est, et municent, sed mdto magis per prohibitionem ipsi interpretantur, de cohabitatione (ut ita ipsi factam, ne cum aliis communicet. Propter dicam) formali, id est, cum aliqua vitae socie- quod dicitur in cap. Illud, de Gler. excom. tate, nam materialiter solum ibi habitare, minist., excommunicatum non vitare multo ubi excommunicatus habitat, prohibitum non magis quam non vitari, periculosurn existere, est, quia illa non est communicatio humana; et ita intelligunt hunc effectum Theologi in 4, ita igitur vetitum est condormire, non mate- dist. 16, ubi praecipue D. Thom., Richardus rialiter, sed formaliter, per modum humanse etPaludan.; Argent., dist. 19; Adrian., q. 3, societatis; si ergo ila fiat, etiam in diversis de Clavib.; et Canonistee, dict. cap. Illud, et lcctis, prohibitum erit; si vero non ita fiat, in c. penult. deSentent. excomm. Quod adeo cliam in eodem lecto, prohibitum non erit. verum est, ut etiam post Extrav. Ad evi- Dices : D. Joan. in eodem balneo cum haere- tanda, omnis excommunicatus, quantum est lico simul lavari noluit, cum tamen illa solum ex se, ad hoc obligetur, etiamsi non denun- materialis coexislentia, aut conlavatio fuisse ciatus sit, nec publicus, sed omniuo occultus; videatur. Respondeo illud non fuisse necessi- quod sfepe in superioribus annotatum est, iatis, sed supererogationis opus, et exemplum propter particularn ejusdem Extravagantis, ad haeresis delestationem oslendendam. qua cavelur per eam nullum privilegium 9. Atque eodem modo intelligendas censeo ipsis excommunicatis conferri, quod specia- SECT. !. UTRUM EXCOMMUNTCATUS PRIVATUS SIT CIVILI COMMUNICATIONE. 389 liler nolavit Navarr., lib de Oration. et Hor. cap. Devotam, 27, quaest. I, malc vero, non canon., cap. 21 , num. 47 et 18. Ubi deplorat est enim eadem utriusque ratio. Nam excom- abusum et impudentiam multorum, qui do- municatus fidelis est, unde cum censura haec nec denunciati sint abslinere non curant. separet a communione fidelium, et neminem Deinde ex vi hujus effectus fiunt ipsi excom- excipiat nullamve conditionem requirat, se- municati per censuram quasi objecta inhabi- parat etiam a communione alterius excom- lia, seu incapacia ad communicationem hu- municati. Major patet, quia, ut dixi, fidelis manam honestam, et fidelibus dignam; atque hic non sumitur in eo rigore, quo significat hoc modo dicimus hujusmodi effectum pas- eum, qui fidem habet et relinet; quo sensu sive etiam pertinere ad excommunicatos apostata fidelis non est, cum tamen sit ex- ipsos; sic salutari non debent, quia facti sunt communicatus ; sed sumitur pro baptizato objecta indigna salutatione et honore secun- quolibet, qui vel facto, vel speciali jure, ac dum illum statum; atque ita de aliis. Tan- debito fidelis esse debet, quo sensu excom- dem hinc redundat hic effectus in alios, municatus necessario fidelis est; ergo sicut prohibens illos, ne hujusmodi genus commu- excommunicatitenenturvitarealiosfideles,ita nicationis excommunicato exhibeant , tum etiam se ipsos vicissim et mutuo. Quod autem quia haec sunt veluti correlativa; et ideo ex illo sensu accipienda sit vox fidelis, quando parte utriusque fuit necessaria prohibitio, ut asseritur excommunicationem privare com- effectus esset in suo ordine perfectus; tum munione fidelium, probatur, quia intentio etiam quia jura expresse hoc declarant, ut Ecclesise est separare excommunicatum a superius citatum est. consortio omnium illorum membrorum, in 11. Non est prohibitum infidelibns cum ex- quae ipsa jurisdictionem habet, ut patet ex communicatiscommunicare,necviceversa. — cap. Sicut Apostoli, cum aliis, 11, quasst. 3, Dixi autem semper hanc prohibitionem ver- ubi simpliciter cavetur, ne quis cum excom- sari inter ipsos fideles, per fideles intelli- municato communicet, qiue verba omnes Ec- gendo baptizatos; nam cum infidelibus per clesiae subdilos comprehenclunt; hujusmodi se et ex vi censurae non est prohibita com- autem sunt omnes baptizali, etiamsi excom- municatio, nec ex parte ipsorum infidelium, municati, vel haeretici, ac aposlalae sint; nam cum illi non sint sub Ecclesiae jurisdictione ; licet hi non sint membra quantum ad unio- nec ex parte excommunicati; nam licet Ec- nem, et conjunctionem cum Ecclesia, prae- clesia ad hoc habeat potestatem, et interdum sertim qui fide carent, tamen quanlum ad ea utatur, ut patet ex cap. Postulasti, de Ju- subjectionem et obligationem praiceptorum, daeis, cum similibus, tamen in censura excom- vim et rationem membrorum retinent ; neque municationis illa non utitur, nec talem prohi- enim propter ipsorum delictum Ecclesia bitionem posuit ipsi excommunicato. Nam in amittit jurisdictionem in ipsos; neque ex suo cap. penult. de Sentent. excomm., et simili- delicto ipsi reportant commodum, ut commu- bus, solum dicitur excommunicatum privari nicare possint, vel communicari ab iis, a communione fidelium; non ergo infidelium; quibus antea non poterant. Si ergo excom- alias non fidelium, sed omnium dicendum municatus vitare tenetur alium, qui excom- esset. Cur autem ab Ecclesia id factum sit si municatus non est, et hic in excommunicatio- aliquis inquirat, respondebimus primo, quia nem incidat, non propterea jam poterit cum id satis estad pcenam excommunicati; deinde illo communicare, vel ab illo communicari; quia, quod per se intendit, est abscindere ex- et similiter fidelis heereticum vitare tenetur, communicatum abEcclesia,ettanquam mem- licet ipse postea in haeresim labatur, non brum putridum resecare, vel ut ipse emen- propterea illa obligatione liberabitur. Tene- detur, vel ut aliis non noceat; quod vero cum tur ergo excommunicatus vitare excommuni- iis, qui foris sunt, communicet, non curat. catum, et haereticus haereticum; quae senten- 12. Est tamen vetitum excommunicatum tia communis est, eamque tenet Abbas, in cum excommunicato communicare. — Dices : cap. Illud,num. 6, de Cleric excom. minist.; ergo eadem ratione non tenebitur unus ex- Hostiens., in Summ., tit. de Sentent. excom., communicatus alium vitare, quia uterque suo num. 11; et Joan. de Lignano, inlib. de Cen- modo extra Ecclesiam est, et quasi membra sur., § 27, num. 2. Ad argumentum ergo ne- separata, quae inter se communicare non gatur sequela; quia excommunicatus non ita prohibenlur, sed cum toto, vel membris illi est extra Ecclesiam, sicut alii infideles; cx- unitis. Respondetur ita intulisse Glossam, in cluditur enim quantum ad ea, quae sunt com- 390 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJOM, HT PRIVAT CIVIL1 COMMUNICATIONE. modi, non vero quanlum ad ea, quae sunt hsec autem materia humance communicatio- oneris, et obligationis. Ecclesia etiam plus nis in his actionibus communibus, ad convic- vetat suis subditis communicationem cum ex- tum seu commercium humanum pertinenti- communicatis, quam cum aliis infidelibus, bus, satis levis est, tum secundum se, quia qui ad ipsam non pertinent, vel quia haec est hae actiones non sunt magni momenti, tum pocna et medicina respcctu suorum subdito- in ordine ad excommunicationem, qucc indi- rum, non vero respectu alienorum, qui potius recte tantum et secundario has actiones pro- per benignitatem, et familiaritatem, quam hibet. per separationem, ad fidem trahendi sunt, ut 3. Objectio. — Solvitnr. — Dices : imo in ex Augustin. notatur in c. Infideles, 23, q. 4. ordine ad finem excommunicationis videtur materia illa satis gravis, quia ex observan- SECTIO II. tia vel transgressione illius multum pendere , .. . ... potest, quod excommunicatus resipiscat: qui An, et quale peccatum sit commumcatio civms cum . c . .... r ' ? excommunicato. s excommumcationis; nam, cum hee actiones communes frequentiores sint, magis- 1 . De priori parte qusestionis in titulo insi- que necessariae vitee humanae, nihil magis nuata nulla est controversia ; nam certum potest, morali modo loquendo, movere ex- est apud omnes, peccare, per se loquendo, communicatum, ut a contumacia recedat, tam excommunicatum communicando cum quam si videat se ab aliis destitui, etiam in aliis fidelibus quocumque modo ex dictis his actionibus. Respondetur in primis remo- sectione prcecedente, quam fidelem quem- venda esse ea, quae sunt per accidens, quale cumquenonexcommunicatumcommunicando erit, si ob hanc communicationem augeatur eisdem modis cum excommunicato. Sequi- contumacia excommunicati, et majorem liber- turque ex dictis; nam ostendimus utrique tatem et audaciam concipiat ad resistendum esse per hanc censuram prohibitam hanc Ecclesise; nam hoc jam erit quoddam genus communicationem; ergo utriquepeccantillam scandali, ratione cujus poterit peccatum esse exercendo. mortale; id vero dicimus esse per accidens; 2. Difficultas ergo tota est de posteriori nos autem per se solum consideramus natu- parte quaestionis, quale peccatum hoc sit : ram et gravitatem actionis, et sic dicimus communis resolutio esse videtur, hoc pecca- esse levem, etiamsi in ratione impedimenti tum regulariter loquendo, esse tantum ve- ad consequendum finem excommunicationis niale. Ita docuit D. Thom. in 4, dist. 48, consideretur. Infert enim excommunicatio q. 2, art. 3, et in additionibus, q. 23, art. 3, multa alia gravissima incommoda, tam in di- et Quodlib. 11, art. 9, et eum sequuti sunt vinis, ut hactenus vidimus, quaminhumanis, cseteri Theologi, et Summistae, nec Canonistae ut sectione sequente declarabimus, quse si dissentiuntin cap. Sacris, de Iis quae vi, etde integre servenlur, satis superque erunt ad Sentent. excomm.; licet enim Abbas opposi- commovendum excommunicatum; quod si ea tum (sub formidine tamen) sentiat, quem omnia contemnat, parum certe juvabitur ob nonnulli sequuntur, alii vero frequentius no- separationem in his ievioribus actionibus; biscum sentiunt, ut videre Iicet in Navarr., prcesertim adjunctis exceptionibus et limila- inSumm., cap. 27, num. 30, et Covarr., in tionibus, quas ipsa Ecclesia in hoc negotio cap. Alma, § 3, num. 7 et 8; Hostiensis vero adhibuit, et paulo inferius exponemus. Acce- in Summ., lit. de Sentent. excomm., § fin., dit, quod D. Thomas recte consideravit, ve- in hoc dislinguit inler excommunicationem risimile non esse voluisse Ecclesiam tam ab homine, et a jure, et illam dicit obligare gravem obligationem imponere fidelibus om- sub morlali in hac materia; hanc improbabi- nibus in materia adeo levi, frequenti, et vul- lem censeo, quia nec excommunicationes gari, cum sine magno animarum periculo ilke sunt diversarum rationum, neque prae- esse non possit; alioqui quod in unius medi- cepla hominis plus de se obligant, quam cinamesset institutum, in commune damnutn leges. Ac denique, si quee ratio probat asser- ct periculum vergeret, quod est contra Eccle- tionem positam quoad excommunicationem a sise benignitatem, ac convenientem provi- jure, oaque procedit quoad excommunicatio- dentiam. nem ab homine. Ratio ergo assertionis est, 4. Excommunicatus , cum aliis communi- quia quaolibet lex, licet ex suo genere gravis cando, sclum peccat venialiter. — Intva lati- sit, in materia levi tantum obligat sub veniali ; tudinem autem culpoc venialis plus peccat ipse ?ECT. H. AN ET QUALE PECCATUM miam alii. — Atque hinc tandem infero , quamvis citati Doctoresregulariter loquantur de parlicipantibus cura excommunicato, cum aiunt, in hoc genere participationis solum vcnialiter peccare, idem dicendum esse de cxcommunicato ipso, si in his aclihus tantum fidelium communicationi se immisceat; nam, cum in hoc se habeant excommunicatus, et ahi, tanquam duo extrema et correbitiva, si respectu unius materia est levis, etiam erit respectu alterius, casteris paribus. Item, quia jura acque hoc prohibcnt utrique extremorum. Nec obstat, quod dicitur in c. Illud, de Cleric. excom. ministr., excomrnunicato periculosius esse communicare, quam communicari; nam eodem modo dici posset, aliis etiam fidelibus non vitare excommunicatum periculosius esse quam non vitari ab illo, quia vitare in ipsis est, non vitari autem non semper est in ipsis, qua3 est ratio pradicti textus; in hoc ergo pares sunt. Non nego tamen, secundum rec- t:im rationem et crcteris paribus ex parte materirc, magis obligari excommunicatum hac lege vitandi ipsum, tum quia culpa et ratio illius pcenre in ipso est ; tum etiam quia prohibitio magis directe in ipsum fertnr. Dico tamen, hanc comparationem seu excessum semper esse intra latitudinem et capacitatem materia); atque adeo in praesenti non exce- dere latitudinem venialis culpae. Varii textus contra resolutionem datam objiciuntur et explicantur. 5. Contra hanc vero communem doctrinam objici possunt aliqua ex jure canonico. Pri- mum ac praecipuum est cap. Sacris, de Iis quoe vi, ubi, loquendo de communicalione cumexcommunicato in communi, dicitur, esse peccatum morlale, absque ulla distinctione de hac vel illa maleria. Restringere aulem tex- tum illum, ut quidam faciunt, ad communi- cationem in crimine vel in sacris, volunta- rium est. Secundo objicitur c. Exceptionem, de Exccption., in illis verbis : Ne guispiam in periculum animse sux excommunicato com- municare cogatur; nam periculum animre non incurritur nisi propter peccatum mortale in proprietateloculionis. Tertio objicitur cap. Si vere, de Sentent. excom., in verbis illis : Excusabiles eritis apud Deum, si in excom- municatorum navibus existentes cum dolore cordis sub spe poenitentix communicaveritis ipsis, in quibus eorum communionem nonpo- jueritis evitare. Quae verba adeo gravia indi- ?1T CUM EXCOMMfNlCATO, ETC. 391 cant sane gravem etidm obligntionem ad hujusmodi communicationem vilandam, quan- doquidem in casu tantre necessitatis, cum tot circumstantiis a Pontifice permittitur. Quarto objici possunt omnia jura, in quibus excom- municantur fidcles propler hanc communica- tionem; nam, licet regulariter llla excommu- nicalio tantum sit minor, illa etiam gravior poena esse videtur, quam ut propter solum veniale peccatum ferenda sit, cum privet susceptione omnium sacramentorum, quodde se gravissimum est incommodum. 6. Accedit, quod interdum propter hmc communicationem excommunicatio major, et Papa3 reservata imponitur, cap. Significavit, de Sentent. excom., ubi sermo est de com- municantibus cum excommunicatis a Papa. Et quamvis hoc censealur esse singulare in excommunicatione Papali, tamen in gravitate culpre id non potest esse singulare, licet for- tasse sit in pcena. Quia, si materia pracepti in se considerata levis est, etiamsi prohibilio manet a supremo Pastore, non obligabit, nisi sub veniali culpa, quandoquidem leges etiam divinas et naturales in materia levi non obli- gant, nisi sub veniali, eo vel maxime, quod in pra3ceptis ejusdem rationis, quod manent a supremo, vel a proximo superiori, non vi- detur esse circumslantia aut differentia, quae sufficiat ad tantam diversitatem conslituen- dara, quanta est inter mortale et veniale pec- catum ; si ergo communicatio heec cum ex- communicato a Papa mortale peccatum est, ut ostendit gravissima pcena excommunica- tionis majoris, etiam cum quolibet alio ex- communicato mortale peccatum erit. Atque simile arguraentum fieri potest ex modo excommunicationis majoris, qua3 interdum ferri solet ab homine in participantes; nam illa eliam supponit materiam peccati mortalis, quia, si materia est levis, non potest homo, etiamsi velit, obligari sub mortali in sola illa, et consequenter, nec sub censura majoris excommunicationis; si aulem materia de se est gravis et capax obligationis sub mortali, sufficiet communis prohibitio Ecclesi» ad eamdem obligationem iuducendara. Verx divisiones communkationis cum excom- municato traduntur. 7. Quge communicatio prohibita quiamala. Qui in crimine criminoso participavit cum excommunicatOjSipostea cum illo communicet, ligatur majori excommunicatione. — Ante- 392 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORT, TJT PRtVAT CIVIL! COMMUNICATIONE. quam his objectionibus respondeam, suppono proprie dicuntur divinae; nam solum illa quac communem divisionem Doctorum de triplici est in sacramentis, sacrificio aut suffragiis, communicationecumexcommunicato,scilicet, divina proprie dicitur; communicatio autem in crimine propter quod aliquis excommuni- Ecclesiastica in multis aliis rebus invenitur, catus est, in divinis, et in humanis; nam de ut constat ex supra tractatis; et ideo htec primis duobus membris non dubitatur, quin etiam dici solet generatim communicatio in intercedat culpa mortalis; de tertio vero est sacris. De toto ergo hoc genere communica- controversia. Ut autem illa partilio radicitus tionis, et de modo quo in illo peccatur, deque intelligatur,etratio illius doctrinae melius red- pcenis, quae proplerea incurruntur, satis dic- datur, possumus nos alia divisione et subdi- tum est in prsecedentibus , ubi ostendimus, visionibus uti. Est enim quaedam communi- hanc communicationem ordinarie et ex suo catio prohibita quia mala, et antecedens, ut genere intali materia esse mortale peccatum, sic dicam, excommunicationem ipsam. Allera licet non repugnet aliquando esse tam levem, vero est mala, quia prohibita, et per ipsam- ut sit venialis culpa. Pcena autem ejus gene- met excommunicationem introducta. Prioris ralis est excommunicatio minor; specialis generis est communicatio in crimine crimi- autem respectu aliquarum personarum et noso, ut aiunt; jam communicare in crimine actionum, est vel interdictum, vel irregulari- nihil aliud est quam cooperari in crimine seu. tas respectu ipsius excommunicati, si clericus contumacia, propter quam lata est excommu- sit. nicatio ; hoc autem per se et intrinsece malum 9. Duplex discrimen inter communicationem est. Cumque illud crimenet contumacia mor- in sacris, et civilem. — Communicatio civilis tale peccatum esse supponatur, ex eo quod duplex. — Altera communicatio, quam civi- est sufficiens causa excommunicationis ma- lem appellamus, in duobus prsecipue differt a joris, sequitur, ut cooperatio ad tale crimen preecedente. Primo, quod est minoris eesti- sit mortalepeccatum, perse loquendo, id est, mationis et momenti, ut per se notum est. nisi per ignorantiam, vel inadvertentiam ex- Secundo aiunt Doctores omnes etiam differre, cusetur, aut nisi cooperatio sit tam levis, ut quod respectu prioris secundario et indirecte quasi pro nihilo habeatur. Et ideo fortasse tantum per excommunicationem intenta est. dicta est heec communicatio in crimine crimi- Cujus ratio esse videtur, quia spiritualia bona. noso, nam criminosus non dicitur nisi propter cum sint propria filiorum Ecclesiae, merito ac grave peccatum contumacise, quse sufficien- primario denegantur ei , qui ab Ecclesia tem materiam excommunicationis majoris in- abscinditur; imo in hoc potissimum videtur cludat. Atque hinc factum est, ex constitu- cousistere talis abscissio et separatio ab Ec- tioneejusdemjuris,utparticipantesincrimine clesia. Item quia excommunicatus proxime ac cum excommunicato, postquam excommuni- per se fit indignus usu spiritualium bonorum; cationem contraxit (ita enim intelligendum usu vero civilis communicationis privatur et hoc est), participes etiam fiant majoris ex- ad majorem terrorem, et correctionem, et in communicationis, cap. Nuper, de Sentent. ordine ad spiritualia. Heec ergo communicatio excom. Unde haec communicatio, licet ex se civilis in duo alia membra subdividitur, scili- mala sit, ut dixi, tamen etiam est prohibita cet, in communem seu pertinentem ad huma- per Ecclesiam, etsub censura majoris excom- num convictum, etforensem, de qua postea municationis,etsub hac ratione ejus privatio, dicturi sumus; hic enim solum de priori agi- seu specialis obligatio abstinendi ab illa, inter mus, cum dicimus illam esse materiam levem effectus excommunicationis numerari potest. respectu hujus prohibitionis , ac proinde Neque circa illam alia difficultas vel aliud no- transgressionem in illa solum veniale pecca- tatu dignum occurrit. tum esse. 8. Communicatio cum excommunicato, mala, 40. Triplex limitatio cum quibus communi- quia prohibita, duplex. — Altera communi- catio civilis cum excommunicato quoacl huma- catio, cujus privatio persolam excommunica- num convictum est levis. — Prima. — Hoc tionem proprie introducta est (quia per sese autemcumtribuslimitationibusintelligendum considerata alias licita erat), subdividitur in est; propterea enim dixi in assertione, regu- illa duo membra, scilicet, divinam et huma- lariter loquendo. Prima est, ut talis commu- lam, quae proprius vocabuntur Ecclesiastica nicatio fiat sine contemptu clavium Ecclesiae. A civilis, quia in priori membro plures com- Hanc enim exceptionem D. Thom. adhibuit et nunicationes comprehenduntur, quae non omnes sequuntur; estque communis ad trans- SECT. II. AN ET QUALE PECCATUM S!T CDM EXCOMMUNICATO , ETC. 393 gressiones omnium praeceplorum ; pam quan- secum afferre, moraliter loquendo, illum ef- tumvis videantur leves ex materia, si ex fectum animandi excommunicatum, aut posse contemptu fiant, sunt peccata mortalia, et esse impedimentum grave ne resipiscat, ad- ideo non spectant ad hunc locum. sed ad mitti potest, confertquead explicandam illius materiam de legibus, ubi etiam explicandum materiae gravitatem. Tertia limitatio sit, nisi est quidsit operari ex contemptu, quod attin- specialiter et publica auctoritate declaratum eit D. Thom., et ibi Cajetan., 2. 2, q. 186, sit talem communicationem vitandam esse, ut art. 9, ad 3; et latius Covarruv., in c. Alma, spectantem in tali casu ad commune bonum part. 1 , § 7, n. 6 et 7. vel ad finem per censuram intentum, quod fit 11 . Secunda. — Tertia. — Secunda limita- quoties per judicem augetur seu fertur cen- tatio est, ut intelligatur de singulis actibus sura contra participantes , ut in solutione per se sumptis, nam licet in singulis non in- ultimae objectionis magis explicabimus. veniatur malitia mortalis, ut diximus, in consuetudine tamen et frequentia eorum re- Objectionibus satisfit. periri potest, si per modum unius objecti, directe aut indirecte volili, sumantur tales 12. Prima. — Ex his ergo facile est ad sin- aetus. Cujus ratio non solum est, quia talis gula objecta respondcre. Ad cap. Sacris, frequentia includit contemptum; nam licet D. Thom. supra dupliciter respondet. Primo, hoc sit aliquod indicium contemptus, non quod ibi est sermo de communicatione in tamen est certa et infallibilis regula, nam divinis. Secundo, quod eadem est ralio pec- etiam ex passione vel negligentia potest talis cati venialis, quantum ad hoc, ut propter frequentia oriri ; sed ratio propria est, quia metum fieri non debeat, quod ibi erat in- licet actus singuli per se considerati sint ma- tentum a Pontifice. Sed utraque expositio teria levis, frequentia tamen eorum est gravis difficultatem habet. Prior propter rationem materiaetplurimumderogansintentionihujus factam, qua Pontifex absolute loquitur de legis. Oportet autem, ut haec frequentia per communicatione. Posterior, quianon declarat, modum unius objectisumatur; nam sisejunc- cur Pontifex in particulari de peccato mortali tim ac divisim unus actus fiat sine proposito locutus fuerit; item, quia licet peccatum ve- formali vel virtuali alterius, licet illi per niale non sit faciendum propter metum , si humanam fragilitatem multiplicentur, nullus facta compositione adhuc tale sit, id est, si eorum erit peccatum mortale, quia juxta supposito metu malitiam venialem retineat, sanam doctrinam, ex venialibus non fit mor- tamen saepe accidit, ut propter metum liceat tale propter solam multiplicationem. Solum facere actum, quem sine metu facere, esset ergo quando aliquis ita communical cum ex- peccatum veniale, quia metus fecit, ut cessa- communicato, loquendo aut cohabitando cum ret obligatio, et consequenter. ut auferretur illo, ut id faciat animo id faciendi perseve- malitia. Quamvis autem hoc possit etiam con- ranter, et quasi ex habitu, ac semper, morta- tingere in mortali, tamen multo facilius, et ex liter peccabit. Et haec est propria differentia leviori metu potest id venire in veuiali quam inter hanc communicationem humanam, et in mortali; et ideo si Pontifex existimasset sacram; nam sacra, regulariter loquendo, aliquam communicationem cum excommuni- habet malitiam mortalem in singulis actibus ; cato esse tantum peccatum veniale, non recte haec vero in singulisest venialis tantum, licet intulisset non licere communicare cum ex- in frequenti usu possit esse mortalis. Quam communicalo propter metum, quia propter limitationem adhibet Navarr., dicto cap. 27, nullum timorem licet peccare mortaliter. n. 30, sed illamita declarat, ut dicat, intelligi Quare supra, textum illum exposui de illa de frequentia , quae habet conjunctam mali- communicatione , quse non est mala , quia tiam mortalem animandi ad delinquendum- specialiter prohibita, sed quia intrinsecam unde reducit hanc ad communicationem in habetmalitiam, supposita dispositioneetstatu crimine. Sed si intelligit oportere, ut haec hominis excommunicati; haecenim nonaufer- frequentia procedat ex intentione seu volun- tur interveniente metu , licet minui possit tate animandi in crimine, falsum est ; nam hoc propter diminutionem voluntarii , absolule modo singuli actus cujuscumque communi- tamen nunquam licet. Et hoc modo expositus cationis erunt peccata mortalia, quia jam ille textus nihil nobis obstat, ut ex supra transeunt in aliud genus criminosae communi- notatis patet; et quoad hoc non refert, quod cationis. Si autem intelligit talem frequentiam Pontifex absolute de excommunicatione lo- ;394 DISP. XV. DE EXCOMMUmCATIONE MAJORI, UT pRtVAT CIVJLT COMMUNICATIONE. quatur, quia r.ecessariointelligendusestjuxta fex eo verborum pondere, ac repelitione, in materiam subjectam et juxla exigenliam ra- principio, et fine textus. Voluit item illos tionis quam adducit. Nunc vero ulterius addo, fideles monere, communicationem illam susti- ctiamsi Pontifex absolute de communicalione nendam potius fuisse involuntarie, quam vo- cum excommunicato loquatur, nihil in prse- luntarie accipiendam; et hoc significavit per senti obstare, quia non est dubium, quin hrec verba : Cum dolore et amaritudine cordis. communicatio ita absolute sumpta ex suo Docuit etiam esse periculis expositam; nam genere peccatum moilale sit, quod non cx- tenebantur illi fideles communicare cum ex- cludit, quin in particulari ex levitate materias communicalis, quam minimum possent, et possit esse veniale. Cum autem absolute est solum in iis rebus illis licebat, in quibuseam sermo de iis quse ex genere suo peccata rnor- vitari non possent, ut ibidem dicitur ; unde talia sunt, simpliciter morlalia vocantur, ut cum futura esset frequens et familiaris, mora- furta sacrilcgia, etc. Ad hunc ergo modum liter exposita erat periculo excedendi. Et locutus est Pontifex. propler hoc dicit : Cum spe venix et poeniten- \%.Secundxet tertixobjectionirespondetur. tise, scilicet cujuscumque excessus, si forte — Exponitur cap. Exceptionem. — Exponi- committatur. Quem leviorem fulurum fuisse, tur cap. Si vere. — Et per heec facile est res- siguifical fuisse sperandum, cum esset qqasi pondere ad secundam et tertiam objectionem; coactus, et qui vix posset humano modo evi- nam in utroque illorum textuum est sermo tari. de communicatione in communi, et ideo fit 15. Quarta objectio enodatur. — Ad quar- sermo de illa ut de re gravi et mortali ex suo tam objectionem, receplissima sententia est, genere. Addo in cap. Exceptionem, esse ser- excommunicationem minorem propter ve- monem in particulari de excommunicatione niale peccatum incurri ; nam, licet illa pcena forensi, quamvis civili, qua3 gravior est quam ex parte bonorum, quibus privat, gravis ap- usualis, dequa loquimur; etideo de gravitate pareat, considerato tamen modo quo privat, culpae, qusein illa communicatione intercedit, et facilitate, qua auferri potest, potius est specialiter dicemus sectione sequenti. Textus leve quoddam gravamen, quam pcena mul- ergo ille ad rem prassentem non confert, eo tum gravis, quod lalius infra in propria vel maxime, quod periculum animse non ne- disputatione de illa censura explicabimus. cessario restringendum est ad periculum Propter capitulum autem illud Significavit, mortis animee , sed absolute dici potest de quidam simpliciter limitant regulam positam, periculo conscientise, quae per peccatum etiam ut locum non habeat in excommunicatione veniale maculatur; et remote saltem dici Papali; nam mortaliter peccare aiunt eum, potest periculum animse, quatenus per venia- qui cum excommunicato a Papa communicat, lia peccata disponitur quis ad graviorem etiam in actibus hujus communicationis, de lapsum. Verba autem cap. Si vere, per sese qua nunc agimus. Sed hoc nullum habet fun- obscura sunt in omni sententia; cum enim in damentum in textu;et ideo longe aliter illum casu illius textus communicatio inculpabilis in superioribus exposuimus, vel cum Abbate, esset, etiam venialiter, quid estquod Pontifex et aliis, de excommunicatione in divinis, ad- ait, cum dolore cordis et spe pcenitentix , hibitis quibusdam conditionibus, quae ex futuram fuisse licitam? Ad quid enim neces- lexlu colliguntur, vel de communicatione in sarius erat dolor cordis de re licita, aut quo- crimine, cum Glossa ibi. modo potest spes pcenitentise actum justifi- 4 6. Ultima objectio diluitur. — Ratioque care? Imo repugnantia involvitur, cum de redditur cur in participantes cum excommu- actu licito pcenitentia speranda dicitur. Et nicato in usualibus excommunicatio major eamdem difficultatem habet, quod ihi dicitur, ferri possit. — Tandem, quod ultimo loco subspe veniae; nam de re licita nulla est venia expendebatur de excommunicatione, quae in necessaria. participantes ferri solet, a Canonistis ita bre- H. Dicendum vero est sermonem Ponlificis viter expeditur, ideo esse tunc peccatunr in eo textu esse de quadam communicatione, mortale, quia duplex inobedientia intervenit, quse futura erat diuturna et quasi in continua scilicet juris et judicis, et quia mitius agitur quadam societate, et ideo sine dubio fuisset cum lege, quam cum homine. Sed hooc non materia gravis peceati, si voluntarieet absque salis declarant rem, quia duplex vinculum legitima causa excusante, eam quisamplecte- eliam diversa> rationis, nedum ejusdcm, non retur. Et ad hoc significandum ulitur Ponti- sufficit ad malitiam mortalem , si materia SECT. TIT. QUTBUS MDDIS EXCUSETUR COM BXCOMMUNTCATO COMMUMCATTO. 395 sempor lcvis pcrnianet; et ideo in ultima sunt, scilicet, ignorantia probabilitf, quce in- limitatione adnotavi, materiam, quae secun- advertenliam vel inconsiderationem etiam dum se levis videtur, in aliquo casu posse naturalcni comprehendit, et neccssitas, sive esse gravem in ordine ad finem a judice in- a natura, sive ex alio casu conlingente aut tentum, quod necesse est inlervcnire, quotics certe ex violentia eveniat. Nam, si in aliis excommunicalio haec in participanles fertur. communicationibus, quae graviores sunt et Et hinc orlum est, ut hujusmodi excommu- majoris obligationis, locum habet duplcx hic nicatio in participantes ipso jurc non fera- excusationis titulus, multo magis in pnesenti tur, sed semper ab homine, quia jus, cum in habebit.Neque hic plura addere oportet, cum communi feratur, solum respicit ea, quae superiora sufficiant, qua? hic servata propor- communia sunt; judices vero particulares tione accommodanda sunt. Ex quo sequitur, circumstantias expendere possunt. Propter eamdem duplicem cxcusationem in partici- quod etiam prudcntissime novo jurestatutum pantibus cum excommunicato locum habere; est in cap. Statuimus, de Sent. excomm., in nam et in eis multo facilius habere potest 6, ut hujusmodi excommunicatio non fcratur locum ignorantia excommunicationis alterius, a judice in participantes cum excommunicatis quam in ipsomct cxcommunicato, et cum ille a se, nisi per sententiam specialem, et in non sua culpa illa obligatione oneratus sit, personam certam ac nominatam, et monitione facilius debet vel potest ob necessitatem vel canonica praemisso, et aliter Iata nulla sit. Et utilitatem propriam excusari. Hoc autem, ralio insinuatur, quam nos tetigimus, ut si ex quod sub hac generalitate ex ipso jure naturoe locutione, et aliis, quibus participans labitur oritur, in jure canonico ad leniendum rigo- in minorem, excommunicatus fortius indu- rem excommunicationis, et tollendas occa- rescat, possit judex post monitionem canoni- siones pcccatorum, magis declaratum et am- cam hujusmodi participantes consimili dam- plificatum est, in cap. Quoniam multos, 11, nare censura. Ac si diceretur, ut possit judex qusest. 1. Quod breviter hoc loco exponere ex effectibus, et aliis circumstantiis expen- necessarium est. dere, an talis actus dignus sit tali prohibitione et censura. Primum caput excusationis , cap. Quoniam. 17. Quse pcena incurratur ob communica- tionem cum excommunicato in usualibus. — 2. Cap. Quoniam, 11, quxst. 3, exponitur. Et per haec etiam obiter declaratum est, quae- — Primo ergo ac praecipue liberantur in illo nam poena imposita sit in jure ob hanc com- textu ab hac culpa qui ignoranter excommu- municationcm; est enim lata excommunicatio catis communicant. Quse exceptio intelligi minor, ut constat, et non alia ; nulla enim ex potest et de ignorantia facti et juris; et de jure ostendi potest. Ac merilo, quia pro culpae utraque intelligenda videtur, tum quia textus levitate acnecessitate illa pcena satis est. indistincle loquitur; tum etiam quia, ut ex principio textus constat, subvenire voluit SECTIO III. tam *'s> ^m ex 'gnorantia> quam iis qui ex nimia simplicitate, id est, ex juris errore, Quibus modis excusetur a culpa civilis commuuicatio ut GIossa exP°suit, cum excommunicatis cum excommunicato. communicant; de quibus tamen ex simplici- tate operantibus postea nihil dicit in particu- 1. Excusationes ex parte excommunicati. lnri ; ergo comprehendit illos sub cis, qui — Exdem excusationes in participantibus a ignoranter communicant; nam illa simpli- fortiori locum habent. — Certum est hanc citas ignorantia quaedam est. Quod vero communicationem ita esse culpabilem, ut spectat ad ignorantiam facti, nullam fere hoc possit interdum rationabilem excusationem tempore dubitationem habet; non enim tene- habere, quia cum non sit intrinsece mala, niur vitare, nisi vel clerici percussorem ita sed solum quia prohibita, non est dubium, manifestum, ut nulla tergiversatione celari quin multis modis excusari possit, tam ex possit, aut nominatim denunciatum,cujus ex- parte excommunicati, quam ex parte eorum, communicatio satis etiam publica et nota est. qui cum ipso communicaut. Et quidem ex Tamen, quia hsec ipsa denunciatio potest esse parte excomnmnieati nullam invenio in jure non omnibus nota, vel in eodem, vel diversis positivo exceptionem ; habent tamen in eo locis, ideo eliam nunc habet locum haec facti }ocum duse illae, quae in superioribus tractatae iguorantia, quamvis rarior sit. Similiter etiam 396 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILl COMMUNICATIONE. ignorantia juris de excommunieato vitando facta, non tenetur illum vitare, regulariter vix potest hodie in aliquem cadere. loquendo ; et maxime in hac vulgari cotnmu- 3. Quse ignorantia sufficiat ex c. Quoniam, nicatione humana, de qua agimus. Ita sen- ad excusandum a culpa. — Dubitari vero tiunt Adrian., in 4, quaest. 3 de Clavibus; circa utramque ignorantiam potest, qualis Major, in 4, dist. 18, quaest. 2; Navarr., et esse debeat, ut excuset in prsesenti ex vi alii moderni scriptores. Et ratio est, quia in illius textus. Et ratio dubitandi est, quia si dubio melior est conditio possidentis ; ergo requiritur ignorantia invincibilis, nihil ex vi propter solum dnbium non possum ego pri- illius juris concessum est; nam semper valuit vare alium communicatione, ad quam ex se haec excusatio ad impediendam culpam; si jus habet, ejusque usum legitime possidet. vero ignorantia voluntaria et vincibilis suf- Juxta antiquum etiam jus excommunicatus ficit ex speciali concessione illius textus, mul- occulte non erat publice vitandus, sed tan- tum derogatum est severitati excommunica- tum occulte; ergo eadem ratione is, cujus tionis; et videtur involvi repugnantia in eo excommunicatio est dubia, non potest nec quod ignorantia voluntaria in materia pro- debet tanquam certo excommunicatus trac- hibita excuset. Unde communiter interpretes tari; ergo nunc ex jure novo Extravag. Ad de ignorantia probabili et inculpabili hanc evitanda, si denunciatio sub dubio sit, non excusationem intelligunt, ut videre licet in obligatur quispiam ad evitandum. Duobus D. Thom. et aliis Theologis, dist. 48; Angel., autem modis potest quis sehabere in eo casu : verb. Excommunicat., 9, etaliis. Juxta quam primo, ut certo sciat alium esse excommuni- sententiam dicendum est, Gregorium in eo catum, dubitet autem de denunciatione; se- textu nihil novi concessisse , sed declarasse cundo, ut de utroque dubius sit. Quando se quod jure ipso naturali locum habeat ad tol- habet hoc posteriori modo , non solum non lendos scrupulos. Addere vero possumus for- tenetur, sed etiam non debet alium vitare, tasse quamcumque ignorantiam excusare quia faceret illi injuriam, propter rationem hujusmodi communicantem saltem a censura factam. Quando vero se habet priori modo, minoris excommunicationis, dummodo talis non tenetur quidem, potest tamen, si velit, ignorantia affectata non sit ; heec enim et ma- illum vitare, quia, ut saepe dixi, Extravag. litiae et pertinacise aequivalet ; quando tamen Ad evitanda, quamvis det facultatem non secundum directam voluntatem et cognitio- vitandi excommunicatum non denunciatum , nem, bona fide communicatur , licet aliqua non tamen obligat ad non vitandum illum; negligentia intercesserit, verisimile est suffi- ergo licet propter dubitationem de denuncia- cere ad excusandam hanc censuram, idque tione possit quis uti illo privilegio non vi- Gregorium in eo textu concessisse. Neque tandi, non tamen ad id obligatur. Neque de immerito, tum quia tunc fere nulla est pro- hac posteriori parte videtur esse posse ratio pria contumacia ex parte communicantium dubitandi. cum excommunicato ; tum etiam quia, cum 5. Objectio. — Solutio. — De priori tamen illa culpa ex se levis sit, per illam circum- potest quispiam dubitare, quiais, qui dubitat stantiam seu operandi modum ita extenuatur, an excommunicatus ipse sit, si sit probabile ut illa censura seu poena non videatur digna. dubium , tenetur se abstinere a communica- Quia vero hoc incertum est, non est exten- tione, ut supra dictum est ex cap. Illud, de dendum ad aliud genus majoris communica- Clerico excom. minist., et ex c. Cum desi- tionis, quamsithaec vulgaris, de qua agimus, deres, de Sent. excom.; ergo etiam qui du- et ad cautelam semper erit consultum abso- bitat de excommunicatione alterius, tenetur lutionem obtinere. illum vitare. Probatur consequentia a paritate 4. An qui dubitat an alius excommunica- rationis, quia etiam in ipso excommunicato tus sit, illum vitare debeat. — Resolutio. — procedit illud principium : In dubiis melior Qui alium scit esse excommunicatum, dubitat est conditio possidentis. Respondetur esse autem an denunciatus sit, non tenetur illum dissimilem rationem, ob quam jura id merito vitare. — Deinde dubitari potest, an is, qui statuerunt in ipso excommunicato, non vero non omnino ignorat, sed dubitari incipit, an in aliis, quia ille meretur privari illo jure alius excommunicatus sit, possit excusari, etiam in casu dubii, quandoquidem causa ex- vel statim teneatur illum vitare. Responde- communicationis in illo existit.Itemillcpolest tur : propter solam suspicionem vel dubita- sese continere sine injuria alterius, quamvis tionem etiam ex forma de denunciatione jam non sine gravamine proprio, quod leges fa- SECT. III. QUIBUS MODIS EXeOSETUR CUM EXCOMMUNICATO COMMUNICATIO. 397 cile permittunt vel imponunt propter majo- ralis a Doctoribus tradita , eum, qui semel rem securitatem; at in vitandis aliis sine suf- excommunicatus et denunciatus est, semper ficienti certitudine potest injuria intervenire, vitari debere, donec de absolutione constet. et ideo in casu dubii nemo ad id obligatur. Quam posuit Navarr., in Summ., cap. 27, Praeterea secundum jus novum Extravag. Ad num. 36, ex Glossa in cap. Proposuit, de eviianda, est alia ratio clara, quod privile- Cleric. excomm. ministr. Quomodo autem id gium illud concessum est propter sedandas constaredebeat,prudenter expendendumest; conscientias, et ideo per illud conceditur, ut multa enim sunt, qunc probabilem fidem de nemo alium vitare teneatur, nisi de denun- tali absolutione facere possunt, sed illa suf- ciatione censurae satis certo constet. Non ficit. Itaque si testes fide digni pro certo as- oportet tamen, ut habeatur evidentia, sed serant illum esse absolutum, id sufficit ; nam satis erit, quod per sufficientia testimonia et in rebus moralibus non est major certitudo fide digna id constet. exigenda. Imo si unus testis gravis et omni 6. Nisi ex dubio de validitate denuncia- exceptione major id affirmet, tanquam testis tionis oriatur dubitatio de valore actus. — oculatus, vel alio modo aequivalenti, id exis- Dixi autem, regulariter loquendo, etc. Quia timo satis esse, quia in re favorabili id satis licet praccise stando in ratione communica- est ad generandam fidem adeo probabilem, tionis doctrina haec generalis sit, tamen quoad ut secundum illam operari liceat. Quare ip- quasdam actiones, quae possunt esse irritae, sius etiam excommunicati testimonium asse- si fortasse verum est excommunicatum esse rentis se esse jam absolutum, sufficiet, ut ei quempiam et denunciatum, qualis est abso- fides adhibeatur, quod docuit Angelus, verb. lutio sacramentalis, et similes, censeo evi- Excommunicatio, 8, n. 16, etsequitur Navar. tandum esse excommunicatum , si absque supra, et sine dubio intelligunt, quandonulla scandalo vel alio periculo fieri potest, non est occasio vel probabilis conjectura praesu- propter positivam legem per censuram la- mendi mendacium. Sufficit etiam publica tam, sed propter reverentiam sacramenti aut fama, et quod jam communiter pro absoluto aliam similem naturalem legem, ne scilicet habeatur, et ut talis tractetur, ut notavit quispiam se exponat periculo efficiendi, seu Covarr., in cap. Alma, part. 1, § 2, n. 6. Qui recipiendi sacramentum irritum, aut aliquid etiam merito addit, idem censendum esse, si simile efficiendi. Quod procedit quoties ex post excommunicalionem latam multum tem- dubio circa excommunicatum nominatim de- poris pertransiit, et considerata conditione nunciatum oritur dubium de validitate actus, personae et negotii, verisimile non est, tolo quod non tollitur propter privatam conscien- illo tempore in excommunicatione insor- liani seu dubitationem ; secus vero esset, si duisse, quod etiam docuit Sylvest., verb. aliunde tolleretur tale dubium, propterea Excommunicatio, 5, n. 26, estque communis quod, non obstante illo dubio, talis persona sententia Abbatis et Doctorum in cap. Pro- in publico munere conimuniter toleratur; posuit, de Sent. excom. In his igitur omnibus nam inde potest oriri certitudo de valore ac- casibus licitum est communicare cum excom- tus, ut supra dictum est. Addendum hic municato, qui creditur absolutus. Quod si obiter est, cognitionem excommunicationis fortasse in re ipsa contigerit errare, talis vel denunciationis per confessionem , nihil ignorantia et censuram et culpam excusabit. operari ad vitandum excommunicatum, ut cum aliis, quos refert, notavit Covarruv., in Secundum caput excusationis. c;ip. Alma, 1 part., § 2, num. 3. Quod qua ralione verum habeat, et quo modo intelli- 8. Secundum principale caput hujus excu- gendum sit, ex dictis in tomo praecedenti de sationis est necessitas. Et variis modis am- sigillo confessionis petendum est. plificatur et specificatur in pracdicto cap. 7. Qux notitia absolutionis suffciat, ut Quoniam multos. Primum ergo constat, illam quis excommunicatum cognitum vitare non necessitatem, quae vel morali modo loquendo, tcneatur. — Aliud dubium -eirca hanc igno- dicitur absolute necessitas, vel sufficit ad iin- rantiam est, si quis novit aliquem fuisse pediendum effectum censurae, ut de illa com- excommunicatum et denunciatum, non tamen muni tractando diximus, quaeque sufficit ad scit an excommunicalio duret, quao nolilia excusandum in aliis gravioribus communica- absolutionis sufficiat, ut incipiat cum illo sine tionibus cum excommunicato, a fortiori etiam eulpa communicarc. Est enim regula gene- in preesenti sufficere, sive talis necessitas ad 398 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORl, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. animam,sive ad corpus, sive ad famam, sive utilia. Sic etiam possumus eadem ralionc ab ad alia temporalia bona alicujus momenti et excommunicato debitum exigere, cap. Intel- gravitatis pertineat; et sive talis necessitas leximus, de Judiciis, cap. Si vere, de Sent. ab inlrinseco, seu ex naturali conditione et excommunic. Ac denique quolies cjus opera absque injuria orta sit, de qua potissimum nobis necessaria fuerit, ad nos, vel nostra videntur loqui jura in diclo cap. Quoniam tuenda, talis communicatio nobis prohibita multos, et in cap. Inter alia, vers. lllud, de non est, quia excommunicalio non est lata Sent. excom., sive per violentiam et gravem in nocumentum aliorum fidelium; et idee metum sit imposita, quod in specie de hac per illam eis non prohibentur, quae necessi< communicatione docuit Innocent., in cap. Si tatibus hujus vitae humano modo necessaria vero, de Sent. excom.; Major, in 4, dist. 18, sunt. Quae omnia a fortiori ex sequenti puncto quaest. 4, et alii; et constat ex iis, quibus su- pra ostendimus, propter hanc necessitatem, etiam communicationem in divinis, et quam- cumque aliam actionem, quae intrinsecam malitiam non contineat, licitam esse, quia constabunt. 10. Licet propter excommunicati utilitatem cum illo communicare. — Addimus enim primo non solum nobis licere propter nostram utilitatem, sed etiam propterutilitatem ipsius posilivum jus prsesertim humanum cum tanto excommunicati, cum illo communicare, dum- dispendio et rigore non obligat. Quae ratio maxime procedit in praesenti, ubi talis obli- gatio materiam venialis culpee non excedit. Unde in hoc nulla relinquitur difficultas aut dubitandi ratio. modo illa utilitas sit moralis queedam neces- sitas ad melius esse; in qua non tam de lucro temporali augendo, quam de damno vitando, et vita et statu sustentandis agatur. Atque hoc modo explicata heec pars communis est, et clara. Hinc enim licitum est ad excommu- nicatum habere concionem, cap. Responsio, de Sent. excomm., et privatim eum monere, 9. Potest quis excommunicatum consulere, ut resipiscat, vel de aliis, quse ad bonum quando ab alio simile consiliumnonsperat. — animae ejus spectant, cap. Cum voluntate, Tertium caput excusationis sit utilitas, quse eodem titulo, ubi etiam dicitur licitum esse alias dici solet necessitas ad melius esse. Ita aliqua alia verba interponere, ut utilior sit Tertium excusationis caput. docent communiter Doctores; imo hasc est prima dictio illius communis versiculi, quem retulit Glossa in cap. Cum desideres, de Sent. excomm., ut complectentem omnes causas hujus justae excusationis, scilicet, utile, lex, humile, res ignorata, necesse, cujus penul- tima dictio continet ignorantiam, de qua dixi- mus, alise vero omnes ad necessitatem perti- admonitio. Propter corporis etiam indigen- tiam possumus ei eleemosynam dare, non solum ubi gravis est necessitas, in qua prse- ceptum eleemosynae obligaret, quod per se manifestum erat, quia Ecclesia non intendit ita graviter punire excommunicatum ut fame pereat, neque fortasse in eo sensu esset justa sententia, verum etiam propter communem nent; sed postrema posita videtur propter indigentiam, et ostensionem misericordias necessitatem simpliciter, prima vero propter seu humanitatis; sic enim infelligenda censeo necessitatem ad melius esse. Itaque propter illa verba cap. Quoniam multos : Et si quis utilitalem nostram uti possumus hac commu- excommunicatis non in sustentationem super- nicatione cum excommunicato.Nam si ab alio bise , sed humanitatis causa, dare aliquid scque idoneo consilium non speramus, ab illo voluerit, non prohibemus. Atque eadem ra- petere possumus, argum. cap. Cum volun- tione, si nostra ope, auxilio, aut defensione tate, et cap. Responso, de Sent. excom., et notavit Palud., in 4, d. 18, quaest. 6 ; Gabr., qua^st. 3; Angel., verb. Excommunicatio, 8, num. 6; Cajetan., in Summ., cap. De parti- cipatione, etc. Item, si reger indigeat corpo- ris curatione, potesl medicum excommunica- indigeat, he grave damnum, aut injuriam patialur, aut in corpore, aut in fama, aut in temporalibus bonis, illi possumus subvenire. Quod adeo verum est, ut, juxta receptam Doclorum senlentiam, si quis clericum ex- communicatum percutere aggrediatur, et tum vocare, si magis idoueum illum reputet. alius, cum commode possit, illi non subve- ltem potest ab iUo eleemosynam petere, si niat, seu nocumentum non impediat, in ex- indigeat, vel neccessaria emere, ut dicitur in communicalionem incurrere censeatur, latam dicto cap. Quoniam multos, si aliunde habere in cap. Quantrc, de Sent. exconun. Vide non possit, \el certe non seque commoda, vel Adrian., queest. 3, de Clavib., et Richard., SECT. IV. qVM CGMMUNICATIO INTEIt CONJUGES EXCOMMUNICATOS LICEAT. 399 dist. 48, art. 41, qui aliis exemplis regulam quibus agimus, h;inc communicationem civi- hano extendunt et amplificant. lem cum aliis inchoare, si tamen ab ipsis 41. Licet excommunicato ob suam utilita- provocetur, non peccaturum cum eis com- tem cum aliis communicare. — Proeterea ad- municando, quia in hoc favori aliorum dimus, excommunicatum ipsum ob similem prospicitur, alioqui infructuosa esset indul- utilitatem suam, quae moralis necessitas ad gentia illis facta. meiius esse censeatur, posse cum aliis com- municare. Primo quidem, propter utilitatem SECTIO IV. perlinentem ad salutem animse. Unde sicut .. i- •. vU£B communicatio civilis permissa sit inter coniu^es excommumcatis licite concionan possumus, „ * F. . ^uju^e» . _. . t excommumcatos. ita et ipsi aliorum conciones possunt audire, utbene notavit Gabriel, in 4, dist. 18, q. 3, 1. Uxor tenetur communicare marito ex- dub. 5. Item, sicut possumus ab excommuni- communicato. — Aliud caput excusationis est cato consilium petere, ita et ipse potest illud necessitas conjugii , vel (generalius illud ex- ab aliis postulare, vel rogare, aut petere ora- plicando) necessitas legalis, seu debiti jus- tiones, vel etiam apud homines intercessiones titiae. Hoc caput comprehenditur sub verbo in ordine ad bonum anirme, maxime ad ab- Lex, in citato versiculo ; et continetur in solutionem obtinendam. Nam, cum Ecclesia dicto cap. Quoniam multos, quatenus ibi ex- hanc maxime exoptet, nihil eorum prohibet, cipiuntur uxores, ne teneantur hac lege non qusepropter illam, vel propter dispositionem communicandi cum marito excommunicato. ad illam fiunt; qui enim finem intendit, non Primum igitur ob hanc causam non peccat prohibetmedia utilia, et per se convenientia. uxor cohabitando cum marito, et ei debitum Propter quod, cum rescriptum ad alia ne- reddendo, non solum quantum adconjugalem gotia impetratum ab excommunicato nullurn actum, sed etiam quanlum ad alias actiones sit, si tamen pro absolutione obtinenda impe- et obsequia, ac denique quoad totam hanc tratum sit, valet, cap. 4 de Rescript., in 6. usualem communicationem. Ita enim intelli- Rursus, siout excommunicato indigenti cor- gendum puto caput prsedictum Quoniam porali subsidio vel adjutorio Iicite subveni- multos, ob absolutam significationem verbi, mus, ita ipse etiam indigens licite illud Subtrahimus; nam si subtrahit Pontifex per- procurat et petit, ut exemplis supra positis sonam uxoris ab hoc onere non communi- patet. Est enim in praesenti major ratio, quia candi civili et humano modo cum marito magis naturale et intrinsecum est sibi ipsi excommunicato, et nullam limitationem vel succurrere, quam aliis.Item quia,sialiis praa- certam actionem designat, non est cur nos dictffl actiones sunt licitae, excommunicato illam adhibeamus, cum favores potius am- etiam licebit illas petere, et procurare, ut pliandi sint. Dicet aliquis id esse verum de recle Gabriel supra dixit, quia propter com- communicatione, quae pertinet ad uxorem ut modum et bonum ipsius excommunicati ea uxor est; namsermo illius concessionis debet omnia licita sunt aliis; ergo et excommuni- esse formalis, cum in specialem favorem ma- cato ipsi, cum ad ipsum magis spectet suum trimonii facta sit. Respondelur, quidquid sit commodum per licita media procurare. de illa metaphysica interpretatione, vix posse 12. Quse communicatio per Extravag. Ad in preesenti negotio separari formale a mate- evitanda, non prohibetur. — Dices : per riali, seu conjugalem communicationem ab Extravag. Ad evitanda, licet aliis communi- humana, etpersonali; nam uxorexhibere po- catio cum excommunicato non denunciato; test marilo omnem communicationem, quam ipsi vero excommunicalo non licet. Respon- vinculum matrimonii, sive ex priniario, si.e deo primo non esse simile, quia hae actiones, ex secundario fine suo postulat; et haec adeo de quibus agimus, licitse sunt ex intrinseca est familiaris, ut sine absoluta comnuinica- (ut sic dicam) Iimitalione censuraj, et excep- tione humana exerceri non possit; ergo tola lione quasi naturali lege subintellecta, ob heec communicatio est uxori concessa. bonum naturee, seu personpe ipsius excom- 2. Addit vero Innocentius III, cap. Inter municati; illa vero concessio Extravagantis alia, de Sententia excommunic, exponens esl quasi privilegium, non excommunicato, prredictum lextum Gregorii,non solum posse, sed aliis tantum concessum. Deinde addo, sed etiam teneri uxorem ad communicandum quamvis ipsi excommunicato non denunciato marito excommunicato, quantum videlicet nunc non liceal exlra casus necessitalis, de spcctat ad omnia, ad quae ex vinculo matri- DISP XV DE EXCOMMONICATIONE MAJOBl, UT FfttVAT ClVILl COMMUNICATIONE 400 tnonii obligabitur. Et rationem reddit quia excommunicatio mariti non pnvavit iHum iure suo, et consequenter non abstuht debi- tum, aut obligationem uxori; tenetur ergo tale debitum solvere. Imo propter hoc debi- tum solvendum licita est illi communicatio, er-o ita est licita, ut sit etiam sub obliga- tiene, quia sine illa debitum solvi non potest. Ex quo inferunt aliqui hanc concessionem non fuisse (ut sic dicam) ex benignitate juns positivi, sed ex divino et naturah jure illam praecipiente, quia solutio debiti ex justitia est naturali jure necessaria; ergo et illa com- municatio, qu* ad tale debitum solvendum necessaria est, eodem jure non solum hcito est sed etiam obligatoria. Unde ultenus infe- runt, adeo esse necessariam hujusmodi com- municationem, ut non potuerit Eeclesia illam prohibere, cum nihil possit contra 3us divi- num et naturale prsecipere. 3 Non ex divino aut naturah jure, sedex benignitate positivijuris. - Objectio. - Sot- vitur -Hanc vero sententiam, quantum ad preesentem rem spectat, falsam esse opmor; Itinprimis expendo verba ^jf10^1; " in dict. cap. Inter alia : Cum adhuc debitum duret, beneficio canonis id agente, a pnon non sunt obnoxietate solutx. Ubi licet non loquatur in particulari de uxore, loqmtur tamen generatim de omnibus persoms, de quibus Gregorius locutus fuerat; et de omm- bus ait, beneficio canonis retmere illud debi- tum, et obligationem; ergo non privari vel suspendi non est ita naturale, qum Eccles.a si sua potestate et rigore uti veht, possit huiusmodi communicationem impedire. Nam sicut privat Regem jure regni, et subditos eximit ab obligatione juramento firmata pa- rendi principi excommunicato, lta posset maritum privare usu juris petendi debitum ab uxore, et consequenter etiam hberare uxorem ab obligatione reddendi debitum, et narendi marito, vel cohabitandi cum illo, nuamdiu rebellis Ecclesia3 fuerit. Et interdum hoc expedire poterit, si propter haeresim seu apostasiam excommunicatus esset, ut colli- JturexmultisDecretis, quae, 28, qua^st. 4, Jeferuntur. Quanquam id magis sit propter periculum, quod ex tali crimine oritur, quam propter solam censuram. Aliquando tamen propter nimiam pertinaciam excommunicali, niaxime si contra commune bonum cedat, potest Ecclesia prohibitionem communica- tionis usquc ad ipsas etiam uxoies reslrm- eere. Quia vero moraliter et regulanter id non expedit, ideo Ecclesia jus conjugii inte- grum manere voluit, non obstante excom- municationis censura. Ex quibus solvitur objectio, qua3 contra Innocentium III fien posset; nam haac concessio est vcluti privile- gium non in favorem ipsius excommunicati, sed uxoris non excommunicataa datum; ergo quamvis illa possit licite illo uti, non tenetur; nam hoc jam non esset privilegium, sed gra- vamen. Dicendum enim est, hoc non esse proprie privilegium personae, sed status, seu ipsiusmet matrimonii, filiorum, ac commums boni, ad quod ipsum ordinatur; ratione cujus integrum, ut dicebam, manet jus, quod ex hoc vinculo nascitur ; et inde fit, ut non solum possit, sed etiam debeat uxor hanc commu- nicationem marito prastare. 4. Num qux excommunicato nupsit, possit marito communicare. — Rationes dubii pro utraque parte. — Sed quaaret aliquis, an hoc procedat, etiamsi matrimonium cum homine jam excommunicato contractum sit; non est enim dubium, quin tale matrimonium sit va- lidum, ut supra dixi ex cap. Significasti, de Eo qui dux. in matrimon. Ex quo fieri videtur, ut post tale matrimonium uxor uti possit et debeat communicatione mariti. Nam Grego- rius in dicto cap. Quoniam multos , simpli- citer, et sine ulla restrictione de uxore loquitur; illa autem vera uxor est. In contra- rium est, quia in cap. Inter alia, de Sent. ex- comm., insinuat Innocentius III, omnes per- sonas, qua3 in dicto cap. Quoniam multos, excipiuntur, debere esse obnoxias illi debito seu communicationi ante excommunicatio- nem, ut postea possint ratione illius com- municare; quod patet ex iUis verbis, quse habentur in propositione qumstionis : Prx- sertim qux prius ad communionem eorum ex debito tenebantur, ubi Glossa advertit, illud prxsertim, accipiendum esse pro tantum non pro maxime : Alias (inquit) falsum redderet sensum. Unde Pontifex in responsione ad quajstionem, ait : Cum quxdam personx m prxmisso capitulo denotatx, illis, in quos lata fuerat excommunicationis sententia, antepro- lationem ipsius obsequio tenerentur, familia- riler adhxrere, etc; ergo a contrario sensu, si ante excommunicationem non erat debitum contractum, uon fruuntur omnes ilhe per- sona3 concessione illius canonis, mter quas una est uxor. Accedit, quod qua3 excom- municato nupsit, censuram Ecclesiasticam violavit; ergo non debet uli illo jure male acquisito contra observantiam et ngore.n SECT. IV. QtLE COMMUNICATIO IKTEU CONJUGE5 EXCOMMUNICATOS LICEAT. 401 ipsius censurae, argument. cap. In audientia, causa matrimonii, quia lis est, an sit legi- de Sent. excomm. Et potest etiam confirmari time contractum, ut Soto, dist. 22, qucestion. a simili; nam si alter conjugum fit excom- prim., articul. 4, conclus. 5. Quodverum est, municatus propter matrimonium illicite con- tum quia illa non potest tunc dici simpliciter tractum, non potest alter communicare cum uxor, cum sit uxor dubia; tuin ctiam quia ex illo, ut docet Sylvester, verb. Excommuni- tali matrimonio nondum ortum est conjugala calio, 5, num. 4, vers. 2; ergo a simili, cum debitum, cum ejus usus, stante illo dubio, matrimonium illud illicite contractum sit illicitus sit. Ex illo autetn antecedente sic li- contra censuram, imo et propter illud ex- mitato nihil ad prsesens inferri potest, cum communicatio saltem minor incursa sit, non loquamurde uxore certa et indubitaia; quia polerit uxor, ratione illius matrimonii, postea licet matrimonium fuerit illicite contractum, communicare cum marito excommunicato. non est tamen dubium, quin fuerit validum. 5. Prima sententia. — ■ Quidam affirmant, Sic ergo sententia heec defendi probabiliter hanc concessionem procedere, etiamsi matri- polest. mouium cum excommunicato contractum sit. 6. Vera sententia. — Nihilominus contraria lta tenet Ugol., tab. 2 de Censur., cap. 23, mihi verisimilior est, cui multum favet D. § 6, num. 1, solum ex illo fundamento, quod Thomas, in 4, dist. 18, quaest. 2, art. 4, ubi verba Gregorii generalia sunt. Potestque hoc explicans dictum cap. Quoniam multos, confirmari; quia alias etiam filius natus post cum dixisset, in eo excipi uxorem, servum, excommunicationem parentis, non essetsub filium, rusticum et servientem, subdit : Sed potestatcejus,nec teuereturilli communicare. hoc intelligendum est de filiis non emanci- Quod si hoc non procedit in filio. quia vincu- patis, alias teneretur vitare patrem; de aliis lum ejus est naturale, idem dicendum erit de autem intelligitur quod licet excommunicato uxore;nam postquam matrimonium validum communicare, si ante excommunicationem se fuit, vinculum omnino naturale est. Et ideo ei subdiderunt, non autem si post. Ubi ex- Glossa in dicto cap. Inter alia, dixit, decre- pendo exceptionem filii emancipati cum ge- talem illam, Quoniam multos, quoad has nerali regula respectu aliorum, quae per personus non esse constitutivam, sed decla- exceptionem in contrarium firmatur; ergo rativam juris naturalis, quod jus versatur tam de uxore, quam de aliis illa posteriora inter maritum et uxorem, etiamsi, altero ex- verba D. Thomas intellexit, juxta mentem communicato, contraxerint; ergo declaratio Innocentii III, qui in dict. cap. Iuter alia, illa etiam ineis locum habet. Juxta quem dis- generaliter locutus est; et limitatio quae ab cursum illa interpretatio, vel limitatio, quse aliis ponitur, neque in verbis ejus, nequein adhibetur in dict. cap. Inter alia, intelligenda aliqua cogente ratione fundata est. Imo, cum erit de aliis personis humilibus, quae jure, ex iniquitate sua nemo dobeat commodum vel contraclu humano alii subjiciuntur, ut reportare, non est rationi consentaneum, ut famuli, etc, de quibus statim, non vero de propler pravam communicationem, quam illa uxore aut filiis, quod significavit Cajetan., in mulier habuit cum excommunicato, quando Summ.jCap. Participatio cum excomm., etc; illi nupsit, possit illi postea licite et impune nam explicans illud verbum lex, citati ver- communicare. Quapropter opinor post hujus- siculi, sine limitatione ait, uxorem debere modi matrimonium non posse uxorem inci- communicare marito; statim vero explicans pere cohabitare marito, neque exigere aut verbum humile, quoad servos, ancillas, etc, reddere debitum, donec ille ab excommuni- subjungit, et intelligit de iis, qui erant, ante- calione absolvatur. Neque est verum, illam quam excommunicatus esset, in hujusmodi constitutionem Gregorii esse tantum declara- servitiis. Atque ex eodem fundamento facile tionem juris naturalis quoad hanc partem, et solvitur alia conjectura; nam, licet tale ma- non includere etiam benignam Ecclesiae con- trimonium cum excommunicato illicite con- cessionem, ut supra diximus, et Innocen- tractum fuerit, quia tamen validum fuit, tius III plane signilicat. Nam jus naturale hic naturale jus ex illo ortum est, quod integrum non obligat nisi supposilo jure utriusque manere Ecclesia declaravit. Id vero, quod partis non impedito; quod ergo inter con- in altera conjectura sumitur, incertum est, juges non impediatur per censuram, non ad neque a Sylvestro aliqua ratione, vel aucto- solam declarationem , sed ad concessionem rilato probatuc. Unde alii illud limitant, Ecclesiae speclat, ut supra dixi. Flaec auiem quando excommunicatio conjugis lata est in concessio supponit jus acquisilum legitime xxiii. _ 26 402 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. inter partcs ante censuram. Et hoc modo lo- bet privari jure suo propter peccatum alte- quitur Gregorius in dicto capite, tam de rius, cum tamen excommunicatus propter uxore, quam de aliis, ut Innocentius expo- suit, et ipsa materia postulat. Ac proinde fundamentum contrariae sententiae vim non habet. 7. Quse bona fide excommunicato nupsit, potest cutn illo cohabitare. — Quse excommuni- cato.non vitandonupsit, etsi postea denuncie- tur, debet illi communicare. — Excipio tamen nus, culpam suam merito possit. 9. Possitne excommunicatus licite ab uxore debitum petere. — Opinio negans. — Major difficultas est, an ipse maritus excommuni- catus possit licite ab uxore petere debitum. Glossa enim in dicto c. Quoniam multos, negat hoc ei esse licitum, quanquam, si id faciat, concedat teneri uxorem ad reddendum. Fun- ab hac regula illam uxorem, quse bona fide damentum esse potest, quia excommunicato contraheret cum excommunicato, quem ex- nulla datur actio adpetendum debitum, gene- communicatum esse ignorabat; nam tunc, raliter loquendo, c. Decerninius, de Sent. ex- cum nihil egerit contra censuram, non est cur com., in 6; ergo neque in hoc speciali casu suo jure privetur. Et quia formaliter, ac mo- illam habebit. Vel etiam quia in dicto capit. raliter loquendo, illa dici potest contraxisse Quoniam multos, nihil conceditur excommu- ante excommunicationem latam, quantum ad nicatis ipsis, sed solum aliis, qui cum eis ipsam, id est, ita ut tenerelur illum vitare, communicant. Et hanc opinionem sequitur et consequenter dicetur contraxisse cum non Jacobus de Graffis , lib. 4 Decis. casuum excommunicato in sua sestimatione seu con- eonscient., c. 43, num. 6. Conlrariam tamen scientia. Et ob rationem non dissimilem sententiam veriorem esse opiuor. Quam indi- opinor, si quae mulier nunc contrahat matri- cat Panorm., in c. Inter alia, de Sent. excom., monium cum excommunicato non vitando, num. 4, et a fortiori Hostiensis, ut statim etiamsi ille postea denuncietur, posse illi referam, ettenet Turrecrem.,in dict. c. Quo- communicare, juxta dictum cap. Quoniam niam multos. Intelligilur autem quando vin- multos, quoniam illa nihil egit contra censu- culum matrimonii antecessit excommunica- ram, et quantum ad ipsam spectat, respectu- tionem. Probari autem potest ex concessis ab que illius erat quasi non excommunicatus. adversario;namuxorteneturredderedebitum Quoties ergo anle censuram impositam ac marilo excommunicato petenti; ergo alter po- sufficienter denunciatam matrimonium con- testlicite petere; nam unusquisque licite petit tractum fuerat, mariti excommunicati com- ab alio, quod alius facere obligatus est. Sed municatio non est uxori interdicta. hsec ratio non est convincens, quia, si maritus 8. Uxor non solum reddere, sed etiam exi- qui castitatem vovit, petat debitum, uxor gere debitum potest a marito excommunicato. tenetur reddere ; et tamen ipse non Iicite pe- — Ex quo evidenter et absque ulla dubita- tit. Et ralio est, quia sunt jura, aut debita iione sequilur, non solum posse hujusmodi diversarum rationum; jus enim ad petendum uxorem reddere debitum marito petenti, sed est justitiee; malitia vero petitionis est contra etiam licite posse illud exigere;quae estcom- obedientiam, vel religionem; debitor autem munis senlentia, quan lo excommunicatio sub- solvere tenetur quod ex justitia debet, etiamsi secuta est matrimonium, vel saltem uxor creditor aliunde contra religionem peccet, bona fide contraxit : tum quia nulla est ratio, vel obedientiam. Et confirmatur, quia non cur illa tunc privetur jure suo; tum etiam habet uxor juscogendi maritum, negando illi quia generaliter licitum est cuivis creditori a jus suum, ut obediat Ecclesiae, sicut nec ut suodebitoreexcommunicatodebitumexigere, servet castitatem. Hac ergo ratione defendi c. Intelleximus, de Judiciis; ergo et uxori li- posset, quod uxor teneatur reddere, et quod cebit exigere debitum a marilo excommuni- maritus non possit absolute licite pelere, cato. Et tunc consequenter non est dubium, quamvispossit, intra latitudinemsolius justi- quin marito excommunicato liceat illud red- tiee stando. dere; imo et quod ad id teneatur, quia plus tenetur excommunicatus ad solvendum debi- tum non excommunicalo pelenli, quam non excommunicatus ad solvenclum debitum ex- communicato; imo illud est tam intrinsecum 10. Respondetur ad capit. Quoniam, pro contraria opinione allalum. — Verumtamen hinc ulterius procedendo fit valde credibile, Ecclesiam non prohibere hujusmodi excom- municato, quominus licite pelat debilum. ct naturale, ut regulariter non possit per Primo quia absolute non privavit illum ac- Ecclesiam impediri, quia nullus innocens dc- tnali jure pelendi, quamvis possit, ut dixi; SECT. IV. QU^E COMMUNICATIO INTER CONJUGES EXCOMMUNICATOS LICEAT. 403 er"o verisimile est non privasse illum potes- suae, quia, si hoc esset contra excommunica- tate licite petendi, quia illud jus sine hac tionem, repelleretur in judicio. Juxta quam pntestate moralitcr loquendo, valde pericu- sententiam limitabitur cap. Decernimus, ut losuni esset. Deinde illud esset valde onero- non procedat in causa matrimonii, propter sum uxori non excommunicatae. Prreterea favorem ejus, vel melius, ut non procedat in aliie communicationes, quse in eo c. Quoniam iis rebus , quarum usu et communicatione multos, continentur, sicut licitse sunt ex parte non privatur excommunicatus ex vi excom- aliorum communicantium cum excommuni- municationis, et tamen de facto injuste illis cato ita etiam ex parte ipsius excommuni- spoliatur solo titulo ejusdem excommunica- cati, quamvis ab eo incipiant; ut, v. gr., li- tionis, quod satis verisimile est. Oppositum citum est servo, vel familiari obedire domino tamen tenuit Abb. in dict. c. Inter alia, re- excommunicato imperanti; et ideo licitum ferens alios, qui addunt, judicem debere ex, etiam est domino excommunicato imperare et officio suo uxorem marito restituere, propter uti suis familiaribus, quia alias et periculosa, periculum fornicationis. In quo etiam sentiunt et moraliter inutilis esset illa concessio, ut in- non esse illicitum, neque excommunicalioni ferius magis declarabimus; ergo pari ratione contrarium, quod maritus propter illud peri- idem dicendum est in praesenti, quia idem, culum vitandum ab uxore debitum petat, velmajusestpericulum, etquia textuseodem quandoquidem propter hoc judex ex officio modo de omnibus Ioquitur. Preeterea facit, illi uxorem restituit. quod Gregorius simpliciter dicit, se sub- 13. Possitne maritus non excommunicatus trahere has personas a vinculo anathematis ; cum uxore excommunicata communicare. — ergo ita subtrahit, ut communicatio non sit Sententia negans. — Aliud vero dubium ex. prohibita; ergo neque illis cum excommuni- praedictis nascitur, scilicet an quae diximus cato, neque excommunicato cum illis. de uxore non excommunicata, et marito ex- 11. Satisfit fundamento sumpto ex cap. communicato, locum habeant, si e converso Decernimus. — Atque ita sufficienter respon- uxor excommunicata sit, et non maritus. Multi eum est ad illum textum, quatenus pro con- enimCanonistaenegantem partem secuti sunt, traria parte adducebatur. Ad aliud vero fun- dicentes maritum non excommunicatum non damentum illius sententiae dicendum est, posse communicare cum uxore excommuni- aliud esse agere de petitione privata, quse cata; ita Hostiensis, in Sum., tit. de Sent. obligat alium in conscientia ad reddendum excom., num. 15; versic. Lex, et alii, quos debitum et ad cohabitandum, etc, aliud vero refert et sequitur Sylv., Excommunicatio, 5, de actione forensi, per quam aliquis postulat num. 4. Fundamentum est, quia Gregorius in in judicio, ut uxor compellatur ad cohabitan- dict. c. Quoniam multos, solum de uxore men- dum, etc. Nos in priori senstt loculi sumus, tionem facit, quod non casu, aut sine causa et contra illud non procedit c. Decernimus, factum videtur; quandoquidem si vellet ma- in quo est sermo de actione in judicio. Nam ritum comprehendere, vel nominaret illura, excommunicatus non privatur usu privato vel communi nomine conjugis uteretur; non rerum suarum, neque illis actionibus, quee ad ergo licet nobis illam concessionem exten- earum custodiam vel conservationem spec- dere, cum non desit ratio, ob quam potuerit tant; sic ergo dicimus posse licite uti uxore fieri uxori, et non marito, quia cum uxor sit sun, et petere debitum. sub potestate mariti, quodammodo ei impu- 12. Num powit maritus excommunicatus in tatur, vel negligentia ejus esse praesumitur, judicio petere, ut uxor secum cohabitet. — quod contumax sit. Unde, ut munus suum Altera vero qutestio, non nojtra, sed propria diligentius exequatur, procurando, ut uxcr C.tnonistarum est, inter quos sunt dissentien- resipiscat, ei non conceditur, ut-cum ea com- tes sententia?, sed omnes favent superiori municet; uxor vero non ita debet corngere resolutioni, et ideo solum quantum ad hoc maritttm, sed illi subesse, et ideo ilii conce- illas attingam. Hostiensis itaque in Sum., tit. ditur, ut cum illo communicet. de Restit. spoliat., § Quando facienda, etc, 14. Sententia affirmans vera. — Nihilomi- afiirmat, maritum petentem in judicio cohabi- nus censeo, omnia , quee diximus de uxore tationem uxoris suse, non posse repelli excep- erga maritum excommunicatum, eodem inodo tione excommunicationis; ergo supponit a procedere in marilo non excommunicato fbrtiori licilum esse excommunicato petere, et uxorem excommunicatam habenle ; quaj sen- procurare cohabitalionem , et usum uxoris tentia sumitur ex D. Thom., in 4, dist. 18, 404 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. qusest. 2, art. 4; clarius id docuit Turrecre- non privantur mutaa communicatione. — > mata, in dict. cap. Quoniam multos; Gabriel, Notandum pro hujusmodi excommunicatis. in 4, dist. 18, quaost. 3, art. 4; Cajetan., in — Atque ex his constat, quid dicendum sit, Sum., c. de Particip.; Angel., verb. Excom- si uterque conjugum excommunicatus sit; municatio, 8, num. 8; Navarr., c. 27,num. 27; nam consequenter asserendum est, eos non Covarr., c. Alma, p. 1 , § 1 , num. 8, qui alios privari mutua communicalione quoad petitio- refert. Ratio sumenda est ex communi lege nem et redditionem debiti, et alia obsequia, matrimonii, quae quoad mutuam communi- aeque ac antea. Ratio est, quia excommunica- cationem aeque obligat utrumque conjugum; tio non plus operatur in singulis, eo quod et ideo quoad praesens eadem est utriusque insit utrique, quam si sit in altero tantum ratio. Ut enim dicitur in c. Gaudeamus, de Di- extremorum seu conjugum ; nam effectus ex- vortiis, maritus et uxor in negotio matrimonii communicationis non crescit in marito , eo non ad imparia judicantur ; quod maxime quod uxor excommunicata sit, vel e contra- verum habet in his, quae spectant ad mu- rio; ergo si maritus excommunicatus potest tuam cohabitationem , et debilum officium communicare cum uxore non excommunicata, persolvendum ; ergo, sicut maritus frui potest etiam poterit cum excommunicata, quantum consortio, et obsequiis uxoris , ita et uxor est ex vi suse excommunicationis. Aliunde excommunicata , societate et officio mariti. vero etiam excommunicatio uxoris non ira- Accedit ratio, quam expendit Innocent. III, in pedit, quominus cum illa communicare pos- dicto c. Inter alia, de Sent. excom., dicens : sit, ut ostensum est; ergo illae excommunica- Cum adhuc debitum duret, a priori non sunt tiones simul sumptae non possunt inducere obnoxietate solutx; nam haec ratio seque pro- illud impedimentum, quia non uniuntur (ut cedit in uxore excommunicata, quia non erat sic dicam) ut habeant aliquem specialem effec- minus debitum ejus quam mariti, neque ex- tum, qui ex alterutra earum per se non nas- communicatio in illa est major, aut efficacior, catur; neque in jure fundari potest, cura quam in marito; ergo non magis est libera tamen omnes hi effeclus ex jure positivo pen- ipsa a priori obnoxietate, quam sit maritus, deant. Quae ratio eodem modo fieri potest ex quod satis significat Innocent. in plurali di- parte uxoris, et ideo in dict. c. Quoniam cens, non sunt. Quod si illa non est libera, multos, simpliciter excipitur uxor, nec limi- nec maritus, cum excommunicatus ipse non tatur, ut necesse sit ipsam excommunicatam sit, privatus erit jure petendi et reddendi non esse. Cavendum est autem, quando uter- debitum, nec qualibet alia communicatione, que conjux excommunicatus est, ne per mu- quae ad honc ordinetur. Mirum enim esset, ut tuam communicationem alter alterius con- maritus excommunicatus non privetur hoc tumaciam foveat, quod maxime timeri potest, jure seu executione vel usu ejus, et quod non quando propter idem crimen excommunicati excommunicatus privetur propter excommu- sunt; tunc enim communicatio illa transiret nicationem uxoris. Si autem maritus potest in communicationem in crimine, unde esset petere debitum ab uxore excommunicata, et novum peccatum mortale. Quod eliam ob- ipsa sine dubio potest reddere, et e contrario servandum est, quando alter conjugum tan- poterit etiam ipsa petere, et maritus tenebi- tum excommunicatus est; nam si alter foveat tur reddere, cum non sit pejoris conditionis delictum alterius, vel sit in causa, ut in foemina, quam vir, eo quod sit fragilior. Imo excommunicatione obdurescat, jam erit com- ob hanc rationem debuisset jus, si fieri pos- municatio in crimine, quae intrinsece mala set, plus illi favere; non esset autem favor, est. Quod Doctores omnes peculiariter obser- sed gravamen, si quando ipsa excommuni- vandum monent, quando uxor excommuni- cata est, petere non posset. Nulla ergo legi- cata est, quia maritus ex officio teneturaver- tima differentiae ratio reddi potest. Et ideo tere uxorem a contumacia; et ideo magis non dubito , quin nomine uxoris in dict. c. imputabitur ei, si in hoc sit negligens. Quoniam multos, uterque conjugum com- 46. Num quando censura fertur inpartici- prehendatur; nomine aulem uxoris usus est pantes, comprehendat conjugem. — Hinc de- Ponlifex, vel quia in omnibus personis ibi nique facile intelligitur, si excommunicatio numeratis humiles et subditas recenset, vel feratur in participanles, an et quomodo per- quia frequenlius contingit viros, quam fcemi- tinere possil ad conjuges quoad muluam com- nus excommunicari. municationem. Haecenim exconnnunicatiojam 45. Si uteraue conjux excommunkQtus sit, non potest ordinario jure ferri per generulem SECT. V. QU.E COMMUMCATIO LICEAT PUBDITIS, ETC. 405 sentenliam, juxta c. Statuimus, de Sent. ex- et debitum est, ut per ccnsuram auferri non comm., in 6. Si autem Summus Pontifex sua debuerit, nec fuerit conveniens usum et exe- potestate utens, vel alius ex ejus commissione cutionem ejus impediri. Item quia neque erat iliam ferret, non propterea privaret conjuges expediens filium a patre cxcommunicato se- communicatione sibi jure concessa, quia illa parari; id enim, per se loquendo, et ouero- sententia solum prohibet sub graviori censura sum ipsi filio esset, et cederet in detrimentum illam participationem, quae per excommuni- ejus, quod per censuram non intenditur; cationem communem prohibita est sub cen- filius autem manens sub patris potestate, non sura minoris excommunicationis, non autem poterat, moraliter loquendo, non communi- prohibet communicationem alias non prohibi- care cum illo ; ne igitur excommunicatio illi tam; neque alius est sensus illius censurae, esset in scandalum, et occasionem lapsus, quia juxta terminos juris fertur, nisi Sum- merito illa obligatione liberatus est. Quse ra- mus Pontifex de sua potestate absoluta aliud tiones maxime procedunt de filiis legitimis, explicet. At vero talis excommunicalio com- et sub cura parentis existentibus, de quibus prehendet conjuges, si unus alteri communi- proinde nulla est dubitationis occasio. Et cet in crimine; nam haec communicatio nec eodem modoestcertum,filiorumnomine filias in jure concessa est, nec concedi potuit. Atque comprehendi, tam respectu patris, quam ma- eodem modo limitanda esset similis censura tris, quia textus absolute loquitur de filiis, contra participantes, si per sententiam spe- qui sequaliter dicunt respectum ad utrumque cialem ferretur in unum conjugum respectu parentem, et filiorum nomine constal utrum- alterius, praecipiendo, scilicet, uni ne cora- que sexum comprehendi, ut est vulgare apud municet alteri excommunicato sub eadem Juristas, et in usu Latinorum, et maxime ubi censura, quia judex non potest prohibere eadem, vel potior ratio est de foeminis, ut est communicationem, quam jus ipsum, et Sum- in preesenti quoad patriarn proteclionem, et mus Pontifex concedit, c. Cum iuferior, de communicationem. Nec refert, quod in dicto Mojor. et obedient.; ergo ut illud mandatum capitulo servi et ancilla3 distincte numeren- sit justum, restringendum est ad eam com- tur, non vero filii et filiae, quia non est ne- munionem, quae non est concessa, sed prohi- cesse, ut hoc aliquo peculiari mysterio factum bita uxori cum marito excommunicato, et e sit. converso, qualis praecipue est communicatio J)e filiis, dub. 4 . in crimine, vel etiam communicatio in divi- nis, quam nec obligatio, nec status matrimo- 3. Num filii emancipati cum parentibus nii secum affert. excommunicatis communicare possint. — Com- munis sententia negans. — Hoc ergo ut certo SECTIO V. constiluto nonnulla oriuntur dubia. Primum est, an filii emancipati hoc gaudeant privile- An personae subjectae excusentur a culpa, suis supe- oj0. Communis sententia neeat cum D. Thom., rioribus excommunicatis civihter communicando, • , j io r» * • et e converso. in 4> d> 18' 4' CUJUS verba su" pra citavi. Richard. ibi, art. 6, qusest. 4; 1. Ultimum caput hujus excusationis est Gabr., qusest. 3, notab. 3; Soto, d. 22, queest. necessitas subjectionis, seu obedientiae, quod 1, art. 4, concl. 3. Idem tenuit Hostiens., in declaratur in illo vulgari versiculo per ver- Sum., tit. de Sent. excom., num. 45, verb. bum humile, et ratione illius excipiuntur a Humile; Turrecr., dict. c. Quoniam mullos, Gregorio in dicto c. Quoniam multos, quatuor cum Glossa ibi; et SummistEe communiler, vel quinque genera personarum, scilicet, filii, Navarr., c. 27, num. 27; Sylvest., Excommu- servi, ancillae, seu mancipia, et rustici ser- nicatio, 2, num. 4, vers. 3; Angelus, Armil., vientes, et omnes alii, qui non adeo curiales et alii. Plures autem ex his Doctoribus addunt sunt, ut eorum consilio scelera perpetrentur. limitationem, nisi filius emancipatus sit com- De quibus sigillatim nonnulla declaranda mensalis patris, ita ut cum illo habitet, et ab sunt, deinde aliqua omnibus communia, vel illo habeat necessaria. Quam limitationem anuexa tractanda. D. Thom. omisit, et merito, non quia falsa 2. Per particulam humile, excipiuntur sit, sed quia non necessaria, quia illud non filii. — Quod ergo ad filios spectat, ratio ex- convenit filio emancipato quia filius est, sed ceptionis clara est, quia filius debet patri quia tunc est de familia patris, quotl com- obedientiam, quod vinculum adeo naturale, mune est omnibus aliis comraensalibus, seu 406 DJSP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. qui sunt de familia. Filius ergo emancipatus turale vinculum, atque ctinm inclinationem, juxta hanc sententiam, si non habet alium quoe semper manet. Non vero licebit filio titulum communicandi , ex eo tantum quod emancipato novam, aut majorem communi- filius est, communicare non potest. Funda- cationem cum parente habere, seu inchoare; mentum est, quia filius emancipatus jam est ut si jam habitabat extra illius domum, non quasi extraneus, nullaque indiget cornmuni- licebit cohabilare cum illo, aut alias actiones catione cum parente; ergo non est, cur illi familiaris communicationis exercere, quod concedatur communicntio cum illo, si excom- probat sufficienter fundamentum communis municatus ille sit. Et ideo nihil obstabit, quod sententiae. in dicto cap. Quoniam multos, absolute filii 5. Nwn filii naturales illcgitimi hoc gau- eximuntur, et non cum limitatione ad eos, deant privilegio. — Decisio. — Et juxta haec qui sunt sub patria potestate, quia conside- potest expediri dubium aliud de filiis natura- randa est ralio et intentio illius legis, quce ex libus seu illegitimis, an hoc etiam privilegio principio ejus colligitur, scilicet tollendi peri- gaudeant, quia hi frequentius non solent esse culum agendi contra excommunicationem ob sub potestate parentum, vel cum illis habi- aliquam necessitatem humanam. Quee ratio tare, et ideo non videtur eis ita necessaria in filiis jam emancipatis locum non habet, et haec communicatio. Nec jura solent his filiis ideo intelligimus Pontificem locutum esse de illegitimis privilegia concedere. Nihilominus filiis actu subjectis, et communicatione indi- dico posse hos filios suis parentibus commu- gentibus. nicare, tum quia appellatio filii generalis est, 4. Sententia affirmans. — Resolutio. — et in rigore illos comprehendit ; tum etiam Nihilominus oppositam sententiam tenent quia etiam in illis est naturale debitum exhi- aliqui moderni, et eam tenuit Palud., 4, est- bendi obsequium parentibus. Quapropter, si que apparens, et probabilis. Primo, quia adhucsint sub cura parentum, et ab eis alan- Gregorius simpliciter excipit filios, et favores tur, etiam possunt cum parentibus cohabitare, ampliandi potius sunt, quam restringendi. si parentes velint, et cum illis communicare Secundo,quiafilius, quantumvisemancipatus, in omnibus rebus, quas et talis conjunctio, et retinet naturale debitum obsequendi patri, ut hujusmodi vitae communitas secum affert. Si persenotum est; ergo propter excommuni- autem sunt jam emancipati, ita de illis lo- cationem parentis suo debito seu obnoxietate quendum est, sicut de legitimis. At vero, si non liberatur; ergo ad idem obsequium tene- sint quasi in slatu medio, ut frequenter esse tur; ergo ad communicationem, quae ad illud solent, maxime in setate puerili, scilicet, quod requiritur, juxta cap. Inler alia, de Sentent. sunt sub cura parentum, et eorum expensis excom. Quapropter dicendum censeo, filium aluntur, non tamen immediate cum illis vi- emancipatum, quatenus filius est, communi- tam agunt, seu cohabitant, tunc, quatenus care posse parenti excommunicato, licet qua- sic separati sunt, videntur debere vitare eam tenus emancipatus est, vitare illum debeat in communicationem, quee secundum illum sta- iis, quae sunt propria filii, non prout filius tum necessaria eis non est, nec a parentibus est, sed prout est sub patria potestate. Et exigitur. Quod quidem est satis verisimile, ita intelligo vel limito communem senten- magisque securum, cum illa communicatio tiam. Et sic declaro, nam filius emancipatus nec cum ratione filii ut sic conjuncta sit, ne- tenetur obedientiam, reverenliam et subsi- que cum tali statu, et vivendi modo. Hoc dium exhibere parenti excommunicatoeodem vero pari ratione dici posset de filiis legiti- modo, quo ante excommunicationem teneba- mis, quando contingit eos separatos a patre tur; hoc enim mihi probat efficaciter ralio vivere; licet hoc differat inler eos, et eman- facta, et ideo non credo peccare illum, si cipatos, quod possunt transire ad cohabita- coram parente excommunicato surgat et ca- tionem cum parente excommunicato, si ipso put aperiat, neque si amplexum, vel aliud velit. Non debent tamen ipsi filii sese immis- simile signum amoris exhibeat, vel si ei ali- cere, aut invitare, quanquam in hoc non quid praecipienti obediat; haec enim et similia sunt nimis rigorose cogendi, aut scrupuli eis sunt obsequia debita parentibus, quorum injiciendi, cum jura absolute illos excipiant. obligatio inseparabilis a filiis est. Neque Ec- 6. An filii adoptivi sub hac limitatione com- clesia voluit illius usum impedire, quia ncc prehendantur. — Conclusio. — Quid de filio dccebat, nec expediebat. Neque ab his sepa- adoptivo respectu parentis naturalis. — Ter- rabilis esfc illa necessitatis ratio, propter na- tium et majus dubium est de filiis non veris, flfctfr. V onr COMMtTNTCAffO LTCT-AT SUBDITIS, ETC. 107 mloptivis, qui dici solent tantum legi- nominantur ratione speciaiis affinilatiSj ut tmii, quasi lege comparati, an sub hac ex- de nuru et genero respectu soceri, et socri, et ceplione et concessione comprehendantur. Vi- de privigno, U privigna, respectu novcrcoe, doutur enim non comprehendi , quia hi non et vitrici , de quibus in § Affinifatis, Insti- stint veri filii, sed valde analogice; jus autem tut. de Nupt. Si enim sint commensales pa- loquens absolute de filiis, juxta proprietatem rentibus, poterunt cum illis communicare verborum de propriis ac veris filiis intelli- sicut filii, vel propler participalionem appel- gendum est. Proesertim, quia in iis non est lationis, cum qua et necessitatem communi- illtid naturale vinculum et obligatio, ratione cationis partieipant, vel propter generalcm cujus hoecexceptio filiorum fit. In contrarium rationem familiarium et sociorum; credo ta- voro est, quia filii adoptivi appellatione abso- men sub utraque ratione comprehendi, et ap- luta filiorum in jure venire solent, ut colligi- pellationem filiorum in hoc privilegio ad illos tur ex 1. Adoptivum, ff. de In jus vocando. extendi, quantum eorum status et conjunctio Cum crgo favores ampliandi sint, etiam ad postulat. Ila enim favorem hunc oequum est illos videtur hocc concossio extendenda. Acce- extendi, quantum ralio ejus, et vcrba patiun- dit quod, quantum spcctat ad convictum hu- tur. At vero, si hujusmodi personoe jam sint manum, eumdem habet filius adoptivus cum omnino extra convictum suorum correlalivo- palre ac naturalis. Quare dicendum est, si rum, et quasi emancipaloe, nullus titulus huiusmodi filii sint sub cura parentum, et communicationis licitae in eis manet, quia, commensales illis, posse parentibus commu- cum non sint veri filii naturales, non manet nicare, sive quia filii aliquo modo sunt, et in eis illud peculiare vinculum, quod in filiis sub hac appellatione comprehendi possunt, naturalibus emancipatis manere diximus; proesertim quoad favorabilia, vel certe quia sola vero affinitas, quoe relinquitur, non est sunt familiares illi, et inierunt cum illo so- sufficiens principium inducens naturalem cietatem, et major ratio in illis est ad com- obligationem adeo intrinsecam, ut ratione mnnicandum, quam in servis et famulis. At illius dicamus, licitam esse taletn communi- vero, si jam sint omnino emancipati, et extra cationem seclusa actuali subjectione et coha- cohabitationem parentum, absolute negan- bitatione. dum est posse illis communicare, quia in 8. Quid de nepotibus. — De pupillo re- hujusmodi filio non manet post emancipatio- spectu tutoris. — Appellatione filii in illo nem nalurale vinculum, et peculiaris ratio textu non veniunt filii spirituales. — Atque obsequendi parenti, quoe manet in filiis na- ita censeo exponendam esse hanc legetn turalibus, et ideo etiam juxta jura civilia quantum ad nepotem, vel pronepotem res- adoptivi filii jam emancipati inter liberos pectu avi, vel progenitorum; nam et hos ci- nullo modo connumerantur, ut dicitur in vilia jura filiorum nomine comprehendunt, § Adoptivi, de Exhoeredatione liberor. In eo 1. Filii, et 1. Liberorum, ff. de Verb. signif., vero textu observandum est, etiam filios ab et communi sestimatione in eodem fere gradu uno adoptatos, quamdiu sunt in adoptiva fa- habenlur, prassertim quando sunt sub cura milia, tanquam extraneos haberi respectu avorum et ab eis aluntur seu nutriuntur; parentis naturalis. Quare dubitari posset, au quamdiu ergo ita conjuncti sunt, cum ex- filius adoptivus unius, et sub ejus adoptione communicatis progenitoribus communicare etcura actu existens, possit commmunicare possunt propter rationes hactenus tactas. At suo parenti naturali excommunicato. Et di- vero si jam sint omnino separati, ita sen- cendum censeo idem judicium de hoc esse, ac tiendum de iis videtur, sicut de filiis etnanci- de filio naturali emancipato, quia semper re- patis, in suo gradu et ordine; non enim ma- tinet ■ naturale illud et inseparabile vinculum, net in eis oequale vinculum, nequo aequalis ratione cujus illa communicatio ei licita est, ratio parendi aut referendi, respectu proge- qua3 a tali vinculo separari non potest. Alia nitorum, sicut respectu parentum; tamen vero, quaa pendet ex actuali convictu, et so- manet aliqua, quoe suo gradu ad hoc etiam cietate humana, prohibita illi erit, sicut filio obliget, et ideo etiam illa communicatio, qua3 emancipato, et eadem ratione. ad hanc obligationem explendam fuerit mo- 7. Nomine filiorum veniunt aliqui affini- raliter necessaria, eis concessa est per pra3- tate conjuncti. — Atque eodem modo judi- dictum decretum, adjuncta declaratione, et candum censeo de aliis personis, quae loco ratione Innocentii in dicto cap. Inter alia. filiorum moraliter haberi solent, atque ila Denique et de pupillo respectu tutoris, qui 408 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, OT PRiVAT CIVILT COMMUNICATIONE. parentis munus quoddam sustinet, eodem scelera perpetrentur. Opinor tamen in hoc modo judicandum censeo; nam, si sit sub negotio magis considerandum esse acluni, cura ejus, et commensalis illi, hac ratione quam potestatem,idestmagis considerandum poterit cum illo simpliciter communicare; si esse, an hujusmodi servientes consilium vel autem sit separatus, solum in iis, quse ad auxilium dederint ad crimina perpetranda, munus tutoris pertinent, et sine quibus con- propter quaa excommunicatio lata est, quam venienter peragi non potest, communicabit. quod ingenio et facultate polleant ad id praa- Et hsec videntur sufficere ad declarationem standum, si nunquam id praestiterint. Nam illius vocis filii; nam aliud genus filialionis si priori modo fuerunt auctores vel coopera- spiritualis, quod a Theologis consideratur, tores criminis, nullum privilegium eis voluit inter baptizantem, et baptizatum, suscipien- concedere Pontifex, ut ex citatis verbis con- tem, et susceptum, juxta titulum de cogna- stat. Idque optima ratione, nam qui criminis tione spirituali, aut inter subditum spiri- fuit particeps, eximi non meretur, sed potius tualiter, et Prselatum suum, hoc (inquam) fieri particeps poense ac censuras. Quocirca, filiationis genus ad prresens non spectat, quia si hujusmodi serviens, antequam patronus nec mens Gregorii fuit de his loqui, ut per se esset excommunicatus , auxilium vel consi- constat; neque etiam ex illo nascitur neces- lium dedit ad crimen perpetrandum, propter sitas aliqua hujus civilis communicationis, quod postea excommunicatio lata est, consi- de qua nunc agitur, praacise considerando deranda est forma talis sententia? seu censu- rationem lalis filiationis; quid vero dicendum rse; nam, si lata est, non solum in princi- sit ratione subjectionis, si illam habeat con- paliter agentes, sed etiam in adjuvantes, et junctam, statim declarabimus. consulentes, serviens simul cum domino eamdem excommunicationem incurrit, et ita De servis. duplici titulo illum vitare debet, scilicet, et quia ipse, et quia ille excommunicatus est. 9. Sevvi et ancillx ab onere non communi- At vero si excommunicatio solum fertur in candi dominis eximuntur. — Post filios nume- principaliter operantes, tum quidem directe rantur servi et ancilke in prsedicto decreto, non comprehendit servientem, qui solum et ab hoc gravamine non communicandi cum auxilium vel consilium dedit; tamen obligat suis dominis excommunicatis eximuntur. illum, ne cum domino excommunicato com- Vocantur autem ibi servi proprie, qui sub municet, quia, ob participationem criminis, dominio alterius sunt, utin eodem textu man- exemptus non est ab hujusmodi onere. Meri- cipiorum nomine apertius declaratur. Nec re- toque timeri vel praesumi potest, ejus com- fert, generatim Ioquendo, quojureveltituloin municationem non profuturam, sed potius servitutem redacti sint, dummodo vere servi obfuturam ipsi excommunicato in ordine ad sint; nam causa vel titulus servitutis ad rem resipiscendum a crimine. Denique si hujus- proesentem accidentarius est; oportet tamen modi serviens tale auxilium vel consilium ut non solum sint sub dominio, sed etiam dedit post excommunicationem a suo patrono sub usu seu convictu suorum dominorum; contractam, tunc jam communicat criminoso nam ex hoc proxime nascitur communicatio, in crimine, ac proinde in eamdem excommu- et necessitas ejus. Unde si contingeret ser- nicationem incidit, majorique titulo ac ratione vum non esse sub potestate domini, sed vel illum in posterum vitare tenetur. separatim vitam agere, vel alteri inservire, 4 1 . In hoc ergo sensu limitationem illam sive ex voluntate domini, sive ex alia justa intelligendam censeo, nam quod famulus in- causa, ita deillo judicandum esset, sicut dixi- dustria et potestate valeat ad dandum con- mus de emancipato filio; tunc enim ratione silium et auxilium, si nunquam male illa separationis communicare non posset cum usus est, non potest esse ratio sufficiens, ut domino, nisi forte in iis, quae veluti in re- propterea, hoc privihgio, seu exemptione cognitionem dominii debita sunt. Neque circa privetur, quia inde laudem potius, vel hono- has personas aliud adnotatione vel declara- rem meretur, quam pcenam. Atque hoc sen- tione dignum occurril. sit Glossa ibi, dum illam limitationem non 40. Qui servientes ab eodem onere eximan- per potentiam, sed per actum explicuit, di- tur. — Ultra hos vero adduntur, in eodem c, cens : Si tales sunt qui non serviunt ei in cri- reliqui servientes, cum limitatione, ut rustici mine. Et idem sentit Navarrus, cap. 27, n. 27. sint, vel non adeo curiales ut eorum consilio Sed nimium limitat ad eos servientes, quo- SECT. V. QU.E COMMUNICATIO LICEAT SUBDITIS, ETC. 609 rum consilio, favore cl auxUio dominus ia allerius seobligasse, ut possint illo pri ibaio sun contumacia perseverat, sentiens solum frui. Et ita sentit Turreerem., in Expos. c. iidliiberi limitationem hanc pro iis, qui post Quoniam multos, et significat Sylvest., Ex- excommunicationem cooperantur delicto. At communicatio, 5, n. 4, versic. Tertio, quamvis vero Gregorius non de auxiliantihus nd per- paulo inferius quoad alias personas videatur severandum, sed ad perpetrandum locutus intelligere c. Inter alin, juxtn secundam ex- est, et ideo expositio allata, et textui confor- positionem superius datam. Cajetanus etiara, mior videtur, et rationahilior propter ralio- in Summa, de solis famulis illam conditionem nomadductam. Sic igitur suh hac exceptione adhibet, quod ante excommunicationem fue- comprehenduntur omnes famuli, omnesque rint addicti servituti. Idem sentit Navarrus, familiares, qui quovis titulo vel ratione alicui cap. 27, num. 27. inserviunt; comprehenduntur etiam coloni, 43. Sententia in totum affirmans , vera qui ruri inserviunt; hi enim propriissime vi- cum limitatione. — At vero D. Thom., ut su- denlur dicti rustici servienles, etiamsi actu pra retuli, generaliter de omnihus his perso- et proprie non sint de familia. Existimo ta- nis, quee sub hac particula humile, compre- lucn his omnibus concedi communicationem, henduntur, illam conditionem necessarinm non tamen omnibus eodem modo, nec singulis esse docet. Sequitur Angelus, Excommunica- quamcumque indifferenter, sed unicuique tio, 8, num. 11; Armil., num. 46. Et mihi proportionatam juxta rationem et necessita- probatur, hnc sola declarntione adhihita, ut tem supc obligationis, quod est consentaneum scilicet, necesse sit vinculum seu obligntio- Innocentio, in dicto cnp. Interalin,D.Thoma3, nem ante excommunicationem esse conlrac- et aliis Doctoribus, locis supra citatis. tam; vel, si postea orta sit, sine violntione censurse esse factam. Haec regula colligitur An ut subjecti hoc gaudeant privilegio, de- exillo c. Inter alia, nam ponit hanc conditio- beant ante contractam excommunicationen nem ut necessariam adillum effectum, etideo Subjectionem iniisse. ex negntione illius sumitur argumentum non tantum a contrario sensu, sed a negntione 12. SenteHtia negans. — Sententia partim causee adaequatse vel conditionis necessariae, cffirmans. — Nunc quaedam explicare opor- ad negationem effeclus, quod semper efficax tet, quae his omnibus personis exemptis com- est. Et quamvis verum sit, Pontificem in eo muni3 esse videntur. Primum est, an opor- textu loqui de personis, quae tenentur ad tent subjeclionem illam, in qua fundatur haec illam communicationem, ipse tamen declarat, exemptio, initam esse ante excommunicatio- illas personas,qua3 ibiexcipiuntur, non solum nem alterius. Quidam simpliciter negant, posse, sed etiam teneri sic communicare, sci- quia Gregorius absolute loquitur, et hanc licet, per se loquendo, et durante eodem vin- conditionem non requirit. Quod si objicias c. culo, ut statim explicnbo. Igitur ex intentione Inter alia, respondent, ibi Pontificem id affir- Innocentii, convertuntur in his personis posse mnsse de iis, qui antecensuram tale debitum et teneri; ergo conditio ad unum necessaria, contraxerant, non vero de aliis negasse, et ad alterum etiam necessaria est. Et sine argumentum a contrario sensu non semper causa ejus decisio ad postremum tantum per- esse efficax. Vel melius fortasse dicere pos- sonnrum genus limitatur, cum ipse generatim sent, Pontificem ibi non agere de iis, qui pos- de omnibus personis a Gregorio exceptis ex- sunt licite non vitare patronum excommuni- presse loquatur. Ratio autem est, quia hoc catum, sed de iis qui tenentur non vitare, et privilegium non conceditur in injuriam et hujusmodi esse illos, qui ante excommuuni- contemptum censurse. Atque ex diclis supra cationem hanc obligationem habebant, qua de uxore potest hsec sententia amplius per- liberati non fuerunt per censuram alterius, suaderi, quae melius intelligetur cum decla- quoe ratio non habet locum in iis, qui antea ratione adhibita, si ad singulas personas obligati non erant, et ideo fortasse non tene- descendamus. buntur communicare cum excommunicato, 14. Filii naturales etiama patre excommu- poterunt tamen si velint, quia simpliciter nicato genitihac exemptione gaudent. — Filius excipiuntur in dicto cap. Quoniam multos. adoptatus tempore quo pater est excommuni- Alii vero in solis servientibus putant proce- catus, ipse non potest cum illo communicare. dere declarationem illam Innocenlii, quod — Objectio. — Solvitur. — In filiis ergo na- oporteat ante excommunicationem serviluti turalibus nil refert, quod a patre jam excom- 4!0 DISP. XV. m EXCOMMIMCATIONE MAJORI, UT PP.IVAT CIVILI COMMUNICATIONE. municalo gcnili sint, et maxime si ex legitimo tamen ita esse firmum el cfficacem, ut inducat matrimonio nati sint, quia absque ulla viola- obligaiionem, et usum ejus excommunicationi tionecensurasprogenitisunt, cum possit licite repugnantem, et ideo illa obligatio, vel lalis et sine violatione censurse maritus excommu- est ut rescindi possit, vel certe ut, licet non nicatus suam cognoscere uxorem,etquia ante rescindatur, sit quasi suspensa respiciens excommunicalionem erant jam quasi vir- tempus, in quo talis pater excommunicatione tute in ipso matrimonio. Verumtamen etiam careat, ut in similibus magis in sequentibus de filiis illegitime procreatis id verum censeo; explicabitur. nam, licet excommunicatus censuram violet, 15. Qui non baptizatus servus efficitur ah dum per fornicationem vel adullerium male excommunicato postea baptizatus debet do- filium generat, id enim facerenon potesfc sine mino communicare. — In servis est peculiaris aliqua communicatione per excommunicatio- ratio, quia, regulariter loquendo, prout res nem probibita, filius tamen genilus nibil con- est in usu Christianorum, inviti redigunturin tra censuram egit; et cum alias, poslquam servitutem, vel positive, si sint adulti, vel genilus est, non possit a se separare naturale saltem negative quantum acl propriam volun- vinculum cum patre, fit, ut ratione illius me- latem. Rursus oportet considerare hanc ser- rito excipiatur ab illo onere non communi- vilutem regulariter etiam iuchoari circa per- candi cum patre, pra?cipue quia etiam dici sonas infideles, quia qui est liber, quando potest ante excommunicationem fuisse con- Christianus efficitur, nisi a fide deficiat, junctus cum patre in radice, quia est pars nunquam potest in servitutem Christianorum patris et de substanlia illius genitus. Et aliee redigi. Primum ergo pro constanti habeo, si rationes sumi poterunt ex iis quse de servo servitus acquiratur in personam non bapti- domi nato statim dicemus. De filio autem zatam , etiamsi in statu excommunicationis adoptato tempore excommunicationis existi- acquisita sit, nil impedire quominus talis mo, per se loquendo, non debere, neque posse servus, si postea baptizetur, possit et debeat licite cohabilare cum patre, nec cum illo suo domino communicare, quanquam ejus communicare, quia ille contractus a principio excommunicatio duret. Ratio est, quia ex- fuit cum injuria excommunicationis ex parte communicatio non prohibet cum tali persona utriusque(supponoenimrequiriconsensumex communicare, et ideo absque violatione vel parte ejus qui adoptatur, ut lalius dixi I tom. injuria excommunicationis potest acquiri do- tertise part., qusest. 23, art. 1). Unde fit, minium in talem servum, vel si in justo bello necessariam esse aliquam communicationem, capiatur, quod non est prohibitum excommu- qua3 prohibita est cum excommunicato, atque nicato, vel si ab ipsomet sua sponte se ven- ita ex utroque extremo fit injuria excommu- dente, aut ab alio infideli dominoematur, quia nicationi, quare talis adoptio non potest pa- cum his contrahere non est prohibitum ex- rere obligationem communicandi, nec esse communicalo ; imo, licet ab alio fideli domino fundamentum alicujus privilegii repugnantis comparetur per contraclum, vel donationem, ipsiexcommunicationi,quodetiamconfirmant aut alio simili modo; nam, licet hujusmodi supra dicta de uxore. Dixi autem per se, quia communicatio prohibita sit cum excommuni- si interveniat ignorantia probabilis, quae ex- cato inter ipsos fideles, respectu tamen ipsius cuset eum qui adoptalur, probabile est eum infidelis hoc nihil impeditquominus integrum uti posse jure bona fide acquisito, sicut de jus in ipsum acquiratur. Quod etiam secun- uxore diximus, propter easdem rationes ibi dum hunc respectum dici potest acquisitum factas. Quanquam, si velit suspendere (ut ita ante excommunicationem, id est, antequam dicam) usum illius filiationis, possit, ut opi- ratione excommunicationis vel ipse teneretur nor, id facere, quia in eo non procedit decisio vitare communicationem talis servi, vel ser- textus in cap. Inter alia, de Sentent. excom., vus, illius. Alque idein dicendum est, si quis nec ratio ejus in eo locum habet, cum hujus- incipiat esseservus per nativitatemexancilla modi adoptatus non fuerit ante excommuni- domini jam excommunicati, nam ille nihilo- cationem parentis ei obligatus. Dices : satis minus poterit postea communicare, quia in- est, quod postea obligationem contraxerit; cipit esse servus, priusquam Christianus sit. nam obligatio quandocumque fuerit, im- Item, quia sine interventu alicujus communi- plenda est. Respondetur, contraclum cum cationis prohibiUe servus nascilur. Alque ita excommunicato vel ab excommunicalo fac- quocumque modo doininium servi acquiratur tum, licet non sit omnino invalidus, non erga personam infidelem, nihil rcfert, quan- SECT. V. QOJfi COMMONICATfO LTCEAT SUBDTTIS, ETC. Mi tu; . ad pra ens allinet, quod ante vel post postea orta non sit;. potest aulcm csse exeu- excommunicationem acquiralur. satio duplex ssepe repetita. Prima est igno- IG.Servus baptizatus acquisitus a domino ranlia prolv.bilis de allerius excommunica- excommunicato existente potest cum illo com- tione; si enim heec intercedat, talis famulus, municare. — At vero, quando hoc dominium quia nihil contra excommunicationem cgit, acquiritur in personam fidelem seu baptiza- non obligatur ad rescindendum contractum, tam, regulariter non acquiritur, nisi per ven- pr?csertim si absque suo incommodo id facero ditioncm vel donationem allerius domini, quia non potest, quanquam possit illud rescindere, Christiani, alias liberi, nec capti in bello ab si velit, vel suspendere, juxta infra dicenda. aliis Chrislianis, non solent fieri servi, nec Si autem nolit, et potest et debet suo domino vendi, aut emi solent ab aliis Christianis; communicare, quia debet obligationem su;im quando autcm servus venditur vel donatur a implere; neque enim potest ab alio accipere doniino non expectalur consensus servi, et slipendium et ei non ministrare. Secunda ideo ex parte ipsius nulla est necessaria com- excusatio est necessilas, quae communiter municatio; imo necex parteejus, cui de novo assignatur ex parte ipsius excommunicati ; acquiritur; ac propterea videtur etiam tunc nam si morali modo indigeat fomulis, colonis, posse talem servum cum domino communi- et aliis hujusmodi, hoc tilulo potest aliquis care, quia respcctu illius ita se habet domi- sine culpa (juxta superius dicta) ejusservituti nus ac si ante excommunicationem dominium obligari, et consequenter poterit eliam poslea in illud haberet, quandoquidem illud acquisi- et debebit cum illo communicare. Existimo vit absque ulla communicatione cum illo. tamen idemoperari, si necessitas sit ex parte Quod autem respectu alterius domini inter- ipsius famuli seu servientis; nam si ad suam cesserit aliqua communicatio illicita , valde sustentationem indigeat tali ministerio, et non extrinsecum est et remotum, ut inde potuerit invenial alium, cui commode possitinservire, hoc jus impediri. Idemque dicendum censeo, licite poterit idem facere, quia non est minus si conlingat homines baptizatos propter apo- favorabilis necessitas non excommunicati, stasiam et bellum injustum contra Ecclesiam quam excommunicati, utex superioribus pa- motum, in veram captivitatem ac servitulcm tet. Alque hoc titulo excusari possunt quidara redigi per bellum, ut superioribus annis in servientes alicui, qui sine stipendio et obliga- regno Granatensi visum est; quia enim de- tione aliquo modo serviunt, maximeincuriis; bellare hujusmodi apostatas non est prohibi- in his enim non habet locum ratio Innocen- tum excommunicato, ideo integrum, et ut ita tiilll, dicto cap. Inter alia. Ideoque absolute dicam expcditum jus in hujusmodi servum non tenentur communicare, quia neque ante acquiritur; ideoque etiam ille servus postea excommunicationem tenebantur, sed volun- cum illo communicare tenebitur. Denique si tarieid faciebant; ut ergolicite possint postea contingeret(quodnonsit)Christianumliberum inservire et communicare, alio titulo necessi- se alteri Christiano excommunicato vendere tatis muniendi sunt; ille autem sufficiens est, in servum, tunc de illo idem dicendum cen- quia regulariter non possunt servitutem in- scrcm, quod de adoptato in filium ab excom- choatam sine magno suo detrimento omittere mwnicato; est cnim eadem ratio ac proporlio. vel intermiltere. 17. Cxteri servientes debent ante excommu- nicationem domini esse subjecti, ut illi possint De parentibus, dominis, etc. communicare. — Nisi a censurx violatione excusentur. — De reliquis servientibus seu 18. Superior non excommunicatus potest famulis liberis res est facilior, quia non con- cum inferiori excommunicato communicare. trahunt debitum, nisi per contractum aliquem — Altera dubitalio his omnibus communis et includentem muluam communicationem, et in tilulo sectionis insinuata est, an superiores ideo de illis frequentius asseritur et simpli- illis, seu unicuiqueillorum respective, possint cius intelligitur illa conditio ab Innocentio aut debeant cum eis communicare : nam in posita, quod debet obligatio anlecedere ex- illisnon habet locum ratio, propter quam in- communicationcm, et rationes eliam superius ferioribus seu subjectis hoc privilegium con- faelre de uxore et de aliis, in his personis ceditur, scilicet, obligatio ad parendum supe- polissimum locum habent. Verumtamen etiam riori; hacc enim annotatur in dicto cap. Inter adhos applicanda est limitatio supra adhibita, alia. Dupliciter itaque intelligi potest haec nimirum, quod absque violatione censurae dubitatio:primoansuperiorexcommunicatus 412 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. possit conimunicare inferiori non excommu- dendum illis de necessariis, ad corrigendum nicato; secundo, an superior non excommu- illos, et similia, et quoad hcec non solum nicatus possit cum inferiori excommunicalo possunt, sed etiam debent communicare, communicare. Hasc posterior pars vix habet quantum necessarium fuerit ad hanc obliga- dubitandi rationem; licet enim Glossa in tionem implendam, ut dixit D. Thom. ibi, et dicto cap. Quoniam multos, quam communi- quoad hoc comprehendi possunt hae personae ter receptam esse dicit Navarrus, cap. 27, sub verbo humile, secundum correlationem, num. 27, negaverit hos superiores posse ut diximus. Sic etiam in illis habet locum communicare cum inferioribus excommunica- ratio et decisio textus in dicto c. Interalia. tis, mihi tamen oppositum videtur certum, 20. Possitne superior excommunicatus suis quod tenuit Navarrus ibi, cum Adriano, q. 3 inferioribus non excommunicatis communi- de Clavibus. Ratio est, quia jus superioris care. — Major difficultas est in alio sensu, an non minus est quam jus vel obligatio inferio- hi superiores, quando excommunicati sunt, ris; si ergo inferiori conceditur, ut possit possint vel debeant suis inferioribus commu- communicare cum superiori excommunicato, municare, quod etiam quaeri potest de ipsis cur in eadem proportione ac cseteris paribus ipsis inferioribus excommunicatis, quia nec negandum est superiori? Dices : quia de in- hoc videtur expresse in jure definitum, et feriori id cautum est in jure, non autem de plura conceduntur non excommunicatis res- superiori;itemquia inferior tenetur superiori, pectu excommunicatorum , quae non conce- et non e converso. Sed contra primum est, duntur excommunicalis respectu fidelium, ut quia in jure non fit exclusio harum persona- constat ex Extravag. Ad evitanda. Dicendum rum. Et quamvis non exprimantur formaliter vero est etiam hoc modo his personis lieitam et expresse, satis tamen exprimuntur in suis esse communicationem cum suis correlativis. correlativis, sicut de uxore diximus, et regula Primo ob illam generalem rationem, quod fere Juristarum est, disposita in uno correlativo, inutilis esset facultas concessa uni correlati- in alio etiam intelligi, ubi nimirum non cer- vorum non excommunicato, ad communican- nitur specialis et sufficiens ratio , ob quam dum cum excommunicato, nisi et e converso in uno correlativorum id potius sit dispositum huic concederetur ad communicandum alleri, quam in alio, quse hic non existit, ut pate- ut supra in marito et uxore declaravimus; bit facile excludendo alteram responsionis est enim hic eadem ratio. Denique, quia si partem. inferior, v. gr., excommunicatus sit, propter 49. Aliud est enim tractare, an hae personae excommunicationem non liberatur debito ob- superiores possint licite communicare inferio- sequendi ; non enim debet ex sua excommu- ribus, aliud vero an teneantur. Ad primum nicatione commodum reportare, ut dicitur in non est necessaria obligatio, sed jus et neces- dicto cap. Intelleximus; ergo non solum po- sitas, vel utililas; quae omnia inveniuntur in his personis superioribus. Neque enim pri- vari debent suo jure propter excommunica- tionem alterius. Propter quod, ut saepe dictum est, potest quilibet suum debitum ab excom- test, sed etiam tenetur communicare, saltem, quantum ad hoc debitum solvendum necessa- rium est. Aliunde vero etiam indiget hac communicatione ad suam sustentationem, neque obligari debet, ut a suo superiori se municato postulare, juxta cap. Intelleximus, separet; nam vel id facere licite non potest ut de Judiciis. Eadem ergo ratione possunt hi servus, vel filius, vel certe non sine magno superiores obsequia sibi debita ab inferioribus incommodo et dispendio, moraliter loquendo, exigere, etiamsi hi excommunicati sint. Dixi- ad quod obligandus non est. Durante autem mus etiam unumquemque propter suam ne- illa societate et cohabitatione non potest mo- cessitatem vel utilitatem posse communicare raliter a communicationeabstinere.Hicautem cum excommunicato, qui titulus etiam in his discursus eodem modo fieri potest ex parte personis locum habet, ut per se constat, quia superioris, quia ille etiam suo modo tenetur quoad hoc verum est, quod Navarrus dixit, subvenire subdito suo, cujus obsequio et so- has personas excipi per verbum utile; ad cielate indiget, nec cogendus est illum a se debitum autem communicandi necessaria est separare. Igitur per quamdam correlalionem obligatio, quae etiam his personis non deest; seu consecutionem, has omnes personas in- nam ut dixit D. Thom., in 4, dist. 18, q. 2, telligo esse exceptas in praedicto c. Quoniam art. 4, eliam hae personae superiores obligan- mullos, et comprehensas in dicto versiculo, tur quoad aliqua suis subdilis, ut ad provi- sive sub verbo humile, sive sub verbo utile, SECT. V. QU.E COMMUNICATtO LICEAT SUBDITIS, ETC 413 aut etiam sub verbo lex, hsec enim omnia ad verandi in contumacia ; nam hoc et intrinsece illas personas pertinent, ut ex dictis satis tnalum est, et in praedictis juribus expresse patet. Et in hac tota doctrina conveniunt fere animadversum. Unde Doctores admonent has auctores supra citati, D. Thom., Adrianus, personas, ut si superiores sint, inferiores cor- Gabriel, Soto, Navarrus, et reliqui Summistae rigant, quod sui muneris est, et procurent, et moderni communiter. ut a contumacia dccedant; nam si in hoc sint 21 . Qux communicatio his personis liceat. negligentes, fieri potest, ut indirecte sallem Potest tamen in eis animadverti quaedam consentire vel cooperari videantur , et ideo diversitas, nam quidam illorum concedunt his participes censurse fiant, argumento cap. personis communicationem mutuam , cum Quantae, de Sentent. excomm. Si vero sint quadam tamen limitatione (ut ita dicam) res- inferiores, caveant, ne ullo modo superiori pectiva, scilicet, ut unusquisque ea commu- excommunicato obsequantur in his, quae ad nicatione uti possit, quae suo muneri, aut perseverandum in crimine spectant, et ne vel human-E commoditati necessaria est, et non consilio, vel assentatione, ejus duritiam, vel mnjori. Alii vero supposita praedicta con- pertinaciam in crimine augeant, alioqui in nexione talium personarum, simpliciter eis idem periculum incident. Deinde cavere de- communicationem concedunt. Quorum sen- bent omnes, ne in divinis communicent, nam tenlia mihi probatur, dummodo de hac com- haec communicatio prorsus aliena et extranea muni et usuali communicatione humana intel- est a praedictis conjunctionibus. Quapropter, ligatur, quia tollit scrupulos et anxietates, licet pater habeat filium sacerdotem, qui ex- qua? fuit intentio Gregorii in dicto c. Quoniam communicalus et denunciatus sit, non poterit multos. Et ut hac ratione aliquid operetur jus ab eo sacramentum petere, nec Missam ejus illud. Nam, si hujusmodi personae solum uti audire, quia haec ministeriaadconjunctionem possent jure necessitatis , vel utilitatis, aut naturalem patris cum filio non spcctant; et obligationis suae, et deberent esse sollicitae, ne idem est in similibus considerandum, praeser- illam mensuram excederent, totum hoc quasi tim quando communicatio est per actionem exnatararei, etex rigorosaacrationabiliprio- unius in alium, vel receptionem unius ab alio; ris juris interpretatione haberent; plus ergo nam si sit per solam consistentiam cum ex- eis voluit Gregorius concedere; nam, quod communicato ad idem sacrum vel divinum viderit in his omnibus esse morale periculum, officium, aut per ministerium aliquod et quasi si cum ea limitatione concederetur communi- famulatum, tunc licet talis cotvimunicatio, per catio, ideo simpliciter excepit illas personas se loquendo, cavenda sit, tamen si aliquando a tali vinculo et obligatione. Accedit, quod in sit, ut esse potest, connexa cum priori vinculo cap. Cum voluntate, de Sent. excom., merito seu obligatione, excusabilis esse poterit; ut, conceditur, ut possit is qui cum excommuni- v. gr., si clerico excommunicato inserviens cato pro salute animae illius agit, aliqua alia cogatur illi sacrum faciente ministrare vel incidenter interponere.quiaintellexitPontifex quasi honoris causa ei assistere, quia ad hoc non posse moraliter fieri, ut praecise illa spi- ex officio suo tenebatur, et fortasse sine in- ritualia tractentur humano modo, et non commodo suo non potest illum vitare, lunc aliqua alia misceantur. Sic ergo intelligendum communicatio illa non erit per se mala, dum- est in praesenti prudentissime fuisse ab Eccle- modo non includat positivam cooperationem sia provisum, quia moraliter etiam insepara- ad actionem pravam, ut in superioribus dic- bilis est communicatio necessaria a non ne- tum est. Idem frequentius accidere polest, si cessaria, et regulariter hujusmodi personae fcemina excommunicata, Missam audiens, vel nec prudentiam, nec valorem habent ad eam filias, vel famulas, secum ferat, secumque in- discretionem faciendam. teresse compellat; tunc enim non peccabunt 22. Sola usualis communicatio licita est his ei obsequendo, et sic in similibus. Tandem personis. — Addidi vero , dummodo haec de cavere debent hee personae, ne communicatio- usuali et ordinaria communicatione intelli- nes alias etiam humanas valde extraordina- gantur, quia in hac sola locum habet ratio rias et suis muneribus nec necessarias, nec facta; unde ad illam plane diriguntur verba ordinarie aut moraliter conjunctas, immis- Gregorii. Quapropter in primis cavere debent ceant, ut, v. gr., si novos contractus inler se hoe personae, ne directe vel indirecte in cri- inire velint, vel aliquid simile; nam hoc illis mine communicent, neve sua communicatione non est ulla ralione concessum, quia in his occasionem praebeant excommunicatis perse- etiam cessant omnes rationes supra faclae, 414 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. nec jura de bis loqui videntur, et ideo gene- communicatio lata est eliaui in participanlos. ralis lex excommunicationis quoad haec in- Sed neutra limitatio necessaria est, et ita tegra manet. doctrina data simpliciter procedit. In haere- tico enim considerari potest aut periculum Possintne inferiores ejusdem famulx, si quis errandi, quod ex ejus communicatione pro- eorum excommunicetur, inter se commu- venire potest. Et hoc non pertinet ad excom- nicare. municationem, neque ad aliquam specialem legem Ecclesiae, sed ex natura rei oritur illa 23. Assertio. — Tertia dubitatio esse po- obligatio, quando moraliter timetur tale pe- test, quid dicendum sit de iis personis prae- riculum ; non enim semper, neque in omnibus sertim inferioribus inter secollatis; contingit personis sequale est, et ila limitatio illa sub enim esse plures sub eodem superiore, ut hac consideratione non perlinet ad praesens. plures fratres, servos aut famulos, et unum Si vero consideretur in haeretico sola censura excommunicari ; an igitur inter se communi- propter tale crimen imposita,tunc per se non care poterunt? videtur enim posse, quia vix magis privat communicatione , quam lata possunt moraliler communicare uni tertio, propter aliud delictum; nullo enim jure cau- quin communicent inler se. Aliqui propter tum est, quod illa excommunicatio habeat hanc rationem simpliciter affirmant, et prae- plures effectus; sed habet quidem haereticus terea quia, si servus cum domino cohabitare alias pcenas ipso jure impositas, propler quas compellitur, ut licite potest, eliamsi ipsemet fortasse privatur jure vel dominio, etconse- dominus excommunicatus sit, multo magis quenter communicatione, quae in illo funda- non cogetur recedere a domino, solum quia batur; tamen neque illa pcena est effectus ex- alter conservus excommunicatus sit; poterit communicationis,sed per se imponitur,neque ergo illi cohabitare; ergo et communicare illa est exceptio a proposita regula, quia illa cum illo. Quae ratio a fortiori de fratribus communicatio non cessat tunc propler spe- procedit, et maxime quia filius quasi una cialem prohibitionem, sed propter subtrac- persona cum patre esse censetur. Dico aulem tionem materiee, ut sic dicam. Sicut, si servus his personis per se et directe nullum privile- servitute eximatur, jam non poterit commu- gium esse concessum. Quod notavit Felinus, nicare cui antea poterat, quamvis excommu- dicto cap. Inter alia, et patet, quia in dicto nicatio, et lex illius eadem maneat. In alia cap. Quoniam multos, simpliciter nominantur vero exceptione de excommunicatione lata hae personee; relativum autem per se non in participantes,idem dicendum hicest, quod accipitur nisi in ordine ad correlativum, et supra de uxore diximus; nam in his personis ita Innoc. III, in d. c. Quoniam multos, so- jure exceptis solum intelligitur specialiter lum in ordine ad illud declarat hanc commu- punire communicationem eis non concessam, nicationem et obligationem. Quapropter non non tamen prohibere aliam jure concessam. poterunt hae personae inter se omnino libere Atque ita etiamin tali excommunicatione tota communicare, quasi privilegio aut exemp- doctrina superius data procedit. tione utentes. Poterunt tamen eam communi- cationem habere, quae moraliter vitari non SECTIO VI. potest, supposita cohabitatione et commuui- . . . ,t .. i • • tt • Utrum teinporali iurisdictioni hommis excommumcati catione cum eoaem supenori. Hoc emm pro- subject? poss|ut cum illo licite commumcare. bat ratio facta, et quia, concesso principali, id quoque concessum intelligitur, quod ac- \ . Possintne subditi temporaliter cum suis cessorium vel consequens est. dominis excommunicatis communicare. — 24. Liceatne hxc communicatio inferiorum Hactenus diximus de iis personis, quae for- cum superioribus in excommunicatione ex maliter in jure excipiuntur; superest, ut de qualibet causa aut modo lata. — Tandem quibusdam aliis dicamus, quae ob parem ra- dubitari potest, an, quae diximus, generatim tionem videntur ad praedictas posse reduci, procedant in omni excommunicatione, qua- et sub verbo humile , comprehendi. Primo cumque causa vel modo lata. Quidam quoad crgo dubilari potcst de subditis temporaliter, causam hoc limitant, ut non procedat in ex- an possint cum suis dominis communicare, communicatione ob haeresim, arg. cap. ult. et domini cum illis. Ex dictis enim videtur de Haeret., de quo textu paulo posi. dicemus. sequi, posse id licite facere, quia nulla est Quoad modum vero iimitant ahi, quaudo ex- minor ratio de his subditis, quam de famulis SECT. VI. AN LICEAT SUBJECTIS CUM DOMINO EXCOMMUNICATO, ETC. 415 vcl colonis, nam eadem obligatione justitiaB exhibitio tributorum vel servitiorum, quae lenentur tributa, vel alia obsequia suis do- illi respondet. Et quoad hoc dico non cessare minis solvere. In contrarium vero est, quia communicationem ex vi censurae. in cap. Nos Sanclorum, 15, qu?est. 6, ait Gre- 3. Princeps excommunicatus ex vi excom- gorius hos subditos esse absolutos a fidelitate municationis non privatur dominio in sub- et debilo, etiam juramento firmato, obse- ditos. — Quod ut declaretur, oportet adver- quendi dominis excommunicatis, propter eo- tere excommunicationem non posse habere rum excommunicationem. Et in cap. Juratos, hunc effectum circa hujusmodi subditos, nisi eademcausaet qu£est.,dicitur,juratos milites supposito prius alio, nimirum quod domini prohibendos esse, ne duci serviant, quamdiu priventur dominio vel usu ejus, quia manente excommunicatus est. Propter hsec aliqui sim- dominio in sua vi, fieri non posset, quin in- pliciter affirmant hos subditos non teneri, et feriores obedire tenerentur, et consequenter consequenter non posse licite hujusmodi do- communicare, saltem quantum necessarium minis excommunicatis communicare. Et ratio esset ad suam obligationem implendam, juxta a priori est, quia jura, a quibus potissimum cap. Inter alia, de Sent. excom. Excommuni- omnes hi effectus pendent, diversimode de catio autem per se ac simpliciter lata non iis subditis, quam de servis domesticis seu habet hunc effectum, quia sicut non privat familiaribus disponunt. Ratio autem seu con- dominio aliarum rerum temporalium, neque gruenlia horum jurium reddi potest, vel quia usu earum, ita nec privat hoc dominio, quia communicatio cum servis est magis neces- non est de illo major ratio, nec jus, in quo de saria ad vitam humanam, vel certe quia cri- excommunicationehocspecialiter disponatur. mina, propter quae hi domini temporales, qui Dico autem de excommunicatione, quia de solent esse magnates et principes, excommu- nonnullis excommunicatis, ut de heereticis. et nicantur, non sunt nisi valde atrocia etgra- similibus, interdum hoc in jure disponitur; via, et ideo majori rigore puniuntur. tamen ex hac ipsa dispositione speciali in- 2. Quam sententiam simpliciter existimo telligere possumus, excommunicationem se- veram, quantum ad eam communicationem cundum se non habere hunc effectum; nam, civilem et politicam, de qua nunc agimus, et ubi ille efficiendus est, specialiter in lege aut quantum ad concessionem libere illa utendi sententia exprimi necesse est. Ac propterea, factam in cap. (^oniam multos, quia revera quando talis effectus adjungitur, non appello nec de his personis ibi fit mentio, neque in illum effectum ipsius excommunicationis, sed eis est eadem ratio vel causa necessitatis. specialem pcenam simul cum excommunica- Nihilominus tamen potest manere quaestio de tione impositam ; sicut cum haereticus ex- speciuli communicatione necessaria ad reco- communicatur, et privatur dominio rerum gnitionem subjectionis ex parte unius ex- suarum, non est haec privatio effectus ex- tremi, et dominii ex parte alterius. Et de hac communicationis, sed quaedam poena simul dicendum videtur, non esse simpliciter et cum illo conjuncta. Unde infero, praedictos omni ex parte prohibitam, licet quoad ali- subditos non privari omni communicatione quid vetita sit. Quod ita declaro, nam tria cum suis dominis, nisi quando jure aliquo videntur esse, quae ad hoc dominium et sub- cautum est, ut tales personse propter talia jectionem pertinere possunt. Primum est fo- crimina non solum excommunicentur, sed rensis jurisdictio, et omnes actus qui ad illam etiam suis dominiis seu principatibus tempo- pcrlinent; et quoad hoc cessare debet com- ralibus priventur. Neque contra hoc obstat municatio, quia etiam jurisdictio temporalis diclum cap. Nos Sanctorum, nam prreter perexcommunicationemsuspenditur,maxime aliam expositionem, quam infra trademus, si denunciata sit; nam si non sit, id erit posi- ibi non est sermo de privatione dominii, sed tum in voluntate subditorum, ut lalius dice- de absolutione a juramento fidelilatis eis tur seclione sequente. Secundum est obligatio praestito, quse longe diversa est, et non sim- fidelitatis, obedientise, quae interdum esse so- pliciter conceditur, ut perpetuo duret, sicut let juramento firmata, cujus vim etiam tollit est ablatio dominii, postquam semel fit, sed excommunicalio, ut probant allata jura ; pro- solum est ad tempus, pro quo aliquis perti- babile autem censeo non habere hunc effec- naciter in excommunicatione permanet, ut tum usque ad sentenliam , saltem declara- constat ex cap. ult. de Pcenis ; ex quo textu toriam criminis, ut ex sequentibus patebit. utrumque colligitur, ut ibi notat Abbas. Ut Tertium est dominium regni aut populi, et ergo excommunicatus princeps dominio et 416 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRtVAT CIVILI COMMUNICATIONE. omni jure in subditos privetur, necesse est, claratoriam sententiam privare principem suo ut speciali pcena et sententia declaretur aut jure, negando illi vecligalia, et alia qua3 per- imponatur. tinent ad dominium ejus. Quanquam oppo- 4. Quid si poena privationis dominii in jure situm teneat Felinus, in cap. Rudolphus, de imponatur ut ab homine infligenda. — Est Rescriptis, et alii ex Canonistis, in cap. Cum autem ulterius advertendum, duobus modis non ab homine, de Judiciis. Verumtamen non posse hujusmodi pcenam jureferri. Primo, ut video, qua sufficicnti ratione illa obligatio a judice imponendam ; secundo, ut ipso facto suaderi possit, etiam ante Exlravagantem Ad ex vi juris contrahendam. Quando priori evitanda; post illam enim certissimum est modo fit, manifestum est non sufficere de- non teneri, cum vitare quemquam non te- lictum publice commissum esse, et ratione neantur ante sententiam declaratoriam. Sed illius excommunicationem esse contractam, neque ante tenebaniur, quia nemo tenetur ut possint subditi tributa, vel alia obsequia exequi pcenam a lege statutam in alium, do- debita hujusmodi dominis excommunicatis nec judicis auctoritate compellatur, quando denegare, quia donec talis pcena per senten- pcena temporalis est, seu in expoliatione bo- tiam judicis eis imponatur, illam defacto non norum alterius consistit, ut citatum est ex incurrerunt; ergo non sunt privati jure suo; dicto cap. Cum secundum leges. Quod qui- ergo nec possunt a subditis propria auctori- dem si efficax est, ut revera esse videtur, tate illo privari. In quo est differentia inter non solum probat non teneri subditos, sed dominium, quod respicit communem et poli- etiam eis non licere negare hujusmodi domi- ticum usum rerum vel personarum, et juris- nis vectigalia, et se omnino eximere a do- dictionem, quae versatur circa actus forenses, minio, et obsequio principibus debito, per se ut sunt judicare, dispensare, leges ferre;nam loquendo et ex vi censurae. Probatur, quia, hsec licet non statim prorsus auferatur quasi si non tenentur, ideo est, quia illi principes, in habitu , suspenditur tamen quantum ad licet sint privati dominio directo, non tamen usum, seu tollitur quantum ad actum, etiam dominio utili seu jure utendi rebus suis, juxta in jurisdictione temporali , ut ostendemus diclum cap. Cum secundum leges. Sed hinc seclione sequenti. At vero dominium nec etiam concludilur eos non posse licite id fa- quoad usum ipso facto suspenditur per ex- cere, quia nemo potest auctoritate privata communicationem. Et ideo, si lex etiam spe- spoliare alterum usu rerum suarum, quando cialis talem pcenam non imponit ut ipso facto auctoritate legis non est privatus jure utendi. incurrendam,donecajudiceimponatur, nemo 6. Et declaratur ac confirmatur primo; potest ratione illius excommunicatum privare nam, si privata persona in haeresim labatur, juresuo. princeps secularis non petest licite privare 5. Quid si hsecpcena imponatur ut ipso jure illum possessione et usu rerum suarum, do- incurrenda. — Quando autem lex ipso facto nec per sententiam declaretur, ut colligitur imponit talem pcenam, videri posset, statim ex illo verbo cap.Cum secundum leges: Fieri ac de delicto constat, debere hujusmodi sub- non debet; ergo pari ratione non possunt ditos negare omnem subjectionem, et conse- subditi privare principem heereticum usu et quenter communicationem his dominis, quia possessione sui regni anle sentenliam decla- jam illi domini non sunt, cum ipso jure fue- ratoriam, idemque est in omnibus criminibus. rint privati; ergo neque alii sunt subditi; Patet consequentia, tum quia aequitas postu- ergo nullus eis superest liciUe communica- lat, ut ex utraque parte servetur eadem pro- tionis titulus. Nihilominus dicendum est, portio ; tum etiam quia minorem potestatem etiam tunc requiri sententiam judicis decla- habet subditus in principem, quam princeps ratoriam criminis specialiter latam in talem in subditum. Et ideo fortasse in dicto c. Cum personam, ut subditi teneanlur illi denegare secundum leges, specialiter prohibetur prin- obsequium alias debitum el omnem commu- cipibus et dominis temporalibus, ne hanc nicationem. Probatur ex cap. Cum secundum executionem faciant ante sententiam declara- leges, de Haeretic, in 6, ubi declaratur, toriam Ecclesise, non quia inferioribus per- quamvis hsereticorum bona sinl ipso jure sonis id non sit prohibitum, sed quia per se confiscata, confiscationis tamen execulionem notum erat inferioribus nullam esse potesta- non debere fieri donec sententia sit super tali tem ad eam executionem faciendam. Secundo crimine promulgata; ergo eadem ratione ivm confirmalur, quia, si princeps ante senten- tenenlur subdili alicujus principis ante de- tiam declaratoriam non estprivatus jure suo SECT. VI. AN LTCEAT SUBJECTO CUM DOMINO EXCOMMUNtCATO , ETC. 417 quond possessionem et usum, ergo nec sub- a primo, id est, a periculo communis damni; diti sunt absoluti a dominio utili, ut sic di- nam quamdiu hoc non intervenit, sed solum cam, neque ab obligatione, quse ex illo nasci- personalis iniquitas ipsius principis, si Ec- tur; ergo non possunt juste illis haecdenegare clesia illum sustinet et non declarat, nulla est in iis, quae alias licita et honesta sunt. Unde sufficiens ratio ad praesumendum, quod id consjquenter fit, ut cum eis communicare faciat invita, vel quia non audet, sed quia non possint et debeant juxta citatum cap. Inter vult tanta severitate uti, donec illa remedia alia. Opinor tamen nullum speciale privile- suaviora adhibeat, et ideo non est facile praj- cium circa hoc eis esse concessum, ut libere sumendum, quod velit aut tacite concedat et in omnibus etiam humanis communicare facultatem subditis recedendi omnino ab obe- possint, ideoque solum posse id facere in iis, dientia talis principis. qua? ad suurn munus explendum necessaria 8. Item oportet advertere, ante Concilium sunt, quia nec in dicto cap. Quoniam multos, Constantiense hujusmodi principem excom- de illis fit expressa mentio, neque quoadillam municatum publice, statim fuisse privatum generalem concessionem est eadem ratio de ipso facto usu proprioe jurisdictionis, quam- illis, tum propler supra dicta, tum etiam quia vis non esset privatus regno vel principatu, non est inter has personas ille familiaris usus ut patebit ex dicendis sequenti disputatione, vitae et cohabitationis, propter quem et prop- et ex hac parte videtur, potuisse subditos ne- ter periculum quod ex illo oritur, illa gene- gare tali principi vectigalia, et alia tributa, ralis conccssio facta est. Et hanc sententiam quaa principaliter ei dantur propter admi- Sisnificat Sylvest., x erho Excommunicatio, 5, nistrandam juslitiam. Hoc tamen non omnino n. 48, ubi alios refert. habet nunc locum, quia post Extrav. Ad 7. Possunt varias ob causas subditi prin- evitanda, usus jurisdictionis non aufertur cipem excommunicatum tributis et aliis ob- usque ad sententiam declaratoriam, ut supra sequiis privare. — Dixi autem, per se lo- visum est, et ideo acta a tali excommunicato quendo et ex vi excommunicationis, quia ex valent, quamdiu denunciatus non est, quam- aliis cnpitibus licitum esse potest hujusmodi vis talis jurisdictio absolute nunc non sit subditis obedientiam, fidelitatem, tributa, et efficax, et sufficiens per se ad compellendum, omnia obsequia his principibus negare, ut si vel obligandum, ut in sequenti dubitatione sint hocretici vel schismatici, et rebelles Ec- magis explicabo. Solum excipitur casus in clcsirc, et subdili timeant, ex eorum princi- publico percussore clerici, qui nunc proce- pntu maximum periculum fidei et religionis dere posset, si contingeret principem esse sibi imminere; tunc enim jure defensionis hujusmodi, ita ut nulla tergiversatione posset possunt eos repellere et obedienliam ac fide- celari. lilalem negare. Quod facere possent, etiamsi 9. Princeps excommunicatus etiam denun- non essent excommunicali, neque per Eccle- ciatus aut clerici percussor non potest pri- siam essent illis aliae poenae impositae, solum vari vectigalibus aut tributis. — Nihilominus ob prsodictum periculum reipublicae. Et tan- tamen non videtur admittenda illa sententia, tum esse posset periculum, tamque moraliter vel nunc pro illo casu, vel antea pro quo- certum, ut non solum liceret, sed eliam tene- cumque principe publice excommunicato. relur talis respublica, si posset, tali principi Primo quidem, quia tribula non dantur quasi resislere et a se illum expellere. Item contin- distributiones pendentes ab actuali usu juris- gere potest, ut, quamvis princeps secularis dictionis, sed ratione tituli, et dominii, et hujusmodi sit, Ecclesiee pastores non possint obligationis ad regendam, et defendendam vel non audeant sententiam declaratoriam rempublicam , qua3 non statim auferuntur contra illum proferre, et tunc censent aliqui propter excommunicationem. Deinde, quia licitum esse subditis ab eorum obedientia hcet talis princeps per se ipsum non possit omnino recedere, ex quadam ralihabitione exercere proprios actus jurisdiclionis, qui seu tacita Ecclesiae consensione, quae tunc sunt judicare, ccnferre officia, vel similia, vim quamdam patitur, propter quam aperte tamen officia ab eo antea collata non statim non declarat voluntatem suam; ex facti ta- vacant, quando non sunt purae delegationes, menevidentia et magnitudinepericuli, et aliis sed ordinariae, et ita per suos ministros circumstantiis satis praesumitur hoc esse con- posset justitiam administrare. Non ergo pos- forme voluntali ejus. Estque hoc satis proba- sunt subditi quoad haec statim aliquid inno- bile, quanquam moraliter non polest separari vare circa hujusmodi principem , propter xxm. 27 418 DTSP. XV. DE EXCOMMUNIGATIONE MAJORT, UT PRTVAT CIVILI COMMUNICATIONE. excomnmnicalionem eliam denunciatam, do- illotextucolligilur, necprobari potest propter nee vel ab Ecclesia expressa facultas illis dicta. Et eodem modo intclligendum censeo detar, vel donec tanta fiat pertinacia, ut et cap. Nos Sanctorum , 15, quaest. 6. Ante fiat suspectus de haeresi, et consequenter talem ergo sententiam communicare poterunt etiam incipiat magnum aliquod periculum modo superius declarato, scilicet in necessa- reipublicrc imminere. riis ad suum debitum solvendum , et non 10. Nisi sit suspectus de hseresi, etc, cap. alias; postsenlentiam vero nullo modo. Atque ult. de Peenis. — Cui sententioe, ut a nobis eadem proportioneloquendum est de dominis exposita est, non parum favet caput ultimum respectu subditorum ; non enim possunt cum de Pccnis , quamvis in contrarium soleat illis communicare, simpliciter loquendo; pos- citnri; ibi enim cum Comes quidam publice sunt tamen ea communicatione uti, quae ad excommunicatus fuisset, et per duos annos suum munus in iis, quae sibi licita sunt, in excommunicatione permansisset, Pontifex exequendum, vel ad sua jura exigenda ne- eum iterum admonendum jubet, et si non cessaria fuerit; post sententiam vero declara- paruerit : Vos (inquit) Ecclesias, in quibus toriam nihil horum possunt, cum jam omni aliquod jus habere dignoscitur, ab ejus de- jure seu usu privati sint. bito absolventes, etc; non ergo erant jam absolutre ex vi excommunicationis; et postea SECTIO VII. addit, etiam fideles subditos ejus denun- Ciandos fuisse absolutos a juramento, signi- Utrum spirituali jurisdictioni alicujus excommunieati J. P . sabjecti hcite cum lllo communicare vaiean.. ficans anle illam denunciationem non fmsse absolutos. Considero etiam in illo textu, 4. Conclusio. — Ex his, quae de subditis hujusmodi absolutionem, ac privalionem esse temporalibus diximus, definiri facile potest pcenam dislinctam ab excommunicatione, simile dubium de subditis spiritualibus, ut impositam propter conlemptum ipsius ex- sunt clerici respectu Episcopi, et omnes alii communicationis, quod ibi etiam Abbas et in causis spjritualibus, et regulares respectu Hostiensis notarunt. Denique animadverto, sui Praelati. Dubitari ergo potest, an hi pos- Ponlificem ibi habuisso respectum ad illius sint, vel debeant suis superioribus excommu- Comitis nobilitatem, ut non statim severe nicatis communicare. Et ratio dubitandi est, puniendum duxerit, nisi prius iterum admo- quia eadem obligatio videtur esse in his sub- neretur : Volentes (dicit) nobilitati parcere ditis, quae est in aliis. Nihilominus dicendum Comitis supradicti. Ergo a fortiori supponit est, hos subditos, per se loquendo, non posse propler excommunicationem non stalim esse cum suis superioribus communicare , nec factam copiam subditis denegandi jura suo superiores excommunicati cum ipsis. Ratio principi. Et Abbas ibi cum aliis Doctoribus specialis in his est, quia haec communicatio notat, ex illo textu colligi, judicem Ecclesia- pendet ex subjectione; nam de hoc solum est sticum non debere eliam in hoc negolio queestio, scilicet, an propter hunc titulura eadem severitate uti cum omnibus, sed habi- possint communicare. Rursus subjectio pen- turum esse personarum delectum, quia ex det ex jurisdictione spirituali, nam hic non opposito sequuntur scandala et schismata, est aliud vinculum, neque alius dominii quibus obviandum est. Cum ergo rudis po- titulus. At vero hi Prselati per excommunica- pulus hoc non possit discernere, mulloque tionem privantur omni usu spiritualis juris- majus periculum sit scandali et schismatis, dictionis; ergo et subditi privanlur tunc si statim ipso facto quantumvis publico, hoc omni usu subjectionis proportionatee; ergo committatur subditis ipsis, fit, ut nulla ra- privantur omni communicatione, ad quam tione credi possit, excommunicationem per hoc titulo esse poterant obligati. Et de cle- se et ipso facto effectum secum ferre. ricis respectu Episcopi omnes Doctores hoc 11. Quapropter non censeo certum, quod admittunt, sumiturqueexcap. ult. deExcess. idem Abbns ibi, num. 6, asseruit, ex illo Prcelat., et ex cap. Miratus, 93 dist., et cap. textu id colligens , subditos excommunica- Sacerdos, 2, quaest. 7. Omnes vero excipiunt torum, absque alia sententia, esse absolutos clericos familiares, et servientes Episcopo. in obedientia domini excommunicati , nisi Sed illa proprie non est exceptio, si forma- forte intelligat de sententia condemnatoria, liter loquamur, quia illi non communicant nam probabile est declaraloriam sufficere; titulo subjectionis Episcopalis, ut sic dicam, quod vero illa necessaria non sit, neque ex sed titulo famulatus, et quia ratione mercedis SECT. VII. CTRUM SPIRrTUALI JURISWCTKJNI ALICUJUS BXCOMMUNieATT, F.TC. 419 seu stipendii sunt obligali. Unde comniuni- — Ut autem baw cxplicentur, supponondum care possunt in hfe quae domestica , et (ut sic est, simpliciter procedere in excommunieato dieam) familiaria sunt, non vero in Episco- denunciato, et mahifesto percussore clerici. palibus. Quod ad alios vero non denunciatos dubiuta 2. An in monachis respectu Abbatis lccum est, an Pnelatus sic excommunicatus possit habeat conclusio. — De monachis vero res- vitari a subdito. Ratio dubii est, quia hi ex- pootu Abbatis excommunicati, est res magis communicati ante denuneiationem non sunt controversa intor Doctores;nam Paludanus, privati usu jurisdirtionis, ut in superioribus Riohardus, et alii, in 4, dist. 18, negant posse diximus; hac enim ratione sacramentum communicare, sicut et nos diximus. Adria- pcenitentiae a tali excommunicato collatum, nus vero, Sylvester, Soto, et alii affirmant, validum est, quia jurisdictionem retinet; propter cohabitalionem, et familiaritatem ergo Episcopus, vel Prselatus etiam juris- nooessariam inter religiosos, et Pradatum dictionis religionem retinet, quamdiu denun- suum, quam vitare non possunt. Verum- ciatus non est; ergo pracipere possunt et tan en, si inter personam, et officium, et ti- obligare; ergo et subditi tenentur obedire, et tulos communicalionis distinguamus, facile consequenter communicare. In contrarium tolletur controversia; nam monachi, quate- vero est, quiaExtravag. Ad evitanda, nullum nus subditi sunt, cum Praelato, ut Prrelatus commodum vel privilegium concedit ipsi ex- est, commonicare non possunt, ut aperte communicato ; ergo non concedit ei aliquam probat ratio facta, quia nullum actum Proe- potestatem, qua possit alios ad secum com- lati ipse exercere potest, et ideo simpliciter municandum obligare. Propter quod soepe iu loquendo de Pralato, optime negatur illi superioribus diximus, quod, licet ex vi illius communicatio. At vero cum persona Praslati Extravagantis, possimus licite cum his ex- cohabitare sine dubio possunt alii religiosi, communicatis communicare, non tamenolli. non vero aliter cum illo communicare, quam gamur; ergo idem in praesenti dicendum est. possenl cum alio religioso ejusdem domus, si Atque haec pars vera mihi esse videlur, nam cxcommunicatus esset. Neque enim alter preedicta ratione efficaciler proiialur. Qua- eorum cogendus est domum suam deserere, propler existimo ita posse hujusmodi sub- ut per se patet. Nec vero libere in omnibus ditos vitare nunc suos superiores excommu- communicare possunt, quia nullum ad hoc nicalos, sicut ante illam Extravagantem habent privilegium, sed in his tanlum, quse poterant, scilicet vel occulte, si excommuni- morali modo, et juxta communem usum talis catio sit occulta, vel publice, si sit publiea; cohabitationis vitari non possunt. Neque in- differentiamque solum esse in obligatione. venio quo titulo, vel quo privilegio plus Prae- Cum ergo dicuntur hi excommunicati relinere Iato oxcommunicato concedendum sit, quam jurisdictionem quamdiu denunciati non suut, alieri religiosoexcommunicato, cum hoc ipso, intelligendum est in his, quae pertinent ad quod excommunicatus est, jam non possit se subsidium vel levamen eorum, qui cum eis gerere Prrelatum. Et confirmatur, natn si communicare volunt; non vero in iis, quae Pralatus sit suspensus ab officio, pro tunc ita pertinent ad onus et gravamen eorum. Vel habetur ac alius privatus religiosus; sed ex- certe (et in idem redit) intelligitur de usu communicatio major includit eminenter sus- jurisdictionis voluntario ipsis subditis, et ex pensionem ab officio; ergo rationeofficii nulla eorum consensu quodammodo procedente, communicatio tunc licita est cum Praelato; qualis maxime exercetur in foro pcenilentiaa, fiolum posset excipi, si haberet aliquem vel non vero de usu ipsis involuntario, et extor- aliquos religiosos specialiter ad ejus corpo- queute ab eis coosensum, el communioatio- rale obsequium deputatos; non enim illis nem; hocenim jus non manebat in excommu* privandus est propter excommunicationem ; nicato ante Extravagant. Ad evitanda, neque poterit ergo cum illis familiariter communi- per illam ei concessum est. care, non titulo prselationis, sed quasi servi- 4. An possit superior cum subdito denun- tutis vel necessitatis. Verumtamen hoc ipsum ciato communicare. — Et ex his facile defi- non est Pra;Iati proprium, sed in quolibet alio nitur, quod dicendum sit, quando e contrario religioso habente similes familiares vel socios, subditus est excommunicalus, an superior locum habet. cum illo communieare possit, etiam post 3. An possint subditi Prcdatum excommu- denunciationem nominatim factam. Dicen- nicatum non denunciatum vifare. — Resolutio. dum est enim, sunpliciter loquendo, noa 420 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT ClVIL! COMMUNICATIONE. posse, etiam quoad hanc communicationem municatio, quae ex illo oritur, et necessaria civilem et politicam, et non intercedenle alio est, vel ad recuperandum a debitore debitum, titulo necessitatis vel servilii, etc, ut in vel ad solvendum illud, et similia. Altera superioribus explicatum est. Quia in cap. est, an liceat denuo cum excommunicato Quoniam multos, non fit harum personarum contrahere. exceptio, neque in eis invenitur peculiaris 2. ln priori quaestione res fere est extra ratio aut necessitas. Quod adeo verum est, controversiam ; aut enim consideratur ex- ut neque Episcopus ipse possit communicare communicatus, ut creditor, vel ut debitor; cum subdito a se excommunicato, ut constat si sit debitor, integra manent obligalio ex ex cap. Cum desideres, de Sent. excomm.; parteejus, et jusex parte alterius, non minus nam in minorem excommunicationem incidit, quam ante excommunicationem erant, quia si cum eo communicet, ut ex eodem textu excommunicatio nullum favorem confert ex- colligitur. Eademque ratione si in crimine communicato, aut ejus onera sublevat, neque communicet, in majorem incidet excommu- alium innocentem et non excommunicatum nicationem, juxta cap. Nuper, et cap. Si privatjure, aut cemmodosuo. Quapropler ei, concubinae, de Sentent. excomm., et cap. qui creditor est excommunicati, licita est Statuimus, eodem titulo, in 6. Nam, quia hsec omnis actio et communicatio, quae ad debi- excommunicatio, sive minor ob communica- tum exigendum necessaria vel utilis est, tionem vulgarem, sive major ob communica- etiam si debitor denunciatus sit, quod praeter tionem in crimine, ipso jure lata est, eam rationem factam confirmat cap. Intelleximus, incurrit ipse etiam excommunicalor. si suam de Judic, ubi contra excommunicatum datur censuram violet, ut recte docuerunt Abbas, creditori actio in judicio; ergo multo magis et alii in dicto cap. Nuper, et Innocentius, in extra judicium licebit petere debitum, vel cap. Quod in dubiis, de Sent. excomm., et scribere lilteras, vel aliquid simile. Quod non Hostiens., inSumm., num. 16 ejusdem tituli, est adeo restringendum, ut praecise illa verba, contraGlossam in dicto cap. Statuimus, verb. vel actiones licila sint, quae ad effectum in« Constitntionibus. Et quosdam alios, qui oppo- lentum sunt necessariae; nam licet aliqua silum dixerunt, ex eo quod nullus potest alia misceantur, qua3 (si humano et politico excommunicationem a se latam incurrere. modo agendum sit) vix possunt vitari, non Verumtamen Episcopus in dicto casu non peccabitu.r, argument. cap. Cum voluntate, incurrit excommunicalionem a se latam, sed de Sentent. excommun. Nam, sicut ibi dici- latam a jure, supposita vero alia, quam ipse tur, eum, qui toquitur cum excommunicato tulit. Est ergo haec communicatio prohibita propter bonum animae ejus, posse aliqua alia sub eadem censura his superioribus respectu miscere, ut ei magis proficiat, ita hic dicimus suorum subditorum, sive ab ipsis, sive ab posse hunc creditorem, aliqua alia agere vel aliis excommunicati sint. Nihilominus tamen verba interponere, ut suum negolium com- addendum est, hos superiores non privari modius traclet. Excommunicato autem ipsi jurequod habent ad regendos subditos, prae- non solum licet, sed etiam necessaria et sub cipiendo, monendo, etc Unde quantum ad obligatione est ea communicatio, quae ad per- hos actus communicare cum eis possunt, imo solvendum debitum seu obligationem explen- et debent pro ratione muneris sui. Et pari dam fuerit necessaria; nam ad hoc tenebatur ratione e converso subdili poterunt et de- antea, et per excommunicationem ea obliga- bebunt communicationem proporlionatam, tione liberatus non est, ut diximus. seu correlativam, ut sic dicam, eis exhibere, 3. De excommunicato creditore, guando j[uia unum ex alio consequitur, ut saepe dic- obligatio excommunicationem prxcessit. — Si tuta est. autem excommunicatus ipse creditor sit, constat in primis ipsum non esse suo jure, SECTIO VIII. vel debito privatum propter excommunica- tionem ; nam excommunicatio, ut supra dixi, Utrumrationecujusviscontractusliceatcommunicatio ge n(m Wat dominio rerum tempora. cxtu-rnci cum cxcoi_iiuuij.iL-cito. * - . _ , lium, nec jure, quod quis habel, ut ei per- 1 . De debitore excommunicato qui ante ex- solvantur. Nihilominus tamen jura privant communicalionem debitum contraxit. — Du- excommunicatum actione petendi debita in plex hic involvitur quaestio : una est quando judicio, ut infra videbimus; tamen non in- «ntecessit contractus, an postea liceat com- venio esse illi specialiter prohibitum ne SECT. VIII. UTRUM RATIONE CONTRACTUS LICEAT, ETC. 421 privafim et communi modo possit a suo ad hanc obligatiouem explendam. Hac enim creditore debitum exigere, si tempus sit ex- ralione usus est Summus Ponlifex, in dict. plctuui, pro quo alter solvere tenetur, quia cap. Inter alia, non ut speciali, sed ut univer- ille in conscientia ad id obligatus manet, cum sali in hac materia, quoties obligatio prreees- excommunicatus jus suum integrum retineat; sit excommunicationem, et post illam perma- ergo aller etiam non peccabit hoc debitum net. Et illa utuntur D. Thom. et alii auctores, pctendo, et communicalione, quse ad hoc ut concludanl, v. gr., debere communicare fuerit necessaria, utendo; et ita affirmavit cum filio excommunicato in illa providentia Cajetanus,inSumm., verb. Excommunicatio, paterna quam illi debet, et sic de aliis; ergo cap. de Iis quae excomm. illicita sunt , in idem erit in pra^senti. Quod recte annotavit fine. Et potest confirmari, quia propter mo- Sylvester, verb. Excommun., 5, n. 21, ubi ralcm necessitalem, vel utilitatem, vel in de- hanc nostram sententiam defendit, et plures fensioncm rerum suarum, concedunt omnes, in eam refert. Quapropter non placet, quod posse excommunicatum auxilium ab aliis Panormitan. supra ait, ex illo textu sumi petere; quid ergo mirum, quod res suas, seu argumentum in contrarium ab speciali ; nam sibi debitas possit postulare? revera ibi nihil speciale tradilur, quod in 4. An teneatur debitor creditori excommu- debitore locum non habeat servata propor- nicato debitum solvcre. — Abbatis sententia. tione. In cap. vero Quoniam multos, fit ex- — Dubitant tamen Doctores, an in eo casu ceptio specialis aliquarum personarum, inter possit vel teneatur debitor creditori excom- quas fatemur non comprehendi debitorem, municato tale debitum solvere. Quod tractat quia illi expresse nou conceditur absolute et Abbas in cap. Inter alia, de Sentent. excom., simpliciter civilis communicalio, sicut ibi in fine. Etrespondet non debere ipsi excom- nominatis, neque in eo invenitur eadem ratio municato debitum solvere, sed in eedem sa- vel necessitas continuae habitalionis et inevi- cram illud deponere, donec alter absolvatur. tabilis familiaritatis, quse est inter virum et Probat ex Glossa, in cap. Juratos, 15, q. 6. uxorem, aliasque personas ibi nominatas. Sed ibi nihil habet; forte voluit allegare Glos- Nihilominus tamen proporlionalis communi- sam, in cap. Nos Sanctorum, verb. Constituti catio ei necessaria ad suam obligationem im- sunt, eadem causa etquaest., quse aperte tenet plendam non est deneganda, quia haec non ex illam sententiam; varias tamen rationes ad- speciali concessione aut exceptione, sed ex ducit nullius momenti, prpeler illam, quod generali ratione obligationis implendae deri- cumexcommunicatocommunicandum non est vatur. Unde a fortiori posset etiam com- nisi in casibus a jure expressis. Hic autem prehendi sub illa generali clausula dicti cap. casus non exprimilur in c. Quoniam multos, Quoniam multos, quia non prohibemur dare neque in c. Inter alia. Qua sola ratione Abbas aliqua excommunicato humanitatis causa; utitur. Eamdem opinionem tenet Glossa, in ergo multo minus prohibemur dare debili vel cap. ult. de Haaret., quec ait, licet juraverit justitite causa ; si autem communicatio prohi- quis tali die solvere, si illo die alter sit ex- bita non est, obligatio sive ex sola juslitia, communicatus, solvere non debere, quia sem- sive etiam ex juramento orta sit, pro suo per subinlelligitur condilio, si licite possim, tempore urget, ut impleatur. aut si sis in statu, in quo possim tecum com- 6. Argumento a simili sententia confirma- municare. Loquitur vero specialiler de ex- tur. — Accedit tandem, quod frequenter communicato heeretico. Cilalur etiam pro auctoresdocent, contractussocietatis, etsimi- eadem sententia Innocenlius, in cap. Cum les, cum aliquo inilos ante excommunicatio- noslris, de Concess. pra?bend.; sed immerito. nem, propter supervenientem excommunica- 5. Vera sententia. — Panormitani sententice tionem nonimpediri, quominus impleantur. satisfit. — Contrariam senlenliam satissecu- Quod tenuit GIoss., in cap. 1, 41 d., et idem ram et probabilioremesseopinor, quam tenet significat Gloss., in cap. Si vere, de Sentent. Innocent., in cap. Veritatis, de Dol. et con- excom., quas refert et sequitur Covarruvias, tumac, et moderni auctores statim citandi in cap. Alma, part. 1, § 1 , num. 8. Sed dicunt idem necessario sentire debent. Ratio est, aliqui, posse aliquem uti contractu inito cum quia hujusmodi debitor remanet obligatus ad excommuuicato ante excommunicationem, in solvendum, cum alter non sit privatus aut utilitatem vel favorem suum, non vero utili- impeditus, vel quasi suspensus jure suo; ergo tatem vel favorem ipsius excommunicati. Sed non est ei prohibita communicatio necessaria hoc est falsum, quando communicalio oritur 422 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORl, LIT PRIVAT CIVILl COMMUNICATIONE. ex obligalione justitite vel alia simili, ut patet habet, quia neque hic prohibitio est specialis ex dicto c. Inter alia. Ubi obligalio implenda sub ratione contractus, sed solum sub gene- dicitur ipsi oxeommunicato, quia illi debita rali ratione communicationis, neque ostendi est, non quia sit utilis servienti vel solventi; potest injure aliquod verbum, quohujusmodi et jusliLiae eequitas id postulat; haec enim contractus irritari significetnr. sequalitalcm ex utraque parte requiril. Et 8. Conclusio. — Quapropter mihi videtur quanivis iu pcenam potuisset cxcommunicatus vera sententia, quse affirmat hos contr.iCis, suo jure privari , per excommunicaLionem si alium defeclum non habeant, validos esse, lamen id non fit, et ideo juslitice ajquitas in- quantum ad substantiam eorum et obhgalio- tegia ex utraque parte perseverat. nem mutuam. Est communis Ganonistarum, in c. Si vere, de Sentent. excom., et in c. Verita- De contractibus ab excommunicato faciis tis, de Dolo et contum., ubi praesertim Inno- tempore excommunicationis . centius et Abbas, et alii, quos refert et se- quitur Govarr., cap. Alma, part. 1, § 1 , n. 9; 7. An contractus ab excommunicato factus Joan. de Lignan., tract. de Gens., § 15; Gastr., sit validus. — Dicendum superest de alio lib. 2 de Potestat. leg. poen., cap. ult. Et pro membro, scilicet, quando contraclus cum jam hac sententia citatur texlus in c. Felicis, § Ve- excommunicato fit. In quo est certum non rum, de Pcenis, in 6,in quo expendenda sunt licere per se Ioquendo contracturn ullum cum illa verba : Et debitorum illorum, qux con- excommuuicato facere, quia non potest fieri, tracta fuerunt de postmodum acquisitis, repe- nisi communicando cum illo, quod generaliter titio non negetur, scilicet, cuidam excomnau- prohibitum est. Dico autem per se, id est, ex- nicatopost absolulionem ontentam; supponit ceplis casibus necessilatis, de quibus supra ergoPontifex, contractusabillo factos durante dictum est. Loquor etiam de excommunicato excommunicalione validos fuisse, et ex vi denunciato seu vitando juxta novum jus illorum alios debitores conslituisse, quando- Extravag. Ad evitanda, nam cum aliis ex- quidem contra illos repelitio non negatur. communicatis sicut communicare licet, ita et Secundo probari potest inductione, nam ma- contractus facere. Dicunl auiem aliqui hoc trimonium cum excommunicato contractum non esse licitum excommunicatis ipsis non validum est, cap. Significasli, de Eo qui dnxit. denunciatis, sed aliis tantum, qui cum eis Item professio in religione ab excommunicato coulrahunt. Verumtamen ne hoc privilegium facta valida est, cap.Cum illorum, deSentent. sit frustra, et ut sine peccato vel cooperatione excom., ut ibi notat Abbas. Item donatio ab ad peccatum olii possint illo uti, dicendum excommunicalo faeta valida est, ex cap. Inter necessario est, ipsis quidem excommunicalis dilectos, de Donationibus; ergo idem censen- nou licere contraclum inchoare vel ad illum dum est de aliis conlraclibus; nam hi non ob invitare; aliis vero licere invitare ipsos, et specialem rationem censentur validi, sed ex tunc eis etiam licitum esse contrahere, ut in generali, quod contractus mutuo consensu similibus in superioribus explicalum est. verbis expresso perficitur, idque satis est ad Dubitatio vero superest, an contractus initi ejus valorem, quamdiu per superiorem vel cum excommunicato denunciato validi sint. legem non irritatur, quod in praesenti nullibi Nam aliqui Canonistae negant esse validos, factum legitur generaliter, sed specialiter ia propter quoddam generale principium juris, haereticis vel schismaticis id statutum est m scilicet : Qux contra legem fiunt, invalida c. Excommunicamus, § Credenles, de Ihere- sunt, 1. Non dubium, G. de Legibus, et cap. ticis, juncta Glossa ibi, verb. Intestabilis, et Quce contra jus, de Regul. jur., in 6. Sed haec in l. Manichaeos, G. de Haeret., et in 1. Aposta- sententia non habet sufficiens fundamentum, tarum, C. de Apost., de quorum intelligentia, quia etiam est juris principium : Mulla fieri et an illi conlractus sint ipso facto irriti vel prohibentur, quse tamen facta tenent, ut ex irritabiles per sententiam declaratoriam cri- mullis juribus notat Glossa in dicta Regula 64. minis, si postea feratur, eo quod usque ad Oportet ergo, ut lex irritans actum, et illum diem criminis retrotrahitur, hoc(inquam) non spccialiter prohibeat, et circa couditionem est hoc loco explicandum; nam licet demus versetur, quaiadsubslantiam actusperlineat, lllos contractus esse irritos, inde potius con- vel tali mc-do feratur, ut inea satis declaretur firmatur senlentia proposita. Nam quia hic non solum prohibere, sed etiam irritare ac- non est efleclusexcommunicalionis secundum tum. At vero in pryesenti hoc locum non se, ideo in illis delictis propter eorum gravi- SECT. VIII. DTRDl RATTONE CONTMCTTS LICEAT, ETC. 423 latem adjtmcta cst illa pcena, sieut supra trnclus esset nullus, quia in illo fundaretur. dicehamus, privationem dominii propriarum Undeconstalhancnullitatcm esse extrinsecam faculiatum esse spccialem poenam impositam et accidentariam ad rem, de qua nunc agimus. h;rreiicis, et inde potius prohari per argu- 10. Secundum. — Altera causa nullitalis mentum ah speciali, talem pcenam non esse esse potest, si non solum contractus ipse illi- effeclnm excommunicationis; ila ergo in prte- cite fiat conlra communionem per excom- senti dicimus. Deoique, ratio hujus veritalis municalioncm pmhibitam , sed etiam quasi jam reddita est, nimirum, quia hi contraclus objective (ut sic dicam) contractus excommu- habent sufficienlem causam sui valoris, et nicationi adversetur; ul si fiat promissio non hahent in jure causam impedientem seu de contractu alio faciendo excommunicatione irritantem. durante, nulla esset promissio, utpote do 9. Triplici ex capite potest contractus ab re iliicita ; sicut alias dici solet in materia excommunicato factus esse nullus. — Primum. de Voto, votum illicile factum validum csse, — Covarruv. rejicitur. — Dixi aulcm, si votum autem dc rc illicita esse nullum; et ut alium dcfcctum non habeant, nam aliunde dicitur in Regul. juris 54, in 6 : Non est obli- clarum est posse hos contractus esse invalidos; gatorium contra bonos mores prxstitum jura- sed quia hoc commune est contraclibusetiam mentum; ct in 69 : In malis promissis fidem inler non excommunicatos perfectis, ideo ad non expedit observare. Unde hoc etiam impe- pra>sentem doctrinam illud esl per accidens. dimentum ad rem pra?senlem accidentarium Sunt tamen tres speciales causae nullitatis est, quia talis contractus etiam inter non ex- annot;mdce, quae ad pracsentem materiam communicatos factus nullusesset; ut si duo spectant. Prima est, si contractus uon solum ante excommunicationem interse convenirent cum excommunicato transaclus sit, sed etiam de re aliqua vel communicatione facient'a in virlute alicujus rescripti per excommuni- tempore excommunicationis, et contra cji.s catum impetrati, supplentis aliquam conditio- prohibitionem, paclio esset de objecto iniqua, ncm, sine quo contraclus uon valeret; tunc et consequenter nulla. enim ille conlractus invalidus erit, uon quia 11. Tertium nullitatis caput. — Tertia causa cum excommunicato factus, sed quia in vir- nullitatis esse potest, si quis excommumc;: s tute rcscripli, quod nullum fuit. utpote per contractum perficiat ut persona publica etEc- excommunicatum impetrati, juxta cap. '3 de clesicC minister, per potestatem, quam habet ttescriplis, in 6. Unde faclum est, ut tali con- ex vi sui muneris vel beneficii, quam tamen traclui defuerit necessaria conditio ad valo- potestatem suspensam habel ex vi excomnm- rem cjus, quia illa supplenda erat per re- nicationis; tunc enim contractus erit nullus Scriplum, ut supponimus; rescriptum autem ex defectu poteslatis ad conlrahendum; sicut id non fecit, eo quod nullum fuit. Quod bene in superioribus diximus, et in sequenti sec- annotavit Felinus, dicto cap. Cum illorum, et tione dicemus, actus jurisdictionis ab excom- in cap. finali de Exrept. Cujus scntentiam municato factos nullos esse, quia excommuni- fabam essc sine causa dixit Covarruvias catio suspendit jurisdictionem; ita ergo est in SBquens Ludovicum Gomez in Epitorne 4 prccsenti, quando excommunicatio suspendit DecrelaL, part. 2, cap. 6, in princip., n. 3; ab illo officio vel munere, a quo valor con- nullum autem ejus sentenli;v probabile fun- tractus pendet. Et hoc sensu dixit Gabriel, damentum video, nisi loquatur de rescripto, in 4, dist. 48, qusest. 2, art. 3, non valere quod non supplet substantialem condilionem contraclus per excommunicatum celcbratos contractns; tunc enim licet ipsum nullum sit, ratione puhlici officii. si quod habet. Sic etiam poterit contractus validus esse, ut per se dixeruntaliqui Canonistse, contractum factum constat. At vero, si rescriptum est de condi- ab excommunicato de rebus propriis esse tione suhslantiali contractus, ut de supplenda validum, contraclum vero de rebus Ecclesiae «et;Ue necessaria aut de dispensando gradu non valere; id enim intelligendum estquando prohibito, vel quid simile, tunc non est du- de rebus Ecclesiae aliquis ex officio curam bium, quin contractus nullus sit ob rescripti gerit, ralione sui beneficii vel publicimuneris, nuliitalem. Unde etiamsi contrahenles poslea et hoc tilulo conlractum perficit. Nam, quia tcnq)orecontractusjamesscnl;ii. c\coinmuni- per excommuni&iilionem suspensus estab illo ■catione ahsoluti, nihilominus contractus esset munere, ideo tales conlractus irriti sunt. nultus oh nullilalem rescripti; ut si rescriptum Denique hoc confirmat cap. Veritatis, de Dolo •essel nullum ex quocumque alio capite, con- et contum. Ha3C autem nullitas non per se et 424 DISP. XV. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. immediate oritur ex excommunicatione, qua- communicati irritus factus est, ita etiam nul- tenus omnem humanam communicationem lum impedimentum aliquo jure ei impositum prohibet, quo modo nunc a nobis considera- est, nec data est facultas irritandi talein con- tur, sed immediate oritur ex defectu juris- tractum, etiamsi natura sua dissolubilis sit. dictionis seu potestatis moralis, quam abstulit Sed hanc eliam sententiam non existimo omni excommunicatio. Atque ita mediate provenit ex parte esse veram, propter ea qucesupra ab excommunicatione sub alia ralione consi- dixi de matrimonio conlracto per excommuni- derata. catos, quod non possit licite ad usum seu 12. An contractus ab excommunicato facti communicationem reduci durante excommu- sint firmi. — Prima opinio. — Rejicitur. — nicatione. Idemque dixi de contractu merce- Sed quaerendum superest, esto hi contractus narii famuli, et aliis similibus. A fortiori ergo ab excommunicato facli validi sint, an sint idem erit in quocumque alio contractu. omnino firmi seu obligatorii, vel quein in hoc 14. Vera sententia. — Quapropter dicen- defectum habeant. Quidam dicunt ex parte dum censeo, hujusmodi contraclus et validos, excommunicati contractum esse omnino fir- et firmos esse, quodammmodo tamen esse mum et obligationem inducere,non vero ex suspensos, ne ad effectum seu executionem, parte alterius, quia excommunicato nullum durante excommunicatione, pertrahi possint, onus aufertur, sed commodum. Itaque si con- quoad eos usus, qui communicationem inclu- tractus est excommunicato onerosus, eumque dunt. Declaro singula : nam hi contractus sunt debitorem constituit, cogi potest, ut stet con- validi, ut ostensum est; ergo non possunt ab tractui et solvat debitum; si vero sit onerosus ullo contrahentium proprio arbitrio aut vo- ei, qui cum illo contraxit, potest hic excom- luntate irritari, aut non impleri suo tempore; municato exceptionem ponere, ut non cogatur nam hoc repugnat validilali contractus ; neque solvere debitum ex tali contractu, vel etiam etiam datur actio his contrahentibus coram potest, si velit, non stare contractui, sed illum judice, ut ab ipso petere possint irritationem rescindere,sitamenvinculumejusidpatiatur, contractus, ut de ipso excommunicato, du- quod addilur propter matrimonium vel pro- rante censura,notissimum est; de altero vero fessionemreligionis,quisuntcontractusindis- patet, tum ex a?quitate justitiae, tum quia solubiles. Sed hsec doctrina mihi non placet, in etiam ipse peccavit contrahendo cum excom- foro conscientise loquendo, quia haec insequa- municato; tum preeterea, quia nullam ratio- litas per se considerata est contra rationem nabilem causamcoram judice allegare potest, justitiar, unde propria et privata auctoritate ut ipse jusle dissolvat contractum; sola enim eam facere non licet; nullum autem afferri excommunicatio alterius contrahenlis non est potestjus, cujus auctorilate introducta sit in causa sufficiens; nullo enim jure id cautum odiumexcommunicati.Dicoautem in forocon- est, et nisi jure statuatur, ex natura rei non scientix, quia in foro exterioricertum est non habetur; tum denique quia si excommunica- dari actionem excommunicato; de alio vero, tus jam est absolutus, ei datur actio, ut possit qui cum eo conlraxit, non estita certum, nam petere debita ob talem conlractum, et con- ad alia debita exigenda dari solet, quanquam sequenter ut alter contrahens cogatur im- de hoc fortasse sit specialis ratio, ut statim plere promissum, argument. cap. Felicis, de dicam. Poenit., in 6; ergo etiam ante absolutionem 43. Secunda opinio. — Improbatur. — Alii contractus erat ita firmus, ut non posset judex ergo asserunt, hujusmodi contractum, et va- illum rescindere ob petitionem solius partis lidum esse, et omnino firmum, et absque ullo non excommunicatae. Nam, sia principio lalis impedimento, quominus statim obligare inci- esset, solo tractu temporis robur non accipe- piat, et possit ac debeat execulioni mandari, ret, juxta 18 Regul. juris, in 6, nec etiam per etiam duranle excommunicatione, quanquam solam absolutionem excommunicati, nam haec ad illius executionem aliqua communicatio non poluit supplere defectum prius commis- necessaria sit. Hanc opinionem lenere cogun- sum. In hoc ergo sensu constat lalem contrac- tur in quocumque contractu, qui id sentiunt tum firmum esse, id est, nec irritum, nec de contractu inter dominum et famulum, et irritandum. aliis supra tractatis, quia quantum ad debi- 15. Corollarium. — Addidi tamen illum tum ex contractu ortum eadem est ratio in esse quasi suspensum, quia ratione illius noa omnibus, ut supra dixi. Ratio autem esse possunt contrahentes inter se communicare, potest, quia sicut nullo jure contractus ex- durante alterius censura, seclusa ignoranliae SECT. IX. SITNE PROIIIRITA EXCOMMUNICATO COMMUNICATIO PER TESTAMENTUM. 425 excusatione. Hoc probavi supra de contraclu si testari velit, quia sub generali prohibitione matrimonii, et de conventione inter dominum conlinetur, et nullo jure vel speciali ratione et famulum; estque eadem ratio de quolibet excipitur. Et ex hoc capile non est licitum contractu tempore excommunicationis facto. excommunicalo testamentum condere vel co- Nam in matrimonio et aliis id non provenit dicillum, sicut non est ei licitum donare aut ex speciali aliqua causa in eis inventa, sed ex contractus facere; nain de his omnibus eadem eo quod conventio facla in injuriam ipsius ratio est. Nihilominus tamen testamentum ab excommunicationis non potest obligare aut eo factum, si in omnibus aliis juxta formam facullalem concedere ad communicationem juris conditum sit, validum est, ut est com- per ipsammet censuram prohibitam. Et con- munis sentenlia in cap. Veritatis, de Dolo et firmari polest, quia, si quis directe se obli- contum.,et inc Decernimus,deSent.excom., garet ad communicandum cum excommuni- in 6, et cap. Ad probandum, de Sent. et re cato, contractus esset nullus, ut supra dixi, judic, et in 1. Si quseramus, J. de Testam., quia esset de re illicita ; ergo, proportionali de qua videri potest Covarruvias in rubr. de ralione, contractus cum excommunicato fac- Testam., p. 2, n. 18. Ratio esl eadem, quae tus, quantum ad vim obligandi ad communi- de aliis contractibus, quia teslamentum habet cationem pro tempore, quo durat excommu- valorem ex voluntate testatoris, quae ad hoc nicatio, non potest esse efficax,quia quantum efficax est, nisi per legem irriletur; in prae- ad hoc se obligarent contrahentes ad com- senti autem nulla est lex irrilans voluntatem municationem ipsis prohibitam eo ipso tem- testatoris; generalis enim prohibitio commu- pore, quo contrahunt, quod aperte est bonis nicationis non est satis, ut per se clarum est, moribus contrarium. Denique hic defectus ut supra etiam est dictum. Unde, ubi lex vo- vel inefficacia talis conlractus magnum fun- luit hunc effectum adjungere, simul cum ex- damentum habet in cap. Inter alia, de Sent. communicatione in pcenam alicujus delicti, id excom.; ergo in hoc sensu contraclus hujus- expressit. Ut de hsereticis, in c. Excommu- modi quoad hanc communicationem quasi nicamus, § Credentes, de Heeret., iu 6, et de suspensus est durante excommunicatione. percussoribus Cardinalium , in cap. Felicis, Unde fit, etiam esse suspensum quoad illos dePoen., in 6, et de usurariis non prius resti- effectus, qui sine hac communicatione fieri tuentibus, vel sufficientem caulionem danti- uon possunt, quia , si aliquid prohibetur, bus, in c. ult. de Usur., in 6. Hee aulem spe- quidquid sine illo fieri non polest, prohibitum ciales conslituliones regulam in contrarium manet. Ex quo, sumplo argumento a contra- extra illos casus confirmant, testamentum ab rio, concludi potest, si qui sunt effectus talis excommunicato factum, validum esse, quam- contractus, qui communicationem illam non vis sine violatioue excommunicalionis fieri requirant, quoad illos non suspendi efficaciam non possit. talis conlractus, quia sola communicatio est 2. Peccant qui testamento adsunt. — Ex quie prohibetur, et si quid aliud comprehen- quo sequitur primo, idem dicendum esse de ditur, solum est ratione illius ; ergo ubi nulla personis, quse inter conficiendum testamen- intervcnit communicatio, nulla erit prohibi- tum ex necessitate adsunt, ut sunt tabellio, tio; ergo neque suspensio. Hujusmodi est, testes, etc; omnes enim delinquunt, sic com- v. gr., mutua obligatio implenda tempore municando cura excommunicato, quia nullo habili. Item quod nihil fiat tali obligationi jure excipiunlur, neque aliqua speciali ra- contrarium, rem alleri obligatam consumere, tione eis concessum est. Quid vero dicendum et similia. sit, quando ipsimet lestes vel labellio sunt ex- communicati, disputalione sequenli dicetur. SECTIO IX. 3. Peccat testator hxredem constituens c\r- c.. ..... . . . commitnicatum aut ei quid leqans, factum bitne prolnbita excommunicato communicaho per A 0 ., j -j j- testamentum. vero ienet- — Sequitur secundo, ldem dicen- dum esse de testamento, in quo excommuni- 1 . Inter humanos contractus numerari po- catus hseres insliluitur aut ei aliquid legatur ; test testamentum, et specialem rationem, et peccat enim testator sic communicans cum difficullatem habet, et ideo pauca de illo di- excommunicato, propter eamdem generalem cenda sunt. Et in primis supponendum est, rationem, validum lamen nihilominus erit omnem communicationem in eo opere inler- testamentum. NuIIo enim jure canonico vel \enientem prohibitara esse excoraraunicato, civili irrilatur, nec ex vi excommunicationis 42G DISP. XV. DE ENCOMMUNICATIONE MAJORT, TJT PRIVAT CIVILI COMMUNICATIONE. aliquis fit incapax acquirendi nova jura vel denunciato facto. — Est tamen notanda dif- dominia, sive per contraclum, sive per do- ferenlia, quse nunc invenitur inter has per- nationem, sive per successionem ab intestato, sonas, quando excommunicatio non est no- sive per testamentum. Nam, sicut excommu- minatim denunciata, neque ortra ex publica nicatio non privat pnesenti dominio rerum et manifesta percussione clerici ; tunc enim temporalium, ita nec futuro; non enim hoc solum, quando testntor ipse excommunicatus magis quam illud jure aliquo constitutum est, ipsi non licet testamentum condere;ta- est, praeler id quod specialiter in clericis ex- men si hoc non obstnnto condere velit, les- communicatio operatur, ne fructus beneficio- tibus non erit prohibitura adesse, nec tabel- xuni suos faciant, quac exceptio declarat in lioni conficere testamenlum, quantum est ex reliquis temporalibus bonis secus esse. Si parte communicationis, quia haecnon est aliis ergo ex parle excommunicati non est inca- prohibita cum tali excommunicato. Videri pacitas, et alioqui nulla est lex irritans tale tamen posset ibi intervenire. priesertim ex testamentum, nulla ratione dici potest illud parte tabellionis, genus quoddam coopera- esse invalidum. Quae est sententia communis tionis ad actionem illicitam, et ex hoc capiie Juristarum, ut late refert Joan. Baptista a essemalam illam actionem;non tamen censeo Vilialobos. lib. Com. opin., verb. Excommun. esse illnm propriam cooperalionem ad actio- Excipiunt tamen haerelicos et similes, qui nem malam, sed solam permissionem, quia specialiler prohibeulur; ex qua exceplione lota illa actio non est per se malaetpropleroa eliam potest firmari opposita regula, ut ssepe prohibita, sed eatenus tantum mala est, q m- diximus. tenus prohibita; illa autem communicatio ita 4. Quorumdam Summistarum opinio reji- est prohibita huic excommunicato, nt tamen citur. — Unde non video quo fundamento aliis cum illo non sit; et ideo (dummodo ipsi Suinirristae, utSylv., verb. Ilxreditas, 3, n. 2, non inducant illnm ad conimunicationem Armilla, n. 26, Angelus, verb. Hxres, n. 22, illam, ad quam jus non habent) non peccant, Tabien., num. 20, secuti Mostiensem et quos- nec cooperari censentur ad malum ut malum i alios, dixerint instiluiionem exeomnm- est, etiamsi illo incboaute communicationem, nicati in haeredem esse ivallam. Solumque ipsi assistant, vel respondeant, vel quod dic- citant I. Sed elsi conditionis, § Solemnis, et 1. tat, excipiant. Si in alienum,, § In extraneis, ff. de Heered. 6. An liceat hxrcdi instituendo, excommu- instit. Ex quibus solum habetur, ad valorem nicatum ad testamentum condendum inducere, teslamenti tempus ipsius institulionis inspi- huic condere. — Hic vero slatim sese offert ciendum esse, quod nimirum qui instituitur, dubilatio non praetermitlenda, an scilicet ille, eo tempore habilis sit, de quo principio nemo cujus interest testamenli conditio, quia sci- dubitat. Oportet autem probare, excommu- licet sperat se instiluendum heeredem, possit nicationem tempore institutionis adhaerentem inducere hujusmodi excommunicatum, ut reddere personam inhabilem seu incapacem; illud condat, et an ille possit tunc licite et qucd tamen dicti auclores non probant, nec sine peccato condere. Videtur enim utrumque possuii, (juia nullo jure cautum esl. Imo non licitum ob Exlravag. Ad evitanda, quae licet desunt, qui in contrarium extremum decli- non faciat favorem his excommunicatis, facit nent, dicentes, hujusmocli inslitutionem ex- tamen aliis personis, quae cum excommuni- communicati, nec peccaminosam osse, quia catis communicare volunt, et consequenter illa non est communicatio cum hserede, sed excommunicatos non repellit, neque eis com- est sola declaratio authentica sure voluntatis. municationem prohibet, si praecise fiat in Sed hoc non probo, quia communicatio non favorem non excommunicati; ita vero est in consislit in sola locutione, sed per scripturam dicto casu ; ergo qui sperat institui haeres, etiam fit; nec solum in verbis, sed maxime poiest ob suum commodum testamenti insti- in factis consislit ; ibi autem et per scri- tutionem procurare, et alter eodem intuilu pturam loquitur aliquo modo testator cum potest licite illud condere. Quse ratio et con- heerede, et quod magis est, circa illuin ope- clusio est satis consentanea iis, quae in simi- ralur morali modo, communicando ei bona libus dubitationibus duximus, et ideo veram sua; unde non est dubium, quin cum illo com- illam esse censeo, cum hac moderatione, ut municet; est ergo illa actio illicita, quamvis si fieri potestabsque periculo, prius absolutio non sit nulla. . ab excommunicatione procuretur et obtinea- 5. Non peccat assistens testamento a non tur, quam testamentum fiat. Quia nuuquam S2CT. I. UTRUM EXCOMMUNICATUS POSSIT ESSE JUDEX IN SECULARI, ETC. 427 iicet excommunicato communicare cum alio communicatio, et aliud irapedimentum non etiam propter bonum ejus, quando potest intervenit. Ipsi tamea excouimunicalo insli- absolutionem pramiittere anle talem commu- tuto hseredi non licebit adire vel petere hae- nicationem cum eadem utilitate et commodo reditatem exercendo aliquas actiones , quae alterius. Quia tunc nulla est necessitas, ob communicationem hominum requirant; nam quam privilegium concessum aliis in dicta ipse prohibitus est; si quid tamen fieri potest Extravag. Ad evitanda, ad ipsum excommu- sine communicatione hominum, ut est tacita nicatum extendatur in favorem tertii, quia acceptatio beereditatis, vei realis possessio per cessat ralio ex parte tertii, quando illi potest solam rei usurpationem, aut aliquid hujus- seque subveniri absolutione praemissa. IIooc modi, id licile fieri polest; reliqua vero quae ergo praemittenda est, et hoc modo peti po- test a tali excommunicato, ut testamentum condat. Quod si fingamus casum, in quo ipse nolit absolutionem petere quamvis possit, existimo nihilominus posse aliuni ab eo licile postulare, ut testamentum conficiat, quia rem postulat. quae ab alio, modo licito fieri polest; quod autem ille inordinato modo illam fac- turus sit, alteri non imputatur. At \ero, si xasus sit, in quo non possit omnino, vel non sine magno periculo absolutio expectari et praemilti, tunc et hseres potest licite poslu- lare, et excommunicatus etiam potest licite de Ecclesiastico et seculari foro; nam, quod communicationem requirunt, tunc illi inter- dicta sunt; si tamen ea faciat, valida erunt, ea ratione qua de ipso lestamento, et de aliis contraclibus diximus, et in sequent. de ao- tioniijus forensibus dicemus. DISPUTATIO XVI. DE OCTAVO EFFECTU EXCOMMUNICATIONIS , QUl EST PRIVATIO FORENSIS COMMUNICATIONIS. In has disputatione indifferenter agimus testamentum facere; tunc enim propne urget ratio superius facta. 7. Etiam excommunicato denunciato hoc posae ticere. — Addo vero ulterius, non solum ex illo speciali jure Extravag. Ad evitanda, sed etiam ex communi lege excommunicatio- nis hoc esse licitum in eo casu, ac proinde procedere, etiamsi lalis excommunicatus de- nunciatus sit. Quia ob verbum utile, licitum estuticommunicatione excommunicaii.etipsi etiam excommunicato licet communicare al- ad praesens attinet, fere eadem est utriusque ratio, quanquam de Ecclesiastico, quantuni speclat ad jurisdictionem judicis, in superio- ribus dictum est. Potestautem in hac materia generalis regula eonstitui, quae unico fere verbo totam illam expediat, nimirum, omne ministerium ad hoc forum pertinens intar- dictnm esse excommunicato, et aliis resja excommunicali, nisi ut reus in judicio assis- tere compellatur. Haec est cerla et communis sententia in illo geuerali principio fundata, teri, uteisubveniat in re gravi, quando aliter quod excommunic Uo et cum excommunicalo adjuvari non potest; sed in eo casu illa com- omnis humana communicitio prohibita est. rounicatio est mor.iliter nccessaria ad subvc- Hae autem actiones, quae in hoc foro exercen- niendum sibi ipsi in re magni momenti, cu- tur, communicationem humanam includunt, jus amissio moraliter existimabitur maguum et valde publicam et gravem , seu magui incommodum, si loquamur de participanle momenti intcr homines, ut per se notum esl; cum excommunicato, vel ad subveniendum ergo ex viexcommunicationis sunt prohibita?. alleri proximo non excommunicato in re Ut autem hsec regula dislinctius explicari et simili et occ:.sione, quas semel ansissa recu- ad praxim applictri possit, distinguere opor- perari non potest; ergo, supposita necessi- tet varia genera personarum, quae in hujus- late seu impotentia praamittendi absolutio- modi foro intervenire possunt, quae sunt jpi- nem, intervenit tunc sufficiens ratio utilitatis dex, actor, reus, tabellio, testis, advocatus proximi , ut talis communicatio houestari possit. 8. Licet hxredem instituere excommunica- tiuii uon denunciatum. — Ipse vero non potest hivreditatem adire in his, quse communicatio- nem concernunt. — Tandem ob eamdem Ex- travag. Ad evitanda, tunc prohibitum non est excommunicatumnon denunciatum lueredem instituere, quia cum illo non est prohibita et procurator. Et iu singalis explicare quam sit illicila, quamve invalida actio ejus in hoc foro. SECTIO I. Utruin excornuiunicatus esse possit judex in seculari judicio. i . Non potest licite illam personam agere. — Primo certum est excommumcatum non 428 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE posse esse judicem etiam in seculari foro, saltem ob eam rationem communem, quod ab Immana communicatione exclusus est, et alii a communicatione cum illo. Item ex alio principio, quod excommunicatio etiam in se- culari foro vim suam exercet, ut aperte pro- batur in cap. Decernimus, de Sent. excom., in 6, ubi de actore, patrono et teste sermo est; est aulem eadem vel major ratio in ju- dicis persona. Quse omnia recte probant esse prohibitum et illicitum excommunicato agere personam judicis etiam in judicio seculari. 2. An possit valide. — Vide legern Cum lex, 22, ff. de Test., et Gloss. ult., vers. Item nota, in l. Maritus , C de Procur. — Difficultas vero est, an secularis judex ita sit prohibitus per excommunicalionem suum munus exer- cere, ut etiam sit privatus seu suspensus sua jurisdictione. Communis sententia Jurisperi- torum est hunc judicem esse privatum usu jurisdiclionis. Et praecipue nituntur cap. Ad probandum ," de Sententia et re judicata. Textus aulem ille aperle loquitur de judice Ecclesiastico delegalo a Ponlifice; Doctores vero illum exlendere videnlur ad judicem absolute. Citatur etiam c. Tanta, de Excess. Prselat., in quo est sermo de sententiis latis ab Episcopo contra Ecclesiasticam censuram. Item citatur cap. Audivimus, 24, quaest. 4, in quo sermo est de potestate excommuni- candi, quam constat ad jurisdictionem Eccle- siasticam pertinere. Deinde citatur cap. Pia, de Exceptionibus, in 6, ubi non est mentio de jurisdictione, sed solum generalis regula sup- ponilur, quod exceptio excommunicationis lites impedit et suspendit agentes. Unde non amplius ex illo textu probatur, quam ex cap. Decernimus. 3. Ratio in contrarium. — Primo confirma- tur. — Senlenlia igitur hsec, quamvis com- munis. difficilem habet probalionem, quia ex generali ratione prohibitionis non sequitur ablatio vel suspensio jurisdictionis, quia saepe non auferendo jurisdictionem prohibetur ac- tus ejus. Quod maxime locum habet, quando ille actus non prohibetur in specie, et ob pro- priam et peculiarem rationem , sed tantum sub communi aliqua ratione, ut hic fit. Solum enim sub ratione humanee communicationis hsec actio prohibita est judici seculari. Et au- getur difficultas primo, quia ferre sententiam in seculari judicio est actio mere temporalis, qu.e jure gentium in omni republica tam fi- deli quam infideli politice bene instituta in- troducla est; ergo per se non pertinet ad MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC. Ecclesiasticam potestatem vel communionem, et ideo indirecte tantum et secundario per excommunicationem prohibetur, sicut omnis alia humana communicatio; ergo per talem prohibitionem non tollitur jurisdictio lempo- ralis, neque annullatur talis actio. Et confir- matur primo, nam propter hanc rationem excommunicatio ex sola sua vi non privat dominio temporali aliarum rerum, quamvis prohibeat illum usum ejus, qui sine humana communicalione non fit; ergo pari ratione non privabit excommunicalio jurisdictione temporali, nam haec vel est dominium quod- dam temporale, vel cequivalet. In quibus om- nibus magnum est discrimen inter jurisdic- tionem temporalem, et Ecclesiasticam , nam haec per se pertinet ad cornmunionem Eccle- sias ut talis est, et ideo per se primo per excommunicationem prohibetur ac tollitur, quoad actualem usum , sicut etiam lollitur perceptio quorumcumque fructuum vel bono- rum Ecclesiasticorum , quia Ecclesia facile potest subditos contumaces privare suis bo- nis Ecclesiasticis; temporalibus autem et communibus omnibus hominibus, non ita facile, nec sine urgentissima causa, et ideo non est censenda id facere nisi specialiter exprimat. 4. Secunda confirmatio. — Unde confirma- tur secundo, nam in quibusdam gravioribus delictis jura canonica specialiter exprimunt ul excommunicatus, sisitjudex, non possit ferre sententiam, ut de heereticis in c. Ex- communicamus, 'I, § Credentes, ibi : Si forte judex extiterit, ejus sententia nullam obti- neat firmitalem, nec causx aliqux ad ejus audientiam perferantur. Et de violatoribus immunitatis Ecclesiaslicae, in c. Adversus, de Immunilate Ecclesiarum, ubi, cum relatum esset, sub analhematis vinculo esse prohibi- tum rectoribus, et consulibus civitatum, ne exactionibus Ecclesiasticas personas aggra- varent, subditur inferius : Quia vero nec sic quorumdam malitia contra Dei Ecclesiam con- quievit, adjicimus ut constitutiones, et sen- tentise, qux a talibus, vel de ipsorum mandato fuerint promulgatx, inanes et irritx habean- tur. Si ergo post excommunicationem luec pcena adjicitur, non erat hic effectus in ipsa excommunicatione inclusus. Item, si in his delictis hsec poena specialiter imponitur prae- ter excommunicationem, firmatur regula in contrarium, quod ubicumque excommunica- tioni non adjungitur specialiter talis effectus, sola ex;ommunicalio per se illum non opera- SECT. I. UTRUM EXCOMMUNICATUS POSSIT ESSE JUDEX IN SECULARI, ETC. 429 tur- sic enim srepe in superioribus argutnen- personam judicis; non poterat autem aliter tati sumus. Unde augetur tandem difficultas, convenienter excludi, quam privando ipsum qui;i propter hsec eadem fundamenta, et non usu jurisdictionis. Atque hoec ratio solvit majora, dictum est supra, et dicunt Doctores magna ex parte rationem dubitandi; cselera communiter, contractum , testamentum, et vero, quae in ea afferuntur, in sequentibus similia ab excommunicato facta, valida esse, declarabuntur. licet fieri non debeant; ergo male in pree- 6. Acta a judice seculari excommunicato senti, contra eadem fundamenta, et sine ex- nulla esse. — Corollarium primum. — Ex Iioc presso textu irritante, aut jurisdictionem ergo fundamento, quod ut verum amplecli- auferente, contrarium asseritur. mur, sequitur primo omnia acta a judice ex- 5. Communis sententia prsefertur et robo- communicato nulla esse, ut, v. gr., sen- ratur. — Nihilominus in re tam gravi et mo- tentiam ab illo latam, utpote a non judice rali, nulla ratione possumus a communi sen- latam, et sine jurisdictione. Atque eadem ra- tentia recedere, quae, licet nunc non haberet tione idem dicendum est de omni actu, qui aliud fundamentum praeter communem om- essentialiter a jurisdictione pendet, cujus- nium acceptationem et consensionem, suffi- modi est ferre leges, privilegia et dispensa- cienter esset fundata; hoc enim satis est ut tiones concedere, judices delegare, eligere, et communi consuetudine ita sit in Ecclesia re- similia; quae omnia communia sunt apud ceplus et explicatus hic excommunicationis Canonistas in dicto c. Ad probandum, de Re effectus. Nam, si consuetudo, ut alias constat, judicala, et in cap. Veritatis, de Dolo et con- ad dandam, vel tollendam jurisdiclionem suf- tumacia, et saepe alias. A quibus non discor- ficere potest, majori ratione sufficiet ut ex- dant Theologi, in 4, dist. 18, 20 et22, et idem communicatio in suspendenda jurisdiclione docent Summistae, et patet ex his, quse supra eamdem vim habeat circa jurisdictionem ci- diximus de privatione spiritualis jurisdictio- vilem, quam supra Ecclesiasticam; et ideo nis, nam aequaliter omnia procedunt, suppo- ad utramque extendantur jura, quee in par- sito dicto principio de privatione jurisdiciio- ticulari de actionibus jurisdictionis Eccle- nis. In particulari vero addit Abbas in dicto siasticeeloqui videntur. Praeter hasc vero non c. Ad probandum, sententiam ab excommu- desunt antiqua decreta, in quibus heec con- nicato latam non solum esse nullam , si ab suetudo, et communis consensio niti videtur; illo ut judice ordinario feratur, sed etiamsi nam, in c. penult. et ult., 15, quaest. 6, sub- illam ferat ut arbiter, dummodo constitutus jecti excommunicalis a fidelitate eis debita, sit judex cum vera jurisdictione, verumque et a juramento eis preestito absolvuntur, et, judicium publicum exercendo, juxta 1. 1, ff. ne illis serviant seu obediant, prohibentur; de Arbitris. Nam, si solum ex consensu par- ergo necesse est, ut ipsos excommunicatos ju- tium constituatur, ut tanquam vir prudens risdiclione privet, seu suspendat, quia hsec arbitrio suo rem componat, tunclicetpropter correlativa sunt, nec potest unum manere communicationem male faciat, quia tamen allero sublato. Preeterea adduci possunt ra- ille non est actus jurisdictionis, sed quaedam tiones congruentes, quia excommunicatus tan- conventio, et quasi pactum quoddam, validus quam ethnicus, et ab Ecclesia alienus repu- erit actus. tatur, et ideo non expedit, ut jurisdictionem 7. Si denunciatus sit. — Addunt praeterea in membra Ecclesiee retineat, saltem quoad Doctores omnes necessarium esse, ut hujus- usum validum ejus. Item quia hsec jurisdictio modi excommunicatus publicus sit; id enim nullum habet usum , qui intrinsece non in- expresse habetur in dicto c. Ad probandum, cludat communicationem, et ideo, cum com- de Sent. et re judicata, et nunc videri potest municatio omnino prohibeatur, conveniens necessarium, ut sit nominatim denunciatus, fuit. etiam jurisdictionem ipsam auferri; quod excepto crimine percussionis clerici, in quo secus est in aliis rebus et dominiis, quee non satis est, ut factum ipsum ita publicum sit, /ta intrinsece communicationem includunt. ut nulla tergiversatione celari possit, juxta Denique quia si heec jurisdictio maneret in Extravag. Ad evitanda, quia, propter com- bis excommunicatis expedita "et efficax (ut mune bonum, excommunicatus nunquam pri- sic dicam), possent per usum ejus obligare vatur jurisdictione, donec publicus sit; et subditos, quod jura maxime vitare inien- nunc propter majus commodum et levamen dunt; nam, si personam actoris, et testis ex- eorum, qui excommunicati non sunt, additur cludunt ab hac communicalione, multo magis ut denunciatio in particulari sit necessaria. 430 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE MA.IORI, UT PRIVAT FOREN?! , ETC. Verumtamen juxta superius dicta hoc intelli- ipsum sentire non esse peccatum mortale. gendum erit, si partes velint coram tali ju- Distinguit enim ibi tria genera actionum : diee publice excommunicato, nondum tamen quaedam enim sunt mere divinee, ut sunt, quae denunciato, comparere et causam agere; non generali nomine vocantur communicatio in tamen opinor posse ab illo compelli, sim- sacris; de quibus asserit esse peccata mor- pliciter loquendo, nisi forte ex conventione talia ex genere suo. Aliae sunt actiones mere et pacto earum, quia, ut sa?pe dixi, licet illis humanre, quas nos vocavimus nornine corn- coneedatur per dictam Exlravagantem, ut. municationis polilicae, seu usualis, de quibas possint cum tali excommunicato communi- ait, esse peccata venialia, et utrasque nos in care, et consequenter coram eo litem agere, superioribus declaravimus magis in particu- non tamen compelluntur ei communicare; lari. In tertio genere ponit has actiones foren- ergo neque illi ut vero judici deferre; et juxta ses, de quibus nunc agimus, quamvis ipse lianc limitationem explicanda sunt specialia latius genus illud sumere videatur, et sub jura supra citata, quae in quibusdam crimini- illo includere eliam communicationem foren- bus gravioribus hunc effectum specificant, et sem in Ecclesiastico judicio, seu foro; et de illum excommunicalioni adjungunt; loquun- iis actionibus generalem regulam constituit, lur enim de effeclu cum majori ampliatione, quatenus injustitiam continent, esse pec- quam in excommunicatione includatur, nimi- cata mortalia , seclusa vero injustitia, esse rum, ul senlentia sic lata nulla sit, quacum- tantum venialia. Ex qua generali resolutione que ratione constet postea judicem incidisse plane sequitur, in casu a nobis proposito ac- in tale crimen, etiamsi non omnino publiee lionem illam tantum esse veniale peccatum. dc ejus excommunicatione constaret. Atque Fundamentum Cajetani est, quia ab his non ila exposuerunt illa jura Abbas, et alii inler- primario, sed secundario excluditur excom- preles, quoe expositio difficullate non caret; municatus, et ideo non apparet (inquit) unde nulla tamen alia commodior occurrit; nec ibi sit culpa mortalis, magis quam in secundo possumus in his forensibus explicandis am- genere actionum. plius immorari. 9. Cajetani regula improbatur. — Mihi 8. Peccat judex excommunicatus judicandi vero regula heec adeo generalis probari non usum usurpando. — Corollarium secundum. polest. Quia illud principium de actione pri- — Quale sit peccatum in judice non de- mario aut secundario prohibita per exoom- nunciato. — Cajetani sententia. — Secundo municationem, non videtur sufficiens ad dis- infertur ex dictis, graviter peccare judi- cernendum peccatum veniale a mortali ; illud cem excommunicatum hoc ministerium judi- enim primumt vel secundarium, solum vide- cis usurpando; nam in primis peccat contra tur hic dictum respectu intentionis Ecclesiee prohibitionem censuree, denique contra jusli- prohibentis hsec bona, seu has acliones, ut in tiam commutativam et legalem, usurpando superioribus declaraturn est; hoc tamen uon jurisdiclionem , quam non habet, et actus impedit quominus in utrasque actiones verura nullos efficiendo. Atque ex hoc posteriori ca- cadat Ecclesiasticum preeceptum prohibens pile peccatum hoc mortale est, habetque lo- illas , et unamquamque juxta exigentiam et cum in excommunicato publico seu denun- gravitalem ejus, ut per se notum est, et in ciato, ut dixi. An vero ex priori capite aliis materiis facile declarari potest. Ubicum- praecise sumpto sit mortale, necue, dubitari que enim aliquid praecipitur ut principale, et polest; maximeque habet locum dubitatio in aliud ut accessorium seu ratione alterius, excommunicato nec denunciato, nec uotorio, possunt distingui illa duo, scilicet primario, qui debet ab officio abstinere, quamvis non vel secundario praeceptum, vel prohibitum; repellatur; qui tamen non peccabit contra nihilominushocnonimpeditquominusutrum- justitiam, si non abstineat, quia, ut dixirnus, que sit vere praeceptum, et sub culpa gravi, jurisdictionem toleratam relinet, et validos si materia gravis est, etiamsi sit secundaria; actus exercet; peccabit vero contra prohibi- ut quod faciens sacrum vestibus sacris indu- tionem communicationis. Tunc igilur dubium tus sit, quid secundarium est respectu ipsius est an peccet mortaliter, quod licet non for- sacrificii; nihilominus praoceptum ejus grave nuditer, virtute attigit Cajetanus, in Summ., est, et sub mortali obligans. In praosenti igi- verb. Excommunicatio , cap. de Iis quas tur rationes illae, primario vel secundario ex ommunicalo licita sunt, et ex quadam prohibitae, non satis distinguunt veniale a regula generali, quam assignat, colligilur, mortali peccato ; et ideo in superiori disputa- SECT. II. UTPUM CXCOMMUNICATUS POSSIT VALIDE IN JUDICEM ELIGI, VEL CREA";. &3| tione tractantes de secuudo genere actionum .'i munere dicendum est, non posse licite a Cajetano posito, non diximus ordinarie esse quempiam excommunicatum ad ea munera, peccatum vcniale, solum quia secundario vel dignitates temporales assumi, seu eligi, prohibitum est, sed quia materia illius prohi- quse jurisdictionem temporalem habent an- bitionis levis est. Unde, si aliquando sit gra- nexam. Ita docent communiter Doctores, et vis, diximus etiam in eo genere posse pecca- sequitur ex illo principio c. tiltimi de Cleric. tum mortale committi. excomm. minist., quod nemo potest eligi ad 40. Vera sententia. — At in praesenti actio munera ordinata ad actiones, a quibus per judicandi, per seacpraecise sumpta, est valde sacros canones prohibitus est; nam excom- eravis et publica, et per excommunicationem municatus prohibitus est ab actionibus juris- probibita per verum Ecclesiasticum prse- dictionis temporalis; ergo etiam est prohibi- ceptum, obligationem saltem obedientiae in- tus, ne ad illam jurisdictionem accipiendam ducens; ergo transgressio illius est mortale eligi valeat. Ex quo ulterius ad minus con- peccatum. Quod quidem gravius erit, si judi- cluditur talem electionem irritandam esse; id cium, quod excommunicatus usurpat, Eccle- enim aperte dicitur in dict. cap. ultim. Aa siasticum sit, quia materia illa , et ex suo vero ipso facto irrita sit, dubitari potest. genere gravior est, et magis directe pertinet 2. Nam Doctores cum Glossn, in cap. Vene- ad Ecclesiasticam potestatem. Verumtamen, rabilem, de Elect., verb. Electus, sentiunt ta- etiamsi judicium secularesit, opinor esse ma- lem electionem esse nullam ipso facto, atque teriam sufficientem peccati mortnlis, quia et ita intelligunt dictum c. Venerabilem, ubi in se est actio satis, gravis ut dixi, et in indi- Pontifex negat se debuisse quemdam inun- viduo sospe est gravior, quam Ecclesiasticum gere imperatorem, qui, dum excommunicntus judicium. Et quamvis alia etiam rationedica- esset. in regem Romanorum electus fuerat. tur indirecte cadere sub potestatem Eccle- Qui textus est probabilis, non tnmen cogens, sinsticnm, quia in universum omnia haec quia, quamvis illa electio non fuisset irrita, temporalia cndunt tantum indirecte sub po- sed irritanda, recte potuisset Pontifex illam testatem spiritualem, id est, in ordine ad non acceptare, sed irritare; praasertim cum finem spirilunlem, hoc nihil obstat, quia ni- non soluin ille, sed multi alii defectus in per- hilominusilla potestas Ecclesinstica, quntenus sonn illa invenirentur, qui ibi numerantur. illo modo extenditur ad tempornlia, circa illa Et cum in discordia electorum alius electus estsuperior potestate lemporali; quo modo esset dignus imperio. Papa est superior rege etiam in temporali- 3. Vera sententia. — Objectio. — Nullura bus; ergo illud non obstat, quominus quando ergo sufficiens fundamentum video ad nsse- in tali materia prsecipit, juxta materiae gra- rendam collationem hujusmodi vel electio- vitalem graviter obliget. Sic igitur in prae- nem esse ipso jure nullam, et ideo oppositam senti opinor hunc actum judicandi ex hoc sententiam judico esse satis probnbilem. prsecise, quod per excommunicntionem pro- Mnxime cum conlra jus ipsum sit, hos effectus hibitus est, et contra illius praeceptum fit, odiosos et poennles extendere et exaggerare esse peccatum mortale, nisi sit de re adeo sine jure cogente. Adde Canonistas conse- levi, ut moraliter qunsi nihil aestimetur, vel quenter loqui, quia dictum cap. ult. intelli- nisi tales circumstantia? necessitatis, aut in- gunt de actione, seu electione ipso fncto considerationis occurrant, quae excusare va- irrita. Nos autem in hoc ab eorum senlentia, leant. quamvis communi, infra recedemus; ergo cum in praesenti, nullum aliud decretum irri- SECTIO II. tans habeamus, non est cur vereamur ab hac . . etiam sententia in praesenti recedere. Potest Dtrum excomniunicatus possit vahde m judicem ... * « • .• i disi vel creari tamen m ejus favorem nen proportionnle ar- gumenlum a dignitatibus Ecclesiasticis ad 4. Aron potest excommunicatus ad tem- seculares, nam illarum collntio est irrita ipso poralem dignitatem jurisdictionem habentem jure : ergo harum; si enim in suspensioneju- assumi. — Corollarium tertium. — Quaestio risdictionis, et in actionibus, quae ab iUa pro- hacc annexa est pra?cedenti, et ideo breviler cedunt, validum est hoc argumentum, cur expedienda est, extendique potest ad omne non in collatione ipsarum dignitatum? ofticium. vel dignilatem, quoe temporalem ju- 4. Diluitur. — Gradus Doctoratus excom- risdictionem habeat annexam. Nam de omni municato collatus validus est et ratus. — Sed 432 DISP, XVI, DE EXC0MMUN1CATI0NE MA.TORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC. neque hocargumentum multum urget. Et in 6. Excommunicatus potest obtinere juris- primis insto contra primam illationem; nam dictionem alia via quam per electionem. — in Ecclesiasticis collatio dignitatis aut bene- Atque hinc fit (quod etiam ostendit magnura ficii irrita est, etiamsi jurisdiclionem non discrimen inter hsec temporalia et spiritua- habeat annexam, quod in secularibus digni- lia) quod hrec jurisdictio temporalis alia via, tatibus nulla verisimilitudine dici potest, et quam per electionem vel liberam collalioncra ideo signatim locutus sum de dignitatibus, obtinetur; nimirum, quia hacreditario jure quse ad jurisdictionis actus ordinantur, et simulcum majoratus et tanquam annexa abis sunt imperialis, regia , ducis, comitis , et temporalibus bonis ad aliquem pervenit, re- similes magistratus, sive perpetui, sive tem- vera dominium ejus et proprietas seu juris- porales; nam de aliis, quce solum sunt ad dictio ipsa quoad habitum vere comparatur, honorem personarum, vel ad temporale lu- etiamsi is, qui in hrereditate succedit, ex- crum, licet donatio illicite fiat, quatenus in- communicatus sit, et durante excommunica- cludit communicationem cum excommunicato tione, suspensa et impedita maneat, quia (suppono enim nunc esse sermonem de ex- excommunicatio non privat aliquem jure communicato vitando), tamen semel facta successionis, ut omnes docent, et supra vi- non solum non est ipso jure irrila, verum ne- sum est. Succedit ergo excommunicatus in que irritanda, sed absolute firma, quia nullo hsereditate, et ideo cum illa transfertur speciali jure aliud statutum est; et alioqui etiam jurisdiclio tanquam illi annexa, sicut ille tantum est quasi contractus quidam, vel dici solet de jure patronatus, qnod annexum simplex donalio rei temporalis, quse excom- est temporali haereditati, et ideo cum illa municato facta, valida est, ut supra oslendi- transfertur. Et ratio etiam reddi potest, quia mus. Ac propterea Decius, in c. Intelleximus, quando jurisdictio hrec successione acqui- de Judiciis, num. 2, citans Cardinalem, et ritur, erat quasi radicaliter jus acquisitum Joannem Andream, dixit, gradum Doctoratus ad illam, seu ad bona cui est annexa, ante excommunicato collatum validum et ratum excommunicationem contractam, quee non esse, quia neque jurisdiclionem includit, ne- privavit excommunicatum tali jure, neque que ullo jure speciali impeditur quominus etiam impedivit illum. Quod maxime videtur collatus valeat; quod maxime certum est de procedere, quando successio est necessaria gradibus, qui auctoritale regia dantur; nam ex jure primogeniturae vel alio simili. Idem de gradu Theologise, vel Juris Canonici, qui autem est, eliamsi successio sit ex testa- dantur auctoritate Pontificia, magis dubitari mento per voluntariam institutionem, quia posset, quia magis spirituales videntur, et quoad hoc testamentum imitatur naturam Ecclesiaslici. Nihilominus tamen, quia non contractus, seu donationis a privata persona sunt proprie beneficia autEcclesiasticeedigni- faclee de rebus suis, quse valida est, etiamsi tates, et de eis non est aliquod jus expres- excomrnunicato fiat, et consequenler valet sum, non est quod rigorosius rem hanc in- etiam translatio jurisdictionis, quo3 ibi se terpretemur. habet tanquam quid concomitans, et accesso- 5. Argumentum ergo illud ab spiritualibus rium, argument. text. in cap. Ex litteris, de dignitatibus ad temporales efficax non est. Jure patron. Neque solum valet translatio Ratio autem discriminis est, quia de spiritua- jurisdiclionis, quando illo modo fit, sed etiam libus jura canonica directe disponunt, utnulli irritari non potest ob solam causam excom- excommunicato directe conferantur, ut supra municationis, ut de contractibus, et lesta- visum est. De temporalibus vero nulla esttalis menlis superius diximus. Quod secus est, generalis disposilio, cujus ratio forlasse so- quando confertur per electioncm, vel alium lumest,quia heec temporalia non ita directe modum provisionis, ex publico munere, vel cadunt seu prohibentur per excommunicatio- auctoritate factee; de hoc enim loquuntur liem, sicut spiritualia. De muneribus autem jura, quando dicunt esse irritandam. Et heec temporalibus, quse jurisdictionem includunt, sufficiant de persona judicis, et in univer- indirecle et solum per illationem colligimus sum de jurisdictione temporali; sub qua juxta principia juris canonici eorum collatio- comprehendimus jus eligendi, et omnem nem excommunicalo factam esse irritandam, aliam reipublicee administrationem, quue vir- non vero esse irritam, quia jura ipsa in illo tutepublici muneris fieri solet. generali principio non plus dicunt. SECT. III. UTRUM EXCOMMUNICATUS POSSIT ESSE ACTOR IN JUDICIO. 433 si excommunicatio sit publica, officio judicis SECTIO III. repellendus dicitur, etiam si exceptio a reo . , _ • ;,A;n:n non opponatur. Quod nunc existimo intelli- Ctrum excoL nunicatus possit esse actor xn judicio. j « . ..... gendum, vel m casu percussionis clenci, velsi 1. Vide Tiraquel, de Utroque retractu. excommunicatus denunciatus sit; si vero non Glos. 9, n. 276; Salzed. in Pract., cap. 116, sit denunciatus, possit quidem, si alio modo num. 1. — Dico primo : in causa propriae sit publicus, non tamen leneatur ex vi sui excommunicationis admittitur excommunica- muneris illum repellere, donec exceptio obji- tus, ut actor intendens probare, vel non esse ciatur, quia non tenetur illum vitare. Atque exoommunicalum, vel esse absolvendum. Ita ita etiam intelligo cap. 1 de Exception., in 6, notat Abbas, in cap. Cum inter, de Exceptio- et Clement. unic, eod. tit. Item in cap. Pru- nibus, num. 10, et sumitur argumentum a dentiam, § 6, de Offic. Deleg., ubi idem dici- simili ex cap. 1, de Rescript., in 6, ubi re- tur de excommunicato coram delegato judice scriptum abexcommunicatoimpetratum dici- agere volente, quod vel prius absolvendus tur esse nullum, nisi in ordine ad absolulio- sit, vel repellendus. nem obtinendam fuerit impetratum; ergo 3. Non tamen negatur ei beneficium defen- similiter in praesenti, in ipsa causa excom- sionis. — Et in cap. Cum inter, de Exceptio- municationis audiri poterit, dummodo serve- nibus, extenditur ad reconventionem; nara tur regula tradita in cap. Cum contingat, de excommunicatus tanquam reus injudiciocon- Offic. Deleg., scilicet, quod, siexcommunica- ventus, non potest suum actorem reconve- tus probare intendat excommunicationem nire; nam hoc jam est agere seu potius fuisse nullam, audiendus est et ejus proba- reagere; reconvenire enim nihil aliud est tiones admittendaa, ut ex eis constet an sit quam mutuo petere, argumento cap. 2 de absolvendus vel non ligatus declarandus; si Mutuis petitionibus, et c. 2 de Ordine cognit. autem solum intendit excommunicationem Per hoc tamen ei beneficium dcfensionis non fuisse injustam, quamvis validam, non est negatur; nam hoc et maxime naturale est, et admittendus nisi prius absolvatur. Quee re- ut servetur aequitas justilise necessarium, ut gula traditur etiam in cap. Per tuas, de Sent. in eodem cap. Cum inter, dicitur; et ideo si excomm. Quamvis addat, etiam in priori judicem suspectum habeat, ut causasobjicere causa solere Apostolicam Sedem preemittere possit ei conceditur, et similiter, si injuste se absolutionem ad cautelam. Quam regulariter condemnatum causetur, appellationis reme- negandam non esse docet Pontifex in cap. dium ei non negatur, ut ibidem dicitur. At Solct, de Sentent. excomm., in 6. Unde si vero reconventio alterius non est proprie de- excommunicato petenli absolutionem denege- fensio, sed nova accusatio. Et ideo intelligen- tur,etipse conqueratur, injuste sibi denegari, dum hoc est de reconventione. quae omnino non est dubium quin in ordine ad absolu- sit extra causam, de qua est conventio; nam, tionem obtinendam audiendus sit, et proba- si sit de eadem, magis habebit rationem de- tiones ejusadmittendae.Tumquia illa tuncest fensionis. Ut si actor a reo excommunicato propria defensio; tum etiam quia illud est debitum petat, et ille respondeat jam solvisse medium ad excommunicationem tollendam, et cautionem ab ipso de solutione facta acce- quod maxime Ecclesia intendit. Et ideo nun- pisse, injuria tamen ejus fuisse combustara quara denegat communicationem, quae ad vel furto sublatam, hoc, et quidquid simile hunc finem tendit, ut in superioribus visura fuerit, non habet vim reconventionis, sed de- est. fensionis. Idepique videtur esse (licet multi 2. Dico secundo : excommunicatus extra contradicant) si respondeat, delictum jam causam suee excommunicationis non potest essecompensatum; nam compensalioqueedam esse actor in judicio, sive temporali, sive Ec- solulio est, ex lege 4, Cod. de Compensa- clesiastico. Habetur in cap. Decernimus, de tione, et 1. Si debitor, ff. Qui potiores. Et ideo Sentent. excomm., ibi : Ab agendo, et ideo compensatio potius habet rationem defensio- exceptio excommunicationis respectu actoris nis et justee exceptionis, quain petitionis seu semper, et in omni parte litis admiltenda actionis, juxta legem Si ex venditione, Codice dicilur in cap. Exceptionem, de Excepiioni- de Compensat. Et eadem ratione si reus ex- bus. et in cap. 1, eod. tit., in 6, et ralio addi- communicatus actori similem excommunica- tur : Ne guisquam in periculum animx suse tionem objiciat aut aliam quamcumque ex- cxcommunicato communicare cogatur. Quod ceptionem, quee jure ipsum ab agendo repel- xxi u. 28 434 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC lat, audiendus est, quia illa non est accusalio legium. Reus vero, quamvis possit non vitare vel reconventio, sed defensio, qua3 semper illum, tamen relinet jus suum ad vitandum, conceditur, ut diximus in dicto c. Cum inler, si velit, et consequenter potest illi exceptio- et sumitur etiam in c. Significaverunt, et in nem excommunicationis objicere, etiamsi de- c. Dilecti filii, de Except. Est ergo diligenter nunciatus non sit, imo etiamsi non sit publica defensio a reactione seu reconventione distin- excommunicatio, dummodo ad illam proban- guenda; nam hcec semper, illa vero nunquam dam se offerat. Nam totum hoc jure anliquo excommunicato prohibetur. Sub dcfensione conccdebatur reo non excommunicato ; per autem comprehendimus omnem actionem in- Extravag. autem Ad evitanda, quae in favo- voluntariam, ut sic dicam, id est, quoties rem omnium, qui cum excommunicatis com- aliquis ab illo provocatus, ita respondere com- municare volunt, condita est, et ncn in grava- pellitur, ut necessarium illi sit aliquid petere, men, non est diminutum vel limitatum hoc jus seu agere, aut contra alium probare; tunc rei, quod illi favorabile est. At vero hoc modo enim non repellitur ab agendo, sicut e con- cum excommunicato communicare, nempe traiio infra dicemus, reum voluntarium esse tolerando actionem ejus in judicio, eique res- repellendum: est enim in eis commutata pro- pondendo, non perlinet ad favorem ejus qui portio, ut ex dioendis eonstabit. provocatur, et ideo clarum est illum, morali- 4. Excommunicatus etiamper procuratorcm ter loquendo, nunquam esse usurum hoc pri- in jzidicio agcre prohibetur. — Ampliatur vilegio Extravagantis. Acpropterea diconihil autem assertio, ut excommunicatus in judicio fere esse per illam innovatum quoad hanc agere non possit, nec per se, nec per ;ilium, partem; nisi forte respeclu judicis, ut non scilicet, per procuratorem:tum quia moraliler teneatur ex officio repellere eum, qui denun- loquendo, qui per alium agit, ipse agere cen- ciatus non est. Alque ita fit, ut post objectam setur; unde qui simpliciter et sine limitatione a reo exceptionem excommunicationis actori, agere prohibilus est, etiam per procuralorem donec ille in probatione deficiat intra legiti- agere est prohibitus; tum etiam quia cum mum terminum ei preescriptum, non possit excommunicalo non solum immediate, sed actor licite progredi, nec admitti ad proce- etiam per alium communicare prohibemur, ut dendum in aclione sua, quia quantumvis ex- per nuncium vel per litteras; ergo multo communicatio occulta videatur, potest esse ftiagis per procuratorem ; tum denique quia probabilis. Ideoque dicitur in cap. 1 de procurator nihil agit nisi alterius auclorilale; Except., in 6, quod hrec exceptio excommu- excommunicatusautemhaccaretad agendum nicationis, lites impedit et suspendit agentes, in judicio. Et ideo in cap. ult. de Procuralori- idemque statuitur in aliis juribus citatis. In Bus, procuralio seu inslitutio procuratoris ab quibus, praserlim in cap. 1 de Exception., excommunicato facta nulla esse censetur. Et in 6, prrescribitur modus, quo hasc exceptio ob eamdem rationem, quamvis ante excom- proponenda est et admittenda, ut fraudes municationem procuratio commissa sit, adve- vitenlur eorum, qui solum ad differendas Iites niente excommunicatione, quasi suspenditur falso hasc objiciunt. Qua3 omnia cum ad justi- et vim suam amitlit, quia dependet veluli in tiam servandam spectent et necessaria sint, fieri et conservari a facullate commillentis, sine dubio in conscientia graviter obligant, sicut in simili de polestale delegata diximus. etiam ad restitutionem expensarum, quas ob Atque ila sentiunt Innocent. et Abbas, in hujusmodi injustas exceptiones actor ipse fa- dict. cap. ullim.; Sylvest., verb. Procurator. cere cogitur. In quo etiam jura cilata provi- De qua re multa alia Canonistre disputant dent, qure judex in conscientia servare et super allegata jura, qua3 ad conscientias forum exequi tenelur. parum spectant, et ideo in eis videri possunt. 6. Per se autem loquendo, ha3c exceptio 5. Quid circa hanc remper Extravag. Ad tantam vim habet, ut si actor fateatur in se evitanda cxcommunicato liceat. — Obser- fuisse excommunicationis senlentiam latam, vandum vero nobis est, circa hanc rem nihil nullam tamen illam fuisse vel injustam res- fere innovatum esse per Exlravag. Ad evi- pondeat, id salis non sit utstatim ad progre- tanda. Nam sive actor denuncialus sit, sive diendum in actione sua admitlatur, donec non, imo sive sit publice, sive occulte excom- nullilatem excommunicationis sufficienter os- municatus, agere non potest in judicio, quia tendat. Ita enim statuilur in c. 2 de Sentent. ipse semper tenetur, quanlum in se esl, alios excom., in G, in fine. In quo textu duo simul vitare, neque illi coiicessuni est ullum privi- conlinentur^quae videnlur interse pugnantia: SECT. III. OTMJM EXCOMMOmCATOS POSSIT ESSE ACTOR IN JUDICIO. 435 nnum est hujusmodi actorem pendente pro- non objicitur. Neque ex parte actoris interve- balionis articulo in judiciis vitandum esse; nit privatin jurisdictionis, qu?e in judice in aliud cst extra judicium in officiis, postulalio- venitur, ut ob eam causam acla illa nulla cen- nibus et electionibus, etaliis legitimis actibus senda sint; ergo nulla est sufticiens ratio, ob non esse vitandum. Cnr enim potius in illis, quam hujusmodi acta censeri possint irrita. quam in bis vitandus est? nam, si verum est Qaae ratio pro similibus qmeslionibus adver- et notum excommunicalionem fuisse nullam, tenda est et applicanda; et in proposito pro- in utrisque actibus vitandus non est; et bat, non soluia in causis civilibus, sed etiam qoamdiu non constat fuisse validam, sicut in Ecolesiasticis, excommunicalionem actoris extra judicium non est privandus jure suo, non reddere irrita ea, quse in judicio agun- ita nec in judicio, donec de excommunica- tur, quia de neutro judicio id statutum inve- tione convincatur. Nihilominus tamen merito nitur. id statuitur, quia cum aclor in judicio sit 8. Dices : citntio facta ad petitionem ex- veluti aggressor, oportet nt prius oslendatse communicati notorii valida non est, quando- non esse impedilum per jura ad agendum quidem non obligat alium ad comparendum, contra alium, qui ei exceptionem excommuni- quia hoc esset obligare illum ad communican- cationis objicit, quod secus est in aliis actio- dum cnra excommunicato, quod repugnat; nibus extrajudicialibus, ubi non agit contra ergo eadem ratione reliquae actiones nullae alium, sed jure suo utilur. sunt, quia non est major ratio de casteris, quam de illa prima, quee est veluti fund^ Asserlio tertia. mentum aliarum. Respondetur eam actioneL. esse invalidam, quantum ad absolutam vim 7. Qux ab excommunicato non repulso in oblignndi, utargumentum probat; non tamen judicio aguntur, sunt valida. — Etiamsi ex- simpliciler, quia, si reus sic citatus compa- communicatio sit publica. — Dico tertio : rere velit, illa citalio sufficiet ad causam pro- ita est prohibitum excommunicato in judicio sequendam, donec objiciatur exceptio. Quod agere, ut tamen si agat et non repellatur, si reus sic citatus nolit comparere, sallem neque ei objectio excommunicationis oppona- obligabitur causam reddere suo superiori, lur, valida sint omnia, quse in tali judicio excommunicationem objiciendo. Atque lioc rctafuerint.Itacolligituraperteexcap.1de fere modo reliquas omnes actiones validas Except., in 6, ibi : Sed si post rem judicatam dicimus; semper enim relinquunt liberam talisexceptio proponatur, executionem impe- facultatem objiciendi prasdictam exceptionem; diet ; sed sententia, quce prxcessit, non minus tamen si illa non interponitur, illse validae robur debitum obtinebit, scilicet, quam si manent; suspenduntur vero statim ac lalis t-Mnpore litis et lalee sententiae excommunica- objeclio fit. Adeo ut, licet fiat post sententiam tus non fuisset, hic enim est simplex sensus, latam, executio suspendenda sit, juxla diclum. ut Glossa et interpretes etiam expcnunl; ergo cap. 1 de Except., in 6. Obtenta aulem abso- nonobstanteexcommunicalioneacta in judicio lutione tolletur suspensio, ut possit in lite vel valida sunt. Non desunt vero, qui putent illud execulione progredi ab eo puncto in quo in- esse jus novum, nam ex jure antiquo talia terrupta fuerat. acta invalida erant, ut ibi notatGlossa, verb. 9. Non peccat mortaliter excommunicatus Duraturis, et in cap. Exception., de Except., jus suum in judicio petens. — Ex his autem ubiha;c videturessecommunissententia. Sed potest inferri non esse peccatum mortale per nec existimo esse satis fundatam, nec nostra se loquendo et ex vi solius excommunieatio- refert; salis est enim quod de facto illa sic nis, si excommunicatus jus suum pelat in acta valida sunt. Quod verum est, etiamsi judicio, illudque prosequatur, donec per ex- excommunicatio alias publica sit, ut notavit ceptionem excommunicalionis juridice repel- Abbas, in cap. Intelleximus, de Judic, quia latur. Dico autem, per se loquendo, quia si notiti;i vel fama excommunicationis non red- interveniat injuslitia ex parte causa), quse dit personam magis inhabilem. Ratio denique proponitur, vel dolus et fraus in repelleuda est, quia quamvis actor ex generali ratione exceptione, vel quippiam simile, ex eo capite privationis communicationis humana? a judi- esse poterit peceattua mortale. At vero, si cio repellatur, nullum tamen est speciale jus, quis petat rem justam, et alioqui sibi debi- quod irritet omnia, qnse fiunt ad petilionem tam, et bona fide procedat, et absque con- excommunicati, quamdiu illi excommunicaLio templu Eoclesiasticae censuree, solum veluti 436 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE ex humana fragililate, ob rein suam recupe- randam, non videtur esse mortale crimen. Et quoad hoc est probabilis sententia Cajetani superius citata, quae maxime procedet, si causa litis non sit admodum gravis, nec diu- turna, ita utsine continua vel magna commu- nicatione agi possit. Deinde, si aliquae rationes seu causee graves inlercedant, quae tales in- terdum esse possunt, ut non solum sine gravi culpa, verum etiam sine culpa, et possit agere excommunicalus, et ipse judex possit >3t debeat illum admittere, praesertim secula- ris, qui polestatem non habet ad absolven- dum illum, etiam ad illum actum. Hujusmodi autem causa erit, si magnum preejudicium et periculum gravis damni immineat actori ex dilatione et mora, si prius ei procuranda sit absolutio quam in judicio audiatur, ut si moraliter timeatur fuga debiloris, nisi a judice capiatur, vel si aliquod animae periculum timet, nisi per judicem ei subveniatur. Nam in hujusmodi eventibus non tarn potest dici agere quam se defendere et tueri, et ad hoc judicis officium implorare, quod semper ei licet, ut in citatis juribus dicitur. Item, quia ob vitandum grave damnum licilum est ex- communicato communicare cum aliis, et aliis cum ipso, quando est periculum in mora, si expectetur absolutio; ergo eodem titulo licebit tali excommunicato agere, et judici illum ad- miltere. Quod etiam Abbas et alii Canonistae concedunt in dicto cap. Cum inter, de Excep- tionibus, et in aliis locis supra citatis. SECTIO IV. Utrum excommunicatus possit ad judicium cogi ut reus. 1. Principio dicendum est, excommunica- tum posse compelli in judicio esse tanquam reum, non solum in causa ipsius excommu- nicationis, quod per se notum est, sed etiam in quacumque alia, in qua fuerit provocatus, seu poslulatus. Heec est communis, et certa senlentia, et aperte traditur in cap. Intel- 1 ximus, de Judiciis, ubi et ratio redditur, quia excommunicatus non debet commodum exsua contumacia reportare; magnum autem esset illi commodum, si vel pro debito, vel pro crimine conveniri non posset, et ad com- parendum compelli. Ex qua absoluta deci- sione, et ratione ejus colligere licet, teneri excommunicatum reum, posseque compelli ad praestandum in judicio ea omnia, quse cogi MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC posset efficere, si excommunicatus non esset, ut, v.gr., respondere, parere, etc. Patet, quia si aliqua in re excusari posset propter ex- communicationem, quantum ad id, commo- dum reportaret; at nulla in re senlire debet commodum ex contumacia, et excommunica- tione. Item, quia qui ad principale obligatur, etiam ad ea, quae necessario sunt illi con- juncta, et ad quae praecipue ordinatur, con- sequenter obligandus est; sed comparere in judicio non est nisi propter actiones, quee inde consequuntur, et quee sunt veluti ne- cessario concomitanteshujusmodi citationem, quia alias frustranea esset, et inutilis : ergo. 2. Reo excommunicato quae in judicio li- ceant. — Hinc vero ulterius sequitur, ut etiam ipsi excommunicato licita sint in tali judicio omnia illa , quae cuilibet reo agere licet ad sui defensionem, et consequenter quod ad omnia ea praestanda admitti debeat, ut, v. gr., ad objiciendas exceptiones, vel contra ipsum actorem, ut ejus petilionem in- justam esse concludat, vel contra ipsum ju- dicem, si eum suspectum habeat, aut contra testes, etc. Ratio est, tum quia jus defensionis est tam intrinsecum, et naturale, ut nemini denegetur; tum etiam quia naluralis aequitas hoc postulat; nam si cogeretur comparere excommunicatus tanquam reus, et non posset se defendere, id nihil aliud esset, quam, ut condemnaretur, eum judici tradere, et con- sequenter infinitis calumniis, et injuriis ilium exponere, quod esset contra rationem, et eequitatem. 3. Appellare potest. — Atque ob eamdem rationem conceditur hujusmodi excommuni- cato reo, ut appellare possit a quacumque sententia contra se lata; nam etiam appel- latio habet rationem juslae defensionis. Quae omnia expresse traduntur in cap. Cum inter, et cap. ullimo, de Except., et facit etiam cap. Revera, 3, quaest. 9, cum aliis, quee ibi Glossa, et Doctores asserunt, qui haec latius prosequuntur et declarant. Nobis solum ad- vertendum est, haec omnia intelligenda esse extra causam ipsiusmet excommunicationis; nam , si sermo sit de sententia , per quam excommunicatio fertur, si ab illa excommu- nicatus appellet, solum ut ab injusta, seu inique lata, audiendus non est donec absol- vatur, quia per illam sententiam vere li- gatus manet in Ecclesiastico foro ; et ideo contemnere Ecclesiaslicam censuram videtur, qui neglecta absolutione, a tali sentenlia appellat. At vero si ita provocet a sententia SECT. IV. UTRUM EXC.OMMI NICATUS POSSIT AD JUDICIUM COGI UT REUS. 437 lata, ut eam nullam esse contendat, tunc ad- cap. Intelleximus, et in cap. ult. de Except., miltendus est, ut supra diximus ex cap. Per cum Glossa in cap. Pastoralis, de Judiciis. tuas, de Sent. excomm., et cap. Cum con- 6. Non est excommunicatus cogendus per tingat, de Officio deleg. alium causam agere. — Nihilominus adden- dum est, excommunicatum , simpliciler lo- Aliqua dubia proponuntur et enucleantur. quendo, non esse cogendum per alium agere causam suam , sed posse per se ipsum res- 4. Primum dubium. — Jam vero quaerere pondere, si velit. Et primo quidem, si neces- hic aliquis polest, an hujusmodi excommuni- sitas aliqua urgeat, id non cadit in dubium, catus reus per se ipsum admittendus sit in ut dicti etiam auctores, et omnes infra citandi judicio ad respondendum, et ad omnia quae fatentur, ut, v. gr., si non invenialur idoneus inde consequuntur, vel solum per alium seu procurator, cui reus audeat suum negolium per procuratorem. Item quaeri potest, an sit committere, vel si adeo sit pauper, ut non admillendus antequam absolvatur, quando possit tot expensas in judicio facere. Sed et in potestale ejus est prius absolvi, neque est extra hos casus absolute id tenet Glossa in quod impediat. Item an aliquando possit reus dicto cap. Intelleximus, dieens : Non credo citalus se excusare propter excommunica- illum compellendum, quia forsitan non inve- tionem, maxime quando ob eamdem causam niet, qui ita fideliter tractet causam suam. opera seu pelitione ejusdem actoris excom- Quibus verbis insinuare videtur, solum inunicatus est. Denique inquiri potest quid propter necessitatem non esse sic cogen- dicendum sit, quando reus uon cogitur ex, dum; mens tamen ejus est necessitatem hanc uecessilate comparere, polest tamen, et est esse quasi intrinsecam, et moralem, quia illi comrnodum, an possit id agere, etiamsi negotia humana fideliter et accurate non excommunicatus sit. tractantur per aliurn solum, et ideo cogen- 5. Debeatne excommunicatus , in judicio dum reum non esse, ne possit per se ipsum conventus, per se, vel per alium respondere. respondere, aut se defendere. Maxime, quia — Ad primam interrogationem responderi saepe potest quis per se ipsum et non per videtur in dicto cap. Intelleximus, de Judi- alium respondere ita ut satisfaciat, et se ciis, ubi dicitur : Debet per alium in judicio defendat, ut experientia nolum est. Unde respondere. Ex quibus verbis constat primo propter eamdem rationem dicitur in cap. 2 excommunicatum posse per alium respon- de Procuratoribus, in gravibus causis nemi- dere, et consequenter posse valide, et licite nem cogendum esse procuratorem consti- procuratorem pro se constituere, et procura- tuere, nisi velit. Atque ita secuti sunt hanc torem similiter posse pro illo causam agere, sententiam Innocent., Abbas, Hostiensis, et eumque defendere; nam haec omnia sese alii locis citatis. consequuntur, et sine illis, aut inutilis, aut 7. Juxta quorum opinionem, cum in dicto irrationabilisesset illa concessio; nam, si non cap. Intelleximus, dicitur, Debet per alium, posset valide procuratorem constituere, quo subintelligi debet, saltem per alium, vel illud niodo posset per alium respondere? aut si verbum debet, refertur ad verbum respon- non posset uterque licite id preestare, quod dere; id enim per se ac.directe agebatur, et ad ipsum pertinet, qua ratione illa concessio interrogatum fuerat in illo textu; interposi- honesta, et justa esset? Probabile etiam esse, tum autem est verbum illud per alium, ad debere per alium, et non per se ipsum res- insinuandum modum sufficienlem, et for- pondere, ita ut aliud non liceat; nam verbum tasse etiam magis decentem, ut probat ratio Debet, hanc vim habet; obligatio autem res- superius facta de evitanda communicatione, pondendi per alium consequeuter facit, ut quoad fieri possit; non tamen simpliciler ne- 8it illicitum respondere per se. Alioqui nihil cessarium; non enim omnia, quae obiter, et operareiur illa particula, per alium, in textu incidenter dicuntur, ejusdem obligalionis illo posila, et consequenter inutilis fuisset illa sunt. Praesertim cum in cap. Decernimus, de additio. Et confirmatur, quia hoc modo suffi- Sent. excomm., in 6, absolute dicatur, ex- cienter providetur actori et judici, et reo, et communicatum ab agendo, patrociuando, et aliunde evilatur communicatio cum excom- testificando repellendum esse; de respon- muuicato, quanlum commode potest; ergo dendo autem, aut seipsum defendendo nihil ipsa censura obligat, ut hic modus servetur. dicatur; cumque jura alia simpliciter conce- Atque ita sentiunt Decius, et alii in dicto dant excommunicalo reo, ut possit se defen- 438 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE dere, cap. Cum inter, cap. ult. de Except., et aliis supra citatis. Propler quae senlentia haec niihi videlur practice secura; quae magis locum habebit, si juxta dicenda ad secundam interrogationem limitetur. Possitne excommunicatus injudicio audiriad suam defensionem, si antea potest obtinere absolutionem. 8. Quorumdam opinio. — Ad secundam in- terr igalionem quidam dixerunt, excommu- nicalum reum non esse admittendum in judicio etiam ad sui defensionem, si ipse in mora sit petendao absolulionis, vel donec ab- solvatur, si potest. Ita refert Felin., in cap. Inlelleximus,num. 19,deJudiciis.Nec videtur improbabilis senlentia, si in hunc modum explicelur, quod in his, quae spectant ad cominodum actoris, et sunt onerosa reo, sim- pliciler cogi potest, etiamsi absolvi contem- nat, quia non debet reportare commodum ex sua iniquitate; imo propter illam potest ma- gis compelli, et onerari; in iis vero, quae spectant ad commodum et defeusionem ejus, non admiltatur donec absolvatur, vel saltem a contumacia recedat, et, quod ita se est, fa- ciat, ut absolvatur, quia illi necessarium non est se defendere in statu pertinaci, et excom- municationis, cum per illum stet, quominus absolvatur; ergo non est, cur jura illi conce- dont defensionem et communicationem in eo Statu; ergo cum concedunt excommunicato defensionem, intelligunt. si illa indigeat in eo statu, quasi facla composilione, quod illum deserere non possit. Et sane (quidquid sit de exteriori foro) nulla apparet sufficiens ratio, ob quam in conscientia concedendum sit ex- communicato, ut licite possit communicare cum aliis, etiam ad sui defensionem, cuin sine periculo possit prius excommunicatione libe- rari, et postea se defendere. Essetque minus rigorosa hsec senlentia, si, juxta dicta in proximo superiori punclo, distinctione ute- remur, dicentes, excommunicatum saltem per se ipsum non admitti in judicio ad ea, quae sibi sunt commoda, nisi prius a contu- macia recedat, et absolvatur, si non est peri- culum in mora, vel alia peculiaris ratio, quae absolulionem absque culpa ejus impediat, propter rationem factam; per procuratorem autem admitli posse et debere, juxta cap. Intelleximus, quia tunc vilatur communicatio, qua ablata inlegrum manet naturale jus de- fensionis, eo modo, quo fieri potest. MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC. 9. Vera sententia, posse non obtenta abso- lutione se defendere. — Etiam in foro con- scientise. — Scd, quamvis haec potuerint ab Ecclesia praecipi, si tamen spectemus jus scriptum, cui standum est, non videtur ne- cessarium hac in re scrupulos injicere. Nam jus canonicum absolute concedit excommu- nicato, ut se defendere possit in judicio, cap. Cum inter, cap. Dilecti filii, et cap. ult. de Except.; et non exigit, ut prius absolvatur, aut, quod in se est, faciat; non est ergo, cur nos ei hoc onus imponamus. Item licet Eccle- sia potuerit hoc rigore uti, noluit, fortasse quia erat res nimis acerba; et quia interdum non potest facile judicari, an sit periculum in mora, et an quis peccet, non prius procu- rando suam absolutionem. Atque hoc maxime verum apparet, quando reus excommuni- catus coram seculari judice se defensurus est, aut coram alio Ecclesiastico, qui excommuni- cationem non tulit, nec de ea potest cogno- scere; hujusmodi enim judices non possunt juridice cognoscere, an talis excommunicatus sit in mora petendae absolutionis, necne; ergo non possunt hoc titulo eum repellere a sui defensione. Quae ratio saltem probat non posse pati repulsam in foro exteriori; rursus cum ipse possit licite uti jure suo, quod ei decreta non auferunt, sed potius simpliciter confirmant, etiam ad conscientiae forum id merilo extenditur. 10. Potest tamen judex, qui excommunica- tionem tulit, illum non audire, donec a con- tumacia recedat. — At vero si esset idern judex, qui excommunicationem tulit, et apud quem alia causa agitur, in qua excommuni- catus vult se defendere, tunc sicut potest ille judex aliis modis seu pcenis et gravaminibus impositis cogere hujusmodi excommunica- tum , ut a pertinacia recedat , ita existimo posse nolle illum audire ad sui defensionem in alia causa, nisi prius in altera Ecclesiae sa- tisfaciat. Quia hoc medium ad compellendum illum non est per se malum, ut conslat, ne- que estspeciali jure prohibitum; nullum enim assignari potest. Illa enim jura, quae genera- tim concedunt excommunicato defensionem, non tollunt judici potestatem ad compellen- dum illum, per illud medium potius quam per aliud; cum ergo supponamus judicem habere jurisdictionem in utraque causa, optime potest uti illa onerando seu gravando illum in una causa, ut in alia ad Ecelesise obedientiam illum trahat. Dico autem posse judicem hoc facere, non tamen teneri, quia SECT. IV. UTRUM EXCOMMUNICATUS POSSIT AD JUDICIUM COGI UT REUS. 439 nullum invenio sufficicns jus, quod illi hanc est de illo, qui directeagit contra excommu- obliaationem imponat, per se loquendo. nicalorem suum , et de excommunicatione 11. An reus excommunicatus se excusare tanquam de injusta sentontia conqueritur; possit ad non comparendum, propter excom- tunc enim propter sestimationem excommu- municationcm ad instantiam actoris latam. — nicationis, ne parvi pendi videatur, et quia, Terlia interrogatio erat, si contingat Pefrum, lieet sic excommunicatus probet injuslitiam v. er., excommunicari ad petitionem Pauli, sentenline, nihilominus absolutione indiget, quia non vult ei debitum solvere, aut resti- ideo merito ab eo postulatur, ut prius absol- tuere, et postea idem Paulus coram judice vatur. Quia lunc non habet rationem ullam, seculari provocet Pctrum propter aliatn cau- cur prius probare velit injustitiam suaa ex- sam, an possit tunc reus sic provocalus se communicationis , nec per illam intendit excusare, et comparere nolle, donec actqr ab citius aut brevius absolutionem obtinere, excommunioatione desistat, eumque absolvi sicut in priori casu. permitlat. Videtur enim non posse; nam jus 12. Hactenus dicta de reo necessario intel- absolute disponit, ut hujusmodi reus citatus liguntur, non de voluntario. — In quarta respondere teneatur, et non limrtat, quod inlerrogatione communis doctrina Canonista- hujusmodi reus excommunicatus sit ad peti- rum esl, ea omnia, quai hactenus diximus de tioneni allerius, v»l ejusdem actoris; ergo nec reo, intelli^enda esse de illo, quem necessa- nobis licet hanc limitalioncm addere in gra- rium appellant, id est, qui per citationem vamen actoris non excommunicati, et leva- spccialem, vel generalem in jus venire com- men rei excommunicati. Praesertim quia pellitur; non autem habera locum in reo nulla apparel sufficiens ratio, cur actor pri- voluntario, ut est ille, qui pelit, utactor judi- vari debeat suo jure ad provocandum reum eium suum prosequatur, vel qui exceptionem coram alio judice, eo quod ipsum excom- objieit antequam conveniatur, ac in univer- municatum teneat. Respondent aliqui , hoc sum qui ob suum commodum in judicium verum esse, quando excommunicatio fuit sisli vult, cum possit non respondere, quia jusla, secus vero essc, si hujusmodi reus ex- non compellitur, nec vocatur, nisi sub ea cipial se fuisse injuste excommunicatum, et . condilione, si voluerit, vel si ei commodum id probet; nam tunc aiunt non esse compel- fuerit. Et ralio est, quia dict. cap. lntellexi- lendum respondere suo actori, nisi prius ab- mus, loquitur de reo, qui in judicio respon- solvatur, quia tunc se habet tanquam injuste dere compellendus est, quique gravamen et spoliatus, qui accusari aut conveniri non po- onus sentit comparendo in judicio, non com- test, nisi prius in suum statum resliluatur, modum; hic aulem reus voluntarius nec juxta cap. Nullus, 2, quaest. 2, et cap. Fre- simplieiter cogitur comparere; ideo enim vo- quens, de Restitutione spoliat., in 6, et ita luntarius dicitur; nec ob actoris, sed ob suum sentiunl Glos. etDoctores in cap. Cum inter, commodum comparet; ideo enim voluntate deExcept., essetque iudubitala senlentia, si propria sisti in judicio procurat; ergo, cum hujusniodi reus allegaret excommunicatio- in hoc negotio non consulatur commodo seu nem non solum injustam, sed nullam fuisse, favori ipsius excommunicati, decisio illius quanquarn tunc non indigeret absolutione, cap. Intelleximus, non procedit in hujus- sed declaratione. At quando proponit senlen- modi reo voluntario, sed solum in coacto. Et tiam fuisse injustam, diflicultatem habet illa confirmatur; nam hujusmodi reus moraliter sentenlia, quia si id non probet, non polest vim habet et efficaciam actoris; nam ipse propterea excusari; ad probandum autem promovet litem, et actorem ad agendum non videtur posse admitli, nisi prius absol- compellit, ut, v. gr., in casu 1. Diffamare, vatur, juxta cap. Cum contingat, de Officio cap. de Ingenuis manumiss., quia apud judi- delogati, el eap. Per tuas, de Sent. exeomm. cem procurat, ut alius probet se esse servum Nihilominus tamen sententia illa communis ejus, quamvis postea in ea lite se gerat ut valde probabilis est; nam quia reus excom- reus, tamen revera ipse coepit agendo contra municalus per hujusmodi exceptionem et alium, qui illum diffamabat, et se jactabat probationem directe inlendit consequi abso- esse dominum ejus; ergo merito hujusmodi lulionem respeclu sui aetoris, a quo post communicalio per modum rei voluntarii ex- injuriam f.iclam convenitur, ideo totum id communieato non coneeditur. De qua re habet rationem justse defensionis. In cap. videri possunt plura apud Innocent., Abbat., autem Cum contingat, et cap. Per tuas, scrmo et alios, in dict. cap. lalelleximus, de Judi- 440 DISP. XVI. DE EXCOMMHNICATIONE ciis, et in cap. Cum inler, et cap. Dilecli filii, de Except.; adnostrum enim institutum haec sufficiunt. SECTIO V. Utrum excommunicatus possit tabellionis munua exercere. \. Dicendum in primis est, tabellionem, quamdiu excommunicatus est, non posse licite munus suum exercere, propter prohibi- tionem generalem quam ex vi excommunica- tionis habet non communicandi cum aliis; constat enim non posse tale munus exer- ceri absque humana communicatione. Et ob eamdem rationem alii etiam non possunt hujusmodi tabellione excommunicato uti ad instrumenta conficienda , cum id non pos- sint consequi, nisi communicando cum illo. Quanta vero sit gravitas hujus culpa3, ex di- cendis constabit. 2. An inslrumentam, a tabellione publice excommunicato factum, sit validum secun- dum antiquum jus. — Statim enim occurrit dubitatio de aliis tractata, an tabellio ita sit per excommunicationem exclusus ab usu sui muneris, ut si instrumenta aliqua conficiat, invalida sint, neque eis fides, quae instru- mentis publicis debetur, adhibenda sit. Lo- quimur autem per se et ex vi excommunica- tionis, qute publica et nota sit; nam si sit occulta, ex superioribus jam constat genera- lis regula, acta ab excommunicato occullo ratione publici muneris valida esse, etiam si facta a publico futura essent nulla, quia ob publicam utilitatem ipsa respublica seu Ecclesia supplet illum defectum, juxta I. Bar- barius, ff. de Offic. preetor. De excommu- nicato ergo publico est sentenlia communis Canonistarum, acta ab illo in officio tabellio- nis nulla esse. Imo generalius principium eorumdem Doctorum est, acta ab excommu- nicato publico virtute publici officii ipso facto nulla ess^. Ita docent in cap. Ad probandum, deEejudic, et ex illo textu id colligunt, quamvis ibi solum de judice, imo et de Eccle- siastico judice, ut supra animadverti, sermo sit; ipsi autem ad quodlibet publicum offi- cium id extendunt, quale esse tabellionis offi- cium manifestum est; ergo acta ab excom- municato ex vi hujus muneris nulla erunt. Secundo et principaliter hoc probantex cap. Nullus, 3, queest. 4, ubi sic habet Stephanus Papa : Nullus anathematizatorum suscipia- tur, nec a quoquam credantur, qux ab eis di- MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC. cuntur vel conscribuntur ; ergo instrumenta ab excommunicato conscripta uon faciunt fidem, ut eis credi debeat; ergo suntinvali- da ; narn valor eorum in hoc solum consistit, quod eis omnino credendum sit. Atque ita intelligittextum illumTurrecremata, ibi, cum aliis. 3. Prsecedens opinio rejicitur. — Cap. Nulhis explicatur. — Utrumque vero fun- damentum difficultatem habet : primum qui- dem habet totam illam, quam supra de judice letigimus, quae hic magna est, tum quia cap. Ad probandum, de judice in terminis loqui- tur, et ideo majori probabilitate extendi po- test ad judicem secularem, quam ad tabellio- nem, vel ad quodlibet aliud minisierium; tum etiam quia judex habet jurisdictionem, per cujus subtractionem, vel suspensionem actus ejus irriti efficiuntur; at tabellio juris- diclionem non habet, ut per se notum vide- tur, et fuse tractat Abbas, in cap. Sicut te, ne Clerici vel monachi, num. 12, et seq.; non est ergo similis utriusque ratio. Rursus dic- tum cap. Nullus, non videtur satis probare a tabellione excommunicato acta nulla esse, quia ibinonest sermo inspecie de tabellione, sed generatim dicitur, ut non credantur quae ab excommunicato dicuntur, aut conscribun- tur, quod ad accusatorem, et ad teslem, et adquamlibet aliam personam, tam in judicio, quam extra judicium dirigi potest; et ita Turrecremata ibi verba illius texlus tam ad accusatorem, quam ad testem accommodat, referens alios. At vero neque accusatio, ne- que testimonium verbo vel scripto datum ab excommunicato, est ipso jure nullum, nisi repellatur; ergo nec tabelliouis ministerium. Quod ergo in eo texlu dicitur, non credantur, prohibilio queedam est, sicut ibidem dicitur, non suscipiantur, vel sicut alii actus commu- nicationis cum excommunicato prohibentur; ex vi tamen hujus simplicisprohibilionis non irritantur; ergo idem erit in praesenti. 4. Ut tabellionis scriptura sit valida, de- bent contrahentes consentire scientes excom- municationem. — Dices : hoc ipso quod scripturae faclae ab excommunicato credi prohibentur, necesse est, ut suum valorem amittant, et consequenter nullae et irritse fiant, quia totus valor talium scripturarum est, ut eis sit adhibenda fides, imo non solum, ut possit, sed etiam ut debeat adhiberi. Si ergo illis potest fides denegari vel potius dene- ganda est, fit necessario, ut invalida sint, et nullius inomenti in suo ordine. Respondetur SECT. V. UTRUM EXCOMMUMCATUS POSS1T TABELLIONIS MUNUS EXERCERE. 441 hujusmodi scripla ab excommunicato cre- Ganonistarum sententiam, etillud principiuni denda non esse vel anlecedenter (ut sic di- generale, quod acta a publico excommunicato cam), vel si sola ejus auctoritate fiant. Dico ratione publici mutieris sunt ipso jure nulla, autem antecedenter, quia admittendi non satis esse usu recepta; ideoque ab eis disce- sunt, ut talia scripta faciant. Dico etiam, si dendum non esse in foro exteriori. Et ideo Sola ejus auctoritate fiant, quia si tabellio simpliciter dici possunt hujusmodi acta a ta- apud eos, qui illius excommunicationem bellione excommunicato esse nulla; nam va- ignorant, per dolum et fraudem ad scriptu- lor eorum maxime in ordine ad illud forum ram faciendam se ingerat, tunc satis veri- attenditur; et valor ille, quem habere possunt simile est scripturam illam inefficacem et in ordine ad conscientiam, magis oriri vide- inutilem esse, propter rationem ex illo textu tur ex nalurali obligatione, quam habent con- flumptam, quod unusquisquepotest, vel potius trahentes, aut litigantes, ad veritatem, seu debet ei non adhibere fidem. At vero si partes fidelitatem servandam, quacumque ratione ipsae, vel ob necessitatem , et causam ratio- satis de illa constet, aut alio simili naturali nabilem, vel certe quia grave non existimant principio. parlicipare in hoc cum excommunicato, illum 6. Unde etiam obiter colligo, regulariter admittant ad scripturam publicam facien- loquendo, graviter peccare excommunicatum dam, jam tunc sive licite, sive illicite antece- munus tabellionis exercendo, quia res est sa- denter dici possunt credere excommunicato tis gravis, cum sit actio publici muneris, et illum admittendo, ut fide dignum ad scriptu- officii, praeterquam quodsequi possunt multa ram faciendam, et quoad hoc jam violarunt, iucommoda et lites ex hujusmodi abusu. vel non servarunt legem latam in dict. cap. 7. Sitne aliquid circa tabellionis munus Nullus. Uude videtur ulterius consequi, pos- innovatum per Extravag. Ad evitanda. — Hic tea non posse illam scripturam rejicere, ut vero necesse est in particulari exponere, an invalidam vel insufficientem, quia jam cesse- circa hoc aliquid innovatum sit per Extrav. runt juri suo; et quod sernel placuit, amplius Ad evitanda, in aliis excommunicationibus displicere non potest, ut dicilur in reg. 21 praeter eam , quae incurritur ob clerici per- juris, in 6. Sic ergo acta a tabellione publice cussionem, si publicae sint, non tamen nomi- excommunicato, si fiantex consensu partium natim pronunciatae. Et in primis certum est, non ignorantium ejus excommunicationem, tabellionem sic excommunicatum, quantum videntur esse rata, et valida, ita ut et ad in- est ex se, non posse licile suum munus exer- ducendam obligationem, et ad fidem facien- cere, propter generalem rationem supra da- dam sufficiant. Et ad hoc confirmandum tam, quod nullum privilegium illi concessum valere possunt, quae de tabellione tractat est. De aliis vero, qui opera hujusmodi label- Panormitan., in d. cap. Sicut te, dicens ali- lionis uti volunt, certum est eos non peccare quando esse validum instrumentum ejus ex in hac parlicipatione, quia eis prohibita non consensu partium factum, quod alias non est. Quo fit, ut si ratione illorum tabellio id esset, quia est veluti actus jurisdictionis vo- faciat, vel quia ex officio tenetur, vel propter luntariae, quae extra territorium operatur ex aliquam sufficientem necessilatem, aut com- consensu partium. moditatem eorum, etiam ipse nihil in eo actu 5. Opinio affirmativa prsefertur in foro et communicatione peccet; at si absque ulla Conscientice. — Quid de foro exteriori. — Haec necessitate, vel ratione ab aliis inducatur, et ergo opinio in foro conscientiae mihi videtur ipse peccat exereendo, et alii ad malum ia- vera, nimirum, quod scripturaab excommu- ducendo. nicato facta inter aliquos ex consensu eorum 8. Acta a non denunciato tabellione in obligationem in conscientia inducat, vel si sit utroque foro sunt valida. — Modo partes testamentum, valida sit institutio haeredis in scientes excommunicationem voluntarie illum eo facta quoad forum conscientiae, quia nul- admiserint. — Nihilominus vero addo, acta lum video jus irritans, unde oppositum suffi- ab hujusmodi excommunicalo valida nunc cienter probetur; et alioqui rationes factae esse tam in foro interiori, quam exleriori. pro materia morali videntur efficaces. De Probatur, tum quia ille in ordine ad hoc vi- foro autem exteriori, an in illo possint, vel tandus sit, perinde se habet, ac si esset oc- debeant lales scripturae admitti, id propriis cultus; tum eliciui quia, ut paulo antea dice- auctoribus remilto. Credo tamen, consuetudi- bam, hoc munus tabellionis comparalur usui netn esse servandam, quoad hoc communem jurisdictionis volunlariae ; sed diclum est 442 DISP. XVI. DE EXCOMMIMCATIONE supra, hujusmodi excommunicatum non esse privatum jurisclictione voluntaria; et ideo acta ah illo ex tali jurisdictione valida esse; ei"go idem dicendum erit de actis ab hujus- modi tabellione. Oportet tamen, necessarium esse, ut partes, seu illi, ad quos pertinet talis usus, vel quorum voluntate et consensu scriptura fit, voluntarie, et rion ex ignorantia excommunicatum ad tale ministerium admi- serint; tunc enim oplime procedunt rationes faclae. At vero si ex ignorantia id fecerint, cum nunquam voluerint excommunicato com- munkare, neque ad hoc obligentur per dic- tam Extravagantem, ut saepe dixi, liberum eis erit in exteriori foro juri anliquo uti, nullamque fidem illis scriptis prasstare. Quanquam etiam possint, si velint, ea accep- tare, sicut eis liberum est, cum tali excom- municalo communicare; et tunc jam solida manebunt et firma, ncc poterunt amplius ea repudiare, quia jam perinde se habent, ac si a principio ex certa scienlia, et voluntate facla fuissent. 9. An qui excommunicatus tabellionis mu- nus suscepit, postea acta valida faciat. — Ultimo landem circa hunc tabellionem inquiri polest, an si excommunicatus existens ta- bellio factus est, acta ab illo postea valeant. Quidam enim Ganonista3 negant esse valida, nou solum si durante excommunicatione, sed etiam si post absolutionem illa efficiat, quia putant, eum non esse tabellionem, sed ejus inuneris collationem a principio nullam fuisse, tanquam ordinatam ad aclum tali ex- communicato prohibitum, juxta regulam cap. Si celebrat, de Clerico excom. ministr. Hanc veio sentenliam falsam esse opinor, et colla- tionem illius muneris peccaminosam quidem fuisse, et ad summum irrilandam, non tamen ipso facto irritam, quia ex cap. Si celebrat, non- plus probatur, neque aliunde probari potest. Quapropter quamdiu ille privatus non fuerit illo munere sic receplo, acta ab illo ratione talis muneris valida erunt, si post absolutionem fiant; si vero clurautc excom- municatione, servanda erunt ea, quse de ta- bellione excommunicato generalim diximus. SECTIO VI. Utrum excommunicatus ad testimonium ferendum admitti possit, aut debeat. 1 . Regula generalis. — In hac re est certa, et communis regula, non posse excommuni- calum licile testinionium ferre. nec ab aliis MA.IORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC. admitti, ex illo generali principio, quod omnis communicalio prohibita est excomrnu- nicato, et cum excommunicato; hasc autem aclio humana communicatio est, ut per se patet. Est ergo talis communicatio prohibita; et ideo in specie etiam prohibetur in cap. Decernimus, de Sent. excom., in 6, ubi etiam dicitur, judices seculares per censuram com- pellendos esse, ut excommunicatos in tesles non admittant; tenenlur ergo ipsi ex officio eos repellere, etiamsi partes nihil objiciant, vel eos voluntaric admittant. Unde in cap. Veniens, 2, de Testib., in fine, ut quidam, qui excommunicati esse dicebantur, possent testimonium ferre, ait Pontifex : Volumus, ut ad caulelam absolvatis eosdem, ut vocati ad testimonium, libere valeant pro utraque parte testari. 2. In causa fidei possunt admitti excommu- nicati testes. — Solumab hac generali regula excipitur causa fidei; nam in favorem ejus admittuntur testes etiam excommunicati ad probandum contra hxreticos, fautores, r&~ ceptatores, et defensores eorum, ut habetur in cap. In fidei, de Iberet., in 6, ubi Glossa hoc limitat, ut solum habeat locum, quando inilla causa via inquisitionis proceditur, quia in principio illius textus dicitur, in negotio inquisitionis heereticse pravitatis. Sed sine dubio estfalsa interpretatio, quia juxta usum et appropriationem nominis negotium inquisi- tionis dicitur qufelibet causa, quae ab Inqui- sitoribus fidei ratione sui muneris tractatur, sive via inquisitionis stricte sumpta?, sive accusalionis, et denunciationis in ea proce- datur. Licet enim Inquisitorum nomen ad illos judices significandos peculiariter accom- modatum sit, fortasse quia illo procedendi modo prascipue utuntur ad veritatem inda- gandam, nihilominus totum eorum officium vel negotium Inquisitionis appellatur. Igitur in toto illo, quatenus causa fidei in eo agitur, admitti debet excommunicati testimonium quacumque ratione in causa procedatur, cum moderatione tarnen et circumstanliis, quse in eodem textu clare satis proponuntur. Extra hunc vero casum nunquam potest excommu- nicatus in testem admitti in judicio, quia ge- neralis prohibitio communicationis, etspecia- lis de non admittendis testibus, universalls est, in d. cap. Decernimus, et in jure nulla alia exceptio invenitur. 3. Quomodo data regula procedat in teste excommunicato secundum antiquum jus. — Statim vero occurrit interrogatio, de quo ex» SECT. VI. UTRUM EXCOMMUNICATUS TESTIS ESSE POSSIT. 4'i3 i oommunicato hoc intelligendum sit, occullone lum admittere, quia ille habetjus ad repel- an publico, tam secundum jus antiquum, lendum illum, ne secum cominunicet. Unde quam secundum novum Extravag. Ad evi- non satis est quod actor ipse non teneatur tanda. Et quidem secundum antiquum jus hunc excommunicalum vitare, quia non po- supra dicta regula maxirae procedit de ex- test cogere reum ad comrnunicandum cum communicato publico, quia iile publice vilan- illo, nec potest uti privilegio Extravaganlis dus erat juxta cap. Gum non ab homine, de Ad evitanda, in prrejudicium alterius. Siau- Sententia excommunicationis, et ita de illo tem et judex velit illum in teslem acceptare, maxime loquuntur jura, ut patet a simili ex et is, contra quem producitur, non repugnet, cap. Ad probandum, de Re judicata, et c. 1 licite possunt id facere*, quia non sunt prohi- de Except., in 6. De occultoautem excommu- biti ob dictam Extravag. Ad evitanda. Non nicato videri potest e contrario dicendum, tamen proplerea statim licitum erit ipsi testi eum non fuisse repellendum a testificando, excommunicalo ferre testimonium,cumeinon quia occultus excommunicatus occulte vitan- sit ablata prohibitio non communicandi cum dus erat, non publice, juxta dictum cap. Cum aliis. Si tamen id faceret inductus, seu roga- non abhomine; at si a teslificando repellere- tus abactore, etob gravemnecessitalem, quia tur, publice vitarelur; ergo non erat repel- desunt alii testes, et res, de qua agitur, est lendus. Diccndum vero est, aliquid dici oc- alicujus momenti, excusari poterit a peccato. cultum, quia non est notorium omnibus, aut 5. An admisso excommunicato vitando, ad pluribus, seu communiter, quamvis sit pro- testificandum ejus testimonium valeat. — Sed jbabile in judicio per duos vel tres testes; quid si excommunicatus vitandus de facto strictius vero esse occultum, quod nec suffi- admittatur in testem? numquid ejus testimo- cienter probari in judicio potest. Si ergo ex- nium valebit? In hoc dubio possent rationes communicatus hoc posteriori modo occullis- dubitandi pro utraque parte proponi; sad simus sit, clarum est non posse in judicio quia in superiori puncto taclae sunt, et inde repelli, quia quamvis illi objiciatur excom- facile sumi possunt, breviler dicendum cen- nicotionis exceptio, si non sufficienter probe- seo, si talis testis ex consensu utriusqae tur, vitari non potest; al vero si exceptio ex- partis admittatur, judice non repugnanlo, communicationis sufficicnler probetur per validum esse ejus testimouium; si vero ad- testes, quamvis alioquin excommunicatio sit mittatur repugnante eo, contra quem prociu- occulta, repellendus est; quia talis excom- citur, invalidum esse, nullumque effec; ;.n municatio est sufficienter publica in illo foro, habere posse. Ratio prioris parlis est, quia notorietate, ut inquiunt, juris, licet non facti; licet jus praecipiat repelli teslimonium ex- ergo in eodem foro vitandus est; ita enim communicati, non tamen irrilat omnino ejus cum proportione servatur, quod inducto jure testimonium; nec sunt in jure aliqua verba, statuitur, ut publicus excommunicatus pu- quibus hoc satis significelur; ergo si aliunde blice vitetur. partes in eo consenliant, non est unde fiat 4. Quomodo locum habeat regula secundum irritum teslimonium ejus. Et confirmatur, jus Extravag. — Unde cum proportione quia non magis repellitur a judicio teslis nunc loquendo post Extravag. Ad evitanda, quam actor, ut patet ex dicto cap. Decerni- clarum est, excommunicatum nominatim re- mus, de Sentent. excomm., in 6, junclo c. 1 pellendum esse; non denunciatum autem deExcept., eodem libro. Sed acta in judicio, posse quidem repelli, ex consensu tamen ubi excommunicatus est actor, valida sunt, parlium et judicis admitli posse, quantumvis si non repellatur, ut supra ostensum est ex publicus sit, exceplo solo percussore clerici. dicto cap. 1; ergo et teslimonium excommu- Fundamentum est, quia hujusmodi excom- nicati validum erit. Ratio vero alterius partis municatus non estnecessario vitandus; unus- est, quia ex parte judicis, voluntas est neces- quisque autem vitare eum potest, si velit; saria, cum ejus auctoritate testimonium sus- «rgo judex potest nunc vitare hujusmodi ex- cipieudum sit. Ex parte vero ejus, conlra connnunicatum,licetdenunciatusnonsit;ergo quem testis producitur, etiam est necessarius potest illum non admitlere in testem, si suf- consensus, cum in potestate ejus sit non com- ficienler probetur excommunicatus, etiamsi municare illi, nec fidem adhibere, sed ei ex- fortasse ab co, contra quem producitur, non ceptionetn objicere; quam si objiciat, gravis «xcipiatur; et e converso, si is, contra quem ei fiet injuria, si talis testis admiltatur. Si producitur, repugnet, non poterit judex il- vero non objiciat, hoc ipso tacite consentit. 444 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC 6. Quid si reus testimonium excommunicati testamentum, § Eum qui, ff. de Testament.» ob ignorantiam admittat. — Solum posset et Ia(e additio ad Abbatem, in cap. Ve- dubilari, an, si conlingat omiltere exceptio,- niens, 2, de Teslibus, num. 18, lit. B. nem hujusmodi propter solam ignorantiam, 8. Teslimonium excommunicati in contrac- tunc tale teslimonium validum censendum tibus ex consensu partium non estirritum.— sit;dicienim non potest, quis tunc voluntarie Igitur regula consliluta de excommunicato, consentire ; et ideo non videtur ille consensus quod in judicio testis esse non debeat, in con- ad valorem testimonii sufficere. Nihilominus tractibus, et lestamentis, et quibuslibet in- censeo, idem in hoc dicendum esse de teste, strumentis publicis locum habet. Et eadem quod de actore, propter rationem supra fac- proportione applicanda est ad excommuni- tam. Si ergo sentenlia jam lata est, rata ma- catum nominatum, seu vitandum, et ad non nebit; nec suspendetur executio propter hanc vitandum, seu occultum. Item eadem ratione solam causam, quia quoad hoc non est eadem est intelligenda quoad prohibitionem actionis ratio in teste, quae in actore; nam aclor sem- tantum; nam quoad valorem, sicut ex con- per agit et petit executionem ; testis vero sensu partium validum est testimonium ex- jam non amplius operatur. Si vero sententia communicati in judicio, ita et in contractibus, nondum lata est, vel adhuc estlocus appella- ut docuit Innocentius, in cap. 1 de Except., tioni, tunc proponi potest objectio excommu- in 6, et alii plures, quos refert Ugolinus, tab. nicalionis, quandocumque in notitiam deve- 2 de Excom., cap. 47, in § 1, qui § 2, opposi- nerit; et ita irritum fiet tcslimonium prius tum de testamento cum multis docet, quod latum, nisi subsecuta absolutione iterum ra- certo nullo speciali jure probatur. Et ralio, tificetur. quce adducitur, contrarium probat, nimirum quia qui in judicio testis esse non potest, ne- Possitne excommunicatus testimonium ferre que in testamento potest, ut sumitur ex 1. Qui in scripturis extrajudicialibus. lestamento, § Eum qui, ff. de Teslament.; sed excommunicatus si in judicio non repel- 7. Lex Quoniam, deHsereticis, exponitur. — latur, testis esse potest valide, quamvis non Atque ex his intelligere unusquisque potest, licite ; ergo idem erit in testamento. Unde quid dicendum sit de excommunicato, si in non video quo modo praedielus auctor sibi contractibus, veltestamentis,autaliisscriptu- constet; nam prius fatetur, tale testimonium ris efficiendis extra judicium in testem addu- admissum in judicio validum esse; et postea catur. Dicendum est enim in primis, afferri id negat de testamento, quod non aliter con- quidem in testem non debere, quia excom- firmat, nisi quia de judicio, et testamento municalus tam in judicialibus, quam in extra- eadem est ratio ex prsedicta lege, ex qua no- judicialibus vitandus est, et a legitimis acti- bis oppositum aperte inferri videtur, suppo- bus removendus, ut dicitur in c. Licet, de sito dicto principio. Sent. excom., in 6. Solum objici potest lex 9. Quatuor modis potest contingere, ex- Quoniam, C. de Hseretic, ubi dicitur, hsereti- communicatum in testem adduci. — Primus* cis (quibusdam exceptis, qui ibi numerantur) — Secundus. — Tertius. — Quartus. — Ut tantummodo judicialia teslimonia contra or- autem hoc, et tota hrec materia magis intelli- thodoxos esse prohibita, non vero testamen- gatur, advertendum est, variis temporibus taria testimonia, et qux in ultimis eulogiis, accidere posse, testem esse excommunicatum, et contractibus consistunt. Respondeo, pri- Primo, quando videt factum, de quo testi- mum ibi non agi de haeretico ut excommuni- monium fert; secundo, quando produciiur catus est, sed ut haereticus est, neque ibi agi in testem; lertio, quando jurat se diclurum de pcena jure canonico imposita, sed ibi jure verum ; quarto, quando actu fert testimonium. civili imponi pcenam illam cum illa limita- Primum tempus per se solum consideratum tione, et moderatione, quae ex parte in jure est impertinens; nam si reliquis temporibus, canonico inserta est in c. Si haereticus, 2, quibus producitur quis ad teslimonium dicen- quaest. 7, scilicet, quoad hoc, ut haereticus dum, absolutus est, nil refert, quod eo tem- contra haereticum in testem admittatur, non pore, quo vidit factum, de quo testimonium vero contra orthodoxum. Bene autem ibi fert, fuerit excommunicatus. Quia excommu- Glossa advertit legem illam derogatam esse nicatio non impedit quominus tale factum po- per jus canonicum, quo hserelici excommu- luerit perfecte videri, imo etiam licite, quan- nicali sunt, quod etiam uotat Glossa in 1. Qui quam hoc ad fidem testimonii parum referat; SECT. VI. UTRUM EXCOMMUNICATUS TESTIS ESSE POSSIT. 445 haeo enim fides non nititur in probitate, vel 10. Quam graviter peccet excommunicatus aliis moralibus condilionibus, quas testis ha- testimonium ferens. — Atquc hinc facile in- buit eo tempore, quo vidit faclum; sed in telligi potest, quam grave pcccalum sit, ex- iis, quas habet, quando fert testimonium, communicatum testimonium ferre in judicio supposita physica aptitudine, quae necessaria vel contractu, etc. Nam juxla opinionem Ca- fuiteo tempore, pro quo, vel de quo fert tes- jetani, si talis testificatio alioqui includit in- timonium. At vero quando testis producitur, justitiam, seu falsam testificationem, pecca- jam incipit communicatio cum illo ; et ideo, tum erit mortale; si vero testisfaveat veritati, ut recte fiat, necessarium est, ut eo tempore et justitioe, ob violatam excommunicationem quis excommunicatus non sit; tamen si esse in materia levi, solum erit veniale. Quae sen- contingat, licet in ea actione aliquid pecca- tentia mihi vera videtur, per se loquendo, et tum sit, nihilominus talis persona vere, ac quoad singulos actus testificandi, juxta supe* sufficienter manebit praesentata in testem. rius dicta de humana communicatione, quia Est tamen in hoc observanda differentia inter haec actio per se sumpta, ut procedit ab ipso judicium, et testamentum, vel contractum, teste, privata est, et personalis, non a po- quod in judicio testis non prsesentatur, ut testate aliqua, seu ministerio publico. Solum videat factum,sed supponitur vidisse, et prae- adverto, quando talis testificatio injustitiam sentalur, ut testificetur, quanquam non sta- continet, duas in ea actione esse malitias, tim testimonium proferat; at in contractu vel unam contra justitiam, alteram contra Eccle- testamento praesentatur in primis, ut videat, siae obedientiam. Quamvis autem prior mor- vel audiat id, de quo testimonium laturus talis sit, non recte inde inferlur etiam poste- est;et quoad hoc clarum est, excommunica- riorem esse mortalem; nam quod in genere tionem nihil obslare, saltem ut valide fiat. nocumenti, aut injuriae est materia gravis, in Ultrahocveroadducitur, ut deeo, quod vidit, genere communicationis potest esse materia et audivit, statim suum praebeat testimonium levis, ut patet etiam in humana et politica in ipsa scriptura, veltestamento, quod coram communicatione, quod est observandum ad illo conficitur, et quoad hoc, in quo poteral discernendas circumstantias necessario in esse difficultas, dicimus, validum esse iustru- confessione aperiendas. mentum, et consequenter testimonium, quia nullum extat jus, quo irritum reddalur. Si- SECTIO VII. naili modo dicendum est de tertio tempore, _, . , . .1.1 • j- •• • Utruro excommumcatus possit esse advocatus vel quod maxime habet locum in judicns , in quo procurator in judicio. a produclo in testem juramentum petitur de veritatedicenda, quam nondum aperit, donec 1. Valeantne acta ab excommunicato vi- testimonium ferat; el tamen, ut licite id fiat, tando ad patrocinandum admisso. — De ad- necesse est, ut eo tempore excommunicatus vocato res breviter expediri potest; nam licet nonsit,propter communicationem,qua3 inter- patrocinari non possit licite, si tamen faciat, venit; nihilominus tamen si excommunicatus factum tenet; prior pars constat, tum quia ad illam actionem admittatur, valida erit; hoc continetur in generali prohibitione com- nam juramentum non minus obligat excom- municationis; nam hoc munus sine communi- municatum ad veritatem dicendam, quam catione non exercelur; tum etiam quia specia- quemlibet alium; et ideo actionem illam, seu liter prohibitum estin c. Decernimus, de Sent. juramentum repetere necessarium non est. excom., in 6, et colligitur ex c. Intelleximus, Denique in ultimo tempore proprie exercet etaliis, in quibus solum excommunicato reo munus testis; et ideo"'tunc maxime necessa- locus in judicio ad respondendum et se defen- rium est, ut sit ab excommunicatione liber. dendum conceditur; non ergo, ut alteri patro- Quapropter si is, qui fuit testis contractus, cinelur. Quapropter et ad repellendum illum aut testamenti, debeat postea in judicio suum opponi potest exceptio excommunicationis ab testimonium jurare, aut confirmare, necessa- altera parle, et quamvis iilam ipsam omitte- rium erit, ut eo tempore absolutus sit; quan- ret, judex ex officio tenetur illum repellere, quam si non repellatur, valebit. etiamsi ex- si publice excommunicatus sit, juxta dictum communicatus sit, propter easdem rationes; c. Decernimus.Quapropter hocproecipue pro- et praecipue quia nullum est jus, quo talis cedit de excommunicato vitando, seu denun- persona omnino inhabilis, aut tale factum ciato; nam is, qui denunciatus non est, re- omnino irritum reddatur. pelli quidem potest; tamen etiam potest licite 446 DISP. XVI. DE EXCOMMHNICATIONE admitti, si pnrtes, et judex consentiant. Posterior pars probatur, quia valor taliura actuum non tara in jure, quam in facto con- sistit; nam munus advocati praecipuum est consilium prsebere, et secundum jura, et ra- tiones causam tueri. Quod autem consiliura rectum sit, et sapiens, et allegalio juridica, in facto, et in re ipsa consistit; nec proplerea erit tninus docta, aut sapiens, quod ab ex- communicato fiat. 2. Qualiler peccet. — Solum videtur posse dubilari de aliquibus scriptis, quaj in judicio admitli non solent, nisi a legitimo advocato sint subscripta; et ideo de illis interrogari potest an sint valida, necne. Et quidem cum judex possit, vel eliam debeat illa non ad- miltere, qunad hoc non poterunt dici valida, id est efficacia; si tamen judex velit ea admit- tere, sine dubio valida erunt, id est sufficien- tia ad causam fundandam et promovendara, Ut a forliori patet ex dictis de teste, et ac- tore. Nam si aeloris excommunicati acta va- lida sunt, cur non advocati, qui aclori, et a fortiori qui reo patrocinalur? Denique nul- lum decretum irritans hic invenitur magis quam in aliis. Ex quo eliam fit ut de culpa excoimnunicali patrocinium ferentis ita cen- sendum sit, sicut de teste; est enim eadem proporlionalis ralio. 3. Potest excommunicatus advocatus con- dignwn stipendiwn accipere. — Nisi patroci- iiium petens excommunicationem ignoret. — Tandem colligitur ex dictis, contra nonnullos Ga>nonislas, posse advocatum ferentem pa- trocinium, condignum slipendium accipere, etiamsi excouununicalus fuerit,. quia ha3C circuinslanlia imperlinens est ad justiliam Stipendii, quod pro eequivalenle labore dalur; qnod vero illi adjungatur aliqua circumstan- tir> mala contra obedientiam Ecclesiee, jusli- tiani non laedit; etideo non impedit quominus slipendium juste accipiatur, nec ad ejus resti- tulionem obligat. Intelligendum est tamen, dummodo ministerium advocati in judicio admissum sit, et in ejus utililalem cedat, qui stipendium solvit; nam si tale minislerium inutile el infructuosum reddatur ob patroci- nanlis exconmuinicalionem, distinctione opus esi. Aut enim pars ejus excominunicationem sciebat, et nihilotninus ab illo palrocinium postulavit, eumque ad minislerium suum pnrslandum induxit; et tunc licile potest re- cipere slipendium, et aller tenelur dare, quia ilh piMiculo voluntarie sese ex[>osuit. Si vero pelens palrocinium ignorabat exeommunica- MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETU. tionem, et advocatus ipsum non admonuerit, ac propterea ejus labor et ministerium postea redditur inutile, in eo casu non potest stipen- dium ab alio accipere, cum ad ejus utilitatem nihil contulerit, et absque consensu alterius, ipso vel decepto, vel ignorante, lale ministe- rium in eo stutu, et cum eo periculo usurpa- verit. De excommunicato procuratore. 4. Debeatne excommunicatus procurator, ad officlum suum admitti. — De procuratore. tria illa, quae in aliis attigimus, breviter ex- plicanda sunt. Primum, an excommunicatus procurator existens, ad suuna munus exer- cendum admitti debeat. Secundum, an, si admittatur, acta ab illo valeant. Tertium, si excommunicatus procurator fiat, verus pro- curator constituatur. In primo puncto certum est excommunicatum non posse procuratoris officium in judicio gerere. Primo ex generali prohibitione communicationis ; nam constat illud ministerium sine communicatione fieri non posse. Secundo ex generali regula quod excommunicato non conceditur in judicio locus nisi tanquam reo se defendenti, cap. Intelleximus, de Judiciis, cap. Licet, de Sent. excom., in 6, cum aliis. Tertio ex c. Decerni- mus, de Sent. excom., in 6, quia plus est procuratorem esse, quam testem; si ergo ex- communicatus repellendus est ne sit lestis, ut ibi dicitur, multo magis ne sit procurator. Item, quia vel procuralor agit partes actoris, vel rei; si actoris, ipse est quidam actor; ergo ubi repellitur excommunicatus, ne sit actor, excluditur ne sit procurator hoc modo; narn si pro se agere non licet, multo minus pro alio; si autem agit partes rei, habet rationem patrocinantis, quandoquidem alium defen- dere conatur, et pro ratione sui muneris obli- gatur; ergo sub hac ratione excluditur sub verbo patrocinando; quod ibi eliam Glossa nolavit : ergo. 5. Objectio. — Diluitur. — In casu nccessi- tatis potest excommunicatus procurator insti- tui. — Dicet aliquis : non excommunicatus potest in judicio exercere officium procura- toris pro excommunicato reo, ut illum defen- dat, ex dict. c. Intelleximus; ergo et e con- trario excommunicalus potest exercere munus procuraloris pro reo non cxcommunicato, ut illum luealur. Gonsequentia tenet ex commu- lala pioporlione ; et quia plus est favcndum reo non excommunicato, quam exconimuni- SECT. VII. AN EXC0MITONTCATD9 POSSIT ESSE PROCURATOR, ETC. 447 cato. Respondetur negando consequentiam, quia non sunt prohibiti; ille vero qui ipsum quia ex hoc quod non exeommunicatus pro induxerit, excusari non poterit, saltem a reo excommunicato intercedit, non sequitur culpa cooperationis seu inductionis ad actum communicatio cum excommunicato, sed po- quem alius non potest licite exercere. Solum tius minuitur, quantum commode fieri potest ; posset excusari, quando talis occurrit occasio, ex eo vero quod excommunicatus sit procu- vel neqessitas, ut illa procuratio censeatur rator alterius non excommunicati, necessario admitti solum in favorem alterius, seu ut ei psqaitur communicatio cum ipso excommu- subveniatur; nam tunc facultas Extravag. Ad nicato. Addo vero, si fingatur casus in quo evitanda, potest ita extendi, ut actio illa, ipsi nec reus per se ipsum se defendere, nec pro- etiam excommunicato non censeatur prohi- curatorem alium pro se possit substituere bita, non in suum, sed in alterius favorem, pneter eum qui excommunicatus est, tunc ob ut in similibus saepe in superioribus diximus. articulum necessitatisexcommunicatum posse 7. Quanta vero culpa sit in excommunicato olteriuscausamagereutipsum defendat;nam hoc munus exercere, mortalis scilicet, an in aliis rebus communicare cum excommuni- venialis, ex diclis supra de actore, advocato, cato licitum est propter necessitatem, vel et teste colligendum est; nam, cum gravius magnam utilitatem, praesertim ejus qui ex- sit pro alio agere, quam pro se, si actorem communicatus non est; ergo et ob hanc ne- esse, peccatum est grave, multo magis esse c sitatem licebit. Qua? necessitas maxime procuratorem pro actore; quia vero defendere occurrere potest quando inchoata lite, et per- alium facilius conceditur, ideo pro eo excom- sona rei absente, procurator ejus excommu- municatum procurare levius est. Opinor ta- nicatur, et non habet alium substitutum; men, licet exercere unam vel aliam actionem tunc enim si ob eam rem causa rei periclite- possit excusari a culpa gravi ob levitatem tur, existimo licite posse suum munus prose- materiae, assumere tamen procuratoris mu- qui, donec vel alius procurator creetur, vel nus, seu habere animum illud prosequendi, ipse absolvatur. Quod si contraria pars re- non posse excusari a gravi culpa; nam illud sistat, et excommunicationcm objiciat, ad objectum sic sumptum materia gravis est, ut officium judicis pertinebit, vel suspendere a fortiori patet ex dictis supra de politica progressum litis, donec reus admoneri possit, communicatione, nisi aliunde occurrat talis ut sibi provideat, vel aliter ei succurrere, ne necessitas, vel ratio charilalis, ut culpam, vel ob defectum defensionis injuriam patiatur. excusare, vel ita minuere valeat, ut Ievis 6. An et quomodo peccet excommunicatus transgressio censeatur. qui officium procuratoris asswnit, et illum 8. An acta a procuratore excommunicato admittentes. — Atque ex dictis sequitur, per sint valida. — In secundo puncto breviter seloquendo, et secluso dicto casu necessitatis, dicendum est, si excommunicato procuratori peccatum esse vel ipsum excommunicatum exceplio excommunicationis non opponatur, huic muneri procuratoris se ingerere, velalios neque a judice ipse repellatur, acta ejus va- ipsum admittere, aut cum eo causam agere. lida esse; quae est sententia communis Cano- lloc lamen diversa ratione nunc locum habet nistarum, partim in c. 1 de Except., in 6, in diversis excommunicatis; nam ex parte partim in c. Post cessionem, de Probat., ubi excommunicati semper hoc est illicitum, Abbas, num. 12. Ratio vero est, quia qui etiamsi occultus sit; ex parte vero aliorum, semel fuit procurator constitutus, non amit- Bolum si denunciatus seu vitandus sit, juxta tit potestatem suam, seu officium, quantum Extravag. Ad evitanda. Quia tamen, ut saope ;.d actum primum (ut sic dicam), propter dixi, illa nonprsecipit communicationem cum excommunicationem supervenientem ; ergo excommunicato non vitando, sed solum non quamvis per excommunicationem prohibea- prohibet, ideo, illa non obstante, potest judex tur illa polestate uti, si tamen utalur, factum repellere excommunicatum publicum, etiamsi tenebit. Antecedens probari potest inductione denunciatus non sit, et altera pars potest ex omnibus hactenus diclis, quia excommu- hanc exceptionem objicere, etiamsi excom- nicatio non privat aliis dignitatibus, officiis municatusoccultussit, dummodoprobari pos- aut beneficiis prius obteutis. Item quia nul- sit. Quod si probetur, repellendus est, juxta lum est jus, per quod hic effectus excommu- superius dicta. Si vero hujusmodi excommu- nicationi tribuatur. Prima vero consequentia nicatus non vitandus, a nemine repellatur, probatur primo a simili ex c. 1 de Except., fllii non peccabunt communicando cum illo, in 6; nam acta in judicio ab excommunioato 443 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE MA.TORT, UT PRIVAT F0REN5T, ETC. actore, dum non repellitur, valida sunt, quia cessitas urgeat juxta superius dicta, vel pro- suo jure et potestate utitur, et licet male uta- curatio non detur ut durante excommuni- tur communicationesic prohibita, quia tamen catione exerceatur, sed post absolutionera non est inhabilis factus, nec pri\ atus potes- obtentam, supposito tamen quod constitutio tate, actio valorem suum retinet. Idem ergo talis procuratoris sit valida, de quo statim. erit in procuratore, qui vel se gerit ut qui- Hinc vero intelligi potest, hujusmodi actio- dam actor, si actoris procuralor sit, vel si sit nem circa excommunicatum, quando pecca- rei, est tanquam advocatus vel defensor, de minosa est, per se loquendo, et ex parte taiis quomulto major est ratio.Denique,sicut nul- materise gravem defectum et culpam conti- lum est jus privans excommunicatum procu. nere, quod a fortiori patet ex dictis in primo ratoris officio et potestate, quod antea habe- puncto. bat, ita nullum est irritans actionem ejus; 14. An possit valide. — De constiiutione sola autem prohibitio actionis propter com- ad actus extrajudiciales. — Dubium vero est, municationem non est satis, ut actio sic facta an constitutio talis procuratoris valida sit, irrita censeatur, ut conslat ex superius dictis. ita ut ex vi illius talis persona non obstante 9. Procurator cui excommunicatio et ob- excommunicatione veram accipiat potesta- jecta et probata est, nihil efficit validum. — tem,et revera maneat procurator constitutus. Dixi autem, si exceptio excommunicationis In quo distinguendum est inter procuratoreni non objiciatur, nam post illam propositam et ad negotia, seu actus extrajudiciales, et pro- probalam non potest ultra progredi aut ali- curatorem ad lites, seu actus judiciales. Nam quid valide efficere; jam enim tunc veluti de priori non dubito, quin constitutio ejus ipso jure suspendilur omnino potestas illa valeat, verusque procurator fiat. Ut lenent agendi vel procurandi, ut ex dict. cap. 4 de Innocentius, Decius, et alii in cap. Verilatis, Exceptionibus, in 6, colligitur, et a simili ex de Dolo et contum., licet ibi oppositum Abbas c. Judex, de Officio delegati, in 6. Heec au- teneat. Sed non video fundamentum , quia tem, quae de procuratore diximus, non tan- nullum ostendi potest jus, quo talis actio tum locum habent in his actionibus, quse in irrit?, fiat. Item quia illa actio est contractus judicio fiunt, sed etiam in extrajudicialibus, quidam privatus inter constituentem et con- quatenus per procuratorem seu per potesta- stitutum procuratorem ; contractus autem tem quasi delegatam fieri possunt; nam, licet cum excommunicato facti validi sunt, ut su- talis procurator , excommunicatus existens, pra vidimus. potestate sibi concessa uti non debeat, si 42. Vide Vivium in Sylvacomm., opinione tamen ea utatur, actus validus erit, quantum 654, in fine. — Exponitur. — Sed objici est ex hoc capite. Quod est valde observan- potest principium illud sumptum ex cap. Si dum, nam et ad matrimonium et alios con- celebrat, de Clerico excom. ministr., quod tractus multum referre potest. Hac enim prohibita actione, ea etiam, quse ad actionem ralione matrimonium contractum per procu- ordinantur, prohibita censentur; nam hujus- ratorem validum est, eliamsi procurator ipse modi excommunicatus prohibitus est ab ac- excommunicatus fit, cum fit malrimonium, tione procurandi, etiam extrajudicium; ergo et sic de aliis. remotus est, ne talis procuratio ei committi 10. An possit licite excommunicato de novo possit. Sed hoc non probat actionem esse nul- procuratoris munus concedi. — Circa tertium lam, sed tantum esse prohibitam et ad sum- punctum certum est, eum, qui excommuni- mum esse irritandam, quod in praedicto ca- catus est, non debere in procuratorem con- pite solum dicitur. Eo vel maxime quodcaput stitui, quia hsec est quaedam communicatio illud, et principium ex illo sumplum non in- cum illo; unde nec ipse potest illud officium commode intelligi potest de potestate vel mu- licite accipere, cum nec possit illud licite nere publico, quod publica etiam auctoritate exercere, neque etiam possit licite cum aliis confertur; tunc enim collatio talis muneris communicare ; et ob easdem rationes alter facla illi, cui actio illius muneris est prohi- non polest illi tale officium committere, quia bita, irritanda est juxta illum textum; in par- nec polest cum illo communicare, nec ei mu- ticularibus autem contractibus aut negotiis nus commendare, quod licite exercere non id necessarium non est, quia nec caput illud potest, quanquam prior ratio non procedat de iis loquitur, nec est ulla ratio ad eam ex- respectu excommunicati non vitandi; et haec tensionem faciendam in maleria odiosa. posterior etiam cessabit in 3odem, si vel ne- 43. Objici eliam potest 1. Oratio, ff. de SECT. VII. AN EXCOMMLNICATUS POSSIT ESSE PROCLRATOR, ETC. 449 Spousalibus, quamvis frcquenter ad hoc alle- municalionis fuisse inhabilem ad illud offi- getur; ibi enim solum dicitur, legem quam- cium suscipiendum. Responderi potest illum dam Imperatoriara, quae matrimonium inter non repelli, quia institutio ejus non valuerit, quasdam personas prohibebat, et de sponsa- sed quia constabat, sufficienter eum excom- libus mentionem non fecerat, recte extendi municatum fuisse, et non constabat fuisse ad sponsalia : Ut suppleatur (ait Ulpianus) absolutum. Sed haec responsio est contra qnod orationi deest. Ex quo colligit ibi Glossa mentem Pontificis; solum enim in eo funda- et omnes, prohibito aliquo, eliam id prohi- tur, quod tempore assumpli officii excommu- beri, per quod pervenitur ;id illud ; nam ille nicatus erat, et non in eo quod tunc esset jureconsultus non condcndo novam legem, excommunieatus; nam, si hoc Pontifex vo- neque aliquid omnino novum addendo. sed luisset , expressisset ; imo cum haec esset explicando tantum id, quod in priori lege unica ratio juxta illam interpretationem, illa virlute continebatur, id respondet. Respon- potius esset afferenda, et alia de tempore detur, licet hoc verum sit, ex alia tamen lege suscepti officii tanquam impertinens relin- ad summum probari, in eo gradu et modo, quenda. Aliter ergo et melius responderi po- quo aliquid prohibetur, prohiberi etiam quod test, ex verbis illius textus non concludi in- ordinatur ad illud; at in prtesenti, actio per stitutionem illius procuratoris in tali officio hujusmodi procuratorem gerenda non est ita fuisse ipso jure nullam, sed vel fuisse ab prohibita, ut sit irrita vel irritanda, sed so- Ecclesia irritandam tanquam factam in in- lum illicita propter communicationem ; ergo juriam excommunicationis , et in ordine ad nec constitutio ipsius procuratoris erit am- actum per excommunicationem prohibitum, plius prohibita ex vi talis legis. Procurator vel certe illum non fuisse admittendum in ergo ad negotia, vel contractus, licet excom- judicio Ecclesiastico ad illud munus exer- municatus constituatur, constitutus manet, cendum, quod verum esse potest, etiamsi et consequenter omnia ab eo postea gesta ex revera ille procurator sit et potestatem ab vi potestatis sic acceptae valida sunt, eliamsi illo acceperit; ac si diceremus illum sic con- illicitc fiant durante excommunicatione; nam stitutum procuratorem esse vel privandum, si haec ablata sit, etiam licite illa omnia fient; vel suspendendum ab illo munere in judicio nam excommunicatio solum impedit commu- Ecclesiastico, non vero esse ipso jure priva- nicationera, quamdiu durat. tum aut omnino inhabilem. 14. De constitutione procuratoris excom- 15. Secunda et vera opinio. — Alia igitur municati ad lites, an sit valida. — Prima sententia affirmat validam esse institutionem opinio. — De procuratore vero ad lites seu procuratoris, etiamsi eo tempore fiat, quo actus judiciales multi sentiunt collationem excommunicatus est. Ita Innocentius, Decius talis muneris invalidam esse ipso facto, Abbas et alii in dicto c. Post cessionem, quorum et Felinus, qui alios referunt, et communem opinio mihi magis probatur. Ad illam vero esse affirmant in c. Post cessionem, de Pro- persuadendam ipsi varia adducunt funda- bationibus. Probant ex illo principio, quod menta, quae omitto, quia neque ad nos per- per canones specialiter interdictum est ex- tinent, neque admodum urgent. Unicum ergo communicato officium procuratoris in judicio; est, quod me movet, scilicet, quia nullum jus ergo per eosdem canones remolus est hujus- invenio, in quo haec actio seu collatio talis modi excommunicatus, ne tale munus et offi- muneris vel officii ipso jure irrita facta sit ; cium suscipere valeat. Verumtamen haec nam si quod esset, maxime caput illud Post probatio efficax non est, ut ex paulo ante cessionem ; at vero in illo nullum est verbum, diclis constat, quia ex vi illius illationis nun- ex quo sufficienter talis irritatio colligatur, quam concluditur, actionem illam conferendi ut ostensum est. Unde quod ibi dicitur, non esse irritam, sed ad summum esse infirmam duximus admittendum, in rigore solum si- seu irritandam, ut magis statim declarabo. gnificat illum repelli posse et debere, si ei Pnecipue namque solet fundari haec opinio talis exceptio objiciatur,non tamen significat, in diclo cap. Post cessionem, ubi de quodam illum non fuisse procuratorem constitutum. procuratore ait Pontifex : Cwn nobis consti- Neque unum ex alio sequitur; nam saepe is, terit, quod excommunicatus erat cum procu- qui judex, aut beneficiatus, vel etiam sacer- rationis officium assumpsit, ipsum tanquam dos vere effeclus est, uon admittitur ad exer- procuratorem non duximus admittendum; cendum officium judicis, beneficiati aut sa- ergo supponit Pontifex eum ratione excom- cerdotis;ergocumverbapcenaliarestringenda xxiii. .-.__.. 29 450 DISP. XVI. DE EXCOMMUNICATIONE sint, non est cur illa extendamus. Accedit, quod supra ostendimus, contractus factos ab excommunicato validos esse> quia in privatis actionibus consistunt; constitutio autem pro- curatoris hujusmodi est, quia per mandatum privatce personte ad ejus utilitalem et ex ejus privata auctoritate procedit, leg. Con- tractus, ff. de Reg. juris : ergo. Item osten- sum est, acta ab ipso excommunicato per se ipsum in judicio valida esse, dum non repel- litur, juxta cap. 1 de Except., in 6; ergo et constitutio procuratoris valida erit; et ipse procurator, licet sit excommunicatus, gerere poterit pro alio, dum non repellitur. Tandem majores dignitates, vel officia secularia ex- communicato collata, illius efficiuntur, nec collationes sunt irritse ipso jure, quamvis in- terdum irritari possint, praeserlim quando jurisdictionem includunt, ut in superioribus ostensum est; ergo nulla est ratio, cur cre- damus in hoc munere procuratoris, collatio- nem ejus excommunicato factam irritam ipso jure effectam esse, cum nec verba sint ex- pressa, nec ratio specialis appareat. Estque nsec sententia certior de excommunicato non vitando, juxta Extrav. Ad evitanda, quia ex quo nobis concedilur privilegium, ut hujus- modi excommunicatum vitare non teneamur, consequenter conceditur, ut omnis illa actio, quee solum ratione communicationisprohibita erat, licita sit, et consequenter valida; hu- jusmodi autem est actio, de qua nunc loqui- mur, quia nullum est jus, quod alio titulo illam actionem prohibeat, aut quod talem personam ad tale officium inhabilem simpli- citer reddat. Qua3 ratio extendi facile potest etiam ad excommunicatum vitandum, et ideo etiam de illo sententiam propositam probabi- liorem censeo. 46. Acta ab excommunicato dum ab offi- eio non repellitur sunt valida. — Ex qua in- fertur valida esse acta hujus procuratoris , dum officio non privalur, et ab ejus execu- tione non repellitur. Quia talis procurator veram potestatem habct; ergo actus validos efficit, quantum est ex hoc capite; ergo ex quocumque alio, quia neque sola excommuni- catio, neque aliquod jus speciale illos irritat, ut ex dictis patet. Et confirmari potest, quia si acta ab hoc excommunicato nulla essent, idem dicendum esset, etiamsi talis excommu- nicatus esset occultus, et ex ignorantia in- cuipabili illi datum esSet lale munus, et ex eadem ad ejus execulionem, ut tenent Abbas et Felinus, cum aliis, quia deest illi potestas, MAJORI, UT PRIVAT FORENSI, ETC utipsi putant, et alias acta talis procuraloris non ordinantur ad publicam utilitatem, ut ille defectus censeatur publica auctoritate suppleri, juxta leg. Barbarius, ff. de Offic. Practor. lllud autem mihi videtur esse ma- gnum inconveniens, nimiumque rigorem con- tinere, propler difficultates et pericula, quse inde facile oriri possunt; et ideo non ccnseo esse admittendum, cum nullo jure satis pro- betur; imo ideo existimo a jure statutum non esse, quia res necessaria non erat, et multis erat incommodis, et difficultatibus exposita. SECTIO VIII. Quid de tutore et quocumque assumente temporaleni administrationem dicendum sit. 1. Respondeo, eadem proportione defi- niendas esse similes queestiones de quocum- que officio seu administratione temporali ab excommunicato recepta vel exercita ; exis- timo enim peccare ipsum, tale munus acci- piendo aut exercendo, et alios etiam, qui ei conferunt vel eum admittunt, si alioqui ille de excommunicatis vitandus sit ; non tamen opinor aliquam ex his actiouibus esse ipso jure irritam, etiamsi Canonistae frequenter contrarium sentiant, agentes de tutore, cu- ratore, et similibus, quos refert, et sequitur Sylv., verb. Excommunicatio, 3, n. 2 et 3 ; et Ugolinus, tab. 2, c. 14, ubi ait, tutorem excommunicatum non solum peccare admi- nistrando res pupilli cum communicatione hominumsive injudicio, siveextra judicium, contrahendo, alienando, etc, sed Gliam om- nia ab illo acta nulla esse, quia tutoris offi- cium publicum est, id est publica auctoritate judicis datum ; quidquid autem fit ab excom- municato titulo officii publici nullum est, ar- gumento c. Ad probandum, de Re judicata. 2. Sed in primis, cum multi ex praedictis auctoribus doceant, acta a procuratore ex- communicalo. quamdiu non repellitur, sive talis exceptio non objicitur, valida esse, non video, qua consecuticne id negare possint de acta a tutore, vel curatore, aut quolibet alio simili, quia utrumque officium est publicum, et judicis auctoritate datum; utrumque etiam immediate ordinatur non ad pubhcam, sed ad privatam utililatem pupilli vel litigantis. Neutrum item amittitur propter solam 84- communicationem, ut dc procuratore oste-n- dimus, et de tutore nemo negat, quem vido- rim; nam rationes ibi factae, aeque in illo proccduat, neque est aliquocl specialo jus, SECT. Vffl. QUB) DE TTJTORE, ET QUOCUMQUE ASSUMENTE ADMINISTRATIONEM, ETC. 451 propler quod dicatur excommunicatio pri- actiones oum nrl ».»««... m'. . vara h„e officio, potius q„»m a.ii, Deniijue ^ maxta tSTjSXZS^ si tutor excommumcatus abso vatur, non in- ideo nnn faii — Ir . ^ioris , et digemova inSli.ulio„eautconeessi„„'e ,u"ete, ££ Zeris SZl^VT* ^ ajqual., cst respeetu proc„rat„r,s oe tuloris si lame„ „on repellalur, octaTus valere » ~x ■ssusm lwtS' censeo iZ "m gumento cap. primi de Except., i„ 0. i,'o ob Ite sWflcl, "" effeC"bUS taC °°biS eadem duo pnncipia acta a tutore valebunt, quiapotestatem retinet, et prohibitio illi facta solum est illa communis de communicando, quas ad irritandum non sufficit. 3. Unde principium iHud, quod acta ratione publici officii iuvalida sunt, vel firmum non est, vel aeque procedit in procuratore, vel si aliquo modo limitetur, ut procuratorem non comprehcndat, eadem ratione tutorem exci- S=£K£ 7^TJz:i:z ar d,sputationem ^ »* *** »■— - officiumtutori..DeindPesuSLiS„8 ^Iemenlum ; « ™iorem comprehensio- quem sit difficile illud pLLTprS Tii ^ ^™ ***** ^ °P°rlet eara universahter, praasertim 'de ofKpo ! ffec STdle™ T « T^ ' " ^0^1108 libus et qua3 jurisdictionem non includunt. ortinem dtnn'f * e™mmunicatione Nuncveroaddimus,etsilocumhabeatinoffi m? 7 ' qUamV1S renioti^es, et ciis, quao auctoritate et uSe pnhUca SuS" ?h ?"' ^ "**' ^ Ver° in his effec" non ?ero in hs quaa licet auctS^S eSmnnMl^^ S** * dentur, quoad utilitatem tamen et finem nro eommunicatus> .et Wl cum illo communicat, prium plivata sunt. Hac JL"toZ££ ttfiS^^ utuntur in hac materia Abbas, Svlvest et T,^L f • m «t doctnna, nuncdeillis ahi supra citati, et in pr^enti Wdetur ^ * ^™ *"*"' DISPUTATIO XVII. DE ALIIS REMOTIS EFFECTIBUS EXCOMMUNICA- TIONIS, TAM IN EXCOMMUNICATO , QUAM IN PARTICIPANTIBUS CUM IPSO, ET BREVIS OMNIUM EFFECTUUM SUMMA. Hanc disputationem addo ad hujus materiaj maxime accommodanda. Nam hac sola ra- tione acta a procuratore valida sunt, quia efficium ejus, licet auctoritate sit publicum, non tamen utilitate; simile autem est offi- cium tutoris, ut omnes docent, et per se no- tum est. 4. Ac merito quidem limitatur illud prin SEGTIO I. Utrum praeter effectus supra numeratos aliquid aliud operetur excommunicatio in ipso excommumcato. 4 . Duodecimexcommunicationis incommoda. — Multa sunt incommoda, quce ipsi excom- municato ex hac censura proveniunt, quaa cipium ad officia auctoritate et ut litate nT tam ?d „? T™™, Proveniunt> ^ blica, ut est officium iudicis e S 7 ? animam, tum ad corpus, tum ad quia si aliqua jura s nt S 12«*2! T- ^™"' * b°M PCrtinent> et a^ pium illud coll gatur de huiusmodi nffi, minimUm ^1 du°decim nume^ P^ loquuntur, et re§st ngenda sunt Tu n! mUm eSt^U,od Pdvet excom'^nicalum com- od,osa ; tum etiam qui ff^eiuL pub hcZ muni^s EccIe^ «^ngiis. Secundum, quod sola auctoritate, extriLce t ntumet pe ^ Z? IZ ^ COmmumcatio°e sacramento- pcclum ad causam efficientem 171* n Zt Zl2" ? P°r S° Ct Vi SUa i,Ia non effi~ in se tamen est privatum priertin^ al * •' conscciucnlC1' e««n privet omni pnvatum, prasertnn quoad commumcatione in sacris, et Ecclesiastica 452 DISP. XVII. DE ALIIS REMOTIS EXCOMMUNICATIONIS, ETC Sepultura. Tertiura, quod privet etiam activa fere per totam, et 45, quaest. 6, in ultimis administrationesacramentorum,quamvisnon capitibus, et 24, qusest. 1, cap. Audivimus, annullet nisi illud tantum, quod ad sui valo- et ex titulis de Sent. excomm., et de Cleric. rem jurisdictionem requirit. Quartum quod excomm. minist., tum Extr., tum etiam in 6, privet omni usu jurisdiclionis, actualem ju- et ex cap. Pastoralis, § Verum, et cap. Con- risdictionem tollendo, tam in foro interiori stitutis, 1, de Appellat., et cap. Cuminter, de pcenitentias, quam in foro contentioso, vel Elect., cap. Cum dileclus, de Consuet., et Ecclesiastico , vel (ut probabilius creditur) cap. Adversus, de Immun. Eccles., cap. Ad etiam seculari; et huc spectat, quod si prin- probandum, de Re judic, cap. Post cessio- ceps sit, ejus subditi a fidelitate etiam jura- nem, deProbat., cap. ult. de Procur., cap. de mento firmata absoluti manent, prresertim Except., et cap. 1, eodem titulo, in 6, et cap. postdeclaratoriam sententiam.Quintum quod Sacris, de Sepult. , et cap. Sacris, de lis Ecclesiasticas personas suspendit tam ab offi- quee vi, et aliis similibus. cio, quam ab Ecclesiastico beneficio, ita utac- 2. Sola rescripta Pontificia ab excommuni- quisitionem dominii proventuum Ecclesiasti- cato impetrata sunt nulla. — Quibus adjun- cum, et eorum administrationem impediat. gere possumus duodecimum effectum, quod Sextum etiarn in personis Ecclesiasticis, quod lilterse Apostolicae ab excommunicato impe- reddat personam incapacem, et ineligibilem tratas, et processus virtute illarum habitus ad Ecclesiasticum beneficium. Septimum, ipso jure irrita sunt, prseterquam super ex- communicationis, vel appellationis articulo; qui effectus est expressus in cap. 4 de Rescr., in 6, eumque in superioribus teti- gimus, non tamen latius exposuimus, tum quia hodie fere nullius est considerationis, quod neque eligere potest ad Ecclesiasti- cum beneficium, neque electio ab ipso facta valeat; quamvis enim hoc posset sub suspen- sione ab officio vel privatione jurisdictionis comprehendi, tamen quia incertum est, an electio sit dicenda actus jurisdiclionis, vel quia semper in rescriptis prsemittitur clau- Ecclesiastici officii, ideo distincte numeratur. sula absolutionis ad valorem eorum, adeo Octavum quod excommunicatus excludatur universalis, ut omnes censuras comprehen- ab omnibus aclibus forensibus, sola sui de- fensione excepta ; et in hoc multa includun- tur, nimirum quod nec actor, neque testis, neque advocatus, neque procurator esse po- test, quia ab his omnibus muneribus absti- dat, ut notavitNavarrus, in cap. Ita quarum- dam, de Judseis, notab. 11, circa Glossam ult., num. 14, adhibens moderationem, quam infra declarabo. Posset vero queeri, an textus ille intelligendus sit de rescriptis solius Papse, nere tenetur, et repelli potest, et debet, si vel etiam Episcoporum, et aliorum Ordina- sit publice excommunicatus: si aulem non riorum;quam quaestionem attigit Navarrus, repellatur, acla ejus irrila non sunt. Nonum, quod simili modo prohibita illi est omnis humana pactio, et consequenler omnis con- tractus, et usus cujuslibet officii, seu mini- sterii publici, quod humanam communicatio- tom. 2 Consil., lib. 5, tit. de Sent. excomm., consil. 44. et resolvit, hunc effectum non habere locum in rescriptis, seu facultatibus, aut licenliis ab inferioribus Prselatis concessis suis inferioribus ; nam valida sunt, etiamsi nem requirat; quanquam non statim invalida illi, quibus conceduntur, sint excommunicati sint omnia, quae in hoc genere ab illo aguntur, tempore concessionis, quia rescriptum sim- nisi jurisdictionem requirant. Decimum, quod pliciter dictum in jure non comprehendit nisi hinc consequenler prohibitus est, ne ad digni- tates temporales, vel officia , aut ministeria civilia et temporalia eligi, vel assumi possit; quanquam, si assumalur, non statim eleclio vel collatio muneris irrita sit, pnesertim si officium vel dignitas jurisdictionem non in- cludat. Undecimum et generale incommodum est, quod privet omni humana communica- tione politica et humana cum aliis fidelibus quoad usitatas actiones salutandi , collo- quendi, etc. Quse omnia in prsccedentibus lule sunt a nobis exposita, et (respcctive) sumpta sunt ex variis decrelis, 41, queest. 3, rescnpta supremorum pnncipum ; et propter multa alia, qua? ibi adducit, quse mihi vi- dentur hanc partem satis probabilem et securam efficere. Quibus solum addo mate- riam esse odiosam, ideoque restringendam, quantum usus verborum patitur. Accedit, communem interprelationem, atque etiam consuetudinem huic parli favere. 3. An rescripta per excommunicatum im- petrata a supremo principe seculari sint valida. — Rursus quceri potest, an hic effec- tus inlelligendus sit de solis rescriptis Pon- tiiicalibus, et Ecclesiasticis, vel etiam de SECT. I. AN PR.ETER DICT05 EFEECTUS AL1UM, ETC. 453 Imperialibus, seu Regalibus et secularibus. dicentis, caput illud non comprehendere Navnrrus enrm, citato loco, num. 2 et 6, excommunicatum occultum, sed solum pu- pro comperto supponit in his omnibus locum blicum. Et quamvis (inquit Navarrus), con- habere; atque dispensationem , vel faculta- trarium ibi teneat communis opinio, sed tem quamlibet a Rege impetratam per ex- grandis ejus auctoritas, adjunctis prtcdiclis communicatum, ipso jure irritam esse. Fun- rationibus, multum me movet in contrariam damentum esse videtur quia Pontifex ibi partem. Sed nihilominus censeo veriorem absolute toquitur de rescriptis, et non limitat esse communem sententiam , quam tenet ad sola Pontificialia ; rescriptum autem sim- etiam Sylvester, verb. Rescriptum, num. 2, pliciter dictum, etiam secundum morem in fine, citans Directorium, scilicet, quamvis loquendi juris canonici, non lantum Pontifi- excommunicatus sit omnino secretus , re- cialia, sed etiam Imperialia rescripta com- scriptum ab eo impetratum ipso jure nullum prehendere solet, ut videre licet, vigesima esse, quia textus ille simpliciler et absolute quinta, quaestione secunda, et aliis. In con- de excommunicato loquitur, unde sine fun- trarium autcm mihi occurrit, primo, quod damento restringeretur ad excommunicatum verba illius textus intelligenda sunt juxta occultum, praesertim cum lex illa in odiura verba rubricae, seu tituli, sub quo textus excommunicationis lalasit,et excommunicato continetar; titulus autem ille, quamvis de occulto nullus favor fiat, argumento Extrav. rescriptis simpliciter inscribatur, non est nisi Ad evitanda. Unde solum posset hic excipi de Ecclesiasticis rcscriptis, ut ex auctore, casus, in quo excommunicatus occultus vir- fine, et discursu illius tituli, tam ibi, quam tute talis rescripti aliquid ageret titulo ali- in Decretalibus colligi potest, et ex similibus cujus publici muneris; tunc enim non in titulis ; nam cum Pontifex agit de Constitutio- favorem ejus, sed boni communis factum nibus, verbi gratia, non de secularibus; sed teneret, ut saepe dictum est in similibus ex Ecclesiasticis tractat; sic ergo agens de res- lege Barbarius, ff. de Officio Praetor. Unde criptis, de Pontificiis, non de secularibus lo- addo, etiam in foro conscientiae, et ante ju- quitur; ^rgo de eisdem optime intelligitur dicis condemnationem , vel declarationem, textus ille, in quo rescriptum ab excommu- tale rescriptum nullum esse; quanquam hoc nicato impetratum annullatur. Accedit, quod sine causa in dubium revocet Navarrus supra ipsa exceptio, quae in eadem lege additur, dicto cap. 7, eo quod illa lex pcenalis sit; scilicet, praeterquam super excommunicatio- sed hoc nihil refert; quia in his effectibus nis articulum, indicat satis sermonem esse de privativis, quod ad censuram pertinet, quae Ecclesiastico rescripto. Item Glossa, et inter- secum affert executionem, si effectns simpli- pretes tantum de hoc loquuntur, et nullam citer ipso jure imponitur, statim fit, seu video ab eis mentionem fieri secularium re- irritat, et annullat; in textu autem illo verba scriptorum. Denique cum materia sit odiosa, sunt satis expressa, ubi Glossa notavit, quam videturpotiusrestringenda,quam amplianda, caeteri sequuntur. Est ergo tale rescriptum maxime cum haec interpretatio satis legitima statim, et absque alia sententia in se nullum, esse videatur. Quod si in illo capitulo primo et ideo quantumvis excommunicatus occultus talia rescripta non annullantur, cum in nullo sit, tenebitur in conscientia non uti tali re- alio fiant irrita, valida erunt, cum solum pen- scriplo, utin terminis notavit Sylvester supra deant ex voluntate concedentis, quae per se ex Directorio. efficax est, seclusa lege prohibente, juxta legem Universis, Cod. de Precibus Impera- Alii effectus remoti excommunicationis in tori offerendis. Propter quae ego in hanc excommunicato. partem maxime propensus sum ; nihil tamen audeo definire in re gravi, quia non invenio 5. Praeter hos effectus, quos per se et auctorem expresse hoc asserentem, sed po- immediate excommunicatio operatur in ip- tius aliquando videntur auctores indifferenter sum excommunicatum, possumus alios ad- loqui, praesertim Summistae, ut videre licet dere, qui sunt remoti, et per accidens, et in Sylvestro et aliis, verbo Rescriptum. partim etiam in superioribus tacti sunt, 4. Ultimo inquiri potest circa hunc effec- partim hic explicabuntur. Primus ergo inter tum, an locum habeat in excommunicato hos effectus est irregularitas, quam incurrit occulto, vel solum in publico. Navarrus su- excommunicatus clericus officium alicujus pra, num. 8, refert Archidiaconi sententiam ordinis exercendo ; nam excommunicatio per 454 DISP. XVII. DE ALIIS REMOTIS EXCOMMUNICATIONIS , ETC. se et immediate non inducit hunc effectum, Sed nullum in jure invenio ejus sententiee sed proxima ejus causa est culpa illa, quse fundamentum; imo vix potest secundum pro- committitur sic ministrando, quasi in inju- bariexjure. Nam illud cap. Rursus, quod ad rinm ipsius excommunicationis; excommu- hoc probandum citari solet, rem longe diver- nicatio autem est quasi materia, vel occasio sam constituit, nimirum ut excommunicatus remota talis irregularitatis, de qua in supe- pro aliquo crimine, si se suamque innocen- rioribus satis a nobis dictum est. tiam defendere voluerit, intra annum excom- 6. Alius et prsecipuus effectus, quem hic municationis hoc faciat; si autcm per annum exponere oportet, est, quia si excommuni- id facere neglexerit, postea nulla ejus vox catus per annum in excommunicalione per- penitus audiatur; et idem statuitur ibidem sistat, suspectus de heeresi fiet. Ita affirmant in capite sequente. Hoc autem longe diver- communiter Canonistse cum Glossa, in cap. sum est, ut per se patet, quia ibi de beneficiis Contingit, de Dolo et contum., et referunt nop agitur, sed de praesumptione vehementi, latius Simancas, in Cathol. instit., cap. 27; qua3 ob contumaciam et nimiam dilationem, etCovarruv., cap. Alma mater, 1 part., § 7, pro sufficienle probatione ad condemnatio- num. 10; et Direct. Inquisit., 2 part., q. 47; nem sufficere jura illa statuunt, ut latius et lateUgolin., tab. 1 deCens., cap. 14, § 3, Canonistee disputant. Inde vero inferre non num. 3. Quae senlentia ratione videtur fun- licet quidquam de privatione beneficii, cum data; non enim invenio textum juris com- heec inter se nec similitudinem, nec con- munis, in quo expresse hoc caveatur, preeter nexionem habeant, nisi fortasse tale sit cri- cap. Cum contumacia, de Heeretic, in 6, ubi men pro quo lata est excommunicatio, ut non de quolibet excommunicato sermo est, propter illud quis sit ipso jure beneficio sed de illo, qui antea erat suspectus de hee- privatus ; tunc enim non propter contuma- resi, et vocatus, ut de fide responderet, non ciam, et insordescentiam (ut aiunt) unius comparet, et propter talem contumaciam ex- anni, sed pro alio delicto beneficio privatur, communicatus, per annum in illa excommu- quod ad rem preesentem impertinens est. nicatione perseverat ; nam de illo dicitur esse Itaque pro certo habeo hunc non esse ipso ut hsereticum condemnandum propter vehe- jure beneficiis privatum. mentem preesumptionem, et contumaciam in 8. Aliorum opinio. — Quod autem privan- tali materia. Hinc vero facta est extensio ad dus sit per judicis sententiam, aliqui affir- omnem excommunicatum, per annum in tali mant; sed textum non afferunt, in quo talis censura perseverantem ; nam is et claves poena preescribatur. Et ideo Abbas, in cap. 1 Ecclesise, et suffragia, et sacramenta contem- de Judiciis, id negat, nisi talis sit causa ex- nere videtur, ideoque in suspicionem venit, communicationis, ut, si sufficienter in judicio quod male de illis sentiat, ac per hoc sus- probetur, propter eam possit quis beneficiis pensus in fide efficitur. Quam sententiam privari ; nam quia per illam unius anni perti- confirmavit Concil. Trident., sess. 23, cap. 3 naciam sufficienter probata censetur culpa, de Reformat. , in fine, dicens : Contra hunc juxta dictum cap. Rursus, cumsequente, 11, tanquam de hxresi suspectum procedi posse, queest. 3, ideo tunc poterit beneficiis privari; Est autem hsec suspicio non levis, et hoc sed illud non est propter dictam pertinaciam, operatur, ut sic suspectus sese canonice pur- et ideo ad rem prsesentem non refert, ut dixi. gare teneatur, et nisi id faciat, pro convicto Alii vero dicunt unius anni pertinaciam non habeatur. sufficere ad hunc effectum, mnjorem tamen 7. Quam poenam incurrat clericus in ex- sufficere, quod significat Covarruvias, dicto communicatione per annum perseverans. — num. 10, dum ait privari beneficiis ex eo Innocentii opinio. — Rejicitur. — His conse- quod non tantum anno, sed longiori tempore quens est, ut hujusmodi excommunicatus per duravit in ea contumacia. Quantum vero esse annum insordescens, si persona Ecclesiastica debeat tempus illud, non declarat, significat sit,et habeat beneficia, illis privandus sit; ita tamen minus quam triennium sufficere, et affirmat Covarruvias supra cum Canonistis, deduci ait ex cap. Cum bonse, de iEtate et in cap. Cum bonee, de jEtate et qualitate, et qualit. Ubi suspensus pro contumacia, et in in cap. Rursus, 11, queest. 3. Inter quos est suspensione per triennium perseverans, be- queestio, an sic insordescens ipso jure bene- neficiis, quee antea habebat, privari preeci- ficiis privatus sit, vcl privandus veniat. pitur; ibi enim illud tempus non proecise Innocentiusenim, etaliiprimum affirmarunt. preescribitur, sed solum, quia nimia fuerat SECT. !f. QUID OPERETUR IN PARTICIPANTIBUS , ETC. 455 pertiqacia, digua illa pcena declaratur; unde in rescriptis prsemittitur . — Ullimo nddendum iQsinuatur. quotics pertinacia fuerit nimia , hic est, quod de hujusmodi excommunicato etiamsi ad fllam durationem non attingat, per annum insordescente Doctores advertunt, posse illa pcena puniri; videtur autcm esse nimirum illum non frui absolutione illa gene- nimia quoties annum excedit. Verumtamen rali, quaesecundum Curiac stilum in rescriplis cumjam hoc arbitrarium sit. etiam illa, qurc Pontificis praemitti solet ad effectum valoris altigerit unum annum existimari poterit ni- eorum, ut notavit Rebuffus in sua praxi benc- jnia, et sufficiens ad illam pcenam; maxime ficiorum. in forma et declarat. nov. provis., cum alia jura illa mensura unius anni utantur num. 10; et Navarr., in cap. Ita quorumdam, ad alios effectus, ut ad suspicionem haeresis de Judacis, notab. 11, in Gloss. ult., num. 14. ot ad probationem delicti. Et idco fortasse Ubi refert regulamCancellariae, quse de insor- Glossa ult. in dicto cap. Cum bonae, dixit, ex descentibus appellatur; in qua plures casus quo per annum, et ultra, quis permanet in excommunicationis numerantur, in quibus excommunicatione, privari debere beneficiis. insordescentia quatuor mensium ad hunc 9. Resolutio. — Itnque in hac re nihil in- effectum sufficit. Quod tamen semper intel- venio certo jure statutum, praeter illud, quod ligitur cum dicta moderatione, ut duratio illa in dicto cap. Cum bonae, expresse continetur, ex contumacia nascatur, et non ex alia ra- eum scilicet, qui per triennium in contumacia tione, quae excusationem inducat, quia tunc perseverat, privandum esse beneficiis, ut ibi sicut cessat ratio culpae, ita et rigor pcenae, nolarunt Decius, et alii. Atque hoc existimo argum. cap. 2 de Constit., cum similibus. ita pertinere ad officium judicis, utsub obli- gationem cadat. Infra illud vero tempus SECTIO II. opinor rem esse arbitrariam, et posse quidem . r,. • . • j Quidnam operetur excommunicatio maior in his, «s, supradisimusjus antiqunm mansisse «le danTesau^l om T COmPrehendantur .ntegrum cmnemquc excommunicaturo eSSe a.xi, de participatione cum eo, prohibita est, sed qu.necads alntem ani^ ^dSi w mmU,,iCatU5 »»«*»>«* ^ nec corporis, nec ad grave damnum vitanlm munfcaUone ul? ' T^T™ * ^™"' necessaria sit, quseve in jure exnlicite vrf !! ! £ • rGSpeCtU ahorum> esse de implicite non'excipitur; e^o quol inl aZ S ^^0 in COmraissione ■**»* communicat, qu* & concesS slt comm - ? ^ ■***»« "W"*». "* nicare cum illo, non est particimre f„m„ 1 contumacia m cr.mine comm.sso, quee post communicato p oprie ac C ^e TZlml tZTT^-0^ dUrare S°let' *uam doc' excommunicaL L, sed cZt^TZ num 32 ***** ^™' "*' 27' excommunicatum, impertinens est ad illam communicationem. Altera pars exponitur, quiaoportet communicationem esse volunta- riam, ita ut per ignorantiam vel vim non ex- cusetur, alias dici non potest formalis parti- cipatio. 9. Duos effectus potest operari excommuni 4. Participans in crimine cum jam excom- municato, eamdem incurrit excommunicatio- nem. — Secundus vero effectus excommuni- cationis quoad sic participantes, est, quia eamdem mcurruntexcommunicatioaem majo- rem, qua3 ipsi principali delinquenti imposita est. Ita habetur indicto cap. Nuper, quatenus catto m participante oum exeommunicato. - in eo aZZ, Zt^LT P ! qUate"us His positis, dnos effcctns in genere operatnr LTmmuS, PaTP 'ac"n'""1 cum excommunicatio in aliis fidelibus auoad h»Z e_commnn,oato, excomroumcat.onem incur- participationero. Unns est pe s e, iromedT fTi ' • n0" P°teS' aDS°'Vi nisi ab m<>> a L, scilicet oMigatio ad vUandas d c^Tn r" eZ P "n r'm'"°SUS °bSOlvi P°teSt' inde enim tieipatienes curo excommujcato t £_S b em E, ''laleXC°mmUnieati0nenl esse maJ»- est magis rcmotus et quasi per occidens vT « ,P ''at,° redd"Ur' ^uia a8enteu' delicet aliqna eensnra\e| plr qnam "n debe, T ^ ■ PaP POeUa eensl"n«ore currunt participantes cum exclmZZ,? 7 ' ■ q a S'° PartioiP"os in crimine aliquc exPdictiSP°ribuS roodU ffiT , £ f""1? ,'PSUm damnantom offendi,. Qule effecms non snn, cequales in omn bus dic,i° tlT f* m0ventes ad ^Ddam tale participationibns, et ideo in sZl s eos bre S mn,, h PrmC'P'0 dicitUr '" d'Ct0 caP" viler explicare nccesse est , , concublniO' excommunicationem majorero 3. Jure Ecclesiastico prohibetur comm,m; „ >■ '" concubinas olericorum , ex conse- catio in crimine om eJo^uTatZaZ SarTos' Sut^ *" ^16™08 C°nCUbi- parlicipatfonem erg0 in crimine advertendum Z ■' V 1 "' senleI"la'n eemmuni- est, quarovis jure°natnrm intrintce mal m S ^liM ^T"'"" * ^ C°"C"biniS- sit ac per se probibitnm particinare rZ ? sc,bcet.talls excommnn.catio nniversali- aliquo in erimine, ejns nihflero nUS a noZ Z* part,C'Pantes o^onditnr; non enim aliquiS excommnnico Ur pro aTqoo criroine T„IT JTjf* '" '"°- CrimiUe h°C ibi sta" speciali prmcep.0 Ecelesifstiao p^ohiS ^l ^, JSE^fS- •f^ E' neS olios fideleS, ne cum illo parlicinent v„l e. ? • j o reta d,e,tur in caP- cooperenturad contumaciam in fi crTmine 1 1 T?™', "^ excommunic-. iu l Hoc colhgitur ex cap. Nuper et ex Tan si Part'C'Pantes cum oxcommnnicato non debere concnbinS, de Sent. excoro Sic luur hab! a„JUd,C,bUS 8enera,l'm oscommnnicatione ,„a- omniS excororounicatio roajor p i r ro ex d,c 2 ITr" ' "" "*««*««-• ^ tis effcctibus in hoc gcnere VrZZZlt . " T" VromaVaUs > ?«■' «» «'»« Dices : interduro i„ mn!,is exc0mrouE mn ' V ? Z ^""P0™ ""«o- ouimun.cdtient- 5. JVum aoi lume excommunicationem incur. SECT. II. QUIT) OPERETUR IN PARTICTPANTIBUS , ETC. 457 rendam sola communicatio cum excommuni- Hocest enim, quod dicitur in dicto cap. Sta- cato vitando sufficiat. — Vide Felinum, dict. tuimus, in crimine damnato. Et ratio est clara cap. Si concubin. — Atque ex hoc secundo ex dictis, quia alias non esset communicatio effectu confirmatur primus, quia Ecclesia hoc speciali modo contraria et injuriosa ex- non ferret hanc censuram in hujusmodi communicationi. Unde si Petrus esset excom- participantes, nisi in illa participatione spe- municatus propter furtum in tali Ecclesia cialiter essent contumaces et inobedientes factum, et Paulus postea cum eo communica- praecepto ejusdem Ecelesiae; ergo non solum ret in alio furto, non esset communicatio in illa partieipatio in crimine per se mala est, crimine damnato; secus vero esset, si ille sed etiam spcciali prrecepto ab Ecclesia prohi- fuisset excommunicatus, quia fur absolute; betur, et tam prohibitio quam censura in illis postea enim cum illo communicando in quo- juribus continelur. Quid autem necessarium cumque furto, jam esset communicatio in est ad bujusmodi censuram contrahendam crimine damnato, et sic de aliis similibus. propter hanc participationem? Respondeo, Deniquequalis debeat essehaec communicatio primum ut sit communicatio cum eo, qui jam seu participatio, bene declarat Richardus, excommunicatus est, ut dixi, et consequenter in 4, d. 18, arl. 9, quoest. 2, dicens necessa- ut is qui communicat, sciat alium esse ex- rium esse, ut aliquis per se moraliter influat communicatum; nam, si id ignoret, excusabi- seu cooperetur ad crimen alterius, quatenus tur a contumacia, et consequenter a censura, tale est et sub tali censura prohibitum, sive dummodo ignorantia talis sit, quee ad excu- id sit dando auxilium, sive favorem, aut con- sandum sufficiat, juxta principia superius silium, juxta dictum cap. Nuper; non autem tradita de censuris in communi. Sed an ne- satis erit favere ipsi personae, vel secundum cessarium sit excommunicatum illum esse se, vel in alio opere, licet inde ex accidente denunciatum, et hoc sciri ab ipso, qui cum seu indirecte resultet excommunicatum fieri eo in crimine parlicipat, propter Extrav. Ad potentiorem et animosiorem ad suum crimen evitanda? nam antea sufficiebat scientia ex- continuandum. communicationis ; nunc autem, sicut non 7. Censurahxc est lata ajure. — Atque ex tenemur viiare excommunicatum nisi denun- his intelligitur, hanc censuram esse ipso jure ciatum, ita non videmur teneri ex praecepto latam, non ab homine, etiam quando ipse speciali Ecclesiae ad vitandum illum etiam in principaliter excommunicatus ab homine liga- crimine, nisi denunciatus sit, quamvis alioqui tus est, quod notavit Covarruvias, in c. Alma, ad id teneamur naturali et divino jure; ergo 1 part., § 3, num. 5, et dicit esse communem non incurretur dicta excommunicatio sic sententiam, ac merito; nam aperte colligitur participando cum excommunicato non de- ex dicto c. Statuimus, in illis verbis : Salvis nunciato. Atque ita affirmat Navarrus, dicto constitutionibus contraillos legitime promul- cap. 27, num. 112. Quee sententia difficilis gatis, etc. Hic ergo effectus ex illis conslitu- quidem apparere potest, quia vix credibile tionibus proxime nascitur. Item peculiare est voluisse Concilium Constantiense , aut illudjus Ecclesiasticum, quo haec communi- Basiliense auferre specialem obligationem Ec- catio in crimine strictius prohibila est, jus clesiasticam non communicandi in crimine commune est, et illi est per se et virtute sua excommunicato, cum hsec res per se et in- annexa haec censura; ergo ipso jure iucurri- triusece mala sit, et ideo utile esse non po- tur. Cujus argumentum etiam est, quia licet tuerit talem prohibitionem auferre. Nihilomi- judex alterum excommunicans, velit ab hac nus tamen quia materia favorabilis est, et obligatione et censura excipere communican- verba Extravagantis absoluta et generalia tes in tali crimine, non poterit; cujus ratio sunt, sententiam illam probandam censeo; non est alia, nisi quia non ejus voluntate nam auferre talem prohibitionem utile esse fertur, sed posita priori excommunicatione 1 potuit ad vitanda scandala et pericula, qui necessario consequitur ex vi ipsius juris. I'uit finis illius Extravagantis. Necessarium Sicut excommunicatio minor, quae incurritur crgo est, ut talis communicatio sit cum ex- propter alias communicationes, licet interdum communicato denunciato. supponat excommunicationem majorem ab 6. In quo crimine debeat esse hsec communi- homine latam, ipsa tamen semper ex vi juris catio. — Qualis debeatesse hxc communicatio. incurritur, et non judicis, sed juris existit, ut — Oportet etiam, ut sit communicatio in expresse asseritur in dicto cap. Nuper. Ubi crirriine propter quod excommunicatus est. etiam ponderanda sunt illa verba : Quamvis 488 fcisP, XVfl. BB ALIIS REMOTIS EXCOMMUNICATIONIS, ETC. cnim et tunc, etc; nam per ea manifeste De communicatione in divinis c\m excom- eequiparantur quoad hoc excommunicatio municato. major, qua3 incurritur propter communica- tionem in crimine, et minor, qua3 ob commu- 9. Circa secundum punctum de participa- nem commumcationem, scilicet, quod utraque tione in sacris seu divinis, nihil fere addendum est a jure. Atque hinc fit, ut, sicut Episcopus, superest; nam in superioribus satis declara- qui ahquem excommunicavit, coramunicando vimus duos illos effectus, quos excommunica- cum illo in actionibus vulgaribus, in mino- tio habet circa hanc communicalionem scili- rem excommumcationem incidit, ita, si cum cet prohibitionem et poenam Et de priori eodem commumcet in crimine, incidet inma- ostendimus esse adeo gravem, ut ex genere jorem ; est emm eadem utrobique ratio, quia suo obliget sub mortali, quanquam ex levitate utraquepoenaipsojureimpositaest,cuiomnis materia3 possit esse veniale et interdum excommunicator est subjectus, praterSum- possithaberejustamexcusationemignorantia3 mum Pontificem; quod tamen non procederet, vel necessitatis, ut ibi satis explicuimus De si ha3C excommunicatio esset ab homine, quia secundo vero effectu diximus, generatim lo- nemo potest seipsum excommunicare. quendo, nullam poenam vel censuram novam 8. Qms possit ab hac excommunicatione hinc resultare, prater excommunicationem absolvere. — Tandem addendum est, hujus- minorem, qua3 pro qualibet communicatione modi censuram esse reservatam ei, qui illum cum excommunicato incurritur. Dico autem excommunicavit, cum quo in crimine parti- generatim, nam clerici exercentes divina vel cipatur. Ita cavetur in dicto c. Nuper. Quod ad illa admittentes excommunicatos inter- factum esse videtur quasi in satisfactionem dum fiunt irregulares , interdum suspen- ejus,quiasicparlicipanscumexcommunicato duntur , aliquando concurrentibus multis excommunicationem maxime offendere vide- conditionibus majorem excommunicationem tur. Quapropter si excommunicatio principalis incurrunt Papas reservatam , juxta c. Si°nifi- erat a jure, et non reservata, excommunica- cavit, de Sentent, excom. Quas omnia cum in tio participantis in eodem ordine manebit, et superioribus late tractata sint, hic repetere a quocumque Ordinario tolli poterit; si autem non est necesse. Sicut etiam posset hic addi pnor sit reservata, altera etiam eidem reser- limitatio de excommunicatione majori iis im- vataent;siveropriorexcommunicatiositab posita, qui excommunicatum Ecclesiastica3 homme, sicut haec non tollitur nisi ab eo, qui tradunt sepulturas; nam illa etiam est qmc- eamtuht, lta neque altera. Nunquam tamen dam communicatio in sacris ; tamep illam excluditur superior, juxta tradita supra de etiam fuse explicuimus supra, de illa commu- censuris in communi, et adnotatur in dicto nicatione disserentes. cap. Nuper. Unde in eo casu si contingat, ex- communicatum participare in crimine cum De communicatione vulgari cum excommuni- excommunicalo a se, a superiori tantum ab- cato. solvi poterit, cum non possit ipse absolvere seipsum; quamvis probabile sit, posse alteri 10. Circa tertium punctum de quavis alia suammet potestatem committere, et ita ab externa et vulgari communicatione, satis aho per jurisdictionem a sedelegatam absolvi, etiam ex superioribus conslant duo illa, qiuo sicut absolvitur Pontifex a peccatis; de quo hic proposuimus, scilicet obligatio et pcena- ahas. Advertit aulem Navarrus in aiolo nu- nam obligationem ostendimus ex variis iuri- mero112,huncparticipantemincriminecum bus, qua3 de hac re ioquuntur, eamque ita excommunicalo. nonsemel lantum, sed toties gravem esse declaravimus, ut in illa ctiam hanc censuram incurrere, quoties cum illo in maleria sa?pe obliget sub mortali, quamvis in crimine participat, quia toties agit contra singulis actionibus humana3 et politicaj com- canonem. Unde fit, ut tunc pluribus absolu tionihus indigeat, vel una qua3 in plures cen- suras feratur, juxta superius dicta de censuris in communi. municationis, regulariter loquendo, etsecluso contemptu solum obliget sub veniali. De poena vero certum est ibi non intervenire aliam censuram, prooter excommunicationem mino- rem, loquendo de censura ipso jurelala; nam ab homine interdum extendilur excomnmni- catio major ad oommunicantes cum exoom- municato, in hoc genere cominumcationis; illa vero fcrri non potest per sentenliam generalem, sed per specialem in determina- tam personam, trinaque monitionepraemissa, ct aliter lata hujusmodi excommunicatio nulla cxistit, juxta cap. Statuimus, de Sentcnt. excommun., in 6. Et hactenus de effectibus excommunicationis. DISPUTATIO XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOM.MUNICATIONIS. SECT. T. QTJIS TO??IT EXCOMMUNICATIONEM FERRE. 459 Ecclesiae consuetudinem inslilulioni Christi et rerum naturis consentaneam, nunquam illa jurisdictio sine aliquo Ordinis fundamenlo vel initio concedatur. Quae omnia in superio- ribus tractata el explicata sunt, et in eis conveniunt Theologi in quarto, distinctione decima octava, et Canonistae in cap. Cum ab Ecclesinrum, de Officio ordinar., et cap. Transmissam, deElect., cum similibus; Na- varrus referens alios, in cap. Cum contingat, de Rescript., in 2 caus. nullit., num. 27. 2. Circa jus, quatenus est causa hujus cen- Materia haec in superiori tractatu de Cen- surae, solum occurrebat hic addendum, quae suris in communi copiosc disputata est, et sint illa specialia jura, in quibus taliscensura fere omnia quae diximus, maxime in excom- ipso facto contrahenda fertur; nam caetera, municatione locum habent; ideoque solum quae de hac causa in communi sumpta, et de necesse est brevissime colligere, quae ad hanc verbis necessariis ad hunc effectum, deside- censuram pertinent, et si quid speciale su- rari possunt, in disputatione 3, sectione 2, pcrest, illud addere. Et ob camdem rationem, dicta sunt. Verumtamen ne hanc causarum quamvis de singulis causis proprias disputa- excommunicationis tractationem et cognitio- liones supra instituerimus, in praesenti hac nem obscurametprolixamreddamus,commc- unica omnes comprehendemus. dius erit post consummatam doctrinam de excommunicatione majori, omnes excommu- nicationes jure ipso latas recensere, easque breviter explicare. De excommunicatione ab homine. 3. Num parochi possint excommunicare. — De clandestina desponsatione. — Resolutio. — fori necessaria. — Diximus in superioribus, Circa excommunicationem ab homine, praeter duplicem esse excommunicationem, a jure, ea, quae diximus de censura in communi, qua3 scilicet, et ab homine; quee divisio ab effi- hic applicanda sunt, duo tantum addenda cientibus causis sumpta est; duplex ergo est occurrunt : primum est, an parochi habeant causa efficiens excommunicationis, scilicet, aliquando potestatem excommunicandi sal- jus, ct homo, vel certe quia hoc jus non est tem pro aliquibus delictis; nam quidam Doc- divinum, sed humanum tantum Ecclesiasti- tores hoc eis tribuere videntur, ut patet ex cum, ideo simpliciter dici potest homo Eccle- D. Thoma, in 4, dist. 18, quaest. 2, art. 2, siaslicus, seu potestatem habens Ecclesiasti- quaest. 4, quam refert et sequitur Sylvester, cnm, causa efficiens hujus censurae. Duobus Excommunicatio, 4, num. 5, ubi ait, ex offi- tamen modis, scilicet vel ferendo jus, vel fe- cio tantum Episcopos hoc posse, tamen in reudosententiam, velin generali, vel in spe- furto, et rapina, et similibus casibus a jure ciali hanc pcenam conlinentem. Unde fit, po- concessis, etiam parochos habere hanc po- testatem Ecclesiasticam proxime, ac per se testatem quasi delegatam, et ex commissione. necessariam ad excommunicationem feren- Addit praeterea Sylvester ex Hosliensi, etiam dam,essepotestatem jurisdictionis Ecclesias- in notoriis, quea non indigent inquisitione tici fori contentiosi. Nam haec est proximum ulla, posse parochos excommunicare. Imo ac per se principium jus dicendi sive per Glossa, in cap. 29, quaest. 4, etin § Ilis, post leges, sive per sententiam, quamvis non cap. Miramur, vers. Cum ergo, 24, quaest. 4, aequalis ad utrumque modum , sed altior et dicit, quemlibet sacerdotem posse excommu- major jurisdictio adleges condendas, et con- nicare. Sed hoc improbabile est, et illud sequenter ad excommunicationem a jure fe- etiam de parochis est mihi incertum, quia rendam, quam ab homine, necessaria sit. non invenio ordinarium jus vel scriptum Potestas autem ordinis per se ad hunc actum privilegium, in quo fundatum sit. Nam cap. non requiritur, quamvis juxta rationabilem Cum inhibitio, § Sane, quod citari solet, nihil SECTIO I. Quis possit excommunicationis censuram ferre. 4. Causa efficiens excommunicationis du~ plex. — In ferente excommunicationem potes- tas jurisdictionis Ecclesiasticce contentiosi 4G0 DISP. XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. probat, quia ibi solum habetur, ad parochi 5. Prior sententia. — Propter has difficul- munus pertmere, prohibere clandestina ma- tates, praesertim propler secundam, Doctores tnmoma ; quod autem id possit sub hac cen- in sententias extreme contrarias abierunt sura proh.bere, ibi non dicitur. Quapropter Prior est, fideles divino jure teneri ad vitan- generahter statuendum est parochos non dam quemcumque excommunicatum, hoc posse excommumcare, sed tantum Episcopos ipso quod excommunicatus est, qui a fortiori jure quasi proprio. Qua3 est communis sen- dicent idem de ipso excommunicato; nam tenlia cum Glossa in cap Nemo, 2, quast. 1 ; major est obligatio excommunicati ad vitan- tenet Abbas, in cap. Si Sacerdos, 2, de Offic. dos alios, quam aliorum ad vitandum ipsum. ordinar., num. 10, et cap. Si quis contra cle- Quam sentenliam fundant in verbis illis ricum, num. 51, et c. Cum contingat, num. 3, Matth. 18 : Sit tibi tanquam ethnicus et pu- de Foro competent.; Navarrus, in cap. Cum blicanus; et in ipsa natura excommunicatio- contingat, de Rescript.; Solo, in 4, dist. 22, nis, quee est pracisio qmcdam membri a cor- qua?st. 2, art. 1. Quod tamen extendendum pore Ecclesias; ex qua pracisione ex natura est ad eos, qui junsd.ct.onem Episcopalem rei sequitur, ut non sit communicatio inter part.c.pantex speciali institutione, aut privi- tale membrum, et corpus, seu alia membra leg.o, vel etiam consuetudine. Quo solo titulo corporis, sicut per analogiam ad membrum poterunt exc.pi al.qui parochi, si alicubi sit abscissum a corpore humano facile declarari consuetudo, ut in aliquibus casibus possint potest. Qua sententia supposita facile respon- excommun.care, ut notavit Abbas, in cap. 3, dent ad difficultates positas, Episcopum, vel de Offic. ord.narn, num. 10; nam consuetudo quemlibet alium judicem particularem impo- interdum dat junsd.clionem, ut in superiori- nere censuram excommunicationis qua im- bus tractatum est. Illa vero seclusa, parochi posita, jure ipso divino resultant omnes obli- non habent jur.sd.clionem in foro contentioso, gationes prsedictee; et ideo optime fieri posse neque in causa al.qua judicium ferre possunt; ut talis obligatio extra territorium, et ultra ergo nec sentent.am excommunicationis. subditos ferentis excommunicationem exten- 4. An Episcopus ferre possit sententiam datur. excommunicationis, qux habeat completum 6. Rejicitur. — Hsec vero sententia aut effectum - Prior dubitandi ratio. - Poste- falsa est, aut ad rem pra^sentem explicandam nor dubitandi ratio. — Ahud punctum trac- nihil deservit. Declaratur, nam vel intelli«it tandum est de Episcopis, quomodo possint jus ipsum divinum immediate obligare ad vi- sententiam excommunicationis ferre, quae tandum excommunicatum. Et hoc est falsum completum habeat effectum. Et est ratio du- ut in principio hujus materiee, et de censuris bii, tum ex parte excommunicati, tum ex in communi ostensum est, et ex dictis de ef- parte aliorum fidelium. Ex priori quidem ca- fectibus excommunicationis est manifestunr pite, quia excommunicatus ubique terrarum nam vidimus Ecclesiam minuere et am- tenetur abstinere ab omni fidelium commu- pliare hanc prohibitionem, et personas ali- nicatione, et a sacramentorum , et aliorum quas ab illa eximere, quee omnia ostendunt divinorum participatione; Episcopus autem eam immediate manare ab Ecclesiastico pras- particularis non potest ferre Iegem, quae obli- cepto. Si vero intelligatur solum mediate et get subditos, qui extra suam dioecesim ver- remote oriri ex divino jure illam oblieatio- santur, multoque minus potest ferre legem, nem, sic verum quidem assumitur; tamen id quse obhget subditum, etiamsi domicilium nihil deservit ad expediendas difficultates mutet, cum tamen censura semper liget, do- positas. Probatur, quia illa radicaiis seu me- nec per absolutionem tollatur, quantumvis diata obligatio juris divini supponit Eccle- aliquis domicilium mutet. Nec minor est dif- siasticum praeceptum ; nam in hoc consistit ficultas ex alio capite, quia excommunicatio quod ipsum jus divinum dictat parendum esse obligat fideles omnes ad vitandum ipsum ex- Ecclesiae, et abstinendum esse ab iis a quibus communicatum; praaceptum autem particu- ipsa praacipit abstinere; hunc enim sensum Jaris Episcopi non potest universos fideles habent verba illa Christi : Si Ecclesiam non obligare. Et confirmatur, nam Episcopus non audierit, sit tibi tanquam ethnicus et publi- potest concedere indulgentias subditis alte- canus. Et hoc modo dici potest excommuni- dusEpiscopiinejusdicecesi;ergonecpotest catio obligare ex natura sua, quia nalura lllos obligare ad vitandum excommunicalum ejus nihil aliud est, qua.n quaedam moralis 9 se, gxtra diqecesim suam.. prohibilio, seu prohibitionum collectio; ergo SECT. f. QUIS POSSIT EXCOMMCNTCATIONEM FERRE. 4GI $lla juris divini obligatio remota supponit tur, quia hoc genus poense et censurae, eo Ecclesinsticum preeceptum validum, et cum modo, quo nunc est in usu, non est sine Ec- jurisdictione latum; ergo supponit id, quod clesitc institutione, ut in superioribus late inquirimus, neque explicat difficultatem tac- ostensum est. Neque ex jurisdiclione Episco- tam, quo modo scilicet praceptum privati porum, nequeex aliquo principio juris divini Episcopi tale sit, ut obliget omnes fideles ad colligi potest, quod sit talis potestas in aliquo parcndum illi. particulari Episcopo. Nam quod Christus Do- 7. Posterior sententia. — Scotus improba- minus dixit, Matth., 18: Dic Ecclesix, et si tur. — Alii ergo dixerunt, Episcopos par- Ecclesiam non audierit, sit tibi tanquam ticulares non posse jure suo, et quasi potes- ethnicus et publicanus, intelligendum est se- tate ordinaria excommunicationem ferre, cundum modum ab Ecclesia prsescribendum, qure obliget omnes fideles ad vitandum ex- ut supra declaratum est; et hoc satis est aci communicatum, sed solum suos subditos; conveniens Ecclesise regimen, et ad contuma- nunc autem id facere Episcopos ex cotnmis- ces corrigendos. Et declaratur exemplo; nam sionc, et tanquam delegatos Summi Pontifi- licet Episcopus aliquis nunc vellet statutum, cis; ita sentit Scotus, in 4, dist. 19, qurest. 1, aut sententiam generalem ferre sub censura ort. 5. Verumtamen heec sententia non est excommunicationis, quae obligaret alios ad consentanea sacris canonibus; sunt enim vitandum excommunicalum ante denuncia- multi in quibus docetur, excommunicationem tionem, non posset id facere, cum tamen anie ferre eo modo, quo nunc in Ecclesia fertur, Concilium Constantiense id posset. Cujus ad munus Episcopi jure et officio ordinario ratio non est alia, nisi quia Ecclesia prius pertinere, ut patet ex cap. Cum ab Ecclesia- statuerat talem modum censurse, nunc autem rum, de Offic. ordinar., et cap. Transmis- limitavit, el ex parte mutavit institutionem; sam, deEIect., et cap. Corripiantur, 24, q. 2, ergosignum estnonessedatumEpiscopisjure et in multis, aliis 11, qucest. 3. Et ratione divino, ut possint ferre censuram, prout vo- probatur, quia Episcopi jure divino sunt luerint, nec ut obligent homines nisi juxta principes et pastores perfecti in suo ordine modum et institutionem censurae ab Eccle- suarum Ecclesiarum ; ergo ex vi sui muneris sia factam. At loquendo de effectione censu- requirunt potestatem ligandi, ac solvendi, rae jam ab Ecclesia institutae, sic potest Epis- tum directivam, tum etiam coercivam spiri- copus talem censuram imponere, quse obliget tualem, quantum necesse est ad conveniens omnes juxta naturam, seu institutionem talis Ecclesiae suse regimen; hujusmodi autem est censurse. Quod clarius constabit respondendo potestas heec excommunicandi, ut supra vi- ad singulas partes difficultatis propositae. dimus, et fundavimus in verbis Christi, 9. Satisfit priori rationi dubitandi. — Matlh. 18. Et ibi etiam declaravimus, quo- Circa priorem ergopartemagerepossumus de modo haec potestas ex vi sui muneris jure di- subdito Episcopi extra territorium existente, vino debeatur Episcopis, quamvis immediate vel antequam illum per censuram ligel, aut per hominem, id est, per Summum Ponti- postquam jam ligatus est. Prior consideratio ficem concedatur. ad rem praesentem non spectat, sed de illa 8. Germana dubii decisio. — Vera ergo videri possunt superius tractata de censuris responsio est facilis, si advertamus aliud esse in communi, ubi disputavimus, an per statu- agere de auctore excommunicationis quoad tum generale possit Episcopus excommuni- inslilutionem ejus, aliud de effectione, seu care subditum extra territorium suum contra impositione ipsius excommunicationis in tali statutum delinquentem , et an idem sit de persona, seu subjecto. Si loquamur priori sententia generali, item de speciali propter modo, clarum est, nullum Episcopum sua delictum extra territorium commissum, vel privata et particulari jurisdictione potuisse intra territorium, si post delictum extra tale genus censurse instituere, quae ita obli- vagetur ; nam quae ibi diximus, eodem modo get, sicut nunc obligat excommunicatio, ut procedunt de excommunicatione. Postquam difficullas tacta sufficienter probat. Unde qui vero excommunicatio imposita est, parum in contrario sensu dicunt, Episcopos, stando refert, an subditus extra territorium vagetur, in solo jure divino, et nulla interveniente necne, quia quocumque tendat, secum ex- Ecclesia? instituiione, posse eodem modo ex- communicationem defert, quia illi quasi inest. communicare, quo nunc excommunicaut, et Et ideo dicunt Jurislae, quod excommunicatio obligant, mihi sine probabilitate loqui viden- sequitur excommunicatum, ut lepra iepro- 462 DISP. XVltl. DE CAUSlS MAJ0RI3 EXCOMMUNICATIONIS. sum. Quo fit, ut quantum ad ipsum spectat, communicatio, vel absolutio ejus ferri possit quocumque tendat, eosdem excommunicatio- in defunctum. Item quo modo feratur in per- nis effectus patialur; nam haec est vis et effi- sonam certam, possitque in eamdem multo- cacia, quam excommunicatio ex vi suaeinsti- ties ferri, seu multiplicari. Ac denique quis tulionishabet.UndeutomittamusqusQstionem censendus sit subditus, vel subjectus suffi- illam, anpracceptum proprii Episcopi obliget cienter ad incurrendam censuram, praeser- subditum,quandoextraterritoriumejusver- tim generatim latam. Hic ergo duo tantum satur, de qua re nonnihil diximus supra, in supersunt advertenda, quaa sunt excommuni- prossenti non est dubium, quin per censuram cationis propria. hocmodo obliget, propterrationemfactam.Et 2. Excommunicatio ferri nonpotest in com- ob eamdem non liberabitur ab eodem onere, munitatem. — Dupliciter ferri potest censura etiamsimutetdomicilium, quia per hoc solum in communitatem. — Primum est, excom- non liberatur a censura, et quia quantum ad illam particularem causam, propter inchoa- tum in ea judicium, factus est speciali modo subjectus excommunicanti, ut supra eliam tetigimus. 10. Posterior dubitandi ratio diluitur. — Simili modo expedienda est altera pars diffi- cultalis, ut recte notavit Soto, in 4, dist. 22, quaest. 2, art. 4 . Cum enim excommunicatio duret, ubicumque excommunicatus versetur, ubique habet suos effectus nalura sua insti- tutioni consentaneos, inter quos unus est, ut omnes fideles obliget ad vitandum excommu- catum tanquam alienum, et ab Ecclesia pree- cisum. Haec autem excommunicationis insti- tutio ex Ecclesiae traditione, et decretis manifesta est, ut patet ex multis canonibus municationem ferri non posse in communi- tatem; ideoque eum. qui excommunicatur, semper esse debere personam aliquam singu- larem. Ita statuitur in cap. Romana, § In universitatem , de Sentent. excomm., in 6. Gujus constitutionis rationem merito aliquis inquiret; nam universitas ut sic, id est col- legium, seu Capitulum, graviter delinquere potest; ergo et puniri, vel per disciplinam Ecclesiasticam corrigi, ideoque aliae censuree in communitalem feruntur; ergo etiam per excommunicationem corrigi potest. Hanc rem late tractat Covarruvias, lib. 2 Variar., c. 8, num. 9; Navarrus., cap. 27, num. 16. Ut ta- men breviter rationem explicem, adverto duobus modis posse censuram aliquam in communitatem ferri. Primo in solam com- Apostolorum, et ex Concilio Nicaeno, can. 5; munitatem, ut communitas est, id est, quate et ex cap. Si quis a proprio, et cap. Cura3 sit, nus est unum corpus polilicum , ita ut non etcap.SicutApostoli,cumaliis, 11,quaest. 3, descendat ad singulas personas secundum et in cap. 1 de Raptorib., et cap. 2, § 1, de se, sed solum illas comprehendat, qualenus unum corpus constituunt, quo modo ferri so Privileg., cum similibus. Quibus locis id no tant Doctores, et videri etiam potest Covar- ruvias, in cap. Alma, 1 part., § 3 num. 2. Caetera de hac causa, circa censuram in com- muui dicta sunt. SECTIO II. Quis possit excommunicari. 1. Explicata causa efficienti, nunc expli- canda est quasi subjectiva, quae cum illa ha- communicare; nam dictum cap. Romana bet correlationem, seu respectum inferioris, simpliciter id prohibet; ergo prohibet, quo- seu subjecti ad superiorem. De qua re multa cumque modo fiat. Et ita intelligitur ab diximus dispulalioue 5, de censuris in com- omnibus; et merito, tum quia absoluta le«is muni, quse in excommunicatione locum ha- verba non sunt limitanda, nisi necessitas ur- bent. Itaque ex ibi dictis constat, subjectum geat, vel ex alio jure, vel ex evidenle ratione; capax excommunicationis esse hominem via- tum etiam quia illa lex quoad illam partem let suspensio in coinmunitatem. Alio modo potest ferri censura in communitatem ratione singularum personarum, ita tamen ut non feratur censura in personas certas seu deter- minatas, sed communiter, seu confuse in om- nes homines hujus civitatis, vel regni, quo modo ferri solet interdictum in communita- tem, ut infra videbimus. Utrcque ergo modo prohibitum est collegium aut Capitulum ex- torem et viventem hac vita mortali, adul- tum et baptizatum, et qui in terris supe- riorem habeat, seu alteri subjeclus sit; quse sunt dcelar.itac, et ibi or.ir.cs conditiones consequenter expositum esl, quomodo ex- favorabilis est, et ideo amplianda; tum dcni- que quia in fine illius textus subditur : Sed in illos duntaxat de collegio et universitate, etc, qure diclio cxclusiva omnem alium modum interdicit. SECT. I!. QUIS POSSIT EXCOMMUNICAR!. 463 3. Ratione suadetur assertio. — Ratio au- ostensum est agendo de censuris in com- tem pro priori parte reddi potest, quia bona, muni ; verba autem legis, si generalia sint, quibus principaliter privat excommunicatio, omnes subditos comprehendunt, tam quoad personalia sunt, seu ad singulas personas obligationem, quam quoad pcenam, si sintca- pertinenlia, quia sunt spiritualia, et similiter paces ejus, et alio jure, vel privilegio non communicatio, et actus, quos interdicit ex- excipiantur, quia haec est vis generalium ver- communicato, personales sunt, regulariter lo- borum. In preesenti autem nullum est jus, quendo. Alioqui enim sunt actus jurisdictio- aut privilegium, quo excipiantur Episcopi, nis, quos tollit etiam excommunicatio, eosque aut quicumque alii Praelalii a generali lege, potest interdum communitasexercere; tamen vel sententia imponente excommunicationis hi sufficienter prohibentur per suspensionern, pcenam ; ergo illam incurrent, si transgres- nec propter illos solos est necessaria excom- sores legis existant. municatio. Propter hanc ergo causam non 5. Objectioni occurritur. — Replicatio. — fertur excommunicatio in communitatem Objici vero potest c. Quia periculosum, de priori modo consideratam. Et hoc est, quod Sent. excom., in 6, ubi conceditur Episcopis, ex sententia Doctorum juris Pontificii refert et superioribus Praelatis, ne ligentur censura Covarruvias,communitalem,scilicet,nonesse generatim lata, nisi illorum expressa mentio unum corpus verum, sed fictum, neque ha- fiat. Respondetur, ibi non esse sermonem de bere unam animam rationalem communem, censura in genere, sed speciatim de suspen- et ideo non esse capacem excommunicationis; sione, et interdicto, ut ibi Glossa notavit, boc enim est verum de communitale primo verbo Suspensionis ; ac propterea docuit pri- modo spectata. Ratio autem posterioris par- vilegium illud non habere locum in censura tis, quae etiam extendi potest ad priorem, et excommunicationis, quam Glossam omnes ideo in illo textu generaliter assignatur, est, commuuiter approbant. Sed instare potest quia censura, quse illo modo fertur in com- aliquis, quia ratio illius textus aeque vel ma- munitatem, omnes ejus personas complecti- gis locum habet in excommunicatione, quam tur, etiamsi non deliquerint; hoc autem ex- in aliis duabns censuris, scilicet, quiapericu- communicationi repugnat : ergo. Major patet losum est Episcopis propter Pontificale munus tum exemplo interdicti, tum ratione; si enim incurrere ipso facto suspensionem; non est tantum personas deSinquentes comprehen- enim minus periculosum incurrere ipso facto deret, jam non ferretur in communitatem, excommunicationem , imo periculosius hoc sed in eos, qui tale delictum commiserunt, dici potest, quia excommunicatio re ipsa in- quod est ferri in singulas personas, non in cludit omnes effectus suspensionis, et plures communilalem. Minor vero constat ex c. alios, graviori modo impedientes functiones Kemo, cum aliis, 1 1 , quaest. 3. Et hanc ratio- Pontificales. Quapropter quamvis in illo textu nem tetigit ibi Pontifex, dicens : Cum non- non fiat expressa mentio excommunicationis, nunquam contingeret innoxios hujusmodi sen- intelligi possit a fortiori comprehensa sub tentia irretiri; pro certo supponens, illud suspensione, quia omnis excommunicatio sus- esse magnum absurdum. Quod latius decla- pensio queedarn est saltem materialiter, utsic ravit August., epist. 72, c. Si habes, 24 dicam. Et posset heec interpretatio juvari, quoest. 3, et ex dicendis sectione sequenti la- tum quia favorabilis est, et favores sunt am- tius constabit. pliandi; tum etiam quia illud est beneficium 4. Excommunicatio per verba communia principis, quod amplissime interpretandum lata omnes infra Pontificem comprehendit. — est, ut communiter dicunt juris interpretes, Secundum notandum est in hac censura ex- argument. regulse Decet, de Regul. jur., in 6. communicationis speciale esse, ut per eam 6. Sed licet hsec apparenter dicta sint, re- generaliter latam ligari possint non tantum cedendum non est a communi sententia, quia laici omnes, et clerici inferiores, sed etiam verba illius textus satis clara , et praecisa Episcopi, et quilibet Praelati ilKs superiores sunt; ergo in proprietate accipienda, juxta infra Summum Pontificem, dummodo auctor consuetudinem juns; non est ergo ibi acci- canonis et sententice illis superior sit, et pienda suspensio, ut includit excommunica- verba sint adeo universalia, ut eas compre- tionem, scd prout est censura distincta ab hendant. Ratio est, quia secundum commune illa. Unde cum Pontifex specialem mentionem jus omnes hee personae sunt capaces hujus faciat suspensiouis, et interdicti, non sine censuroc, ut passim ex jure c^nstat, salisque causa id fecisse credeudum est; alioqui vel 464 DISP. XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. omnes censuras numerasset, vel nullam in bus hoc statuitur, quae referuntur a Gratiano, specinli, sed generatim censuram; cum ergo 11, quaest. 3, ex Concilio Niceno, cap. 5, in duas speciatim recensuit, tertiam excludere cap. Servetur, et ex Concilio Meldensi, in ' voluit. Item jus illud privilegium quoddam cap. Nemo Episcoporum, et exConcilio Aver- continet, quod non plus valet, quam sonat, et nensi, vel potius Vormaciensi, et Aurelian. V, , cum aliquo modo deroget juri communi , in cap. Nullus, et ex Concilio Agalhensi, in stricte, et juxta praedictam exigentiam ver- cap. Episcopi. Rursus ex Hieronymo, Augus- borum interpretandum est. Ratio ergo illius tino, Prospero, et aliis multa refert, 24, textus non sufficit ad extendendum privile- quaest. 3, cap. Resecandae, cap. Corripiantur, , gium, nisi accedat voluntas concedentis illud, c. Ecce, cum aliis, quae ex Anacleto, et Pela- | quae hic D.on intercessit. Vel etiam ratio illa gio ibi referuntur. Idernque sumitur ex c. ita est accipienda, ut propter vitandum vel Sacro, de Sent. excommun., etexc. Romana, minuendum illud periculum statutum sit, ne eodem titulo, in 6, et ex Leone Papa, epist. Episcopi comprehendantur sub quacumque 87; et ex Ambrosio, lib. 2 Officior., cap. 37. censura generatim lata; non vero, ut sub Acdenique clarius Tridentinum id statuit, in nulla includantur. Et ideo potest sufficere ad sess. 25, c. 5 de Reformatione, ubi expen- excipiendum Episcopos quoad duas censuras, denda sunt illa verba : Aut levibus ex rebus, etiamsi non excipiantur quoad hanc tertiam. et illa , non alias quam ex re non vulgari, Cur autem in excommunicatione illud privi- causaque diligenter per Episcopum exami- legium non concedatur, sufficiens ratio est, nata, etc. Rationem a priori reddemus sta- noluisse Pontificem tam amplum concedere tim; ab inconvenienti vero est optima, quae privilegium, et aliqua ex parte in hoc consu- ex dicto Concilio sumitur, quia si excommu- luisse severitati excommunicationis. Addit nicatio ob levem culpam incutiatur, magis etiam Giossa , esse plures canones ferentes contemnitur, quam formidatur, et perniciem sententiam excommunicationis in generali, a potius parit, quam salutem. quibus non fuit conveniens excipi Episcopos, 3. Nemo inferior Pontifice potest pro minori ut cap. Si quis suadente, et similia. culpa excommunicationem ferre. — Atque ex hac regula infertur, nullum judicem vel Praela- SECTIO III. tumEcclesiae infra Summum Pontificem posse proculpa,quae mortalis non sit, vel pro causa, Propter quam causam fem possit aut debeat i » .. j „ , ». , excommunicatio. m 9ua de evltanda mortal1 cu'Pa non agatur, hanc censuram excommunicationis imponere, 1. Materia hujus sectionis amplissima est; vel sub illa obligare. Probatur, quia nullus ex eam vero fuse tractavimus disp. 4, de Cen- his Praelatis vel judicibus potest praeceptum surisincommuni, etquaeibi diximus, maxima vel sententiam ferre nisi juxta formam et ex parte, et cum majori proprietate et certi- modum per sacros canones institutum ; ha- tudine in hanc censuram conveniunt, quam bent enim jurisdictionem suamsacris canoni- in alias. Itaque primum omnium pro certo bus ac legibus alligatam; sed sacri canones statuendum est, excommunicationem majo- statuunt, ut haec censura non feratur nisi pro rem ferri non debere, neque posse, nisi ob gravi culpa; ergo non possunt eam ferre. culpam mortalem, cum inobedientia Eccle- 4. Imo neque Summus Pontifex. — Suade- sice, et contumacia commissam. In hac enim tur Scripturse testimoniis. — Idem testimoniis regula fere omnes Doctores conveniunt; opor- Pontificum et Patrum comprobatur. — Addo tet tamen diligenter eam explicare, et non- ulterius propositam regulam procedere etiam nullas circa eam occurrenles difiicultates in de absoluta potestate data Ecclesiae a Christo particulari declarare. Domino, ita ut nec ipse Summus Pontifex 2. Secundum jus ordinarium Ecclesise ex- possit pro sola veniali culpa praecise, directe communicatio ferrinon debet, nisi ob culpam majorem excommunicationem ferre. Quod mortalem. — Duobus ergo modis de causa primo colligitur ex omnibus Scripturae locis, ferendi censuram loqui possumus. Primo se- in quibus aliquod indicium hujus censurae, cundumjus ordinarium ab Ecclesia statutum. vel potestalis ad illam ferendam continetur; Secundo juxta absolutam potestatem a Christo semper enim significatur solum propter gra- Domino concessam, quae in Summo Pontifice ves culpas corrigendas esse hanc potestatem residet. Priori modo est fere indubitata re- concessam, ut Malth. 18 : Si Ecclesiam non gula posita ; sunt enim multa decreta, in qui- audierit, sit tibi tanquam ethnicus et publi- SECT. III. PROPTER QUAM CAUSAM FERRI POSSIT AUT PEBEAT, ETC. 465 canus. Nemo enim dicet esse aliquem rebel- quaest. 2, et multi Palres dicunt hanc pcenam lem Ecclesise propter solam venialem trans- habere in Ecclesia eum locum, quem in veteri gressionem, eo vel maxime, quod ibi erat lege habebat poena mortis, ut videre licet sermo de correctione fraterna, etordine ejus, apud Antherum Papam, epist. unica, et Ter- qui ad coactionem per hanc censuram termi- tullianum, in Apolog., cap. 39, et August., in natur, si intercedat <. .sumacia; illa autem Quaestionib. Deuleronomii, quaest. 2. Qui correctio, ut Theologi docent, 2. 2, quaest. 33, propterea in collatione tertise diei cum Dona- non habet locum proprie, et in rigore lo- tistis, eam vocat damnationem quam facit quendo, in peccatis tantum venialibus, quod Episcopale judicium. Sed reipublicae tempo- etiani, ut ponderavit Augustinus, ex verbis rali non est data potestas ad interficiendum Christi colligitur : Si peccaverit in te frater hominem propter peccatum veniale, ut per se tuus; et infra : Si te audierit, lucratus eris notum est; ergo neque Ecclesiae ad ligandum fratrem tuum; perierat ergo graviter pec- hominem hac censura ob solam venialem cando, ut Augustinus infert. Hinc Paulus, 1 culpam. Denique non oportet, uttamgraviter ad Corint. 5, ubi cum quemdam excommuni- Ecclesia coerceat fideles a venialibus pecca- caret, gravissimum crimen ejus in medium tis; nam, ut D. Thomas tradit, 1. 2, quaest. proposuit, et quippiam simile indicavit Pe- 86, art. 3, lex humana non intendit omnia trus, Actor. 8, et Joannes, 1 Canonica, cap. 1. vitia prohibere, aut punire, nec perfectos Secundo sumi potest argumentum ex testi- subditos facere; unde etiam in institutione moniis Pontificum et Sanctorum, quae citavi- sacramenti pcenitentiae Christus noluit venia- mus in superiori puncto ; cum enim docent lia peccata esse materiam necessariam illius excommunicationem non esse ferendam nisi judicii; et quamvis Ecclesia juste prohibeat, pro gravi crimine, non fundantur in aliquo et puniat aliqua venialia peccata, praesertim | jure seu prohibitione Ecclesiastica , sed in quando necessarium est ad observalionem ipsa aequitate naturali, supposita institutione, aliorum graviorum praeceptorum, semper ta- et acerbitate talis pcenee, et quia Christus non men applicat poenam seu medicinam accom- dedit hauc potestatem Ecclesiae in destructio- modatam; excommunicatio autem major esset nem, sed in aedificationem. Quae rationes ab- nimia coactio. solute procedunt de ipsa potestate secundum 6. Excommunicatio pro veniali culpa lata, se, et respectu cujuscumque habentis illam. est ipso jure nulla. — Ex quo generali prin- 5. Ratione idem confirmatur. — Undecon- cipio sequitur primo, excommunicationem cluditur tertio optima ratio naturalis, quia latam pro leviori culpa, quae mortalem gravi- pcena debet esse proportionata culpse; ex- talem non attingat, esse non solum injustam, communicatio autem major est gravissima sed etiam ipso jure nullam, a quocumque fe- omnium, quae sunt in Ecclesia, ut Augustinus ratur. Probatur ex dictis, quia fertur absque dixit, lib. de Correction. et grat., c. 45, in c. legitima potestate; actus autem moralis, qui Corripiantur, 24, quaest. 3; non est ergo pro- procedit ab eo, qui potestatem non habet, portionata culpse veniali, sed infinite (ut ita nullus est. Idem probari potest ex omnibus, dicam) excedens; ergo ex ipso jure divino et quae de censura injusta et nulla tractavimus naturali non potest secundum justitiae aequi- agentes de censuris in communi, disp. 4, ubi tatem talis pcena pro tali culpa ferri; ergo, ostendimus, eam censuram , quae evidewer absolute loquendo, non dedit CTiristus Eccle- est contra justitiam commutativam respeciu siae hanc potestatem. Et explicatur ratio in ipsius rei, esse nullam; sed excommunicatio hunc modum, nam per excommunicationem major lata propter solam venialem culpam ejicitur quis quodammodo ab Ecclesia, ut su- est evidentissime contra justitiam commuta- mitur ex multis juribus, 1 1 , quaest. 3, praeser- tivam respectu ejus, qui sic damnatur; erg» tim in c. Oninis Cliristianus, et c. Nihil, cum est ipso jure nulla. Praeterea talis sententia aliis, quae supra citavimus ; nemo autem me- continet intolerabilem errorem , non solum retur ejici ab Ecclesia , qui non est dignus contra jus Ecclesiaslicum, sed contra natu- ejici a regno Dei, quod non est^ nisi propter rale et divinum ; sicut esset intolerabilis error peccatum mortale. Et confirmatur a simili; medici, qui praeciperet brachium abscindi a nam quod est in republica temporali pcena corpore propter levem locsionem, seu aegritu- mortis, id est in Ecclesiastica republica pcena dinem. Item sententia judicis secularis con- exco.mnunicationis; ideoque vocari solet gta- demnantis ad mortem aliquem propter venia dius Ecclesiasticus, in cap. Inter haec, 33, lem culpam intolerabilis esset, ac prointf xxiii. 33 466 DISP. XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. nulla ipso jure. Ac deniquo condemnatio ad leat, aut alia gravis necessitas. Item occurre- gravem paenam sine ulla causa absque ulla bat hio dicendum de excommunicatione in- controversia nulla esset; ergo condemnalio justa ex defeotu causee finalis, et materiae ad gravissimam poenam propter levem cau- circa quam, an semper sil nulla ; sed quia sam esteliam nulla. Patet consequentia, tum heec omnia copiose tractata sunt de censura quia in moralibus parum pro nihilo reputa- in communi, et in preesenti nihil in eis spe- tur, etideoparva causa respectutantee pcenee ciale occurrit, ideo in eis iterum immorari quasi nulla est; tum etiam quia tanta pro- non est necesse. portione excedit gravissima pcena levem cul- 8. Prima objectio contra conclusionem posi- pam, quanta gravis nullam; maxime quando tam. — Objici vero potest contpa hanc illa- pcena illa est indivisibilis , quae non potest tionem, primo, c. Odoardus, de Solutionibus, secundum partem proporlionatam applicari, ubi excommunicatio lata in cum, qui creditori et executioni mandari, et secundum aliam non solvebat, valida censetur, et indigens partem rescindi, cujusmodi est excommuni- absolutione, etiam si ille fuisset impotens ad. cationis majoris censura. Sunt vero, qui hoc solvendum; cum ergo impotentia excuset a tanlum procedere putent, quando talis causa culpa, et non excusaverit ab excommunica- levis in ipsa sententia explicatur. Sed quic- tione, non est in universum vera regula tra- quid sit de exteriori foro, in interiori sufficit, dita. Consequentia est clara, et antecedens quod in re ipsa causa non subsistat, juxta patet ex illis verbis textus : Mandamus qua- dicta de censuris in communi. tenus si constiterit, quod prxdictus non possit solvere debita supra dicta, sententiam ipsam Qui excusatur a culpa mortali, ab excommu- sine difficultate qualibet relaxes. Secundo c. nicatione excusatur. Pervenit, de Sent. excom., ubi percussio cle- rici, quee parva fuit, et ideo ob parvitatem. 7. Secundo infertur ex dictis, quotiescum- materiee excusari videtur a mortali, censetur que aliquis excusatur a culpa mortali in sufficiens causa ad incurrendam excornmuni- transgressione alicujus legis, vel preecepti, cationem majorem ipso jure latam pro tali excusari etiam, ne censuram excommunica- crimine. Tertio, c. Episcopi, 11, quaest. 3,, tionis contrahat, etiamsi omnibus transgres- ubi reprehenduntur. et puniuntur quidam soribus illius prsecepti imposita sit; ut si Episcopi, qui innocentes, vel minimis causis excommunicentur omnes qui furantur ali- culpabiles excommunicare praesumunt, et ta- quid, si quis id committat, tamen ex levitate men hujusmodi excommunicatio non censetur materiee excusetur a mortali, cxcusabitur nulla, ut patet ex illis verbis : Ne forte ex- eliam, ne talern censuram contrahat. Et ea- communicati longo tempore morte prxvenian- dem ratione, cui sub excommunicatione pree- tur. cipitur, ut solvat, vel restituat, si id omittat, 9. Objectio solvitur. — Ad primam objec- quia revera non habet unde solvat, sicut tionem respondetur primo , verbum illud excusatur a culpa, ita etiam a censura. Ralio relaxes, non semper significare dissolutio- est, quia cessante causa necessaria etiam nem vinculi validi, sed interdum declaratio- quoad rei effectionem, cessat, seu non fit nem invalidam, vel seepe significare relaxa- effectus. Item quia quod culpa caret, in dam- tionem facti potius quam juris, seu vinculi, num vocari non debet, ut dicitur in cap. 2, de quod secundum jus tenuerit. Cujus rei mulla IConstitulionibus; ergo quod ad caret gravi exempla in superioribus vidimus, etoptimum culpa , non debet in gravissimum damnum est in cap. Audivimus, 24, qusest. 1, in illis excommunicationis vocari. Atque ob eamdem verbis : Te tuosque absolvendo; et tamen erat causam quoties sententia hujus censuree fer- sermo de excommunicatione lata excommu- tur absque vera mortali culpa, quee in per- nicato, quue sine ulla controversia ipso jure sona supponatur, apud Deum et in conscien- nulla existit ; ibi Glossa ita exponit, et alia tiee foro per se obligationem non inducit, licet jura similia refert. Nec est dissimile c. Ad in foro exteriori, vcl interdum ex accidente probandum, de Be judicata, ibi, eamdem sen- propter vitandum scandalum obligare possit. tentiam consliterit infirmandam } et tamen Ubi sese offerebat copiosa materia dispulandi erat lata ab excommunicato. Sic ergo in diclo de causis, quee excusare possunt, ne talis cap. Odoardus, sententia illa relaxanda di- censura incurratur, quales sunt ignorantia, citur, vel quia declaranda erat inefficax ad violentia, aut metus, qui moiv.liter eequiva- ligandum, vel certe relaxanda quoad effeO- SECT. III. PROPTER QUAM CAUSAM FERRI POSSIT AUT DEBEAT, ETC 407 tym, quem, de facto potius, quam de jure Synodi a reliquis Episcopis denegetur ; ita ut habebat, quia ille Odoardus evitabatur, et relativum illis, Episcopos male excommuni- alios vitare compellcbatur. Unde addi potest, cantes eos. qui innocentes fuerant aut leviter fieri potuisse, ut sententia illa in exteriori peccaverant, referat. In concilio autem Aga- foro fuerit justa; nam, ut ibidem dicitur, ille thensi, c. 3, 2 tom. Goncilior., negative legi- Cdoardus recognovit debita, negavit tamen tur : lllis communio non denegetur, juxta seesse solvendo, propter rerum inopiam; non quam lectionem relativum illis, refert ipsos tamen ibi dicitur sufficienter in judicio pro- injuste excommunicatos. Et sane ratio, quoe basse hanc rerum inopiam; sola autem ne- subjungitur, ne forte sic excommunicati morte gatio non sufficit, quominus qui debitor est, preeveniantur, etc.,videturmagis huic lectioni preesumatur esse solvendo, ut dixit Glogsa in favere. Quid enim refert ad cavendum hoc leg. Si vero, § Qui, verb. Dubitatur, ff. Qui periculum, quod excommunicatores ipsi com- satis dare cogantur, et ideo dixjt Pontifex : munione priventur? Quod autem ipsi excom- Quatenus si constiterit; nondum ergo con- municati saltem a vicinis Episcopis ad com- stabat; quare fortasse sententia fuit justa munionemadmitterentur,multumeisprodesse in foro exteriori, et consequenter in eodem poterat. Juxta hanc ergo posteriorem leclio- relaxanda. nem potius colligitur Concilium reputasse 10. Secunda diluitur. — Adsecundam res- nullam talem excommunicationem, quando- pondetur, in illo c. Pervenit, Pontificem non quidem absque prsevia absolutione sic ex- definite asserere eos indigere absolutione, qui communicatos non vitandos censuit. Dixit non enormem. sed modicam et levem inju- autero, a vicinis Episcopis, quia licet in pro- riam clericis irrogarunt. Sed verba textus pria etiam diqecesi jure vitandi non essent, sunt : De his absolvendis tuee fraternitatis tamenipsiEpiscopiexcommunicantes defacto arbitrio duximus committendum. Quod potest illos vitabantet vitari compellebant; cui malo inlelligi, tum ut judices, an absolutione indi- ipsi vicini Episcopi subvenire non poterant, geant, tum etiam ut absolvas, si crimen ad quia superiores non erant Episcopis excom- excommunicationem contrahendam fuerit suf- municantjbus, et ideo dicit, usque ad tempus ficiens, non tamen adeo enorrae, ut ejus cen- Synodi, quee potest cogere Episcopum ad sura reservatione digna videatur. Itaque mo- justjtiam servandam. Quod si priorem reti- dica et levis injuria dici potest vel sinipliciter neamus lectionem, ad eumdem sensum est et absolute, quia tanta non est, ut ad gravem accommodanda. Voluit enim illud Concilium, culpam sufficiat, consideratis omnibus cir- illis Episcopis male excommunicantibus ab cumstanliis, qure in tali injuria concurrunt, aliis vicinis communionem negari etiam ante et tunc non est necessaria absolutio, quia illa tempus Synodi, id est, ipso facto, et ante non est sufficiens materia excommunicationis aliam sententiam (ut sic exponam), ut eo modo majoris. Alio modo dicitur injuria medioeris cogerentur ad communionem admittere quos respective, scilicet, comparatione enormis, et sic excommunicaverant, ne tanto tempore in levis comparatione mediocris, ita tamen ut eoessent periculo, inquo constituebantur non omnes illi tres graduscontineantur intra suffi- jure, scilicet, quia excommunicatio esset va- cientem materiam peccati mortalis et excom- lida, sed facto, quia a suo Episcopo commu- municationis. Recte enim levis injuria, com- nione privabantur. parative sic dicta, potest esse simpliciter gravis, ita ut ad mortale peccatum sufficiat. Transgrediens legem justam ferentem excom- Praesertim, quia interdum potest injuria levis municationem peccat mortaliter. videri quantum ad nocumentum corporale quod infert, et ratione modi, et circumstan- 12. Tertio principaliter ex dictis infero, tiarum esse gravis et mortalis culpa, ideoque quoties per aliquam legem prohibetur aliquis ad incurrendam excommunicationera suffi- sub pcena excommunicationis ipso facto in- ciens; et heec posterior expositio videtur illi eurrendae, si lex sit justa et valida quoad textui magis accommodata. talem pcenam, transgressionem ejus pecca- 11 . Tertise objectioni fit satis. — Cirea ter- tum esse mortale. Hanc regulam tradidit Ca- tiam objectionem advertendum est textum j etanus specialiter inSum.,verb. Prxceptum, illum diverso modo legi in originali, quam Estque communis omnium, sequiturque evi- referatur a Gratiano; MtmGratinnus nf^rma- denter ex dictis. Qafa si llla pccna justa est, tive legit : Communio illis usque ad tempus supponit proportionatam causam velculpam; 468 DISP. XVUl. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. sed culpa illi proportionata est mortalis tan- tara presse et stricte usurpatum fuisse, si- tum , ut ostensum est : ergo. Deinde tale cut nunc est in usu; nunc enim simpliciter praeceptum cum poenam gravissimam impo- dictum pro excommunicatione majori sumitur nat, necesse est ut sit grave, et (ut aiunt) juxta declarationem juris supra tractatam; praeceptum simpliciter, et de re multum ne- cessaria ; sed tale praeceptum , etiamsi hu- manum et Ecclesiasticum sit , obligat sub mortali, ut constat ex materia de legibus : ergo. 13. Objectiones contra illationem. — Pri- ma. — Secunda. — Tertia. — Contra hoc olim vero latius sumebatur non solum pro excommunicatione minori, sed etiam pro se- paratione seu exclusione a participatione Eucharistiae , quae per antonomasiam com- munio dicitur. Et ita possent exponi canones Apostolorum et Fabiani; sed obstant verba Calixti, in epist. 2, quae habentur in c. Ex- vero illatum multa objicipossunt, quse contra communicatos, 11, qua^st. 3 : Quia quicum- principalem regulam consequenter proce- que in his, vel aliis prohibitis cum eis scienter dunt. Primum est, quia antiqui canones Ec- communicaverit, juxta Apostolorum institu- clesiastici eamdem excommunicationem fere- bant contra eos, qui communicabant cum excommunicatis, etiam in humanis, ut patet ex cap. Sicut Apostoli, 11, quaest. 3, ubi re- fertur, hanc fuisse traditionem Apostolicam. tionem, et ipse simili excommunicationi sub- jacebit. Quibus verbis similia sunt alia, quae citavimus ex c. 2 de Cleric. excom. ministr. Ad quae dici potest, similitudinemnon semper dicere aequalitatem ; est autem inter minorem Idem habetur in Concilio Carthag. IV, c. 73, et majorem excommunicationem aliqua simi- c. Qui communicaverit, 11, quaest. 3, et cla- litudo, etiamsi non sit aequalitas. Et ita expo- rius in c. 2 de Cleric. excom. ministr., ibi: suit Glossa in dicto cap. 2. Et quantum ad Quicumque cum eo communicaverit, similiter censuram, quee ipso jure incurritur ob talem se sciat excommunicatum, ubi adverbium, communicationem, necessario est admittenda similiter, indicat eamdem speciem excommu- talis expositio, quia in aliis juribus ita expli- nicationis. Secundo in Concilio Carthag. IV, cata est, ut supra est tactum, et infra agentes c. 24, sic dicitur : Sacerdote verbum faciente de excommunicatione minori videbimus. in Ecclesia, qui egressus de auditorio fuerit, Quantum vero ad censuram, quee ob eam excommunicetur, et habetur de Consecrat., causam inferri potest, certum est, aliquando d. 1, c. Sacerdote; illa autem actio valde esse posse majorem excommunicationem; tunc autem non fit sine transgressione mor- tali, quas saepissime potest ob illam commu- nicationem etiam humanam etvulgareffi com- mitti, ut supra visum est. 15. Notanda pro solutione secundx et ter- tix objectionis. — Ad alia argumenta dicunt aliqui, quamvis peccatum veniale per se ac levis est, et aut nulla est culpa, aut solum venialis. Tertio in c. 2, de Vit. et honest. cle- ricor., clerici arma portantes excommunican- tur. Et (quod durius est) in c. 4, dicitur : Si quis ex clericis comam relaxaverit, anathema sit. At vero haec non videtur culpa gravis. 14. Ad objectiones respondetur. — Adpri- mum. — Ad primum respondetur in primis, regulariter non sufficiat ad censuram , ex multa ex illis juribus non recte citari. Ad- accidente tamen, et propter aliud interdum vertendum est enim in illatione facta sermo- posse sufficere; scilicet, vel quia disponit nem esse de lege excommunicationem ferente proxime ad mortale, ut abusus jurandi fre- ipso jure, namde illa,quae ferendam imponit, quenter, vel quia alios scandalizat. Nam in paulo post videbimus. Fabianus ergo in dicto priori casu agitur de vitando gravi damno et c. Sicut Apostoli, solum dicit, communione periculo ejus qui sic peccat, et ideo fraterne priventur, et in canonibus Apostolorum idem moneri, et corripi potest ac debet; et conse- dicitur, vel eisdem verbis, vel per verbum, quenter si Ecclesiam non audierit, polerit segregatur, aut simile, quae omnia verba non excommunicari. In altero vero agitur de vi- censuram latam, sed ferendam indicant. Si- tando gravi damno proximi innocentis, qui militer in canone Concilii Carthag. dicitur, scandalum patitur. Et ideo ad hoc etiam po- excommunicetur, quod recte intelligitur fa- test alius per censuram gravem compelli. ciendum ab homine ; at vero ab homine in- Alia ergo decreta in illis objectionibus citata terdum prohiberi potest communicatio cum juxta hanc doctrinam intelligi debent; nam cxcommunicalo sub censura majoris excom- praecipue videntur illam censuram tulisse ob municationis, ut supra dictum est. Deinde scandalum vitandum. adverto, oliin nomen excommunicationis non 16. Peccaium ex se veniale, ob periculum SCCT. III. PROPTER QUAM CAUSAM FERRI POSSIT AUT DEREAT, ETC. 469 in quo constituit hominem,potest esse mortale. dam. In hoc ergo casu prohiberi potest pecca- — Verumtamen circa hanc doctrinam obser- tum veniale sub censura excommunicationis, vandum est, ut vera sit, non esse ita intelli- in sensu (ut ita dicam) diviso, non composito; gendam, ut limitationem aliquam propositae prohibetur enim id, quod ex se erat veniale; regulae contineat, ac si peccatum veniale ma- non manet autem veniale supposita tali cir- nens intra latitudinem venialis peccati possit cumstantia et prohibitione; censura autem interdum esse materia sufficiens excommuni- non cadit in iilum actum nisi ut sic prohibi- cationis majoris ; hoc enim verum non est, tum, et ita formaliter non cadit nisi in pec- nam rationes , quibus regulam confirmavi- catum mortale. mus, probant non tantum regulariter, sed 17. Peccatum ex se veniale potest ratione etiam semper, et in omni casu peccatum ve- scandali fieri mortale. — Atque haec eadem niale esse insufficientem materiam hujus cen- doctrina applicanda est ad alium casum de surae. Quando ergo dicitur veniale peccatum scandalo, quia peccatum de se veniale potest esse dispositio proxima ad mortale, interro- interdum fieri mortale ratione scandali; nam gandum est, an sit dispositio ita proxima, ut et actus de se bonus potest fieri peccatum constituat hominem in morali ac proximo mortale ratione scandali ; et tunc posset sub periculo peccandi mortaliter, et jam tunc il- censura prohiberi, non ouia bonus, vel quia lud veniale peccatum ex tali circumstantia fit peccatum veniale, sed quia sic scandalosus. mortale, nam in mortalibus ejusdem malitise Aliquando vero potest scandalum proveniens est constituere se voluntarie in morali peri- ex peccato veniali non esse adeo grave, ut culo et proximo committendi aliquod crimen, per se, et ex sola rei natura reddat actum et committere illud. Vel illa dispositio non peccaminosummortaliter;sittamensufficiens est ita proxima, ut afferat dictum morale pe- ratio, ut possit a superiori prohiberi rigoroso riculum, et tunc illud veniale adhuc manet praecepto obligante admortale; et tunc etiam intra naturam et limites venialis peccati. Et poterit adjungere excommunicationis censu- ideo per se non est sufficiens materia excom- ram, quae formaliter jam non cadit in veniale municationis majoris. Est tamen ulterius ad- peccatum, sed in mortale. vertendum, quod licet illa circumstantia tunc 18. Ad secundum. — Quanquam autem haec per se, et ex natura rei non sufficiat ad con- doctrina vera sit, videndum superest, an per stituendum peccatum mortale, nihilominus illampossit omnibus objectionibus, et juribus potest aliquando sufficere, ut Praelatus possit in illis citatis satisfieri. Nam canon Concilii graviter prohibere illum actum, ut removeat Carthaginen. simpliciter dicit : Sacerdote in subditum non tantum a dispositione proxime Ecclesia verba faciente, qui egressus fuerit, proxima (ut sic dicam) peccandi mortaliter, excommunicetur, et non meminit scandali, sed etiam a dispositione utcumque proxfma, aut alterius similis circumstantise. Verisimile seu quse parum distat ab occasione mortali tamen est, illum actum eo tempore scandalum proxima. Et tunc actus, qui per se nonesset aut perturbationem gravem aliis fidelibus peccatum mortale, adjuncto preecepto supe- afferre solitum, et ideo tam graviter fuisse rioris sufficienter declarantis se velle obligare punitum. Quanquam non displicet quod antea quantum potest, erit peccatum mortale. Quia considerabam, ibi non dici, excommunicatus superior interdum potest praecipere, vel pro- sit, sed excommunicetur, quasi relinquendo hibere sub mortali actum de se indifferentem; arbitrio Episcopi, ut tunc id exequatur, ergo etiam poterit prohibere sub mortali ac- quando viderit actum esse ad eam poenam tum de se venialem, si alioqui gravis causa sufficientem. Item quia illud verbum, ex- occurrat; nam per ordinem ad illam talis communicetur, indifferens est ad excommu- actus efficietur materia gravis ; et ita contin- nicationem majorem vel minorem, et ad pri- git in exemplo posito. Quod praesertim acci- vationem communionis in Eucharistia vel dere potest in statu religionis, in quo et ipsi Missse sacrificio, prsesertim juxta usum illo- subditi majori quadam ratione tenentur ve- rum temporum, ut dicebam. nialia peccata, et occasiones mortalium prae- 19. In tertia vero objectione, c. 2 de Vit. sertim utcumque proximas cavere; et ipsi et honest. cleric, difficultatem non habet, superiores majorem potestatem habent pro- tum quia ibi solum dicitur, excommunicentur, hibendi ea, quae grave impedimentum esse tum etiam quia est sermo de clericis usura- possunt perfectionis, nedum ea, quse propin- riis et portantibus arma ; utraque autem est qua disponunt ad vitam spiritualem amitten- materia gravis. De priori enim per se patet ; 470 DISP. XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. posterior autem licet ex se non sit ita intrin- justum sub poena excommunicationis majoris, sece mala, tamen multum pertinet ad decen- etiamsi non ipso fncto incurrendae, sed a tiam status clericalis. Quod adeo verum est, judice inferendae, aliqaid prohibet, transgres- ut clericus porlans arma sine necessitate, si sionem talis praecepli ex suo genere peccatum tertio admonitus non rebipiscat, privetur pri- mortale esse, et solum ea ratione esse posse vilegio canonis Si quis suadente, ut ibi notat sufficientem materiam ad executionem illius Glossa ex c. Inaudientia, etc. Contingit, 2, pcenae. Hanc illationem docuit Sylvester, de Sent. excom. Quartum autem caput ejus- verb. Prxceptum, queest. 3; et Cajetan., 2. 2, dem tituli plusculum habet difficultatis; unde q. 186, art. 9, circa ad 2. Probatur autem ex quidam restringere volunt caput illud ad ex- dictis, quia excommunicatio non potest ferri, communicalionem minorem. Sed repugnat neque a jure, neque ab homine, nisi propter proprietas vocis, anathema, quee semper pro peccatum mortale; quando autem lex prohibet majori excommunicatione et solemni sumitur. aliquid sub pcena excommunicationis infe- Alii restringunt, ut illa non sit censura ipso rendee, licet ipsa lex non excommunicet, vir- jure imposita, sed imponenda. Sed repugnare tute tamen preecipit judici, ut pro tali trans- videtur modus ille loquendi, anathema sit; gressione excommunicet; si ergo justum est illo enim significari solet censura ipsa Iege praeceptum, supponitur ibi sufficiens materia imposita, quia imperium illud legis efficax ad excommunicandum, alioqui talis lex prae- est. Nihilominus Glossa ibi ita interpretatur, ciperet judici rem iniquam; ergo illa trans- sit id est, fiat, non enim est (inquit) excom- gressio est peccatum mortale. Et confirmatur, municatus ipso jure; probatque ex multis nam quando lex civilis aliquid prohibet sub similibus, quae habentur in decreto, d. 30. pcena mortis, illa pcena non infertur a lege, Quee expositio probanda videtur, quia est sed inferenda est a judice, et nihilominus ex. materiee talis praxepti consentanea, et ver- gravitate pcenee recte colligitur transgressio- bum illud imperandi, ut supra notavi ; trac- nem illam esse peccatum mortale, quia alias tando de censuris in communi, ambiguum nec judex posset juste exequi poenam illam, est; et in miliori sensu est interpretandum, nec lex posset illam inferendam praecipere; sicircumstantiee aliud non requirant. Et si- ergo idem est proportionaliter in preesenti, mili modo exponunt alii c. Si quis, 23 d., quia, ut diximus, excommunicatio major in quod idem est cum dicto c. 4, ubi Turrecre- spiritualibus eequiparatur corporali morti in mata : Anathema (inquit) non ipso jure; sed, temporalibus. si admonitus cessare noluerit, venit bene ex- 21 . Sententia Cajetani contra illationem communicandus. Et ita facile constat, talis positam. — Nihilominus Cajetanus, in Summa, excommunicalionis materiam esse peccatum verb. Prxceptum, et verb. Clericorum pec- mortale ; nam relaxare comam , maxime cata, oppositam sententiam tenet, et priorem quoad clericalem tonsuram , et cum tanta retraclare videtur, propter quaedam exempla perlinacia, gravis transgressio est, et genus canonum, quorum prsecipua in superiori quoddam apostasiae a clericatu, ut Turrecre- puncto tractata sunt. In quibus nos adverti- mata supra notat, et Panormitanus, in dicto mus sermonem esse de excommunication^ c. 4, ait, illud esse peccatum mortale, quan- ferenda. Ratione item potest hoc suaderi, quia doquidem dignum est anathemate. Et in longe minus est excommunicationem commi- dicto c. Conlingit, 2, de Sent. excom., inter nari, quamferre; ergo licet excommunicatio alia propler quee privatur clericus privilegio ferri non possit nisi propter mortale pecca- canonis Si quis suadente, unum est, si in tum, comminatio tamen ejus ferri poteriL modo tonsurx clerici quidquam non ostendit, Declaratur praeterea in hunc modum. Quia, et terlio de hoc admonitus non emendatur ; est quando lex preecipit aliquid sub pcena excom- ergo illa culpa gravis, et ut sic tantum est municalionis ferendce, prius quam excommu- materia anathematis. nicatio feratur, nova judicis monitio preece- dere debet. Quare licet transgressio ipsius Solum ob peccatum mortale potest fieri lex legis non sit peccatum mortale, et ideo non prxcipiens excommunicationem ab homine sufficiat ad excommunicationem, nisi pree- ferendam. missa nova monitione, novaque contumacia intercedente, nihilominusadjuncta nova judi- 20. Quarto principaliter inferri potest ex cis monitione sub comminationeejusdem cen- regula proposita, quolies iex vel prceceptum suree, jam tunc mortale peccatum est illajn SECT. !IT. PftOPTER QUAM CAUSAM FERRI POSSIT AUT DEBEAT, ETC 471 logem, ct oijodientiam transgredi, et tunc et promulgatur cum eadem solemnitale qua jam estsufficiens materia, ut quis possit per aliee leges ; quid ergo fingi potest, quod ad judicem excommunicari. Unde concludunl, legis perfectionem illi desit? Si vero altera quamvis peccatum mortale tantum sit mate- pars eligatur, scilicet, illam materiam esse ria excommunicationis, quse actu infertur, adeo levem, utlex perfecta et Ecclesiaslica in nihilominus legem, quee aliquid prohibet sub illam cadens non obliget sub mortali, sequitur excommunicatione ferenda, non semper per non sufficere ad excommunicalionem feren- sese obligare ad mortale, quia non semper dam etiam post admonitionem superioris, sola transgressio illius legis ut sic sufficit nam ipsa lex per se ipsam monet, et trans- constituere hominem dignum excommunica- gressio ejus contumacia quaedam est respectu lione, nisi aliunde crescat culpa et contuma- Ecclesiee et pastoris ferentis legem; ergo si cia. Erit ergo juxta hanc sententiam materia hoc non obstante ob levitatem materiae lota talis praacepti aut sufficiens ad peccatum illa transgressio et contumacia levis est, ideiu mortale, si ex se gravis sit, aut, si sit levis, erit interveniente judicis admonitione. Palet erit ex se quidem insufficiens, ut ex vi solius consequentia , quia gravitas materiec adeo legis transgressio sit mortalis; adjuncta tamen necessaria est ad peccatum mortaie, ut sive judicis monilione, jam transgressio erit pec- preeceptum sit humanum, sive divinum, non catum mortale, quia qui resistit monitioni faciat actum esse mortale peccatuin absque judicis faclee sub eomminatione excommuni- illa. cationis majoris, etiam in materia Ievi, effici- 23. Evasio. — Elucidatur. — Dices,eamdem tur dignus, in quem feratur excommunicatio maleriam, quee est levis rcsnectu legis gene- major, et consequenter peccat mortaliter. ratim latee, censeri posse gravem respeclu Quee tota doclrina plane colligitur ex Cajetano praecepti judicis speciali monitione et severi- cilatis locis. tate actum prohibentis. quia , ut Juristee dicunt, 22. Difficultas circa Cajetani sententiam. mitius agilur cum lege, quam cum homine. — Statim vero occurrit difficullas circa illam, Sed hoc difficile inlellectu est ; suppono enim nam interrogo, an materia illius legis, quae ex parte materiee et actus esse onmimodam prohibet actum aliquem sub pcena excommu- idcnlilatem cum eisdem circumstantiis; cur nicationisferendse, sit ex se sufficiens ad pec- ergo illud idem dicetur leve respectu lcgis, et catum mortale, si ab habente poteslatem per grave respectu praecepti hominis? tJt, v. gr., propriam et perfectam legem prohibeatur, prohibuit Gregor. XIII sub pcena ferendae ex- necne. Nam, si primum dicatur, sequitur, communicalionis, ne clerici agitationi tauro- aclumillum, quatenus est transgressio illius rum interessent; si ergo non obstante lali praecepti et ex vi ejus, esse peccatum mortale. lege illa erat materia levis, et solum ad ve- Probatur, quia illa lex etiamsi non imponat niale peccatum sufficiens, ut quidam eo tem- excommunicationemipsofactOjSedferendam, pore opinati sunt, cur adjuncta monitione est propriissima lex in materia de se gravi; Episcopi, respectu illius illa eadem erit ma- ergo transgressio ejus in tali materia erit teriagravis, concurrentibus eisdem circum- peccatum mortale, quia et omne praeceptum stantiis et non majori scandalo, etc? Quod proprium in materia gravi obligat sub mor- vero quidam aiunt, quamvis materia sit levis, tali, et omnis inobedientia contra praeceptum si actus prohibeatur ab homine sub censura stricle sumptum, est mortale peccatum. excommunicationis et trina monitione prae- Antecedens patet, quia non est de ratione missa, sufficere ad peccatum mortale inobe- legis, ut imponat censuram vel pcenam ali- dientiae propter contumaciam etconlemptum, quam ipso facto incurrendam, ut per se falsum sine dubio videtur propter rationem notum est; praeter hoc autem nihil potest ex- prius factam, quod materia gravis est de cogitari necessarium ad veram et propriam essentia peccati mortalis absolute et secun- legem, quod in tali preecepto non inveniatur. dum se, quia, si hoc non ita esset, nun- Nam et procedit a potestate sufficiente ad quam posset cum fundamento dici peccatum. veras leges ferendas; nullus enim potest ferre esse veniale ex levitate materiee, nec magis legem sub illa comminatione, qui non habeat respectu divini juris, quam humani, nee perfectam jurisdictionem fori contentiosi suf- respectu lcgis, potius quam hominis, quia non ficientem ad propriissime praecipiendum, et est minor potestas obligandi in legislatore, obligandumexpreecepto.Deindetalislexsem- quam in homine prsecipiente, et supposila per fertur per verbum proprie preeceptivum, potestate uon est etiam minor voluntas, nam 472 DISP. XVIII. DF. CAUSIS MA.TORIS EXCOMMUNICATIONIS. verba praeceptiva reque illam indicant. Exem- stantiarum opportunitate. Sic igitur eadem plis etiam potesl idem manifestari, nam fere proportione fieri potest, ut licet auclor quamvis superior rem levem sub excommu- legis non minorem potestatem vel auctori- nicatione et prsevia monilione quacumque tatem habeat, sed majorem, quam judex prohibeat, ut, v. gr., ne dicam verbum joco- exequens seu admonens in particulari, nihilo- sum, aut ne dem assem alteri, et similia, non minus sola lex in tali materia lata sub com- propterea erit peccatum mortale, quia mate- minatione excommunicationis non obligat sub ria est incapax; et comrninatio, vel sententia mortali, adjuncta vero judicis admonitione in illo prjecepto inclusa, vel non est vera, sed oriatur talis obligatio. Quia etiam lex illa in verbis tantum ad terrorem, vel continet comparata ad actum hominis est universale intolerabilem errorem. Quare, Iicet illa sit quid; praeceptum autem hominis magis in aliqua contumacia, tamen hsec eadem potest particulari determinat obligationem, et ideo esse levis ex parvitate materise. Contemptus potest gravitatem ejus quasi complere. Acce- autem, si intelligatur esse ipsius legis vel dit prreterea, quod, dum admonitio judicis legislatoris, necessarius non est; unde, si in- conjungitur legi, fit quasi duplex vinculurn, terveniat, erit per accidens, quare non spec- ex quo nascitur, ut gravior sit contumacia et tat ad praesentem considerationem ; si autem injuria, quse fit superiori prohibenti, non intelligatur esse de excommunicatione vel tantum per legem quasi mortuam, sed etiam ejus comminalione sic facta, non erit grave per ministrum suum, nempe judicem, qui est peccatum secluso scandalo, quia talis commi- veluti viva vox et quasi anima legis. Unde in natio injusta est vel etiam nullius momenti. hoc non plus defertur judici, quam auctori Nulla ergo videtur posse assignari ratio, cur, legis, quia non sunt considerandi ut duo, sed si prseeeptum sub excommunicatione ferenda ut unum, id est, ut causa principalis et in- ex se versatur circa materiam venialis pec- strumentalis. Unde obiter solvitur objectio, cati , post admonitionem judicis fiat illa quse hic fieri posset, quia admonitio judicis transgressio mortalis et maleria capax ex- non est novum praeceptum, sed applicatio communicationis majoris. quaedam, et quasi recordatio obligationis 24. Ad difficultatem circa sententiam Caje- ipsius legis. Primo enim negari potest as- tani respondetur. — - Ad hanc difficultatem sumptum. Deinde dicitur, illam eamdem responderi potest juxta superius dicta, quod, legem sic applicatam gravius obligare, quam sicut peccatum veniale interdum ita est per se solam, quia auctoritas legislatoris ma- proxima occasio scandali proprii vel alieni, gis illo modo urget, majorique injuria affici- ut licet per se et ex sola rei natura non statim tur, si illo etiam modo applicata contemnatur. fiat peccatum mortale ex illa circumstantia, 25. Corollarium propositum sententise Caje- possit ratione illius per jus aut preeceptum tani prxfertur et declaratur. — Hoc ergo humanum prohiberi sub culpa gravi et sub modo explicata haec sententia probabilis est. excommunicatione majori ipso facto incur- Nihilominus existimo corollarium a nobis pro- renda , ita pari modo in preesenti, quamvis in positum esse verum simpliciter. Quod ut eadem materia lex generatim lata sub cen- declaremus, advertendum est, cum dicimus sura excommunicationis ferendae non obliget actum sic prohibitum per legem esse pecca- sub mortali, nihilominus adjuncto praecepto tum mortale ex genere, non esse intelligen- hominis hic et nunc idem praecipientis et mo- dum solum formaliter ex genere virtutis obe- nentis sub censura cum effectu imponenda, dientiae, vel alterius, ad quam fortasse spectat jam illa transgressio et inobedientia sit pec- actus sic preeceptus , ut religionis vel justi- catum mortale. Est enim fere eadem ratio; tiae, etc; nam hoc nec satis est, nec deservit nam lex divina et naturalis per se ac caeteris ad rem praesentem explicandam; sed intelli- paribus non minus obligat, quam humana, et gendum esse etiam quasi materialiter, id est, nihilominus aliquid praecipit lex humana , quod talis actus, in tali materia prohibita per quod non praecipit lex naturalis, quia aliqua tale prseceptum et intra illam sistendo, est est materia proportionata legi humanae quoad sufficiens ad peccatum mortale. Dico autem, talem prohibitionem, quse non est proportio- ex genere, quia in illa materia potest esse nata legi naturali vel divinee, eo quod lex latitudo, ita ut aliqua non sufficiat ad mor- naturalis, vel divina abstractior, seu univer- tale, aliqua vero sufficiat, ut in exemplis ad- salior sit, lex autem humana magis descen- ductis in objectionibus factis contra tertiam dat ad particularia pro temporum et circum- illalionem videre licet, et ideo non diximus SECT. TII. PROPTEn QTJAM CATJSAM FERM POSSIT AT!T DEBEAT, ETC. 473 omnem transgressioncm illius !cgis esse pec- nullus percuteret clericum sub eadem cen- catum mortale. sed esse posse intra latitudi- sura, numquid incurreret illam? Non quidem, nem illius materiae (hanc enim vim habet illa per se loquendo, quia materia semper est determinatio, ex suo genere). Addimusque insufficiens. Cur ergo plus operabitur eadem ulterius tunc solum transgressionem illam admonitio, caeteris paribus, in alia lege, quee esse aptam ad illam pcenam, quando comple- solum comminatur censuram? Rationes prae- tam materiam habuerit, adpeccatum mortale terea factae sunt efficaces; nam illae circum- sonslituendumsufficientem. In quo fere aequi- stantiae, quae in responsione considerantur, parantur lex sub excommunicatione lata et non sufficiunt ad malitiam morUilem , nisi ferenda; nam etiam, quando lex imponit ipso materia alioqui gravis sit, aut ex novo fine jure hanc censuram, habet latitudinem in sua vel circumstantia gravis fiat. Si autem illa materia ; et si transgressio sit in materia mi- per se gravis est, prohibitio talis legis sufficit nima, erit levis, et consequenter non sufficiet, ad constituendum actum peccnminosum mor- ut talis censura feratur. Differentia vero esse taliter, ut discursus supra facti satis probant. potest, quia materia prioris legis, regulariter 27. Potest ex accidenti esse peccatum mor- loquendo, gravior est, et frequentius in ea taleintervenientejudicismonitione,quodsine mortale peccatum committitur, quam in alia. illa non esset. — Addo tamen ex accidcnte Quod ita sumendum est, ut intelligatur de posse contingere, ut interveniente monitione eo, quod exigit talium legum differentia, non judicis, sit peccatum mortale, quod sine illa de eo, quod legislotores arbitrantur. Semper non esset, quia vel fortasse ante monitionem autem illud integrum manet in ulraque lege, existimabatur materia levis bona fide, et utsola illa materia, quae ad peccatum mortale absque culpa, ea, quae post monitionem non sufficil, ad excommunicationem etiam suffi- poterit cum eadem tuta conscientia talis re- ciat. putari, quia ubi evidenter non constat oppo- 26. An admonitio judicis possit efficere, ut situm, semper obediendum est superiori et culpa sit mortalis qu% alias esset venialis. — pro illo pra?sumendum. Et ad hoc potest cbn- An vero judicis admonitio aliquid conferat, ferre, quod dicebatur, prseceptum hominis vel necessaria esse possit, ut in aliqua mate- applicari magis in particulari, quam prae- ria culpa sit mortalis, quas alias non esset, ceptum legis. Et ideo recte fieri potest, ut stante eadem lege, satis dubia res est. Quan- dubium, quod relinquit Iex circa gravitatem quam in hoc ipso duplicem oporteat distin- materiae, hic et nunc tollatur per superioris guere qusestionis sensum : unus estde peccato monitionem, qua urget legis obligationem sub mortali sufficiente, ut judex exequatur ex- ejusdemcensuraecomminatione.Ethincetiam communicationem, quam lex comminatur; et fieri potest, ut in singulis actibus, quae contra in hoc sensu existimo probabilius necessariam legem fiunt, aliquando non peccetur mortali- esse illam monitionem, saltem ut censura ter, et tamen quod accedente monitione judi- recte feratur, juxta superius dicta de censuris cis jam incipiat peccari mortaliter per actura in communi. Alius sensus est de peccato mor- similem praecedentibus, et per sese spectatum tali secundum se. Et sic probabilius existimo ejusdem materiae et qualitatis, quia nimirum non esse necessariam judicis monitionem, ut judex jam non considerat actus singulos, sed transgressio talis legis in materia sufficiente consuetudinem et contemptum legis inde re- peccatum mortale sit; hoc enim satis mihi sultantem, quam fortasse particularis persona probant rationes superius adductse. Imo opi- non considerabat , vel non tenebatur consi- nor, cseteris paribus, ac per se loquendo, nihil derare; ut, verbi gratia, in exemplo supra conferre talem admonitionem , ut in eadem posito de clerico relaxante comam, uno vel materia sit mortale peccatum transgressio alio die illam relaxare erit veniale, et saepius legis, quse alias esset veniale. Nec video, cur id facere, vel per aliquantulum temporis id hoc magis dicatur in lege, quaa prohibet sub protrahere non erit mortale, sed quaedam comminatione excommunicationis , quam in negligentia venialis aut venialium peccatorum ea, quse prohibetsub excommunicatione latae multiplicatio ; at vero si accedat judicis ad- sententiae; nam si percutiens levissime cleri- monitio sub dicta censura, jam erit sufficiens cum, licet aliquo modo violet canonem Si quis signum materiam illam consummari et acce- suadente, nonincurratilliuscensurampropter dere ad gravitatem peccati mortalis, ideoque materiae parvitatem, si ergo interveniret su- si duret pertinacia et continuetur transgres- perioris admonitio, ut etiam illo levi modo , sio, erit sufficiens ratio ferendi excommuni- 474 6isp. XViii. dE cAusis majorIs excommunicationis. cationem. Denique idem dicendum erit, quo- -eos, qui cum excommunicnto communicnnt. ties hic et nunc occurrit specialis causa seu Quo fit, ut propter peccatum pure preeteri- finis, propter quem specialiter prohibeatur tum, sive sit contra legem naturalem , sive aclus, quem finem lex non consideravit, con- positivam , nunquam possit valide ferri ex- sideratur autem a judice. Et fieri potest, ut communicalio, nisi aliqua, vel hominis, vel ratione illius finis res fiat gravis, quae per se legis Ecclesiaslica monitio praecedat sub suf- considerata non erat. Quacumque autem ra- ficiente propositione, vel comminatione talis tione praeceptum judicis sub ea censura et censurae, quia sine hac non interveniet con- rigore hic et tunc impositum justum sit et tumacia contra debitam Ecclesiae obedien- proportionatum fini, contumacia et pertinacia tiam. Pro peccato aUtem futuro generatim contra illud gravis erit; atque ita fiet suffi- loquendo non est dubium, quin possit ferri ciens materia censurse, quae alias non esset, excommunieatio sub conditione, si talis actus etiam slante eadem generali lege, si ad illam committatur ; in particulari autem servare judicis admonitio non accessisset. debent Praelati inferiorcs Summo Pontifice ea, quae circa hoc jura statuunt, quee dictis locis Varia dubia circa regulam positam occur- explicata sunt. Alia quaestio huc etiam spec- rentia enucleantur. tabat, an ignorantia invincibilis -vel etiam culpabilis praeceptiEcclesiasticiimpediat con- 28. Hactenus explicata est generalis regula tumaciam, et consequenter censuram, idque proposita; quantum ad unam partem negati- vel in materia alias de se mala, vel in mate- vam nunc explicanda est, scilicet, non omne ria indifTerenti. Sed hanc etiam rem latissime peccatum mortale sufficere ad excommunica- disseruimus citata disp. 4, sect. 6, ueque hic tionem, sed illud, quod fit cum inobedientia; aliquid speciale occurrit. et contumacia respectu Ecclesiae. Ubi multa3 incurrebant graves queestiones : prima est, Excommunicationem ferri posse pro peccato an monitio praevia sit necessaria ad excom- mortali cum inobedientia et contumacia municationem; et consequenter an peccatum Ecclesise commissum. praeteritum contra legem divinam, vel natu- ralem, sit sufficiens materia et causa excom- 30. Qux inobedientia sufficiat ad excom- municationis ; rursus an peccatum commis- municationem incurrendam. — Tertio loco sum contra praeceptum Ecclesise absque ulla explicanda est affirmativa pars illius regulae, censurae comminatione vel impositione sit quae ex dictis concluditur, scilicet excommu- sufficiens; demum an propter peccatum fu- nicationem ferri posse pro peccato mortali turum possit excommunicatio imponi ipso commisso cum inobedientia, et contumacia facto incurrenda, sub illa conditione, si com- Ecclesiee. Cifca quam partem mulla etiain mittatur; idque aut preecepto juris, aut possunt inquiri : primum est, qualis debeat hominis. Verumtamen hee omnes quoestiones esse heec inobedientia, et contumacia, an sci- late tractatae suntsupra, disp. 2, sect. 4, et licet requiratur formalis, vel malerialis suf- disp. 4, sect. 4, et omnia ibi dicta procedunt ficiat; formalis dicitur, quee est ex eontemptu, omnino eodem modo in excommunicatione, et directa voluntate transgrediendi prsecep- imo in illa maxime, et ideo nihil hic adden- tum; materialis, quae est contra praeceptum duin occurrit. sine illo contemptu, ex alia passione, vel 29. Est enim omnium summa et resolutio, affectu, juxta doctrinam D. Thomae, 2. 2, 'ilam monitionem , quae ad conlumaciam quoest. 104 et 105. De quo dubio videri pos- fontra obedienliam Ecclesise sufficiat, ne- sunt multa apud Covarruviam, cap. Alma, cessariam esse ad hanc censuram ferendam, 1 part., § 9, num. 3. Sed quia ex dictis supra ita ut sine illa lata non valeat, ex defectu ma- de censuris in communi facilis est resolutio, teriae necessariae ; majorem autem monilio- ideo breviter dicendum cst, non requiri ino- nem, seu trinam, et canonicam, quamvis ex bedientiam aut contumaciam formalem, ut proecepto Ecclesise necessaria sit, ut actio palet ex usu Ecclesiae; excommunicantur recle fiat, non tamen esse simpliciter ncces- enim concubinarii, percussores clericorum, sariam ad valorem censurae, quia ille defectus et^similes, etiamsi non ex contemptu, sed ex solum est in accidentali solemnitate, nisi in passione peccent. Et ratio est clara, quiu aliquibus casibus a jure exprcssis, qualis est, etiam alia vitia prneter inobcdienliam for- quaudo ferenda est excoBununkatio major in malem possunt esse digna hac poona , ct SECT. IV. QVM FORMA SERVANDA SIT IN EXCOMMUNIGATIONE FERENDA. 475 postulnre hanc incdicinam. Sufficiet ergo judicem ex officio ad discernendum inler inobedientia materialis contra praeceptum peccata mortalia , ut hanc sententiam ferat, Ecclesiae; non tamen qusecumque, aut quo- difficillimum tamen est, ac impossibile gene- modocumque, sed illa, qua3 sit contra prae- raliter judicare, quod peccatum mortale ad ceptum ita latum, ut includat, vel adjunctam hoc sufficiat, quod vero non; multoque gra- habeat admonitionem sub hac censura ; nam vius ac periculosius esset hoc judicium ipsis inde habet m:\jorem gravitatem, et propor- subditis committere; ergo, cum quodcumque tionem ut reddat hominem dignum tali peccatum mortale in se sit salis grave, poena. Et hoc sensu vocatur illa inobedientia quoties judex interponit suum judicium, et specialis contumacia, quamvis non altingat prohibet illud sub hac censura, ejus sen- illum singularem gradum malltiae, qui est in tentiae standum est, nec potest cum aliquo inobedientia formali. fundamento talis sententia existimari nulla; 31. An quodlibet peccatum mortale sit ergo habebit effectum in transgressore. Ne- sufficiens materia excommunicationis. — He- que in hoc tncurrit nova difficultas. Insurge- solutio in uno sensu. — Altera qucestio esse bant tamen statim hic duae practicae quaestio- potest, an quodlibet peccatum mortale ex nes graves de excommunicationibus , quae nujusmodi contumacia factum , sit sufficiens ferri solent ex causis temporalibus, ut ad materia, quam etiam attigimus dicta disp. 4, revelanda crimina, scripturas, vel alia similia sect. 3. Et ideo breviter distinguendum est, secreta, vel ad temporalia bona restituenda. atiud esse quaerere, an quodlibet peccatum Sed quia spectant ad particulares excommu- mortale, tale sit, ut juste ac recte possit sub nicationes, ne hoc loco doctrinam generalem hac censura prohiberi, et consequenter ut confundam, de his quaestionibus specialem pro illo, post admonitionem factam, juste disputationem infra instituam. possit excommunicatio ferri ; aliud vero esse inquirere, an, si de facto censura haac feratur SECTIO IV. r»ro mortali peccato quocumque, post suffi- • ~ J,:^^ tiU*4 a tA^U* ni iwr..iti Quse forma eemnda sit m excomtaunicatione cientem momtionem, lllud sufficiat ut mcur- x ferenda. ratur excommunicatio. In priori ergo sensu. dicendum est, non quodlibet peccatum mor- 4. In forma excommmnicationis tria pos- tale sufficere ad hanc censuram ferendam; sunt considerari. — Haec est veluti ultima id enim docent multa jura et Concilia usque causa hujus censurae, de qua in communi ad Trident., quae in dicta sect. 3 allegavi. multa diximus disput. 3. Et ex ibi dictis Et ratio est, quia censura haec est gravissima sumimus, in hac forma aliquid considerari pcena, et innumera affert incommoda, ut vi- posse ut antecedens excommunicationem, sum est, et mngis ad curandum, quam ad aliquid ut consequens, aliquid vero ut con- vindicandum ordinatur, et ssepe non minus comitans , seu ut actu existens in ipsa forma. ad bonum aliorum, quam ejus qui excommti- Quod antecedit, est admonitio; quam insi- nicatur. At vero sunt multa peccata mortalia, nuamus sectione praecedenti, satisque expli- quas neque indigent hac medicina, neque cuimus citato loco. Quod subsequitur est habent proportionem cum tam acerba , et denunciatio excommunicationis jam latae, seu pcriculosa poena, possuntque aliis modis faci- incursae, quam late etiam declaravimus dicta lioribus et securioribus sufficienter vindicari, disputatione tertia , et ideo de his duobus quceque aliis non nocent, ut propter bonum nihil hic amplius dicam. Quod ergo spectat illorura, vel corporis, sit necessaria unius ad tertium membrum est ritus ipse ferendi membri abscissio; ergo imprudenter, et in- excommunicationem. In quo distingui potest juste faciet judex, qui ob hujusmodi pecca- aliquid ad substantiam pertinens, et aliquid tutn hanc censuram tulerit. ad solemnitatem accidentalem; et utrumque 32. Resolvitur quxstio in alio sensu. — facile potest ex dictis supra de censura de- Kihilominus quoad posteriorem sensum ad- clarari. dendum est, quodlibet peccatum mortale, ex 2. Quse forma requiratur in censura ajure. contumacia Ecclesia^ factum, esse in rigore — Est enim supponendum, quod ssepe dic- sufficientem materiam excommunicationis, tum est, excommunicationem ferri posse a id est, ut, si lata sit, incurratur. Hanc partem jure et ab homine. Quando ergo fertur a jure, tratavi late, dicta disp. 4, sect. 5. Nunc bre- illa tantum forma requiritur in ea ferenda, viter declaratur, quia licet verum sit, teneri quae in constftuenda Iege, quae sufficienler 476 DISP. XVIlt. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATtONIS. dcclaret pocnam per eam imponi ipso facto crit sufficiens forma, si censura haec per incurrendam. Unde illa solemnitas, vel con- effectum, vel adaequatum, vel proprium ex- ditio, quas fuerit de substantia legis, erit plicetur, ut si judex. licat : Privamus aut etiam de substantia talis formse ferendi ex- separamus Petrum a participatione sacra- communicationem; quae vero ad valorem mentorum et communione fidelium, vel sim- Iegis fuerit accidentaria, similiter etiam erit pliciter a communione fidelium, vel, eum ab ad valorem censurae. Quibus autem verbis Ecclesia prxscindimus ; nam, cum hfec sint sufficienter explicet lex ipsammet per se propria excommunicationis majoris, et vir- ipsam censuram efficere, et non tantum im- tute contineant totam rationem ejus, sine ponendam comminari, superiori loco late dubio sufficienter declarant substantialem traditum est, et omnes verborum formulae formam hujus censurae. explicatae; quee omnia ad excommunicatio- 4. De forma, Denuncio te excommunica- nem applicanda sunt. Rursus, quse verba tum, an sit sufficiens. — Opinio neqans. — sufficiant, ut sermo legis intelligatur esse de Opinio affirmans. — Dubitari autem solet majori excommunicalione, constat etiam ex de nonnullis formis; primo de hac, De- superius dictis; nam sive lex utatur verbo nuncio te excommunicatum. Eam enim ut anathematis, sive verbo excommunicationis insufficientem rejiciunt Sylvester, Angelus, absolute, intelligitur ferre excommunicatio- Armilla, et alii Summistse, et D. Antoninus, nem majorem, prseserlim post capitulum 3 part., tit. 24, cap. 74, quia denunciatio penultimum de Sententia excommunicationis, supponit excommunicationem latam , non et communem jamque receptum verborum fert, ut sumitur ex cap. Pastoralis, § Verum, usnm ; nam antiquiora jura aliter seepe inter- de Appellat.; sed illa verba solam denuncia- pretanda sunt, ut in superioribus dixi, quod tionem indicant; ergo non sufficiunt ad ex- partim ex materia, partim ex aliis juribus communicandum;imoinrigorevidenturfalsa, dijudicandum est. quia denunciant excommunicatum eum, qui non est. Sed contra ; nam licet id sit verum De forma substantiali excommunicationis ab de denunciatione pura, de qua loquitur cap. homine. Pastoralis, tamen secus esse potest in denun- ciatione practica, et efficaci ejus quod de- 3. Regula generalis. — Quando vero ex- nunciat. Confirmatur, quia si verba judicis communicatio fertur ab homine, ex parte verum sensum admittunt, prsesumendum est formse solum est substantiale, quod illis eum in tali sensu loqui; hic autem sensus verbis proferatur, quae satis significent talem congruus est, et necessarius ad veritatem ta- censuram vere, et actualiter imponi. Hsec lium verborum; eumque verba admittunt, autem verba non sunt determinata ex aliquo nam in his actionibus moralibus, quae practi- prsecepto Ecclesise, ut etiam de censura in cam efficientiam habent, verba solent in communi diximus, sed eam tantum determi- sensu practico accipi. Quod explicatur a nationem habent, quee ex natura rei sequitur, simili, nam in jure interdum fertur excom- nimirum ut judex sufficientibus verbis de- municatio sub his verbis : Noveris te ex- claret poenam, quam imponit. Erunt autem communicatum, quse tamen verba non tam illa clarissima, et extra cmnem ambiguita- effectionem, quam notificationem quamdam tem, si dicat : Excommunico illum majori excommunicationis indicant. excommunicatione, ut per se constat. Suffi- 5. Replicatio. — Enodatur. — Dubii reso- cient autem, etiamsi solum dicat : Excommu- lutio. — Respondent aliqui, etiam haec verba nico illum, juxta dictum caput penult. de non sufficere, si ab homine proferantur, licet Sent. excomm. Idemque erit, quamvis aliqua a jure sufficiant, quia jus profert sententiam circumlocutione utatur, ut, Innodamus illum excommunicationis , antequam incurratur. vinculo excommunicationis, aut, Mucrone ex- Sed contra hoc est regula supra posita, quod communicationis percutimus, aut aliis simi- verba, quae in jure usurpata salis signifi- libus, quibus jura uti solent. Potest enim pro cant effectionem censuree, satis etiam sunt ab regula generali haberi, qusc verba in lcge homine prolata, quia eamdem retinent signi- surficiunt ad explicandam censuram excom- ficationem. Et differentia illa nihil ad rem municationis majoris, sufficere etiam in sen- spectare videtur, tum quia etiam homo prius tentia ab homine lata, quia sententia ipsa est profert sententiam, quam alter excommuni- veluti quaedam particularis lex. Unde etiam cationem incurrat, prius (inquam) vel tem- SECT. IV. QVE FORMA SERVANDA SIT IN EXCOMMUNICATIONE FERENDA. 477 pore, si sententia, ut frequentius fieri solet, ergo illa verba vi sua non inducunt excom- sub conditione feratur, si hoc feceris; vel natura, si feratur absolute; quod satis est, ut possit habere eflectum, quem ad suam veri- tatem requirit; tum etiam quia illa eadem verba a jure prolata, nisi in hoc sensu su- mantur, vera esse non possunt. Item omnes dicunt nas formas. a Summo Pontifice usur- patas, esse sufficientes et efficaces; ergo signum est preedicta verba illum sensum pati. Nulla vero est ratio, cur prolata ab in- ferioribus judicibus eumdem non admittant. jTandem auctores alterius sententise illam li- mitant dicentes, si constiterit sufficienter de volunlate judicis excommunicare volentis, municationem majorem. Inducent autem mi- norem, quia privant aliqua communicatione; quod sufficit ad minorem saltem excommu- nicationem. Et hoc sensu videtur usurpari illa forma in cap. Episcopi, 11, quaest. 3, in illis verbis : Communio illis usgue ad tempus Synodi a reliquis Episcopis denegetur. Hsee vero sententia mihi displicet, tum quia sentio nullam dari excommunicationem minorem, queeprivet fidelium cornmunicatione, ut sumi- tur ex cap. penult. de Sent. excomm., et infra in propria materia latius dicam. Tum etiam, quia qui privatur communicatione fidelium, privatur suffragiis Ecclesiee, quod non fit uisi tunc excommunicationem esse validam; ergo per excommunicationem majorem; privatur signum est talia verba admittere praedictum item communione sacramentorum, quia hsec sensum, etsignificationem; nam de voluntate non fit sine aliqua communicatione hominum. judicis non satis est, quod alia via constet, Nam, quod fingi possit casus, in quo sacerdos sed per ipsa verba sententiae exprimi debet. possit se ipsum communicare sine communi- Quapropter dicendum censeo verba illa, etsi catione cum aliquo fideli, id valde accidenta- ex propriissima et priraseva impositione non rium est, et adeo rarum utin considerationem videantur sufficere ad excommunicationem moralem non veniat ; nam sacerdos aut nun- ferendam, quia non significant effectionem, quam, aut rarissime se ipsum communicat nihilominus ex circumstantiis adjunctis acci- extra sacrificium; in sacrificio autem semper dere posse, ut judex per ea satis explicet intervenit aliqua hominum communicatio. suam voluntatem. Et tunc revera sufficient, cum censura haec non requirat determinalam formam verborum, sed solum sufficientem significationem exteriorem interioris volun- tatis. Idemque dicendum est de omnibus similibus formulis loquendi ambiguis, vel ge- Quare id non impedit, quin interdicta homi- num communicatione, interdicta intelligatur sacramentorum participatio, propter con- nexionem moraliter necessariam. 7. Secunda opinio. — Decius. — Propier quae alii dixerunt per illa verba sufficienter neralioribus; oportet enim, ut determinentur explicari majorem excommunicationem; quod ad explicandam hanc speciem censurae, ut tenet Decius in cap. 1 de Judiciis. Et patet haoc, Maledictionem Dei incurrat, aut, Censu- ex dictis, quia heec censura sufficienter ex- ram Ecclesiasticam, et similes; nam per se plicatur et fertur per effectus proprios; sed non sufficiuut, nisi ex adjunctis determi- per illa verba declarantur sufficienter effectus nentur. Cavere autem debent judices, ne excommunicationis majoris : ergo. Unde illa hujusmodi ambiguis verbis utantur, quia in forma excommunicandi videtur esse in jure re adeo gravi imprudentissimum, et pericu- usitata, ut cap. 1 de Judiciis : Placuit ut losum est; praesertim quia in materia poenali, nullus eidem communicet, donec satisfactione si verba sunt dubia, in mitiori sensu inter- prxmissa fuerit absolutus. Verum est, illa pretanda sunt. posleriora verba explicare, et complere signi- 6. Anverba: Nulluscum Petrocommunicet, ficationem priorum. Item in cap. Si diligenti, sufficiant ad excommunicationem inducen- de Foro competenti, dicitur : A communione dam. — Prima opinio. — Rejicitur. — Non habeantur extranei, quee etiam verba gene- possumus autem omittere speciale dubium de raliora sunt. Citatur etiam cap. 2 de Statu his verbis : Nullus cum Petro communicet, an sufficiant ad excommunicationem inducen- dam. Quidam respondent sufficere ad ex- communicationem minorem, non vero ad majorem, quia ex vi illorum verborum, licet monachorum, propter verbum illud : A com~ munione removeantur altaris, quod nihil ad rem facit, ut per se patet. 8. Qusedam objecta contra secundam sen- tentiam. — Ab hac sententia discedunt Abbas aliquis privetur communione hominum, non et multi alii, in dict. cap.1 de Judiciis, et non- tamcn sacramentorum ; excommunicatio au- nulla objiciunt. quae mihi difficultatem non tem major utramque privationem iuducit; faciunt. Illud solum videlur difficile in dicta 478 OJSP, XVIII. DE CAUSIS MAJORIS EXCOMMUNICATIONIS. sententia, quod ex vi illorum verborum non De accidentali forma excommunicationis ab prohibetur alicui, ut se separet a commu- homine. nione aliorum, sed solum aliis praecipitur, ut ipsi non communicent; hoc autem non satis 10. Preeter haec, quae ad substantiam hujus est ad censuram inferendam, quia luec debet forraae perlinent, aliquee solemnitates ex in- quasi inesse ei in quem fertur, et perse primo stituto Ecclesiae requiruntur, quae ad valo- in illo ponere prohibitionem; ergo illa verba rem censuree necessanuj non sunt; et ideo per se non sufficiunt ad imprimendam censu- non dicuntur osse dc substantia, sed ad acci- ram , sed solum imponunt aliis quoddam dentalem solemnitatem pertinere. Hae aulem preeceptum. Sicut etiam prohibetur inter- circumstantiae qiiacdam sunt pertinentes ad dum fidelibus, ne communicent cura infide- communem rationem censuree seu sententiae libusnonbaptizatis,quamvis illos nonexcora- per quam censura fertur, quee saltem sunt municet Ecclesia, nec possit. Saepe etiara de praecepto; et ita praescribuntur in cap. 1 preecipitur alicui , ut abstineat a societate, de Sentent. excomm., in 6, et a nobis supe- vel amicitia alterius, quamvis alteri directe rius expositae sunt disp. 3, sect. 13. Et illee ac per se nulla prohibitio imponatur. omnes sine dubio maxime requiruntur in hac 9. Dubium resolvitur. — Hee vero rationes censura excommunicationis, ut ex praedicto probant quidem, illa verba, per se ac nude textu constat, et quia omnes rationes illius sumpta, neque apta esse ad excommunican- institutionis in hac sententia maxime locum dum aliquem, neque in omni rigore et pro- habent. Aliae vero caeremoniae specialiter ad- prietate hunc effectum satis indicare; nihilo- jungi solent in praesenti, quae nec de substan- minus tainen, si considerentur ut sunt in usu tia sunt, nec de praecepto, sed ad terrorem, Ecclesiae, et cum circumslantiis quibus pro- et ad significandum miserum statum ex- ferri solent, videntur practice sufficere ad communicati, addi consueverunt juxta cap. dictum effectura, Nam in primis supponitur Debent, 11, queest. 3, ubi dicitur in hujus- aliis fidelibus non prohiberi communicatio- modi sententia ferenda duodecim sacerdotes nem cum alio fideli solum propter ipsos, ut Episcopum circumstare, lucernas ardentes in vitent ajiquod periculum, ut fit in exemplis manibus tenere, easque in conclusione ex- adductis, sed preecipue propter alium, ut pu- communicalionis projicere in terram, et con- niatur, quod facile constabit ex eo, quod in culcare pedibus. Et solet etiam tunc campana queestione supponitur, scilicet heec verba pulsari, quamvis in illo textu haec solemnitas proferri per modum sententiae punientis ta- taceatur. Refertque Glossa, in cap. 2 de Re lem personam. Deinde nunquam consuevjt judicata, in 6, cura Summus Pontifex per se Ecclesia prohibere fidelibus generaliter cora- ipsum oxcommunicat aliquem, hanc solem- municationem unius cum alio, nisi eamdera nitatem servare adhibitis duodecim Episco- multo magis illi prohibendo, et quasi indi- P»s> etc, et ipsinuatur in c. Guillisarius, 23, gnum constituendo aut declarando ad talem qusest. 4, ibi l Cum Episcopis quos congregave communicationem; prohibet ergo communi- potuit, etc. Alii vero Praelati inferiores Epi- cationem quasi correlationem quamdam ex scopis non solent, vel debent hac solemnitate parte utriusque exlremi. Unde, licet utrum- uti, ut notavit Glossa, in c. Cum in cunctis, que non exprimat, in uno aliud subintelligit. § Inferiora, de Elect.; et D. Bonavenl., in 4, Sicut cum Christus dixit Matth. 18 ; Sit libi d. 18, art. 1, quaest. 3, adpenult. Et sumitur tanquam ethnicus et publicamcs, aliis vidctur ex dict. c. Debent, ubi dicitur : Duodecim sa~ directeiQterdicerecommunicalionem; indicat cerdotes Episcopum circumstare debent, etc. tamen conditionem seu ralionem ex parle al- Et ratio est, quia hujusmodi solemnilas non terius. Ila ergo intelligendum est in praedictis frequenter, sed raro, et in gravissimis causis verbis. Quare practice loquendo , vix potest adhibenda est, Et ideo soli principes Eccle- esse dubium de his verbis, praesertim, cum siae illa utuntur, ad quos hujusmodi gravis- isemper aliqua alia adjungantur, quoa dubita- simae gaugn speclant. El probabile est, tunc tionem excludunt; quod, ut diximus, semper maxime oxcommunicationem anathematis no- debent judices pree oculis Uabere. mine appellatam olim fujsso, quando cum hac solemnitate fiebat. Quanquam saepe so- leat vox anathema, pro quacumque excom- municatione mn.jori sumi , ut latius tractat Navarru^ in Exlravag. Ab ipso, seu com- SECT. I. UTrUM EXCOMMUNICATIO PER SOLAM ABSOLUTIONEM POSSIT AUFERRt. 479 ment. de Datis et acceptis , 4 et 5 notab., de Appell., et c. Ex litteris, de Conslitut. num. 10. Jam vero fere illa solemnitas non Propter quod non solum perpetua esse non estinusu; quanquam soleat in solemni pro- potest excommunicatio, verum etiam neque mulgatione, seu denuncialione senlentia3 ex-= ad certum tempus definita ferri, ut scilicet in communicationis aliquis Ecclesiae minister eo omnino duret; nam hoc repugnaret dictis accensam lucernara manu tenere, et in fine juribus; quando enim pocna sic fertur, quid- extinguere, ac Untinnabulum pulsare, quod quid reus faciat, non liberatur, neque jure non solum in sententiis Episcoporum , sec} ordinario liberandus est a tali pcena ; at vero quorumcumque Prselatorum fieri potest, et excommunicalus quocumque tempore satis- solet. In quare, sicut in aliis hujusmodi, con- factjonem exhibeat, absolvendus est, juxta suetudo uniuscujusque Ecclesiae servanda est. praedicta jura ; neque potest impediri, aut in- Et plura de hac re legi possunt apud moder- terdici, quominus, quam primum possit, aut nos auctores, praeserlira Felicianum in En- velit, satisfactionem exhibeat, ut per se no- chirid. de Censur., c. 28. tum est; si ergo non potest excommunicalio pro certo tempore ferri, multo minus perpe- DISPUTATIO XIX. tuo; ergo, quoties infertur, auferri potest, quantum est ex se. Solent autem aliqui in- de absolutione ab excommunicatione. terdum excommunicationem perpetuam cen- suram vocare; quod tamen permissive, et Explicato excommunicationis majoris vin- sub conditione, non positive et absolute inlel- culo in communi, priusquam ad particularia ligendum est; potest enim illa censura esse descendamus, necesse est dicere de modo dis- perpetua, si excommunicatus in sua volun- solvendi tale vinculum, ut ita communis haec tate perpetuo sit pertinax, adeo ut etiam, doctrina perfecta, et absoluta sit, sicut trac- post mortem quodammodo durare possit, tando de Censuris, disp. 7 et ult. fecimus. juxta superius dicta; non est tamen perpetua Ex qua fere omnia, quae hic prolixe tractari ex intentione, aut ex praescripto legis ; sicut solent, pelenda sunt. Et ideo brevius hoc loco medicina non applicatur, ut perpetuus sit materiam hanc expediemus, insinuando quo- ejus usus, sed ut, recuperata sanitate, cesset. modo ibi dicta hic applicanda siut, et si quid ultra proprium fuerit addendo. Excommunicatio non aufertur eo ipso quod excommunicatus a contumacia rvcedit. SECTIO I. , , . 3. Tertio suppono excommunicationem non Utrum excommunicatio per solam absolutionem . e . . . , nossit auferri auiem lpso jure seu facto ob mutationem Solam seu operationem quamcumque ipsius 1. De qua> excommunicatione sit sermo. — excommunicati. Quae assertio, licet non ab Supponimus primo sermonemesse de excom- omnibus recipiatur, mihi tamen videtur pro municatione valida re ipsa, et non sola existi- materiae capacitate certa, et in jure expresse matione; nam si excommunicatio sit nulla, contenta. Nam, si quaeesset conditio autopus licet vera reputetur, per solam declarationem requisitum ex parte ipsius excommunicati, nullitatis ejus auferetur, vel potius nunquam quo posito statim ipso jure auferretur excom- fuisse intelligetur. Quod autem excommuni- municatio, maxime esset recessus a contuma- catio fuerit injusta, si valida fuit, non obstat, cia, et condigna satisfactio, quae ab excom- quominus subhanc disputationem cadat; po- municato exigi potest; sed hoc totum non test enim etiam illa esse materia, ut sic di- sufficit, ut excommunicatio ipso facto tolla- cam, absolutionis ; nam, cum vere insit (hoc tur; ergo nunquam potest ipso jure tolli. Major enim est esse validam), ut in posterum non communis est absque dissensione; et est per insit, per absolutiouem tollenda erit. se evidens, nam excommunicatio non fertur 2. Excommunicatio semper potest auferri. usque ad praefixum tempus, ut per lapsum — Quo sensu excommunicatio perpetua dica- temporis possit ipso jure cessare, nec fertur tur. — Secundo supponendum est excommu- sub aliqua alia conditione, ut ea expleta ces- nicationem semper auferri posse; non est sare exisliraetur, sed fertur, ut a contumacia enim perpetua, quandoquidem ob contuma- discedatur, juxta illud : Tradidi illum homi- ciam fertur, et ablata contumacia, illa etiam nem Satanx in interitwn carnisf ut spiritus auferendaestjsecundumjura in c.Qua fronte, ejus salvus fiat; ct ideo vel virlute, vel ex- 480 DISP. XIX. DE ABSOLUTIONE AB EXCOMMUNICATIONE. presse continet hanc determinationem , seu mis non video, cur dicti auctores distinguant condilionem, donec satisfacias, vel, nisi resi- de excommunicatione lata simpliciter, vel sub piscas; si ergo aliqua est conditio, vel ope- ea conditione, donec restituas, etc. Nam, etsi ratio, qua posita, videri posset excommuni- illa conditio expresse non ponatur, sequiva- catio ipso jure cessare, maxime est hsec lens semper includitur, ut declaratum est ex proxime dicta. Jam vero probatur minor ex eo quod excommunicatio tollenda est, cum c. A nobis, 2, de Sent. excom., ubi si quis primum a contumacia receditur; conditio au- excommunicatus moriatur ante absolutionem, tem virtute inclusa idem operatur, quod ex- quantumvis per veram pcenitentiam conver- presse addita. Vel igitur dicti auctores de tatur,et satisfactionemsufficientemvelfaciat, omni excommunicatione id dicere debent, vel promittat, adhibita sufficiente cautione, quod tamen est contra expressa jura supe- non propterea apud Ecclesiam existimatur rius adducta, vel non possunt id probabiliter, simpliciter liber a vinculo excommunicatio- et cum fundamento dicere de aliqua excom- nis. Item exjuribussupra citatis,et aliissimi- municatione. Est ergo advertendum excom- libus, in quibus absolvendus dicitur, qui vel municationem ferri posse sub conditione , satisfecit, vel illud opus implevit,ob quod, v. gr., nisiintra talem terminum satisfece- exigendum ab illo, excommunicatus est, et ris, \el restitueris ; et rursus sub illa, excom- ante absolutionem non esse illi communican- municatus sis , donec satisfacias, vel resti- dum, c. Quod in dubiis, c. Cum desideres, tuas. Quando fertur priori modo, si conditio c. Sicut nobis, de Sent. excom., Clem. 1 de expleatur ante elapsum terminum, clarum Decimis, ubi Glossa, et Doctores. Et hanc est non esse necessariam absolutionem, quia esse communem sententiam refert Covarr., c. excommunicatio nunquam contracta fuit, et Alma, p. 1 , § 11 , num. 5. ita dici potest per sese ablata, vel potius im- 4. An excommunicatus sub ea conditione, pedita ex defectu non impletee conditionis, donec satisfacias, impleta conditione eo ipso vel contumacise non habitae, sub qua, seu pro sit absolutus. — Alciatis opinio. — Nihilo- qua lata fuerat. Quando vero fertur poste- minus contra hanc senlentiam opinatur ibi- riori modo, et supponitur re vera contracta dem Covarruvias, in eo casu, in quo aliquis excommunicatio , tunc dicimus per se non excommunicatur sub ea conditione, donec sa- cessare ob satisfactionem vel restitutionem tisfacias, vel, donec restituas, secutus Alcia- factam, aut aliam similem conditionem im- tum, in cap. 1 de Elect., in 6, notab. 5. pletam, quia sensus illius conditionis non est, Quorum fundamentum preecipuum est, quia ut excommunicatio ita duret usque ad illam onmis lex vel prohibitio posita quamdiu talis conditionem expletam, ut tunc statim per se conditio duraverit , cessante illa conditione, tollatur, sed ita ut ante illam conditionem im- ipso jure cessat; sed excommunicatio lata sub pletam non tollatur, postea vero tolli debeat, illa forma habet vim prohibitionis conditio- non vero ipso facto , sed per absolutionem. natae prsedicto modo; ergo cessante condi- Quod enim hoc sensu institui, et ferri po- tioue cessat. Confirmatur primo, quia pcena tuerit, per se notum videtur. Sicut si dicere- sic imposita similis seu proportionalis est illi, mus peccata in Ecclesia non remitti, donec quse ponitur usque ad prsefixum terminum; aliquis confiteatur, non est sensus facta con- nam parum refert, quod talis terminus prae- fessione per sese tolli peccatum, sed per ab- figatur per certi temporis limitem, aut per solutionem sacerdotis, quse dari non potest aliud conditionis genus ; sed pcena, quce im- ante illam conditionem impletam. Ita ergo ponitur ad tempus determinatum, cessat ad- similis locutio de excommunicatione intelli- veniente termino illius temporis; ergo simi- geuda est. Nara quod hsec sit intentio cujus- liter, etc. Confirmatur secundo, nam ob cumque legis, vel sententise, in qua excom- similes rationes suspensio sub illa forma lata, municatio sub illa forma feratur, facile ut communiter censetur, impleta conditione intelligi potest ex institutione talis censurae, per se tollitur; et idem multi censent de in- seu ex aliis juribus, quse satis declarant ex- terdicto. communicationem sub tali ratione esse ab 5. Refellitur prsedicta opinio et sententia Ecclesia institutam, ut per solam operationem negans probatur. — Excommunicatio sub du- ejus, qui excommunicatus est, non auferatur. plici conditione ferri potest. — Sed nihilomi- 6. Satisfit fundamentis prioris sententix. nus hsec sententia probanda non est, ut — Ex his ergo satis responsum est ad funda- generatim supra probavi, disp. 7. Et in pri- mentum oppositse sententise; solum enim pro- SECT. I. UTRUM EXCOMMUNICATIO PER SOLAM ABSOLUTIONEM POSSIT AUFERRI. 681 cedebat ex falsa intelligentia praedietae con- non aufcrtur per accidens ad ablationem al- ditionis, et ex eodem principio procedit prima terius, cum ostensum sit nullam esse aliatn confirmatio, et ideo neganda est simililudo, conditionem, aut quasi extrinsecum termi- nisi terminus durationis, aut temporis in num, a quo pendeat; et de ipso etiam sub- eodem sensu apponatur, scilicet, ut ante jecto sit dictum, praeler communem naturam illum non auferatur poena, illo autem expleto accidentis hoc quodammodo in ea inveniri, auferatur, non per se, sed per auctoritatera ut, deslructo subjecto, non omnino statim superioris. Hic autem sensus (et in hoc est destruatur, vel quia manent corpus et anima, discrimen) generatim loquendo, non cadit in circa quae (etiamsi disjuncta sint) potest ali- eam, quae est pure pcena ob delictum com- quo modo observari, vel potius quia manent missum, quando illa pro limitalo tempore alii fideles viventes, qui servare possunt ta- fertur, nam si aliter specialiter non explice- lem censuram, et ad hoc obligantur, quam- tur, tanta, et non major poena imponitur; et diu alter, qui excommunicatus erat, non ab< ideo illa expleta per se cessat. Quod secus solvitur. est in excommunicatione, quae pcena medici- 8. Quod autem haec actio, per quam ab alio nalis est; et ideo in illa non tam spectatur est excommunicatio tollenda, sit absolutio, quantitas durationis, quam modus subjcclio- constat ex forma, qua Ecclesia utiturad hanc nis ad Ecclesiam; ideoque ita instituta est, censuram tollendam, quae est : Absolvo te a ut semper inhaereat, donec per ipsam Eccle- tali vinculo, etc, ut videbimus. Gonstat iteiu siam auferatur. Quare cerlus illi non praefigi- ex communi modo loquendi canonum et auc- tur temporis terminus, adeo ut conditio illa, torum, nam sub nomine absolutionis de hac donec satisfaciat, vel, restituat, etc, non sit actione loquuntur. Constat praclerea ex ma- ita necessaria, quin si per superiorem antea teria circa quam, seu objecto hujus actionis, excommunicatio tollatur, re vera ablata non quod est ipsamet excommunicatio , quee est sit. Quid vero de suspensione, et inlerdicto spirituale quoddam vinculum, quo ligalur is, in simili puncto dicendum sit, quod in se- qui excommunicatus est; et ab illo liberatur cunda confirmatione illius sententiae attinge- per illam actionem. Merito ergo absolutio batur, infra suis locis videbimus. dicitur, et est quasi talis vinculi solutio, juxta Christi Domini verba : Quodcumque ligaveri- Excommunicationem per solam absolutionem tis, et, quodcumque solveritis. Denique expli- tolli. catur in hunc modum, quia illa actio vel est dispensatio, vel absolutio; quid enim aliud 7. Quarto ex dictis concluditur propositae esse potest moralis actio, quae vinculum seu quaestionis responsio, nimirum excommuni- obligationem tollit? Non potest autem proprie cationem et per absolutionem tolli posse, et dici dispensatio, quia dispensatio vel suppo- per solam illam. Heec assertio, juxta supra nit generalem obligationem, et solum in ali- dicta, disp. 7, sect. 1, potest intelligi vel de quo particulari illam tollit, vel est quasi ex- absolutione in genere, abstrahendo de abso- ceplio a generali aliqua lege, aut si per eam lutione a jure, et ab homine; et sic est per se tollatur aliqua inhabilitas, illa talis est, ut nota, ut ex dicendis patebit; vel potest in- arbitrio superioris tollatur per solam extrin- telligi de absolutione ab homine; et sic etiam secam concessionem. At vero heec actio, per est vera, loquendo de ordinario jure. Quam quam censura tollitur, non est exemptio ali- docent Theologi, in 4, d. 18; et Summistae, qua a communi lege, neque est veluti licentia verb. Excommunicatio,et verb. Absolutio; et aliqua, aut facultas extraordinarie concessa Canonistae, super jura citata in puncto prae- ex principis seu superioris voluntate, sed cedenti, et specialiter Abbas, in cap. ult. est liberatio ab Ecclesiastico vinculo, quo de Matrimonio contracto contra interdictum talis persona in particulariligatur; filque, vel Eccles., et in c 1 de Judiciis, ubi etiam Fe- saltem fieri postulat, non praeter, sed secun- linus, qui alios refert. Et utraque pars pro- dum legem, ntc solum ex voluntate conce- batur facile ex dictis, quia excommunicatio dentis, sed secundum dispositionem, et sta- auferri potest; et non per solam actionem tum ejus, cui conceditur, cui propterea est ipsius excommunicati, ut probatum est; ergo quodammodo debita, et ideo non per modum per actionem alterius habentis potestatem ad dispensationis, ,sed per modum sententiae tollendam illam; consecutio tenet a sufficienti datur; sententiae (inquam) liberantis aliquem divisione. Praesertim <\uia excommunicalio a tali vinculo; ergo propriissime absolutio xxui. 31 De causis ad absolutionem ab excommunicatione necessariis. &89 DISP. XIX. DE AESOLUTIONE AB EXCOMMUNICATIONE. dicitur. Tgitur excommunicatio per absolutio- est his modis uti ad censuras tollendas, quia nem, et non alio modo tollitur. tenentur jus commune et modum in illo prae- 9. Pontifex de absoluta potestate alio modo scriplum servare; unde si in suis sententiis quam per absolutionem potest excommunica- ferendis et revocandis, velint illis modis uti, tionem tollere. — Dixi, loquendo de ordinario male facient; tamen dubitari potest, an factum jitre, quin Pontifex Summus de absoluta po- teneat. De quo possent aliqua in utramque testate, si velil, potest ita aliquem excommu- partem objici, mihi tamen videtur factum nicare, donec talem vel lalem condilionem tenere. Quia licet forma absolvendi a censura impleat, ut, ea impleta, ipso jure liber ab ex- sit in jure praescripta, non tamen sub ea ne- communicatione maneat. Si enim hoc in ipsa cessitate, ut aliter facta non leneat, ut mox, sententia aut lege satis declaret, habebit ef- videbimus; ergo ex vi illius formae non fit fectum, cum totum hoc jus ex ejus voluntate irritum factum illud. Neque etiam assignari pendeat. Item alio modo posset hoc facere potest aliud speciale jus, per quod irritum Pontifex, revocando legem, exvicujus aliquis fiat; nam alia jura, qufe dicunt excommuni- excommunicationem incurreret; nam si ita catum semper manere excommunicatum, illam revocet, ut velit pro infecta haberi, hoc donec absolvatur, quantumvis resipiscat, non ipso tollelur excommunicatio, neque erit ne- sunt contraria, quia in preedictis casibus ali- cessaria alia absolutio, ut expresse docet qua absolutio, quamvis extraordinario modo, Glossa, in Clem. unica de Immunit. Eccles., conceditur; qua3 absolutio per jura illa noa verb. Pro infectis, quam ibi alii interpretes irritatur. sequuntur, et Abbas, in cap. Per venerabi- lem, Qui filii sint legitimi, num. 22;Felinus, SECTIO II. Decius, etalii, in c. 1 de Judiciis; et Sylvest., verb. Absolutio, n. 8. Ratio est, quia Summus Ponlifex est supra jus positivum, et ideo potest ipso jure vel sententia absolutionem 1. De effectibus hujus absolutionis nihil ferre sub conditione in futurum pendente, dicere necesse est, quia sicut privatio per qua expleta transibit in absolutam et habebit habitum cognoscitur, ita cognita excommuni- suum effectum, neque erit alia necessaria. Et catione et effectibus ejus satis constat, quid similiter in altero casu, tollendo legem prio- haec absolutio operetur. Nam effectus adae- rem polest generaliter revocare quidquid ex quatus et quasi formalis ejus est excommuni- vi illius effeclum est, et consequenter ipso cationem auferre, et consequenter omnes jure revocat et tollit excommunicationem, etiam effectus excommunicationis revocare, quse virtute prioris legis facta erat. Oportet nimirum ut a tempore ipsius absolutionis jam tamen, uthic modus revocationis prioris legis locum non habeant; nam qui praecesserunt, sufficienter in posteriori lege exprimatur; non revocantur aut quasi restituuntur propter nam sola ablalio prioris legis non satis est, ut solam absolutionem subsequentem, quia fue- excommunicatioexvilegisincursa ablatacen- runt justae pcenae executioni mandatse, quae seatur, ut per se manifestum est, quia effectus perpetuae manent, ut in superioribus locis factus a lege non ita pendet ab ea, ut illa ablata suis annotavimus. auferatur ; quia tamen Pontifex habet potes- 2. Quis ab excommunicatione juris non re~ tatem non solum auferendi legem, sed etiam servata possit absolvere. — Omissis ergo omnes effectus morales, qui virtute ejus facti effectibus, de causis longa nobis futura esset fnerant, quorum unus solet esse excommuni- disputatio, nisi in disp. 7, sect. 2, et sequen- catio, ideo, si talis revocatio fial, illa includit tibus, fere tradita esset, et ideo breviter per absolutionem a priori excommunicatione; talis singulas causas discurremus. Quod ergo atti- fuisse videtur in dicta Clementina unica in net ad efficientem causam , distinguendum illisverbis : Constitutionem et declarationem, est de excommunicatione lata a jure, vel ab seu declarationes prsedictas, et quidquid ex homine. Item de reservata, vel non reservata. eissecutum est, vel ob eas, penitus revocamus Nam ab excommunicatione lata et non reser- st eas haberi volumus pro infectis. vata a jure, absolvere potest quilibet ordina- 10. Inferiores Prxlati solum per absolutio- rius pastor, seu sacerdos proprius, vel qui, ex nempossunt licite excommunicationem. tollere. commissione proprii, confessoris munus susti- Si autem alio modo tollatur, factum tenet. — nere potest, juxta cap. Nuper, de Sentent. A.liis vero inferioribus Praelatis licitum non excom., et quae circa illud notavimus dicto SECT. II . DE CAUPIS AD EAM NECESSARIIS. 483 loco. Potest tamen quispiam nobis objicere dus sit, et quem modum jurisdictionis habere ex dictis disputatione privcedenle, proprium debeat, cilato loco late declaravi. Ex hoo sacerdotem inferiorem non habere potestatem autem principio orilur aliquando, ut superior absolvendi, namjuxta principia juris, nemo, sibi reservet absolutionem ab excommunica- qui condeinnare non potest, ahsolvere potest, tione ab inferiore lata. Quod dupliciter con- utdicilurin regul. 28, ff. de Reg. juris. Di- tingere potest. Primo, quando SMperior io cendum vero est, id verum esse de eo, qui particulari ex certa scientia confirmat sen- per poteslatem quasi intrinsecam et ordina- tentiam et excommunicationem latam ab in- riam absolvere potest; ex commissione vero feriori, quod specialiter de S. Pontifice affir- superioris interdum posse absolvere, qui non mant Joan. Andr., et alii Canonistae, in c. Ex potest condemnare, atque ita contingere in frequentibus , de Institut., quos refert et praesenti ex vi illius cap. Nuper. Et ideo haec sequitur Navarr., in Summ., cap. 27, n. 40, potestas inferioris non extenditur ad excom- et in citato Ioco nos idem diximus. Nunc vero municalionem a legislatore reservatam, quia addimus idern proportionaliter habere locurA per reservationem declaratur ei non concedi in aliis superioribus habentibus sufficientem polestatem a superiori, sed potius tolli, ex jurisdictionem ad ferendam sentenliam et eodem c. Nuper. Hic vero statim sese offere- censuram in tali causa; nam hoc ipso quod bat qua?slio, an talis potestas existens in pa- ex certa scientia confirmat superior senten- rocho dicenda sit ordinaria vel delegata; eam tiam ab inferiori latam, eam facit suam, et voro in praedicto loco satis explicatam reli- ideo nullus inferior potest illam tollere. Se- t uimus. cundo hoc potest accidere, si generali Iege statuat superior, ut excommunicatio lata pro Quis possit ab excommunicatione ab homine tali delicto, etiamsi ab inferiori lata sit, sibi lata absolvere. maneat reservata, nam esteadem ratio; nihil enim refert, quod talis reservatio per gene- 3. De excommunicatione autem lata ab ralem legem fiat, aut in singulari facto. homine dicendum est, eum, a quo lata est, 5- Exemplum secundi modi. — Inferiornon posse eam tollcre; nisi superior eam sibi re- potest absolvere ab excommunicatione ab ho~ serset, qui potestsempernonsolum abeadem mine a superiore lata. — Exemplum autem absolvere, sed cliam sibi reservare, inferior hujus rei vulgare et fortasse etiam singulare vcro id non potest, nisi ex privilegio, vel alio est de incendiariis, qui licetnon sint ipso jure speciali modoeicommittatur. Tota haecasser- Pontificio excommunicati, tamen postquam tio late etiam tractata est in citato loco. Et ab Episcopo nominatim excommunicantur, prinia quidem pars constat ex illo principio, non possunt ab illo absolvi, sed excommuni- quod potcstas absolvendi conjuncta est cum catio illa S. Pontifice reservata manet, juxta potestate ligandi, ut ex verbis Christi ponde- cap. Tua nos, de Sentent. excomm. Quod ita ravit Ambrosius, lib. 2 de Cain et Abel, c. 4, exponunt Cajetan., in Summ., cap. 22, de relatus in cap. Verbum, de Poenit, dist. 1. Excom.; Soto, in 4, dist. 22, quaest. 2, art. 3; Quod maxime intelligitur per se loquendo et Navarr., dict. cap. 27, num. 40. Atque ita de potestate ordinaria, qua3 primario ad ab- satis declarata est tota prior pars propositae solvendum datur polius quam ad ligandum; regulae. Inde vero facile altera deducitur, per commissionem autem vel ordinationem nam inferior per se non habet jurisdictionem superioris potest interdum quis habere potes- in actum vel sententiam superioris , neque tatem ligandi et non solvendi, sed haec est jurecommuni illi committitur, nam c. Nupcr, exceptio a generali regula et raro conlingit, solum loquitur de excommunicationibus a ut statim dicam. jure latis, non vero ab homine, neque de his 4. Superior potest ab excommunicatione aliud simile jus invenitur; ergo inferior ab- inferioris absolvere. - — Imo eamdem multis solvere non potest ab hac excommunicatione modis sibi reservare. — Primus. — Secundus. sine commissione ab homine facta. Quod — Altera vero pars, nimirum quod superior autem cumilla possit, etiam est clarum. Nam possit etiam ab hac excommunicatione absol- jurisdictio delegata ad absolvendum sufficit; vere, constat, quia habet superiorem juris- eam vero delegare potest qui ordinariam dictionem, et est veluti universalior causa, habet, sive sit ipsemet qui excommunicatio- quae per se potest quidquid potest particula- nem tulit, sive ejus superior. Quae omnia con- ris. Quis autem nomine superioris intelligen- stant ex superius dictis, et sumi possuut ex 484 DISP. XIX. DE ABSOLUTIONE AB EXCOMMUNICATIONE. cap. Pastoralis, de Officio ordinarii, et cap. ab absolutione simpliciter tt absolute con- Sacro, et cap. Per tuas, de Sentent. excom., cessa diflerat. Item an haec absolutio requirat et ex communi usu et omnium doclrina. intrinsecum finem justum, vel possit esse va- 6. Varise qusestiones attinguntur. — Hic lida, etiamsi injusta sit. Verum quas de cen- vero occurrebant plures quaestiones. Una est, sura in cominuni tractavimus, ad hanceodem sub qua^egula ex prsedictis comprehendatur prorsus modo applicanda sunt. excommunicatio lata ab homine per senten- tiam generalem, an scilicet reducenda sit ad De causa formali absolutionis ab excommu- excommunicationes juris propter generalita- nicatione. tem suam, an vero inter latas ab homine debeat computari, eo quod, cum per eam 8. Forma substantialis hujus absolutionis. sententiam jus non condatur, vere ac pro- — Solum ergo circa formam ferendi hanc ab- prie sit ab homine. Quam quaestionem late solutionem aliquid desiderari potest. In qua disputavi citato loco. Et resolutio fuit poste- possunt quaedam considerari ad substantiam, riorem partem videri veram in rigorejuris; alia ad solemnitatem accidenlalem perlinen- priorem autem esse practice probabilem, et tia. De subslantia solum sunt ea verba, qua3 communi opinione, et usu receplam. Alia proprium effectum hujus absolutionis suffi- qusestio erat de potestate absolvendi ab ex- cienter significant, qui est excommunicatio- communicatione, commissa per privilegia aut nem tollere et communicationi fidelium sepa- diplomata Ponlificia, quanta sit et quo modo ralumhominem restituere. Unde est commune ea sit utendum. Rursus est alia queestio de axioma, hanc formam non postulare verba potestate absolvendi ab excommunicatione in omnino determinata, sed illa, quse ad pradic- extrema necessitate, qui scilicet illam habeant tam significationem sufficiant, ut ex Antonin., et quo modo ea uti debeant. Item queeri po- Richard., et aliis, notavit Covarruv., in cap. testde conditionibus requisilis ex parte ab- Alma mater, 1 part., § 11, n. 7; et Navarr., solventis, videlicet quod sit clericus et juris- in comment. de Jubil., notab. 30, num. 9. dictionem habeat non suspensam , neque Solet autem a Doctoribus communiter hsec impedilam, et quod libere ac voluntarie illa forma assignari : Absolvo te a vinculo majoris Utatur. Sed hsec omnia et similia tractata sunt excommunicationis ob talem causam, et resti- dict. disput. 7, sect. 1 et 2, nihilque speciale tuo te sacramentis Ecclesise et cotnmunioni habent in hac censura, et ideo nihil occurrit fidelium in nomine Patris, etFilii, et Spiritus hocloco addendum. Sancti. Quee verba usurpari quidem possunt 7. De causa materiali remota absolutionis. et acceptari ut congrua, non quod omnia ne- — De causa proxima. — Occurrebat statim cessaria sint. Nam in primis invocatio illa dicendum de materia et fine hujus absolutio- Trinitalis non est de necessitate, ut per se nis. Sed maleria remota seu quasi subjectiva constat, cum nec de ratione sacramentalis ejus est ipse homo, qui absolvitur. De quo absolutionis sit. Deinde tota illa pars, etresti- potissima quaestio est, an etiam post mortem tuo te, etc, quamvis effeclum absolutionis absolvi possit. Dicendum vero es«, ita posse magis explicare videatur, nccessaria tamen post mortem absolvi, sicut et excommunicari, non est, quia in prsesenti, absolvere et resti- scilicet potius ex parte aliorum, quam ipsius. tuere non sunt duo; neque enim absolutio De qua re late dictum est supra. An vero ex aliter restituit hominem ad sacrarnentorum parte ejus qui absolvitur, requiratur preesen- parlicipationem et communionem fidelium, tia, consensus, aut alise condiliones similes, quam tollendo vinculum, neque alia quasi in dict. sect. 2, disput. 8, in posteriori parte positivaactio aliquid conferens necessaria est, ejus, actum est. Materia vero proxima et circa sed ablato vinculo, homo fidelis per sese habet quam hujus absolutionis est ipsamet excom- juscommunicandi et participandi sacramenta municatio, quee per illam tollitur. Unde hic fidelium. Deinde per se loquendo, necessa- etiam est finis ejus quasi intrinsecus, scilicet rium non est, causam, ob quam excommuni- censuram expellere. Quare cum hic finis per catio incursa fuit, in absolutione exprimere, se bonus sit et expelibilis, non indiget abso- quia illa non per se spectat ad eflectum ipsius lutio alio fine extrinseco, quanquam interdum absolutionis, ut de censura etiam in communi illum habere possit, ut datur inlerdum abso- diximus, et in specie tractavit Navarr., c. 26, lutio ad talem vel talem eflectum. De qua num. 8 et 9, cum Sylvest., verb. Absolutio, absolulione queeri posset qualis sit et quomodo 5, queest. 2. Et maxime, quia dicendo : Ab SECT. II. DE CAUSIS AB EAM NECESSARIIS. 485 excommunicatione quam incurristi, satis de- Simile habetur in c. Pessimam, 23, qusest. 8, terminat consuram a qua absolvit et ibi et in cap. Gravem, de Sentent. excom., ubi implicite complectitur causam. etiam significatur, aliquando juxta rei exigen- 9. Quse forma servanda in absolittione a plu- tiam posse majorem cautionem postulari, ut ribus excommunicationibus. — Qux in absol- similia de cretero non committantur. Addit vendo ab una ex pluribus. — Solum oportet vero Cajetan., in Summ., verb. Absolutio, advertere, an poenitens sit ligatus pluribus hoc juramentum quoad hanc partem non excommunicationibus, nam tunc, si absolutio semper , sed in magnis criminibus locum fiat ab omnibus, oportet id intendere, suppo- habere. Quod mihi quidem placet, quia ex sita potestate, et aliquo modo verbis expri- dictis juribus nihil amplius colligi potest; lo- mere, sallem illis generalibus : Ab omnivin- quuntur enim de incendiariis et manifestis culo excommunicationis, vel certe indefinitis, percussoribus clericorum. Rursus si tale fue- qupe in his rebus aequivalent universalibus, ut rit delictum, ob quod excommunicatio lata scepe dixi, quamvis ad tollendum dubium fuit, ut specialem satisfactionem requirat et melius sit semper addere signum distribuens. illa nondum sit exhibita, neque alia sufficiens Si vero ab una tantum excommunicatione cautio de illa implenda data sit, tunc etiara absolvat, et non ab alia (quod fieri posse est juramentum exigendum de satisfaclione supra ostendimus de censuris in communi) exhibenda. Quanquam si excommunicatio sit necessarium erit, ut et intentionem suam de- ob offensam notoriam, prius debeat satisfactio terminet ad eam excommunicationem, quam postulari, si exhiberi potest, juxta cap. Vene- auferre vult, et ut eam determinationem ver- rabilibus, § Porro, de Sentent. excom., in 6, bis aliquo modo explicet. Unde nisi ex ad- et c. Ex parte, 1, de Verb. signif., et nolant junctis, vel ex antecedentibus, et consequen- Decius et alii Doctores in cap. Qua fronte, de tibus id constet , optime fiet explicando Appel. An vero heec preevia satisfactio vel causam censuree. Quocirca illa communis juramentum ejus aliquando sit de substantia forma aptissima est, meritoque usu retinenda. absolutionis, ejusque valore, supra tractatum Aliqui etiam preemittunt illa verba : Auctori- est de censuris in communi. tate Dei omnipotentis et potestate mihi con- 11. Secunda cxremonia. — Secunda ceere- cessa, vel sequivalentia , quod etiam servari monia est, ut sacerdos, priusquam absolvat, potest, quamvis necessarium non sit. Psalmum aliquem poenitentise super absol- 10. De solemnitatibus accidentalibus in vendum recitet. Sic enim habetur in cap. A forma absolutionis ab excommunicatione. — nobis, 2, de Sentent. excom., et frequenter Prima. — Circa solemnitatem accidentalem dici solet Psalm. 50, qui est quartus poeniten- quatuor prsecipue cseremonicc numerari so- tiae. Sed, ut Navarr. notat, in illo textu non lent. Prima est, ut ab excommunicato jura- designatur ille in particulari, et ideo quilibet mentum postuletur parendi de csetero man- ex septem sufficit, licet ille sit aptissimus. datis Ecclesia>, ex cap. Ex tenore, et cap. De Addunt verq Doctores absolventem debere caetero, deSentent. excom., notatNavarr., in esse indutum aliqua veste sacra, saltem su- Summ., c. 25,num. 7, etdePoenit., d. 6, c. 1, perpellicio et stola, quod est in publica et in princip., num. 54. Sed non est intelligen- solemni absolutione consuetum, non vero in dum, necessarium esse juramenlum generale privata. Et ex parte pcenitentis requirunt, ut de servandis Ecclesiae prascept/s, quia neque sit genu flexo, scapulis nudatis, et dum Psal- in illis juribus hoc dicitur, neq le esset expe- mus recitatur, flagello percutiatur, quod nullo diens hoc novum vinculum et obligationem jure scripto cautum est, sed consuetudine communiter hominibus ponere, sed ad sum- receptum esse Doctores dicunt cum Hostiensi mum potest esse hoc juramentum de obe- in Summa, num. 14; et Antonin., 3 part., diendo Ecclesise in illa materia, ut, v. gr., si tit. 24, cap. 77, §. Addit vero Navarr., ia excommunicatio fuit a jure, ut juramentum absolutione fcemince omittendum hoc esse, et sit de non transgrediendo legem, ob cujus ob justum alium respectum omitti posse in violationem excommunicatus mansit. Hoc quacumque absolutione. Et Cajetan., verb. enim aperte significatur in illo c. Ex tenore, Absolutio, ait, omittendum esse in locis pu- nam prius dicitur : Recepto ab eojuramento, blicis, quando absolutio excommunicationis quod tuo debeat mandato parere, ,et infra sub- ex confessione secreta oritur, quia alias et d.ii\ir:Sibiqueidvirtutejuramentiprsecipies, revelaretur confessio et infamaretur pceni- ne de cztero in clericum manus injiciat, etc. tens. 486 DISP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AB IIOMINE, ETC. 12. Tertia cxremonia. — Quarta cxremo- gravis, nisi fortasse, quanilo publica et so- nia. — Tertia caeremonia additur in dicto lemnis absolutio danda esset ad Ecclesiae cap. A nobis, 2, scilicet ut, finito Psalmo, satisfactionem. oratio Dominica recitetur, quod facile est, neque aliam explicationem requirit. Subjun- rucsPTTTATTn YY gittir vero ibidem, ut etiam serventur alia moruiAiiu aa. consueta ; haec autem dicuntur esse (et potest esse quarta aeremonia) quidam versiculi, DE nonndllis excommdnicationibds in parti- scilicet, Salvwn fac servum tuum, etc, cum cdlari, qvm ab homine ferri solent. oratione, Deus cui proprium est, etc, argu- ment. cap. Cum aliquis, 11, quaest. 3. Ex Absolvimus ea, qua3 ad generalem doctri- quoaliqui colligunt debere absolventem finita nam de excommunicatione majori pertinent. absolutionis forma introducere absolutum in Ex quibus definienda sunt omnia, quoe in Ecclesiam. Sed non constat illam caeremoniam singulis seu particularibus excommunicatio- esse in usu, licet sit apta ad effectum hujus nibus desiderari possunt. Quapropler non explicandum. Neque in dicto cap. signifi- sineapparenti ratione possumus hanc partem catur post absolutionem introducendum esse praetermiltere, praesertim cum scientia ad iu- eum, qui excommunicatus erat, in Ecclesiam, dividua non descendat, eo quod sint quasi sed excommunicatum petentem veniam ad per accidens, et in infinitum multiplicari pos- januam Ecclesiae, in illam introducendum sint. Quod sane in excommunicationibus fe- esse cum recitatione Psalmorum pcenitentiae, rendis praesertitn ab homine, ipso usu satis ut ibi absolvatur. Unde Abbas, in cap. Cum constat. Nihilominus tamen, quoniam materia desideres, de Senlent. excomm., num. 6, in- moralis utilior est applicata ad particularia, quit : Prsestito juramento de parendo manda- saltem ad aliqua, ideo de nonnullis excom- tis Ecclesix, introducatur in Ecclesiam cum municationibus praecipuis, et quarum engni- Psahno pcenitentiali, etc tio in praxi magis necessaria est, dicendum 13. Sub qua obligatione servandx sint hx esse censuimus. Est autem excommunicatio cxremonix. — De his ergo caeremoniis omnes vel ab homine, vel a jure. De priori dicemus auctores docent non esse de substanlia hujus breviter in hac disputatione; de alia, quae formae, sed validam esse etiamsi omillantur, fusior est, in sequentibus. Excommunicatio ut patet ex Sylvestro, Angelo, Cajetano, et item ab homine frequenter est contra deter- aliis Summistis; Navarro, cap. 26, num. 8, minalam personam in particulari causa. Et et dict. cap. 1, de Pcenit., dist. 6, num. 54; de hac vel individuis ejus nihil possumus di- et Covarr., cap. Alma, part. 1, § 11, num. 11. cere, quia est res infinita, et nullis principiis Addunt vero teneri in conscientia sacerdotem comprehendi potest, praeter ea quoe generali- qui absolvit, eas non omittere. Non tantum ter tradita sunt, et sufficiunt ad singulos ca- in publica absolutione, sed etiam in occnlta, sus definiendos. Alia item excommunicatio quantum ad ea quoe commode fieri possuut. ab homine, quae generalius fertur ad aliquid Et intelligunt, quando excommunicatio justa praecipiendum vel vitandum, diciturque ge- fuit et absolutio simpliciter dalur; nam si ex- neralis sententia, in multis eequiparatur sta- communicatio fuit injusta, vel si solum datur tuto seu legi, licet in aliis differat, ut in absolutioad certum effectum, vel si solum est superioribus declaratum est; hoec (inquam) absolutio ad cautelam, ex omnium sententia excommunicatio etiam ferri potest propter non est necesse coeremonias adhibere. Et varias causas vel actiones, quae possunt in idem dicunt, si absolvens non sit sacerdos, infinitum muitiplicari, solumque materialiter quia illa solemnitas videtur propria sacerdo- differunt in ordine ad talem censuram. Ac talis muneris. Denique si necessitas urgeat, propterea etiam in his, nec necessarium est, vel alia rationabilis causa intercedat. Sine nec possibile per omnia individua discurrere. illa vero aiunt non omitli has caeremonias Duo tamen sunt ordinarii casus, quibus so- absque culpa. Quod verum erit prudenter lent conscientice implicari, sciiicet de excom- consideratis circumstantiis et consuetudine, municalionibus, quae ferri solent ad reslitu- quae in hoc magnam vitn habcrc potest; et tiones faciendas seu solvenda debita, seu secluso contemptu et scandalo non exislimo propter debita non soluta, et de iis quae fe- posse hic inlervenire peccatum morlale ob runtur ad denuncianda crimina, aut alia se- aliquam omissionem, quia res non cst adeo crctarcvelanda, eladferendum lcstimonium, SECT. I. DTBUi jrnicES BXXjm vel prodendas scripturas, etc. Et ideo de ii» duabus in particulari dicere visum est. SECTIO I. Utrum judicesEcclesiastici licite et valide possint pro causis temporalibus excouimunicationeni ferre. 1 . Ratio dubii. — Ratio dubitandi est, quia excommunicatio est spiritualis pccna et me- dicina ; ergo ad curationcm animec adhibenda est, et non ad temporalia incommoda rcsar- cienda; nam hax cura vindicandi aut resar- ciendi temporales injurias ad civilem potes- tatem per se speclat; ergo non possunt iudices Ecclesiastici hoc titulo assumere gla- dium spiritualem. Et confirmatur, qara alias licitum esset hoc modo excommunicationem ferre contra personam certam, et cognitam, ut contra Petrum, de quo constat furatum esse hanc vel illam rcm, nisi illam restituat; consequens autem est contra communem usum. Sequela patet, quia non est major ra- tio, quando persona incerta est, quam cum estcerta. In contrarium vero est usus Eccle- 8ia3 ferendi hanc censuram ad hos fines scih- cet ut restituantur ablata, solvantur debila, revelentur occulta, et similes, qui temporoles sunt. 2. Non est ex se malum pro temporalibus excommunicatione ferre. — Cum quibus cir- cumstantiis hoc liceat. — Prima. — Secunda. __ Tertia. — Suppono primo non esse per se malum, nequeextra Ecclesiasticam potes- tatem ferre hanc censuram, eam ordinando aliquo modo ad praedictos fines. Hoc cer- tissimum est; nam si hoc esset vel pcr se malum, vel extra Ecclesiasticam, potestatem, essct in Ecclesia gravissimus quidam crror in re ad mores pertinente, quod impossibile est. Deinde hoc colligitur ex Concil. Trident., sess. 25, cap. 3 de Reform., ubi et refert -hanc consuetudinem esse in Ecclesia, ferendi excommunicationem monitionibus prsemissis, ad (inem revelationis (ut aiunt) autpro deper- ditis seu subtractis rebus; et eam consuetu- dinem supponit honestam et justam esse, sobrie tamen, et magna circumspectione esse «xercendam. Quapropter adhibilis quibus- dam circumstantiis fdem Goncilium eam mo- deratur. Prima est, ut a nemine prorsus praeterquam ab Episcopo tales excommuni- cationes decernantur. Existimo autem no- mine Episcopi comprehendi etiam vicarium generalem Episcopi; nam quoties aliquid Episcopo conceditur, et non exprimitur, ut ASTICI KBSINf PUO CAUSIS, ETC. *87 per se, et noii per alium faciat, inlelligitu» etiam per vicarium posse id efficere,-ut ia superioribus tactum est; sic enim unum ct idem censetur esse tribunal, eademque juris- dictio vicarii, et Episcopi, juxta cap. 2 de Consuelud., in 6. Imo existimo sub ea voce comprehendendos esse Abbates, vel alios PrseUtos exemptos, qui Episcopalcm habent jurisdiclionem, ut in simili dictum est ia superioribus, tractando de jurisdictione ad ferendam censuram. Solum ergo cxcludun- tur ir.feriores judices subordinati Episcopis, ut solcnt esse Visitatores, et aliqui Archi- presbyteri, vel Archidiaconi, etc. Secunda conditio a Concilio posita est, ut ex re non vuhjari, causaque diligenter, ac magna ma- turitate per Episcopum examinata, excom- municatio talis feratur; ejus vero rei ac caus;ejudicium vult Concilium esse positum in conscientia, et prudenti arbitrio Episcopi. Tertia est, ut quando fieri potest execUUo realis aut persoaalis, a tali censura abstmea- tur. Si tamcn facile locus esse non possit, tunc prcemissis monitionibus, et durante contuma- cia ad talem excommunicationem procedatur. HaecConcilium ibi, quantum ad rem prresen- tem spectat. Ex quibus plane colligitur ha- bere quidem Ecclesiam hanc potestatem, et licile illa uti, si ministri ejus prudentiam, et moderationem servent. 3. Qux sit causa legitima ferendi excom- municationem pro tcmporalibus. — Prima opinio. — Excommunicatio suppomt pecca- tum antequam contrahatur. — Superest vero explicandum, quffi sit legitima causa hujus censune, quffive propria ejus ratio, ut mde constet, quomodo temporalis causa posstt esse finis ejus. Dixerunt ergo aliqui Episco- pos uon posse ferre hanc excommunicatio- nem, nisi supposita aliqua gravi culpa in eo, contra quem fertur. Unde aiunt, si ille secu- rus est in conscientia non peccasse mortaliter anteilUun excommunicationem latam, nimi- rum non restituendo, aut non revelando se- cretum, securum etiam esse posse in con- scientia, quod talem excommunicationem non incurrit. Qu;e sententia fundari potest, quia supra diximus, excommunicationcm ferrinon posse, nisi propter mortale pecca- tum. Verumtamen sano modo intelhgenda efficacia est. Duobus enim modis intelligi po- test, esse necessarium praesupponi peccatum mortale (de hoc enim sermo est) ad hujus- modi excommunicationem. Primo, ut tahs excommunicatio ab homine lata non possit ab 488 DISP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AB HOMINE, ETC. aliquo incurri, nisi prius aliquod mortale pec- tinguitur excommunicatio pro futuris culpis, catum committat, transgrediendo Ecclcsiasti- et pro praeterilis cum aliquo respectu ad cum praeceptum. Et in hoc sensu est res clara fulurum ; sic etiam judices Ecclesiastici dum et indubitata ex dicto principio supra posito. aliquem citant, excommunicant eum, si nou Secundo potest esse sensus, excommunicalio- compareat, ante quam censuram sub ea con- nem lianc non solum priusquam contrahatur, ditione latam nullum crimen supponitur. Si sed etiam prius quam feratur etiam sub con- ergo in aliis rebus possint ita excommunica- ditione, debere necessario supponere aliquod tionem ferre, ergo et in praesenti materia crimen, vel peccatum commissum in accep- idem poterunt ad praedictos fines, nullo etiana tione, vel retentionerei alienae, vel in non ma- supposito crimine. Nisi fortasse quis dicat, nifestanda aliqua verilate,et excommunicalio- non posse Ecclesiasticum judicem in his re- nem ad hoc tantum posse ordinari immediate bus quidpiam praecipere, nisi supposita natu- ut fidelis a tali peccato cesset, vel pro illo sa- rali obligatione illud ipsum faciendi, id est, tisfaciat. Et fundamentum esse potest, quia non posse excommunicare eum qui non resti- heec excommunicatio ab homine est terminus tuit, aut solvit debitum, nisi supponatur obli- fraternae correctionis, juxta illud Malth. 18: gatio naturalis ex justitia ad restituendum, Si Ecclesiam non audierlt; correctio autem et idem cum proportione de revelatione se- fraterna supponit in proximo peccatum mor- creli. Sed licet hoc daremus, non oporteret tale, stricte loquendo de correctione, per supponi crirnen commissum contra illam na- quam fratrem lucramur, de qua est sermo, turalem obligationem, quia fieri potest, ut Matlh. 18. Et confirmari hoc polest ex cap. nondum occurrerit occasio, vel tempus, pro Romana, de Sentent. excom., in 6, in versic- quo necessario est illa obligatio implenda ad Caveant etiam ne tales sententipe excommuni- culpam vitandam; imo potest accidere, ut cationis, sive specialiter, sive generaliter in terminus ille arbitrarius sit, et quod prae- aliquos pro futuris culpis, videlicet, si tale cepto judicis sub tali censura praefiniatur; quid fecerint, vel etiam pro jam commissis ergo non necessario supponitur mora cum sub hac forma, si de illis infra tale tempus culpa ante talem excommunicationem sic la- non satisfecerint, nisi mora in exhibcnda sa- tam, potest ad eum finem ferri, ut talis mora tisfactione, vel culpa, seu offensa praecesse- non committalur, vel si commissa fuerit, sta- rit, etc. Ergo, non praesupposita culpa, non tim censura incurratur. Et deinde falsum as- potest Ecclesiasticus judex ferre hanc censu- sumitur; nam Praelatus Ecclesiasticus inter- ram ad praediclum finem, seu, quod idem est, dum potest obligare in ea materia, et ad eum sub conditione illius. actum, ubi ex sola rei natura non oritur obli- 4. Non est tamen necesse ut semper ante gatio, ut in superioribus saepe tactum est. sententiam latam peccatum sit commissum. Ergo etiam in hac materia, de qua agimus, — Refellitur qusedam evasio. — Excommuni- poterit interdum ita obligare ad solvendum catio per accidens supponit crimen contra vel denunciandum, aut aliquid hujusmodi, naturalem legem. — Verumtamen haec sen- etiam ubi ex sola rei natura non praecedit tenlia in hoc sensu explicata supponit ex- obligatio; quod in particulari magis constabit communicationem hanc, ut ad praedictum ex sequentibus. Si autem hoc potest, etiara finem ordinelur, non posse ferri nisi per mo- poterit pro materiae gravitate adhibere hano dum correclionis prioris delicti, videlicet censuram, ut majorem vim et efficaciam con- prius commissi quam Ecclesiaslicus Praela- ferat suo praeceplo, etiamsi nullum suppona- tus praeceptum aliquod imposuerit. At hoc tur crimen. Quin potius, quando crimen sup- necessarium non est, neque ulla ratione fun- ponitur contra naturalem legem, et ante datur. Nam, licet haec censura utilis sit et Ecclesiae praeceptum, per accidens se habet efficax ad correctionem, non tamen est ille ad excommunicationem, solumque est quasi adacquatus finis ejus, sed etiam potest ordi- occasio illius, quiaexcommunicatio quaefertur nari ad quamcumque obligationem implen- ab homine, per se non fertur ad puniendum dam. Et hac ratione polest sub conditione delictum ante praeceptum ejus commissum, imponi ante omnem transgressionem , sed sed adcurandum illud et puniendam moram Ut transgressio non committatur, legique in illo, quia jam est contra praeceptum ipsius obediatur. Atque hoc modo fertur commu- judicis; ergo, per se loquendo, non est ne- niter per leges canonicas, et ferri etiam po- cessarium supponi crimen ad ferendam cen- test per praeceptum hominis; sic enim dis- suram. SECT. I. UTRUM JUDICES ECCLESIASTICI POSSINT PRO CAUSIS, ETC. 489 5. Sola correctio fraterna non est adxqua- sece postulat, juxta superius Iradita, disp. 4 tus finis excommunicationis. — Neque contra de Censur. in communi. Ad rectitudinem au- haec procedunt motiva alterius sententiae; tem, seu legalem justitiam servandam in tali jam enim ostensum est correctionem frater- sententia ferenda, necessarium erit eam mo- nam non esse adaequatum finem excommu- derationem adhiberc, easque circumslantias nicationis, et ideo ex verbis Matth. 18, nul- servare, quas Concilium Tridentinum supra, lum posse argumentum sumi. Cap. autem etConcilium Lugdunense in dicto c. Romana, Romana, diminute refertur; nam verba se- judicavit. quentia potius confirmant sententiam a nobis 7. Proxima excommunicationis causa est propositam, ila scilicet : Aut alia rationa- contumacia contra Ecclesiasticum prwceptum. bilis fguam in ipsis sententiis exprimant) — Atque hinc sequitur proximum et imme- causa subsit. Si ergo alia rationabilis causa diatam causam hujus censurae esse contuma- sufficit, etiamsi mora, vel culpa non praeces- ciam contra obedientiam Ecclesiastici pree- serit, absolute et simpliciter loquendo, ne- cepti; ad hoc enim fertur, eliam in his causis cessarium non est, ut culpa praecedat. Et ideo quoa temporales videntur, ut timore ejus Ec- etiam Concil. Trident. illis universalibus vo- clesiasticum prceceptum impleatur; unde cibus usum est : Ex re non vulgari, et causa quando incurritur, ob contumaciam ejus diligenter examinata. Quocirca in illo textu, proxime incurritur. Atque ita fit, ut proxima Ut supra etiam attigi tractando de censuris in ejus causa semper spiritualis sit; nam obe- communi, supponitur quidem Ecclesiasticos dientia Ecclesiastici praecepti spirituale bo- Praelatos aut judices habere potestatem ad num est, et maxime pertinet ad communem ferendam censuram in hujusmodi causis seu Ecclesiae bonum, et ejusdem rationis et boni- rebus, eliam nulla supposita oulpa, quod tatis est reprimere contumaciam contra Ec- etiam aperte supponitur in c. A nobis, 1, de clesiaa obedienliam. De ipso vero praecepto Sentent. excomm. Prsescribitur autem judici- ulterius superest inquirendum, an ut justum bus modus, quem tenere debent in usu hujus sit, et per excommunicationem merilo robo- potestatis, nimirum ut illa non utantur, nisi rari possit, oporteat illud etiam referri in vel gravitas criminis, vel nimia in satisfa- spiritualem finem, vel temporale commodum, ciendo mora, vel aliqua justa causa eos pru- vel publicum, aut privatum alicujus personaa denter inducat; et in hac justa causa expli- sufficiat. canda magna ex parte difficultas praesentis qusestionis sita est, an scilicet illa esse debeat Prseceptum Ecclesix non nisi ob spiritualem causa spiritualis, vel temporahs sufficiat, de titulum prsecipue ferri posse. Conclusio qua statim. secunda. 6. Potest judex Ecclesiasticus valide cen- Suramferreprotemporalibus.Aliaadvalorem 8. In quo puncto dicendum secundo est, censurx,adrectitudinemalia requiruntur. — Praelatum Ecclesiasticum non posse hoc prae- Nunc in hoc puncto concludimus posse Eccle- cipere nisi aliquo spirituali titulo, ita ut, licet siasticum judicem valide censuram ferre in res quse prsecipitur sit temporalis, et proxime hujusmodi causis, et actionibus, quseproxime ad temporale commodum ordinari videatur, ad temporales fiues ordinari videntur, vel ut tamen ralio (ut ita dicam) sub qua prseci- aliquod malum commissum emendetur, vel pitur, debeat esse spiritualis. Ita significat ut malum quod committi, et timeri potest, D. Thom., 4, dist. 18, queest. 2, art. 1, q. 3, preeveniatur. Hoc satis probatum est ex dic- quamvis non loquatur de prascepto, sed de tis, sed ad majorem explicationem oportet excommunicatione ipsa , quatenus proxime distinguere inter valorem, et rectitudinem imponitur propter contumaciam reprimen- talis sententiae; nam, ut valida sit, et liget dam, vel obedientiam extorquendam. Et in transgressorem, sufficit, quod praeceptum sit eodem sensu dicunt omnes excommunicatio- justum, et de re adeo gravi, ut ejus trans- nem non ferri pro damno temporali, nisi gressio et contumacia absque intolerabili er- quatenus ibi intercedit aliqua ratio spiri- rore possit excommunicatione puniri; quia si tualis. Quod autem non solum in excommu- hoc habeat, nihil substantiale deest, cum nicatione, sed etiam in prcecepto ipso verum supponatur potestas, et alioqui admonilio, habeat, probari potest, quia potestas Eccle- quae per ipsum praeceptum fit, sit satis ad siastica non cadit directe in haec temporalia, contumaciam, quam excommunicatio inlrin- sed in spiritualia, ratione quorum indirecte 490 disp. xx. de excou::unicatione ab homine, etc. et quasi consecutione quadam extenditur ad accessoria, quae consequuntur ad prinoipalo. temporalia ; ergo idem esl de hoc praecepto, Quod vero alia ralione et modo id pra^cipere cum ab illa potestate procedat. Anteccdens, non possit, constat ex opposito principio, et tota assertH certa sunt ex rnateria de fide, quod potestas spiritualis directe non cadit ubi de polestate Ecclesiae, et Summi Ponti- in temporalia. Unde non potest Episcopus, ficis agitur, et fere in terminis asseritur ab v. gi\, praecipere alicui, ut restituat alteri Innocent. III, in cap. Novit, de Judic, et ab rem suom, solum ob incommodum temporale Alexand. III, in cap. Causarn quae inler, Qai quod alius patitur, illa carendo; hoc enim filii sint legitimi. Eamque rem late traclat spectat proprie ad polcstatem civilem. Cujus Bernard., lib. 1 deConsid. ad Eugen., dicens, rei indicium est, quod, si talis persona in ad Summum Pontificem spectare crimina cor- conscientia habet aliquam justam excusatio- rigere, non de possessionibus judicare, quae nem ad non faciendam illam restitutionem, vere sunt verba Alcxand. III, in citato loco. et alioqui est certura et evidens nullam spi- Et in materia de iegibus latius hoc punctum ritualem rationem pertinentem ad Ecclesiae tractavi. * forum in eo opere inveniri, non tenebitur ia 9. Ob incommodum temporale solum prx- conscientia illi praecepto obedire, nec liga- cipi non potest restitutio ab Episcopo. — Tan- bitur censura, etiamsi illi adjuncta sit. Quan- dem confirmatur, et explicatur, nam duobus quam in hoc valde cavendum est, ne injuria modis (juxta superius dicta) contingere po- fiat Ecclesiasticis Praelatis; nam quolies ali- test judicem Ecclesiasticum obligare ad hos quid hujusmodi temporale praecipiunt, nisi actus. Primo in materia, in qua erat naturalis manifeste constet oppositum, praesumendum et intrinseca obligatio talem actum faciendi, est eos habere justam aliquam causam ad ut restituendi, vel solvendi debitum, etc. Et suum forum pertinentem ; quia semper jus tunc manifestus est spirilualis titulus, sci- superioris tanquam publicum praeferendum licct, ut subdilus faciat quod in conscientia est. tenelur, et consequenter ut vel a culpa exeat, 10. Atque hinc-etiam magis constat, quod vel illam non committat. Secundo potest in superiori puncto dicebamus. Nam heec prcecipere in materia, quae de se non obligat praecepta, licet materialiter (ut sic dicam) sine positivo hominis praecepto, ut si Pra> temporalia sint, formaliter tamen sunt spiri- k.tus judicet cxpedire, ut a fidelibus aliqua tualia; quare merito possunt Praelati spiri- communis contributio fiat, et ideo id praeci- tualibus pcenis ea communire, non solum post piat sub censura excommunicationis, ut tale eorum transgressionem, sed statim a prin- praeceptum recte feratur, necesse est, ut finis cipio, ut eorum transgressio magis caveatur; illius contributionis sit aliquo modo spiri- ergo interdum etiam poterunt juste excom- tir s, ut, v. gr., pauperum subventio; quan- municationcm ferre in futuros transgressores. quam enim pauperum commodum temporale Nam, cum causa talis praccepti spiritualis sit, sit, subventio tamen et cura illorum spiri- saepeque adbonum commune pertineat, facile tuale quid cst ; praesertim cum corporalis potest esse tam gravis, ut ad talem censuram etiam eleemosyna, maxime cum communitati dicto modo ferendam sufficiat. In quo etiam necessaria est, ad spiritualia damna vitanda arbitrio ipsius Ecclesiastici judicis standum sit fere necessaria ; et sub ea ratione maxime est, quando oppositum non constilerit ; ipse ad curam spirilualis pastoris pertineat. Idem enim non solum est judex, sed etiam est erit si talis contributio sit moraliter neccs- quasi spirilualis medicus, ad quem spectat saria ad decentem cultum divinum secundum non tantum expellere morbos jam contractos, Ecclesiae ritum ; vel etiam si sit necessaria ad sed etiam praecavere ne contrahantur, et ad aliquod bonum commune, quod ad vitanda utrumque potest excommunicatio esse apta spiritualia damna conferat. Quod enim in his medicina, si prudenter applicetur. et similibus casibus Praclalus Ecclesiae, vel Episcopus, vel Summus Pontifex respective Propositx quxstionis et rationis dubitandi juxta materiae qualitatem, possit aliquid circa resolutio. temporalia praecipere in ordine ad spiri- tualia, manifestum est ex illo principio, quod 11. Ex dictis ergo satis constat propositae poteslas spiritualis indirecte extenditur ad quaestionis resolutio; quamvis enim terminus tcmporalia, quatenus ad spiritualia necessa- ille in titulo qucestionis propositus, scilicet, ria sunt, vel conferunt; unde sunt quasi pro causis, seu in causis temporalibus, ojqui-. SECTvI. UTRUM JUDICES ECCLESIASTICI POSSINT PRO CAUSIS, ETC. 491 vocus esse possit, tamen illo utendo in com- Ecclesiasticum uti gladio spirituali contra muni sensu, qui est de materia talis censurae, certam et determinatam personam, etuun in et prajcepti, non de ratione fcrmali sub qua, causa, seu materia temporali; nam hoc solo vel propter quam fertur, simpliciter dicen- nomine, quia talia bona aliquo modo Eccle- duni est, posse Ecclesiasticos judices juste siastica sunt, materia spiritualis efficitur. et valide pro his causis excommunicationem Item, quia cum supponatur talis causa perti- ferre, interdum respiciendo ad crimina, offen- nere ad forum Ecclesiasticum, necessario fit, siones, vel scandala commissa, non praecise ut liceat in ea uti Ecclesiastica coactione, si ut praeterita sunt, sed ut aliquo modo trac- opus fuerit; haec autem coactio maxime fit tum successivum habent, ut in futurum tol- spirituali gladio; imo frequenter non potest lantur, vel resarciantur; interdum vero alio modo fieri. Hoc supposito probatur prior respiciendo solum ad futura crimina ut evi- pars assertionis, quia si debitor in tali causa tentur, et ut Ecclesiastica obedientia severius certus est, potest conveniri coram suo ju- observetur. Quando aulem feratur hoc vel dice, ad quem primario ac per se spectat illo modo, ex verbis ipsius sententiae seu cognitio causae temporalis; ergo non licet praeeepli facile inlelligetur. Ratio item dubi- Ecclesiastico judici sese intromittere, et per tandi in principio posita ex dictis etiam censuras procedere. Quod confirmat optime soluta est. Probat enim Ecclesiasticos judices dictum Alexandri III in allegato cap. Gau- non versari circa has causas temporales tem- sam, quod agere de possessione rei tempo- poraliter, sed spiritualiter ; inde vero fit, ut ralis inter certas personas seculares non pcena seu medecina spirituali uti possint. spectat ad Pontificem, sed ad Regem. Unde 42. Speciale dubium. — In confirmatione in hoc cernitur aperta differentia, quando autem petitur speciale dubium, an hujus- persona est certa, vel incerta, nam contra modi excommunicationes, quae ferri soleut in personam incertam et occulte detinentem his causis temporalibus, ut restituatur abla- bona, non potest secularis judex procedere, tum, aut veritas detegatur, etc, possint ferri ut per se notum est, et ideo, ut in illo cri- solum generatim et confuse conlra personam, mine possit esse correctio, necesse est ad. quae hoc detinet, aut novit, et non revelat, potestatem Ecclesiasticam recurrere, quae quoniam illaocculta est, aut etiam contra per- spirituali gladio etiam personas per accidens sonam determinatam, ac nominaiim, quando occultas ferire potest, ut supra visum est. Et persona cognita est; nam quod priori modo tunc optime servatur quod Concilia statuunt, possit, manifestum est ex usu, et quia tunc ut judex Ecclesiasticus in his causis per cen- maxime locum habent omnia quae diximus. suras non procedat, quamdiu aliis tempo- Quod autem idem dicendum sit de posleriori ralibus remediis possunt sufficienter termi- modo, videtur probari a paritate ralionis; nari. At vero quando persona est certa, tunc nam etiamsi causa verselur cum parliculari coram judice seculari potest conveuiri, et ad persona, potest intercederespiritualis titulus, illum per se spectat talis causa; quare non sub quo licet Ecclesiastico judici hujusmodi recte faciet Ecclesiasticus judex, illam usur- causam assumere, et judicium iu illa usur- pando. pare, nimirum, ut ille qui debitor est tali 4 4. Quibus causispossit contra determina- personae, a peccato exeat, aut alii similes. tam personam per excommunicationem pro- 43. Resolutio. — Probatur assertio quoad cedi. — Dixi autem, regulariter hoc non pTimampartem. — ^ihilominus dicendum est, licere, quia interveniente causa rationabili, regulariter ac moraliter loquendo, hoc non erithoc licitum. Erit autem causa hujusmodi licere, quanquam, si fiat, faclum teneat, et primo, si judex secularis nolit remediuni excommunicatio liget, si revera sufficiens adhibere, neque accusationem ejus, qui inju- ratio, et spiritualis causa inlercedat. Expli- riam passus est, suscipere, aut in causam cantur singulae partes, et in primis suppo- progredi. Tunc enim ad commune bonum nendum est sermonem esse, quando hae res spectat, et ad pacem fidelium, ut ad Eccle- temporales inter personas seculares, quae in siasticum judicem possint habere recursum, his temporalibus non subjii-iuntur directe saltem eo titulo, ut peccata publica corri- potestati Ecclesiasticae , tractantur, nam si gantur, juxta textum in cap. Mulieres, 2, de negotium versetur inter personas Ecclesia- Jurejur., in cap. Qualiter, de Judiciis. Neque Sticas, et ea ratione ad forum Ecclesiasticum enim obstat, quod tale peccatum sit inju- pertineat, tunc clarum est, posse judicem riosum ipsi denuncianti; nam fortasse ideo 492 DISP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AB HOMlNE, ETC. Christus peculiariter dixit : Si peccaverit in posse Praelatum Ecclesiasticum qurelibet pec- te frater tuus, id est, contra te (ut multi cata corrigere; si ergo constet de offcnsione exponunt), ut intelligamus etiam in his pec- facta, et de mora salisfaciendi, etiamsi per- catis habere locum processum, et lerminum sona sit certa, subest vera causa spiritualis, fraternae correctionis. Hoc autem inlelligen- quam potestas spiritualis curare potcst; ergo dum censeo, quando ipse judex secularis si revera hoc titulo id faciat, quamvis impru- cogi non potest per alium superiorem ejus- denter, et praemature tale judicium usurpet, dem fori; nam, si possit, ad illum prius timenda erit illa censura ut valida. Patet recurrendum est, propter rationes superius consequentia, quia illa censura non continet factas. Tunc ergo solum licitum est spirituali intolerabilem errorem, neque injuriam con- brachio lalem causam assumere, quando se- tra justitiam commutativam respectu partis, culare non vult, vel certe non potest suo contra quam fertur; neque etiam est ab usur- munere fungi. Imo etiam tunc prius debet pata jurisdictione, quia talis causa revera secularis judex moneri, vel etiam per cen- subest jurisdictioni Ecclesiasticas, quanquam suras compelli, ut suo munere utatur. Quod absque necessitate non deberet per illam agi, si hoc non sufficiat, tunc poterit Ecclesiasti- sed per inferiorem magis proportionatam; cus judex causam suspicere. hic tamen defectus non est substantialis, ne- 45. Alia causa erit, si persona tantae est que invenio decretum aliquod illam censu- dignitatis, ut non habeat superiorem in tem- ram irritans, et ideo ut validam timendam poralibus, nec velit arbitrorum judicio rem esse censeo. committere; tunc enim potest spiritualis po- teslas per censuras cogere ad servandam SECTIO II. iustitiam, vel si res sit dubia, ad standum TT . . ,. . ,. . TT , i . t Utrum excommumcatio lata ad finem solvendi debi» aliquorum ludicio. uoc aperte docet Inno- , _ . ... ,. ,. ,. I J ^ # tum, vel restituendi alienurn, semper hget. centius III, in dicto cap. rsovit. Et constat lta esse servatum perpetua Ecclesiae consuetu- 4. Qui a peccato excusatur, excusatur dine, ut lale refert Bellarm., com. 1,libr. 5 etiam ab excommunicatione. — Regula no- de Roman. Pontif., cap. 6, 7 et 8. tanda. — Quibus causis possit prseceptum 46. Et ratio est, quia tunc non usurpatur restituendi tali tempore prorogari, aut sus- temporale judicium, cum nullus sit ad quem pendi. — Supponenda? in primis sunt regulae spcctet, et alioqui ad Ecclesire pacem, et generales in superioribus traditse, videlicet; consequenter ad commune bonum spirituale quolies aliquis excusatur a peccato mortali, hoc perlineat. Hinc ulterius sequi videtur, excusari etiam ab excommunicatione, prse- quod licet persona sit certa, si tamen ita sertim in foro conscientia3.De quo principio lateat, vel absens sit, ut secularis potestas multa supra diximus, et videri potest Co- nec capere illam possit, nec remedium aliud varruvias, dicto cap. Alma, 1 part., §9, et adhibere, tunc etiam possit poteslas Eccle- Solo, dist. 22, quaast. 1,art. 2, qui recte in- siastica per censuras absentem compellere, fert, si quis rem alterius clam accepit non ut a tali crimine exeat, et consequenter ut animo accipiendi alienum, sed recuperandi parti lassaa satisfaciat. Maxime quando delic- eamdem rem, vel aliam similem, aut requi- tum est ita publicum, ut nulla tergiversa- valentem, suam, aut sibi debitam ab altero tione | elari possit. In his ergo, et similibus possessore, a quo non poterat altera via eam casibus potesl judex Ecclesiasticus suam auc- recuperare, tunc eum non ligari excommuni- toritalem interponere, quanquam in ea re catione, licet eam non manifestet, nec reddat, magna prudentia, et moderatio necessaria sit, quia in eo non peccat, ut recte etiam Glossa ne aliquid vel praeter consuetudinem Eccle- notavit in cap. 1 Jus gentium, verb. Sedcurn, siasticam, vel praater sacros canones fiat: dist. 4. Unde praaceplum illud in falsa prae- 17. Posterior assertionis pars probatur.— sumptione fundatur, seu (quod idem est) Denique in ultima parte addidi, licet inter- contra injuste relinentes talia bona fertur; dum judex Ecclesiaslicus imprudenter faciat, nec alia esse debet justa intentio ferentis; et sese intromitlendo, si tamen vera causa spi- ideo non obligat in eo casu, quia ille non re- ritualis subsislat, et illam se intendere dical, tinet injuste. Item ex eodem principio se- nihilominus censuram, quamvis forte injus- quitur, quoties intervenit ignorantia invin- tam ob inversum ordinem, validam esse. cibilis pracepli superioris sub tali censura Quod sumo ex dicto cap. Novit, ubi dicitur, ipso facto incurrenda , si post talem termi- SECT. II. AN LATA AD FINEM SOLVENDI DEBITUM SEMPER, ETC. 493 num non fiat solutio, illnm excusare, ne haec possit; nullumque habebiteffectum, cum res- censura incurratur, quia excusat a culpa, vel titutio facienda non sit nisi per actiones sin- conlumacia. Quod intelligendum est juxta gulorum; singuli autem ex vi talis censurae superius tradita de censuris in communi. ad restituendum non coguntur. In hoc quidam Itom est aliud principium , quoties prse- simpliciter negant talem excommunicationem ceptum superioris latum sub hac conditione posse ligare singulos, et consequenter etiam iutra certum terminum implenda, ante lap- negant illam esse materiam excommunica- sum terminum suspenditur, vel protrahitur, tiouis majoris ferendae, quia ibi licet interve- aut quacumque ratione ejus obligatio cessat, niat damnum temporale grave, non tamen non incurri censuram, etiamsi post elapsum spirituale; temporalia autem incommoda se- terminum non fiat solutio. Ratio est, quia cundum se non sunt materia excommuni- calionis; nec necesse est, ut omnibus his nocumentis possit per excommunicationem. subveniri. Haec opinio sumi videtur ex Na- varro, in Sum., c. 17, n. 130, quatenus dicit eos, qui sic accipiendo mortaliter non pecca- runt, non teneri ad restituendum; et ex Co- varruvia, in c. Alma, part. 1, § 8, n. 2, illat. 4. Aiteuim excommunicationes generalim la- tunc cessat contumacia; haec enim esse non potuit ante impletum terminum, quia non- dum urgebat praeceptum; neque eliam illo termino impleto, quia jam cessavit, vel sus- pensum est praeceptum, ut suppono : ergo. Sunt autem multse causse, ob quas tale prae- ceptum cessare, suspendi, aut prorogari potest, videlicet directa voluntas ipsius ju- dicis, qui illam tulil; nam ab illa maxime tas contra eos, qui furtum commiserunt, non pendet. Item mors, vel amissio, aut sus- ligare eos, qui furando solum venialiter pec- pensio jurisdictionis ejusdem judicis, juxta carunt. Quod non videtur posse intelligi superius tradita disp. 3, sect. 3. Item vo- solum ratione peccati commissi, ut sic, quia luntas ejusdem partis, ad cujus instantiam excommunicatio nunquam ferlur praecise ra- censura lata est, juxta dicta in eadem sect. 3. tione illius; ergo intelligendum est, etiam in ordine ad restitutionem. Et idem sentit Pe- trus, Navarr., lib. 3 de Restit., c. 1, dub. 5, n. 49 et sequent., et dub. 8, per totum. Con^ traria vero sententia est communiter recepta. Item est aliud principium, si quis ob impo- tentiam non solvat quod illi praeceptum est, etiamsi praefixus termiuus elabatur, non in- currere censuram, quod fundatur in prima regula posita; nam talis impotentia excusat Sumitur ex Majore, in 4, dist. 15, quaest. 25 a culpa. Dubium primum de restitutione gravis nocumenti per parvas solutiones. 2. Rationes dubitandi. — Aliquorum res- ponsio. — Vide Cordub. in Summ., quxst. 7. — Vide Hangest. in Moral., cap. 9. — Circa haec vero, quae generalia sunt, occurrunt non- et 26; et Medina, C. de Restit., quaest. 8 et 10, quos refert et sequitur Covarr., 1. 1 Va- riar., c. 3, n. 12. Idem tenet Soto, in 4, dist. 22, quaest. 1, art. 2, et lib. 4 de Justit., q. 7, art. 3. 3. Dubitationis resolutio. — Potest quis non peccare accipiendo, peccare tamen non resti- tuendo. — In prsedicto eventu tenet lata ex- communicatio. — In hac re unum estcertum nulla particulaiia dubia, quee maxime soleut ex dictis, videlicet si is, qui furatus est rem in praxi versan. Primum est de his excom- munioationibus, quae ferri solent, ut res- tituatur damnum alicui factum in vinea, vel alia simili, quod damnum licet totum simul sit grave, tamen factum est a multis, quorum unusquisque in parva materia, et ad pecca- tum mortale insufficiente deliquit : an sci- licet talis excommunicatio obliget singulos. Et est ratio dubitandi, quia nullus illorum tenetur sub mortali ad reslituendum ; ergo nullus ligatur excommunicatione, cum haec locum non habet nisi supposita culpa mortali. In contrarium vero est, quia si nemo in par- ticulari ligatur, vana est talis excommuni- levem vel damnum leve intulit, non teneatur sub peccato mortali ad restitutionem, saltem post latam excommunicationem , non posse tali.censura ligari. Hoc supponunt omnes dicti auctores, et patet ex supra dictis. Deinde est mihi certum, posse fieri, ut ali- quis non peccaverit morlaliter accipiendo, ob materiae levitatem , et tamen quod postea peccet mortaliter retinendo vel non resti- tuendo damnum, ut patet in vulgari casu, si quis saepius assem accipiat, non conjungens unam actionem cum alia, nec praevidens ex singulis acceptionibus coalescere grave dam- num; tunc enim accipiendo non peccavit catio, cum tota communitas ut sic ligari non mortaliter, et tamen postea restituere tene- 494 DISP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AD IIOMINE, ETC. tur. Idem est, quando damnum infertur a teria non videatur humanus superior posse multis, qui per se ac sigillatim sine scientia obligare, nisi quantum ratio justitise postulat. aliorum, aut gravis nocumenti, parvam ma- Ad hocSoto, dicto loco de Justitia, his verbis teriam furantur; accipiendo enim non pec- respondet : Quod si arguas excommunicatio- cant mortaliter; postea vero de gravi damno nem non licite imponi, nisi pro peccato mor- certi effecti restituere tenentur sub mortali, tali, respondetur id esse per se verum ratione quia licet quantitas ab unoquoque accepta culpx, secus autem ratione emergentis damni, per sese considerata parva sit, tamen utpars quando sit grave. Quae verba subobscura gravis nocumenti, quod alia via reparari non sunt, nam videtur per ea significare excom- potest, gravis materia moraliter censetur. municationem interdum posse juste imponi Sicut si a principio omnes illi, qui parva propter vitandum grave damnum temporale damna intulerunt, praescivissent aliorum con- alterius, etiamsi non interveniat culpa mor- cursum, et grave damnum inde eventurum, talis. In quarto tamen id amplius declarat graviter peccassent singuli vel minimum quid dicens : Quamvis accipere non fuerit mortale accipiendo, vel si ex conventione id facerent, crimen, quia vero pro gravi damno excommu- quia quantum spectat ad materiae gravita- nicatio fuit justa, quicumque tenetur sub pec- tem, moraliter perinde est quod multi simul cato mortali, quod abstulit, restituere. Ubi ex certa scientia, vel quod ex conventione supponit obligationem sub mortali ad resti- damnum inferant, solumque erit diversitas tuendum, significat tamen totam provenire in causalitate unius circa actionem alterius. ex praecepto sub excommunicatione lato. Non Quando ergo materia seu causa praedictee ex- vero declarat, quomodo in tali materia possit communicationis hujusmodi est, manifestum talem obligationem inducere prreceptum hu- est excommunicationem esse validam et li- manum, si naturale non poterat, aut quo- gare, quia in ordine ad fiUurum, materiam modo excommunicatio fuerit justa, quae talem habet proportionatam ; in tali autem excom- obligationem naturalem non supposuit. rnunicatione (per se loquendo) non habetur 5. Primus dicendi modus in dicto casu. — ratio praeteritae culpae, et hoc niodo procedit Quapropter duo tantum modi superius traditi Covarruvias diclo loco Variarum, et quoad hic applicandi sunt. Unus est frequentior, hoc nulla videtur esse difficultas. tamen in eo praeceptum humanum non se 4. Opinio affirmans. — Refellitur funda- habet ut prima radix talis obligationis, sed mentuni. positse opinionis. — Solum esse po- ut proponens et confirmans illam ; saepias lest, quando ad excommunicationem non enim continget illam obligationem ad resti- supponitur obligatio restituendi sub mortali, tuendum sub mortali in re quidem esse, esse an praeceptum sub excommunicatione latum tamen ignoratam vel dubiam; nam singuli possit illam inducere, ut talis excommuni- damnificalores propter materiae parvitatem catio liget. Aliqui absolute et sine dislinctione facile contemnunt, et excusationem praeten- affirmant, ex quodam generali principio, quod dunt, nec de gravi nocumento potest eis tam quaelibet contumacia, etiam in parva materia, facile, tamque certo constare, ut ad restituen- sufficit ad peccatum morlale, atque adeoquod dum obligentur; at vero postquam per supe- omnis prohibitio Ecclesiae sub excommunica- rioris praeceptum sufficienter constat, et de tione ipso faclo incurrenda obligat ad mor- gravi nocumento, et de obligatione resti- tale, in quacumque materia etiam levissima. tuendi, quam ipse sua auctoritate confirmat, De quo principio videri potest Covarr., diclo jam tunc nullus potest excusari aut subter- § 9, n. 5. Sed illud a nobis supra est impro- fugere. Et hic modus est adeo cerlus, ut nisi batum, quia proportionata materia in omni evidenter constet de injustitia praecepti su- virtute et respectu cujuscumque potestatis perioris, illi parendum sit, et alioqui excom- est necessaria. Et declaratur praeterea, quia muuicatio incurratur, propter rationem saepe excommunicatio adjuncta non facit praecep- dictam, quod in hujusmodi dubiis superioris tum esse grave, sed supponit, et ad summum auctoritas praeferenda est; nam ad illam declarat voluntatem pra?cipientis esse gra- spectat in simili dubio discernere, an ma- viter obligare, quantum materia capax est; teria sit gravis, necne; et an intercedat suf- inquirimus crgo, quomodo haec materia sit ficiens ratio justitiae, quae graviter ad resti- capax talis obligationis humanae, si alioqui tuendum obliget. supponiturut insufficiens ad obligandum sub 6. Secundus modus, quo prreceptum potest mortali ex sola natura rei, cum in hac ma- inducere obligationem mortalem restitnendi, SECT. II. AN LATA AD FINEM SOLVENDI DEBITUM SEMPER, ETC. 4-95 qux ex illo capite talis non erat. — Alius in exteriori foro possit fieri , sed quid jus modusest rarior et difficilior, quiain eopra?- habeat in foro interiori et conscientiae. Lo- ceptum hunianum supponitur esse prima quendo ergo in conscientia, proposita regula ralio talis obligationis sub mortali. Et tunc adeo vera est, ut in eo casu non possil defi- quidem nccesse est, ut preeccptum Preelati cere. Nam quacumque forma aliquis obligetur Ecclesiastici non innitatur in sola ratione jus- vel constituatur debitor, et se submitlatpoenae titise commutativec, ad quam spectat obligatio excommunicationis ipso facto incurrendae, si restituendi; nam hoc modo difficultas propo- infra talem terminuin non solverit, semper sita plane videtur ostendere, si ipsa justitia subintelligenda est conditio, si eo tempore sit per sese non inducit gravem obligationem ad solvendo, vel (quod idem est) si volunlarie reslituendum, nec superiorem Ecclesiasticum omiserit solulionem ; nam propter factum vel posse intra latitudinem hujus virlutis eam non factum involuntarium, nemo potest ex~ obligationem adjungere, quia materia non comraunicationem incurrere, quia in eo, quod est capax illius ; oportet ergo, ut peculiarem involuntarium est, nemo est contumax; et obligationem obedientiae addat. Ut vero hanc ideo non potest illud esse legitima causa ex- possit juste imponere, necesse est, ut inter- communicationis. At vero, qui non est potens cedat aliqua spiritualis ratio, quam per se ad solvendum eo tempore, pro quo tenetur, respiciat spiritualis potestas, quecque adeo involuntarie omittit solutionem; ergo ut lalis gravis sit, u'. ad inducendam gravem obliga- obligatio justa sit et excommunicatio valeat, tionem sufficiat. Hujusmodi autem erit, si, necesse est preedictam condilionem subintel- v. gr., judicet ad communem pacem et ad ligi. yitanda uiulta peccata expedire, ut tale grave 8. Qui immediate obligatur in forma Ca- damnum illo modo reparetur; vel si censeat merse, potest absque alia monitione excommu- nou solum ad reparandum damnum tempo- nicationem incurrere et declarari. — Ut rale talis personee sic leesee, sed etiam ad spi- autem jus hoc ad factum illud applicetur, rituale vitandum , eam restitutionem fore advertendum est primo, duobus modis posse necessariam, vel aliquid simile. Et tunc pree- aliquem obligari in forma Camerae : primo, ceptum erit justum et inducens obligationem personaliter per proprium consensum imme- restituendi. Quocirca cum hoc preeceptum diatum; secundo, per procuratorem , atque variis modis et multis titulis possit esse jus- adeo per alterius voluntatem, et non per pro- tum, moraliter loquendo, semper obligat, et priam, nisi remote, quatenus alteri concessit consequenter censura sic lata valida est. facultatem se obligandi. Quando obligatio fit priori modo, non est magna difficultas, quia Alia dubitatio de quibusdam excommunica- jam satis conslat debitori de obligatione as- tionibus Camerx Apostolicse. sumpta sub tali onere et poena, et per ip- sammet obligationem, tanquam per legem, 7. Etiam in his excommunicationibus non quasi continue admonetur , ut adveniente ligari in conscientia, qui ob impotentiam tem- termino, seu infra mensem post designatum pore prxfixo non solvit. — Altera dubilatio terminum, ut praxis interpretata est, debi- est circa aliam excusationem de impotentia tum solvat. Et ideo in toto rigore juris potest solvendi, oriturque ex quodam casu practico ipso facto contrahere censuram , si statuto de excommunicationibus , quae ferri solent tempore non solvat, cum possit; nam ibi per Cameree Apostolicee auditorem adversus omnia concurrunt, quee ad contumaciam et eos, qui in forma Cameree, ut aiunt, obligan- ad justam censuram necessaria sunt. Qua- tur Roinee ad solvendam pensionem, vel aliud propter in rigore juris statim potest ille ex- debitum infra certum terminum, seu certis communicatus declarari, etiamsi sit atsens, temporibus, sub pcena excommunicationis quia satis ex ipsa obligatione, et non solu- ipso facto incurrendee. Hi enim debitores tione probata, constat in foro exteriori iilum elapsoterminocensenturexcommunicationem incurrisse excommunicationem. Et quamvis incurrere, et statim declarantur, nulla ha- re ipsa possit intervenire excusatio, vel im- bita consideratione an potuerint statuto potentia ad solvendum, vel quia per ipsum tempore solvere , necne ; ergo propter im- non stetit, ut si litteras jam misit, vel procu- potentiam non excusantur ab hujusmodi ex- ratorem admonuit, et casu, vel alterius in- communicatione contrahenda. Respondeo, curia accidit, ut effectus impediretur (in his hic nos non explicare quid de facto fiat, aut enim casibus et similibus sine dubio noi con- 496 MSP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AB HOMINE, ETC. trahitur excommunicatio), nihilominus quia titul. de Pensionib., decis. 2, et tit. de in foro exteriori constat de omissione solu- Rescript., decis. 12; Covarr., c. Alma, part. tionis contra talem obligationem , et alioqui 1, § 10, n. 7; Gigas, do Pension., quaest. 77, ad ipsum reum perlinet excusationem , si n. 20, et quaest. 84, n. 2; citantur etiam An- quam habet, afferre et probare, et citatus tonius Massa, ibid., de Obligal. in forma Ga- censetur sufficienter, si Romae coram quoli- merae, pag. 136, et Mandosa, in regul. Can- bet procuralore citetur {sub hac enim condi- cell., reg. 27, quaest. 7, num. 4. Qui licet tione fit illa obligatio), ideo elapso termino simpliciter dicant in his casibus incurri ex- solutionis et citationis, juste polest in foro communicationem , statim ac debitor est in exteriori declarari. Et ipse tenebitur in eo- mora solvendi post sufficientem consensum dem foro abslinere, a tempore praesumptae vel notificationem lilterarum , non tamen contumaciae, nisi rigor hic alia via tempere- dicunt, eum non posse excusari in conscien- tur, ut statim dicemus. Quin potius si cum lia propter impotentiam, sed potius in hoc hoc rigore procedat lata excommunicatio , supponunt generalem doctrinam. Respectu quamvis a principio non statim declaretur vero exterioris fori oportebit hujusmodi im- talis debitor excommunicatus , sed postea potentiam sufficienter ostendi; qua ostensa quando illi potest talis excommunicatio de- coram competente judice, vel absolvendus nunciari, nihilominus declaratio et censura illeerit in eodem foro, velcerte declarandum, quasi retrotrahitur, id est, non solum decla- quod is excommunicationem non incurrerit, ratur ille excommunicatus ab eo tempore, juxta varios intellectus cap. Odoardus de quo fit declaratio, sed etiam ab eo, ex quo Solut. fuit in mora solvendi, quia revera ex tunc 10. Quod praxis habeat de excommunica- excommunicationem contraxit. tione in forma Camerx. — Atque ob hanc 9. Quid si obligetur per procuratorem. — rem addendum ulterius est, quamvis id, quod Secus vero est, quando aliquis solum per in priori membro praeeedentis distinctionis procuratorem pensioni consensit, aut debi- diximus, verum sit de possibili (ut sic dicam) tum contraxit sub preedicta obligalione in et de toto rigore, ad hunc leniendum et tol- forma Camerae ; tunc enim donec litlerae, lendum periculum quoad fieri possit, ne ali- quibus pensio fuit instiluta, vel obligationis quis sine culpa pro excommunicato habeatur, et debiti, ipsimet debitori intimantur, non usu et praxi introductum esse, ut elapso ter- potest in conscientia excommunicationem in- mino ad pensionem vel debitum solvendum currere, neque etiam in foro exteriori, et designato in praedicta obligatione in forma juxta communem praxim ille pro excommu- Camerae, excommunicatio non censeatur in- cato non habebitur, donec de nolificatione cursa, donec creditor declaret se velle ut litterarum sufficienter constet. Et ratio est, illam incurrat; quod si priusquam id decla- quia consensus per solum procuratorem non ret, vel ipse, vel debitor moriatur, vel solva- sufficit, ut ipsi debilori censeatur sufficiens tur pensio, vel fiat concordia, nunquam in- monilio facta, cum haec fieri debeat in pro- currelur.Atque itahaberestilum Curiae refert pria persona, per se loquendo, ut supra os- ex Ciissiodoro Navarrus, dicto c. 23, n. 104. tensum est. Et ideo etiam non sufficit ad Ad quod faciunt multa, quae in simili tractit contumaciam, quia nemo potest esse contu- Gigas, dicta quaest. 77, quamvis ipse in con- max,nisi prius fuerit monitus, utsupra etiam trariam partem propendeat. Illa ar.tem vo- diximus. Propter quod etiam dictum est, luntas parlis non satis est, ut sit privala, sed eum , qui omnino ignorat invincibiliter ex- per sententiam Camerae debet esse intimata communicationem et admonitionem ejus, non debilori, ut excommunicationem incurrat, ut posse illam incurrere. Ita vero est in prae- significat Cassiodorus, supra ex eodem usu et senti casu; nam ille, qui per alium tantum stilo Curiae. Estque valde consentaneum ra- obligatur, per se, et ex vi illius obligationis lioni, utetvoIuntascreditorisexpectetur,quia ignorat censuram et obligationem sub com- cum in ejus favorem latasit excommunicatio, minalione illius ; et ideo ille consensus per se donec ipse cum eo rigore exigat aut petat non sufficit ad excommunicationem incur- debitum, censetur dilationem permittere, nec rendam. Atque in hunc modum hunc casum judex inlendit nisi juxta illius exigentiam et definiunt fere omnes auctores, qui illum at- voluntatem excommunicationem ferre. Et ra- tingunt, Navarrus, c. 23, n. 104, et c. 27, n. tionabile eliam est, ut haec voluntas crediloris 274,citans Cassiodorum, super reg. Cancell., iatimetur debitori juridice et solemni aolifi- SECT. II . AN LATA AD FINEM FOLVENDI DEBITUM SEMPER, ETC 497 catione, atque adeo per ejusdem judicis sen- hendi, quamvis litlerae generaliter promul- tentiam. Tunc autem si credilori constiterit, gentur, ille non incurret censuram, neque in debitorem esse impotentem ad solvendum, foro inleriori, neque in exteriori, si in itlo non poterit juste velle, ut alius excommuni- sufficienteroslendatdeclarationem voluntalis cationem incurrat. Neque etiam si id velit, in sui creditoris. Haec aulem de foro exteriori conscientia factum tenebit. ita intelligenda sunt, ut tamen propter vitan- M.Quxdam evasio refellitur. — Additvero dum scaudalum debeat quis saepe ab exterio- Navarrus supra, in eo casu, excommunicatio- ribus aclionibus abstinere in publico, quando nem retrotrahi, id est, etiamsi credilor post de exceptione vel alia simili excusatione non mensera vel annum declaret se velle, ut de- constat. bitor non solvens excommunicatus sit, illum 12. Debitores, qui in forma Camerpe obli- habendum esse pro excommunicato a priori gantur, renunciant. — Solutio. — Difficullas termino elapso, supposito quod personaliter circa hanc renunciationem. — Ultimo est circa consensit pensioni (ita enim loquitur). Hoc hunc casum advertendum, juxta commune autem non existimo verum, quia est nimius jus c. Odoardus, de Solut., solere clericum rigor, et repugnans nalurae excommunica- beneficiatum alieno aere gravatum, qui satis- tionis, et non salis fundatus. Aut enim ex- facere non potest, ut molestiam creditorum communicatio fuit vere, et in re ipsa con- evitet, ab Ordinario suo petere, ut assignata tracta ab initio, vel non. Primum dici non sibi congruente sustentatione, reliquos fruc- potest , quia supponimus creditorem prius tus ad debita suo ordini solvenda applicet, non declarasse voluntatem suam, et absque donec plene satisfaciat; debitoresque inhi- hac declaratione non incurri excommunica- beat, ne amplius ipsum vexent. Huic ergo tionem illam, quia ante illam declarationem communi juri, et favori renunciant hi debi- alter non censetur esse conlumax. Si vero ab tores, qui in foro Camerae obligantur; ideoque inilio non fuit contracta excommunicatio, illo uti non possunt, ut praedictam censuram ergo declaratio postea facta non potest retro- effugiant. Ex quo fieri videtur, hunc debi- trahi usque ad illum terminum. Patet conse- torem non effugere praedictam censuram, quentia, quia declararet rem falsam, scilicet etiamsi quanlum in se est faciat ut solvat, si fuisse excommunicalum ab eo tempore, in non integre solvit. Quid enim amplius facere quo vere non fuit. Dicunt aliqui, etiamsi ille potest, moraliter loquendo, quam renunciare non fuerit vere excommunicatus ab eo ter- omnibus fructibus, et sola congrua sustenta- mino, in foro tamen exteriori haberi ut ex- tione esse contentum? Adeo enim intrinseca communicatum ab illo termino, ex quadam et naturalis est reservatio congruae sustenta- praesumptione et fictione juris. Verumtamen tionis, ut nemo possit propter illam juste ut probe notavit Covarruvias, in cap. Alma, vexari, et propterea jus illud c. Odoardus, part. 1, § 10, n. 6, in his spiritualibus poenis non tam videatur positivum. quam conserva- non est locus fictioni juris, sed veritassemper tio, et defensio naturalis juris. Si ergo huic attendenda est, quod maxime locum habet etiam juri in praedicta obligatione renuncia- in foro conscientiae ; nam pro eo tempore, tur, signum est non excusari quempiam ab pro quo quispiam contumax non fuit, nullo hac censura propter impotentiam solvendi. modo potest pro excommunicato haberi, ne- 13. Resolvitur difficultas apposita distinc» que ipse in conscienlia tenetur ad aliquem tione de impotentia. — Haec difficultas vide- excommunicationis effectum. Idem autem ve- tur potius probare renunciationem illam in- rum esse censeo quoad forum externum; validam esse; nam condilio illa adeo est nam in casu, de quo agimus, qui illo lempore rigida , ut praeter modum, et obligationem celebraverit, non propterea judicabitur irre- humanam esse videatur. Quia vero consuetu- gularis aut beneficiis privabitur etiam in foro dinem illam improbare non possumus, addi- exteriori; esset enim talis poena iniqua, cum mus dislinguendum esse de impotentia sim- pro illo tempore non fuerit contumax Eccle- pliciter, et de impotentia morali sohendi; siae, neque fuerit transgressus praceeptum nam impotentia simpliciler sine dubio semper Camerarii, quandoquidem illud dedit quasi excusataculpa, nonobstantequacumque obli- pendens ex voluntate creditoris et sub con- galione, et consequenter etiam a censura, ut ditione : Si ille velit. Propter quod, si plures evidenter probant superius dicta. At vero sint fidejussores, et creditor unum excipiat, impotentia moralis, licet per se suspendat, eumque admoneat se nolle ipsum compre- aut eliam tollat obligalionem naturalem resti- xxiii. 32 498 DISP. XX DE EXCOMMUNICATIONE AB HOMINE, ETC. tuendi, juxta communem doctrinam de resli- Duo notanda circa tactam difficultatem de tutione, 2. 2, quaest. 62, art. ult., tamen si impotentia ad solvendum. intercedat renunciatio per proprium consen- sum, quo quis se obligat ad solvendum, non 15. Qui statuto tempore est impotens sol- obstante tali impotentia morali, fieri posse vendo,siposteafiatpotensetnonsolvat,incur- videtur, ut jam tunc illa impotentia non ex- rere excommunicationem. — Antequam tamen cuset a culpa in non solvendo, et consequen- hinc discedamus , circa hanc excusationem ter nec a censura; nam illa impotentia non impotentiae duo breviter adjungere oportet. includit absolutam potestatem, sed adjungit Unum est, quando excommunicatio fertur, ut difficultatem moralem, ad quam superandam, solutio fiat ad certum tempus, si illo tempore etvincendam, potest aliquis proprio consensu quis sit impotens, excusari quidem tunc a obligari. Sed, ut hoc tolerabilius fiat, adjun- culpa, et consequenter ab excommunicatione, gere oportet, in hac impotentia morali posse non tamen propterea praecepti et excommu- esse gradus, quia in congrua sustentatione, nicationis vim prorsus extingui, sed perseve- in diminutione status, et egestate , in qua rare potius, et obligare ad solvendum, cum quis constituitur, si plene solvat, potest esse primum quis possit. Unde, si quis veniens latitudo. Poterit ergo quis obligari ad omnia postea ad pinguiorem fortunam non restituat, illa, quae non afferunt, vel gravem infamiam, vel non solvat, excommunicationem incurret. aut indecentiam status, vel aliud simile nocu- Ita colligitur ex dicto c. Odoardus, de Solut. roentum, etiamsi cum hujusmodi gravidamno Et ratio est clara, quia, ut in superioribus nunquam solvere ebligetur. tactum est, ille terminus qui designatur, non 14. Quale remedium possit huic renuncia- est ad finiendam obligationem, sed ad diffe- tioni adhiberi. — Ob hanc ergo causam potest rendam executionem ejus usque ad illum, et justificari renunciatio illius juris c. Odoardus, non ultra; et ideo si in itlo termino non satis- nam assignalio congruae sustentationis ordi- fit obligationi, sive ex impotentia, sive ex nario rnodo facta solet esse nimis ampla, et quacumque alia causa, non propterea exlin- retento fere integro statu , etc. Crediderim guitur obligatio, sed potius semper obligat ne tamen, quamvis post obligationem in forma differatur solutio, si fieri possit. Est enim Camerae non possit Ordinarius uti illo jure, jam tunc quasi praeceptum negativum, non ipsum tamen Auditorem Camerae, si ad eum differendi amplius solutionem, cujus natura accedatur, ut accedi debet, posse et debere est, ut pro semper obliget. tali debitori congruam sustentationem assi- 16. Non excusat ab excommunicatione im- gnare, magis fortasse limitatam, sufficientem potentia ex malitia aut negligentia orta. — tamen ad decentiam status clericalis, et talis Allerum notandum est, de impotentia, quae beneficii, vel dignitatis, quia hoc tam intrin- non casu accidit, sed voluntarie, et ex mali- secam habet honestatem, ut nemo possit illa tia, vel ex negligentia incurritur, vel potius privari ; maxime, quia cum non solum respi- assumitur. Illa enim non videtur culpam, et ciat personam, sed dignitatem ipsam. et or- consequenter, nec excommunicationem ex- dinis clericalis decentiam , nemo potest illi cusare. Ut, v. gr., habet quis dictam obliga- renunciare. Ad vitandas autem hujusmodi tionem in forma Camerae ad solvendum pen- roolestias solent hi debitores impetrare Pon- sionem intra mensem, et nunc in principio tificium diploma, ut coram suis Ordinariis uti mensis est potens ad solvendum, nihil ta- possint favore c. Odoardus , prout de jure men curans de solutione pensionis omnia ex- possunt. Tamen ut haec rescripla sint utilia, pendit , et ita fit impotens ad solvendum. advertere debent, ut in eis ponatur clausula : Dico igitur hunc non excusari, quominus, si, Non obstante quacumque obligatione in forma prsescripto termino elapso , petitam pensio- Camerse, quia alias per talem concessionem nem non solvat, excommunicationem in- non impeditur facultas Auditoris Camerae, currat. Ratio a priori est, quia ille revera juxta concessiones plurium Pontificum, quas agit contra praeceptum, et consequenter est afferunt qui de hac re, et de rebus curiae contumax; sicut etiam agit contra prsecep- Romanee scribunt. Sed de hoc casu hasc suf- tum de recitando officio, qui se reddit impo- ficiant; quae hic adjungenda censuimus prop- tentem ad recitandum. Item quia alias, qui ter frequentem ejus necessitatem, et usum. malitiose omnia expenderet, et donaret, pos- set hac via evadere vim excommunicationis, quod nemo prudens dicet. Si autem malitia SECT. III. AN LATA PRO REVF.LATfONE VERITATIS AUT SCRIPTO, ETC. 109 non cxcusat, ncque eliam gravis negligentia 1; et antecedens probatur, quia cogitur quan- cum sufficientiprrevisionefuturaBimpotentioe, doque quis scripturam prodere, quam juste et consequenter cum pra?visione moralis pe- apud se rctinet, co quod sua sit; solumque riculi non implendi quod sub excommunica- petitur, quia potest alii prodesse ad causam, tione pneceptum est, excusabit. vel jus temporale ostendendum , quod in- 47. Recolendum est autem in hujusmodi tendit; ibi ergo nulla cst culpa , nihilque casibus, aliud esse tempus, in quo delinqui- spiriluale, sed mere temporalis utilitas. In 4or coram Deo, aliud vero in quo excommu- contrarium vero est communis usus Eccle- nicatio incurritur. Delinquit enim aliquis eo siaslicorum judicum. tempore, quo fit impotens ad solvendum in- tra praefixum terminum ; non incurrit autem Regula ad cognoscendum quando excommuni- excommunicationem, donec re ipsa talis ter- catio ad hunc finem lata valida sit. minus finitur non impleta obligatione, quia censura non contrahitur, donec omissio prae- 2. Quibus causis excommunicatio lata sit cepti exterius consummata sit, ut supra dic- valida. — Prima regula. — Exemplis posita tum est. Quamvis autem causa omissionis regula explicatur. — In hac re supponendum prius posita fuerit, et ideo delictum tunc est has excommunicationes, neque justas, ne- maxime fuerit commissum, tamen omissio re que validas esseposse, neque eliam in particu- ipsa consummata non fuit usque ad prsefixum lari obligare, nisi altera e duabus causis s;rpe terminum; et ideo usque ad illum non incur- numeratis intercedat, scilicel, aut correctio- ritur excommunicatio ; a qua non potest tunc peccato commisso, aut executio prrecepti obli- impotentia excusare, quia, cum haec fuerit gantis, et consequenter praeventio ne pecca- voluntaria, non facit omissionem involunta- tum committatur; hi enim sunt fines adeo in- riain, sed relinquit illam peccaminosam, et trinseci excommunicationis, quse spiritualis contumacem ex vi prioris causse, eliamsi for- et medicinalis pcena es4, ut sine illis sub- tasse jam tunc displiceat, quod non satis est sistere non possit. Ex quo principio tres re- ad impediendam excommunicationem. Nisi gulas colliguntur consentanese doctrinae supe- fortasse interveniat ejusdem judicis auctori- rius traditae, quae per eas ad prsesentem tas, qui sicut potest, et debet absolvere eum, casum sufficienter applicatur. Prima est : qui a contnmacia recedit, etiamsi prius deli- quoties excommunicatio fertur ad hunc finem querit, ita etiam si congruo tempore ad eum manifestandi veritatem, vel prodendi scrip- fiat recursus, et impotentia sufficienter pro- luram, in eo casu, in quo ante talem excom- ponatur, et probetur, offerendo satisfactio- municationem latam quis tenebatur, vel jure nem , vel cautionem possibilem , potest et naturae, vel alio quocumque ad illam verita- debet suspendere excommunicalionis censu- tem, vel scripturam prodendam, talis excom- ram, etiamsi illa impotentia ex iniqua causa municalio ligat. Hsec regula facile patet ex manaverit. Pro qua iniquitate, et inchoata dictis, quia tunc jam agitur de correctione contumacia (ut sic dicam) poterit judex con- fratris, qui dum obligationem non implet, venientem pcenitentiam injungere, non po- quam tenetur, peccat, et in materia gravi, ut terit tamen juste subtractionem censurae supponimus; et ideo per secretam, vel publi- eontrahendae denegare, sicut non potest ne- cam monilionem merito corripitur, ut a pec- gare absolutionem censuree jam contractae cato recedat. Quod si nolit, juste etiam per digne petenti ; est enim eadem ratio. excommunicationem compellitur. Exempla sunt. Primum, si quis propter commune f o- SECTIO III. num teneatur occultum hsereticum, aut sedi- tiosum, vel alium similem reipublicae hostem Utrum excommunicatio lata ad finem revelandi secre- superiori denunciare : jam tunc si aliquid hu- E&£Z££ gT °CCUUUm' ,e' Dr00end' iusmodi sub excommunicatione lat!e scnten- tiaa, vel generatim^ vel speciatim, vel abso- 1 . Ratio dubitandi. — Ratio dubitandi est, lute, vel infra cerlum terminum praecipialur, quia sa?pe in causis, propter quas feruntur talis excommunicatio ligat eum, qui intra hse excommunicationes , nulla intervenit praeseriptum termlnum non obedit, per se culpa, neque ajia spiritualis causa, propter loquendo; illud enim prasceptum justum est, quam talis excommunicatio feratur; ergo illae et materia ejus est gravis, et, includit finem non ligant. Consequentia patet ex dictis sect. accommodatissimum ad censuram ferendam. 500 DISP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AB IIOMINE, ETC. Aliud exemplum est, si quis apud se habeat tionem compelli. — Unde ulterius additur, reconditam scripturom alienam , id est, in etiamsi quis non teneatur ex justitia commu- qua non solum agitur de alieno titulo, vel tativa testimonium sicutscripturam proferre, jure, sed etiam cujus dominium, vel usus ad possel tamen aliquando ex charitate teneri, alium spectat : tunc, si huic praecipialur sub ut si ex defeclu veri testimonii proximus excommunicatione, ut scripturam prodat, grave damnum patiatur, et alius possit sine sine dubio ligabitur, quia eliam seclusa ex- tali detrimento, vel difficullate veritatem ape- communicatione ille per se tenetur talem rire, et a fortiori si ea de causa commune scripturam reddere domino ex juslitia, quia bonum periclitetur, vel alia similis ralio in- sicut res alias, ita et scripluram retinere in- terveniat. Haec autem obligatio sufficiet, ut -vito domino contra justitiam est. Unde quoad possit quis sub excommunicatione obligare hoc eadem est ratio de excommunicatione in ad testimonium ferendum, quia polestas Ec- hac materia lata, et de quacumque alia, quse clesiastica , non solum peccata contra justi- fe"lur ad solvendum debitum, vel restituen- tiam, sed etiam contra charitalem cobibere dum alienum, de quibus supra dictum est. potest, ut sumitur ex illis verbis Christi : Si Unde in hujusmodi censura ferenda, quando peccaverit in te, et infra : Lucratus eris fra- causa, super quam fertur, mere temporalis trem tuum, quae generalia sunt. Juxta quae est, et inter personas seculares, servandae dixit Innocentius III, in cap. Novit, de Judi- sunt conditiones, et circumstantiee in praece- ciis : Licet hoc modo procedere valeamus super dentibus sectionibus positse, nimirum ut res quolibet criminali peccato, ut peccatorem re- sit gravioris momenti, et necessitas urgeat, vocemus a vitio ad virtutem, etc. Verumta- utpote, quia non potest aliud medium appli- men hic modus obligalionis, et conseqtienter cari, vel quia tentatis aliis nullum inventum etiam excommunicationis intercedere potest est ulile. etiam in scriplura prodenda. Quod maxime 3. Objectio. — Iiesponsio. — Discrimen continget, quando non aliena, sed propria inter obligationem scripturse prodendae, et scriptura postulatur; nemo enim tenetur ex testimonii ferendi. — Sed dicet aliquis circa just^tia commutativa hnjusmodi scripluram exemplum posilum : nullus tenetur ante prse- prodere, quia licet quis eam occultet, vel ceptum judicis testimonium ferre in causa etiam comburat, non contrectat rem alienam, aliena ; ergo neque etiam tenebitur prodere sed propriam, qua potest uli in quemlibet scripturam, quae non est, nisi veluti quoddam usum. Quod si inde sequitur aliquod incom- scriptum teslimonium ; ergo hoc titulo nemo modum alteri, non per se sequitur, sed per potest excommunicatione ligari. Responde- accidens, quia forte ille caret alio testimonio, tur primo negando consequentiam, loquendo quo suum jus probet, quod accidentarium praecise de obligatione justitiae commutativae. est; nam ego non teneor ex justitia conser- De hac enim, regulariter loquendo, verum vare, aut proferre scripturam, ut alter jus est antecedens. Est vero differentia inter suum ostendat, sed illi incumbit, propriam lestiaionium , et scripturam; nam scriptura scripturam seu titulum sui juris habere. est reS exterior et permanens, quae cadit sub Nihilominus tamen, si necessitas proximi gra- dominium alicujus, et ideo absque alio prae- vis sit, eo quod sit in gravi periculo grandis cepto justitia obligat, ut domino reddatur; jacturae bonorum contra justiliam, el domi- testimonium autem consistit solum in aclione nus scripturae possit sine gravi detrimento propria; et ideo, dum non actu fertur, nihil illam prodere, interdum ad hoc ex charitate est quod sub dominio alterius existere possit; obligabitur pensatis circumstantiis, et incom- quare justitia ex se non obligat ad illud fe- modis, quae utrinque in hujusmodi rebus mo- *endum. Dixi autem, frequenter, quia si prae- ralibus intervenire solent. Qua obligatione 4E «sessisset pactum, vel promissio acceptata, et supposita, si accedat Praelati praeceplum sub maxime onerosa, tunc juxta modum obliga- comminatione excommunicationis latae sen- tionis posset aliquis teneri ex justitia, vel tenliae, clarum est obligationem augeri ex fidelitate ad ferendum testimonium , etiam justo praecepto ; et inlervenienle contumacia sese offerendo, si necesse sit ; et tunc servata post sufficientem monitionem, talem excom- eadem proportione posset sub censura cogi municationem incurri. ad pactum implendum. _ , . i :'»„♦„. * _ i , * t • j t 4- Secunda requla. 4. Potest quis cnaritate teneri ad testimo- J nium ferendum, et ad hoc per excommunica- 5. Posse judicem Ecclesiasticum ad hxc obli- SECT. III. AN LATA PRO REVELATIONE VERITATIS AUT SCRIPTO, ETC. 501 gare etiam quando ante latam excommunica- tim imponatur; non est enim minus efficax, tionemnonsupponebatur obligatio. — Secunda nec minus necessarius ille praecipiendi mo- regula est : etiamsi non supponatur aliunde dus, quando judicem Iatent personae, quae obligatio ad manifestandam veritatem, vel veritatem sciunt, et ideo non possunt specia- scripturam prodendam , antequam Praelatus tim et nominatim vocari; satis enim vocantur Ecclesiasticus sub excommunicatione ipso et interrogantur sub illa generali appella- jure incurrenda id praecipiat, potest tale proe- tione : Qui hoc sciverit. Eademque ratio est ceptum esse justum et obligans, et conse- de praecepto prodendi scripturam; nam illa quenter excommunicatio erit valida et post etiam est quaedam interrogatio veritatis co- trinam monitionem juste lata; ideoque qui gnitae, aut per se, aut per scripturam, vel tali praecepto non obedierit, censuram in- (quod perinde est) est quaedam interrogatio curret. Haec sequitur ex dictis in sect. 1, ubi veritatis, aut de facto ipso, aut de scriptura ostendimus Praelatum Ecclesiasticum posse continente factum; de qua eliam judex habet hanc excommunicationem etiam in hac ma- jus inquirendi et interrogandi. Unde non re- teria imponere, non solum ad corrigendum fert, quod talis scriptura propria sit; nam peccatum jam commissum, nec solum ad etiam testimonium est proprium, et nihilomi- roborandam naturalem obligationem , sed nus superioris praeceplum obligat ad illud etiam ad staluendum proprium praeceptum, exhibendum; ergo obligare potest ad exhi- et novam obligalionem. Quod si in aliis ma- bendam propriam scripluram, quia dominus teriis habet spiritualis potestas hanc efficaci- non propterea perdit dominium ejus, neque tatem, non minorem habebit in hac, quae ad usum , neque aliquod grave incommodum veritatem revelandam spectat. Nam ex parte inde incurrit, per se loquendo; ergo quando ipsius Ecclesiae poteslas aeque universalis esl; id est ulile alteri, seu bono communi, et judex ex parte vero ipsius materiae non est minor praeceptum imponit , obligat ad scripturam capacitas, quam in aliis temporalibus causis; etiam propriam manifestandam. Quod adeo imo quodammodo major, quia veritatis ma- verum censuit Soto, in 4, dist. 22, quaest. I, nifestatio est adeo universalis causa, ut sit art. 2, ut vix ullam excusationem admittat; veluli transcendens, et in omnibus aliis cau- quod qualiter verum sit, in sequenti regula sis inclusa, quia vix potest illa juridice terrai- videbimus. nari sine veritatis manifestatione. Unde fit, 7. Quomodo cognoscendum, an nova obliga- ut hoc saepe sit necessarium ad bonum com- tio imponatur, an vero solum exigatur anti- mune, et ad executionem justitiae, sub qua qua. — Supposita igitur justitia praecepti, ralione facile potest spirituale motivum in- reliquae partes regulae propositae manifeslce duere seu participare, ut sub spiritualem po- sunt. Nam praeceptum Ecclesiasticum et jus- testatem cadere valeat. tum sanciri potest censura excommunicatio- 6. Rursus, quia cura boni communis et nis, supposita gravi materia, et aliis circum- justiliae servandae major estin Praelato, quam stantiis ad debitum modum ferendi censuram in subditis, ideo saepe fieri potest, ut illi fines necessariis; quas in hujusmodi causis inter- per sese considerati non obligent subditum venire posse, facile intelligitur ex dictis. ad sua instrumenta vel suum testimonium Solum est circa hanc et praecedentem regu- offerendum, ut veritas elucescat, et nihilomi- lam advertendura, cum judices Ecclesiastici nus possit Pra?latus propter eosdem fines possint utroque modo hanc censuram ferre, obligare speciali praeceplo positivo ad verita- scilicet, et novam obligalionem imponendo, tem manifestandam, vel instrumenta, quibus et antiquam tantum exigendo, ad discernen- probari possit,prodenda. Et confirmari potest duminparticulari, utroex diotismodis feratur a simili, nam saepe aliquisnon vocatus, neque praeceptum , consideranda esse verba prae- interrogalus, non tenetur teslimonium suum cepti seu sentenliae. Nam, si absolute praeci- ad judicem ferre; nam hoc ad judicis munus piat proferre soripturas, ex quibus veritas in speclat, et, per se loquendo, satis censelur tali causa haberi possit, non determinando an huic negotio per poteslatem judicis provisum. sint alienae vel propriae, nec supponendo At vero poslquam judex aliquem vocat, eum- peccatum in eo, qui illas apud se retinet vel que juridice interrogat, obedire tenetur ac occultat ante tale praeceptum, tunc signum testimoniumferre, quia praeceptum estjustum est talem sententiam ferri ad inducendam Ct obligationem inducens, quamvis antea non novam obligalionem sub tali censura, et idec esset; ergo idem erit, si praeceptum genera- per se loquendo obligare, eliamsi antea nuU 502 DISP. XX. DE EXCOMMUNICATIONE AB IIOMINE, ETC. lumpeccatumessetlalemscripturam retinere. requirit, ut justum sit; hoc enim praecipue At vero, si sententia feratur per verba, qua3 spectat ad materiam de justitia, et per alias culpam supponant, ut contra eos, qui alienas etiam vagalur. Sed agimus de conditionibus scripturas apud se retinent, vel qui contra requisilis, ut excommumcatio liget, quarum conscienliam et absque Dei limore veritatem una et potissima est, ut praeceptum sit justum. occultant, tunc signum est non ferri novum Ob hanc ergo causam non disputabo hoc loco praeceptuni, sed censuram ferri ad corrigen- de fraterna correctione, et quando sit injus- dum peccatum, vel ad extorquendam execu- tum praeceptum illius ordinem transiliens, tionem prioris preecepti seu obligationis. queeve exceptiones in hoc Iocum habeant, quod agitur in 2. 2, quaest. 33. Neque etiam Tertia regula. • disputabo, quando juste procedat judex inter- rogando de deliotis occultis, vel generatim 8. Primum exemplum. — Tertia regula sit: omnino, vel speciatim omnino, vel speciatim quondohujusmodi excommunicatioabhomine ex parte delicti , generatim vero ex parte lala necsupponit gravem culpam in tacenda personarum, vel e contrario specialim de veritate vel occultanda scriptura commissam, persona, et generatim de delictis ejus, quoe neque etiam supponit priorem obligalionem ornnia fuse tractantur in 2. 2, quaest. 67usque ad talem actum, neque illam valet inducere, ad 70, et videri polest Soto, in lib. 5 de vel simpliciter, vel in tali casu, tunc, etiamsi Justit., quaest. 4, et sequentibus, et Navarr., quis non responcleat seu obediat taii senten- in cap. Inter verba, coroll. 84, et in Rubrica tiae, non ligabitur tali censura. Haecregula ita de Judiciis, a num. 77, et in Summ., cap. 18, generatim sumpla per se evidens est, quia num. 38 et sequent. posita hypothesi, quae in ea supponitur, ex- 9. Secundum exemplum. — Secundum communicatio est nulla ex defectu causee, exemplum est, quando praeceptum quidem quia si nec obligatio supponitur, nec de novo judicis de se justum est, tamen aliquis non inducitur, nulla committitur culpa vel contu- potest illud exequi sine gravi detrimento; macia; ergo deest materia et causa excom- tunc enim excusatur ab obligatione praecepti, municationis. Ut tamen facilius possit haec et consequenter ab excommunicatione. Est regula ad praxim applicari, oporlet aliqua communis opinio, ut patet ex Navarro, c. 17, exempla seu modos in particulari proponere, num. 57, cap. 24, num. 12, et cap. 25, n. 5; quibus id solet vel potest conlingere. Primus Soto, Relect. de Secreto, membr. 2. quaest. 6, est si lale praeceptum hominis injustum sit, dub. 5; Cordub., in Summ., quaest. 63 et 64. vel exceclens humanam facullatem. Gensetur Et ratio est, quia praeceptum humanum non aulem esse tale, quando preecipit revelare obligat cum tanto discrimine, neque esse rem omnino occultam, quae cedit in infamiam debet de re nimis ardua et difficili, ut constat vel grave damnum alicujus, contra quem nec ex materia de legibus, nisi propter coimnune semiplena probatio, nec publicus rumor aut bonum aliquando id expedial; igitur, si sub infamia praecessit. Item , si aliquis propria excommunicatione praecipiatur alicui, ut ex- iustrumenta, quae apud se habet et tanquam hibeat proprium instrumentum in alterius sua legitime possidet, in favorem sui adver- commodum, et id facere non possit sine sarii prodere cogatur, absque alia speciali magno detrimento, vel in vita, vel in fama, causa, juxta c 1 de Probationibus, ubi Abbas, vel in aliis bonis, non tenetur scripturam Decius et alii id latius declarant. Item, si exhibere, excepto casu publicae necessitatis praecipiat denunciare fratrem etiam ante boni communis (quem semper exceplum esse preemissam correctionem secretam, quando suppono). Confirmatur, quia judex secularis nec deest spes emendae per illam viam, neque in eo casu non posset juste cogere talem per- agitur de alterius danino vel publico periculo sonam ad exhibendam scripluram, vel si vitando. Item (quod perinde eslj si praecipiat cogat ex falsa praesumptione, quia non credit denunciare delinquentem, etiamsi emendatus detrimentum alterius, ille nontenetur parere, sit et in futurum non timeatur periculum ali- sed licet ei sublerfugere, et occultare quan- quod nec damnum commune vel lerlioe per- tum potuerit, quia est nimis acerbum et sonae. Qui casus et similes sunt frequentes in superans quodammodo humanas vires, obli- hac moteria; eos tamen exponere non est gare aliquem ad subveniendum alteri cum hujus loci, in quo non agimus de conditioni- tanto dainno el incommodo proprio; ergo nec bus, quas lex seu preeceplum in omni materia judex Ecclesiusiicus poleet in eo casu oer SECT. III. AN LATA PRO REVELATIONE VERITATIS AUT SCRIPTO, ETC. 503 censuras obligare, tum quia ejus prseceptum 14. /n quibus prxterea casibus excusetur etiam cst humanum, ideoque in eo procedit quis arevelando secreto, l. Crimine. — Quarto eadem ratio vel etiam major, quia decet esse a fortiori excusantur personre omnes, qure ita ejus praeceptum magis pium et moderatum; rem norunt, ut licite non possint eam reve- tum etiiim quia, ut supra dicebamus, judex lare; hujusmodi est in primis, qui talem rem Ecclesinslicus in causis solum utitur sua po- in confessione novit. Qui casusnullam admit- testate, quando secularis non potest, eo quod tit exceptionem, ut superius suo loco dictum occuIta3 sint personae ; ergo non plus potest est. Item qui rem novit per consultationem Ecclesiasticus judex circa occultas personas, secretam aut ratione officii, quo obligatur ad quam posset secularis circa manifestas. Quin defendendum justalis partis, ut est advocatus potius tanta esse potest famee aut aliorum autprocurator, quiaaliasnonpossent homines bonorum jactura, ut a reddenda etiam aliena secure aliossecreto consulere autper alios sua scriptura quempiamexcuset; nam etiam alias secreta negotia tractare. Excipiendum vero res alienas non tenelur homo restituere cum est, nisiquisvelit illo secreto uli in reipublicee tanto dispendio, ut ex materia de restitutione perniciemvelgravedamnumalicujusproximi; constat; ergo eadem ratione, nec scripturam De qua re late Navarrus, dicto corollar. 66 ; reddere aut manifestare tenetur. Soto, et aliisupra citati. Et huc eliam spectat 10. Tertium exemplum. — Non incurritur (quod iidem auctores notant), si quis cogatur excommunicatio in occultanda persona sibi denunciare eum, contra quem nullum testem valde conjuncta. — Limitatio prxdictx doc- afferre potest, quia id potius est infamare, trinse. — Tertium exemplum est : si testimo- quam juridice denunciare. De qua re est nium ferendumsit contra personamsibi valde oplima Pontificis decisio in cap. Qualiter et conjunctam, licet edictum generaliter propo- quando, 1, de Accusationibus, ibi, Exceptis natur, ut quilibet revelet patratorem talis occultis criminibus. delicti, et omnes aliae conditiones ad justiliam 42. Quintum exemplum. — Quinto loco ad- talis preecepti necessariae concurrant, nihilo- dere possumus, excipi etiam eos , qui non minus pater non obligatur ad revelandum comprehenduntur sub verbis edicti iu pro- filium, aut e contra, nec maritus uxorem, aut prietate sumptis, vel licet cortice verborum e contra, nec frater fratrem, quia et id, per comprehendivideantur, non tamen reipsa per se loquendo, est valde difficile, quia quodam- legem intenta seu quae intendi debuit. Hinc si niodo est ferre testimonium contra se ipsum, per edictum preecipiatur, ut qui habet talem et non est sine aliqua propria infamia vel alio scripturam, eam prodat, qui habet ejus trans- gravi incommodo. Unde in c. 3, 4, queest. 3, sumptum, non vero scripturam authenticam, ex lege 4, ff. de Testibus, cavetur, ne invito non tenetur illud prodere, quia nec sunt denuncietur , ut testimonium litis dicat adver- idem, neque in judicio facit transsumptum sus socerum, generum, vitricum, privignum, sequalem fidem, ut est vulgare in jure; item sobrinum, sobrinam, sobrino natum, eosve qui si quis preecipiatur revelare qui talem rem priori gradu sunt. Ubi etiam excipiuntur accepit, et mihi constat hunc accepisse, non liberti, et patroni inter se, et respectu suorum tamen teneri ad restituendam ipsam, quia cognatorum in eisdem gradibus. Si ergo leges non ornnino injuste, sed ad recompensandum ■civiles hos excipiunt, ne judices seculares eos aliud debitum illam accepit, ille non tenetur invitos ad testimonium ferendum cogant, a revelare, quia revera non scit quod intendi- fortiori Prselati Ecclesiastici, qui ferunt ex- tur vel intendi debet, scilicet injustam accep- communicationes hujusmodi, quasi in subsi- tionemet ad restituendumobnoxiam. Et idem dium et adjutorium ipsorum judicum, quando est, si novit alium quidem esse debitorem seu ipsi non possunt procedere propter incertitu- rem accepisse, nunc autem propter impoteo- dinem personarum, non debent neque possunt tiam excusari a reddendo, etiam ipse excusa- easdem personasexcommunicatione obligare. bitur a denunciando vel manifestando, quia De qua re legi potest Navarrus. in cap. Inter jam cessat formalis ratio prsecepti in re, ut verba, concl. 6, corollar. 66, a n. 412, et in dicti auctores docent. Idem est, si noverit rem Summ., cap. 44, num. 12, et cap. 25, n. 49. talem fuisse alienam, jam vero esse juste Et ex eo colligi possunt limitationes, nimirum prsescriptam seu usucaplam juxta generalem nisi in causa fidei, aut lsesee majestatis, et doctrinam de reslitutione, et dominio, et similes, quse non hoc loco, sed in materia de videri possunt, qua3 Covarruvias tractat, in testibus explicand® sunt. reg. Possessor, § 2; Navarr., in Sum., c. 47, 604 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAPiE RESERVATIS IN BULLA, ETC. num. 114. Qui ex parte dissentire videtur, hoc intentio praecipientis et usus maxime sed sine sufficienti fundamento. Videri etiam attendendus est. Ex quo inferri potest, si quis potest Soto, lib. 4 de Just., quaest. 5, art. 4, propter ignorantiam intra praefixum termi- et lib. 5, q. 3, art. 1 et 3; et Petrus Navarr., num non respondeat, postea teneri ad com- lib. 3 de Rest., cap. 1 . parendum, quando illi de mandato constiterit, 13. Quando consummetur contumacia con- quod sine causa negavit Armilla, verb. Ex- tra edicta prsecipientia, ut intra tot dies fial communicatio, num. 34. Et ratio est, quia illa hsec manifestatio. — Ultimo est circa haec obligatio durat; ergo quamvis ille propler edicta animadvertendum , solere ferri sub ignorantiam excusatus fuerit, postea obliga- certo numero dierum, ita ut inlra sex dies, bitur.Probabiletamen censeo illum non teneri v. gr., reveletur quod praesipitur, sub ex- ad comparendum statim ac edictum novit, communicalione ipso faclo incurrenda , qui sed infra terminum aequalem in edicto con- numerari debent ab eadem die et hora, qua cessum, quia non debet esse pejoris conditio- edictum profertur, neque incurretur excom- nis. Et eadem ratione, si quis propler impo- municatio, donec tot dies naturales integre tentiam vel alia inoommoda excusatus fuit, compleantur, quia ille terminus positus est, ne responderet, ablato impedimento tenebitur utin eo liceret differre execulionem, et con- postea, si praeceptum nondum est extinctum; ' sulere, et expendere, quid et quo modo agere et illi non oportebit novum terminum conce- oporteat. Unde quamdiu ille terminus elapsus dere, quia jam habuit scientiam, ut posset non est, non potest talis persona vere dici toto illo tempore deliberare vel consulere, si contumax. At vero elapso termino et nulla necessarium esset. inlerveniente jusla excusatione, statim incur- ritur excommunicatio; supponimus enim et fuisse hac intentione latam, ut ipso facto in- DISPUTATIO XXI. curratur, et modo justo vel saltem sufficiente ad valorem ejus, id est, cum debita praemo- »E EXCOMMUNicationibus pap;e reservatis in nitione et cum illa clausula justificaliva : Si bulla coenjs domini. te gravatum senseris, intra talem terminum compareas, de qua videri potest Navarr., iu Accedimus jam ad explicandas in particu- c. Cum contingat, de Rescriptis, et consil. 13, lari excommunicationes ipsojure latas, quas de Cleric. excom. ministr., et quee de excom- in duas classes principales distinguimus, sci- municatione lata pro futuris culpis notat licet in eas, quae Papae reservatae sunt, et Covarr., in cap. Alma, part. 1, § 10, n. 4 et eas, quae Episcopales dici solent. Rursus 5, et supra etiam diximus tractando de cen- priores subdistinguuntur in eas, quae in Bulla suris in communi. Coenae singulis annis feruntur, et eas, quae 14. An finito termino in edicto prxscripto jure Pontificio lataesunt, praesertim jurecom- finiatur ejus obligatio. — Corollarium. — muni; quibus, si fieri possit, adjungemus eas, Intcrrogabit autem aliquis, an, elapso illo quae nonnullis decretis extra commune jus, termino, cesset obligalio, vel semper teneatur quae motus proprii dicuntur, latae sunt, qui aliquis obedire ediclo, nec possit absolvi, motus proprii novissime edili sunt et collecti donec illi satisfaciat. Respondeo, per se lo- Romae a tempore Gregorii VIII usque ad quendo, et ex vi formae talis praecepti obliga- Sixtum V, ultra quos e posterioribus Pontifi- tionem durare, sicut praecedenti sectione cibus aliqui addili sunt. Ex eis vero multi dixi de obligatione restituendi seu solvendi sunt in causis particularibus vel ad certas debitum, quia ille terminus non est ad extin- personas destinati, de quibus nihil dicere guendam, sed lantum ad differendam obliga- oportebit. Alii vero sunt leges perpetuae et tionem. Dico autem per se, etc, quia si in- pertinentes ad universam Ecclesiam, ex qui- tercedat ratio aliqua, ob quam mandalum bus, si non omnes, praecipuas tamen excom- extinguatur, aliud erit; ut si mandans moria- municationes ipso jure ferenles annotabimus. tur; nam, ut superius tractavimus, excom- In praesenti ergo disputalione excommunica- municalio ab homine per sentenliam lala, illo tiones, quse in Bulla Ccenae Domini continea- mortuo, exlinguitur. Idemque est, si amovea- tur, declaraluri sumus. Et primum praeambula tur vel suspendatur ab officio; et si edictum quaedam ad inlelligentiam totius Bulhcel om- in visitatione proferatur, solum censetur nium sanctionum ejus praemittemus; deinde durare tempore visitalionis. Quanquam in singula capita excommunicationum , et lan- SECT. I. QUALES SINT CENSUR^ IN BULLA COEN.E LAT£. 505 dem ea, quae post censuras in dicta Bulla ad- jiciunlur, declarabimus. SECTIO I. Quales sint censurae in Bulla Coenae lata. i. Utrum excommunicati Bullx sint ab homine, an a jure. — Dubium non est de specie censurae, quia notum est in omnibus casibus illius Bullae praecipue ferri excommu- nicationem majorem, quamvis interdum ali- qua alia adjungatur, ut interdictum, etc, quod praecipue fit, quando in communitatem ferenda est censura, quia in illam non fertur excommunicatio, ut suis locis annotavimus. Sed inquiri potest de qualitale et gravitate illius excommunicationis. Et primo an cen- sendae sint a jure vel ab homine. Olim enim censebantur esse tantum ab homine, quia non per modum statuti, sed per modum cujusdam sententiae singulis annis proferuntur. Unde consequebatur, mortuo Summo Pontifice, totam illam Iegem et omnes ejus censuras expirare, quia hoc commune est omni sen- tenliaelatae ab homine. Ita docuitSoto, d. 22, q. 2, art. 3. Verumtamen a lempore Pii V additur in prsedicta Bulla haec clausula : Vo- lentes prgesentes nostros processus, ac omnia, relur; hanc enim vim habent verba illa : Quousque alii similes processus, etc. In hoc ergo differt haec censura ab ea, quae proprie dicitur ajure; et ideo singulis annis promul- gatur per modum generalis sententiae; in reliquis vero omnibus, quae ad rem spectant, parum refert eam a jure, vel ab homine vo- care, excepta quadam absolutione ab aliqua censura in praedicta Bulla contenta, de qua infra videbimus. Certum tamen esse debet excommunicaliones omnes in hac Bulla latas tales esse, ut ipso facto incurrantur. Propter dictam vero causam praesentem disputatio- nem prosequimur, juxta tenorem Bullae latae a S. D. N. Clemente VIII, anno 1595; nam in posterioribus nihil mutatum invenimus: sicut Navarr., in Summ., cap. 27, num. 54, cum prius alias exposuisset, eam declaravit. quae suo tempore ultimo loco fuerat a Grego- rio XIII promulgata. 3. Per Bullas Ccense Domini non multipli- cantur censurse circa idem crimen. — lmo nec per alia jura lata. — Ex hac doclrina colligitur, propter multiplicationem harum Bullarum non mulliplicari censuras circa idem crimen, quandoquidem advenienle posteriore, priores omnes cessant. Imo addit Navarrus, citato loco, quod excommunica- tiones per alia jura latae, in praedicla Bulla et qusecumque his litteris contenta, quousque pro ejusdem criminibus repetitae non multi- alii hujusmodi processus a nobis aut a Bomano plicantur, sed solum additur eis reservatio. Pontifice pro tempore existente fiant aut pu- Quod latius tradit idem Navarr., cap. Ita blicentur, durare, suosque effectus omnino quorumdam, de Judaeis, notab. 11, in Glossa sortiri. Juxta quam clausulam censura haec ult.,num. 4etsequent.,etpraesertim num.37, ex se perpetua est, in quo jam naturam sta- usque ad finem. Et est quidem satis pia, luti seu legis imitatur; nam, ut vidimus, et probabilis sentenlia; nam si hujusmodi Statutum differt a sententia generali in per- censurse Bullae a jure judicentur, non est ve- pstuilate, praesertim in iis, quae a Pontifice risimile censuras latas diversis juribus pro Summo feruntur; nam lata ab inferioribus alias habent differentias. Et ideo Navarrus, in Summ., cap. 27, num. 74, existimat has •ensuras jam dicendas esse latas a jure. 2. Discrimen inter censuram latam per Bullam et per legem. — Aliqua tamen diffe- rentia intervenit semper inter hanc senten- tiam, etiam prout nunc fertur in Buila Ccenae, et legem , quod lex etiamsi iterum atque iterum feratur circa eamdem rem cum variis circumstantiis, non cessat, nisi per posterio- rem revocetur, vel aliquid ei contrarium statuatur; at vero Bulla Ccenae, statim ac subsequens publicatur, cessat ipso facto, etiamsi non revocetur, unde si quid in poste- riori omittitur, simpliciter sublatum censetur, etiamsi id expresse non revocetur, nec decla- eadem causa, seu pro eadem prohibitione, seu in eadem specie, multiplicari numero, praeserlim quando ab eodem legislatore fe- runtur (voco autem eumdem legislatorem non in persona, sed in dignitate, ut a Summo Ponlifice); alias quot essent jura excommuni- cantia, v. gr., ruerelicos, tot illi excommuni- cationes incurrerent, et sic de aliis peccatis, quod tamen incredibile est, et praeler com- munem sensum. 4. At vero, si excommunicationes Bullae censentur ab homine, nonnulla potest esse major dubitandi ratio. Verumlamen eliam illo modo censeo non multiplicari censuras, quia quolies homo profertsententiam excom- municationis in causa, in qua jure ipso lata est, non censetur novam censuram ferre, sed 506 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS eam, quoe iu jure continetur, declarare seu applicare, nisi aliud expresse in sententia de- claret, quia pcenae sunt in mitiori sensu in- terpretandoe. Quod maxime verum habet, quando et censura fertur ab homine per sen- teniiam generalem, et ab eodem formaliter qui legem tulit, quee omnia in praesenti con- currunt. Itaque, si pro eodem delicto fertur excommunicalio in Bulla, qua3 in jure lata jam erat, eamdem esse credimus. Et ideo simul clausulam Bullae, et jura, quae concor- danl, explicabimus. De reservatione vero, quee addilur in Bulla, postea dicemus. SECITIO II. Qui sint casus, seu delicta, propter quae fertur excoinniunicalio iu Bulla Coense. 1 . Viginti sunt casus in preedicta Bulla a SS. Domino noslro Clemcnte VIII promulgata contenli , quos sigillalim exponere necesse est. Vilandee tamen prolixitatis causa non referam inlegras clausulas Bulla3, sed ea tan- tum verba notabo, quee ad rem explicandam erunt necessaria. Et, ut recte Gajetanus no- tavit in verb. Excommunicatio , in princip., duo preecipue sunl in his clausulis, et simili- bus juribus consideranda, scilicet actio, quae sub excommunicalioue prohibelur, et per- sonee ad quas extenditur lalis censura. Prima excommunicatio contra hsereticos. 2. Ilsec excommunicatio est generalis quoad omnes hsereses. — Hsereticus mentalis non incurrit hanc excommunicationem. — Prima ergo excommunicatio Bulla^ est contra hocre- ticcs, ubi licet multi in specie nominentur nominibus ab auctoribus desumptis, scilicet Uussita?, Lutherani, etc, tamen id solum fac- tum est in deteslationem eorum heeretico- rum, qui his temporibus alicubi durant; nam alioqui illa excommunicatio generalis est conlra omnes haerelicos cujuscumque sectee, ut ibidem exponitur. Unde in anliqua Bulla Pauli III aliler haeretici nominantur, ut refert et prosequitur Rebuff., illam Bullam expo- nens. Esl autem heec censura longe antiquior, quauquam de jure divino proprie non sit, ut quidam exislimant, scd de Ecclesiastico, ut latius tradilur in 2. 2, queest. 11, ex quo loco petendum est, quid sit haeresis, et quam vo- lunlatis perlinaciam requirat. Solum est hic breviler notandum , quod , licet peccatum PAP^ RESEBVATIS IN BULLA , ETC heeresis tale sit, ut interius in mente per- fecte consummetur, nihilominus haec censura propter haeresim pure mentalem non conlra- hitur, quia, ut in principio diximus, nullus actus pure inlernus est materia censurse, quia nou est materia Ecclesiasticae jurisdic- tionis, per quam fertur censura. Et ideo etiam dixi tractando de sacramento pceni* tentiee, hujusmodi peccatum non esse reser- vatum in foro conscientiae, quia non reser- vatur sine censura ; intelligendum est autem de haeresi pure mentali; nam, si in aclum exteriorem prodeat, etiamsi occultissimus ilie sil, satis est ad incurrendam censuram, ut superiori loco declaratum est. Intelligo etiam de reservatione Papali ; nam circa Episcopa- lem consulendus est usus. 3. Apostatsein hac Bulla etiam excommu- nicantur. — Ad hanc excommunicationem requiritur, ut hseresis, aut apostasia ex corde procedat. — Additur in preedicta clausula, hac censura comprehendi omnes a Christiana fide apostatas, qui licet in re non differant ab haereticis, ut sumitur ex D. Thom., 2. 2, quaest. 12, art. 1, nihilominus specialiter ibi nominantur ad majorem claritatem, et quia non solent vulgo haeretici vocari, qui aposta- tantes a religione Chrisliana ad Mahometa- nam sectam, vel ad Judaismum transeunt, quanquam re vera haeretici. Ut ergo decla- retur, omnes hos incurrere dictam censuram, illa particula additur. Duo vero sunt obser- vanda. Unum est hoc esse intelligendum dfl apostatis non solum exteriori opere, vel signo, sed etiam corde; nam sicut interior infidelitas sine exteriori signo non sufficit ad hanc censuram, ita neque externum siguum sine interiori infidelitate. Quod in primis pro- bari potest ex illo verbo, a Christiana fide; nam qui solum exterius fidem negat, non est apostata a fide, sed a confessione fidei, et similiter non est vere hsereticus, sed tantum secundum quid, scilicet exterius et appa- renter, quia vera hseresis mente consumma- tur. Unde est alia ratio, quia censura lata propter aliquod delictum , non contrahilur nisi per delictum illud verum, et consumma- tum, quantum verba legis in rigore sumpta requirunt; at vero exterior aposlata vel hajr reticus non efficit peccatum perfectum et consummatum in ea specie; et ideo hanc cen- suram non contrahil in foro conscientioj, nec peccatum ex vi hujus Bullec reservatum est in toro pcenitentiae , quamvis in foro exte- riori talis condemnetur ut hoerelicus, quia SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA H.ERETICOS, SCHISMATICOS, ETC. 507 in illo foro non potest de interiori mente, nisi per exteriora signa constare. i. Hcereticus et apostata a fide esse potest non baptizatus. — fifc vero non incurrit hanc censuram. — Secundo observandum est, in n>ore Theologico posse esse aliquem haereti- cum et apostatam a fide, eliamsi baptizatus non sit, ut si catechumenus ante baptismum ditum ad majorem declaralionem. Duobus autem modis possunt aliqui credere haere- tico. Primo distincle assentiendo erroribus ab eo propositis, et publicatis, et hi potius haerelici, quam credentes dicuntur. Seeundo tantum confuse credendo veram esse doctri- nam ejus, quaecumque illa sit, et hi proprie dicuntur credentes, de quibus in hac Bulla, vere credat prius, et deinde vel a tota fide et in juribus, quee cum illa concordant, sermo recedat, velaliquem ejus articulum neget; et est; nam, licet hi etiam sint haeretici, cre- nihilominus ille non incurret hanc censuram, dendo illo modo alicui contra Ecclesiam do- quia non est capax ejus, nec est membrum cenli, tamen quia dislincte nihil credunt Ecclesiae, in quod ipsa possit jurisdictionem contra fidem, proprio nomine appellali sunt, suam directe exercere. Ob quam rationcm et ad majorem clarilafcm sub illo sunt ex- diximus in superioribus, hominem non bapti- zalum non esse capacem censuree. Qnnpropter aut tota illa clausula hujus Bullae intelligenda est juxta subjectam materiam, seu respectu eorum, qui directe subduntur jurisdictioni Pontificiae; nam lex et censura solum ad subdilos dirigitur; aut certe, cum est sermo de apostatis a fide, inlelligi debet de fide non tai.tum interne coucepta, sed etiam exterius solemniter in baptismo professa. 5. Quid per particulam, et eorum credentes, pressi. Et coufirmari hoc potest; nam verba sequentia, fautores hsereticorum, etc, for- maliter intelliguntur de iis, qui favent haere- ticis ut hreretici sunt; quod statim ex Ga- jetano, et aliis annotabimus; ergo eodem modo intelliguntur credenles haerelicorum, ut haeretici sunt. Atque ita exposuit etiam Paludanus, in 4, dist. 43, queesl. 3, art. 1, concl. 7. 7. Objectioni occurritur. — Dices : ergo cre- dentes haerelicorum in priori significatione intelligendum. — Addilur in eadem clausula, non manent excommunicati ex vi hujus clau- Ac eorwn credentes; quee particula antiqua etiam est, ut snpra vidimus disputatione quarta, sectione prima. Ubi advertimus du- pliciter accipi in jure illam vocem, credentes: uno modo pro iis, qui credunt errores ali- cujus dogmatizantis haeresim; alio modo pro iis, qui credunt personae haerelici, bonam exislimationem de illa habendo et familiari- sulae, aut illius § Credeules, quod videtur inconveniens, quia illi credentes aequipa- rantur fautoribus et receplatoribus in dict. § Credenles; ergo etiam sub excommunica- tione debent aeque comprehendi, quia juxta doctrinom communem Jurisperitorum, de- licta, quae eequiparantur in culpa, aequipa- rantur etiam in poena. De qua regula videri latem ei exhibendo, licet eorum opinionibus potest Gloss., in cap. Si postquam , verb. non assenliantur. Difficultas ergo esse polest, Provisione, de Elect., in 6, et Gloss. ult. in quo modo hoc verbum in hac clausula su- leg. Si quis servo, Cod. de Furtis, et Barthol. matur; nam, ut hoc verbum aliquid su- perioribus addat, necessarium videtur in posteriorisignificatione accipi; nam credentes priori modo haeretici sunt, ut dicilur in ca- pite Excommunicamus , secundo , § Si qui autem , de Haereticis ; ergo jam erant com- prehensi sub iilis verbis generalibus, omnes in leg. Si constante, num. 30, ff. de Soluto matrimonio. Respondetur concedendo ex vi illius verbi hos non ligari llec excommunica- tione. Comprehendentur aulem sub fautori- bus, vel receptaloribus, si vere secundum moralem exislimationem tales sint. Propter solam vero Pont-ificum ; nam Clemens solum ait : Discur- bet, non parum juvat ad bene operandum. rentes mare nostrum, etc. Neque explicat aut In contrarium vero est, quia in rigore sunt requirit, ut ibi aliquam actionem exerceant. influxus distincti , et ad distinctos fines ordi- Gregorius autem sic ait : Et illos prsecipue qui nati; consilium enim est ad instructionem marenostruma monte Argentario usque ad mentis; auxilium autem et favor ad executio- Terracinam discurrentes , eos, qui in illo nem. Unde in aliis juribus quando extensio navigant,deprsedantur,mutilant,interficiunt, fft ad consulentes, expressa fit eorum mentio, rebusve et bonis spoliant. Juxta quem verbo- ut in sequentibus videbimus. Et ideo proba- rum tenorem constat, si aliquis pirata discur- bilius censeo per hanc clausulam non com- reret illud mare animo illa omnia perpe- prehendi pure consulentes. Voluit enim Pon- trandi, nihil tamen eorum exequi posset, non tifex per hanc censuram cohibere potentes, incursurum illam censuram, donec aliquod ex qui efficacius resistunt; de doctrina autem illis opere compleret. Imo si non in navigan- vel consilio nihil in eo loco statuit. tes, sed in opibus aut hominibus in littore inventis eas actiones exerceret, non incurret Tertia censura ejusdem Bullx contra piratas, talem censuram, quia verba definite loquun- cursarws, etc. 18. Differentix inter Bullam Gregor. XIII et Clement. VIII quoad hanc clausulam. — Peculiaris verborum ponderatio. — Tertia censura fertur in dicta Bulla contra omnes prratas, cursarios et similes latrunculos ma- ritimos. Est autem observanda notabilis dif- fferentia in hac Bulla Clementis VIII, collata tur de deprsedantibus navigantes. Nunc vero juxta Bullam Clemenlis dubitari potest, an discurrentes illud mare tanquam latrunculi aut piratse, hoc ipso excommunicationem in- currant, quamvis nullam praedam faciant. Et sane videtur dicendum illam incurrere, tum quia non sine causa alia verba a Gregorio posita omissa sunt ; hsec autem non videlur fuisse alia, nisi ut illa censura generalius cum Bulla Gregorii XIII; nam Gregorius sic ferretur; tum etiam quia ex vi illorum ver- ait : Excommunicamus omnes piratas et la- trunculos maritimos, et illos prxcipue, qui mare nostrum, etc. Quse verba primum com- nrehendunt omnes depreedantes in mari, ubi- cumque deprsedentur, et deinde speciali ra- tione vel ponderalione eos, qui in illis locis maris Thyrreni et Adriatici, quae ad tempo- borum nihil aliud requiritur ad talem censu- ram incurrendam prseter talem discursum in eo mari; qui per se satis est ad gravem inju- riam Summi Pontificis, quatenus est dominus et custos illius maris, et consequenter conti- net delictum sufficiens ad talem excommuni- cationem incurrendam; tum denique quia hoc rale dominium Pontificis pertinent, ita delin- modo optime intelligitur tenor illius clausulae quunt. At vero in Bulla Clementis verba sic habent : Excommunicamus, etc, latrunculos maritimos, discurrentes mare nostrum, prse- cipue a monte Argentario usque ad Terraci- nam. Unde videtur non omnes piratas, sed solum discurrentes in suo mari Clemens excommunicare. Existimo tamen illa verba discurrentes, etc, non esse conjungenda praa- cedentibus ut determinationem seu limitatio- nem eorum, sed singula esse membra dis- tincta, sicut in ipsa Bulla virgulis interjectis distinguuntur. Ita ut a1)Solutus sensus sit : Excommunicamus omnes piratas, et latrun- culos maritimos, et postea addatur, discur- rentes mare nostrum prxcipue; si enim ita conjungamus, clarior erit sensus, et nulla erit diversitas inter prredictos Pontifices. 19. Alia differentia inter easdem Bultas. — Incurrantne excommunicationem piratx dis- currentes sotum mare Pontificis. — Est etiam et quid speciale in illo Pontificio mari prohi- beatur aut puniatur. PirataB enim et Iatrun- culi maritimi, etiamsi per mare discurrere incipiant, non incurrunl excommunicationem, donec actionem aliquam furandi compleant; ab illa enim fures nominantur et propier illam preecipue puniuntur. Quoad mare vero Pontificium specialiterprohibentur subeadem censura, ne ibi discurrant. Et hic sensus videtur mihi satis probabilis, quamvis, quia novus est, sicut etiam est nova forma verbo- rum Clementis, solum illum propono, ut de illo Doctores judicium ferant. 20. An excommunicentur piratae deprxdan- tes quoscumque vel tantum Christianos. — Rationes dubitandi. — Dubitari vero potest, an excommunicentur ii piratee deprsedantes quoscumque vel tantum Chrislianos et Catho- licos ; nam in nulla Bulla hoc explicatur, nec auctores aliqui dicunt. Et certum est non 512 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS IN BULLA , ETC. comprehendere eos, qui, licet alias piralae seu latrocinio piratas ut sic. El puniri quidem sint, hujusmodi actiones interdum exercent potest ah Ecclesia, non tamen videlur punita circa aliquos absque injustitia, scilicet in ex vi hujusclausulse, neque alicujus censur», Turcas vel alios similes, qui contra Ecclesiam quee ipso jure lata inveniatur. Et haec poste» vel Christianos principes hellum gerunt, quia rior pars videtur mihi probabilior, quse ex in illis aclibus non se gerunt u\ pirata^. Diffi- sequenti clausula et censura magis explicabi- cultas vero esse potest, si injuste deprasden- tur. tur alios, eliamsi illi infideles sint, an id 22. An comprehendantur consilium dantes sufficiat ad incurrendam hanc censuram. Et sub fautoribus. — Pars negans prscfertur. — * ratio dubitandi esse potest, quia simpliciter Additur in eadem clausula extensio ejusdem fertur haec censura contra piratas et latrones censurae ad fautores, et receptatores, et de- maris ; tunc autem vere exercent hoc munus; fensores. De quibus qui sunt, arbitrio judicis ergoincurrent illam censuram. Quod maxime relinqui solent juxta L. 1, ff. de Jure deli- Iocum habere potest, quando hujusmodi infi- beran.; tamen in conscientia, ipsa est optimus deles navigant cum facultate (salvum conduc- judex, si hujusmodi malefactores quatenus tum appcllant) Summi Pontificis aut aliorum tales sunt, aut verbis, aut factis defendit, aut principum Christianorum, ad quos jus illam favorem praabuit, etc. Dubitari vero potest concedendi pertineat; nam.tunc non solum sicut in prascedente punclo, an dantes consi- infidelibus, sed ipsis etiam principihus Chris- lium, comprehendantur. Et quidem auctores tianis fit gravis injuria in hujusmodi deprre- communiter extcndunt hanc censuram ad datione; merito ergo comprehenditur tale dantes consilium, ut videre est in Angelo, delictum in hac clausula, quae universalis et verb. Excommunicatio, 5, casu 18, et Cajet., absoluta est. Alio eliam modo potest contin- verb. Excommunicatio , cap. 18. Illi tamen gere haec injuslitia, si fiat in homines genti- loquuntur juxta antiquiores Bullas, quae ex- les, nec subditos, nec inimicos Ecclesiae. quos presse addebant verbum consilium, ut Caje» praedicto modo ofiendere in navi, piratarum tanus refert et Navarrus notat. In Bulla tamen latrocinium est ; cur ergo sub hac censura Gregorii et Clementis verbum illud omissum non comprehendetur? esV. Nihilominus Navarrus, num. 59, ait etiam 21. Verior sententia negans. — In contra- nunc illos comprehendi. Quia negari non po- rium vero est, quia quamvis in hac clausula test (inquit) eum, qui consulit, auxiliari vel sit absolute sermo de piratis, nihilominus favere, argumento L. Quod favore, C. De tamen non comprehenduntur nisi piratae legibus. Sed verba illius legis sunt : Quod Chrisliani seu haptizali, quia alii non sunt favore quorumdam, constitutum est, quibuS- capaces censurae, neque his preeceptis Eccle- dam casibus ad Isesionem eorum nolumus in- siasticis suhdunlur; ergo eadem ratione non ventum videri; quae verba quid ad rem pra> intelligetur ferri haac censura , nisi contra sentem faciant, non video. Cajet. citat eliam piratas expolianles Chrislianos. Palet conse- Bartolum in 1. Si unius, § 1, ff. de lnjuriis. quenlia, quia eequitas poslulat, ut utrinque Sed nihilominus negativa pars mihi magis serveturasqualitas; sicutergopiratasinfideles, probatur, propter ea qua3 dixi in superiori etiamsi spolient Christianos, non comprehen- clausula. duntur, nec specialiter puniuntur ah Ecclesia 23. Dubium quotidianum ac necessarium. gladio spirituali, sed agendum contra illos — Angeli sentenlia. — Aliorum sententia. — est, si fieri potest, gladio materiali et hello, Superest vero quotidianum ac necessarium ita nec Christiani piratae, si tantum in infide- dubium, an qui ex institulo suas navigationis les hoc munus exerceant, licet inique agant, latrocinium seu officium piratae non exercet, non comprehendentur sub hac clausula et sed ob sua negotia vel justum bellumnavigat, censura. Imo nec proplerea videnlur puniri interim tamen casu aliquo spoliat Christianos abEtclesia,regulariter loquendo,quia injusti- navigantes, incurrat hanc censuram. Ilem an tia illa quodammodo est extra terminos ii, qui tilulo belli quamvis injusti eos in mari Ecclesiaa, sicut est injustitia, quam ipsi infi- spoliant, contra quos se bellum gerere profi- deles in Christianos exercent, nisi fortasse tentur, hanc excommunicationem incurrant. quatenus illa depra3dalio redundat in injuriam Circa hoc Angel., inSumm., Excommunicatiot Christianorum principum, vel in Ecclesiee 5, casu 18, senlit in omnibus his casibus in- odium, aut aliud simile nocumentum, quae curri hanc censuram; neque aliud putat ad malitia est formaliler dislincta ab injustilia eam incurrendam requiri, nisi in mari de- SECT. II. DE EXCOMMrNICATIO.NE CONTRA PIRATAS. 513 praedari absque titulo justi belli; nam hoc committendi talem actum cum illius execu- sufficit ad constituendum piratam. Idem sen- tione, quacumque intentione fiat. titCajet., dict. cap. 18, dicens, canonis istius 25. Deprsedantes in mari titulo belli etsi materiam esse latrocinium maritimum ; sentit injusti, non incurrunt hanc excommunicatio- erco quoties boc latrocinium fit, satis esse ad nem. — Atque hinc inferri videtur, etiamsi ilbm censuram incurrendam. quis titulo seu appellatione belli, quod plane 24. Sylvestri conditiones, ut aliquis sit et injustum est, latrocinia haec maritima exer- dicatur pirata. — Sylvestri conditiones im- ceat, non effugere hanc censuram , quia re pugnantur. — Contrarium tenet Sylvest.,^- ipsa illud est verum latrocinium in mari communicatio, 7, in 20 censur., n. 55 et 56, commissum, quacumque inlentione fiat, et citans summam Rosellam, Joan. Andream, ideo alio titulo seu nomine vestiatur. Sed Joannem de Lign., et Panorm., qui dicunt ad nihilominus quoad hanc partem probabilior incurrendam hanc censuram non satis esse in est contraria sententia; nam aliud est loqui mari committere latrocinium, nisi qui com- de injuslitia generatim sumpta, quae lale lo- miltit, sit pirata ; nam ex vi hujus clausulae quendo, solet in universum latrocinium vel piratae tantum excommunicantur. Ut autem furtum appellari , aliud vero est loqui de aliquis sit et dicatur pirata, tres conditiones proprio furto seu rapina, a quo nomen piratae requirit Sylvest. Prima est indifferentia spo- seu latronis maritimi sumptum est. Quamvis liandorum, scilicet, quia non unam nationem ergo quee rapiunturin bello injusto sumantur tantum, sed quamcumque spoliare intendit. injuste, et hoc modo illud dici possit latroci- Secunda, ut hoc faciat principali intentione, nium, tamen quia non fitsolo titulo accipiendi utsi Genuensis (inquit) principaliter inlendat rem alienam, sed titulo vindictse, seu pceme, vacare suis negotiis, etiamsi concomitanter aut etiam defensionis, habet peculiarem mo- intendat spoliare omnes Venetos. Tertia, ut dum injustitise distinctum a latrocinio. Et ita id faciat non bannito bello, quia si habet qui solum hostes suos, contra quos habent bellum etiam injustum, non est pirata. Ve- publice indictum bellum, in mari depraedan- rumtamen hsec voluntarie et sine probatione, tur, aliis vero nocumentum non inferunt, atque adeo sine probabilitate mihi dicta communi appellatione non censentur piratse, videntur, praesertim quoad duas primas con- nec latrones, sed injusli bellatores. Et ideo ditiones. Nam sequitur ex prima conditione, non comprehenduntur sub hac lege. eum non esse piratam, nec incurrere hanc 26. Qui incidenter semel aut iterum in censuram, qui per mare discurrit inlentione mari deprsedatur, nonincurrit. — Atque idem spoliandi tantum Hispanos aut Lusilanos ex dicendum censeo in priori casu proposito de India venientes, idque injuste exequilur, et eis, qui aliquando incidenter depraedantur in nullum aliud latrocinium. Consequens est mari. Quam esse omnium sententiam dicit omnino falsum, quia ille vere est maritimus Navarrus ; et ita illam approbat ut per se latro et pirata, et ideo in illum verba hujus certam absque probatione. Mihi tamen non clausulae propriissime conveniunt, ut recte videtur quidem carere difficultate, quia ad contra Sylvestrum consideravit Navarrus incurrendam censuram unus actus sufficit, supra, num. 59. Praeterea quid est absurdius etiamsi lata sit contra homicidas et alios quam dicereeum, qui navigat intentione de- similes, quia in malis unus actus sufficit ad predandi, eamque exequitur, propterea quod hujusmodi denominationem; nam malum ex simul, et principalius intendat mercaturam, quocumque defectu; etita absolute diciturfur non incurrerehancexcommunicationem; nam vel latro, etiamsi semel tantum furatus sit; etiam qui furatur propter moechiam, princi- unus autcm actus maritimi latrocinii, etiamsi palius est moechus, quam fur, sed non prop- incidenter fiat, in toto rigore latino et juridico terea censuram contra fures latam effugeret, piratica dicitur, argument. 1. Servus, ff. de quia parum refert, qua intentione quis com- Aclionib. et oblig.; ergo qui vel semel lllam miltat, si actum illum perfectum et consum- commitlit, vere dicetur pirata. Eo vel maxi- matum commitlit, cui jure ipso annexa est me, quia non sine causa adduntur in hac excommunicatio. Ita ergo est in prresenti; clausula omnes illae voces : Piratae, cursarii nam sicut ille vere est fur, ita etiam hic est et latrunculi maris; nam saltem sub hac ter- vere pirata , etiamsi secundaria intentione tia appellatione comprehendi possent hi, qui piraticam exerceat; ut enim sit perfectum et tantum aliquando et incidenter depraedantur. consummatum peccatum, satis est voluntas Nihilominus tamen, quia materia est pcenalis xxih. 33 m DISP. XXI. DE EXC0MMUN!CAT!OXTBUS PAP/E RESERVATIS IN BULLA, ETC. et restringenda, et juxta eommunern senten- tiam hcec lex intellecta est dc iis, qui quasi ex officio nauticum latrocinium exercent, ideo ab illa non videtur recedendum. In illo ergo casu habebit locum cap. 3 de Raptoribus, sed ibi non fertur excommunicatio ipso jure, sed nicalio ex vi illius textus incurratur. Cajet., verb. Excommunicatio, cap. 23, ait, acceptio- nem non puniri in dicto textu, quia non cst intrinsece mala , sed interdum potest esse actus chnritatis; detentionem autem, cum jam sit invito domino, esse intrinsece malam, et ferri mandelur in eos, qfci Romanos, aut alios ideo puniii per illam censuram. Unde fit, ut Christianos pro negotiatione. aut aliis honestis causis navigio vectos, aut ca^z^e, aut rebus suis spoliare prxsumunt. Nam quia iile textus de spoliantibus absolute loquitur, ideo in iis etiam, qui vel semel spoliant, locum habet. Estetiam alia notanda differentia inter textum illum et clausulam nostram, quod ille non reslringitur ad mare, sed simpliciter loquitur de navigio vectis; unde in fluminibus eliam procedere potest; nostra autem censura seu clausula solum habet locum in latronibus maris. Unde si qui essent, qui in solis flumi- nibus deprsedarentur , illam censuram non incurrerent, utNavarrus adverlit, et sentit Angelus, dicens hanc censuram esse contra eos qui depreedantur in mari. Quarta censura contra naufragantium Chris- tianorum bona spoliantes. 27. Quando incurratur excommunicatio cap. Excommunicaiion., de Raptoribus. — Caje- tani opinio. — Quarta censura Bulke Ccenae ferlur contra omnes et singulos, qui Christia- norum quorumcumque navibus tempcstate jactatis, seu quoquo modo naufragium passis, sive in ipsis navibus, sive ex eisdem ejecta in tuncincurratur illa censura, quando detentio incipit esse injuriosa et contra rationabilem domini voluntatem. Et quia obligatio resti- tuendi seu reddendi rem alienam, per se Joquendo, est ad statim, cum primum oppor- tune et moraliter fieri potest, ideo, quam primum cccipiens prsetermiltit hanc opportu- nitatem sciecs et volens, tunc censetur jara esse in sufficienli mora reddendi, ut statim illam excommunicationem incurrat. Nec re- quiritur alia admonitio, quia ipsa lex suffi- cienter admonet, et cum ferat excommuni- cationem hanc ipso jure, ut verba citata dcclnrant, non expectat aliam admonitionem ab homine faciendam. 28. Cajetani sententia quoad partem appro- batur. — Verus dicti cap. sensus. — Quse doctrina quoad hanc posteriorem partem mihi placet, non vero quoad priorem, in qua vide- tur supponere textum illum non loqui de acceplione injusta, sed de acceptione absc- lute; atque ita intellexisse videtur Navarrus. Et ideo ait, non solum attenta Decrelali, sed etiam attenta Bulla, acceptionem non suffi- cere ad censuram contrahendam, sine rnora et voluntate restituendi. Addit verolimitatio- nem , nisi acceptio fuerit scienter patefacta, ■mari vel in littore inventa cujuscumque gene- quia tunc illa sufficit. Quse verba mihi sunt ris bona, in cujuscumque maris regionibus et obscurissima, et applicata ad Decretalem non littoribus subripiunt. Similis censura (licet non reservala) lata fuerat in Concilio Lateran. sui) Alexandro III, el habetur in cap. Excom- municationi, de Raptoribus, quamvis verbis brevioribus et obscurioribus, scilicet : Qui Christianos naufragium patientes damnata cupiditate spoliant rebus suis, nisi ablata reddiderint , excommunicationi se noverint subjacere. Igitur utroque ex his juribus fertur excommunicatio in eos, qui occupant bona naufraganlium. Differunt tamen primo, nam ex vi Bullac Ccenae solum requiritur aclio subripiendi ad incurrendam censuram , ut patet ex tenore dictorum verborum ; at vero ex vi cap. Excommunicationi, praeter aclio- sunt vera, quocumque sensu inlelligantur, et ad BuIIam non sunt necessaria. Itaque intel- ligo Decrelalem loqui de acceptione injusta, quaa procedit ex voluntate sibi rapiendi hujusmodi bona aliena, quoe actio intrinsece mala est, et nihilominus noluisse Concilium propter illam solam excommunicationem im- ponere, sive scienter et patefaciendo suam malitiam, sive quocumque alio modo, quia Decretalis indistincte loquitur. Ratio vero non cst alia, nisi quia noluit Concilium tam severe agere cum his raploribus, et fortasse etiam quia illaacceptio, quamvis male facta,polerat esse utilis mtufragium patientibus, si eis tan- dem restituerentur bona, qute alioqui forsitan nem spoliandi requiritur rnora restituendi, ut perirent. Hunc autem esse sensum Decrelalis, satis etiam patet ex citatis verbis et notavit palel, tuni ex illis verbis : Damnata cupuli- Navarrus, dict. cap. 27, n. '118. Unde difficile tate spoliant, quae verba aperle signilicant est ad explicandum, quando talis excommu- iniquam acceptionein. ltem quia illa exoom- SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTP.A SPOLIANTES, ETC. ?A$ municatio (ex mente Conciliil non conlrnhitur quia formaliter non agit contra hunc cano- nisi ob omissionem reddendi talia bona suis nem. Et adhoc explieandum videtur additum dominis, ut declarant illa verba : Nisi ablata in Bulla Gregorii illud adverbium scienter; rcddiderint; ergo acceptio quantumvis iniqua imo ex vi illius in rigore sumpti, ut in hnjus- et scicnter ac patenter facta, non sufficit ad modi legibus sumi solet, nec ignorantia cil- illani censuram incurrendam, quia censura pabilis ad censuram illam contrahendam ipso jurc lata non incurritur, donec consum- sufficeret, nisi peccatum sit cx malitia seu melur actus ipso jure requisitus. certa scientia. Nunc vero illa quaestio sublata 29. Refellitur evasio. — CoroUarium. — est in Bulla Clementis; nam verba illa omnia Nec ^atisfaciet qui dixerit, ipsam acceptionem omissa sunt. Actio ergo subripiendi htcc bona* injustam cum voluntale retinendi, et nun- naufragorum, sive ex scientia, sive ex qua- quam reddcndi csse injustam retentionem et cumque ignorantia culpabili procedat, duin- quamdam omissionem rcddendi; falsum enim modo ad gravem malitiam in eo genere hoc est, nam redditio supponit rei acceptio- sufficiat, est nunc sufficiens causa ad hanc ncm et necessario rcquirit aliquam moram censuram incurrendam. inter utratnque. Ncc rcfert, quod a principio 31. An naufragantium bona subripientes, potest quis habere voluntatem non reddendi neque rcstituentes, duplicem excommunicatio- suo lempore, et consequentcr habere mnli- nem incurrant. — Ex his vero nascitur non tiam, quae est in non restituendo, quia tota contemnenda dubitatio, an qui nunc subripit ill.i malitia quoad hoc est mere interior et ha^c bona et postea morosus est et pertinax nondum excrcuit actum seu omissionem ex- in eis retinendis, duas incurrat excommu- tcrmun, cui annexa fuit excommunicatio. nicationes, unam ex Bulla Ccena3, aliam Unde obiter infero, quod licet is, qui talia ex cap. Excommun. Et licot supra dixerim, bona inique rapuit, aliquo tempore perseve- quando censura Bullae Ccena3 concurrit cum ret in illa voluntate non restituendi, si tamen censura juris, non multiplicari censuras, nondum habuil occasionem restituendi, neque nihiiominus in praesenti dubio censeo multi- prcclcrmisit aliquam debitam diligentiam, plicari, quia revera non concurrit censura nondum contraxit illam excommunicationem, Bullas cum censura illius capituli, sed propier donec in ipsamet redditione externa incipiat diversas causas seu pcccata latae sunt; pec- esse in mora vel negligentia morali procu- catum enim non restituendi dislinctum est a randi illam. In quo recte dixit Cajefanus, peccato rapicndi, et censura Bulloe fertur addens, et merito, nullam aliam monitionem propter latrocinium, censura vero illius De- requiri, secutus Panormitanum in dict. cap. crelalis fertur propter retentionem. Est lamen Excommunicationi. Et utrumque sequitur discrimen, quodexcommunicatio illiusDecre- Navarr. contra Joan. Andr. et Sylvestrum , talis reservala non est. Cajetanus vero vocat qui certe nulla probabili ratione nituntur. illam Episcopalem, sed melius dicetur nulli 30. Quid juxta Bullam dicendum. — Per reservata, quia non solum Episcopus, sed guam subripicndi actionem juxta utriusque quilibet sacerdos proprius illam auferro po- Ponlificis Bullam hccc censura incurratur. — test juxta regulam cap. Nuper, de Senlent. At vero juxta tenorem Bullae sola acccptio in- excom. Alia vero reservata cst Summo Pon- jusla sufiicit ad hanc censuram contrahen- tifici, sicut alice omnes illius Bullae, ut in fine dam; hanc enim significat in omni proprietate hujus disputationis videbimus. \erbu:n subripuerint, ultra quod nihil addi- 32. Occupans bona fide hxc bona cum anuno tur, quod ulteriorem moram vel aliquam reddendi domino, si voluntatem mutet, quam aliam specialem conditionem requirat. In ccnsuram incurrat. — Responsio. — Objectio. — BuIIa autem Gregorii additur : Rapuerint aut Responsio. — Ilinc vero nascilur aliud dubium, scicnter sibiipsi acceperint, quod perinde est; ail si quispiam bona fide hsec bona accipiat, aliud autem verbum, quod ibi additur, statim vel quia ignorat esse naufragantium, vel certe explicabo. Ex his tero intelligere licet, opor- (quodfrequentiusevenirepotest)siillaoccupet tere hanc acceptionem esse injustam, non a principio animo conservandi et restituendi quacumque injustitia, sed illa, quse est contra domino (quod sine dubio saepe potest et sine tales personas naufragium passas. Unde si censura, etlicitefieri), postea verovoluntatem quis inculpabiliter ignoret illa bona esse nau- mutet et incipiat retinere sibi, quam cen- fragiorum, etiamsi putet esse aliena, et inique suram incurret, an Bullae, vel Decretalis, vel accipiat, non incurret excommunicationem, utramque? Re&pondeo in primis, semper in- 516 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN BULLA, ETC. currere censuram Bullae, quia, licet materia- Quando enim plures concurrunt ad furtum, liter tunc non accipiat rem, quia jam apud se omnes vere furantur, etiamsi aliquis sit prin- habebat, moraliter tamen illam primo tunc cipalis, alii vero quasi ministri seu coadjuto- subripit, quando incipit eam ut propriam re- res, quod secus est de consiliario, ut supra tinere. Quantum ad aliam vero censuram dixi. De receptatore vero majori distinctione distinguere oporlet; nam fieri polest, ut quis opus est. Potest enim esse receptator solius mutet illam voluntatem et incipiat rem sibi personse, quae tale commisit; et de hoc non usurpare seu ea uti ut propria, priusquam sit est dubium, quin hanc censuram non con- in mora reddendi illam domino, quia nondum trahat, quia verba hujus prohibitionis in toto •oblata fuit occasio eam reddendi; et tunc rigore ad illum non pertinent. Potest item opinor nondum contrahi aliam censuram, ut esse receptator bonorum, nonut fiatparticeps a forliori patet ex dictis. Si autem oblata eorum, sed solum ad occultanda et custo- occasione reddendi illa bona vero domino, dienda illa. Et de hoc etiam existimo non tunc mutavit voluntatem et omisit reddere, incurrere hanc censuram, quia non potest sibique retinuit, tunc opinor utramque cen- dici in rigore spoliare alterum, etiamsi remote suram simul incurrere, quia illa simul et et indirecte fiat particeps illius criminis. Ter- quasi eminenter est et injusta acceptio, ut tio vero potest quis esse receptator vel potius oslensum est, atque est etiam injusta deten- particeps bonorum, quia is qui ea accepit, tio, quia non oportet, ut haec mora reddendi cum altero illa dividit vel ei donat. Quod sit post acceplionem injustam, sed satis est dupliciter potest contingere. Primo quod id quod sit post acceptionem realem, quaecum- fiat ex aliqua conventione vel mandalo ante- que illa sit. Nec refert, quod c. Excommunic. cedente ipsam spolialionem, ita ut duo con- Ioquatur, ut diximus, de acceptione injusta, veniant, ut quisque, quod potuerit, accipiat, quia id solum fuit ad declarandum, quod per et postea inter se dividant, vel quod unus solam acceptionem , etiamsi injusta sit, non accipiat, alteri redditurus, cujus mandato et incurritur excommunicatio; non vero quod expensis id agit. Et in eo casu opinor hujus- illa sit simpliciter necessaria, ut qui morosus modi receptatorem incurrere hanc censuram; fuerit in reddendis illis bonis, excommunica- nam est vere spolialor et latro. Addo vero tionem illam incurrat. Dices : cum in eo casu illam non incurrere donec actu recipiat bona, una et eadem culpa sit conlra utramque ita ut si alter cum eo non dividat illa, non in- legem , pur non erit etiam eadem censura? currat, quia antea respectu illius non est Respondelur, quia a principio, et ex se dis- consummatum delictum, propter quod fertur tinclae fuerunt, et causas formaliter diversas censura; nam, licet antea peccaverit, adhuc respiciunt , quam formalem diversitatem tamen permanet in ratione mandantis seu etiam in eo casu retinent. Verum est in ordine consulentis tantum, et contra hos ut sic non ad effectus morales (excepta reservatione) est lata haec censura. non mullum referre in eo casu multiplicari 34. Quid de accipiente bona ab spoliante, censuras, quia explicata illa causa, eadem nullo antecedente pacto. — Resolutio. — Alio absolulione, ulraque auferetur, si absolvens vero modo potest contingere, ut quis recipiat habeat in utramque potestalem. talia bona, sine ullo anlecedente pacto, sed 33. An fautores et receptatores hac censura ex mera voluntate surripientis; ita tamen ut comprehendantur. — De receptatore solius sciat, qualia sint (nam si accepisset bona fide personx raptoris. — Quid de recipiente bona, et ex ignorantia inculpabili, quamdiu illa non ut fiat illorum particeps. — Quid si bona duraverit, cessat difficultas, ut ex dictis pa- o raptore accipiat ex antecedente pacto illa tet). Propter hujusmodi ergo receptorem vi- intersedividendi. — Praeterea dubitari potest, dentur addita in Bulla Gregorii illa verba : an haec excommunicatio extendatur ad fauto- Aut ab aliis rapta seu accepta scienter rece- res seu adjutores et ad receptatores. De his perint, quae verba omissa sunt in Bulla Cle- enim nulla fit mentioinBulla Clementis. Quare mentis, et ideo dubitari potest, an revocata dicendum est, hos non comprehendi, nisi et sint, vel solum fuerint omissa, quia in verbo illi dici possint spoliatores, propter regu- spoliaverint, censentur suflicienter conlenta. lam generalem supra traditam ex Cajetano. Et quamvis facile possit in utramque partein El quidem in hoc genere peccati dantes favo- res dispuliiri, mihi hoc posterius videtur rem et auxiliumdici possuntspoliatores, quia probabilius, quia ille, qui sic accipit talem per se ac proxime cooperantur tali crimini. rem, moraliter verum dominum spoliat. Quod SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA IMPONENTES INIQUA TRIBUTA. 517 ita breviter ex dictis declaro, quia ille, qui 37. Quis tributa imponere possit jnre or- sic aceipit talia bona, tenetur illa reddere dinario. — Sed quia hic non licet omnes in- vero domino; ergo, si sit in mora reddendi, cidentes quaestiones exacte tractare, circa agit contra cap. Excommunicationi, ejusque priorem dicendum est, polestatem hanc im- excommunicalionem incurrit; ergo a fortiori ponendi vectigalia solum apud supremos incidit in Bullam Ccenae; ergo, si a principio principes, qui in temporalibus superiorem injuste accepitanimo retinendi sibi, inBullam non habent, residere. Unde, in tit. 56 Feu- Ccenae iocidit; nam quod accipiat immediate dorum, Quae sint regalia, inter alia numeran- in littore, vel mari, vel mediante priori spo- tur vectigalia et pedagia; illa autem regalia liatore, non variat malitiam, neque quoad hoc participant, non solum qui reges nominantur, lex ha?c quidpiam distinguit. sed etiam qui cum illis in supremo dominio 35. Hxc bona nulla prsescriptione, aut con- conveniunt. Quo fit, ut omnes alii principes suetudine acquiri. — Tandem adduntur in et domini temporales, qui supremi non sunt, Bulla verba, quibus revocatur quodvis privi- comprehendantur sub hac censura, si absque legium, aut consuetudo in contrarium; ita ut alia facultate hsec tributa imponant, aut alia nullopra3textu,etiampossessionislongissima3, exigant, praeter ea, quse vel imperatoria, aut aut immemorabilis temporis talis abusus ex- regia, vel sufficienti Ecclesiastica poteslate cusari possit. Unde inferunt Cajetanus et Na- imposita sunt, vel ex antiqua consuetudine, varrus, iniquam esse legem, per quam bona a tempore, cujus non exlat memoria, intro- naufragantium his, aut aliis rebus, etiam piis, ducta, arg. c. Super quibusdam, de Verb. applicantur. Quod intelligendum censeo, si signific. Atqueita constat, quae personae hanc talis lex lata sit de bouis naufragantium facultatem habeant, scilicet, solas regias, et acceptis injuste, aut contraintentionemBullae. quo jure, scilicet, jure communi tam civili Si vero talia bona recta intentione et con- quam canonico; imo videtur esse hoc quasi scientia cuslodirentur ne perirent, et fieret commune jus gentium, et quasi ex natura rei omnis diligentia moralis ad verum dominum consequens ad supremam et regiam potesta- inveniendum, non esset iniqua Jex, quae de tem, si ita completa sit, ut suum munus per- bonis in hoc statu constitutis sanciret, ut post fecte possit exequi. Et ob eamdem causam elapsum tempus moraliter sufficiens ad amit- talis facultas jure ordinario merito negatur tendam spem inveniendi verum dominum, in inferioribus, quia non debent subditi tot one- hos, vel illos usus distribuerentur; tunc enim ribus gravari, quse fuit eliam sufficiens ratio jam eadem est ratio de his bonis, quse de aliis ferendi hanc censuram. In quibus autem casi- derelictis, seu perditis. bus sit permissum a jure ipsis etiam princi- pibus supremis haec tributa imponere, non Quinta excommunicatw contra imponentes 0pinor esse aliquo jure scripto definiendum, miqua ri u a. ge(j ^SQ jntrmseco jure justitiee; non enim 36. Quinta excommunicatio fertur in eos, habent hi principes certas leges definientes, qui in terris suis nova pedagia, seu gabellas, seu numerantes casus, in quibus possunt haec prxterquam in casibus sibi a jure seu privi- tributa imponere, nec etiam suo arbitrio pos- legio speciali Sedis Apostolicse permissis im- sunt ea imponere vel augere, sed pro ratione ponunt, vel augent. Ita habent verba Clemen- suae neces^ilatis, in ordine ad defensionem tis. Gregorius autem declarans personas, reipublicee, vel aliam publicam utilitatem, et solum dicit : Ad id potestatem non habentes; servatis conditionibus, vel ex natura rei, vel in re tamen idem esse videtur; in Bulla vero expropriojureet consuetudine uniuscujusque Clementis explicatur, potestatem hanc duo- regni ad juslitiam requisitis, de quibus non bus modis haberi posse, scilicet vel proprio est hic plura dicendi locus, quae in summa, jure, vel speciali Pontificis facultate. Ubi sta- plures tamen referens, attigit hic Rebuff., in. tim duo interroganda occurrunt. Unum est, sua hujus Bullae expositione. quod sit illud jus, quo talis potestas habetur, 38. Incurrantne hanc censuram supremi et a quibus personis, et pro quibus casibus principes iniqua tributa imponentes. — Reso- concedatur; aliud est, quo modo ad Pontifi- lutio. — Hinc vero nascitur dubium ad prae- cem pertineat, hanc facultatem dare illis per- sentis clausulae explicationem necessarium, sonis, et in illis casibus, in quibus alias non an hi supremi principes hanc censuram in- habent dominium, vel jus sufficiens ad hsec currant , quando injusla tributa imponunt, vecligalia imponenda. potestatem suam excedentia. Quod dubium \ \'!l- 1N Bl I!.'. . ITC. pro Bliquo casu, ia qu<» sine iii bac clausula oomprehendi; et tali beoitate ea impon re aon j ut jn\" . lei rem Bullas Gi ir id etiaoa , mdem i leo p in> s.uis probabile, quia ninuiiir.it mu eximen • tri- (jui tributa imponunt, com simplioiter et butir. tamporabbui debitii .ilicui prioi 4,1, si iluteadea impoDeDdapoUst.iicMn nun lii- ad spiritiulom b*nem id d , vel it; principes aulem aupremi ooa aunt valde utile, aut deoeoa sit. hujusmodi, q ia ahsolute potestatem habenV, 40. Pruuapt extr* iuoi tuai I ea interdum male utantur, At verojuxta imponmut banc txcommunicationem incurrit, ouam verborumClementisooo videturaane — Quidsijn tributum eiicm pr< 1 r- opinio probabilis; ima ad illam excjki- sonis exemptis imponat. — Qbjectionx il.iui videntur bsec verba mutata. Non ritur. — & Ua ergo satis constat io quas enim excommunicat eos, qui potestatem noo parsooas feratur bax deda- I. ' ot, ' eos, qui in casibus sibi ooo per- roUur, propter qoas aotkmas lerator, singula missis gahellas impoouot; ergo etiamsi aliai fere verba clausuke expeodeoda sont. Pri- •ut potestatem ad imponenda tributa, si mumestillud, tntermsuu/n teoun, utuntur iu casibus sibi non perinissis, ut impositio tributi rcspici.d terntoriuin sub- contra baoc probibitionem agunt, et eonse* jectom ei, quitributum impooit, etrespecta oter hanc censuram contruhunt. Nequc provinciffi, civilatis, uut loci cx se generala fortaase alia erat meos Gregorii; magis eoim sit; oam oanc vim habent rerba. S II. saria est haec pronihitio ad cnniheodum tim vero emerguol duo dubia, an :i rex, 1111 habenliuin. Nam domini non su- imponat lii.mUiin in aliqua icrr.i sua, «'t in ni, sicut potestatem non babeot ad impo- ea oaso, io quo illud impooere poteat, deni- nenda tributa, ita rarissime teotaot ttla im- que alias juslum, tameo quoad personas ere; et, quamvis teoteot, com babaaat gpnarelius illud imponat quam juste possiti superiorem iu temporalihus, ab illo possuot cojopreheodendo, v. gr., clerieos, veJ alias facile cobiberi ; at vero supremi priocipes, qui persooas axemptas, ao incidat in banc ceo- potesUtem babent, et soperioram tempora- suram BulLe. Et breviter dicendum est, nun lein non habent, facile possunt in usu illius ineidere ex hoc capite, quidquid sit de alio poleslalis excedere; ideoquc ad eos niaxiine pertinenle ad libertutem Ecclesiasiicam, de dhigi videtur luec lex, si in casibus sibi non quo infra. Ilatio est, quia non verificantur in perniissis tributa iinponanl, vel (quod in ideui eo facto verba liulluj; nam in co casu dici non recidit) si poiestaie uli velint, ubi re vera polest, Regem illuin imponere in terra sua polestalein uon habent. Et ila tUAO vere diei tributuin in casu sibi non pennisso, sed inodo pessunl imponcre tribula potestatem non non pennisso, aut circa personas non per- habeut^, ut uit Gregorias, quiu licet ulias missus; ha3 uutem eiroumstantis non prohi- habeant, non tauien ud hoc ; nam, cum est benlur, vel puniuntur ex vi hujus clausuhe, sernio de poieslate, respectivedebet inlelligi, ut ex dictis verbis patet. El ita seotit Na- scilicel respectu aotus, de quo sermo est. varrus citato loco. Dices, ibi non prohiberi 39. Quomodu possit Pontifex facultatem ad tantum impouere, sed eiiam augere gabellas ; tributa imponenda dure. — Altera interroga- ergo in illo casu sultein ratione illius auguieuli lio erat, quomodo possit Summus Ponlifex incurretur haee censura. ltespoudetur, g b1 >el- c fuculiatcni dure. Ad quam respondelur lam DOO dici augeri ex eo qu. d fructus ojjs i reviter, Suuunum Poiililicem non solum in ex majori mulLiLudine personarum erescat, sj iiitualibus, sed eti.ini suo modo in tempo- sed ex eo quod niujor iinpositio pro singulis i ibus haberc supremam potestalem, directe fiut; et de hoc uugmento csL ibi sermo, juxta >. per se in suis terris, ubiest rox, et supre- sensum, et intelligcntium onmium; in casu mus dominus temporulis; in uliis vero iodi- autein proposito non intervenit tale augmcn- iccte, el per aliud, scilicet in ordine ad tum, ut per so patet. spirituale bonuni alicujus regui, vel totius 41. An rex solis privilegiatis tributu/n Ecclesiie , Ut ex propria materiu nunc sup- imponens incurrut hanc censuram. Aliud pono. Per hunc ergo potestatem, et in ordine dubium est, si rex iuiponat tributum iu casu ;,u eunidein finem poLesl Sunnnus Ponlifex ulias justo, seu ex justa causa, nolit tamen concedere facultatem imponendi vecligalia, illud imponere toli populo ne illum gravet, eliam illi principi, qui nuliam ad hoc polesla- sed vel clericis tuntum, vel nobilibus, et alias SECT. II. DF EXCOMMUNtCATIONE CONTRA IMPONENTES INIQUA TRIBUTA. privilogialis, in hoc injuslitiam connnittens, cxaclionis et tributi. Quare non csl dubium, an inourrat liane ccnsur.-nn. Quce res dubia quin baac probibitio generalis sit; nam illro quiilcin vidctur, sed oonsiderata verborum doaa voces osurpatsB sunt, ut eequipollenl proprietate, dieeodum apparet non iocur- atexillaparticula,s£u, conjicerelicet.Quam- rere, quia vel tale tributora respicit ter- vis enim nomeo pedagii jozta primam impo- i;mi, \el personas tantuin; si persooas tan- silionem speciem illam tributi slgnificet, ta- tiim, crgo tunc non impooit rex trihulum in men ex usu ezteoditur ad quodlibel trihuti terra sua, sed in bacvel illa persooa, atque genus; quod sigoificat gabella; eoim in- ita non committil oootra haoc clausulam, veoio banc vocem ad aliquam speciem tributi qute tractat de imponeotibos tribota in terris significandam prius impositam fuisse. Quo- suis. Si vero respicit territorium ipsum, non circa, etiamsi in BuUa Pii V, de aliis spccic- delinquil ihi imponcndo Irihutum io casu sihi bus trihutorum fiat nienlio in speciali, quaB 10 con permisso; nam, ut supponitur, causa, hac Bulla omissa sunt, non propterea minus seu casus erat sufliciens; sed peccal ob ac- universalis est haec prohibilio; nam illa geoe- ceptionem personaruni , quod est peccatum ralia verha trihuta omoia coinplcctuntir. diversaa ratioois hic non punitum. Aliud Hinc vero infert Cajetanus in Summa, vcrho vero dicendum esset, si causa etiara justa ad Excommunicatio, capit. 71, eos, qoi impo- imponendum trihutuin deesset; natn, licet nunt oovas collectas, seu taxas, non incur- pro personis alias ezpositis ad Bolvenda tri- rere hanc censuram ; nam illaa ne ia buta ponorctur, censeretur imponi injuste, ct sunt, ncc gabellaa in propria significatione in casu non permisso; ergo etiamsi e\ parle harum vocum, ad quam sunt htc legcs po' personarum, quihus imponeretur, simuljusti- les coarcland tia decsset, sempcr trihutum illud esset ira- 43. Alia verba ejusdem clausulce exponun- positum in casu non permisso; ergo contra tur. — Rursus consideranda sunt illa duo hanc prohihitionem etcensuram. Quod maxi- verha, imponunt, vel augent; nam, ut recte nie verum hahet, si trihutum imponatur nolat Navarrus cum Sylvestro et Angelo, se- solvendum ab omnihus personis talis condi- cundum in primo continebatur, quia augmcn- lionis hujus terrte, vel oppidi; nam sic impo- tum gabellae non fit sine nova impositione; situni lerritorium respicil, quamvis non pro et illud quod additur, novum trihutum, seu omnihuspersonis, quod necessariom non esse gahella dici potest; nam, licet adjunctum patet in legihus, vel stalutis. At, si trihutum praeexistcnti sit quasi pars trihuti, cl aliquis imponeretur solum his, vel illis personis no- hac ralione cooteodere possit additionem minalim, certe videri posset non sufficiens illam non esse novi trihuti impositionem, hoc materia hujus censurtc, quia illa non sunt tamen frivolum est, quia illud est valde acci- propria tributa in terris imposita, sed sunt denlarium, et ex se illa impositio sufficiebat exacliones personales iniqute, de quo plura ad novum Irihutum constituendum; nihilo- staliin. minus tamen ad majorem explicationem illa •'i -2. Qtitd per pedacjium et gabellas in Bulla verba multiplicala sunt. Clementu signiftcetur. — Corollarium. — 44. Hac excommunicatione etiam exigentes Alia verha expendenda sunt pedagia, vel injusta tributa ligantur. — Ultimo vero ad- gabellas, sunt enim in jurihus varia nomina, duntur verha illa, seu imponi vel augeri pro- quihus trihula significantur. Ex quihus no- hibita exigunt, per qua3 ezteoditur lucc pro- men tributi generale est, alia vero sunt spe- hihitio, ut non solum imponentes, sed etiam cialia, ut nomcn pedagii, guidagii, etc, quse ezigenles tributa , hac lege prohihita, cjm- varias species tributoruniex locis vel rehus prehendat. Ita enim inlelligenda, seu coarc- desumptas sigoificant, ut Glossa, et Doctores landa est illa parlicula, prohibita, etiamsi in declarant in c. Super quihusdam, de Ver- lextu absolute ponatur; non enim excommu- borum significat., et Sylvester late, verho nicantur hic omnes qui exigunt, vcl usuras, Gabella, etNavarrus, in c. Fraternitas, 12, vel simoniacam mercedem, et alia similia in- qutest. 2, circa finem. Ex his ergo duabus justa, et consequenter prohihila, ut Cajela- vocibus, quibus Bulla utitur, pedagium, spe- nus notat, et est per se clarum. quia verba ciale nomen est, significans tribulum quod sunt juxta subjcctam materiam intelligenda. solvitur a transeuntibus per cerla loca a prin- Oh hanc autem ampliationem incurrunt hanc cipibus designata ; gabella autem generale censuram omnes ministri, vel famuli, qui has nomcn videtur, comprehendens omne genus gahellas prohihilas exigunl; et conduclor, et 520 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP,E RESERVATIS IN BULLA, ETC. hseres imponentis, qui eas exigi mandat. Di- 46. Litteras Apostolicas falsare quid. — citur autem exigere is, qui tanquam debita An minima immutatio sufficiat ad grave cri- illa postulat ab eo, qui nollet ea solvere, si men falsitatis. — Falsare autem litteras posset, ut iidem auctores notant. At denique Apostolicas est non omnino falsas confingere in hac coaclione magis considerandum est id seu fabricare; hoc enim spectat ad aliam quod exigitur, quam is, a quo exigitur; nam actionem ibi prohibitam; sed est aut veras per illa verba Bullae illud prius determinatur, iitteras Apostolicas ab earum sincera verilate non vero hoc posterius. Et ideo si gabellse immutare, aut vero sigillo seu signo littera- sint ex prohibitis, id est, ex iis quaa simpli- rum Apostolicarum ad falsas litteras con- citer loquendo juste imponi non possunt, a signandas uli, ut late exponitur in c. Licet, quocumque exigantur, haec censura incurri- de Grimine falsi. Ex quo satis distincte per- tur, quia semper exactio est injusta, et contra cipi polest, quee sit actio, qua3 hic punitur, et jus. Si vero gabella non est prohibita per se quot modis fieri contingat. Inter quos quintus et ex vi suse causae, et impositionis, licet exi- notandus est, scilicet : Cum litteris bullatis, gatur ab eo a quo non debelur, ut a clerico , et redditis, in eis aliquid per rasuram tenuem et ideo injusta sit exactio, nihilominus non immutatur. Nam ex eis colligi videtur, vel incurritur heec censura juxta communem sen- minimam immutationera in una littera vel tentiam, quia non exigitur gabella simpliciter puncto sufficere ad grave criraen falsitatis, prohibita. Ex quo fil, ut quoniam privatae atque adeo ad hanc censuram incurrendam. personee, et minislri facile possunt ignorare Quod ita sensisse videtur Hostiensis in Sum., injustitiam tribuli, et quando de hac illis non de Crimine falsi, § Porro, quem sequilur constat, juste prasumunt principem juste Cajet., verb. Excommun., c. 27, in fine, et agere, ideo ssepe possunt per ignorantiam ex- Rebuffus hic. At Navarr., in Sum., c. 27, num. cusari a culpa inhujusmodi exactione, etcon- 62, contrarium sentit, dicens non satis esse sequentcretiama censura,qua3 sineculpa in- corrigere aliquam litteram, aut punctum, curri non potest. Hic addenda sunt, quee infra quod non mutat subslantiam aliquam, ad in- tractabimus inter censuras non reservatas currendam hanc censuram, quia non sufficit, circa c. Quanquam, de Censibus, in 6. inquit, ad peccandum mortaliter, quia nulli fit in hoc gravis injuria, vel nocumentum. Sexta censura contra falsarios litterarum 47. Crimen hoc potest esse veniale ex levi- Apostolicarum. tate materix. — Regulse ad discernendum, an immutatio hvec sit mortalis. — Prima. — Se- 45. Sexta censura fertur in eadem Bulla cunda. — Et quidem, in genere Joquendo, contra falsarios litterarum Apostolicarum , non est dubium, quin haec actio falsandi lit- etiain in forma Brevis, ac supplicationum , teras possit esse peccatum veniale ex levitate gratiam, vel justitiam concernentium per Ro- maleriee, ut notavit Cajetanus, in Suram., manum Pontificem, vel S. R. Ecclesioe vice- verb. Falsarius. Et patet, quia non est major cancellarium, seu gerentes vices eorum; aut ratio de hoc actu seu maleria, qu3m de aliis. de mandato ejusdem Romani Pontificis signa- Secluso autem peccato morlali, certum etiam tarum; nec non falso fabricantes litteras est in conscientia excommunicationem non Apostolicas etiam in forma Brevis, et etiam incurri, ut supra dictum est. Ad discernen- falso signantes supplicationes hujusmodi sub dum autem in prasenti materia an immutatio nomine Romani Pontificis seu vicecancellarii, excuselur a culpa mortali, primo conside- aut gerentis vices prxdictorum. Quse verba, randum est, an per eam immutetur sensus a quoad personas in quas fertur haec censura, Ponlifice intentus, niinirum, quia facta hac generalissima sunt; fertur enim in omnes, mutalione aliquid asseritur vel negatur, quod qui hicc delicla committunt, ;,bsque ulla ex- ipse non inlendebatr aut aliquid tacetur vel ceptione. Quoad actiones vero, duae sunt, quae omittitur, quod ipse proferre intendebat. Et hic prohibcntur etpuniuntur, quamvis ambae tunc semper est peccatum mortale sufficiens circa eamdem materiam versentur, scilicet ad censuram incurrendam, etiamsi per unius circa lilteras Apostolicas. Prior actio est fal- puncti aut apicis mulationem immutatio fie- sare hujusmodi litleras, qnee prohibita eliam ret, quia gravitas hujus peccati non in atra- sub anathemate fuerat in cap. Ad falsario- mento et litteris, sed in sensu consistit. At rum, de Crimine falsi. Quamvis ibi nonfuerit vero, quando sensus non variatur contra reservatio addita. mentem Pontilicis, dupliciter id polest acci- SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA FALSARIOS LITTERARUM, ETC. 521 dere : primo, ut mens Pontificis etiam ut ex- pressa in talibus litteris non varielur, sed solum materialis seu grammaticalis error corrigatur. Et tunc non censeo esse peccatum mortale, nec incurri censuram ; imo vix cer- nitur ibi aliqua culpa, quia si naturam rei inspiciamus, ibi nihil contra justitiam, chari- tatem, aut aliam virtutem, aut reverentiam Pontifici debitam fit; imo videtur prospici honori seu decentiae litterarum ejus. Si vero consideremus jus positivum, illud prohibet et damnat falsificationem; haec autem re vera non est falsificatio. Quod si dicatur prohibere mutationem, recte id interpretamur de mu- tatione formali, et quoad sensum, non de materiali, praesertim qua3 in melius fit. Ca- non est. Solum est advertendum hanc cen- suram non comprehendere eos, qui utuntur hujusmodi litteris falsis, vel falso fabricatis, aut signatis, quia in tota hac clausula nulla mentio eorum fit. Et vitium est longe diver- sum falsare litteras, autjam fnlsatisuti. Unde in dict. c. Ad falsnriorum, haec duo distincte ponuntur; et cum contra falsarios variae poenae partim jure ipso latae, partim ferendae statuantur, contra utentes falsis litteris nulla poenn ipso jure imponitur, quee communis sit omnibus, et queeferendae designantur, minus acerbee sunt. Rursus observandum est, in dicla clausula Bullae Cceneenullam mentionem fieri de fnutoribus seu defensoribus, neque etiam distingui de falsantibus litteras per se vendae tamen sunt similes emendaliones,quia aut per alios, sed solum esse sermonem de odiosae sunt, et possunt sinistram suspicio- nem generare. 48. Tertia. — Alio modo potest contingere mutationem seu emendationem esse ad men- tem Pontificis, secundum se, non tamen prout expressam in litteris, ut, verbi gratia, si oerto constat Pontificem dispensasse in secundo gradu , in litteris autem per errorem scrip- toris positum sit in tertio vel aliquo alio. Et tnnc res est magis dubia, quia licet voluntas Pontificis fuerit talem gratiam concedere, non est tamen voluntas ejus, ut litterae, quae illius testimonium continent, per alios, quam falsariis et fabricanlibus falsas litteras, qui proprie et in rigore sunt illi, qui per se ipsos haec faciunt. Quo fit, ut ex vi illius Bullae hi omnes non incurrant excommunicationem. Incurrunt tamen illam ex vi c. Ad falsario- rum, nam ibi excommunicantur, qui per se vel alios litteras falsant, et fautores ac defen- sores eorum ; illa tamen excommunicatio ibi non reservatur, ut dictum est. 50. Ad quid obligentur litteras falsas Apo- stolicas apud se retinentes. — Additur prae- terea in c. Dura, § Adjicientes, de Crim. fals., excommunicatio in eos, qui litteras falsas per ministros suos ad id deputatos conscri- apud se habere cognoscentes , intra viginti bantur. Unde si per tales litteras gratia illa dies eas non destruunt aut resignant. Quae explicata non est, etiam si casu vel per erro- obligat, etiamsi ipsi falsarii non fuerint, ne- rem id contigerit, non videtur licere eas in que eis usifuerint, vel animo utendi habeant, alium sensum mutare. Sicut non liceret novas quia retenlio vel conservatio earum absolute litleras fabricare, et loco aliarum supponere. prohibetur; illa vero excommunicatio non El hancpartem securiorem et veriorem esse fertur per jus illud ab ipso Pontifice, sed ferri censeo. Quamvis, si talis mutatio fiat, litterae jubetur et promulgari per singulas parochias; validae sint quantum ad effectum, quando- postquam tamen Iata fuerit, si incurratur, quidem re vera continent volunlatem conce- ejus absolutio reservatur Pontifici in eodem dentis. Unde intervenienle bona fide, facile textu; et, quamvis ibi absolute dicatur, si etiam poterit talis actio a gravi culpa, et quis falsas litteras se habere cognoscat, etc, consequenter a censura in conscientia excu- tamen est intelligendum de litteris tantum sari. Apostolicis, de quibus in illo textu sermo 49. De fabricantibus falsas litteras Aposto- erat, cui paragraphus ille connectitur. Itaque licas. — Non ligantur utentes litteris falso omnes praedictae censurae circa falsitatem lit- fabricatis. — Neque fautores falsariorum aut terarum vel supplicationum Sedis Apostolicas prxcipientes. — Allera actio hic prohibiu et versanlur, et non aliarum quarumcumque, punita, est fabricatio falsarum littcrarum, sive Episcopi sint, siveNuncii Apostolici,sive quae gravior est, quam praecedens, et nun- cujuscumque allerius, qui non sit Papa seu quam fieri potest sine peccato mortali; et Apostolica Sedes, ut Navarrus notavit. ideo semper sufficit ad hanc censuram incur- 51 . Impetrantes litteras subreptitias non li- rendam. In verbis autem citatis satis decla- gantur hac censura. — Denique adverten- ratum est, de quibus litteris Apostolicis sit dum est, quod in aliis saepe diximus, hujus- sermo; et ideo alia explicatio hic neccssaria modi censuras solum ferri in eos, qui circa 522 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN BULLA, ETC. falsilatem (ut sic dicam) litterarum Apostoli- prohibitionem hancetcensuram, vel omnino, carum peccant. Unde si ex ignorantia utantur vel magna ex parte jure communi latam esse; falsis pro veris, non incurrent, si tamen talis nam in cap. Ita quorurndam, de Judeeis, ex- Sit ignorantia, ut peccatum grave excuset. communicantur deferentes arma, ferrum, et Etsimiliter, qui falsis narrationibus seu in- lignamina galearum ad Saracenos; ubi aliee formationibus litteras Apostolicas subrepti- etiam pcenee adjiciuntur. In c. vero Signifi- tias impetrant, non peccant falsando litteras cavit, eodem titulo, excommunicatione ligan- Apostolicas, aut falso fabricando illas, quia tur omnes qui merces prohibitas ad Saracenos Iitteree subreptiliee, quamvis invalidee sint, deferunt, siveper nuncios mittunt. Etin cap. et in d. c. Ad falsariorum, in fine, falsee lit- Adliberandam, eodem titulo, preeteralia spe- teree appellari videantur, ibi, qui falsas litte- cificantur, qui Saracenis vendunt triremes vel ras impetrant, alio titulo, scilicet, quia falsam naves. Ilem in Extravaganlibus de Judeeis, narrationem aut informaiionem continenl , Joannis XXII, et Clementis V, in similibus nihilominus in ordine ad expeditionem, a prohibitionibus adduntur victualia, et eadem Papa sunt veree ; el ideo certum est eos, qui excommunicatio fertur, licet non cum simili tales litleras impetrant, non esse falsarios, reservatione. Ait vero Navarrus, n. 63, ia nec incurrere in Bullam Coenee; incurrunt hac prohibitioneBullee contineri omnia in illis tamen illas pcenas, quas illi, qui utuntur fal- juribus prohibita, et consequenter per hanc sis litteris, juxta extensionem, quee fit in excommunicari omnes, qui per singula illa dicto c. Ad falsariorum, et carent omni com- jura excommunicanlur, quamvis non multi- modo litterarum, c. Sedes, c. Ex tenore, c. plicetur censura, sed addatur reservatio. Super litteris, de Bescriptis. Ratio ejus est, quia heec Bulla in hac clausi non solum excommunicat speciatim dcfc- Septima censura contra dantes auxilium renles multa, sed etiam generatim deferenles infidelibus contra Christianos. prohibila; et ita comprehendit omnia per queelibet alia jura prohibita. Sed ego non in- 52. Prima actio in hac clausula prohibita. venio in hac parte Bullee generale verbum, — Septima ccnsura fertur in eadem Bulla quo extendatur heec censura ad ferentes, vei contra dantes duplex genus auxiliiinfidelibus mitlentes ad Saracenos quascumque res alias Ecclesiee hoslibus et inimicis in damnum prohibitas; nam in primis in tota clausula Christianorum et Calholicorum. Quee respectu non reperitur formaliter illud verbum, proJn- personarum est generalis, comprehendens bita. Deinde post specificam nominationem «mnes, qui talia delicta committunt. Actiones armorum, etc, verba maxime generalia sunt, vero, ob quas fertur, sunt duee principales. omniaque alia metallorum genera, atque bel- Prima est deferre vel transmittere ad hos Uca instrumenta, et funes , ex quacumque infideles arma, et illa omnia, quibus ad im- materia, et ipsa materia, et alia hujusmodi, pugnandos Catholicos utuntur, vel materiam quibus Christianos et Catholicos impugnant. eorum. Et, ut clarior sit lex, numerantur ibi 54-. Quse per hanc clausulam prohibeantur. omnia, quee deferri aut milti prohibentur, — Ex quibus verbis precsertim ultimis aperte nimirum equi, arma, ferrum, filum ferri, colligilur, hic tantum prohiberi ea, quee per- Stannum, chalybs, omniaque alia metallorum tinent ad arma tam defensiva quam ofiVu- genera,atquebellicainstrumenta,lignamina, siva. Nam generale verbum, arma, utraque canapem, funes, tam ex ipso canape quam ex comprehendit, ut Bebuffus notat. Itern quid- alia quacumque materia, et ipsa materia, quid ad bellicas actiones confert, seu ordi- aliaque hujusmodt. Deinde in particulari ex- natur, sive sint proxima earum instrumcnta, plicantur, qui sint hi infideles, ad quos hecc sive materia earum. sive animalia, aut res omnia deferri prohibentur, scilicet Saraceni, aliee deferentes personas militum vel arma, et Turcse, et hxretici per Romanam sedem ex- el res eorum; denique omnia illa, qua^ ad presse declarati, et generatim omnes Chri- usum talium rerum necessaria sunt. Consi- stiani nominis hostes et inimici. derato enim fine hujus legis, et verbis spe- 53. Censuram hanc magna ex parte jure cialibus ac generalibus, quibus utitur, haafl communi latam. — An in hac prohibitione omnia et non plura comprchendil. Unde Bullx contineantur omnia in dictis juribus naves et triremes, quae in aliis juribus nu- contenla. — Navarriscntentia. — Verasenten- merantur, quamvis in hac clausula omissee tia. — Circa quam partem advertendum est, sint in specie, nihilominus sub hac censura SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA DANTES AUXILIUM INFIDEUBUS, ETC. 523 comprehcndunlur, non quia alias prohibita; intentione, ut ex ea cruatur ferrum et fiant ha?c enim ratio non satis est, ut ostendi; sed arma. Et fundamentum ejus esse potuit, quia quia in illis verbis, et alia hujusmodi, evi- illa non est ferrum. Sed oppositum credo ve- denter comprchcnduntur. Et eadem ratione rius cum Sylvestro, verb. Excommunicatio, possent in specie numerari multa, quae ne- 7. Ratio est, quia in primis illa intentio non que in hac clausula, neque in aliis juribus est necessaria, si res ipsa, quae defertur,talis speciatim numerantur, et tamen sine dubio est, ut ea uti soleant infideles ad impugnan- sufficiunt ad hanc censuram incurrendam , dum Christianos, et in universum bellalores ut sunt cervus, et jumenta oneraria, cameli, ad impugnandos alios; hujusmodi autem est ubi est usus eorum ; ac denique omnia illa, vena ferri, seque ac ipsum ferrum, acque (in- quae in ordine ad bellum servant eamdem quam) quoad usum , nam vena ferri non proportionem, quam habent ceetera, qua3 ibi habet alium, quam ut ex ea eruatur ferrum, numerantur ; hanc enim vim habent illa licet ad usum belli non aeque immediate de- verba : Et alia hvjusmodi. serviat, quod nihil refert ad prohibitionem Sb.Exemplis doctrina data et clausulx sen- Bullac, in qua et res et materia earum prohi- suspatefit. — Primum. — Quare non oportet bentur. Adde venam ferri vere ac proprie ad quaeslionesderebusparticularibusdescen- esse ferrum, non quidem ita purum et mun- dere, quia esset in infinitum progredi; sed ad dum, sicut postquam igne purgatum est, singr.lasresoccurrentesprudenterapplicanda verumtamen ferrum, sicut segetes triticum est regula posita, et juxta illam ferendum est continent antequam purgetur. Et si lata esset judicium. Ut tamen id facilius fiat, nonnulla excommunicatio in deferentes triticum, com- excmpla adhibebimus. Unum est de pecunia, prehenderet sine dubio eos, qui segetes non pracsertim argenlea vel aurea, quae ibi in purgatas deferrent. specie non numeratur, nec sub generica voce 57. Tertium exemplum. — Rebuffi dic- metalli comprehendi videtur, quia juxta com- tum. — Aliud demum exemplum esse potest munem appellationem, postquam argentum de victualibus, et idem est de vestimentis, et et aurum in pecuniam fabricatum est, mora- materiis eorum, ac denique de rebus omni- litercensetur mutare speciem et habere alium bus, quae tam in pace quam in bello usui esse usum; et ideo nomine metalli eliam in legatis possunt. De quibus dicendum censeo, ex vi non comprehendunlur ex sententia legista- hujus clausulae et censurse per se et simpli- rum. Dicendum vero est duplicem posse ha- citer non prohiberi, tamen quatenus tali tem- bere usum hujusmodi pecuniam. Unus est pore , vel opportunitate moraliter censeri quasi materialis, quomodo deservire potest possunt quasi instrumenta seu auxilia belli, ad bellica inslrumenta conficienda. Et si ad eatenus sub hac censura comprehendi. Unde, bunc finem deferatur, non est dubium, quin si hac intentione ferantur, non videtur du- sub hac censura comprehendatur sub gene- bium, quin incurratur heec censura ; item li- rali nomine, vel melalli, vel materix. Alius cet desit illa formalis intentio, si hic et nunc vero usus est quasi formalis, quatenus pecu- praevideatur illa omnia futura auxilia belli nia esl generale instrumentum ad omnes con- centra Christianos, id satis erit, ut haee cen- tractus. Et hac ratione censeo etiam com- sura incurratur, quia voluntarie contra hanc prehendi in hac censura; non quidem sub prohibilionem agitur, quidquid sit de fine nomine metalli, vel materiae, sed vel sub illo formali. At vero quando eeque ex se indiffe- verbo amplissimo, vel alia hujusmodi guibus rentia sunt, nec deferuntur iu subsidium Christianos impugnant; magis enim impu- contra Chrislianos, uec eo tempore aut occa- gnalur pecuniis quam armis; vel etiam sub sione, in qua illis utendum est contra ipsos, aliis verbis, quae inferius habentur : Illisque non continentur subhacclausula vel censura, ad id auxilium prsistant; magnum enim est quia nec in specie numerantur, neque in iila. pecuniae auxilium ; oportebit autem in parti- parlicula : Et alia hujusmodi, guibus, etc, culari considerare, an pecunia tribuatur iu- tales res comprehendunlur, ut per se notum tentione auxiliandi, vel ex circumslantiis ad est. Quocirca, si in aliis juribus hee res vel eam rationem determinetur, juxta dicenda aliae merces, quae ad bellum nullo modo spec- in ultimo exemplo. tant, prohibentur sub excommunicatione ipso 56. Secundwn exemplum. — Aliud exem- jure incurrenda deferri ad Saracenos, qui plum est, quod ponit Navarrus, de vena ferri, contrarium egerit, incidet in censuram talis quam dicit non comprehendi, nisi feratur ea canonis, non vero in hanc censuram Bullae 524 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN BULLA, ETC. Ccenae; ideoque talis excommunicatio non ha- quod licet revelantes haec secreta infidelibus bebiWreservationem aliam, quam in tali ca- incurrant hanc censuram , non tamen dantes none habuerit, quia non participat reserva- consilium vel favorem aliis, ut hujusmodi tionem Rullae Coena3. Atque eadem ratione, si scelus revelandi secreta committant. Patet, qui sunt infideies etiam Mabometani, qui quia de illis tantum est sermo; nam juxta nullum contra aliquos Chrislianos bellum ge- interpretationem positam , sequentia verba runt, sed contra Turcas vel alios infideles, non referuntur ad ipsos. Solum sunt ponde- non incurrunt hanc censuram, qui ea, quae randa illa verba, per se vel alios; nam ra- hic prohibentur, ad eos deferunt, quia illi, tione illorum possent aliqui dantes auxilium formaliter loquendo, non sunt hostes Chri- comprehendi ; ut, si quis per nuncium reve- stianorum, neque utunlur hujusmodi rebus let secretum, quamvis nuncius videatur po- ad eos impugnandos ; et ita respectu eorum tius auxiliator quam revelator, tamen etiam fota hujus clausulae materia cessat. Advertit ipse incurret, quia ipse per se revelat, alius eiiam Rebuffus, non esse necessarium, ut veroper ipsum.Nec refert, quod ipse ex pro- actuale bellum gerant, sed salis esse quod priis (ut sic dicam) nihil asserat, sed tantum sint hostes, ad hanc excommunicationem in- narrat dicta ab alio; sufficit enim quod in currendam, si ad eos deferantur ea, quae in fide et auctoritate alterius tale secretum re- hac clausula formaliter prohibentur; nam si velet. Majus dubium esse posset, quando quis solum deferantur victualia et similes merces, non per nuncium, sed per litteras revelat, eo tempore,quo non geritur bellum, tunc non an deferens litteras incurrat hanc censuram, peccatur contra hanc Bullam , quia nullo supposito, quod ei moraliter constet saltem modo, nec formali, nec interpretativo datur confuse et in communi, in illis litleris conti- eis auxilium contra Christianos. Et ita sen- neri hujusmodi res et secreta ; videtur enim tiunt Panorm. et Doctores, in c. Significavit, ille nihil revelare, quia tantum defert sigilla- de Judaeis; Angel., Excommunicatio, 5, casu tas litteras, et consequenler non incurrere. 21 . Aliae vero pcenae, quae propter hoc delic- Nihilominus oppositum censeo verius , quia tum incurruntur, numerantur a Rebuflb, su- sicut qui applicat ignem, moraliter dicitur pra, art. 5. comburere, ita qui applicat scripturam con- tinentem secreta et praebet illam, moraliter Secunda actio in eadem clausula prohibita dicetur revelare secreta. Praesertim, quia hoc est, certiores facere inimicos Christianx ipsum, quod est tradere talem epislolam, ut religionis de statu Christianx reipublicx continentem secreta Christianorum, est illos in ejus perniciem. certiores facere de re valde perniciosa Chri- stianis, quae sunt verba ipsiusmet Rullae. 58. Secunda principalis actio in hac clau- 60 . Sub hac principali actione quatuor con- sula prohibita est illorum, quiper se vel alios tinentur. — Prima. — Secundo sequitur ex de rebus statum Christianx reipublicx con- dicta interprelatione, sub hac secunda parte cernentibus, in Christianorum perniciem et principali quatuor actiones prohibitas et damnum, ipsos Turcas, et Christianx religio- puncta contineri. scilicet, revelare infidelibus nis inimicos , necnon hxreticos in damnum secreta nociva Christianis, quae videtur esse Catholicx religionis certiores faciunt ; illisque propria prohibitio hujus Rullae. Consilium ad id consilium, auxilium vel favorem prx- dare illis, quod etiam sub excommunicatione stant. In quibus verbis illud solum videtur prohibitum fuerat in d. c. Quod olim, et in o. esse ambiguum et explicatione indigens, sci- Ad liberandam. Item, dare auxilium, vel fa- licet, quos referat relativum illud, illisque, an vorem, quod etiam in dictis capitibus et Ex- scilicet ipsos hostes, seu infideles, vel Chri- travagantibus continetur. Ultima declaratur stianos eis aperientes secreta Catholicorum. per illa verba : Seu quocumque alio ingenio Et quidem, juxta simplicem contextum et subsidia impendunt, vel machinis, aut qui- intenlionem Rultao dicendum est referre ini- bushbet aliis; vel qui in piraticis Saraceno- micos Christianae religionis, de quibus proxi- rum navibus pro cupiditate sua regimen, et me sermo praecesserat. curam gubernationis exercent. Quae omnia et 59. Primum corollarium. — Revelans per similia supradictis verbis Rullae comprehen- alium etiam incurrit. — Deferens litteras duntur. continentes hujusmodi nuncium, incurrit. — 61 . Dubium de Christianis coactis remi- Juxtaquam inlerpretationem sequilur primo, gantibus in triremibus Turcarum in actuali SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA FACIENTES CERTIORES INFIDELES, ETC 525 incursu Christianorwn. — An peccent morta- rent, et cogerent aliquem, ut ipsos juvaret Uter. — Prima sententia. — Vera resolutio. ad deferendum ignem, non posset licite id Statim vero oritur vulgare dubium, an facere, etiam si necesse esset mortem pati, remignntes in triremibus Turcarum incur- quia esset cooperatio ad aclionem intrinsece rnnt banc censuram. Et oportet supponere malam. Nec valeret excusatio, quod deferre remigare in actuali incursu, incessu, aut iti- ignem secundum se est actio indifferens; nere contra Christianos; nam, si remigent, nam hic et nunc non est indifferens, sed est dum ab ipsis fugiunt, vel dum militant cum combustio domus alienae. Simile ergo est de- aliis infidelibus, vel dum ad alia sua negotia ferre triremes contra Christianos in eorum iter agunt, tunc nihil cooperantur contra perniciem. Christianos, nec peccant. Deinde non est du- 62. An hi remigantes incurrant censuram bium, quin, si ex cupiditate, vel alia ratione hujus clausulx. — Navarri sententia. — niere voluntaria id faciant, hanc censuram Objectio. — Altera vero queestio de his remi- contrahant, quia manifeste praebent auxilium gantibus est, an incidant in hanc censuram infidelibuscontraChristianos, quodest in hac Bullee, quod est quaerere an illi censendi clausula prohibitum. Sed difficultas est de sint transgressores hujus praecepti, ut Eccle- iis, qui coacti remigant, qui interdum non siastici, et contumaces contra obedientiam possunt sine magno incommodo, vel etiam Ecclesiee. Et quantura ad hanc partem eos vitee periculo desistere. De quibus remiganti- excusat Navarr. in Summ., et dicto cap. Ita bus duplex est queestio. Una est, an peccent quorumdam, notab. 11. Ubi in primis dicit, mortaliter in eo actu contra legem naturalem quod licet incurrerent hanc censuram ut la- cooperando actui malo, scilicet bello injusto tam jure communi, non tamen ut latam per et aggressivo. Quee queestio non spectat ad hanc Bullam , qux non videtur (ait) illos in- preesens; et ideo illam preelermitto. Quamvis cludere, et consequenter neque eorum cen- etiam multi viri docti conati sint eos excu- suram reservare. Sed differentiam hanc ipse sare, eo quod actus ille remigandi per se est non probat, neque ego illam video, quia ne- indifferens, et ita potest a cooperatione que in aliis juribus, nequeinBuIla estaliquod abstrahi, quee sententia plausibilis est, eo verbum, quo magis ab una lege, quam ab quod liberat illos miseros homines a gravi alia excusentur vel includantur. Quare, si perplexitate, et augustia; nihilominus ego excusandi sunt, melius dicitur nullam censu- illos excusare non possum, per se loquendo, ram incurrere, ut ipse etiam Navarrus opi- et seclusa ignorantia, quia doctrina illa de natur, solumque probat, quia non videtur in- cooperatione ad actus morales illo modo ex- tentio Conciliorum, aut Pontificum fuisse, plicata viam aperit ad quamcumque coopera- excommunicare eos, qui mortis necessitate tionem ad actum pravum, cumea excusatione adducti contra suam voluntatem adjuvant. quod talis actio, ut ab hoc homine fit, est de Sed contra hoc objici potest, quia verba dic- se indifferens, et fit sine intentione coope- torum jurium generalia sunt absque ulla limi- randi; et ita licebit aedificare templum idolo, talione vel exceptione; intentio autem legis- vel eliam idolum ipsum conficere, et similia. latoris ex verbis colligenda est; exceptio au- Non sunt ergo hee acliones morales abstracte tem vel epicheia non est admittenda, nisi ubi et in universali considerandee, sed ut hic et actio repugnaret fini, et intentioni ipsius le- nunc cum talibus circumstantiis fiunt; heec gis, quod hic dici non potest. Praesertim, quia autem actio hic et nunc facla re vera est coo- verba hujus Bullee sunt : Auxilium quomodo- peratio, nam est auxilium necessarium, vel libet prsestant; ergo comprehendunt ornnem utile, quod preebetur his malefactoribus ad modum praestandi, etiam illum qui volunta- suas injustilias exercendas. Neque refert, rius est simpliciter, licet sit involuntarius se- quod isti asserant, se non intendere talem cundum quid. cooperationem, quia cum velint eara actionem 63. Solutio. — Replicatio. — Enodatur. — exercere, quee hic et nunc moraliter necessa- Addere ergo possumus, preeceptum hoc qua- rio est cooperatio, et consequenter volunt tenus huraanum est, admittere excusationes cooperari (ut ita dicam) in actu exercito, preecepti humani, quatenus tale est; una au- etiamsi formaliter, seu in actu signato dicant tem est, ut non obliget cum tanto discrimine, se non intendere cooperationem. Exemplo et rigore. Ac propterea, licet de se univer- res optime declaratur, quia si aliqui porta- sale sit, et omnes comprehendat, per se lo- reut ignem, ut domui alicujus eum applica- quendo, tamen ex accidente non obligat con- 82G DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP/E RESEIWATIS IN BULLA, ETC. rstitutos in tali necessitate et discrimine. Et hanccensuram, verum nec maleaget. Notavit ideo nec dici possunt contumaces, oum magis hoc Cajetan., verb. Excommunicatio, cap. 19, necessitate, quam voluntate id faciant, nec quem sequitur Navarr., num. 64. Et potest a inobedientes Ecclesise, quia non operantur in simili declarari; nam bcet canones sub cen- co articulo, in quo ejus mandatum obligat. sura prohibeant, clericum percutere, non ta- Sed dices tandem : licet ordinaria praecepta men prohibent se defendere, etiarnsi ad hoc humana non obligent cum eo dispendio, ta- necessarium sit clericum percutere. Sic ergo nien non est dubium, quin Ecclesia possit ita in prcesenti illa actio non est prohibita, quia nbliiMre, quando praeceptum respicit com- est veluti propria defensio, etiamsi inde se- mune Lionum religionis,seu populiChristiani; quatur impedimentum, ne aliqua victualia nujusmodi autem esse videtur hoc praecep- Romam deferantur. tum, de quo agimus; ergo obligat etiam in 65. Quibus cum circumstantiis liceat hxc illo discrimine. Respondeo : non satis est, victualia, ne Romam deferantur, impedire. — quod materia praecepti sit aliquid immediate Utautem hoc magis declaretur, in primis ne- respiciens commune bonum, sed necesse est, cessarium esse opinor, ut jus, quo hujusmodi ut in particulari hic et nunc illud exequi cum princeps, vel respublica utitur in suum com- tanlo discrimine, sit necessarium ad publi- modum, sit clarum et certum, saltem prac- cum bonum, ita ut ex opposito actu grave no- tice, nam si quis in casu dubii vellet agere cumentum Christianse reipublicse immineat. contra hanc legem, et incle jus, vel posses- Atque ita ego fateor, quod si in aliquo casu sionem acquirere, non excusaretur, quia in talis remigatio esset graviter nociva populo eo casu et Iex superioris justa praasumenda Cbrisiiano, tenetur Ecclesise subditus ex vi est, et potestatem habet Pontifex praecipiendi hujus prsecepti et censurce non remigare ne aliquis sibi seu curiae suoe vim inferat. etiam cum discrimine vitse, ut probat ratio Deinde etiam supposito jure aliqua rationabi- facta. Ordinarie vero vel non imminet hoc lis causa pro temporis opportunitate concur- periculum, vel non impedietur, propterea rere debet. Nam si quis tempore, v. gr., ne- qtiod unus vel alter a reinigando cessent; cessilatis inique hoc impediret, licet non ideoque regulariter loquendo, habet locum agendo conlra justitiam commutativam, scd dicla exeusatio. contra communem charitatem, vel justitiara legalem, quse commune bonum respicit, id Octava censura contra impedientes victualia satisesset, ut incurrat hanc censuram, quia ad curiam Romanam deferri. in eo casu justum est hoc praeceptum, etobli- gat sallem ex obedientia. Addo vero tandem 64. Quas personas comprehendat hxc cen- non posse dici impedire, et consequenter nec sura. — Ob guas actiones feratur. — Octava comprehendi sub hac lege eum, qui non vult censura fertur in eadem Rulla contra omnes, suas res vendere, ut Romam deferantur, qui impediunt, seu invadunt eos, qui victualia etiamsi fortasse desint aliae, quae deferri pos- seu alia ad usum Romdhx curix necessaria sint, quia illud in rigore, et proprietate vocis adducunt; ac etiam qui ne ad Romanam curiam non est impedire ; hoc enim potius dicit actio- adducanhir, prohibent, impediunt seu per- nem aliquam, quam ncgationem actionis. turbant, seu hxc facientes defendunt per se Ilem quia ha3C lex non prohibet, quominus vel alios, cujuscumque fuerint ordinis, prx- unusquisque libere uti possit re sua. Itemque eminentix, etc. In qua clausula satis notte fere est de illo, qui absque ulla vi prius res sunt personae, conlra quas fertur haec cen- sibi emit, et ita impedit, ne Romam deferan- sura. Sunt enim omnes Christiani, si in eis tur, quamvis hic si illud faciat intentione im- inveniatur ratio ccnsurce, ut satis specificeet pediendi, et absque alia causa, poterit etiam distincte in ipsamet Rulla declaratur. Actiones hanc censuram incurrere. ^ero prohibilise et ob quas ferlur censura, 5alis etiam dislincte proponuntur. Verum Nona censura contra afficientes aliquibus in- )mnes illae intelligendrc sunt, si injuste fiant; juriis eos, qui accedunt ad Sedem Apostoli- oam, si quispiam, scilicet, aliquis princeps, cam. vel respublica, suo jure utens, vel sua3 utili- tati prospiciens, prohibetne triticum, vel ali- 66. Ponderatur verbum, Sedem Apostoli- quid simile ex suis finibus extrahatur, ut cam. — Nona censura fertur in eadom RuIIa Romam deportelur, non solum non incurret conlra omnes, qui accedentes ad Romunam Se- SECT. II. DE EXCOMMUMCATIONE CONTRA AFFICIENTES INJURIA ACCEDENTES, ETC. o?7 dem vel ab ea recedentes sua vel aliorum Curia morantem, vel qui in rixa illum in- operainterficiunt,mutilant,spoliant,capiunt, terficit, non incurrit hanc censuram, quia detinent. Quae est prima pars hujus clausulae, non auctoritative et tanquam jurisdictionera in qua, ut constat, quinque actiones prohi- exercens id facit. Et hoc solum est, quod sub bentur, quae satis in littera patent. Actio enim censura hic prohibetur, ut ex liltera constat. verberandi, quae olim addebatur, ut patet Denique in tota hac clausula omissa sunt om- apud Cajetanum, verb. Excommunicatio, cap. nia illa verba, quae habebantur in Bulla 44, in hac Bulla praetermissa est. Sicut etiam Gregorii, scilicet : Dantes auxilium, consi- omissum estparticipia, tmrnemntes, eldeprse- lium, vel favorem, vel qui talia fieri man- dentes, quae habentur in Bulla Gregorii. Stan- dant. Et ideo extensio, quae his verbis signi- dum ergo est praecise verbis citalis. Prohi- ficatur, quatenus extensio est, sublata nunc benturautem hae actiones, quatenus injuriosae est. Dico autem : Quatenus extensio est, quia sunt duobus generibus personarum, scilicet, si auxilium, vel favor tale sit, ut contineat Romam euntibus, vel ab ea recedentibus. In cooperationem ad eamdem actionem, vere Gregoriana autem Bulla addebatur etiam : dicetur illud auxilium praebens spoliare, in- Vel apud eam morantes, quae particula quoad terficere, etc, et hac ratione censuram incur- hanc priorem partem clausulac omissa est. ret. Quod specialiter adverto, propter hanc Unde nunc non comprehenduntur sub hac secundam partem hujus clausulae; nam pro- censura ii, qui praedictas injurias inferunt prius modus exercendi illas actiones auctori- iis, qui Romae commorantur, quia nec ibi est tative, ettanquam habens jurisdictionem, est periculum illud, quod in via esse contingit, mandato polius, quam per se ipsum exe- Dec desunt ibi alia opportuna remedia ad quendo, et ideo (licet non sit expressum) qui jnsliliam, et pacem conservandam. Atque ita mandando ea facit, censuram incurrit, quia fere omnia, quae Cajetanus supra circa hanc revera tunc facit ut jurisdictionem habens. censuramadvertit, hodie necessarianonsunt, Mngisque posset dubitari de eo, per quem praeter considerationem illius particulae : Ad facit, quia ille non operatur, ut habens juris- Sedem A postolicam venientia. Non enim dixit, dictionem, sed ut merus executor; uihilomi- ad Urbem, nec Romam, sed, ad Sedem Apos- nus tamen existimo, etiam iUum incurrere, tolicam; mulli enim possunt ire Romam, qui quia est veluti una persona cum alio, et sub non eunt ad Sedem Apostolicam, sed ad sua nomine, et titulo jurisdiclionis ejus operatur. negotia secularia peragenda. Et e contrario possetcontingere,aliquein ireadSedemApos- Decima censura contra inferentes aliquas tolicam, et non ire Romam, si Pontificem, et injurias iis, qui Romam devotionis causa ejus Curiam extra Romam esse conlingeret. petunt. Quo fit, ut, formaliler sit necessaria hujus censurae intelligentia de euntibus ad Sedem 68. Decima censura fertur in omnes inter- Apostolicam, id est, ad negotia, causas, vel ficientes, mutilantes, vulnerantes, detinentes, res, quae ad illas perlineant, vel quocumque capientes, seu deprsedantes Romipetas, seupe- modo gratia illius. Eslque haec ponderatio, regrinos ad Urbem causa devotionis, seu pe- ut Navarrus addit, consentanea iis, quae Ca- regrinationis accedentes, et in ea morantes, nonistae notant in capit. Ego N., de Jureju- vel ab ipsa recedentes. Circa quam nihil fere rando. occurrit annotatione dignum. Solum ex ea 67. Altera ejusdem clausulx pars. — Se- clausula licet colligere, verum esse, quod in cunda pars hujus cLusulee est : Necnon illos superiori notatum est, nomine accedentium omnes qui jurisdictionem ordinurium, vel ad Sedem Apostolicam, non comprehendi delegatam a nobis vel nostris judicibus non omnes, qui Romam tendunt; alioqui fere su- habentes, eam sibi temere vendicantes, similia perflua esset haec nova clausula seu censura. contra morantes in eadem Curia audent per- Atque eadem ratione non sine causa additur petrare. Per quae verba extenditur haec cen- in hac clausula limitatio, causa, vel ratione sura ad eos, qui praedictas injuriosas acliones peregrinationis, quia non omues, qui Romam exercent in eos, qui in Curia (quae formaliter tendunt, voluit Pontifex haec censura tueri; etiam sumenda est) morantur; non tamen sed eos specialiter, qui causa devotionis ten- simpiiciter, sed cum ea limitatione, scilicet, dunt. Illud etiam est adverlendum, quod si preetextu jurisdictionis usurpalce hsec fa- quantum adeos, qui in Urbe morantur, favo- ciant. Unde, qui furando spoliat aliquem in rabilior,seugeneraliorestha3cclausula,quam 528 D!SP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIRUS PAP^ RESERVATIS IN RULLA , ETC. praecedens; quia seque illos comprebenclit, tineatur. Solum aliae poenae omissaesunt, quia ac recedentes et accedentes. Denique in fine haee Bulla propter censuras tantum promul- hujus clausulae addita est illa amplificatio, gatur. quae in superiori omissa est, scilicet : Et in 70. Quales debeant esse hx actiones ad his dantes auxilium, consiliwn, et favorem. incurrendam. hujusmodi censuram. — Quid Concordantur plura decreta, 87 dist., etcap. Episcopi nomen significet in hac clausula. — Romipetas, et cap. Illi, 24, queest. 1 . Praedicta igitur verba nulla fere nova exposi- tione indigent; nam verba, quae significant Undecima censura contra persequentes ali- actiones, salis per se clara sunt, et quaelibet quas personas Ecclesiasticas in dignitate earum ex suo genere sufficit ad incurrendam conslitutas. hanc censuram. Dico autem, ex suo genere, quia semper requiritur peccatum morlale; 69. Navarri dictum rejicitur. — Undecima posset autem interdum esse veniale ex levi- censura fertur in omnes interficientes, muti- tate materiae; interdum etiam posset esse lantes, vulnerantes, percutientes, capientes, nullum peccatum, si aclio fieret in defensio- incarcerantes, detinentes, vel hostiliter inse- nem propriam, quia tunc non esset actio guentes S. Romanae Ecclesix Cardinales, Pa- injuriosa. Praedicta autem verba formaliter triarchas, Archiepiscopos, Episcopos, Sedisque sumenda sunt, quatenus significant injuriosas Apostolicx Legatos, vel Nuncios, etc. Similis actiones, ut per se constat. Denique aliquando fere censura, et reservata,lata est in Clemen- posset esse peccatum mortale, ntm tamen tina Si quis suadente, de Poenis, quantum ejus speciei aut circumstanliae, quam haec ad offendentes personas Episcoporum. Et in clausula et censura requirit, ob facti et per- cap. Felicis, de Poenis, in G, quantum ad sonae ignorantiam; ut si quis vulneret Cardi- offendentes personas Cardinalium, ubi plures nalem noctu incedentem, vel mutato habitu, aliae poenae praeter excommunicationem re- ignorans illum esse Cardinalem, etiamsi alias servatam eis imponuntur. Dicit tamen Na- peccet mortaliter, non incurret hanc censu- varr., n. 67, quod quantum ad illud caput, et ram, quia formaliter, et secundum speciem, poenas in eo contentas, aequantur Cardina- vel circumstantiam culpae non agit contra libus Patriarchae, Archiepiscopi, Episcopi, hanc Bullam; unde neque est contumax, ut Legati, seu Nuncii Apostolicae Sedis; nullam in simili dicemus infra explicando canonem tamen probationem adducit, nec video unde Si quis suadente. Denique voces eliam illae, id colligat. Quia licet in hac clausula Bullae quae significant personas, seu dignitates aequiparentur, tamen ex vi illius solum earum, in quarum favorem haec censura lata exaequanlur quoad censuram hic latam pro est, satis sunt notae. Solum advertit Cajet., offensis in ea numeratis contra hujusmodi verb. Excommunicatio, cap. 12, et sequitur transgressores; inde tamen non potest fieri eum Navarrus, Episcopum hujusinodi de- extensio ad poenas latas in diclo cap. Felicis. cretis inlelligendum esse, qui consecratus est, Neque alibi extensionem illam factam esse non electum, etiam confirmatum, et posses- reperio. Unde quod tertio loco ibidem notal, sionem adeptum ; quia hic non estsimpliciter supervacaneum mihi esse videtur, quia quoad Episcopus, sed secundum quid; et quia ex actiones in hac clausula expressas, satis parte, qua haec constitulio poenalis est, re- evidenter in ea declaratum est, eos, qui stringi debet. Sed objici potest, quia haec lex, talia agunt contra Patriarchas, Archiepisco- licet nocenlibus odiosa videatur, tamen Epi- pos, etc, incurrere censuram Bullae, quae, scopis favorabilis est, et ex hac parte am- quoad personas Cardinalium coincidit cum plianda , ut in simili dicemus late infra, censura illius cap. Felicis. Et quoad personas explicando canonem Si quis suadente. Item Episcoporum cum lata in dicta Clemenlina quia Episcopus electus, et confirmalus, jam Si quis suadente. Si quae vero sunt actiones potest actus Episcopi exercere, juxta cap. in illis dccretis, quae hic non numerantur, At si Clerici, § De adulleriis, de Judiciis. vel comprehenduntur, ralione illarum non Unde sa>pe diximus, nomine Episcopi venire incurretur haec censura, ut est BuIIae, sed hunc Episcopum. Nihilominus non sentio re- tantum ut est juris communis. Si quis autem cedendum a priori sentenlia , quia licet hic recte consideret actiones superius numeratas, Episcopus sit vere Episcopus, quoad ea, quao etquae slalim adjungemus, inveniet nihil esse jurisdiclionis sunt, adhuc tamen deest illi prohibitum in illis juribus, quod hic non con- consecratio, quam praecipue videntur hajc, et SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA AFFICIENTES INJURIA ACCEDENTES, ETC. 529 similia privilegia respicere. Non enim propter retur contenta sub illa particula, Mandantes. jurisdictionem, sed propter consecrationem Atque eadem declaratio sumitur ex Glossa in clero est immunitas concessa ; et ideo verisi- dicto cap. Felicis, verbo Ratum habentes. milius videtur hic esse sermonem de Episcopo Adverto tamen, quod licet a principio non sit ccnsecrato. actio facta nomine alicujus, si tamen habet 1\. Alia actio ob quam eadem incurritur tractum successivum, ut est detentio, vel in- excommunicatio. — Praeler actiones vero su- carceratio, et postea illam ratam habet, cum pra dictas additur alia, etiam principalis, his alias haberet potestatem ad irritandam illam, verbis : Ac eos a suis dicecesibus, territoriis, seu remedium adhibendum, idque facere te- terris, seu dominiis ejicientes. Et ex hac parte neetur, et omittat, ex tunc contrahet hanc hanc censuram incurrunt principes, aut gu- censuram ; quia licet non possit proprie ra- bernatores reipublicae, qui per hujusmodi tam habere, v. gr., incarcerationem ut a exilia , aut ejectiones cogunt hujusmodi per- principio factam, habet tamen ratam conti- sonas Ecclesiasticas ad aliquid faciendum, vel nuationem ejus seu detentionem talis per- omittendum, eis mandanles, ut a suis dioece- sonae; quod satis est ad incurrendam hanc sibus, vel territoriis exeant, vel ab illis terris, censuram. in quibus vel legationem acceperunt, velju- 73. Aliud explicandum erat, an in his risdictionem habent, aut dominium, vel certe verbis contineantur omnes extensiones, quse ab illis, in quibus nati sunt, aut domicilium per plura verba habentur in dicto cap. habent ; nam illse etiam proprie dicuntur Felicis, et dicta Glement. 1 , de Pcenis. Nam terree suae. Adverto tamen, non satis esse ad praeter haec verba ibi additur : Vel socius incurrendam hanc censuram hujusmodiexilia fuerit facientis, aut postea receptaverit, vel comminari, donecoperecompleantur,propter defensaverit scienter eumdem; nam de his reguh.m srepe repetitam, quod aclus debet omnibus Navarrus supra generalim ait, in esse consummatus. Recte etiam advertit Na- verbis Bullee includi omnia illa verba Cle- varrus, quod si ha3 personse compellantur mcntinse, et cap. Felicis. Et quidem quantum exire e terra non sua, ut e Guria Regis, vel ad primam particulam, scilicet, socium esse aliquid simile, non incurretur hsec censura, criminis , res videtur indubitata; nam qui licet alias peccetur; quod salis patet ex verbis socius est criminis, auxilium confert, et favo- clausulse. rem, imo ipse etiam facit. De secunda autem, 72. Ejusdem clausulx extensio. — Ratum et tertia parlicula mihi est dubium; nam, habere quid sit in prsesenti. — Denique addi- qui post commissum crimen delinquentem tur extensio, ad mandantes, rata habentes et receptat, non propterea mandat, aut ratum prxstantes eis auxilium, consilium, et favo- habet delictum modo supra explicato; neque rem. In quibus duo tantum indigent declara- etiam confert auxilium, vd consilium ad tale tione. Unum est, quid sit in praBsenti ratam delictum, quia auxilium est de praesenti, habere talem actionem, seu injuriam. In quo consilium de futuro; neutrum aulem est ad breviter dicendum est, ratam habere non preeteritum. Quod vero receptatio sit auxi- esse utcumque consentire, approbare, vel lium ad se tuendum, vel occultandum, ne a laudare tale factum; nam qui hsec faciunt ministris justitise capiatur, licet alioqui ma- sine ullo influxu in talem actionem, non in- lum esse possit, non tamen est in hac Bulla currunt hanc censuram. Est ergo illa parti- specialiter prohibitum sub tali censura. Sicut cula explicanda juxta duas regulas juris 9 etiam non est prohibitum dare consilium ad et 10, in 6. Prior est, neminem posse ratum fugiendum, vel evadendum manus insequen- halere quod ipsius nomine non est gestum. tium. Nam expresse in dicta Bulla dicitur: Ex qua habelur, consensum in praeteritum Adea, scilicet, quse ibi narrata fuerant ; dnre fac.um alienum, ut alienum est, non esse ergo auxilium, vel consilium ad actionem ratihabilionem. Posterior est, ratihabitionem longe diversam, et ibi non contentam, nihil retrotrahi, et mandato comparari, juxta cap. ad hanc clausulam refert. Et eadem ratione, ult. deSentent. excomm., in 6. Et ita in prae- licet receptare sit etiam pra?bere favorem, se' ti ratihabitio tunc proprie dicilur, quando non tamen ad committenda delicta ibi pro- est mandatum quoddam virtuale. Propter hibita, sed ad vilandum fortasse supplicium qr^d dicit Navarrus in dicio num. 67, quod eorum. Eadem dubitatio est de altera parti- licnt illa particula fuisset omissa, prout fuit cula, scienter defensaverit; nam si h?ec de- in Gregoriana Bulla, nihilominus intellige- fensio est post commissum delictum, ut xxiii. 34 530 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICAT10N1BU3 PAP/E RESERVATIS IN BULLA, ETC. supponitur, et in dicto cap. Fclicis, expli- fiant privata, vel Ecclesiastica ; citatque Ca- catur per illam particulam, postea, talis de- jetanum contra sentientem, non designat ta- fensio, nec est auxilium, nec favor ad ea, men locum. Neque ego mvenio ; nam in verbo quae ibi prohibenlur. Quoe ratio convincere Excommunicatio, cap. 15, ubi hanc clausu- mihi videtur, quando delictum omnino jam lam exponit, id non docet. Imo ait, haoc praeteriit, et solum agitur de supplicio delin- censuram quoad personas offendentes esse quentis. At vero si delictum adhuc pendet universalem. Unde id, quod Navarrus notat, in fulurum, quia habet continuationem ali- adeo est clarum, ut nemini, credo, posset in quam, vel, ut aiunt, tractum successivum, ut dubium veuire, quia verba Bullae sunt uni- est detentio, vel incarceratio, vel quia agitur versalia , neque ullam mentionem faciunt de reparando damno facto, v. gr., per spo- laicae potestatis; nec ulla probabilis ratio ex- liationem bonorum, tunc receptare, et defen- cogitari potest ad illam limitationem adjun- sare, es-set auxilium, vel favorem praebere gendam. Quin potius in postremis verbis ad continuationem delicti vel damni illati; et hujus clausulae additur extensio ad omnes ita omnes illte parliculae comprehenderentur personas, quae quovis modo cooperantur, vel sub his parliculis Bullae. concurrunt ad praedictas actiones, his verbis: Qui per se, vel alios directe, vel indirecte de- Duodecima excommunicatio contra percutien- licta hujusmodi committere, exequi, vel pre- tes , aut spoliantes eos, qui in Romana curare, aut in eisdem auxilium, consilium, Curia cuusas agunt, occasione eurumdem vel favorem prxstare non verentur, cujus- causarum. cumque prxeminentix , et dignitatis fuerint. Quse et per sese, et ex dictis satis clara sunt. 74. Duodecima censura fertur in eos, qui occasione causarum, vel negotiorum occidunt, Decima tertia excommunicatio contra appel- seu quoquo modo percutiunt, aut bonis spo- lantes ad laicam potestatem in causis liant per se, vel alios, sequentes personas, Ecclesiasticis ad impediendam executionem scilicet, omnes Ecclesiasticos, vel seculares ad litterarum Apostolicarum. Romanam Curiam super eorum causis, et ne- gotiis recurrentes, ac illa in eadem Curia 75. Decima tertia censura fertur in omnes, prosequentes, aut procurantes, negotiorumque qui prxtextu frivolx appellationis a grava- gestores, advocatos, procuratores, et agentes, mine, vel futura executione litterarum Apos- seu etiam auditores, vel judices super dictis tolicarum ad Curias seculares, et laicam causis, vel negotiis deputatos. In qua clausula potestatem recurrunt in causis Ecclesiasticis satis clarse sunt acliones, quas prohibentur, ad impediendam executionem aliquarum litte- et puniuntur, et personae, circa quas tales rarum Apostolicarum quovis modo a prxdicta actiones debent exerceri, quae ibi fuse nomi- Sede emanantium. Haec est enim summa nantur. Personae vero, a quibus possunt illae illius clausulse, quae in cap. Quoniam, de actiones fieri, non nominantur, quia quoad Immunit. Ecclesiast., in 6, hic vero pluribus eas universalis est constitutio, et cum illa verbis proponitur, et amplificatur tam ex amplificatione, per se, vel alios. Unde solum parte personarum sic offendentium Sedem advertendum, hic non puniri illas actiones, Aposlolicam, quam ex parte litterarum, qua- quacumque ratione fiant contra has personas; rum occasioue fit offensio; et etiam ex parte sed solum, si fiant occasione causarum, aut actionum, seu modorum, quibus talis oflensio negotiorum hujusmodi, ut expresse ibi dici- fieri potest. Nam ex parte personarum di- tur. Itaque non tam hic inteuditur favor per- citur, tam Ecclesiasticas, quam seculares cu- sonarum, ut sic dicam, quam censurarum, ne juscumque dignitatis. Et ita est universalis illarum cursus, aut expeditio, vel executio, illa censura. Ex parte vero litterarum di- aut litterarum impetratio, aut alia hujusmodi citur : Etiam in forma Brevis tam gratiam, impediantur; quod fieret, si personae, per quam justiliam concernentium; necnon cita- quas haec sunt tractanda, vel cxpedienda, ea tionum, inhibitionum , sequestrorum, moni- ratione praediclis injuriis afficerentur. Ad- toriorum, processuum executorialium , et vertit etiam Navarrus, num. 68, ad incurren- aliorum decretorum a nobis, seu a Sede dam hanc censuram non esse necessarium, prxdicta, seu Legatis, Nunciis, Prxtidentibtu ut praedictae actiones, seu impedimenta fiant Palatii nostri, et Camerx Apostolicx Audito- auctoritale judiciaria laica, sed sufficere, ut ribus, commissariis , aliisque judicibus et SECT. II. DE EXCOMMIJNICATIONE CONTRA BOS QUI CAUSAS SPIRITUALES, ETC. 831 delegatis Apostolicis emanatorum, et qux pro ac alias causas spiriluales, et sptritualibus tempore emanaverint. Quoad actiones vero, annexas, ab auditoribus, et commissariis seu modos deliuquendi dicitur : Ad laicam nostris aliisque judicibus Ecclesiasticis avo- potestatemrecurrunt, et ab ea, instante etiam cant, illorumve cursum, et audientiam, , ac fisci procuratore, vel advocato, appella- personas, Capitula, Conventus , Collegia, tiones hujusmodi admitti, ac litteras, citatio- causas ipsas prosequi volentes impediunt, ac nes, inhibitiones, sequestra, monitoria, et alia de se illarum cognitione tanquam judices in- prxdicta capi, et retineri faciunt; quive illa terponunt. In quibus verbis illud solum ad- simpliciter, vel sine eorum beneplacito, et vertendum est, hic solum excommunicari eos, consensu,vel examine, executioni demandari, qui auctoritate judiciaria hoc faciunt, et prae- aut ne tabelliones, et notarii super hujus- textu litterarum Apostolicarum. Utrumque modi litterarum, et processuum executionem enim sub particula copulativa proponitur. instrumenta, vel acta conficere, aut con- Unde haec clausula vel supponit tales litteras, fecta parti, cujus interest, tradere debeant, vel gratias Apostolicas nullas esse, sed falso impediunt, vel prohibent. Ac etiam partes, confingi, aut certe eas revocat, qusecumque seu eorum agenks, notarios, executores, et illce fuerint. Et eodem tenore additur : Quive subexecutores litlerarum, citationum, moni- partes actrices, qux illas (scilicet causas) toriorum, et aliorum prxdictorum capiunt, committi fecerunt, etfaciunt, ad revocandum, percutiunt, vulnerant , carcerant , detinent, et revocari faciendum citationes, vel inhibi- ex civitatibus, locis, et regnis ejiciunt, bonis tiones, aut alias litteras in eis decretas, et ad spoliant, petere faciunt, concutiunt, et com- faciendum, vel consentiendum eos contra quos minantur per se, vel alium, seu alios pu- tales inhibitiones emanarunt, a censuris, et blice, vel occulte; quive aliis quibuscumque pcenis in illis contentis absolvi, per statutam, personis in genere, vel in specie, ne pro qui- vel alias compellunt, vel executionem litiera- buscumque eorum negotiis prosequendis , seu rum Apostolicarum, seu executorialium pro- gratiis, vel litteris impetrandis ad Curiam cessuum,etdecretorumprxdictorumqaomodo- Rommuun accedant, aut recursum habeant, libet impediunt, vel suutn favorem, consilium, seu gratias ipsas , vel litteras a dicta Sede aut assensum praestant, etiam prsetextu vio- impetrent, seu impetralis utantur, directe, lentise prohibendx, velaliarum prxtensionum, vel indirecte jjrohibere, statuere seu man- seu etiam donec ipsi ad nos informandos. ut dare, vel eas apud se, aut notarios, seu dicunt, supplicaverint , aut supplicari fece- tabtlliones, vel alias quomodolibet retinere rint, nisi supplicationes hujusmodi coram prxsumunt. Materia hujus censurae hoc tem- nobis, et Secle Aposcolica legitime prose- pore lalissima est, et multum agitata, pra;- quantur, etiamsi talia commitlenLes fueri.it sertim in Hispania ; et ideo melius duxi eam Prxsidentes Cancellariarum , Consiliorum, alibi fuse traclandain relinquere, quam ea Parlamentorum, Cancellarii, vicecancellarii, brevitate, quam hic iocus postulat, attingere. Consiliarii ordinarii,vel extraordinarii quo- rumcumque Principum secularium , etiamsi Decima quarta censura contra eos, qui causas Imperiali, Regali, Ducali, vel alia quxcum- spirituules prxtextu litlerarum Apostoli- que prxfulgeant dignitate, aut Archiepiscopi, carum ad se advocant, ut illarum execu- Episcopi, Abbates Commendatarii,aut Vicarii tionem impediant. fuerint. 77. In quibus verbis praesertim notanda 76. Decima quarta censura non dissimilis sunt illa : Etiam prxtextu violentix prohi- prsecedenti fertur in eos, qui ad se advo- bendx, hic est enim pnecipuus titulus, sub cant causas spirituales, praetextu litterarum cujus specie solent Principes et eorum mi- Apostolicarum, et ita impediunl executionem nistri nonnulla facere, quae videntur huic aliarum litterarum, quibus parendum esset. disposilioni contraria. Quod putant sibi esse Clausula aulem hujus censuree prolixa est, licitum, quia fit ad impediendum, ne aliquis nec potest melius exponi, quam eam ad litte- sine jusla causa, et absque ver.i Summi Poq- ram referendo. Excommunicat ergo omnes, et tificis informalione a suo beneucio deturbe- singulos, quipersevel alios, auctoritate pro- tur, aut aliam similem injuriam gravem pa- pria et de facto, quarumcumque exceplionum tiatur, quam aut vix, aut nullo modo possit vel aliarum gratiarum, et Utterarum Aposto- reparare : Quod (inquit Navarrus) ut ubique licarum prxtextu, beneficiales, et decimurum, fere in illis regnis, scilicetHispaniee, et Galiwe, 532 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS VAPJE RESERVATIS IN BULLA, ETC servatur, ita multi jure munire conantur; vel communitales Ecclesiasticas, non quovis an vero satis muniant, necne, S. D. N. defini- genere offensionis, sed per abusum officii seu tioni remitto. Quod et ego nunc faciendum jurisdictionis temporalis eas trahendo ad tem- censeo, solumque adverlo circa illa verba : poralia tribunalia. Circa quam partem solum aut Archiepiscopi , etc, ex eis constare ve- est advertendum, hanccensuram solum com- rum esse, quod Cajetanus, verb. Excom- prehendere eos , qui judiciaria aucloritate municatio, cap. 29, circa similem censuram laica hoc modo abutunlur in personas Eccle- notavit, scilicet, non solum ligare laicas per- siasticas; hanc enim vim habent illa verba, sonas, quamvis conlra eas videatur pra^cipue ex eorum prxtenso officio. Sunt tamen attente lata, sed etiam Ecclesiasticas, quae similia consideranda et ponderanda verba illa, di- praesumunt alia auctoritate, quam Ecclesia- recte vel indirecte ; ssepe enim hujusmodi stica; saepe enim personae Ecclesiasticae in judices vocant personas Ecclesiasticas non Curiis Principum secularium hujusmodi mu- quidem ad suum tribunal, nec formaliter ac neribus funguntur, quibus si male utantur directe utendo officio, seu jurisdictione judi- contra libertatem Ecclesiasticam, et contra cum; indirecte tamen videri possunt eos tra- tenorem hujus Bullae, ejus censuras incur- here ad suum tribunal et tanquam judices; runt. Quod non tantum pro hac clausula, sed nam moraliter loquendo inviti coguntur com- etiam pro praecedente, et pro sequenlibus parere, nec venirent vocati, nisi personae, a dictum intelligatur. quibus vocantur, talia munera obirent. Et cogunturcoram eis reddere rationem suarum Decima quinta censura contra trahentes ad aclionum, quae ad judices laicos non perti» tribunal seculare personas Ecclesiasticas , nent, et indirecte illos puniunt, dum eos ia aut statuta facientes , ex quibus libertati tali loco vel civitate invitos detinent, magnas- Ecclesiasticx derogetur. que expensas facere cogunt; quae omnia videntur comprehendi sub illa particula, 78.Decimaquinta censura fere annexa prae- indirecte, et illa, quovis quxsito colore. Ni- cedenti fertur in eos, qui ex praetenso aliquo hilominus tamen, quia hujusmodi actiones officio ex numeralis in fine praecedentis clau- externse non sunt ex se determinatse ad hoc sulae, scilicet Praesidentiae, Cancellariae, etc, genus tractionis moraliter violentae, nec ten- seu quod idem est, ex eorum, id est Prin- dunt per se ad comparenduminjudicio, quod cipum secularium, prsetenso officio, vel ad nomen tribunalis in rigore significat, non instantiam partis, aut aliorum quorumcum- possumus eas damnare ut per se malas et que personas Ecclesiasticas, Capitula, Con- semper contrarias huic dispositioni,sed juxta ventus, Collegia Ecclesiarum quarumcumque inlentionem operantis, et juxla occasionem, coram se, ad swcm tribunal, audientiam, et modum vocandi, in foro praesertim con- cancellariam, Consilium, vel Parlamentum scientiae, discerncndum est , an talis actio prxter juris canonici dispositionem, trahunt, sit saltem indirecte hic prohibita, vel potius vel trahi faciunt, autprocurant, directe vel secundum canones sit permissa. Attente enim indirecte, quovis quxsito colore, necnon qui illa eliam verba huic parti addita sunt, sci- statuta, ordinationes , constitutiones, prxemi- licet, prxter juris canonici dispositionem, ut nentias, seu quxvis alia decreta in genere, scilicet indicarentur, non quamcumque actio- vel in specie, ex quavis causa, et quovis qux- nem, vocationem, sed illam, quae est contra sito colore, atque etiam prxtextu cujusvis sacros canones, esse hic sub censura prohi- consuetudinis, aut privilegii, aut alias quo- bitam, ut etiam Navarrus animadvertit. modolibet fecerint, ordinaverint, vel publica- - 80. Posterior clausulx pars exponitur. — verint, vel factis, et ordinatis icsi fuerint, An scriptores horum statulorum hac clausula unde libertas Ecclesiastica tollitur, seu in comprehendantur. — Altera pars hujus clau- aliquo Ixditur, vel deprimitur , aut alias sulae est contra offendentes libertatem etjura quovis modo restringitur, seu nostris, et dictx Ecclesiastica per statuta illis quovis modo Sedis, aut quarumcumque Ecclesiarum juri- contraria, et quocumque colore edita etiam bus, quomodolibet directe aut indirecte, ta- titulo consuetudinis, privilegii, etc Extatque cite, vel expresse prxjudicatur. similis prohibitio in cap. Novcrit, de Sent. 79. Prior pars hujus clausulx exponitur. excommun., quanquam differant in reserva- — In qua clausula duee partes sunt distin- tione, et in majori quad.un declaratione vel guendae. Prior estconlru offenduulcs personas cviensione. Itaque eliam ibi excoinmunicun,- SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA TRATTENTES AD TRIBUNAL SECUL., ETC. 533 tur auclores horutn statutorum, qui simplici contra illud, ejusque excommunicatio incur- generalique voce Statutarii, vocantur; illa ritur. Haec autem verba aut aequivalentia non tamen comprehenduntur omnes, qui in hac habentur in Bulla. Unde si aliquis princeps Bulla significantur per omnia illa verba : Qui vel respublica talia haberet statuta, eis vero statuta, ordinationes, etc, fecerint, ordina- non uteretur, nollet tamen ea abradere a suis verint et publicaverint. Praeterea in illo textu libris seu Capitularibus, sed ea conservare excommunicantur talium statutorum scrip- ad memoriam, non videtur incurrere in hanc tores, qui sane non videntur in tota hac clau- censuram Bullae, quia illud non esl facere aut sula comprehensi, quia illa tria verba, fece- ordinare talia slatuta, neque eis uti, et haec rint, ordinaverint et publicaverint, in rigore tantum sunt, quae prohibentur in hac Bulla. tantum significare videntur principales auc- 82. Nuvarri sentenlia. — Imo etiam videri tores talium statutorum; scriptores aulem potest, propler illam solam omissionem de- non dicuntur, nec sunt auctores legum, sed lenditalia statuta a Capitularibus,non incurri instrumenta quaedam eorum ; in hac autem excommunicationem illius decretalis, nisi si- clausula nulla fit extensio ad eos, qui favent mul concurrat usus seu observantia talis sta- vel praebent auxilium, etc. Quod si hoc ve- tuti; nam ita utrumque proponitur in illo rum est, tales scriplores excommunicati capite sub particula exceptiva, ut simul vi- manent, non tamen excommunicatione re- deantur requiri ad illam excommunicationem servata. Verumtamen satis probabile est, incurrendam. Sic enim dicitur: Qui de cxtero etiam illos in hac clausula comprehendi sub servari fecerint statuta edita, nisi ea de Ca- illo verbo, publicaverint, nam, quia scrip- pitularibus, etc, fecerint amoveri. Unde Ca- tura est publicum instrumentum, merito dici jetanus, in Summa, verb. Excommunicatio, potest publicare statutum, qui illud scribit. cap. 31, sentit, quod ad incurrendam illam Responderi potest primum verbum, publi- excommunicationem non sufficit nonamovere care, ibi non sumi executive, ut sic dicam, illa a Capitularibus, nisi simul aliquis faciat sed auctoritative, sicut verbum facere vel ea servari. Dubitat vero an satis sit, ficere ordinare; neque enim praeco, v. gr., qui le- ea servari, si alioquin eradit illa ex libris gem promulgat, hanc censuram incurrrit, infra duos menses; id vero clarius docuit Na- sed qui promulgare praecipit, et ideo proprie varrus, cap. 27, num. 119, et videtur sane publicare dicetur. Quae responsio posset ac- consequenter loqui. Nam, si ad incurrendam ceptari, nisi in Bulla adderetur illa vox, quo- illam censuram sufficeret facere observare modolibet fecerint et publicaverint ; non ergo talia statuta etiamsi e libris eradantur, non comprehendittanlumpraecipientem,sedetiam vero e contrario, jam tunc in illo textu illa subscribentem, nam hi omnes aliquo modo adjectio superflua esset, quia si quis facit, ut publicationem efficiunt. talia statuta serventur, incurrit excommuni- 81. Praelerea excommunicantur in dicto cationem, sive illa amoveat, sive non ; et si- textu omnes, qui de csetero dicta statutaser- militer si non facit servari, non incurrit, vari fecerint. Quae verba in virtule videntur etiamsi illa non amoveat; nihil ergo operatur eadem cum illis verbis Bullae, et qui factis illa adjeclio; ergo juxta illam interpretalio- vel ordinatis usi fuerint, nam proprius usus nem si quis amoveat talia statuta a Capitula- legis est observantia ejus; ille ergo statuto ribus, licet faciat ea servari et usu retineri, utitur, qui illud servat vel servari facit. Ad- non incurret, quia ad incurrendum ulrumque duntur vero in illo textu haec verba : Nisi ea requiritur. Quod etiam patet, quia illa parli- de Capitularibus suis infra duos menses post cula, nisi, exceptive intellecta, in rigore hoc hujusmodi publicationem sententix fecerint significat. amoveri. Quae solum potuerunt habere loeum 83. Aliorum sententia. — Quia vero hoc in statutis hujusmodi, ante conditum et pro- ipsum consequens videtur absurdum et con- mulgatum illud decretum editis; nam in iis, tra mentem illius legis, scilicet, quod faciens quae postea facta sunt, praesertim post duos servare haecstatuta, si illa deleat, excommu- menses ab illius decreii promulgatione, jam nicationem hanc non incurrat, ideo existi- non habet locum illius temporis determinatio mant alii particulam , nisi ea de Capitula- seu potius dilatio; nam semper, quocumque ribus, etc. , non esse exceptionem prioris tempore lalia statuta conserventur seu reti- membri, sed novum membrum illius cen- neanlur, jam id fit post duos menses a pro- surae, et supplendam esse parliculam copu- mulgalione illius decreti ; et ita committitur lativam, et, quae ibi deest, et obscuritatem 531 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PWJE RESERVATIS IN DULLA, ETC. facit. Ita ut sensus sit, excommunicamus eos hibentur, scilicet, facere ut ea serventur, et si talia statuta servari fecerint, et nisi ea de non facere ut de libris publicis eradantur, Capilularibus amoveant. Et ita quodlibet seu retinere illa in Capitularibus suis (id est horum sufficit ad illam excommunicatio- in libris publicis et ad hoc deputalis) ultra nem incurrendam. Et hanc sententiam tenet duos menses. Primum consistit in aclione, et Sylvest., verb. Excommunicatio, 9, excom. quantum ad illam partem ego opinor non 10, num. 31. Et idem sentit Abbas exponens incurrere illam censuram eum, qui positive illud cap., nunierans varias personas incur- non operatur vel cooperatur alicui ad obser- rentes excommunicationem ex vi illius textus. vationem talis statuti, etiamsi possit et debeat Ubi simpliciter aflirmat eam ineurrere, qui illud impedire,et nonfaciat, propler rationem faciunt talia statuta servari, nec requirit quod Cajetani, quia, licet talisomissio sit culpabilis ea non deleat. Et videtur probabilissima ; et indirecteparticipetmalitiam cooperalionis, quid enirn refert ea delere ex libris, si quis tamen formaliter non est facere ut slatutum faciat ut usu et effectu teneanlur? Item, nam servetur; et in statuto pcenali standum est qui servari facit similem consuetudinem, proprietali et rigori verborum. Et confir- etiamsi scripta non sit, incurrit hanc censu- matur, quia censura non est extendenda ad ram ; ergo qui facit servari statutum, etiamsi consentientes etiam culpabiliter, nisi hoc ex scripto illud deleal, eamdem censuram ipsum in Iege exprimatur; in praesenti aulem incurret. Supposita aulem hac parte, ratio decrelo hoc non exprimitur; ergo hsec cen- facta ad probandum alteram, videtur etiam sura non extendilur ad consentientes ; sed efficax. Et ideo in rigore htec sententia vi- ille, qui tantum non prohibet, cum possit et detur verior. Opposila vero est mitior, quod debeat, ad summum se habet ut consenliens. multum facit ad probabilitatem in materia At vero secundum, quod in ea parte prohi- pcenali, maxime cum verba textus sint ob- betur, ex se magis consistit in omissione; scura, ideoque in praxi praedicta senlentia excommunicantur enim, qui post duos menses probabilis est. non fecerint amovere, elc.; unde pr;eceptum 84. Rector civitatis non impediens obser- illud proprie est affirmativum ut faciant amo- vantiam hujus statuti non incurrit. — Addit veri, cui praeeepto proprie et per se opponitur vero Navarr. incurrere hanc cxcommunica- omissio, quse maximc illi attribuenda est, ad tionem consulcs et rectores civitatis, non so- quem ex officio spectat talia statuta conser- lum faciendo statula servari, sed etiam si vare vel delere, et non facit cum possit. Qua- scimt eorum observantiam etnon impediant, propter, si vera est secunda sentenlia supra quia hoc, inquil, expresse dicitur in texiu. relata, quod ad incurrendam illam censuram Sed ego ibi hoc non invenio. Unde Cajelan., sufficit quaelibet pars illius disjunctionis, per d. c. 31, oppositum sentit, nimirum solum solam hanc omissionem poterit illa censura incurrere, qui posilive concurrit ad hanc incurri. Juxta priorem vero senlentiam,quam observationem. Qui non fundatur in eo, quod diximus etiam esse probabilcm, non sufiiciet illi Navarrus tribuit, scilicet, quia propter haec omissio, nisi cum illa simul prior com- solam omissionem non incurriiur censura ; missio concurrat. Tota vero lniec pars, quan- nam hoc ita generatim sumptum tam est tum ex illo textu colligitur, procedit do sla- aperte falsum, ut non poluerit Cajctan. in eo tutis edictis usque ad illud tempus, ut patet fycile decipi; sed fundatur in hoc, quod prop- ex illis verbis : Qui de cxtero servari fecerint ler omissionem non incurritur censura ali- statuta edita et consueludineshitroductas,eiQ. cujus canonis, nisi in eo sufficienter expri- Item es. illis : Nisi ea de Capitularibus s^iis matur, quia censura esl gravissima, et ideo infra duos menses post pubiicationem hujus non esl dure, sed leniter interpretanda ; in eo sententix fecerint amoveri. Quae uon possunt autem canone non fit mentiode omillentibus, habere locum nisi in iis, qute antea edita et sed solum de concurrentibus. Atque hoc modo constituta fuerint. Denique quia cumque fertur pars illa de ordinariis judicihus, quia aliffi res; nam hic canon (ait Cajetan.) non in eis Ecclesiastica dignitas speoialiter resi- esl factus contra fures seu lalrones, sed con- dere videtur. Posterior vero respicit spcciales tra eos, qui proventus Ecclesia) usurpant, actus et particularem modum eludendi Eccle- quia sunt proventus, id est (ut ego interpre- siaslicam jurisdictionem, et ideo quoad pcr- tor), quiatales proventus, acsi ad se perline- sonas, nuarum prsecepta seu judicia defen- rent, usurpant, et non tanquam aliena bona cL.nlur, universalior est.- rapiunt. Quas ponderatio iugeniosa est, ct ia rigpre vera videtur, eainque ipsum verbum SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONE CONTRA USURPANTES FRUCTUS BENEFICIORUM. r>39 usurpandi, insinuat; tunc enim aliquis usur- anno non existat, in sequente existet, et nd pare dicitur proventus, quando veluti potes- illud omnia illa bona pertinebunt. Sic ergo tate dominandi, et quasi jure proprio utens dicendum est in qualibet Ecclesia aut benefi- illos praeoccupat. Et contra hos, qui hac cio vacante, quod usurpare fructus ejus sit potestate et violentia utuntur, videtur editus contra hanc prohibitionem: nam per se per- hic cr.non. Et confirmatur, nam si latro fure- tinent ad possessorem talis beneficii, qui licet tur bona Ecclesiasticse personae, v. gr., triti- fortasse non existat seu non sit dominus cum pecunia emptum , non incurret hanc beneficii, paulo post succedet in illo, et tales censuram; ergo etiamsi furetur triticum ex fructus solent ad successorem pertinere. decimis aut primitiis collectum, illam non in- Atque hoc in rigore satis est ad verificanda curret, quia hoc valde accidentarium est, nec verba hujus clausulse, scilicet, quod provcn- mutat moralem rationem illius actionis. Pro- tus hi pertineant ad Ecclesiasticas personas. hibetur ergo hic non quodlibet furtum, sed Praesertim quod ibi non dicitur, ut illse per- usurpatio Ecclesiasticorum proventuum. sonse sint omnino determinatse eo tempore, 98. Qui provenlus incertx personx Eccle- inquo bona usurpantur,aut quodjamhabeant siasticxusurpat, an incurrat hanc censuram. jus acquisitum ad illa; satis ergo est, quod — Addit vero ulterius Cajetan. necessarium illa bona ex se sint destinata ad Ecclesiasti- esse, ut tales proventus sint alicujus certse cas personas et non nisi spirituali tilulo sint personee vel communitatis, quia in littera obtinenda. Ac denique, etiam tunc quando dicitur : Ad Ecclesiasticas personas ratione Ecclesia vacat, possunt dici pertinereadcom- Eccvcsiarum, etc, pertinentes. Undc infert, si mendatarium vel ceconomum, ut etiam Na- quis usurpet proventus alicujus Episcopalus varrus notat, non quidem, ut eorum domi- seu Ecclesise vacantis, non incurrere hanc nium acquirat, sed ut ea conservet, et vero censuram, quia illius proventus ad nullam domino suo tempore reddat. Imo eliam pos- certam personam pertinent. Sed hoc incredi- sunt dici pertinere ad Summum Pontificem, bile est, et mihi certe videtur moraliter im- si non ut dominum, saltem ut supremum probabile, etm primis in fruclibus pertinen- dispensatorem, qui interdumpotest tales pro- tibus ad Pontificem Romanum satis hoc ventus Eccleske vacantis, vel suis, vel ;dio- explicalur in illis verbis : Ad 7ios et Sedem rum usibus pro ratione occurrentis necessi- Apostolicam. Quanquam enim Sedes vacet, tatis applicare. scniper illi fructus ad Sedem Apostolicam 99. Extensio ejusdem clausulse ad se- perlinent. Deinde heec prohibitio et censura questratores talium fructuum. — Additur non est facta prcecipue in commodum per- denique in eadem clausula queedam extensio sonae, sed in defensionem Ecclesiasticae im- hujus censurse, his verbis : Vel etiam quavis munitatis et dignitatis; ergo, quod prsecipue occasione, vel causa sine Romani Pontificis intenditur, est cohibere usurpatores Eccle- vel eorum ad quos de jurepertinent, expressa siasticorum proventuum, sivailli nunc perti- licentia sequestrant. Quee verba differunt a neant ad determinatam personam, sive non; prsecedentibus in actione, quae est causa hujus nam hoc valde accidentarium est ad finem censuree, nam sequestrare non est sibi usur- ipsius legis. Item quia alias usurpantes pro- pare, sed impedire, aul separatim reponere, ventus monasterii non incurrerent hanc cen- ne hujusmodi fructus ad Ecclesiasticas per- suram, quia illi proventus non pertinent ad sonas proveniant, et proprie est actus juris- determinatam personam, sed ad hanc com- dictionis, quem actio usurpandi per se non munitatem, ex quibuscumque personis con- requirit. Et ideo hic specialiter additur illa Stet. Quodsi dicatur, sub nomine personarum limitatio, sine nostra, etc, quia non quomo- comprehendi hoc collcgium vel hanc commu- documque prohibetur hic actus, sed quatenus nitatem, ex quibuscumque personis conslet, est usurpatee jurisdictionis; quod non erit, si fingamus hoc anno ex aliqua occasione nullam cum preedicta facultate fiat. Cajet. vero, dict. personam hoc collegium inhabitare, numquid cap. 27, hanc conditionem, seu limitationem propterea minus peccabit, qui illa bona usur- etiam cum verbis proecedentibus conjungit. pavcril? Nemo, credo, id affirmabil, quia illa Quia verba Bulhe, quae ab ipso exponuntur, circumstantia valde accidentaria est, nec obscuriora tunc erant; et quantum ad rem mutat ralionem prohibitionis vel culpoe, et spectat, non multum refert; tamen in Bulla quia semper illi proventus formaliter perti- Clementis satis hoc explicatum est; et merito, nent ad hoc monasterium. quod, iicet hoc nam in prioribus verbis superQua esset illa 840 DISP. XXI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS limitatio, quia non dicetur quis usurpare ea, quae cum facultate domini, aut superioris accipit, sicut dicetur sequestrare. Imo tunc ■verius, et justius id facit, quaudo cum facul- tate jurisdiclionem habentis id facit. Decima octava censura contra imponentes, aut recipientes decimas, aut alia onera perso- nis, aut bo?iis Ecclesiasticis absque Ponti- ficis licentia. 400. Decima octava censura fertur ad de- fensionem etiam Ecclesiasticae immunilatis contra eos, qui collectas, decimas, vel similia onera Ecclesiasticis personis, et Ecclesiarum, monasteriorum, et aliorum beneficiorum Ec- clesiasticorum, bonis, eorumque fructibus, etc, absque Uomani Pontificis speciali, et expressa licentia imponunt; aut sic imposita, etiam a sponte dantibus, et concedentibus recipiunt. Quae verba satis per se clara sunt, et virtute conlinebalur hoee prohibitio in praecedenti- bus; nam hujusmodi impositio manifeste est contra libertatem Ecclesiasticam. Hic vero additur, tum ad majorem declarationem, nam sive heec iinpositio et exactio fiat per modum staluti, sive praecepti, aut per violentiam, aut quacumque alia ratione, incurritur heec censura, quo modo non erat hoc in superiori- bus clausulis satis declaratum, aut etiam con- tentum. Neque eliam quoad illam extensio- nem, quae hic fit ad accipientes eliam sponte oblata; dicuntur autem sponle dari, non qtiia ex absoluta, et omnino libera voluntate do- nandi dentur; non enim hoc prohibitum est, ut per se constat; sed quia sine alia speciali vi aut coactione preeter exactionem seu im- posilionem dantur. Haec autem ipsa est suffi- ciens vis, aut coaclio; et ideo si hoc titulo denlur, quocumque modo dentur, hanc cen- suram incurrunt, qui accipiunt. Adnotandum vero est ex Panormitano, in c. Non minus, de Immunitale Eccles., et Navar., c. 28, num. 415, hoc esse intelligendum de tributis, aut exaelionibus. quas vel in bonis Ecclesiasticis, vel in personis etiam Ecclesiasticis direcle imponunlur. Nam si clerici habeant bona temporalia, ratione quorum debent aliqua tributa, vel onera, non est prohibitum illa exigere. 4 01. In reliquis autem verbis hujus clau- sulae fit extensio hujus censurae ad dantes auxilium, consilium, etc, et omnes personas cujuscumque dignilatis vel ordinis existant, PAP^E RESERVATIS 1N BULLA, ETC, quae Iatissime referuntur. Et innovantur de- creta, et poenae, vel censurae in hujusmodi casu latae in aliis Conciliis, quae omnia ia Bulla ipsa satis perspicua sunt. Est autem advertendum similem censuram latam esse in Concil. Lateranen., sub Alexandro III, c. 19, et haberi in c. Non minus, de Immunit. Eccles., cujus statutum haec Bulla confirmat, et auget addendo censuram. Et similiter confirmata est ab Innocenlio III, in cap. Ad- versus, de Immunit. Eccles., ubi additur ex- communicatio, seu extensio illius excommu- nicationis, ad successorem illius, qui tale tributum imposuit in regimine, seu officio; nam si antecessor non salisfecit Ecclesiae, et in excommunicatione permanet donec satis- faciat, et successor ad salisfaciendum obliga- tur; quod, si intra mensem non praestiterit, in. excommunicationem incidit, absque reserva- tione ex vi illius canonis. Quaeri autem po- test, an ex vi hujus Ballae illa etiam censura, quatenus ad successorem extenditur, reser- vata sit. Et breviter dicendum censeo, si successor non exequatur de novo impositio- nem ab alio factam, exaclionem conlinuando, sed statim cesset, solumque sit in mora resti- tuendi quod ab alio injuste petitum et accep- tum est, licet excommunicationem incurrat, non tamen videri reservatam ex vi hujus Bullae, quia in tota hac clausula non est sermo de non restituendo, sed de imponente, exi- gente, vel eliam accipiente, vel quovis modo ad hujusmodi actiones cooperante; successor autem, qui non satisfacit, non potest dici illas actiones exercere, aut ad illas cooperari; non ergo incurrit hanc censuram prout latam in Bulla Ccenae. 102. Ut autem incurrat eam ut latam in dict. c. Adversus, oportet, ut culpabiliter sit in tali mora. Nec enim, ut opinor, cogendus est talis successor ad satisfaciendum , seu restituendum ex propriis bonis, cum ipse non deliquerit, neque aliud ex bonis Ecclesiae usurpaverit. Debet ergo satisfacere quatenus gubernator, id est, vel excommunibus bonis, vel faciendo, ut qui bona acceperunt, ea resti- tuant; quantum ad hoc enim merito succedit in onere, ut in illo textu dicitur. Et ideo, si non possit intra mensem re ipsa exequi satis- factionem, dummodo, quod in se est, taciat, non incurret, quia re vera non peccat. Sicut eliam Consul, vel alius similis ex gubernato- ribus non incurret, si quantum in /pso est, contradicat tali impositioni , licet forlasse propter plura suflragia imponalur, ut in si- SECT. IT. DE EXCOMMUNICATIONE CONTM SE INTERPONENTES, ETC. 541 mili annotatum est supra in clausula 45. Hic quibus tale crimen inventum fuerit. Et ideo adjungi posset prohibitio similis facta in c. non existimo privilegia sub praedicta forma Quanquam, de Censibus, in 6, sed dicetur concessa etiam ante hanc Bullam esse revo- commodius infra tractando de censuris non cata. Cessatque dubium de quibusdam privi- reservatis libri 6. legiis Gallise, quod Navarrus movet, et inde- cisum relinquit; nam plane videntur sub illa Vecima nona censura contra se interponentes forma concessa. in causis capitalibus contra personas Eccle- siasticas. Vigesima censura in destruentes, invadentes, occupantes, etc, terras Romanse Ecclesi» 103. Decima nona censura fertur in eadem subjectas. Bulla etiam in defensionem Ecclesiasticae li- bertatis contra omnes magistratus, etjudices, 105. Vigesima censura fertur in eadem notarios, scribas, executores et subexecutores, Bulla in specialem defensionem dominii tem- quomodolibet se interponentes in causis capi- poralis ad Sedem Apostolicam pertinentis, talibus, seu criminalibus contra personas Ec- contra omnes, qui per se, vel alios directe, clesiasticas, illas processando, banniendo, ca- vel indirecte, sub quocumque titulo, vel colore piendo, seu sententias contraillas proferendo, invadere, destruere, occupare, aut detinere vel exequendo sine speciali, specifica, et ex- prsesumpserint in totum, vel in partem almam pressa hujus sanctae Sedis Apostolicse licentia, Urbem, regnum Sicilise, insulas Sardinise et etiamsi talia committentes fuerint consiliarii, Corsicse, etc, usque ad illud, et alias civita- Senatores, etc, et quocumque nomine nun- tes, terras, vel loca, vel jura adipsam Roma- cupati. Quse clausula nulla indiget exposi- nam Ecclesiam pertinentia, dictseque Romanse tione, praeter dicta in superioribus; nam Ecclesise mediate, vel immediatesubjecta, nec quod in illis, vel pro defensione bonorum , nonsupremamjurisdictioneminillisnobis,et aut pro causis civilibus, aut pro libertate Ec- eidem Romanse Ecclesise competentem de facto clesise in genere, vel specie dictum fuerat, usurpare, perturbare, retinere, et vexare va- hic in particulari fit ad defensionem persona- riis modis praesumunt. Nec non adhserentes, rum Ecclesiasticarum in causis capitalibus. fautores, et defensores eorum, seu illis auxi- Unde eamdem habet inlelligentiam. lium, consilium vel favorem quomodolibet 104. Solum adverto in Bulla Gregorii ad prsestantes. Circa quam notandum est in Bulla hanc clausulam adjungi aliam, per quam re- Gregorii post quatuor illas actiones, quee vocantur omnia privilegia quibuscumque re- videntur hic designari, ut causse hujus cen- gibus, potentatibus, aut rebuspublicis con- surse, scilicet, invadere, destruere, occupare, cessa, quse huic prohibitioni contraria fuerint. aut detinere, addi hoc adverbium, hostiliter; Quce clausula videri potest omissa in hac juxta quam determinationem, si in omnia illa Bulla, sed non tam omissa est, quam virtua- verba cadat, restringitur totius clausulse in- liter explicata per illa verba, sine speciali, telligentia; tamen posteriores Pontifices dic- specifica, et expressa hujus sanctse Sedis tionem illam auferentes, videntur voluisse Apostolicse licentia; quse in dicta Bulla Gre- illa verba generalius intelligi; tamen, si verba gorii non erant, sed addita sunt a Sixto V, et Gregoriiattenteconsiderentur, parumdifferre a S. D. N. Clemente VIII, per quaj non fuit videntur; bis enim posuit illa verba (quee se- sublata omnino revocatio privilegiorum, sed mel tantum in Bulla Sixti continentur) scili- illis existimo declarationem, et moderationem cet, de prsesenli et de praeterito; hoc niodo, fuisse adhibitam, quod illa esse debeant ex- eos qui de facto occupant, vel detinent, vel pressa, et specialia seu specifica. Itaque non hostiliter destruunt, vel invadunt , aut occu- sufficiunt generalissima verba, imo nec gene- pare, detinere, vel destruere, aut invadere rica, neque etiam implicita, sed debent esse hostiliter prsesumpserint, etc Ubi in priori- expressa, etspecifica; non existimo tamen bus verbis dictio, hostiliter, solum videtur esse necessarium, ut heec licenlia sit specialis conjungi cum verbo deslruendi; in posterio- quoad personam, vel quoad deliclum in indi- ribus vero cum ultimo, quod est, invadere. viduo, de quo cognoscendum est, sed suffi- Et ita fere nulla erit differentia, quia verbum ciet, quod sit ad cognoscendum de tali delicto ipsum, invadendi , per se videtur, indicare in specie, etiamsi licentia sit generalis quoad hujusmodi hosiilem incursum. personas Ecclesiasticas, tempora, et loca, in 406. ltaque quacumque ratione aliqua ex 549 DISP. XXI. DE EXCOMMDNICATIONIBUS PAP/E RESERVATIS IN BULLA, ETC his actionibus contra justitiam iiat, sufficit ad absolvere; neque etiam tunc, nisi de slando incurrendam hanc censuram. Si aulem bona Ecclesiae mandatis, et satisfaciendo cautione fide et probabili titulo, juxla doctorum homi- prsestita. Quse assertio salis probatur auclori- num judicium, aliquid hujusmodi fiat, non tate ipsius Bullas, nam sunt fere foraialia incurretur censura, quia excusatur culpa, verba ejus. Solum posset interrogari, quse sine qua non potest excommunicatio incurri. cautio sit in mortis articulo exigenda. Sed de Quod annotavit Cajetanus, in Summa, c. 31, hoc non potest generalis regula statui, pru- -versic. 4 : Quia tunc (inquit) operatur quis dentisque arbitrio est relinquendum. Com- ex ignorantia plusquam probabili; et ideo muniter autem dicitur cautionem hanc debere neque apud Deum, nec apud Ecclesiam agit esse pignoratitiam, vel si nec haec possit, sal- contra ejusdem Ecclesix jus, seu libertatem. tem juratoriam, ut videre licet inCajet., cap. Advertit etiam idem Cajetanus, c. 17, quem 77, de Excommunicalione, et Navarr. supra. sequitur Navar., num. 73, quod, quando in 2. Qux cautiosit exigenda, ut quisinmor- civilatibus Papee sunt factiones, et altera fac- tis articulo ab censuris absolvi queat. — Non tio extra existens, civitatem hostiliter inva- sufficit cautio quando satisfactio exhiberi po- dit, quamvis non intendat eam subtrahere ex test. — Merito autem in Bulla dictum non est dominio Papae , neque in aliquo laedere jus in mortis articulo satisfactionem esse exigen- Ecclesiae, sed ibi principatum obiinere eo dam, sed caulionem de satisfaclendo, utlolle- niodo, quo potest, nihilominus duces, et mi- retur dubium, an in hujusmodi eventibus lites talis factionis hanc censuram incurrunt, necessarium sit realem salisfactionem praece- quia simpliciter invadunt hostiliter civitatem, dere, et an in casu impolenlitc possit quis et in Bulla non distinguitur, quod id fial absque illa absolvi cum ejus caulione. Quam- animo subtrahendi civilatem ex dominio, \fel vis euim probabilius sit (licct non sine opi- jurisdiclione Papas, necne. Item, quia hujus- nionum varietate) in eo casu semper, et pro modi invasiones regulariter ac frequenternon quacumque reservatione cautionem sufficere, fiunt, quin civitas saltem iu parte destruatur. ut in superioribus visum est, in casibus la- Addit etiam Cajetanus frequenter etiam non men hujus Bulke res esse debet extra omnem fieri, quin liberum regimen talis civilalis Ec- controversiam, quia in ipsamet Bulla non sa- clesiai subtrahatur. lisfactio , sed cautio salisfactionis expresse 107. Post has censuras addebalur alia in postulatur. Unde non solum in casu iinpo- Bulla Gregorii contra eos, qui tempore, quo tentiae simpliciter, sed etiam in minori ne- Sedes Romana vacat, vel Si.mmus Pontifex cessitate, vel quacumque difficullate morali infirmatur, supellectilem librorum, scriptu- exislimo sufficere cautionem, quia Bulla non rarum , aut bonorum CameraB Apostolicae plus requirit. Nihilominus tamcn, quando sa- occupant. llla vero a Sixto, et Clemente su- tisfaclio talis est, ut slatim, et siue ulla mora blala est, et ideo nunc solum ilkc viginii, quae exhiberi possit, non solum tulius (quod ma- expositee sunt, per se, et direcle continentur nifestum est), sed etiani necessarium est, per in Bulla. Nam alia, quae postea fertur in eos, se Ioquendo, ut salisfactio prasmittatur, sal- qui absolvunt ab hujusmodi censuris sine le- tem ut res bene et sine peccato fiat. Nam, ut gitima facultate, est quasi reflexa, et minus valide fiat, semper opinor sufficere cautio- propria hujus Bullac, ut statim declarabo. nem, cum non desit in absolvenie jurisdiclio, quia verba Bulke in rigorc plus non requi- SECTIO III. runt, et ex parle disposilionis pcenileniis possit esse sufficiens cum propositj satisfa- Quis possit absolvere ab his censuris. ciendi; nihilominus tamen inlerdum poiest esse necessaria actualis satisfaclio pnaevia, si 4. Post omnes praedictas leges, et cen^uras statim, et absque difficultate ulla potest exhi- additur in Bulla clausula coniinens modum, beri. Et ideo etiam minister, ut fideliler suo et terminum durationis ejus. Quam clausu- munere fungatur, debet in simili casu eam lam propter loci opportunitatem in 1 sect. exigere. Eo vel maxirne, quod quando non expositam reliquimus. Deinde vero subjun- polest salisfactio prsemitti, debet cautionem gilur clausula reservationis praidictaruni cen- securissimam , quanlum moralitor poluerit, Mirarum. Juxta quam dicendum est primo, procurare; nihil aulem securius est, quaui exlra mortis orticulum nullum praeter Roma- non differre satisfactionem , si statim oom- cum Pontificem posse a pra)dictis censuris niode exhiberi polest. De qua re videri po§- SECT. III. QUIS POSSIT ABSOLVERE AB HIS CENSUMS. 5^3 sunt superius generatim dicta, et quae attin- claratio prioris revocationisgeneralis, in tomo git Navarr., c. 27, num. 47 et 48, et quos de religione, Deo dante, videbimus. Ilincergo ipse citat. An vero articulus mortis, et peri- ortum mihi est speciale dubium circa praece- culum morlis idem sint, et utrumque ad pra3- dentem resolutionem ; nam hinc sequitur fa- sentem effecturn sufficiat, dictum est in su- cultatem illam Episcopo datam a Concilio non perioribus, cum de reservatis casibus in esse revocatam per hanc clausulam. Patet communi ageremus, nec in praesente aliquid sequela, quia in Concilio expressis verbis con- speciale occurrit. ceditur hic casus ha^resis occultae EpiscopLs, 3. Sub Pontifice ejus legati comprehendun- ut patet ex illis verbis, sess. 24, c. 6 de Re- tur quoad hunc effectum absolvendi. — Cum form. : Idem et in hxresis crimine, in foro autem in hac assertioue dicitur solum Sum- conscientia, iis tantum, non eorum vicariis sit mum Pontificem posse extra dictum articu- permissum; ergo hic casus continetur sub illa lum ab his censuris absolvere, non exclu- exceptione, nisi in eis, etc; ergo facultas ad duntur ministri, seu delegati ipsius Pontificis absolvendum ab illo reservata non est. ad hunc effectum, quia constat nec debere, 5. Num per hanc clausulam revocata sit fa- nec moraliter posse Pontificem per se ipsum cultas absolvendi Episcopis datam a Concil. ab omnibus hujusmodi casibus absolvere; Trident. — Responderi polest, illam speci- imo nunquam id facere. Necessarium tamen ficationem non tam fuisse positam a Concilio est, ut lucc delegatio fiat modo in hac Bulla propterfacultatemconcedendam,quam prop- preescripto; non enim sufficit quodcumque ter limitandam illam, scilicet, ut per se, non indultum, vel facultas verbis generalibus con- per vicarium posset Episcopus illa uti, alioqui cessa, nisi in ea expresse contineantur casus dicendum esset, concessionem illam esse re- hujus Bullae; ita enim in eadem Bulla eisdem vocatam quoad alios casus Ccenae, et non fere verbis declaralur; et nominantur in par- quoad haeresim, quod plane absurdum est. ticulari omnia genera personarum, vel com- Sequelam probo, quia alii casus conceduntur munitatum, quibus talia indulta concedi so- solum per clausulam generalem ad omnes lent, et ad omnia extenditur revocatio, sive casus Papae reservatos , sola autem haeresis tales facultates per Sedem Apostolicam datae ia specie exprimitur. Sed contra hoc est, sint, sive per cujusvis Concilii Decreta. Quod quia quando post clausulam generalem addi- ultimum verbum notandum est, quia per tur exceptio alicujus casus reservati, cen- iilud videtur derogata facultas concessa Epi- sentur omnes alii in specie expressi , quia scopis ad absolvendum ab omnibus censuris exceptio firmal rcgulam in contrarium, ut ex in causis occultis, quantum ad casus hujus communi sententia dixi in 4 tom., disp. 30, Bullae, quia non videtur potuisse expressius sect. 1, num. 3; sed hic Concil. Trident. prius derogari; imo vix potuit verbum illud prop- ponit clausulam generalem, per quam con- ter aliud Conciiium addi. Ita animadverti in cedit Episcopis omnes casus occultos re- superiori tomo, disput. 30, sect. 2, num. 10, servatos Pontifici, ut per se, vel vicarium ubi in hunc locum remisi aliqua, quae nunc possint ab eis absolvere, et postea addit addenda sunt. expressionem peccati haeresis cum speciali 4. Notandumcircaclausulamrevocatoriam limitatione; ergo intelligit concedere omnes Bullse. — Advertendum est ergo circa clau- alios speciatim et sine illa limitatione; ergo sulam revocatoriam privilegiorum et faculta- talis concessio non est revocta , saltem per tum in Bullis Sixti V, et Clementis VIII, ha- Bullas Sixti V, et Clementis VIII, cum illi ex- bere quamdam restrictionem notabilem per presse dicant se nolle revocare facultates, in illa verba : Nisi in eis etiam casus prsesenti- quibus casus Ccenae in specie conceduntur. bus litteris expressi comprehendantur. Per Quee ratio sane videtur facere probabilem quae declaratum est, per priorem revocatio- aliquorum opinionem, negantem facultatem nem solum excludi indulta concedentia facul- hanc Concilii esse per hanc clausulam Bullee tatem absolvendi a casibus Papae reservatis. derogatam, quanquam aliud fundamentum tantum in generali, non vero ea , quae in eorum, scilicet Episcopos habere hanc juris- specie concedunt casus Ccenae Domini;etita dictionem jure divino, et Concilium abstu- constat nunc non esse revocata regularium lisse solum impedimentum, et reduxisse rem privilegia, quee hos casus in specie conce- adjus antiquum, mihi non probetur, de quo dunt; an vero haec fuerit nova concessio, seu aiias. Verumtamen nec ob rationem factam limitalio revocationis, vel fuerit tantum de- discedere possum a priori sentenlia, quia 544 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS IN JURE. licet fortasse sola verba Bullae prout ponde- trema Bulla non sunt additae. Notandum rala sunt, non cogerent, hanc tamen nihilo- denique est in illa clausula verbum illud pr&~ minus intelligo esse voluntatem Pontificum, sumpserit; nam ex vi illius excusari possunt, et praxim Bomanam. Unde Francis. Penna, qui ex inconsideratione, et ex ignorantia non in 3 part. Directorii, in scholio ad quaest. 92, affectata absolvunt, juxta generalem doc- ita scribit : Et quidem in supremo Inquisi- trinam superius traditam cum Gajetano, in tionis preetorio S. et Bomanae generalis Inqui- Summa , verb. Excommunicatio , cap. 58 sitionis saepe pronunciatum est, nec posse, et 81. Caetera, quae in Bulla adjiciuntur, ge- nec debere Episcopos amplius virtute Con- neralia sunt, et non indigent expositione. cilii absolvere occultos haereticos in foro conscientice, sive quod per processum Bullae in Ccena Domini sit Concilio Trident. deroga- tum, sive quod ita Pius V et Gregorius XIII alias expresse declararunt. Quod etiam tes- tatur Navarr., in Summ., cap. 27, num. 275, a qua etiam sententia non audet discedere Simanc, de Cathol. instit., tit. num. 6. DISPUTATIO XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS JURIS SUMMO PONTIFICI RESERVATIS. Ut ad aliquam methodum, vel ordinem has reducamus, per libros, vel tomos juris cano- 6. Quam pcenam incurrat sacerdos ab his nici procedemus, et ut sequamur ordinem casibus absolvens. — Secundo dicendum est, antiquitatis, dicemus prius de excommuni- sacerdotem, qui sine legitima facultate ab his cationibus , quae in Decreto continentur, casibus absolvit, excommunicalum esse ipso postea de contentis in antiquioribus libris jure, et nihil facere. Hoc posterius constat, Decretalium, deinde in Sexto, et sic conse- quia jurisdictionem non habet; prius autem, quenter in reliquis; nullus enim ordo aptior quia in Bulla disponitur. Sed an sit haec cen- et facilior nunc occurrit; esset enim valde sura reservata? Gajet., verb. Excomm., c. 77, difficile in certas classes personarum aut de- refert olim fuisse additam reservationem in lictorum, has excommunicationes distribuere Bulla Ccenae. At nunc non extat, nec in Bullis Pii V, et sequentium, imo neque in Bulla Pauli III, quam refert Bebuf.; et ideo ex vi Bullae Coenee sine dubio non est reservata, quia nec de prioribns constat, nec jam ha- bent vim, sed sola ultima. Addit vero Gajet. esse hanc censuram reservalam a Sixto IV, in Extrav. Etsi dominici, de Pcenit. et remis., et illam reservationem esse generalem , et habere vim suam. At Sixtus bis repetit haec et ordinare. SECTIO !. Quse, et quot sint excommunicationes juris, qnas in canonibus Decreti Papa reservavit. 1. Cap. Nulli, 19 dist., non coincidit cum prima censura Bullx Coena. — Quamvis varia sint decreta in his, quae a Gratiano conge- runtur, quae excommunicationis censuram verba : Prxtextu hujusmodi facultatum, id continere videntur, si tamen recte explicen- est, ab ipso concessarum, quas ibi revocarat; tur, unicum tantum est, quod de censura ex- non est ergo reservalio illa extra illum casum extendenda. Nihilominus Bebuf. hic ait, so- lum Papam posse ab hac censura absolvere, quia ejus est solvere, cujus est ligare. Verum- tamen eo ipso, quod reservata non est, cen- setur concessa, juxta cap. Nuper, de Sent. excomm. Praesertim cum supra ostensum sit, censuras hujus Bullae esse a jure. Becte ergo Navarr. , num. 74, concludit, posse communicationis Papae reservata loquatur. Nam aliam excommunicationem, quam primo loco recenset Navarrus, ex cap. Nulli, 19 dist., ipse quidem ait reduci ad primam censuram Bullne Gcenae, quae est contra haereticos. Ego vero censeo illam non esse censuram ipso jure latam, sed ferendam; neque esse propter heeresiin, sed propter inobedientiam Ecclesiae; nec denique esse re- quemlibet Ordinarium ab hac censura absol- servatam Papae, sed communem. Verba enim vere. Sed an propter hoc delictum incurran- illius textus sunt : Nulli fas est, vel velle, tur aliae pcenae? Anton., 3 part., tit. 24, c. 7, vel posse transgredi Apostolicx Sedis prse- refert alias suspensiones, scilicet ab officio cepta. Unde infra subditur : Si ergo ruime praedicandi, legendi, audiendi confessiones, sux dolore prostratus, quisquis Apostolicis et ministrandi sacramenta, quae habentur in voluerit contraire decretis. Ubi Glossa intelli- Bulla Piiuli III, easque Bebuf. ibi amplilicat; git, hunc dici esse prostratum, quia luereli- sed sublatte jam sunt eo ipso, quod in pos- cus est; et ideo exponit de illo, qui dicit SECT. I. DE EXCOMM Ecolesiam Romanam non esse caput, nec posse condere canones; quam expositionem multi expositores ihi sequuntur, citantque sententiam Damasi Papae, in cap. Violatores, 25, qusest. 1, ubi violatores canonum volun- tarii , qui contra eos , aut proterve agunt , aut loqui praesumunt, aut facere volentibus sponte consentiunt, blasphemare in ^piritum Sanctum dicuntur. 2. Verumlamen non est expositio necessa- ria, quia non solum propter haeresim, sed etiam propter schisma, vel propter inobe- dientiam contra Ecclesiam, potest quis dici rwmae suse dolore prostratus; nam esse pro- stratum non est esse alienum ab Ecclesia, ne- que etiam est esse censura damnatum, sed est non esse conjunctum Ecclesiae per charita- tem, et esse dignum, ut ab Ecclesia, vel a clero ejiciatur, ut verbis sequentibus decla- ratur, scilicet : Nec locum deinceps inter sacerdotes habeat, sed extorris a sancto ministerio fiat. Quse verba suspensionem potius, vel depositionem, quam excommuni- cationem significare videntur; nec incongrue, quia ad Episcopos Gregorius Papa IV loque- batur. Et verbum illud fiat, pcenam feren- dam potius quam latam indicat ; inferius vero de excommunicatione clare subditur : Quia majoris excommunicationis dejectione est ab- jiciendus, etc. ; non est ergo sermo ibi de solis hsereticis circa articulum vel veritatem de primatu, et potestate Ecclesiae Romanae, de quibus loquitur Nicolaus P., in cap. 1, 22 dist. , sed est sermo de fidelibus, et maxime de Episcopis rebellibus praeceptis Ecclesiae Romanae, qui et sua jurisdictione privandi, et, si opus sit, excommunicandi censentur. 3. Et de eisdem inobedientibus generaliter loquitur dictum cap. Violatores, qui lato modo dicuntur blasphemi in Spiritum Sanc- tum vel opere, vel verbo; sic enim aperte textus ipse sub disjunctione loquitur, quan- quam ibi nulla censura feratur. Magis possent in illo sensu exponi verba ejusdem Nicolai in cap. Si quis dogmata, 25, quaest. 2, sci- licet : Si quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones, vel decreta, pro Catholicx fidei disciplina, pro correctione fidelium, pro emendatione sceleratorum , pro interdictione imminentium, vel futurorum malorum a Sedis Apostolicx praeside solemniter promulgata contempserit, anathema sit. Ibi enim fertur manifeste sententia excommvinicitionis ipso jure. Certum est autem non omues trans- XXIII. ^ RESERVATIS 1N DECRETO. 545 gressores mandatorum , decretorum , aut sanctionum Ecclesiasticarum ipso facto esse anathematizatos; necesse est ergo verbum illud, contempserit, intelligi de illo, qui hsec contemnit tanquam nullius momenti, vel obli- gationis, non solum affectu, et opere, sed etiam judicio et existimatione, quod non fit sine haeresi. Et adhuc excommunicatio illa prout ibi fertur, non est reservata Pontifici ; et ita non est de iis, quas nunc inquirimus. 4. Cap. Si quis suadente, 17, qucsst. 4. ex- ponitur. — Quatuor notanda circa priorem partem hujus canonis. — Unica Jergo excom- municatio major in antiquis decrelis lata, et Summo Pontifici reservata, lata est ab Inno- centio II, in Concil. Lateran., et habetur ia cap. Si quis suadenle, 17, queest. 4, quam hic, quoniam circa materiam quotidianam versatur, latius exponere necesse est. Duas ergo partes habet decretum illud. In priori ponitur censura ; in posteriori reservatio ejus. Circa primam partem quatuor notanda sunt : primum est censura, quae fertur illis verbis, Anathematis vinculo subjaceat; quibus cer- tum est excommunicationem majorem signi- ficari, et ex vi illorum verborum ipso jure imponi , quia non praecipiunt ut subjiciatur, sed ipsum jus sua auctoritate subjicit. 5. Quas personas comprehendat haec cen- sura. — Secundum est, contra quos haec censura feratur, qui denotantur illa parti- cula , Si quis, quae adeo est universalis, ut omnes in universum personas comprehendat, quae sunt capaces censurae, ut omnes non baptizatos excludamus, et inter baptiaatos solum Surnmum Pontificem; reliqui enim omnes baptizati, si causam seu culpam, propter quam haec censura fertur, commise- rint, sub illa comprehenduntur, cujuscumque conditionis , aut ordinis existant, sive sint fceminae, sive viri, sive laici, sive Eccle- siastici, ut ibi notat Glossa, et colligitur ex cap. De monialibus, et cap. Cum illorum, de Sent. excomm.; illa vero particula, Suadente diabolo, non limitat hanc generalitatem per- sonarum, sed declarat solum necessarium esse, ut talis persona sit capax malitiae, at- que adeo ratione utens, quia necesse est, ut pecoare sciat, et possit; nam, ut statim di- cemus, nisi per grave peccatum non incurre- tur haec censura. Si autem peccatum sit grave in specie hic prohibita, erit sufficiens causa hujus censurae; tale enim delictum semper suggestione deemonis fieri praesumi- tur; nec per illa verba aliqua specialis cir- 35 ; 546 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP/E RESERVATIS IN JURE. cumstantia illius delicli denotatur. Neque argumentnm a simili non licet in hujusmodi obstat, quod pueri possint hanc censuram materia extensionem facere, ut ssepe dixi. incurrere, ut supponitur in cap. ultim. de Deinde probabile est id non esse propter so- Sent. excomm., quia ibi non dicuntur pueri, lam bigamiam, sed tantum durante conjugio, qui ratione non utuntur, sed qui inter eos, per quod talis bigamia contracta est? de quo qui illa uti possunt, inferioris sunt eetatis, alias. sallem infra annos pubertatis. 8. Clericus incorrigibilis quando privetur i privilegio hujus canonis. — Addit prseterea 1 Qui clerici gaudeant privilegio canonis. Navarr., cap. 27, num. 79, clericum incorri- \ gibilem non frui hoc privilegio, ex cap. Gum 6. Tertio denotantur personse, in quarum non ab homine, de Judiciis. Sed res est satis favorem canon ille editus est, illis verbis, cle- controversa inter juris interpretes, qualis ricum, velmonachum; nomine aulem clerici esse debeat illa incorrigibilitas, et an illa comprehenduntur omnes habentes non solum stante ipso faclo absque alia sententia con- characterem clericalem, sed etiam primam demnaloria vel declaratoria amittatur hoc tonsuram, dummodo clericalem habitum, et privilegium, vel necessaria sit sententia de- coronam gestent, quamvis conjugati sint se- claratoria ipsius incorrigibilitatis, vel etiam mel tantum, et cum virgine, ut explicatur in oporteat hujusmodi clericum per judicem cap. unico de Clericis conjugatis, in 6. Ubi Ecclesiasticum tradi seu remitti judici secu- etiam dicitur canonem hunc editum esse lari ; quod nunc non est nobis dispulandum. in favorem totius ordinis clericalis; constat Probabilius tamen credimus, regulariter lo- autem in toto hoc ordine comprehendi ini- quendo, servandam esse formamin illocapite tiatos a prima lonsura usque ad supremum preescriptam, nam talis clericus criminosus ordinem, juxta cap. Cum contingat, de iEtate prius per judicem Ecclesiasticum deponendus et qualit. Necesse est tamen, ut hujusmodi est ; unde a fortiori colligitur hanc incorrigi- clericus non sit privatus privilegio clericali, bilitatem non inveniri, nisi preecedant de- nam tunc tanquam non clericus ab Ecclesia licta depositione digna, quae non sunt, nisi reputatur, et ideo non gaudet favore hujus enormia , ut infra suo loco dicemus. Deinde, canonis, nec comprehenditur hic nomine cle- si post depositionem adhuc sit incorrigibilis, rici. Hujusmodi autem est in primis degra- excommunicari debet. Quod si adhuc sit datus realiler, ut infra ostendemus; non vero contumax, anathemate feriendus est, id est depositus tantum verbaliter; et a fortiori nec solemniter, et cum ceeremoniis supra de- suspensus, ut ibidem dicemus; neque etiam scriptis separandus ab Ecclesia. Postmodum excommanicatus , quia hic effectus privandi vero, si adhuc sit incorrigibilis, probabile est, privilegio clericali nullibi attributus est ex- quod Panormitanus ait, statim absque alia communicationi, ut conslat ex dictis supra sententia ipso facto privari clericali privi- de effectibus hujus censuroe. Et eadem ra- legio. tione clericus, quamvis irregularis sit, sub 9. Mihi tamen magis placet, et probabilius hac voce comprehenditur, et hoc fruitur fa- videtur, quod Gardinalis ait, necessariam vore, quia licet irregularitas privet usu Ordi- esse sententiam, qua Ecclesiasticus judex num, non tamen privat omni privilegio, quod declaret, clericum esse prorsus incorrigibi- ratione Ordinis datur. lem, seque non habere aliud quod facere 7. Clericus bigamus cur non gaudeat hoc possit, ut eum corrigat, et emendet, nisi eum. privilegio. — Dices : bigamus non gaudet tradere seculari potestati. Primo, quia hicc hocprivilegiojuxta dictum c. unicum deCIer. privatio clericalis privilegii est nova pcena, conjug., in 6, ubi cum dicitur clericos, qni qusenon incurritur ipso jure, nisi in ipsa lege cum unicis et virginibus contraxerunt, etc, pcenali sulficientibus verbis explicetur; in retinere hoc privilegium, satis insinuatur eos, dicto autem cap. Cum non ab homine, nullum qui cum duabus, vel cum viduis contraxo- est verbum, quo privalionem hanc ipso jure runt, non retinere illud; quod solum videtur iieri satis dcclaretur; solum enim dieilur : esse propter irregularitalem. Respondetur, Quod si in profundum malorum veniens con- esto hoc ita sit in illa irregularitate, ubi hoc tempserit,cumEcclesianonhabeat ullra quid est specialiter dispositum, non propterea esse faciat, per secularem comprimendus est po~ extendendum ad omnes alias; nam hoc non testatem. Quee verba in rigore non signilkant cst de ratione irregul -«ritalis, ut sic ; et por secularom potestatem statim posse auctori- SECT. I. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN DECRETO. 54 tate sua se intromittere, sed quod Eccle- quam defensio, vel rebellio exigat clerico- siasticus judex, quando aliter non valet cor- rum. Ha3C ergo exceptio de clerico incorri- rigere, potest et debet id facere per judicem gibili nobis necessaria non videtur, quia secularem. Et sane non expediebat aliter quantum ad omnes alios, prseter judicem fieri, quia ad conservationem immunitatis secularem in casu sibi concesso, non est Ecclesiasticaj, et ad tollenda dissidia inter vera; quanlum ad ipsum vero judicem non judicem Ecclesiasticum et secularem, opor- est exceptio, quia licet possit punire cleri- tuit, ut hic non posset suo arbitrio potestate cum , non tamen id facit sua , sed Ecclesiae sua uti in clericum, donec ab Ecclesiastico potestate, utdiciturin dict. cap. Ut famae. Et judice committeretur. Quod recte etiam con- ideo nec potest excedere delicti mensuram, firmat cap. Ut famae, de Sent. excomm., ut insinuatur in dict. cap. Cum non ab ho-,; ubi de his clericis incorrigibilibus in primis mine, ibi, legitima pcena, et ideo si in hoc dlcitur posse et debere per Ecclesiasticum excedat injuriose, quantum ad id incurret judicem sub arcta custodia detineri. Deinde »n hunc canonem, Si quis suadente; neque additur laicum non posse hujusmodi cleri- etiam potest talem clericum poena mortis cum comprehendere nisi de mandato Praalati afficere, donec realiter degradetur, quia non- Ecclesiastici, et tunc non sua, sed commit- dum est omnino privatus privilegio clericali; tentis auctoritate id facere; ergo quantumvis neque antea censetur Ecclesia consentire in clericus sit incorrigibilis, etiam post excom- hujusmodipoena, juxta cap. 2 de Poenis, in 6. municationem , depositionem, et anathema- 41. Casus in quibus clericus incorrigibilis tizationem, adhuc habet jus Ecclesiasticus post trinam monitionem amittit hoc privile- judex capiendi illum et detrudendi in arctis- gium. — Discrimen inter clericos in mino- simum carcerem; ergo donec ipse declaret se ribus et in sacris. — Dixi tamen, regulariter non posse aut nolle id facere, sed illum ut in- loquendo, propter speciales casus cap. Con- corrigibilem relinquere, nonpotest dici, quod tingit, 2, et cap. In audientia, de Sentent. sit omnino privilegio clericali privatus. Nec excomm., ubi quidam clerici incorrigibiles, video fundamentum probabile ad oppositum si post trinam monitionem sui Prselati, adhuc dicendum, cum ex cap. Cum non ab homine, in incorrigibilitate perseverent, tanquam non non habeatur, ut ostendi. clerici habendi censentur quantum ad immu- 10. Clericus per sententiam declaratus in- nitalem et favorem hujus canonis; de hoc corrigibilis, non privatur omnino hocprivile- enim ibi fuerat facta interrogatio. Et respon- gio. — Imo addo ulterius ex hac interpreta- det Pontifex hujusmodi clericos de privilegio tione sequi hujusmodi clericum incorrigibilem clericorum subsidium aliquod habere non de- etiam post prredictam declarationem non esse bere : Sed illius (inquit) efficiantur immuni- oninino privatum privilegio clericali, ita ut tatis extorres, quae pro clericorum tutela, et hanc censuram evadat, quicumque in eum laicorum violentia coercenda dignoscitur in- violentas manus injecerit ; nullo enim jure stituta. Quibus locis sine dubio non requirit hujusmodipoenaseuprivatio ostenditur. Nam Pontifex aliam declarationem, vel remissio- in cap. Cum non ab homine, limitate dicitur : nem ad potestatem judicis saecularis, praeter Per secularem corrigendus est potestatem; non publicam incorrigibilitatem, et pertinaciam ergo respectu aliorum aufertur immunitas post trinamsuperiorismonitionem.Hoctamen clericatus; neque enim alibi sub his verbis est speciale in casibus illorum textuum, quia absolutis hsec pcena fertur; neque etiam in- illi clerici non utcumque erant criminosi, et fertur ex eo, quod judici seculari detur po- pertinaces, sed veldeserendo clericalem ha- testas coercendi vel juste puniendi talem bitum, vel militaria arma portando; cum clericum, quia haec et minor privatio immu- tamen secundum jus una ex conditionibus nitatis est, et necessaria ad commune bonum, maxime necessariis ad gaudendum hoc pri- et ad correctionem delictorum ; alia vero vilegio clericali sit deferre clericalem habi- totalis privatio immunitatis necessaria non tum, ut colligitur ex cap. unico de Cleric. est ad illum finem, et, cum sit major, non conjugatis, in 6. Estque hoc valde consenta- potest recte ex minori colligi. Quin potius ad- neum rationi, qui alias daretur occasio ini- ditur in dict. cap. Ut fainee, quando Ecclesia quis clericis abutendi privilegio sibi concesso, concedit judici seculari potestatem in cleri- ut in eisdem decretis insinuatur. Est autem cum , non posse facultatem sibi concessam advertenda differentia inter clericos in mino- excedere, neque majorem violentiam inferre, ribus, et in sacris constitutos ; nam priores, m DtSP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS T>\VJE RESERVATIS IN JURE. si omnino deserant habitum , vel tonsuram clericalem, ita ut non semel aut iterum, sed continuata consuetudine illis non utantur, statim amittunt hoc privilegium, quamdiu in illo habitu perseverant; quod intelligendum est, nisi beneficium Ecclesiasticum habeant, et alicui Ecclesige inserviant, aut ex licentia Episcopi ad id se preeparent, juxta novum jusConcilii Trident., sess. 23, cap. 6 de Re- formation. At vero clerici in sacris constituti non amittunt hoc privilegium, etiamsi habi- tum deserant, donec ter admoniti per suum Prselatum incorrigibiles sint juxla praedicta jura. 12. Navarr. limitatio. — Quod tarnen li- mitat Navarr., cap. 27, num. 81, nisi quis, relictis habitu et tonsura, turpibus et enor- mibus actibus se immisceat; nam tunc putat non esse necessariam trinam monitionem ad amittendum privilegium clericale ; quam di- cit esse communem sententiam; eam vero nullo jure probat. Solet autem in favorem illius citari cap. Perpeudimus. de Sentent. excomm., ubi Comes quidam qui sacerdotem occiderat, sa^vis et enormibus actibus se im- miscentem, dicitur non indigere Pontificis absolutione. Responderi tamen posset, ex illo lextu non probari, in eo casu non incurri excommunicationem, nam statim mandat Pontifex, ut conveniens pcenitentia interfec- toribus imponatur; sed solum concludit ex- communicationem illam in eo casu non reser- vari. Tamen, cum Pontifex non praecipiat interfectores absolvi a censura, sed solum ut pcenitentia eis imponatur, satis indicat eos peccasse quidem, non tamen incurrisse hanc censuram. Item cum ait interfectores non esse remiltendos ad Sedem Apostolicam pro absolutione, satis significat non incurrisse in hunc canonem, Si quis suadente; sed in nullo alio talis excommunicatio lata est; ergo nul- lam excommunicationem incurrunt. Praeterea in cap. Cum non ab homine, de Sententia excomm., expresse dicitur occisores clerico- rum, qui contempto clericali habitu, tyran- nidi, et enormitali se inverecunde immis- cent, canone latae sententiee minime coerceri, etiamsi peccent, et aliter puniendi sint; ergo in eo casu amittunt clerici privilegium hujus canonis. 13. Qui privilegio privantur clerici crimi- nosiper cap. Perpendimus. — Et juxta deci- sionem hujus cap. Cum non ab homine, cen- seo proccclcre aliam cap. Perpcndimus. Et ex ulroque simul colligc verisimile esse, quod ibi notat Abbas cum Cardinali, et aliis (quamvis multi oppositum sentiant, quod Navarrus sequi videtur), in hujusmodi casu tales clericos non amittere omnino privile- gium fori, sed solum hunc specialem favorem hujus canonis, Si quis suadente. Nam prop- terea praecipit Pontifex poenitentiam injungi illi Comiti, et ministris ejus, sed ad Sedem Apostolicam remittendos non esse, quia sup- ponit eos peccasse, quamvis censuram non incurrissent; ergo supponit illum clericuni non omnino amisisse privilegium fori; nam si illud amisisset, interfectores ejus nihil pec- cassent, quia et ille dignus erat tali pcena, et Comes habuisset jurisdictionem ad punien- dum illum; non ergo amittitur in eo casu omne privilegium clericale, sed solum specia- lis favor hujus canonis. Facilius enim potest hic admitti, quam ille, tum quia inferioris rationis est; tum etiam quia, ut insinuatur in dicto c. Cum non ab homine, in illo casu tol- litur prsedictis favor in odiumclericalis exces- sus, et terrorem, atque correctionem similium clericorum, ad quem finem heec privatio suf- ficit. Neque oportet statim concedere potesta- temjudicibussecularibusinhujusmodiclericos propter rationes superius insinuatas.Et ex his textibus sic declaratis confirmantur ea, quee de incorrigibilitate paulo antea dicebamus. 14. Ob qux crimina clericus privilegium hujus canonis amittat. — Ulterius vero ob- servanda sunt verba illorum textuum, ut pcena hsec, seu privatio hujus privilegii ullra exigentiam seu rigorem illorum non extenda- tur. Duo ergo in illis verbis requiruntur : primum est mutatio seu desertio clericalis habitus, quod expresse habetur in cap. Cum non ab homine ; in alio vero cap. Perpendi- mus, licet non exprimatur, supponitur et insinuatur, cum de illo sacerdote dicitur, se filium Regis falso nominasse, et arma sump- sisse, etc. Secundum est, perpetratio talium delictorum; nam sola habitus deserlio non sufficit, nisi juxta formam aliorum canonum, scilicet praecedenle trina monitione, ut supra dictum est. At vero, si adjungantur talia de- licta, completur causa sufficiens absque alia monitione. Neque e converso delicta sine ha- bitus dimissione sufficerent, quia utrumque ibi conjungitur; et materia est odiosa, et restringenda. Et ob eamdem causam non ost hoc extendendum ad alia delicta, praeter ea, quoa ibi numerantur illis verbis : Tyrannidi,et enormitati se inverecunde immiscent; et illis : Armis acceptis, seditionem fecit, et gucrram; SECT. T. DE EXCOMMrNT.VTIONlBUS RESERVATIS IN DECRETO. 549 te infra : Non propulsando , sed inferendo amplianda. At in praesenti, haec trina monilio injuriam fuit occisus. Quaj verba omnia in- pertinet ad favorem rei, et suavitatem legis dicant delicta contra justitiam, et contra pa- et pcense; ergo, cum lex requirat trinam mo- cem reipublicae, idque cum saevitia, et gravi- nilionem , et nunquam dicat sufficere unam bus injuriis; et ideo solum in his casibus pro tribus, cum omni proprietate servanda amittitur privilegium hoc; nam cum haec sit est. Quantum vero ad alteram partem de in- poena, non est extendenda extra casum in tervallo aliquorum dierum, res est minus jure expressum. certa, nam Gloss. hocsumpsit ex cap. Sacro, 15. Alia crimina ob quse idem amittitur de Sentent. excomm.,et cap. Constitutionem, privilegium ex cap. unic. de Vit. et honest. eod. tit., in 6, ubi non de hoc casu, sed de cleric. — Atque eodem modo addere possu- monitionibus ad excommunicationem requi- mus exceptionem aliam ex capitulo unico de sitis sermo est, et ita solum potest inde sumi Vita et honest. cleric, in 6, ubi clerici, qui se argumentum a simili, seu a paritate rationis, joculatores, seu goliardos faciunt, aut bufo- quod non videtur efficax; nam ibidem dici- nes, si per annum id muneris exerceant, ipso tur, ut in causa excommunicationis una mo- jure privantur privilegio clericali. Quee pcena nitio pro trina possit sufficere; et quoad hoc etiam est propria illius delicti, et ideo non est non credimus argumentum a simili valere; ad alia extendenda propter similitudinem ra- cur ergo valebit quoad alteram partem? Res- tionis, etiamsi illa graviora esse videantur, ponderi potest, partem illam de una rnoni- ut recte notavit Abbas in dicto cap. Perpen- tione pro trina ad rigorem pertinere, et ideo dimus, num. 8. In illo autem capite non non extendi ad alios casus; alteram vero de postulatur dimissio habitus clericalis, sed interponendis aliquibus diebus inter monitio- solum delictum tale cum perseverantia ejus nes esse favorabilem, et ideo extendi posse per annum; et tunc etiam non requiritur ex similitudine rationis. Erit autem extensio trina monitio, sed sufficit factum ipsum cum facienda cum additione dicti c. Constilutio- annua pertinacia conlra illam legem, ut ipso nem, scilicet : Nisi facti necessitas aliter ea facto illa pcena seu privatio incurratur, ut (scilicet inlervalla) suaserit moderanda; quaa ibidem deciditur. Additur vero, etiam posse supra in proprio loco late exposuimus. Atque pcenam illam incurri ante lapsum unius anni, ita intellecla ha?c sententia est per sese con- si tamen trina monitio a superiore facta prae- sentanea rationi; nam jura, quee in proesenti cedat; nam tum etiamsi tantum per mensem, exigunt monitionem, volunt, ut aliquod tem- v. gr., artem illam quis exerceat, et intra pus ad emendationem concedatur; ergo cum illud tempus ab Episcopo ter admoneatur ut id sit morali et humano modo intelligendum, illam omittat, quam primum post tertiam saltem requiritur, ut aliqui dies inter moni- admonitionem illam exercuerit, et sese per- tiones interponantur. Et praeterea addendum tinacem in illo delicto perpelrando ostende- est exdict. Clement. 1, necessarium esse fieri rit, ipso facto carebit omni privilegio cleri- has monitiones, non tantum in generali, sed cali, ut ibi dicitur. Et haec exceptio ostendit etiam speciali et expresso nomine talis per- elapso anno non esse necessariam monitio- sonae ; hancenim vim habet verbum illud, no- nem. minatim, in dicto textu positum, ut ibi Glossa 46. Quo pacto monitio in his casibus fa- et Doctores advertunt. Et, licet fortasse in cienda. — Advertit autem Navarrus tam in aliis textibus non habeatur, tamen illa vide- hoc, quam in praecedentibus casibus hanc tur declaratio generalis ad omnes similes ca- trinam monitionem faciendam esse cum in- sus, tum propter illam rationem, quod hoc tervalio aliquorum dierum; neque sufficere ad favorem spectat; tum etiam quia cum hoec unam monitionem pro tribus. Quae fuit sen- pcena ipso facto ex vi legis inferatur, et tentia Glossae in Clement. 1 , verb. Tertio, de nihilominus lex ipsa requirat trinam moni- Vit. ethonest. cleric. quam sequuntur Abbas tionem ab homine faciendam, merito intelli- et alii, tam ibi, quam in cap. finali extra, eo- gitur loqui de monitione speciali, nam gene- dem. Et quantum ad posteriorem partem, ralis per ipsammet legem fiebat. scilicet, quod non sufficiat unaprotribus,mihi 17. An clerici, qui secularibus negotiatio- videtur res indubitata, quia hoc nullo jure nibus insistunt, hoc privilegio priventur. — est expressum; et alioqui materia odiosa le- Et juxta haec existimant aliqui habere locum nienda est quoad fieri possit, et quoad eam inhoccasu decisionem textus incap. finali de partem, in quo aliquem favorem continet, Vit.et honestate clericoru m. Quod sentit Na- fe50 MSP. XX1T. DE EXCOMMUNTCATIONIBUS PAP£ RESERVATIS IN .TURE. varrus illud allegans dicto num. 80. Existimo cerit censuram hujus canonis non effugiet, tamen textum illum non proccdere in prse- quia hic favor ad privilegium personse, non scnti, neque excusare illum, qui clericum rerum pertinet. Ideni ergo dicendum censeo talem percusserit, quominus in sententiam in casu dicti cap. finalis. hujus canonis incidat. Nam ibi est sermo de clericis, qui preetermissis divinis officiis, se- De monachis gaudentibus privilegio canonis. cularibus negotiationibus insislunt; de quibus sentit Navarrus, quod si post trinam admoni- 19. Prseter clericos, gaudenthoc privilegio tionem non resipiscunt, ita manent privati monachi, ut in prsedicto textu dicitur. Licet privilegio clericali, ut si quis in eos violentas autem monachus stricte sumptus distingui manus injecerit, non incurrat hanc censuram. soleat a clerico regulari, ibi autem pro regu- Sunt autem verba illius textus : Cum facto lari vel religioso sumitur, ut constat ex cap. privilegium abjiciant clericale, tu guominus, Cum illorum, de Sententia excommunicatio- dum his se implicant, de suis facultatibus, nis, comprehenditque personas religiosas statutis et consuetudinibus patrix subjaceant utriusque sexus, ut de viris per se constat; non defendas eosdem. Ex quibus verbis colligi et de foeminis id supponitur in cap. De mo- nonpotest hujusmodi clericos privari clericali nialibus, de Sententia excommunicationis. privilegio quoad personas, sed tantum quoad Item comprehenduntur non tantum religiosi facultates suas, ut patet ex illis verbis, De professi, sed etiam conversi, etiam illi qui facultatibus suis,etex prsecedentibus in ipsa propriam professionem non emittunt, ut pa- casuspropositione,seuinterrogatione, scilicet, tet ex cap. Non dubium, cap. Ex tenore, cap. Nolunt statutis patrix, quibus, quoties expe- De monialibus, de Sententia excommunicat. dit, sicut laici se tuentur, in negotiationum Comprehenduntur preeterea novitii, licetnon- suarum quxstibus subjacere; ergo illud ex- dum religiosi sint, sed in via ad religionem tendi non debet ad privilegium personce, tum profitendam, cap. Religiosi, § Quamvis, de quiaillaestpoena,ideoquereslringendapotius, Sentent. excomm., in 6. Ex quibus a fortiori quam extendenda;tumetiamquianemodicet, constat, comprehendi etiam omnia membra hujusmodi clericum ita amittere privilegium religionum, sive solemnem professionem emi- fori propter illam negotiationcm, ut possit a serint, sive tantum vota simplicia a Pontifice sfeculari judice puniri propter quodlibet de- approbata per quorum emissionem veri reli- lictum; ergo nec etiam amittere favorem hujus giosi efficiuntur. canonis, qui ad personam, et non ad facul- 20. Anpersonse tertii ordinis S. Francisci, tates pertinet. Tum denique, quia illa duo aut Dominici, sub nomine monachorum com- sunt valde diversa, etinjure separantur, ut prehendanlur . — Dubitatum vero in primis patetex Clement. 1, deVit. et honest. cleric. est de personis tertii habitus S. Francisci, 18. Clerici exercentes officium carnificum, vel S. Dominici; Cajetanus enim, cap. 10, macellariorum, aut tabernariorum, an hoc dicit non frui hoc privilegio, quia non sunt privilegiopriventur. — Qui textus etiam est clerici, nec religiosi,ncc novitii, nec conversi in materia preescnti considerandus; prohibe- religionis; et ita non possunt nomine mona- tur enim ibi clcricis, ne carnificum, seu ma- chorum comprehendi. Navarrus autem, cap. cellariorum, aut tabernariorum officium pu- 27, num. 79, dicit hoc esse posse verum juxta blice et personaliler exerceant; quod, si post jus commune, non tamen juxta privilegia, et trinam monitionem non desliterint, vel tale consueludinem, ac slilum Ecclesiai Romanoe; officium iterum resumpserint, privantur pri- cilatque Rotam et Felinum, qui affirmant, si vilcgio clericoli, cum quadam tamen mode- hujusmodi gregatim vivant, et habitum reli- ratione et dislinclione; nam, siconjugatisint, gionis portenl, frui hoc privilegio. Et hanc omnino privantur, sive lonsuram aut habi- sententiam exislimo veram, non solum prop- tumferanl, sive non; et ideo qui in illos vio- ler privilcgia, sed etiam quia sub nomine lentas manus injecerit, non incurret. At vero, monachi, juxta inlentionem et inlerpretatio- sinonsint conjugati, subdistinclio fit; nam ncm juris in diclo canone comprehcnduntur. vel illi excrcentcs talc officium, hahitum cle- Non enim pro solis religiosis vere professis ricalem deserunt, et tunc omnino privantur; accipitur, sed ctiain pro omnibus, qui secun- vel relinent clericalem habitum, et tunc so- dum aliqucm modum participant illum sta- lum in rebus clericali privilegio privantur. tum, ila ut secundum illam participationem Quaproplcr qui in eos violentas manus injc- sint Deo dicati, et devoti, juxta modum lo- £ECT. T. DE EXCOMMTJNlCVrtONlBUS RESERVATIS IN DECRETO. 551 qtiendi Joannis Papae, in cap. Quisquis, 17, talem superiorem sit ex voto obedientise, vel qusest. 4, ubi dicit sacrilegium committere, sufficiat ex propria voluntate, vel saltem ex qui injuriam facit clericis, vel monachis, sive communi aliqua lege Ecclesiro; illa ergo limi- Deo devotis. Et similis modus loquendi habe- tatio subobscura est, et si aliquo probabili tur in cap. Duo sunt, 12, queest. 1. Quia ergo modo explicetur, incidit horum auctorum hx personae sunt Deo dicatre secundum quan- opinio in preecedentem, ut patebit. dam participationem talis religionis ab Eccle- 22. Dubii resolutio. — Quapropter stando sia approbatam, etiamsi proprie statum reli- in rigore juris mihi prior sententin. magis giosorum non habeant nec per vota ligati probatur cum Panorm., in c. 2deFor. comp., sint, sub latitudine Ecclesiasticarum perso- num. 10. Qui recte dicit in hujusmodi per- narum comprehenduntur, et sub monacho- sonis nihil esse, quod eas faciat Ecclesiasticas rum nomine in prsedicto capite conlinentur. et exemptas a temporali jurisdictione. In Cui expositioni favent alia jura, quee decla- quo sane inconstanter videtur loqui Angelus rant sub nomine monachorum conversos supra, dum concedit, eremitam esse perso- comprehendi, cum tamen conversi proprie nam Ecclesiasticam et de foro Ecclesiae, et religiosi non sint, quia sunt Deo dicati secun- negat frui hoc privilegio, cum tamen paulo dum talem modum, quo religionem partici- superius, ut probet hunc non gaudere hoc pant. Nam ut recte advertit Panorm., et ex privilegio, assumat esse personam laicam et modo loquendi jurium ostendit in dicto cap. Nulli dubium, de Sentent. excomm., illa de- creta non condunt novum jus, seu novum pri- vilegium his personis concedunt, sed decla- rant intentionem, et amplitudinem illius canonis, Si quis suadente. Quod si objiciatur, Imperatori subjectam. Hoc tamen intelligen- dum est de eremitis, qui vagi dicuntur, qui nec definitum aut firmum vitee modum, ne- que aliquam specialem obligationem Eccle- siasticam habent; nam, licet hoc tempore, vel loco, vitam quasi monachalem exerceant, quia canon ille poenalis est, et ideo debuisset vel alicui loco sacro deserviant, non propte- potius stricte exponi, respondetur, quoad rea Ecclesiasticee personse fiunt, aut exempti hanc partem potius esse favorabilem, et in sunt a temporali jurisdictione. At vero, si ex causa maxime pia, et religiosa, et ideo potius speciali obligatione, et quasi tradilione alicui esse latissime interpretandum. 21. Eremitse an hoc privilegio gaudeant. — Prima opinio. — Et juxta heec principia po- testdefiniri alia dubitatio de eremita an gau- deat hoc privilegio. In qua Angelus, verb. Eremita, num. 3, partem negantem tenet cum Joanne de Lignan., in Clem. Per litte- ras-, de Preebend. Qui asserit hos esse laicos, et manere sub regali seu imperiali jurisdic- tione. Quod etiam sequitur Summa Rosella. Contrarium tenet Glossa in cap.Qui vero, 16, qusest. 1, argumento illius textus, in cujus initio dicitur : Qui vere pureque solitariam degunt vitam, digni sunt convenienti honore. causa, ob quam heec censura imponitur, quae Sed heec verba valde generalia sunt, ut ex illis verbis explicatur : Manus violentas in- ci5 possit quidquam colligi. Hanc vero opi- jecerit. Quibus significatur hanc esse debere nionem sequitur Sylvester, verb. Eremita, actionem injuriosam circa talem personam in num. 2; Armilla, ibidem, et Navarrus, c. 27, facto seu opere consistentem. Quamvis enim loco sacro dicati sint cum speciali subjectione ad Episcopum, sive ex voto, sive ex pacto, sive ex tali munere quasi spirituali prove- niat, tunc probabile est hujusmodi eremitam comprehendi in hoc canoue tanquam perso- nam specialiter Deo dicatam seu devotam. Et fortasse hujusmodi sunt, qui dicuntur con- versi Ecclesiarum, a Panormitano supra, qui dicuntur etiam.hoc privilegio gauderejuxta Glossam in dict. c. Non dubium. Quae sint manus violentx. 23. Quarto loco explicanda est actio seu num. 79. Hi vero tres auctores cum Archi- diacono requirunt, ut hujusmodi eremita astrictus sit alicui regulee religiosee vel sub- ditus alicui superiori Ecclesiastico, qui gau- deat hoc privilegio. In qua limitatione prior pars per se nota est, quia ille vel erit reli- giosus vel saltem couversus. Secundam au- tem parlem ipsi non probant, neque decla- violentum physice loquendo sit omne id, quod est contra internam inclinationem , et hoc modo mors extrinsecus illata, licet justa sit, violenta dicatur, tamen moraliter loquendo de actione sacrilega, de qua texlus hic lo- quitur, proprie dicitur violenta manus, quee non solum naturee, sed etiam justitiee repu- gnat; et ideo merito de hujusmodi violentia rant, an requiratur, quod illa subjectio ad textum hunc interpretamur. Oportetque, ut 55*2 DISP. XX!T. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP/E RESERVATIS IN JURE. injuria versetur circa ipsam personam Eccle- riori et non ex interiori solo; idem ergo ost siasticam, et per aliquem exteriorem actio- proportionaliter de censura. Quod late trao nem fiat, ita ut sit offensio in persona, de qua tavimus supra de causis censurse, et in prse- quid sit fuse tractat Bartholus in 1. Locatio, senti docent Cajetanus, verb. Excommuni- § Quod illicite, num. 5, ff. de Publicanis et catio, cap. 10, et Navarrus, cap. 27, num. 85 vectigalibus, et Innocentius, in c. Nuper, de et 87. Sent. excomm. Resolutio vero est, quod de- 24. An exterior actio quse solum ratione bet talis actio contingere ipsam personam, inhonorationis sufficit ad culpam mortalem vel res aliquo modo adhasrentes illi, ita ut ei sit violenta manuum injectio. - — Ratio dubi- vis inferatur. Et ita excluduntur omnes ac- tandi. — Quseri vero hic potest, an oporteat tiones injuriosae, quee non fiunt ipsi personse hujusmodi actionem externam esse peccatum in seipsa, sed in rebus ejus, vel aliis personis mortale ratione corporalis hesionis, seu no- illis adjunctis, nam canon dicit : Manus vio- cumenti, vel sufficiat ratione inhonorationis; lentas in clericum vel monachum. Unde qui hsec enim injectio violenta manuum ob gra- manus infert violentas in personas conjunc- vitatem nocumenti in bonis corporis, vel in tas, ut familiares aut servos clerici, in inju- honorepotesthabere gravitatem peccati mor- riam et odium ejus, item, qui per violentiam talis. Et quidem, quando corpus ipsum gra- accipit bona ejus, non ipsius personse vim viter percutitur, tunc propriissime commit- inferendo, sed custodibus vel domui ejus, ex titur gravis injuria hic prohibita, ut per se vi hujus canonis non incurrit censuram, quid- notum est ; et ideo tunc nulla ratio dubitandi quid sit de aliis legibus. Rursus qui verbis, est, quin incurratur haec censura. Contingit quantumvis contumeliosis , injuriam infert autem interdum, ut actio exterior in ratione clerico, non incurrit hanc censuram, si ad percussionis corporalis nullius momenti sit, opus manuum non perveniat, quia ex vi dic- nihilominus tamen apud omnes aestimetur torum verborum talis injuria non compre- gravis injuria in detrimentum honoris, ut, henditur, ut per se notum est. Tertio qui v. gr., si virga leviter alium attingat aut aggreditur clericum, et lapidem, v. gr., in quassata arundine ; de hujusmodi ergo ac- eumprojicit, autquamcumquealiam actionem tione dubitari potest, an ad hanc censuram ex se percussivam, ut sic dicam, in ordine ad incurrendam sufficiat. Et ratio dubii est, quia illum exercet, si de faclo non attingit perso- injicere manus proprie et in rigore significat nam ejus, nec lsedit, non incurrit, quia, licet actionem aliquam violentam circa corpus, voluerit et attentaverit violentas manus in non circa honorem vel famam; et ideo dice- eum injicere, de facto tamen non injecit; et bamus contumelias, quse verbis proferuntur, hsec censura tantum lata est in eum, qui in- sub hac lege non comprehendi; illa autem jicit; ut autem supra diximus, donec actio actio violenta, ut versatur circa corpus, non exterior consummetur, sub ea proprietate, est gravis; quod autem, ut versatur circa ho- quam verba legis requirunt, censura non in- norem, gravitatem habeat, videtur esse ultra curritur. Quin potius, licet actio violenta intentionem et latitudinem hujus legis. Et attingat aliqua ex parte personam clerici, si confirmatur, nam inlerdum homines sesti- tamen ita leviter attingat, ut ex vi talis per- mant ut gravem injuriam quod alter tentet cussionis non sufficiat ad peccatum morlale, percutere, etiam si non percutiat, ut, v. gr., non incurretur heec censura, etiamsi alias ex quod elevet manum ad dandum alapam, aut intentione operantis sit peccatum mortale, quod arundinem, aut virgam in alium inji- quia excommunicatio non incurritur, nisi ciat, quamvis illum non attingat; certum est propter peccatum mortale externum; illa autem eum, qui haec tantum fecit circa cleri- autem percussio, ut exterius fit, non est pec- cum , non incurrere hanc censuram ; ergo catum mortale, licet intentio operantis fuerit signum est ad eam non altendi gravem laesio- culpa mortalis, quia illa malitia potius inte- nem in honore, sed in percussione. rior quam exterior existit. Cujus signum 25 . Dubii enodatio . — In hoc dubio mediam etiam est, quia ex vi illius injurise non tene- quamdam viam tenendam censeo et extrema tur percutiens ad aliquam satisfactionem vel prudenter esse vitanda. Nam, ut incurratur reslitulionem, quia nimirum licet injuria fue- haec censura, non oporlet corporis percussio- ""St ex voluntale peccaminosa mortaliter, non nem talem esse, ut illud graviter hedat; nam riabuit actum exteriorem proportionatum, et hoc manifeste falsum est, et contra omnium satisfaciendi obligatio oritur ex actu exte- Doctorum senlcntiam et contra vim verbo- SECT. T. DE EXCOMMUNICATTONIBUS RESERVATTS TN DECKETO, 553 rum canonis; nam sine gravi laesione corporis in hac parte favorabilis sit personis Eccle- potest quis violentas manus in alium injicere siasticis. Accedit, quod unusquisque habet cum gravi injuria, quae sit non solum contra jos in suam corpus, ut ab alio contingi non honorem,sedetiamcontraimmunitatem(utsic possit etiam levi contactu in grave detri- dicam) proprii corporis, seu contra jus, quod mentum sui honoris; et ideo etiamsi gravitas unusquisque habet in corpus suum, quod illius injuriae ex respeciu ad honorem oriri videtur hic canon prohibere voluisse in Eccle- videatur, proxime tamen consistit in ipsamet siasticis personis, ut videtur expresse exponi corporis percussione, qualiscumque illa sit; ab Innoc. III, in c. Nuper, de Sent. excomm., est ergo sufficiens talis actio ad censuram in- in illis verbis : Quamvis per eorum factum currendam. corporalis Isesio non fuerit subsecuta, citra 27. Prudenter vero expendere oportet, an quam violentia sxpius circa clericos nequiter talis actio secundum communem prudentium perpetratur. Unde, ut ibidem dicitur, propter hominum existimationem clerico injuriosa hanc causam violenta detentio seu incarce- sit et contra honorem ejus. Interdum enim ratio, etiamsi ob laesionem, aut nocumentum fieri potest, ut inter laicos vel milites talis corporale vel temporale, non videatur grave actio existimetur gravis et contra honorem, damnum inferri, nihilominus sufficit ad hanc respectu vero personae religiosse quasi nihil censuram contrahendam, quia est violenta habeatur, vel e contrario, actio, quae circa injectio manuum , cum gravi injuria circa personam vulgarem esset levis, circa perso- corpus ipsum. Et similiter violenter eripere nam Ecclesiasticam ob reverentiam illi debi- e manibus clerici rem suam, quam ipse juste tam sit gravis irreverentia et injuria. Unde retinet ac defendit, est sufficiens causa ad regula, qua utuntur Cajetanus et Navarrus, incurrendam hanc censuram, etiamsi res quod injuria, quae est levis circa aIiquem,non ipsa, quae eripitur, parvi momenti sit, quia est sufficiens ad hanc censuram incurrendam licet in ratione furti, aut nocumenti in rebus etiamsi fiat clerico, non est simpliciter vera; fortunae, illudnonsufficeretadpeccatum mor- nam propter circumstantiam personee clerici tale, tamen in ratione corporalis violentiae fieri potest, ut actio sit peccatum mortale, sufficit ad gravem injuriam repugnantem quae circa laicum non est; sed intelligenda juri, quod unusquisque habet ad liberum sui erit cum proportione, scilicet, quod quamdiu corporis usum, quanquam inde non resultet manet intra latitudinem levis injuriae, non gravis laesio aut nocumentum in ipso cor- sufficit ad hanc censuram. pore. 28. Non est necesse, ut percussio per ma~ 26. Aliunde vero non satis est, quod in- nus fiat. — Praeterea est animadvertendum, juria sit gravis contra honorem, etiamsi non quamvis haec injuria a manu denominatio- verbis, sed aliqua actione exteriori fiat, ut nem acceperit, quia manus est instrumentum recte probat ultima ratio facta, quod haec in- instrumentorum, ut Cajetanus notavit, non juria interdum consummatur in ratione in- esse tamen necessarium, ut per ipsam ma- honorationis absque violenta manuum injec- num immediate exerceatur actio, vel attin- tione in ipsammet personam Ecclesiasticam, gatur Ecclesiastica persona , sed sufficit ita ut illam attingat; sine quo tactu non mediate attingere, ut per ensem, virgam, consummatur actio, propter quam haec cen- lapidem, etc. Imo nec semper necesse est, sura imponitur, ut constat ex verbis et om- ut manus interveniat, nam si pedibus percu- nium interpretatione. At vero si actio violenta tiat, satis erit ; est enim illa appellatio injec- personam ipsam attingat , licet contactus tionis manuum quasi metaphora quaedam, physice consideratus levissimus sit, si tamen qua significata est omnis hujusmodi corpo- secundum moralem existimationem sufficiat ralis injuria, vel (ut dialectici aiunt) aliud ad gravem injuriam contra honorem et reve- est, uude nomen sumptum est, aliud ad quod rentiam debitam tali personae, opinor suffi- siguificandum impositum est; saepe enim uni- cere ad incurrendam talem censuram, quia versalius est significatum , quam ratio seu in omni rigore et proprietate comprehenditur ethymologia nominis ; et ita in praesenti juxta sub verbis canonis. Est enim illa satis vio- communem interpretationem. lenta manuum injectio, et moraliter reputatur 29. Non est necesse ut pars aliqua corporis gravis ; neque jus hoc distinguit, an illa gra- clerici immediate attingatur. — Rursus, ex vitas oriatur ex respectu ad honorem, vel parte Ecclesiasticae personae, cui injuria in- aliunde; neque est a nobis limitandum, cum fertur, necesse non est, ut manus viole;;uo 554 DTSP XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP£ RESERVATIS IN JURE. oliquam partem corporis ejus immediate at- spoliet absque alio nocumento oorporis, hanc tingant; satis est enim, si attingant vestem, censuram incurret. Item , qui clericum in aut pileum, vel aliquid simile, dummodo alias aliam custodiam injiceret donec castrum tra- actio graviter injuriosa sit. Imo etiam si con- deret, sine dubio incurreret, juxta c. Nuper; tactus versetur circa rem aliam continenlem sed prsedicta obsessio intra ipsum castrum vel deferentem talem personam, si violentia est moralis qua?dam incarceratio ; ergo, redundet in ipsam personam, id sufficit ad etiamsi fiat propter castrum eripiendum in- hanc censuram, ut si apprehenso freeno equi, juste, incurretur heec censura. At vero, si quis violenter detineat clericum incedentem, obsessio sit justa et per bellum justum, tunc id satis erit ad incurrendam hanc censuram; haberet locum opinio Antonini; cum enim ut si existentem alicubi extrinsecus ita clau- tunc non sit peccaminosa, non potest esse dit, ut vel omnino exire non possit, vel non ratio censurae, de quo plura statim. sine magno pudore; nam illa est violenta de- 31 . Alind exemphm de eadem re. — Aliud tentio ipsiuspersonae; etsicdealiis similibus, excmplum est dc eo, qui cogit clericum ut quee a simili vel aequali ratione colligunt om- exeat de fundo aut vinea per metum. Inno- nes Doctores ex dicto cap. Nuper, ut videre centius enim negat tunc incurri censuram. licet in Innocentio, Panormitano, et aliis ibi; Antoninus vero cum Joanne de Lignan. dis- et Richardo, in 4, d. 18, art. 11, qusest. 5; tinguit de metu reali et verbali; et quando Anlonino, 3 parte, tit. 24, c. 1. ubi multa alia est verbalis tantum, ait veram esse senten- ponit exempla. tiam Innocentii, quia dum in verbis sistitur, 30. Exemplum Antonini enucleatur. — non pervenituradmanuum injectionem; quod Unum simile prsecedentibus est, si aliquis secus est, quando metus est realis. Sed in ri- clericum obsideat in domo vel castro, neque gore sententia Innocentii vera est; et alii for- ilium exire permittat, non ut illum in custo- tasse solum inmodo loquendi ab eo differunt; dia teneat, sed ut pudore afficiat, vel quid nam aliud est metus et aliud violentia ; unde simile. Refertque sententiam Innocentii ne- si preecise sistatur in metu, et non inferatur gantis in eo casu incurri hanc censuram, quia vis, sive id fiat verbis, sive aliis actionibus, tunc non infertur violentia personee aut rebus non incurritur, quia non injiciuntur manus inhaerentibus ipsi. Sed hoc ita generatim (ait) violenlae. At vero, si metus fundaretur in ali- absque distictione non recte dictum est, quia qua actione violenta circa personam, ut, tunc fit violentia personse; et quamvis illa y. gr., si per aliquam vim levem extrahere- detentio non ordinetur ad pcenam aliam in- tur, comminando illi mortem, si resisteret, ferendam vel actum judicialem exercendum, tunc jam incurretur talis censura, quia non et ideo non dicatur incarceratio aut custodia, est purus metus, sed admixta violentia. Et tamen re vera est injuriosa detentio, nec ex- juxta ha^c procedit quod Cajetanus, in Sum- cusatur a gravi injuria, proplerea quod fiat rna, cap. 10, de Excomm., dicit, praecipcre ad pudorem personaa, nam potius hoc ipsum exilium clerico, aut quod inlra aliquos ter- aggravat injuriam. Et ideo ipse Antoninus minos se contineat, non esse sufficientem distinguit, nam vel obsessio est propter per- causam hujus censurae, quia non est violenta sonam , ut illi vis fiat, et tunc ait incurri manus; neque talis clericus simpliciter co- censuram, quod mihi probatur propter ralio- gitur ad talem actum, et polest, si velit, non nem factam. Aut fit propter castrum haben- servare tale prreceptum, cum iniquum sit; dum, et tunc ait non incurri, nullam vero quod, si non audet propter aliquam commi- adducit rationem. Potest tamen hsec reddi, nationem, jam illa detentio non est proplor quia tunc non inferlur vis absolute, quia non vim, sed propter metum. Donec igitur ad in- est absoluta detentio, sed quasi conditionata, jeclionem manuum perveniatur,nonestposita scilicet, nisi castrum tradat, vel quid simile. sufficiens causa hujus censurce. Sedinhoc distinclione opus est, quia licet ob- 32. Alio exemplo doctrina data elucidatur. sessio sit propter castrum obtinendum, si sit — - Alius casus est de eo, qui furatur veslcs injuriosa, exislimo incurri hanc censuram, Ecclesiastica? personae dormienlis, de quo quia tunc violentia infertur personse in ordine Innocentius negat incurrere, quia tunc non ad rem aut possessionem ejus injuste aufe- infert violentiam personae, sed purum fur- rendam; ergo id satis est ad hanc censuram tum committit. Et potest hoc confirmari, quia contrahendam. Sicut qui violenter delinet si clericus habcret duplicalas vestcs, qui clcricum, solum ut veslibus, aut pecunai eum unam furaretur illo dormientc, vel ubsente, SFCT. !. DE BXC6MMONW.VnOflffl88 RESERVATTS TN DFCRFTO. «55 non incurreret hano censuram : ergo si unam quit, licite eum percutit, et addit : Si zelo tantum habeat, et illam quis furetur, non castitatis accensa, modum excederet, non ex propterea incurreret. Et in hoc videtur esse proposito, sed subito et improviso, non incurre- magna differentia intereum, qui spoliat vesti- ret. Quse sententia mihi placet, praesertim bus clericum vestitum, velfuratur vestes jam quia illa non est tantum defensio castitalis, jiudati; quia illud prius non fit sine aliqua sed etiam honoris, ad quam snepe verba non violentia personae, sicut fit hoc posterius. sufficiunt. Similis casus est, si quis a clerico Contrarium nihilominus tenet Antonius , et aggressus, sine ignominiosa fuga vitare non citatArchidiaconum,et Johannem deLignano. potest nocumentum nisi se defendendo; nam Et fundamentum ejus est, quia qualitercum- siea de causa percutiatclericum,non incurret que quis contingat injuriosepersonam clerici, hanc censuram, ut Navarrus cum Cajetano incurrit in hunc canonem ; in illo autem casu et Panormitano notavit, quia tunc non peccat. nioraliter contingit ipsam personam clerici. Similiter, si quis insequatur clericum fugien- Quod quideni est probabile, quando ea ratione tem, et propria bona asportantem, et vi eum cogilur aut nudus incedere, aut intra domum detineat, aut ea de causa clericus se praeci- contineri, ne nudus exeat. Et ideo per se pitet, vel aliud nocumentum patiatur, non loquendo, et considerata ratione furti, illud propterea incurret hanc censuram. Idemque crimennonestmateria hujus censurae. Tamen est, si quis clericum debitorem et fugam pa- si contingat redundare in specialem clerici rantem detineat, ut eum superiori prsesenlet injuriam, dedecus, aut pudorem, vel etiam et ea via suum debitum recuperet, non in- violentam detentionem talis personae, ex hac curret, ut iidem auctores ex eodem principio parte posset illa esse sufficiens causa et mate- merito docent. ria hujus censurae, praesertim si ea intentione 34. Casus in quibus ob illicitam percussio- fiat. Et per haec facile erit de similibus casibus nem non incurritur censura. — Extenditur judicare. autem hsec defensio in dict. cap. Si vero, ad quosdam casus non omnino licitos, ut sunt; De percussione clerici ob defensionem. quando quis invenit clericum turpiter pec- cantem cum propria uxore, matre, filia aut 33. Ex his sequitur, eum, qui infert manus sorore ; nam tunc si clericum percutiat, in clericum in justam defensionem, non in- quamvis a culpa non excusetur apud Deum, currerehanccensuram. Ita docent omnes. Et censuram Ecclesiae non incurreret. Verum colligitur ex cap. Si vero, 1, et c. Ex tenore, est, in illo textu non dici hujusmodi clerici de Sentent. excommun., ubi hoc declaratur percussorem non incurrere censuram, sed habere locum, quando in continenti fit defcn- non esse compellendum ad Sedem Apostoli- sio, vim vi repellendo. El ratio est, quia vim cam venire. Ex quo non videtur colligi non vi repellere omnes leges permittunt, nt ibidem incurrere censuram, sed solum non esse dicitur. Atqui illa manuum injectio, nec dici Papae reservatam; sic enim alia jura dispo- polest suadente diabolo , sed ratione, cum nunt in aliis personis et casibus, ut infra licita sit, et quasi naturalis; nec potest pro- videbimus, auferendo reservalionem et non prie dici violenta, cum non fiat aggrediendo, censuram. Nihilominus auctores intelligunt scd se defendendo. Ex quo colligitur hoc ibi excipi illas personas, ne censuram incur- habere verum iu omni defensione, quae justa rant. Et probari potest ex § proxime prtece- est, sive sit in defensionem personae, sive dente, ubi eodem modo dicitur de vim vi re- honoris, sive aliarum rerum, quia jura illa pellente, non debere propter hoc ad Sedom absolute loquuntur de defensione justa. Unde Apostolicam transmitti, etiamsi clericum per- si clericus foeminam tentet aggrediendo non cutiat. Ubi constat sensum esse, eum non tantum verbo, sed facto afiquo, tunc illa non incurrere excommunicationem; simili autem incurret, si illum violenter percusserit, quia conlextu et tenore verborum idem subjun- illa est justa defensio castitatis et honoris. At gitur de praedictis personis. Rursus statim vero si aggressio esset tantum verbalis, Na- subjungitur, eum, qui perculit clericum, varr., num. 85,aittantum licere defensionem quem turpiter peccantem invenit cum alia verbalem, et ideo, si percutiat, non excusari, consanguinea inferioris gradus praeter dictos, citatque Angelum, Excommunicatio, 5, n. 21 , non esse a sententia hujus exeommunicationis quicummoderationeloquitur, scilicet, quando immunem; ergo de aliis personis sensus est, solis verbis potuit eum repellere; alias, in- esse ab hac senlentia excommunicationis S5G DISP. XXII. DE EXCOMMUNtCATIONIBUS VkPJE RESERVATIS IN JURE. immunes. Ratio vero est, quia Ecclesia, suo tis, tamen est odiosa respectu clerici, et re~ pracepto et obedientia non vult obligare in spectu etiam fceminse cum qua invenitur. Est casu tam acerbo, in quo doloris vis vehemen- etiam illa limitatio quiedam et restrictio juris ter hominem commovet. Et ideo etiam Eccle- communis; et ideo stricte intelligenda est. Et sia non reputat illam percussionem tanquam prseterea est hoc consentaneum rationi, quia factam suadente diabolo, sed ut factam vehe- in aliis inferioribus gradibus non est tam justa menti passione. Nec etiam eam judicat violen- causa doloris et excusationis. Unde a fortiori tam oppressionem, sed humanam quamdam constat idem dicendum esse de omnibus col- defensionem. lateralibus, ut in jdso etiam textu satis decla- 35. In his casibus debet percussio in conti- ratur. nenti fieri ad censuram excusandam. — Unde 37. Quid verba, turpiter inventum, in illo recte Sylvester advertit, xerb.Excommun.,6, cap. significent. — Tandem quasri potest, not. 4, casu 16, necessarium esse hanc per- quid comprehendant illa verba, turpiter in- cussionem fieri in continenti, quando acluali- ventum. Et breviter dicendum est, non re- ter clericus in tali actu invenitur, quando quiri ut inveniatur in actuali delicto carnalis passio vehementer movet; nam tunc solum conjunctionis; nam id vix potest contingere, habet locum illa justa excusatio. Et ita est et verba in proprietate plus comprehendunt; intelligendus ille textus, nam licet in illa et ob hanc etiam causam necessarium noa clausula non adhibeat illam declarationem, esse, ut inveniantur in eodem lecto, aut quid adhibet tamen in proxime praecedente de simile, sed sufficere si inveniant exercentes propria defensione ; unde a fortiori constat in quoslibet turpes actus; illos enim compre- eodem sensu intellexisse hanc extensionem. hendunt illa verba, turpiter inventum; et ita Et ratio, in qua talis extensio seu excusatio communiter intelligunlur. Imo sufficere cen- fundatur, omnino cogit; ideoque omnia jura, setur, quod solus cum sola in loco suspecto qua3 in simili casu excusant occidentem vel inveniatur, ut patet ex Navarro, num. 84, ubi mutilantem aliquem a civili vel Ecclesiastica dicit esse sententiam communem. Quod intel- pcena, praedicto modo intelliguntur. Circa ligendum censeo, quando et personae ipsce singula autem verba illius textus possunt suspectse sunt, et ut tales habentur non sine moveri singulae quaestiones, quas ex professo causa rationabili, et locus ipse aptus est ad disputare, prolixum esset. actus impudicos inter se exercendos ; tunc 36. Quid nomine uxoris in illo c. Si vero, enim vere ac proprie dicitur quispiam turpi- intelligatur. — Quid nomine filix, matris et terinventus, quodtamen ampliandum non est, sororis. — Prima est, quid nomine uxoris in- propter rationem supra dictam. Addit vero telligatur, an scilicet comprehendatur etiam Angelus, Excommunicatio , 5, num. 19, et sponsa. Etdicobreviter, comprehendiquidem Sylvester, Excommunicatio, 6, num. 6, § 10, sponsam per verum et ratum matrimonium in eo casu, quo maritus invenit clericum lo- ductam, etiamsi matrimonium consummatum quentem cum uxore, quamvis non inveniat in non sit, quia illa est vera uxor, et injuria ac actu turpi, si tamen prius eum ter admonuit, occasio repellendi illam est ejusdem rationis. posse eum violenter detinere et capere, ut Si autem sponsa sit tantum de futuro, non eum suo superiori praesentet, ut de illo con- comprehenditur, quia non est uxor, et quia queratur. Imo addit Sylvester, etiamsi in eo potest propter tale crimen illam dimittere et casu talem clericum violenter percutiat, non aliam ducere; unde neque injuria, neque esse excommunicatum, quia secundum leges occasio est similis. Rursus de filia quaeri po- hunc licet perimere, in 1. Si quis ei, C. Ad test an comprehendatur etiam adoptata, et legem Juliam, de Adulteriis. Angelus vero, eadem proportionalis quaestio habet locum in quem Navarrus sequitur, hoc non admittit, matre et sorore. Et dicendum est non com- quia dict. c. Si vero, hoc restringit ad actum prehendi. Idem quseri potest de nepte vel turpem; et ideo, cum res sit odiosa, exten- qualibet alia, ascendente vel descendente. Et denda non est. Concedunt autem hi auctores idem est dicendum. Qua3 est resolutio Glossa3 in eo casu posse maritum clericum dctinere communiter recepta3 circa illum textum. Et per viginti horas juxta legem Cap. 5, ff. Ad ratio est, quia haj omnes vere et proprie non legem Juliam, de Adulteriis. Sed non vidcn- sunt filiae, et in decisione illius textus sisten- tur hi auctores consequcntcr loqui, quia eliam dum est in proprietate verborum ejus, quia, hasc est manus violenta, qua3 in eo casu non licet videatur favorabilis respectu percutien- conceditur in dicto cap. Si vero, juxta eam SECT. f. DE EXCOMMUNTCATIONIBUS RESERVATIS IN DECRETO. 857 opinionem, neque etiam in alio loco juris 39. An ad defendendum innocentem possint caDonici. Jus autem civile ad hoc non sufficit. mnnus violentse clerico injici. — Judex secu- Respondere taraen possunt, hanc detentionem laris potest clericum cutn suspicione noctu in- esselicitam permodum cujusdam defensionis ventum suo superiori prxsentare. — Potest justa?, quod non habet locum in occisione vel quis a Sede Apostolica ejicere eum qui ulam percussione; et ideo non dubito quin haec pars occupat absque canonica electione. — Potest vera sit. Nec sententia Sylvestri quoad alte- quis clericum violenter detinere in ipsius de- rnm partem mihi omnino displicet, quia licet fensionem. — Et simili modo dicendum est de cap. Si vero, dicat turpiter inventum, merito defensione tertii; nam si sit sola et pura de- tamen dici potest, turpiter inveniri eum, fensio, licita est, etiam adversus clericum quem jura civilia damnant tanquam turpiter invadentem,quia defensio innocentis respectu inventum. cujuscumque aggressoris, est maxime natu- 38. Utrum ad se defendendum ab alio possit ralis, et suo modo debita, vel saltem licita, ut quis violentiam clericojnferre. — Resolutio. dicitur in cap. Dilecto, vers. Et quidem, de — Ulterius potest circa pradictam excusatio- Sentent. excom., in 6, et cap. Non inferenda, nem dubitari, utrum ad defendendum se ab cum aliis, 23, queest. 3; ergo propter talem alio tertio, possit clerico violentia inferri, actum non potest excommunicatio incurri. absque censura; ut, v. gr., fugit quis perse- Atque ita docent Innocentius, Abbas et alii in quentem inimicum, et occurrit clerico habenti dicto c. Si vero, qui hoc extendunt ad defen- ensem vel equum ; an possit auferre a clerico sionem rerum proximi, quia illa justa est. ensem, ut se defendat, vel equum, ut fugiat, Quod tamen secus erit, si vel modus defen- etiamsi necesse sit violentiam illi inferre? sionis excedatur, velcesset veraetjusta ratio Idem quoeri potest, an in defensionem tertiae defensionis, ut, v. gr., cum clericus non res personte innocentis liceat, si opus sit, manus alienas usurpabat, sed proprias recuperabat, violentas in clericum injicere. In his vero et vel non inferebat injuriam, sed jus habebat similibus casibus regula generalis sit, tunc castigandi, vel aliquid simile. Et ad hanc solum excusari hanc censuram, quando de- justam defensionem tertii reduci possunt fensio est justa, et medium, quod ad defen- nonuulli casus, quia Doctoribus assignantur, sionem sumitur, est licitum, quia cum tunc quales sunt, quod judex secularis possit non committatur culpa, nec censura incurri capere clericum in actuali crimine inventum, potest; quod secus est, quando defensio aut vel noctu cum magna suspicione criminis re- modus defensionis est injuriosus, quia tunc pertum, ut eum suo superiori offerat; nam jam potius transit in aggressionem. In priori tunc si non excedat justam et moderatam vim ergo casu, regulariter loquendo, non incurre- in capiendo, non incurrit in hunc canonem, tur censura, ut Navarrus absolute docet, qui juxta communem sententiam in cap. Gum non in eam sententiam refert Antoninum, cum ab homine, de Judic. Ratio autem reddi po- tamen Antoninus oppositum simpliciter et test, quia illa videtur esse qusedam justa et sine distinctione doceat; nam in eo casu dicit necessaria reipublicae defensio, licet etiam incurri hanc excommunicationem, quia putat dici posset, ibi intervenire interpretativam illam esse injustam violenliam ; quae fuit anti- voluntatem judicis Ecclesiastici. Alius casus quior opinio, quam cum aliis refert Glossa, esse potest de illo , qui a Sede Apostolica in cap. Si clericos, de Sentent. excom., verb. ejicit eum, qui sine canonica electione Gardi- Injuria. Mihi tamen, regulariter loquendo, nalium eam occupat. Quem casum ponit Na- videtur justa, et ideo non mereri nomen vio- varrus, num. 89, ex cap. Si quis pecunia, lentise, quia illa est quaedam extrema neces- dist. 79, ubi haec facultas videtur primo et sitas, in qua unusquisque habet jus utendi re per se concedi Cardinalibus tanquam princi- allerius, et alter est irrationabiliter invitus; pibus Ecclesiae, ad quorum collegium defensio et idcirco illinon infertur vis, sed potius ipse Ecclesise tunc spectat, etiam indicto bello, si vim infert extreme indigenti, dum illum pri- necesse sit; aliis vero non conceditur, ut sua vare vult usu adeo necessario. Dico autem, auctoritate id faciant, sed ut ministri etadju- regulariter loquendo, quia si clericus in eo tores Cardinalium, ex eodem praacepto et casu privatus ense aut equo in simili periculo facultale. Tandem hinc fit, ut in defensionem constitueretur, jam tunc non haberet alter jus ipsiusmet clerici etiam liceat absque censura accipiendi;ideoqueetmanusviolentasinferret manus injicere violenlas, dummodo ratio mo- et censuram incurreret, si violenler auferret. deratse defensionis non excedatur. Ut si cle- 585 DISP. XX!!. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP£ RESERVATIS IN JURE. ricus per vim detineatur, ne aliquis eum portionata, quia sine illa non habetlocum .«- percutiat injuriose aut ne in manus hostium tio correctionis aut vindicativae justttu»; non incidat. Ratio est clara, quae illa non estin- eritergo actus alicujus justiliee, sed injurio- iuriosa vel sacrilega violentia, sed ex chari- sus, et corftequenter nec ent actus junsdic- tale procedit. Quomodo ait Augustinus , tionis verae,sedusurpatae. Et ob eamdem rem epist. 50 ad Bonifacium, et habetur in cap. estnecessarium, utcastigatioautverberatiosit Ipsa pietas, 23, q. 4, si duo essent in domo, proportionatacausfeetEcclesiasticaepersome; quam certissime sciremus esse ruituram, non nam alias si notabilis esset excessus et mam- esset injuria eos eruere vel invitos, sed potius feste injustus, aut si pcena esset mutilatioms esset crudelitas eos non eripere. membri, vel alia similia, non evitaretur cen- sura, quia jam illa non esset Ecclesiastica Depercussioneclericiexquolibetjustotitulo. disciplina, sed violenta manuum injectio, argument. dicti cap. Universitatis, et cap. 40. Secundo infertur, quoties percussio Cum beatus, 45 dist. Rursus ex eodem prin- clerici non fit per modum violentae manus (ut cipio necessarium est, ut talis castigatio vel sic dicam), sed quolibet alio juslo vel licito punitio iat servato debito ord.ne juris, si sit titulo tunc non incurri hanc censuram. Aliqui poena juridica, vel saltem servato debito cor- distin^uunt inter violentas et temerarias ma- rectionis modo, si sit paterna seu rebgiosa nus ut patet ex Panormitano in cap. Cum correctio, juxta consuetum morem umus- voluntate, in fine, et aliis ibi, et in cap. Uni- cujusque religionis. Nam si supenor temere versilatis de Senlent. excom. Sed nos gene- irruat in subditum sine proportionata causae raliter loqirimur prout canon ipse Si quis cognitione ac deliberatione, non censebitur suadente, simpliciter loquitur, omnemque in- justam seu sacrilegam percussionem violen- tam appellamus, et ita etiam temerariam comprehendimus, quia si injusta aut sacrilega agere ut superior et auctoritate publica, et ideo non vitabit hunc canonem. Quao omnia colliguntur ex dicto cap. Universitatis, in illis verbis : Nisi causa regularis disciplinx hoc non sit, temeraria non erit ; quoties ergo per- faciat cussio hujusmodi non fuerit, non erit suffi- 42. Per quem castigatio hxc fien debeat. ciens causa hujus censurae. Ratio generalis — Praeterea additur in eodem cap. debere est clara, quia tunc neque actio in rigore comprehenditur sub verbis canonis, neque est peccaminosa, ut sit digna censura ; exem- pla autem varia sunt. 41 . Exemplis conclusio declaratur. — Pri superiorem (loquitur inter religiosos) in pro- pria persona verberare subditum, id est, per se et non per alium, nisi necessitas urgeat; et tunc, ut ibidem dicitur, non debet facere per laicum, sed per clericum vel monachum; alias mum de superiore Ecclesiastico clericum cas- si per laicum faciat, et praec.piens, et exe- tiqante — Quibus circumstantiis fieri debeat quens in hunc canonem incurret. Circa illam castiqatio hxc. - Primum est de superiore vero disjunctivam, clericum vel monachum, Ecclesiastico, qui percutit vel perculere jubet dubitari posset, an nomine monachi compre- clericum sibi subditum ad correctionem jus- hendantur conversi. Nam Sylvester, hxcom- tam et debito modo factam. Ita colligitur ex municatio, G, n. 6, circa finem, negat, quia cap Universitatis, de Sentent. excomm. Et hic estfavor clericorum, ideoque amphandus. ratio est clara, quia superior habet jus casti- Item, quia hi conversi quo magis ia.ml.ares gandi suum subditum, estque illa actio saepe sunt, eo magis vilipenderent clencos. Contra- necessaria ad disciplinae consorvationem ; rium tenet Angelus, verbo Excommumcaio, ergo neque est prohibita, neque propler illam 5, n. 6, et allegat consuetudmem ita mter- potcst censura incurri. Observanda3 vero sunt pretantcm hoc jus. Sed disl.nctione opus est . circumstantiee, vel naturali, vel positivo jure autenim per conversum mtelligunt hiauctores necessaria^, ut hoc locum habeat. Prima est, quemlibet religiosum laicum seu non ordina- quod superior circa suum subditum talem tum neque ordinandum, et sic certum ex.sti- actionem exerceat. Nam si Episcopus verbe- mo posse correctionem heri V"*W™* rel clericum non sibi subditum, non efiugiet non clencos, cum veri rehgios. is.nl. « ilur censuram canonis , quia tunc non exercet ex usu communi verbi monacl » n. m «o- actum jurisdictionis, et impertinens est, quod vera sunt monachi. Item ex absoluta diSjuno- sit superior, quia in tali actu non agit ut tiofce, nam si oporteret etiam monachum esse snpenor. Secuuda est, ut sutert causa pro- cloiicum, iere nulla essot disjunctio. Uen,4ue SECT. !. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN DECRETO. 559 quoad hoc vere (ut opinor) allegatur consue- tremo, quam sub alio? Eo vel maxime, quod tudo. Atsiperconversosproprieintelligamus talis actio, regulariter loquendo, nec com- eos, qui vere religiosi non sunt, sed ad servi- mode, nec honeste per clericum exerceri po- tium religionis dicantur, sic verismiilior est test, tum quia neque clerici sunt instructi sententia Sylvestri ex contrario fundamento, ad illud munus, neque etiam illud est decens quia lsli non sint monachi in proprietate. gravitatem, et mansuetudinem Ecclesiasticte 43. Sylvester, verb. Excommunicatio, n. 6, personae. Censeo igitur recte servari posse § 11. — Hic tamen aliquam limitationem sub- lalem consuetudinem, ubi fuerit servata; et intelligendam censeo, sciiicet, nisi necessitas maxime quando modus tortura acerbior est urgeat, id est, si nullus sit monachus, aut et ejusdem rationis cum illo, quo judices clericus, per quem id fieri possit, neque laici utuntur. Quod etiam confirmatur; nam etiam ipse superior possit per se id facere, et alias deberet Ecclesiasticus Preelatus per castigalio prudenter judicetur hic et nunc seipsum torquere subditum, juxta dictum necessaria; nam si difierri possit, ita facien- cap. Universilatis, quod tamen et inauditum dumesset, quia jam cessaretnecessitas. Unde est, et per se indecens; non ergo oportet quia raro possunt haec omnia concurrere ad caput illud extendere ad torturam, nisi for- verberationem clerici per laicum, ideo sim- tasse illa talis sit, qua3 non excedat modum phciter negatur id fieri debere. Quod secus et lenitatem religiosas disciplinae contingit in captura; et ideo illa regulariler 45. An Prselatus clericorum secularium fien potest per laicum auctoritate Ecclesia- illos per seipsum verberare debeat — Quid stici superioris, ut habetur in cap. Ut fama, de Episcopis. — Quaari vero tandem hic po- de Sent. excprum., et cap. Si clericos, eodem test, an cap. illud locum habeat etiam in tltu,0'in6, Prselatis clericorum secularium, quod sci- 44. Per quem mimstrum debeat torqueri licet illos per se, et non per alium verberare clericus. — Abbatis opinio. — Vera reso- debeant. Et ratio dubitandi est, quia ibi tan- lutio. — De tortura vero nihil invenio in jure tum est sermo de regularibus, in quibus est expresse definitum. Panormitanus vero in peculiaris ratio, quia inter eos potius pater- dicto cap. Universitatis, censet, eamdem ra- nali, quam judiciali modo proceditur- unde tionem esse de illa, atque de verberatione, hic correctionis modus, sicut frequentior est scihcet, non esse faciendam per laicum, nisi ita est suavior et levior; non est er«o cur in eo casu, in quod deessent clerici, per quos hoc ad laicos extendamus. In qua re quoad posset fieri, quia in tortura (inquit) inferun- Episcopos attinet, omnes docent non com- turverbera et cruciatus: si crgo non debet prchendi sub illo jure, quia Episcopus non clencus per laicum verberari, neque eliam debet subditum suis manibus verberare ut torquen, juxta Glossam, in cap. 3, § Presby- ex Concilio Agathensi refertur cap Non li- ten, 5, queest. 6, communiter probatam per cet, 86 dist., quamvis in Concilio Agathensi Abbatem, et ahos, quos refert Navarrus, non reperiatur. Tamen ratio illius textus ee- comment. 3 de Regular., num. 52. Ait tamen neralior est, scilicet, quia hoc alienum a sa- idem Navarrus cum Panormit. et aliis, hoc cerdote esse Hcoet. Unde in cap. Episcopum non esse communi consuetudine receptum. dist. 45, non solum Episcopo, sed etiam Etlicet m Summa, num. 86, dicat, hanc con- Presbytero, et Diacono interdicta dicitur si- sueludmem excusare a pcena, et non a milis verberatio, aut percussio, ex can 28 culpa, tamen in dicto comment. 3, addit, Apostoloru», qui apud Turrianum est 19. In etiam excusare a culpa , quia solum est Decreto autem Gregoriano in scholio ad dic- contrajus humanum, quod potest per con- tum cap. Non liceat, refertur Constantino- suetudmem derogari. Addo pneterea, nul- politana Synodus, qua3 prima, et secunda lum esse jus expressum, quo prohibeatur dicta est, in cujus cap. 9, dictus canon Apos- judex Ecclesiasticus torquere clericum per tolorum exponitur. Sed hanc Synodum in laicum. rsam cap. Umversitatis, solum loqui- tomis Conciliorum non habemus; et Svnodus tur de verberatione, quaa fit causa regularis Constanlinopolitana prima, quam habemus disciphnaB; tortura autem in rigore non est non habet tot capita, sed septem tantunr et verberaUo,necpunitiodelicti,Sedsolum fitad in eis pradicta expositio non habetur Exis- extorquendam ventatem; unde est actio me- timo tamen in dicto canone Apostolorum non dia mter capturam, et supplicium; cur ergo esse sermonem de verberatione et casti«a potius censetur comppefcehsa sub uno ex- tione, qaee fit patoranli modo vel serv°to £60 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP£ RESEIWATIS IN JURE. ordiue iuris, aut religios* disciplin*; sed de rem Ecclesiasticarum personarum, et ob de- ordiuejuns, b centiam dericaUs status; quare iicet ibi sit LrrCoUrem ut SgI saTmmadvertit; sermo in speciali de regularibus, illud est n pr ori 've o Decreto generalior videtur esse quasi materiale exemplum: .deoque ormahs ermo! Unde Glossa ibi advertit, prohiberi ratio fflius pr vilegii attendenda est et n EDtac^pum verberare aliquem suis manibus, favore clericalis status amplianda. At vero non vero Z alium, quod necesse est intel- prior pars non ita spectat ad favorem, vel r^de vefberat onejusta; nam injusta tam decentiam clericorum, sed pert.nere pot.us Z se quam per aMum prohibita est. Juxta videtur ad specialem modum regular. . d s- SuemStionem.cumpreratieneibired- cipUnm, ut dicebam ; et ideo non v.detur Xr 72hoc a sacerdote aUenum esse extendenda ad seculares Prmlatoa et.am m- Jm vel ibi sacerdos quasi per antonoma- feriores Episcopis. Quin potms opmor, etiam fht km tur pro Pon mce, eWpia» Principe Abbates, seu Praalatos regulares non ita obl, in qio oTd ne vel sensus est, actionem ver- gari, et cum tanto rigore ad cast.gandos per- ber and ex suo genere esse quodammodo sonaliter suos subditos per seipsos, ut si id ahenam a d "nital sacerdotali, et ita non faciant per alios monachos etiam sine ne- expedhe ut ab Episcopo propriis manibus cessitate gravi, aut mortahter peccent au exLceatm e iamsi justa sit. Episcopus ergo hanc censuram incurrant qu.a lUe defectus non sdum non tenetur, verum etiam non non est in substantia act.on.s ; suppommus debet cleHcum sibi subditum propriis mani- enim, illam esse eorrectionem justam; sed bu ver erare ; quanquam si id faciat, con- est in quodam modo, seu ord.ne accident.li; Lrrentihus ali s iustiiiaa conditionibus , non et ideo neque est contra substantiam huju Sre in hnnc canonem, imo nec graviter canonis, ut propterea censura mcurratur, peccabl secluso scandalo, quia neque est neque etiam est res adeo gravis, ut ad pecca- illaactiointrinsecemala,nequepositivojure tum mortale sufficere videatur sufficienter facta reperitur . Nam ex illo cap. 47. Secundum exemplum de judice seculan Nnn hceat non satis colligitur, et verba dericum tn crimine inventum capiente. -- Slius non indicant gravem obligationem. Aliud exemplum annexum prmcedenti est, si 46 Quid de aliis inferionbus Prxlatis. - secularis judex cler.cum in crimine inven- A minoribus autem Preelatis, seu superiori- tum capiat, ac detmeat m cas.bus, et modo busEcc Lsiasticis, etiamsi regulares non sint, a jure sibi perm.ss.s; nam unc etiam Ula commnnUer Doctores asserunt, servandam actio non fit suggcrente d.abolo, nec censetur eTe7e»ulam in dicto cap. Universitatis, re- manus violenta, cum s.t justa. Ac propterea Xbus praascriptam, nimirum ut si ne- si judex laicus jussu Eccles.ast.c. cler.cum cessitos non urget, per se, et non per alium, capiat, et in carcerem includat non ng.t deri um sibi subditum verberent. Ita Panor- contra hunc canonem cap. S. Clencus, de mit nus Navarrus, et alii, qui tamen nullam Sent. excomm., in 6. Idemque ent, quando, Lbationem adducunt pra3ter d.ctum cap. licet non antecesserit expresse mandatum ITniversitatis quod certe id non satis probat, Ecclesiastici Praelati, preeced.t saltem inter- n ratio superius facta , et dissimilitudo pretativa voluntas, et necess.tas morelis .t-tus et rationis in clerico seculari, vel re- exercendi talem actum, non expectata aha oniari id ostendere videtur. Accidit, quod facultate, cum proposito tamen remittendi fullibi videtur usu receptum inter seculares quam primum clericum ad suum supenorem, cle cos , quod superiores, etiam non Epis- ut supra tactum est. Atque huc spectat ^con- cient-or,, 4 r „,„!,„. c;k: ^ccift fal,ta n caD. Ubi penculum, 8 Pra3te- cop suis manibus verberent clericos sibi cessio facta in cap. Ubi periculum, § Praete- subd.toT^qu^mobrem non censeo esse ad hoc rea, de Elect in 6, ubi quibusdam Rec- obutndis Distinguendm tamen sunt in illo toribus, et offic.ahbus conceditur facu tas , Universitltis dum partes : una est, ut arctandi, et detinend. Canfinales m conclavi ^£v™TX^I subditos ; aha est, usque ad electionem Ponti.icis In h.s ergo, ut propter necessitalem per alios id fa- et similibus cas.bus non censetur judex se- c an ffli sTnt c erici, non laici. Quoad hanc cularis jurisdictionem usurpare , sed pot.u eAo s unTam partem eomprehendi censeo justum ministerium Ecclesiastico jud.c. exhi- e ,1 sLuWes clericos, imo etiam Epis- bere; et ideo non est cur mcurrat ,n hunc etiam secuiares ^n^ , , ,,.,,,„,-.,,.,. i)(»het taincu usluin niodum ser- rwns nnia illa non est adiecla m spccialcin canom in. ucuti wuicu.j copos, quia m«i »«» J r nimirnm ut non maioren. vnn liiliT.it favorem regularium, sed simphciter in favo- va.e, niinnum ui uon j SECT. r. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN DECRETO. oGi ad tenendum clericum, quam moraliler ne- graviori indecentia, et loesione ordinis ; unde cessaria sit; nam quidquid in hoc exceditur, in aliis casibus de magistro, vel Prrclato, temerarium est, et injuriosum; ideoque non tacet omnino de ordinibus, et simpliciter no- excusabitur a transgressione canonis, argum. minat subditos, et scholares, quando correc- dict. capit. Si clericos, ubi Glossa, verbo tionis causa percutiuntur; et eodetn modo Excedatur, id notat. Additur praeterea in est sermo in dicto cap. 1 . Quare, non dubito, eodem textu, si clericus det cautionem fide- quin comprehendantur clerici etiam in sacris jussoriam de parendo juri, non esse violenter constituti, quod tenet Angelus, verbo Excom- detinendum, nisi vel delicti enormitas, vel municatio, 5; Sylvester, verbo Excommuni- alia rationabilis causa id postulet, quod ob- catio, 6; Navarrus, cap. 27, num. 81. Et patet servandum est. etiam, quia ibi sequiparantur quoad hoc Prae- 48. Tertium exemplumde prxceptore, hero, latus et magister; at constat, Preelatum posse patre. — Tertium exemplum est de prae- castigare clericum etiam in sacris consti- ceptore, qui disciplinae causa clericum verbe- tutum. rat; et idem est de patre, hero, et similibus. 49. Qualis castigatio his personis permitta- Ita habetur in cap. 1 de Sent. excomm., ubi tur. — Objectioni occurritur. — Cap. Univer- ratio redditur, quia talis manus injectio non sitatis, etcap. Cum voluntate, conciliantur. potest dici violenta. Idem in cap. Cum vo- — Additur vero in dicto cap. Gum voluntate, luntate, eodem titulo, § Si quis vero, ubi verbum illud, leviter percusserit; itaque exlensiofit ad omnes, qui ratione officii, prae- requiritur, ut percusio ievis sit. Unde sta- lationis, aut magisterii, aut etiam ob senio- tim oritur quaestio, quaenam percussio in rem aetatem, vel ob propinquilatem in aliquo proposito dicenda sit levis vel gravis. Exis- gradu, vel denique, quia sunt superiores in timo tamen quantitatem hanc non esse abso- taiifamilia, alios castigant. Est tamen notanda lutam, sed respectivam, id est, proportio- differentia; nam iis, qui ratione officii, quod natam muneri ejus, qui castigat, et personae, in Ecclesia obtinent, aut senioribus clericis, quae castigatur, et fini, scilicet disciplinae et qui zelo devotionis hoc faciunt, solum con- paternae correctioni, ut in dicto cap. 1 signifi- ceditur, ut possint hanc exercere correctio- catur. Et hoc etiam sensit Navarrus, dum nem circa pueros, vel juvenes in minoribus dicit, castigationem hanc debere esse mode- constitutos turbantes divinum officium. Ita- ratam juxta suum propositum ; et hoc jus que non in quolibet delicto, sed in illo pecu- existimo habere etiam parentem in filium liari casu id concedi videtur, non tam in clericum etiam in sacris constitutum, et pa- castigationem culpae, quam ob quietem Eccle- trem familias in sibi subjectos, ex dicto cap. siae, et reverentiam divini officii. Et simile Cum voluntate, ut etiam Navarrus notavit exemplum est in cap. Veniens, eodem titulo, dicens, hoc esse verum de rigore juris, nul- ubi clericus per vim ejiciens ab Ecclesia lamque rationem in contrarium cogere. Sed monialem, quae officium Ecclesiasticum per- objicit Panormitanus cap. Universilatis, de turbabat, dicitur non incurrisse hunc caoo- Sent. excomm., ubi Preelalus percutiens sub- nem, quia non injuriae causa, sed ut quiete ditum per laicum etiam castigationis causa, posset Ecclesia divino officio vacare id fece- incurrere dicitur in hunc canonem ; ergo a rat. At vero magister, seu praeceptor pro fortiori pater, cum sit laicus, si manus inji- ratione sui muneris majorem videtur habere ciat in filium ordinatum in sacris, incidet in facultatem, dummodo intuitu disciplinae, vel hunc canonem ob temerariam castigationem. correctionis id faciat, ut dicitur in dicto c. 1, Et eadem objectio procedit de magistro, si ubi uulla fit limitatio ad clericum constitutum laicus sit. Sed haec objectio si sit efficax, in minoribus ordinibus. Et ideo immerito non solum de clerico ordinato in sacris, sed aliqui addunt illam, quia in dicto cap. Cum simpliciter de omni clerico concludit, quia voluntate, habetur. Quod ibi sentiunt Glossa, dictum cap. Universitatis, absolute de omni et Abbas; tamen ille textus quoad hanc limi- clerico loquitur , ejusque decisio etiam de tationem non loquitur nisi in priori casu, in inferioribus clericis vera est, ut ex supe- jjuo fit correctio pueris, ut ila dicam, accom- rius dictis constat. Igitur conciliandi sunt illi modata, et ita de illis ibi fit expressa mentio, textus, utin cap. Cum voluntate, sit sermo de quia illud genus correctionis non potest ha- levi, et moderata percussione, et privata, ac iere locum in hominibus majoris aetatis paterua castigatione; incap. outeui Universi- (quales sunt omnes ordinati in sacris) sine tatis, de juridica poena mugis rigorosa. ^t xxnt. 563 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP/E RESERVATIS IN JURE. gravi. quro non solum fifc ad privatam casli- M* Excusatur a censura canonis. aui cle- gationem , sed etiam ad aliorum correctio- ricum probabiliter talem ignoratum percutit. nem et terrorem. Vel certe (et fortasse — Sylvester, Excommunicat.,6, num. 6. — • utrumque simul verum est) in dicto cap. Eademque ratio est de illo, qui per ignoran- Universitatis, sermo est de laicis non haben- tiam probabilem clericatus , in personam tibus peculiarem facultalem, et jus in ipsis clerici violenter manus injicit; nam illa etiam decretis approbatum, quales sunt illi, de qui- ignorantia excusat a mortali culpa in trans- bus loquitur eap. Cum voluntate. gressione illius canonis commissa; et ideo 50. Aliud exemplum de percutiente cleri- eliam excusat a censura, prout cavetur in cum per jocum. — Tandem ad boc caput cap. Si vero, 2, de Scnt. excomm. Addit vero revocantur multa alia exempla, seu rationes Sylvester limitationem, nisi ille, qui sic per- excusandi ab hac censura, quas latissime cutit clericum, det operam rei illicitre, quia enumerafc Turrecremata in dicto cap. Si quis tunc putat non excusari. Sed ut recte dicit suadente, etRichardus, in 4, dist. 18, art. 11, Navarrus, illa limitatio absque idonea ra- qua?st. 5, et D. Antoninus, et Navarrus, locis tione, vel texlu addita est, quia etiamsi talis citatis, et alii Summisfse communiter. Sed si actio alioqui sit injusta percussio, aut muti- attente considerentur qua3 diximus, sub illis latio, aut occisio hominis, si tamen quoad omnes comprehenduntur; ut, v. gr., si joci circumsfantiam personae percussse, scilicet causa, efc ludendo inter se aliquis percutiat quod clericus sit, procedit ex tali ignorantia, clericum , excusatur, quia illa non est actio quae excusat a malitia sacrilegii, non incurri- injuriosa, nec sacrilega, et ita non est vio- tur ha3C censura, quia non violatur canon lentamanuuminjectio, cap.1 deSent. excom.; ille, in quo sola sacrilega percussio, qusa est autem ib* sermo de clericis inter se lu- voluntarie circa clericum versatur, ibi puni- dentibus, non de laico ludente cum clerico; tur. Idem ergo erit, sive rixa, vel occnsio tamen ratio feque in illo procedit, et ideo percutiendi orta sit ex opere licito, sive etiam illius juris dispositio, ut prtedicti auc- illicito, dummodo qualitas, seu modus igno- tores sentiunt. Ponderanda vero est illa par- rantiae sufficienter probabilis sit. ticula textus, Dummodo non fiat ex odio, vel 52. Dices : ergo si quis probabiliter exis- indignatione; posset enim inlerdum exterius timans se percutcre Joannem laicum, percu- fieri per jocum, et in re ipsa fieri propter tiat Petrum clericum, non incurret hunc ca- odium seu vindictam; et tunc non excusatur nonem, quod videtur absurdum, cum illa 'quisa censura,quia noncxcusatur abinjusta, excusatio iniquissima sit. Respondetur, con- et sacrilega percussione. Item contingit actio- cedendo sequelam cum Joanne de Lignano, nem inchoari per jocum et ludum, in pro- et aliis, quidquid Sylvester oppositum sen- gressu autem per indignationem consum- tiat. Intelligendum vero est, dummodo suffi- mari; et tunc jam cessat excusatio, ut ex cientem diligentiam adhibeat, ita ut ei noa dicto verbo textus patet. In quo non distin- imputetur talis error, seu ignorantia perso- guitur, an illa indignatio sit prasconcepta, et nse. Nam si quis ex affectu occidendi Joannem antiqua , vel occasione ipsius Iudi exorta ; inimicum, temere, et sine suflicienti cerlitu- nam hsec est utriusque ratio, quia jam actio dine quod ille sifc, et non alius, in eum irruat, inchoatur ludicra, et fit criminosa. Necessa- qui apparefc esse Joannes, non excusabitur a rium est tamen, ut talis actio non sit adeo culpa sacrilegii, et consequenler nec a cen- subita, ut ex subreptione fiat absque delibe- sura. Secus vero si diiigeniia fuit sufficiens, ratione, quse ad peccandam mortaliter suffi- quia excusat a speciali inalitia, et a contuma- ciat, ut notavit Richardus supra; et est cia contra Ecclesiasticum prceceptum, ac «larum ex principio posito, quod censura proinde a censura. Atque hrec sententia coin- haec non incurritur nisi propter peccalum munis est, ut tradit et sequitur Covarr., in mortale. Item quia absque deliberatione non cap. Alma mater, 1 part., § 10, num. 15, qui potest esse contumacia propria, uec tunc ille tamen limitationem addifc tam in hoc, quam potest dici operari suadente diabolo , cum in pran-edenli cnsu, videlicet, nisi ille, qui naturali potius modo, quam libero opcrclur, operalur ex fcali ignorantia probabili, ila sit et eadem ralionc excusabitur aliqnis. quotics annno afioctus, quod nihilominus illum per- ita operatus fuerit ex passione, vel furore, ut cutoret, eliarnsi sciret esse clencum; quam prudenter censoatur excusari a culpa mor- putat esse docirinam D. Thom.j 1. 2, q. 76, tali, art. 5. Vcruailauion sttpra in priori parte do SECT. I. DE EXCOMMUNIC.VFIONIBUS RESERVATIS 1N DECRETO. !3G3 censuris in communi satis fuse ostendi, hanc suerat hanc censuram in re ipsn, sed lanlum ignorantiam, quam D. Thom, concomitantem in conscientia et existimatione; et ideo per appellat, ut sic neque excusare, neque accu- sare, qua3 est sancti Doctoris mens, tum ci- tato loco, tum etiam queest. 6, art. 8. Cujus ratio est, quia ille pravus animus non influit in actum ; et ideo, si illo non obstante, actio contrariam scientiam auferri dixit. 54. Quod si intendens percutere unum cle- ricum, percutiat alium,. — Distinctione data dubium deciditur. — Ultimo vero inquiri po- test, si contingat intentionem percutienlis procedit ex ignorantia probabili, excusatur a ferri ad Petrum clericum, errore autem ma- censura; ideoque illud c. Si vero, indistincte nus vel personae interficeret Joannem etiam et sine restrictione loquitur. 53. An qui putans se occidere clericum oc- cidit laicum, hanc censuram incurrat. — Glossse dictum exponitur. — Sed quid si e contrario aliquis volens occidere hunc, quem clericum, an incurrat in hunc canonem. Nam Covarruvias supra, vers. Octavo constat, sim- pliciter affirmat, quia talis ignorantia, seu error, neque intentionem, neque actionem externam excusat; nam utraque circa per- putat esse Petrum clericum, Joannem laicum sonam clerici versatur. Item illa percussio occidat? numquid incidit in hunc canonem? hujus clerici ut sic nulla ratione involuntaria Non enim defuerunt, qui id affirmarent, Syl- est, licet percussio hujus clerici, ut talis per- vesterque, et Covarruvias attribuunt hanc sona est, sit involuntaria, argum. I. Eum qui, opinionem Glosssein dictocap. Si vero, verb. § Si injuriae, ff. de Injuriis. Nihilotninus ia Jgnoraverit. Sed est falsa sententia, ut bene rigore loquendo, distinclione utendum vide- ipsi docent, quia licet ille animo et intentione tur. Nam fieri potest, ut actio illa exterior peccaverit, tamen re ipsa non percussit cle- non solum quatenus tendebat ad Pelrum per- ricum; ad incurrendam autem censuram non cutiendum, sed etiam quatenus de facto at- sufficit interior malitia, nisi exterius con- tingit Joannem, peccaminosa sit eo quod sumnictur in illa specie, quse necessaria est respectu utriusque fuerit voluntaria, directe ad talem censuram; in proesenti autem, licet quidem respectu Petri, ut supponitur; indi- consummetur externum peccatum in specie recteverorespectu Joannis,quianimirum suf- bomicidii, non tamen in specie sacrilegii. Et ficientemdiligentiainnonadhibuit,utcaveret, coniirmatur; nam si quis projiciat sagittam in ne ob errorem ictus in aliam personam cade- verum clericum animo interficiendi illum, et ret. Et tunc optime procedit dicla sententia, manus aberret, ita ut illum non attingat, non quia tunc actio exterior, etiam ut est actualis incurrit censuram, ob defectum exterioris ac- percussio, est voluntaria, et ita cessat omnis tus, seu effectus, juxta omnium sententiam; ratio excusationis. At interdum posset acci- ergo quamvis sagitta aberrans laicum inter- dere, quod licet actio illa, ut ex directa in- ficiat, non propterea incurretur bsec censura, tentione tendit ad Petrum, voluntaria sit, ut quia propter illud delictum non est imposita vero attingit Joannem sit mere casualis, et censura. Nec obstat Glossa citata; nam illa involuntaria, quia sufficiens diligentia mo- non dicit, eum, qui percutit laicum, existi- ralis adhibita fuit, ne alia persona ibi subes- mando esse clericum, incurrere censuram, set, nisi Petrus, vel ne ictus, si fortasse a sed teneri propter conscientiam, quod veris- Petro aberraret, in alium incideret; hsecenim simum est, quia licet re ipsa non incurrat duo repugnantia non sunt. Nam sicut volens censuram, tamen quamdiu existimat se occi- occidere feram, potest sufficientem diligen- disse clericum, tenetur se gerere ut excom- tiam adhibere, ne occidat hominem, etnihilo- municatus, quia tenetur existimare se esse excommunicatum, atque ita ex conscienlia erronea obligatur ad servandim censuram, ac si illam incurrisset. Meritoque eadem minus casu occidere, ita servata propor- tione, inter hunc hominem, et reliquos, potest idem casus mere involuntarie accidere res- pectu aliorum, etiamsi directa intentio ad Glossa subjungit eam obligationem cessare alium dirigatur. Hoc igitur posito, videlur eo ipso, quod aliquis certus efficitur se non talis homo sic percutiens casu hunc clericuui clericum, sed laicum inlerfecisse, absque alia in particulari esse excusandus a censura, absolutionea censura, quod est signum, illum quia respectu illius, actio est involuntaria; Hon incurrisse censuram, ut bene ponderavit ergo inculpabilis; ergo ut sic non est causa Covarruvias, qui tamen male reprehendit censurse. Nec refert, quod intentio, et actio Glossam inconstantia?, seu contradictionis; exterior circa clericum versentHf, quia non satisenim constauter loquitur, quia non po- ita versantur, utuna ab alia procedat direcle 564 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIDUS PAP.E RESERVATIS IN JURE. vel indirecte, quod necessarium esset ad in- ille est causa moralis talis percussionis, et currendam censuram. Quia percussio clerici, excitat, et movet, et virtualiter mandat. Quod quae in re ipsa, et exterius fit, est involunta- maxime confirmari potest ex cap. Quantae, ria, quia nemo percutit clericum in communi, de Sent. excom., in quo amplificatur hoc non sed hunc, vel illum in particulari; sed per- solum ad auctores hujus criminis, sed etiam cussio hujus particularis est involuntaria, et ad consentientes. Ubi declaratur, hujusmodi nullum alium de facto percutit; ergo percus- esse,nonsolum qui consilium praebent, autqui sio clerici absolute, et simpliciter involunta- excitant, vel adjuvant, sed etiam i\\i, quicum ria erit; et ideo solus affectus percutiendi possint, manifesto facinori desinunt obviare. clericum voluntarius mansit, qui non sufficit, Subintelligendum autem est, si debeant, seu quia censura, ut seepe diximus, non incurri- teneantur subvenire, ut tacite exposuit Caje- tur propter affectum, sed propter exteriorem tanus, verb. Excommunicatio, qui addit, hoc percussionem voluntariam. debitum interdum esse ex justitia, et tunc maxime procedere illam decisionem absque Extendaturne hxc censura ad mandantes, limitatione; aliquando vero esse ex charitate consulentes, etc. tantum, et tunc ait Cajetanus solum obligari eum, qui cum manifeste intelligat se absque 55. Si verba praedicti canonis prsecise con- periculo et damno posse obviare , ex inten- siderentur, mandantes, consulentes, et simi- tione id facere non vult, quia tunc merito pu- les non videbantur incurrere censuram illam, nitur tanquam consentiens eidem delicto. Cla- sed solum illi, qui per seipsos clericum per- riusvero dicividetur, tuncaliquem incurrere, cutiunt; nam iili soli manus violentas proprie quando non obviando mortaliter peccat, non et in rigore injiciunt; lex autem odiosa ad ri- subveniendo proximo; nam tunc etiam mo- gorem verborum restringenda est. Nihilomi- raliter consentit; et haec est manifesta inten- lius jura alia vel generalius interpretata sunt tio illius canonis, ut verba ejus prae se ferunt canonem hunc, vel certe extensionem illi ad- et est communis sententia Innocentii, Abba- diderunt. Atque ita in cap. Mulieres, § Illi tis, et aliorum. Qui tamen addunt necessa- vero, de Sentent. excomm., dicitur, illos, rium esse dolum, ut quis incurrat hanc cen- quorum mandato, vel auctoritate alii violen- suram ex eo solum, quod non impedit, cum tas manus in clericos injiciunt, in hunc cano- possit; et ideo dicunt non incurrere, si solum nem incurrere. Quod ampliatur in cap. Cum ex negligentia, vel aliquo timore humano id quis, de Sentent. excomm., in 6, ad manda- omittat. Quod intelligo verum quando sufficit tum retrotractum per ratihabitionem. Nam hic titulus ad excusandum a culpa mortali. si Petrus, v. gr., nomine Joannis percussit Vide Navarrum, in c. Non inferenda, n. 18. clericum sine Joannis mandato, et postea 57. Incurratne hanc censuram clericus Joannes percussionem illam ratam habuit, et suse percussioni consentiens. — Ratio dubi- probavit, in hanc censuram incurrere dicitur tandi. — Resolutio. — Hic vero statim oc- in illo textu, quia talis ratihabitio retrotra- currebat dubitatio, an ipsemet clericus abalio hitur, et moraliter eequivalet mandato. Quod percussus, si consentiat hujusmodi percus- secus est, quando prior percussio non est sioni, cum eam facile vitare possit, in hunc facta nomine alterius, nam tunc licel alter canonem incurrat. Et ratio dubitandi est, postea ralam habcat, non incurret, ut ibidem quia non obstante consensu ejus injiciens dicilur, quia illa non est proprie ratihabitio; manus violentas in eum, illam incurrit; ergo nec per illam moraliter facit suam praeteri- et ipse. Antecedens patet ex cap. Contingit, tam percussionem. Ilinc Navarrus, cap. 27, de Sentent. excomm., ubi cum quidam cle- num. 78, ait, si quis coram amicis, vel fami- rici sua sponte supponerent corpora sua per- liaribus dicat se appetere vindictam alicujus cussionibus fustium, ut satisfacerent alteri clerici, prsevidens, vel praevidere debens, quem offenderant, ait Pontifex, illam satis- eos inde fore excitaudos ad percutiendum factionem esse injuriosam clericali ordini; eum, si de facto id faciant, ipsum incurrere ideoque sub prohibitione canonis Si quis hanc censuram, argumento (inquil) c. pen. suadente, comprehendi. Idem ergo erit, si de Homicid., in 6. judex secularis clericum comprehendat, vel !)G. Quando censealur quis debere hoc de- in carcerem ducat, etiamsi ipse non repuat, UcLum impedire ad evadendum censuram. — nec fugiat, cuin possit. Minor vero probalur Scd inelius probatur ex priori capite, quia ex dict. cap. Quuntae, quia agentes, et con- SECT. I. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RE?ERVATIS IN DECRETO. 565 sonticnlcs pari pcena plectuntur; ergo si ipse probabilis quando percussio sui lalis est, ut sacerdos consentit delicto alterius, eamdem attingat gravitatem peccati mortalis propter censuram incurret. Respondetur nihilominus Iresionem in proprio corporc factam, quamvis in eo casu clericum consentientem suee per- non desint multi Doctores oppositum sentien- cussioni, vel vapulationi non incurrere hanc tes. Dices : si se percutiens incurrit, cur non censuram. Hoc probatur manifeste ex dicto se sua sponte subdens percussioni alterius? cap. Contingit, ubi sic dicitur : Si quis autem ftespondetur, quia ille noncenseturcooperari, clericus post prohibitionem hujusmodi sponte sed permittere, ut evadat offensionem alte- se subjecerit, excommunicetur ; ergo suppo- rius. De qua re latius Panormitanus supra. nitur non manere ipsu jure excommunicatus. 58. Anincurrat censuram percutiens cle- Exponitur alia pars canonis de reservatione, ricum sux percussioni consentientem. — De et absalutione hujus censurse. ipso autem percutiente clericum seipsum sub- jicientem, distinguendum est; nam aut actio 60. In secunda parte hujus canonis reser- est injuriosa, et ut ita dicam contumeliosa vatur heec excommunicatio Summo Pontifici, ordini clericali, vel non est hujusmodi. In hisverbis: Et nullus Episcoporum illum prae- hoc posteriori dicendum est, percutientem sumat absolvere,nisi mortis urgente periculo, non manere excommunicatum, quia nec facit donec Apostolico conspectui prxsentetur, et injuriam huic personse particulari, cum ejus mandatum suscipiat. Qure verba non so- sponte consentiat, neque ordini clericali, ut Ium prohibitionem simplicem, sed propriam in casu supponitur; et ita cessat ratio dicti reservationem cum suspensione seu abla- cap. Contingit, et consequenter dispositio. tione jurisdictionis continent. Declaratum Fieri autem potest, ut talis actio non sit inju- autem est, sub Apostolica Sede quantum ad riosa, si vel jocosa sit, vel religiosa, ut ita hunc effectum comprehendi ejusdem Sedis dicam, seu ad castigationem , et vindictam Legatum a latere, in cap. Ad eminentiam, peccatorum coram Deo, et non ad ultionem, cum aliis, de Sentent. excom. Quod ad alios seu vindictam humanam ordinetur, quam Legatos, qui non sunt a latere, non extendi- etiam oportet moderatam esse, et intra ter- tur, nisi juxta tenorem cap. penult. de Offi- minos rationabilissalisfactioniscontentam. At cio Legati, scilicet ut Legatus missus a Popa, vero si actio sit injuriosa statui clericali, com- solum in propria provincia, et eos, qui in ea munis sententia est, sic percutientem cleri- tale delictum commiserunt, possit absolvere. cum manere excommunicatum, quia licet non Legati vero nati, id est praetextu alicujus Ec- sit violenta percussio, vel potius coacta, est clesiee, nullam in hoc potestatem habent, tamen injuriosa statui clericali, in cujus favo- nisi eis a Sede Apostolica specialiter conce- rem canon ille latus est, cui cedere non po- datur. Neque haec est extensio dicti canonis test privata persona, etiamsi sua sponte con- Si quis suadente, sed declaratio; nam sub sentiat. Ita Panormitanus in dict. cap. judice ordinario semper comprehenditur, qui Contingit, et sumitur etiam in cap. Si dili- vices ejus gerit seu ejus legatus- Qui ergo genti, de Foro comp. Unde cum in dict. cap. sine hac potestate ab illa censura tentaret Contingit, dicitur : Volumus, et mandamus, absolvere, non solum male faceret, sed etiam ut ne id de cxtero jubeas attentari, non est nihil faceret, ut per se constat, et est cora- sensus necessariam fuisse novam prohibitio- munis sententia. Quoniam vero (ut aiunt) nem, sed declarationem, et executionem dicti exceptio firmat regulam, cum in eo textu so- canonis Si quis suadente. Et ita ibi sentit lum excipiatur articulus seu periculum mor- Glossa ult., et est satis consonum textui, et tis, videtur ha3c reservatio nullam aliam ad- rationi ejus. mittere exceptionem, quantum est ex vi illius 59. Incurratne clericus seipsum percu- textus. Nihilominus tamen Doctores plures tiens. — Ex quo inferunt Doctores, etiom exceptiones seu casus numerant, in quibus ipsum clericum sese irato animo percutien- potest ha;c censura per Episcopum tolli, ut tem incurrerehanccensuram. Ita Panormita- videre licet in Turrecremata, Antonino, Na- nus dicto cap. Contingit, num. 6, et sequi- varro, et aliis Summistis, locis supra citotis. tur Navarrum, cap. 27, num. 79, citantque Exquibus casibus quidamsunt inaliis juribus cap. Si non licet, 33, quaest. 5, ubi solum expressi; et ideo cerliores et faciliores sunt. habetur, non minus esse homicidam, qui se, Alii vero deducuntur seu adjiciuntur a Docto^ quam qui alium occidit. Estque heec sententia ribus. inquibus nonnulla major est difficultas. 56ff DISP. XXII. DE EXCOMMUNTCATIONIBUS PAPVB RESERVATfS IN .TURE. ^ . . . ,. .. efc ex aliis infra tractandis. Aiqae eadem ra- Pnma exceptio articuh mortis exphcatur. tione gi ^^ ahsomo ^.^. a ^^ 61. Principio igitur ad hujus partis decla- Pontificis, non poterit absolutio ab Episcopo rationem adjungendum est cap. Ea noscitur, dari; nam in dicto c. Ea noscitur, dicitur, de Sentent. excom., in quo illa exceptio po- etiam post absolutionem ab alio datam prop- sita in canone Si quis suadente, partim res- ter necessitatem urgentem, comparendum esse tringitur, partim ampliatur. Nam in dict. ca- coram Pontifice, vel ejus Legato, si id fieri none simpliciter excipitur mortis periculum, possit; ergo multo magis si a principio po- ideoque saltem pro eo casu videtur relinqui tuisset absolutio a Legato peti, non posset ab Episcopis absoluta facultas tollendi hanc ex- inferiori obtineri. Potest autem hoc ssepe con- communicationem, ita ut qui in eo articulo tingere, quoniam, ut supra dictum est, hoc fuerit sic absolutus simpliciter absolutus ma- periculum mortis non limitatur ad illud, quod neat, et absqueulla obligatione.Hocautem vel ex infirmitate vel segritudine nascitur, sed restringitur, vel aliter intelligendum esse de- plures alios casus complectitur, qui tale peri- claratur, in dicto c. Ea noscitur, ubi requiri- culum virtute includunt, ut est Ionga navi- tur, utin eoarticulo absolutionon concedatur, gatio, bellum instans, et similia, in quibus nisi juramento prasstito injungatureisdem, ut ssepe potest esse opporlunitas adeundi lega- postquam sanitati fuerint restituti, ad Roma- tum vel Episcopum , etc. Ergo per se lo- nam Ecclesiam, vel ejus Legatum accedant, quendo, hic ordo servandus est; sicut etiam mandatum Apostolicum super talibus recep- prius vocandus est parochus, quam simplex ttiri. Circa quse jura observandum est primo, sacerdos, si potest. Quando autem locus non hancexceptionemarticulimortisnonessespe- datur accedendi ad superiorem vel ordina- cialem in hac censura, sed generalem in om- rium, tunc quilibet potest absolvere cum prse- nibus reservatis, nec esse jus de novo intro- dicta limitatione, qua non obstante, absolutio ductum, sed veldivina, vel perpetua Ecclesige ita est valida, et habet effectum suum, ut traditione, qua semper observatum est, ut in postea non sit alia necessaria. Unde in dicto articulo mortis nullus casus reservatus sit, ut c. Ea noscitur, non dicilur postea esse acce- dicitur in Tridentino, sess. 44, cap. 7. Huic dendum ad Sedem Apostolicam ad absolutio- tamen consuetudini non repugnat, quod illa nem obtinendam, sed mandatum Apostolicam concessio in articulo mortis sub illa limita- super talibus recepturi, scilicet, de satisfac- tione concedatur, quia ad subveniendum ne- tione, vel parti, vel Ecclesiae exhibenda, ut eessitati fidelium id satis est, et aliunde ad generaliter declaratur in c. Eos qui, de Sent. severitatem Ecclesiasticse disciplinae, et ut excomm., in 6. Ubi additur, eum qui post censura magis timeatur, ita fieri expedit; talem absolutionem, cessante impedimento, quod proinde generale est in omnibus casi- juramentum implere, et se praesentare con- bus reservatis, ut supra dixi. Quamvis autem temnit, in eamdem excommunicationem in- in dict. cap. Si quis suadente, de solis Epi- currere, non quod eadem numero, quae ablata scopis fiat mentio, certum est tamen non so- fuerat, redeat; nequeomninoproptereamdem lum Episcopum, sed etiam quemlibet sim- causam, quia hic nova contumacia novusque plicem sacerdotem posse in eo articulo, si contemptus intercedit; sed quia similis ex- necessitas urgeat, absolvere a tali peccato, et communicatio major et cum eadem reserva- a fortiori a censura, ut supra suo Ioco in ge- tione incurritur. An vero si quis ila absolutus nerali doctrina dictum est. decedat, hrcres ejus teneatur ad compareu- 62. Urgente necessitate in articulo mortis dum, simile mandatum loco defuncti recep- potest simplex sacerdos ab hac censura absol- turus, dicendum est non teneri, quia nullo mre, — Dico autem, si necessitas urgeat, jure hoccautumest; et srepe fieri non polest, quia existimo tunc posse inferiorem sacerdo- quia forte delictum fuit occultum, et confessio, tem absolvere ab hac censura, quando Epi- et absolutio secreta; solum ergo tenetur ad scopus adiri non potest; nam, si, instante eam satisfactionem vel potius reslitutionem, ctiam articulo vel periculo morlis, possit ab- quam ratio justitiae postulaverit. solutio ab Epiecopo peti, nullus infeiiorum poierit absolvere, quia nulla tunc est neccs- Secunda cxceptio variarum personarum. sitas, ct per se loquendo, hoc reservatur Epi- scopo, quoticscumquc a Pontifice non polest 63. Impuberes excusantur a rcservatione absolutio haberi , ut patet ex verbis canonis, canonis. — Praelcr hanc exceplionem seu SECT. I. DE EXCOMMUNiCATlONreUS RESERVATIS .!N DECnETO. 56: reslrlctionem, adduntur aliquse in dict. cap. nere ad Episcopum, Qt Iti . P or- Ea noscitur, quibus dicta reservatio minui, mitanns. Felinus, et alii traduut in cap. 1 et et canon Si quis suadente, ampliari videtur. cap. Monachi,de Sent. excom., et in cap. ult. Excipiuntur enim, mulieres, senes, valetudi- de Eo qui furtive ordines suscepit, quos re- narii, seu membrorum destitutionibus impe- rert et sequitur Navarrus. cap. 27, num. 112. diti, quibus concedilur, ut salisfacta parte ab Estque hoc consentnneum rationi, tum quia Episcopis absolvi possint. Et ibi non additur post Summum Pontificem ordinarius Pastor restrictio, neque exigendnm diciturjuramen- est Episcopus; tum etiam quia pe>- hoc suffi- tum de postea comparendo; sed ipsi Episcopo cienter subvenitur necessitati, propter quam totum negotium , tam quoad absolutionem solam hfcc concessio fit. Ex dictis autem fit, quam quoad imponendum mandatum de sa- ut licet differatur absolutio usque ad annos tisfaciendo committitur; ratio est, quia omnes pubertatis, possit ab Episcopo dari, quia a isfi censentur inepti et impotentes moraliter prineipio fuit censura non reservata, et quia nd comparendum coram Summo Pontifice; ille favor non conceditur propter impedimen- et ideo eo onere simpliciter liberantur, quia tum adeundi Summum Pontificem, sed prop- imnedimentum iUud perpeluum est. Similis ter excusaiionem, quam delictum habuit exlensio ex parte habetur in cap. Muiieres, quando commissum fuit, quae semper durat; ubi additur, ut omnes personae, quae sui juris et ita habetur in cap. ultim. de Sentent. ex- non sunt, possint a dioecesano absolvi;hujus- commun. modi autera sunt mancipia, etsimiles. Rursus 65. Pauperes an excuscntur ab reservatione in cap. 1, de Sent. excommun., excipiuntur hujus canonis. — Cui imminet in itinere pe- illi, qui infra puberes annos hoc delictum riculum excusatur pro absolutione Romam committunt, quia eos aetas excusat, ut ibi di- adire. — Praeterea pauperes absolvi possunt citur. Ubi non immerito dubitari potest, an ab alio quam a Romano Pontifice, si tanta sensus sit, excusare eos omnino a censura, laborent inopia, ut nisi mendicando Romam sicut excusantur alii , de quibus inferius adire non possint. Ita sumitur ex dict. cap. sermo est, vel a sola reservatione. Verum- Quamvis, in illa particula, Inopia, et in cap. tamen in cap. Quamvis, et cap. ult. ejusdem Quod de his, verb. Et paupertate, eodem tiluli, satis declaratur, sermonem esse de titulo. Cujus tamen oppositum videtur defi- excusatione a reservatione; nam sermo estde niri in dict. cap. Ea noscitur, ubi sic dicitur: pueris, qui, licet sint impuberes, sunt doli Aliosautemsivepauperes,sivedivites,etG.Nec capaces, et veram injuriam ac mortale sacri- potest dici unum ex his decretis derogatum legium in hoc facto committunt; illi enim ex- esse ab aliis; nam licet c. Quamvis, editum communicationem incurrunt,utapertedicitur fuerit a Gregorio IX, qui fuit post Clemen- in cap. Quamvis. tem III, tamen reliqua duo capita ab eodem 64. An respectu impuberum censura hzc Clemente III edita sunt. Item quia non est sit Episcopo reservata. — Dubitari autem admittenda juris derogatio, nisi ubi fuerit potest, an sit reservata Episcopo. Ratio dubii omnino necessaria ; hic autem nulla est ne- est, quia ibi solum tollitur reservatio Papalis, cessitas, quia in c. Ea noscitur, sermo est de et non designatur Episcopus, vel alius qui pauperibus, qui sine magno discrimine pos- possit absolvere, et ideo relinquitur in ter- sunt Sedem Apostolicam adire; neque prop- minis juris communis; tamen quia io cap. terea cogatur aut de novo mendicare, aut Pueris, de Sent. excomm., ubi eadem de re aliamgravem necessitatem pati. Unde quiso- sermo est, dicatur dicecesanum Episcopum litus est mendicare, si alias est sanus, quam- posse eos absolvere, securius etiam in his vis sit pauper, non excusabitur Bomam ire, sequi ordinem supra praescriptum. Item quia quia mendicando ire potest, et non propterea in cap. De csetero, de Sent. excomm., pro cadit ab statu suo. At vero, si quis ita sit regula generali assignatur, ut omnes, qui in pauper, ut non mendicando, sed manibus hoc casu quacumque ex causa excusantur suis vivat, et iter agendo non possit labo- adire Sedem Apostolicam, ab Episcopo ab- rando vivere, sed mendicando, ad id non co- solvaniur. Quin potius juxta communem sen- gitur; ille ergo excusatur propter inopiaiii tenliam Canonistarum pro regula habendum juxta citata capit. Similiter qui tenetur alere est, quolies absolutio vel dispensatio reser- uxorem et familiam, si non sit adeo dives, ut vala Papse propter occurrentem necessitatem iter agendo possit id facere ex bonis propriis, inferiori conceditur, per se loquendo, perti- censebitur sufficienter pauper, ut per eadem ■ '"S DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS IN JURE. jura excusclur. Praeterea excusantur illi, qui juventus durat post annos pubertatis ; jura sine gravi periculo ire Romam non possunt autem loquunlur solum de impuberibus, et ex dict. cap. Quamvis, in verb. Inimicitia; ideo arbitrio Doctorum id relinquitur. Inter ideo enim excusaii aliquis potest propter ini- quos Angelus, verb. Excommunic, 50, n. 56, niiciliam, quia ei periculum aliquod ab ini- putat illud esse impedimentum sufficiens, inico imminet. Et in cap. De caetero, additur, citatque Abbatem; sed Panormit. de muliere habens capitales inimicitias, id est ex quibus juvene loquitur, non de quovis juvene. Et periculum capitis imminet. Intelligo autem ideo Navarrus, c. 27, n. 87, dicit sententiam hoc non solum de inimicitiis privatis, sed Angeli neque esse Panormitani, neque ullo ctlam de hostilibus et inimicis fidei, ubi si- jure probari; unde ipse videtur oppositum mile periculum mortale et extraordinarium sentire. Angelus tamen motus videtur ex imminet; nam est eadem ratio. dictis generalibus verbis jurium, subsumendo prudens judicium, quod itineratio juvenis Tertia excusatio de corporali impedimento. periculosa est, non tam corpori quam animae et moribus ; et ideo videtur sufficienter ex- 66. Praeter hos autem particulares casus cusare, quia non minus est morale impedi- adduntur in decretis generalia verba, per mentum quam naturale. Quod quidem satis quae excusantur omnes, qui legitime impediti probabile est, considerando ea, quae frequen- sunt, ne iter agere possint sine gravi incom- tius accidunt; non est tamen adeo infallibile, modo ; nam in cap. De caetero, dicitur : Vel quin oporteat in particulari considerare per- alias justas excusationes, quibus ab itinere sonae conditionem et modum agendi iter, et rationabiliter excusetur, ita ut sine periculo, similia, ut possit prudenter judicari, an vere Apostolico se nequeat conspectui prxsentare. intercedat tale periculum, necne; nam si in- Et in c. Quamvis, dicilur : Sive alia corporis tersit, erit impedimentum sufficiens , non impotentia, sive quolibet impedimento cano- vero alias. Et ad hunc modum judicandum nico retrotrahatur, quominus Romanum Pon- est de similibus. tificem possit adire, vel nisi juris beneficio a labore hujusmodi excusetur. Idem fere in cap. Quarta de impedimento canonico quid sit. Quod de his, eodem titulo. In quibus textibus tria generalia capita hujus excusationis insi- 68. Canonicum impedimentum quid sit in nuantur. Primum est corporale impedimen- prxsenti. — Aliud caput excusationis in ttim, sub quo comprehenduntur fere omnia praeclictis juribus dicitur esse canonicum im- numerata, aegritudinis, imbecillitatis, virium pedimentum Romam adeundi. De quo quid aut sexus, subjectionis necessariae, pauper- sit, non immerito interrogari potest; nam tatis, periculi, et similia , qualia erunt, si Glossa ibi nullam expositionem affert; Pa- timeatur gravis infamia, aut scandalum prop- normitanus vero in cap. Quod de his, solum ter manifestationem criminis occulti , etc. dicit, idem esse quod impedimentum legiti- Quando autem impedimentum sit sufficiens, mum. Itaque nomine impedimenti canonici ut excusatio justa censeatur, aliqui existimant non est hic intelligendum aliquod impedimen- definiendum esse judicio Episcopi, ad quem tum per canones introductumseuimpositum; talis absolutio devolvitur. Quod sentit Inno- quo modo irregularitas vel suspensio dici centius in d. c. Quamvis. Et non estdubium, solent impedimentum canonicum ad minis- quin subditus secure possit stare hujusmodi trandum vel ad suscipiendum Ordines; nihil iudicio, nisi evidentissime constaretesse irra- enim hujusmodi excogitari polest in praesenti tionabile et temerarium. Tamen nullum est materia, ut per se constat. Dicitur ergo im- ius,quodso!i Episcopohocjudicium reservet; pedimentum canonicum, id est per canoues et ideo generaliter hoc relinquitur judicio approbatum, vel, generalius interpretando, prudentis et docti viri, sicut in aliis mora- omne impedimentum legitimum et rationi libus rebus. consentaneum. Atque ita quando in illo cap. 67 . An xtas juventutis sit sufficiens causa Quamvis, dicitur, impotentia corporis aut excusationis. — Angeli opinio. — Navarri alio impedimento canonico, hoc posterius ver- sententia. — Dubitari ergo potest, an aetas bum solum addit illa impedimenta, quae non juventutis sit per se sufliciens causa ad ex- consistunt in corporis debilitale aut defectu, cusandum, saltem quamdiu illa durat, nam sed in quacumque alia causa rationabili, ut de hoc nihil definiunt jura in speciali, quia est subvenire parenti graviter indigenti, alere SECT. f. DE EXCOMMnNtCATIONIRUS RESERVATIS IN DECRETO. 569 uxorem vel filios, exercere aliquod munus extendit hunc favorem ad levem et medio- publicum, ad quod ex officio tenetur, quod- crem injuriam, quia solum excipitur gravis. que sine gravi detrimento, vel communi, vel Item, quia alias nulla ibi fieret specialis privato, deserere non potest, et similia. concessio, quia a censura contracta per inju- riam levem clerico factam semper potest ab- Quinta de juris beneficio. solvere Episcopus, juxta cap. Pervenit, de Sent. excomm., ut ibi notat Abbas. 69. furis beneficium quid in prxsenti. — 70. Addit vero Navarrus, cap. 27, n. 68, Verbum malignatus, quid significet in dict. ministros justitise, etiamsi leviter percusse- cap. Quamvis. — Ultimo additur in dicto cap. rint, remittendos esse ad Summum Pontifi- Quamvis, aliud caput excusationis, quod ap- cem, nec posse ab alio absolvi. In quo videtur pellatur juris beneficium : Vel nisi juris (in- limitare generalem concessionem dict. cap. quic) beneficio, a labore hujusmodi excusetur. Pervenit. Eam tamen limitationem nullo jure Quod additum videtur propter quasdam per- probat, sed sola auctoritate Abbatis et Ste- sonas,qua3absquespecialiimpedimentoeundi phani, quse ad limitandam generalem textus Romam in jure excusantur. Quod fieri solet concessionem non sufficit. Et ideo Panormit., propter alteram ex duabus causis. Prior est, in cap. Si vero, 4, de Sent. excom., num. 3, quando percussio, ex modo quo fit, excusa- formaliter locutus est, non quidem adhibens bilis est, et digna venise, qualis existimari exceptiOnem, sed dicens, officialem laicum potest percussio facta ab impubere, ut ex injicientem manus in clericum in titulo officii supra dictis constat. Similis est illa, de qua sui in nullo casu posse ab Episcopo absolvi, estsermoin cap. Si vero, 1, de Sentent. ex- quia ejus delictum nunquam est leve, eum commun. Ubi ostiarius, merinus, aut execu- non solum inferat injuriam,sed usurpetetiam tor, qui prsetextu exercendi officium suum, jurisdictionem in clericum. Et ita explicata clericum percutit, ab Episcopo absolvi posse haec sententia fundari potest in illo cap. Si dicitur, nisi grave vulnus ei inflixerit. Quod vero, ubi ostiarius percutiens odio, non tituTo* intelligitur, etiamsi ex malignitate, ut ibi di- jurisdictionis, sed incaute et culpabiliter, ab- citur, id faciat; nam si casu et bona fide tur- solvendus dicitur ab Episcopo, si levis aut bam arcendo, clericum incaute se ingerentem modica sit percussio, non vero si gravis. At percutiat, absolutione non indiget, quia cen- vero de officiali, qui titulo jurisdictionis per- suram non incurrit, ut ibi etiam declaratur cutit, simpliciter subjungitur statim,non esse de quocumque officiali laico jurisdictionem absolvendum, sed remittendum ad Pontifi- exercente. Quid autem significet in illo textu cem; ergo intelligitur etiam de percussione dictio illa, malignatus, obscurum est, et ideo non gravi; nam quod alteri conceditur, huic varie exponitur, ut refert additio ad Abba- negatur, quia licet percussio videatur levis, tem ibi in princ. Potest enim significare, id injuria tamen clericalis status est gravis. Et est agens mala intentione, sive ex ira, sive hoc modo dixit optime Cajetan. supra, hanc ex odio, sive ex passione, sive ex malitia; percussionem semper fieri gravem ex tali omnia enim haec cadunt sub significationem circttmstantia personse lsedentis, scilicet, quia verbi malignatus. Tamen non videtur veri- cum sit laicus officialis, auctoritative percutit simile, ut ibi Innocentius advertit, ut percu- clericum. tientibus clericum omnibus his modis voluerit 74 . Clerici ejusdem collegii se invicem Pontifex tale privilegium concedere, quia qui enormiter percutientes a quo possint absolvi. ex odio vel malitia et deliberata intentione — Praeterea huc etiam spectat exceptio cle- id faciunt, non merentur faciliorem veniam ; ricorum simul cohabitantium iu collegio, nam neque excusabiliores sunt, propterea quod si se invicem percutiant, dummodo percussio prsetextu sui officii id faciant, nam hoc po- non sit enormis, non coguntur adire Pontifi- tius aggravat delictum. Et ideo verisimilius cem, sed a suo Episcopo absolvi possunt, ut intelligitur, dum exercendo officium, ad ira- habetur in cap. Quoniam, de Vita et honest. cundiam provocatus, modum excedit, volun- cleric. Illud enim privilegium non conceditur tarieque, et videndo, clericum percutit; tunc omnibus clericis sese invicem percutientibus, enim aliquam excusalionem habet. Et hunc ut conslat ex eodem capite, sed illis specia- in sensum magis inclinant Innocentius, Car- liter, qui communemetsocialem vitam agunt; dinalis et alii, quos sequi etiam videtur Na- quia enim inter eos facile accidere potest varrus, cap. 27, num. 91, ubi recte etiam hujusmodi excessus, oportet, ut modus obti- 570 DTSP. XXIT. DE EXCOMMTJNICATTONIBUS PAP.E RESERVATIS IN .TURE. nendi veniatn facilior sit. Et ob eamdem cau- constitutis et qnasi ex nimia familiaritate, sam simile privilegium concedilur religiosis quee interdum contemptum generat, seseper- et canonicis regularihus, nam in simili casu cutientibus, quam illis, qui ante ingressum absolvi possunt a suo Prselato juxta cap. Mo- religionis sic delinquunt. nachi, de Sent. excom., ubi additur : Quo- 73. Resolulio. — Si autem ex jure illa limi- cwnque modo sese in claustro percusserint, tatio adeo universalis noncolligilur,non vide- ubi nullam facere distinctionem videtur inter tur admillenda. cum verba illius c. Monachi, percussionem gravem aut levem, nam par- valde generalia sint, et favorem rcligionis ticula, quocumque modo, ornnem compre- contineant, qui ampliandus potius est, quam hendere videtur, ut in hoc major favor fiat restringendus. Item quia postericra verba ci- religiosis, quam ssecularibus clericis. Solnm tata ex d. c. Monachi, videntur addita prop- additur ibi limitatio : Si discretio A bbatisnon ter hos casus enormes, in quibus absoiutio sufficit ad eorum correctionem, est providentia committitur Episcopo (nam hic videtur esse Episcopi dicecesani adhibenda. planus sensus illorum verhorum); ergo nulla 72. Monachi intra claustra se invicem per- percussio religiosorum inter se manet Summo cutientes an possint a suo Abbate absolvi. — Pontifici reservata. Nihilominus tamen limi- Nihilominus tamen Glossa et Doctores in eo tatio illa expresse habetur in c. Ganonica, de cap. Monachi,limitant verb. illud, Quocumque Sent. excom., ubi integre et ad litteram refer- modof dummodo non sit percussio enormis, tur constitulio dict. c. Monachi, et in fine ejus quia hic casus in hac materia semper intelli- adduntur hsec verba : Nisi excessus difficilis gitur jure ipso exceptus, ut dixit Glossa in fuerit et enormis. propter quem merito ad dict. cap. Quoniam, de Vita et honest. cler., Ecclesiam Romanam sit recursus habendus. ct Abbas, in dict. cap. Monachi, et latius in Unde videtur Honorius III, vel illam limitatio- cap. Cum illorum, de Seut. excom. In quo nem adjungere priori constilutioni Alex. III, textu dicta generalis limitatio fundari solet, aut indicare illam limitationem subintelli- quia ibi dicitur : Nisi excessus illorum exti- gendam semper esse in hujusmodi conces- terit difficilis et enormis, utpote, si ad mu- sione, quamvis non exprimatur. Quae est tilationem membri vel ad effusionem sanguinis communis sententia Canonistarum, quam est processum.. Sed non videtur per hsec verba Navarr. eliam simpliciter et sine alia pro- limitari concessio facta in dict. cap. Monachi, balione ponit; et propter textum illum ab illa quia ibi, ut Glossa notat, vcrb. talibus, Pon- discedendum non censeo. tifex non loquitur de religiosis se invicem Ih-.Monachus intra claustra percutiens cle- perculienlibus. sed de illo, qui ante religionis ricum sxcularem non gaudet privilegio cap. ingressum, clericum percussit, et post sus- Monachi. — Notanda vero sunt nonnulla ad ceplum habitum religionis, hujusmodi confi- majorem declarationem illius cap. etfavoris. tetur delictum et absolutionem petit; nam ille Primum est circa verbum illud, se percusse- antea non poterat absolvi ab Abbale, nec ex rint; notanter enim additum est, quia si re- vi illius cap. Monachi , neque allerius anti- ligiosus percutiat secularem clericum , non quioris juris; sed hoc ei conceditur in dict. gaudet illo favore, ut patet ex vi dictorum cap. Cum illorum, cum illa limitatione et ex- verborum; et ideo ad Sedem Apostolicam re- ceptione enormis percussionis. Non est ergo miltendus est, ul expresse declaratur in d. c. bsec exceptio extendenda ad limitandum fa- Cum illorum. Postea vero concessum est, ut vorem concessum religiosis in dict. cap. Mo- in eo casu possit religiosus ab Episcopo ab- nachi, tum quia cap. illud Cum illorum, non solvi, c. Religioso, de Sent. excom., in 6, est cdictum ad coarctandum, sed polius ad cum limitatione, ut solum in eo casu absolvi extendcndum favorem, ut patet ex illis ver- possit, in quo clericus secularis, si aliquem bis : Nos autem in religionis favorem, ut eva- clericum secularem percussisset, posset ab- gandi materia subtrahatur, majorem eis gra- solvi, scilicet quando percussio est leyis, ut tiam exhibere volentes, etc; tum quia limitatio ibi notat Gloss. ex c. Pervcnit, extra, eodem. ibiadjungitur respectu eoncessionis ibi factoe ; Et ideo non extenditur illud privilegiuin ad crgo non est extendenda ad aliam prius fac- pcrcussionem Episcopi, tum propter enormi- tam in c. Monachi, quia haec limitatio spectat talem, tum quia Episcopus non venit sub ad materiam odiosam, ct ideo amplianda non absoluta clerici appellatione in his, quee in est. Maxime cum major favor lieri potuerit illius, vel totiuscleri favorem non roduudant. vel ctiam debuerit rcligiosis jam in eo statu T6. Neque si monachwn altcnus raligionis SECT. T. T)E BXCflMIKWrCATfOWBOg RESERVATTS TN TiECRETO. 571 percitHat. — Potcst tamen absolvi a superiore 77. ()m'rf s£ monachus Abbatcm. aut Abbas percussi. — Rursus si unus religiosus alium monachum peixutiat. — Prima conclusio. — alterius religionis percutiat, non etiam gau- Rationes dubitandi. — Tertio advertenaum det dicto favore dict. c. Monachi, quia nec est contingere posse, ut religiosussuum Abba- verba ejus illi accommodantur; nam relati- tem percutiat, vel e converso Abbas suum vum illud reciprocum, se, et verbum illud, subditum ultra mensuram debitre correctio- in claustro, ac denique verbum illud, sui nis, et contra hunc canonem. Et tuno dubi- Abbatis, satis declarant sermonem esse de tari potest, an ille casus sub hac concessione religiosis ejusdem monasterii vel religionis comprehendatur. Nam si inspicimus genera- communem superiorem habentibus. Neque lem significationem vocis, videtur compre- etiam ratio, quae inter hos militat, habet lo- hendi ; nam Abbas monachus est. Necessitas cum in aliis, qua? est familiarifas multa, et etiam seu ratio fere est eadem. In contrarium qucedam fncilitas quee ex hoc nascitur, quare vero est, quia ibi dicitur, si monachi se per- in hujusmodi causa adeundus esset Summus cusserint, posse absolvi ab Abbate; videntur Pontifex, sistendo prcecise in concessioneillius ergo monachi condistingui ab Abbate, et ser- c.Monachi.Tamenindict. c. Cumillorum,con- monem esse de percussione ioferiorum inter ceditur, ut quando monachus unius claustri se, non respectu superioris. Item si Abbas percutit monachum alterius , absolvi possit est percutiens videlur hoc necessarium, quia ab Abbate illius monachi, qui injuriam pas- non potest ipse absolvere se ipsum, neque ei sus est. Quod videtur intelligendum, sive illa conceditur, ut alteri vices suas committat io monasteria sint diversorum ordinum, sive ordine ad se ipsum, et in re pertinente ad ejusdem, sufficitque ut percutiens et percus- forum contentiosum. Si vero ipse fuit percus- sus diversos habeant Abbates, seu superio- sus, non expedit, ut in propria causa ipse sit res, quamvis sihabeant aliquem Preelatum judex. In hoc puncto dicendum primo est, communem, ut est Provincialis, vel Genera- percussionem , quse Abbati proprio fit, non iis, ab eo etiam possit dari absolutio, quia comprehendi sub hac concessione, propter ille habet majorem jurisdictionem in subdi- enormitatem. Nam in d. c. Cum illorum, de- tum, quam immediatus superior; et ideo a claratur enormis, et ex c. Ganonica, constat forliori comprehenditur sub nomine Abbatis. enormem percussionem non comprehendi sub seu superioris, quovis nomine vocetur; non his privilegiis. Dubitari autem potest, an enim est vis facienda sub nomine Abbatis, idem sit dicendum de percussione alterius sed in re, quse per illud significari videtur, Abbatis non proprii. Respondetur hoc pen- scilicet spiritualis pater vel pastor talis reli- dere ex alia qucestione, an illa percussio enor- giosi. Quod etiam notavit Gloss. in dict. c. mis sit, quam infra attingemus. Igitur si sit flum illorum, verb. Abbatem. enormis, idem dicendum est; quando autem 76. Quidvox, in claustro, ind.c. Monachi talis non fuerit, videtur absolutio ad ipsum significet. — Secundo notanda est illa parti- Abbatem percussum pertinere, juxta c. Cum cula, in claustro, quce vox quia significare illorum. Sedneillesit judex in propriacausa, solet non totum monasterium, sed quamdam melius videtur, ut pertineat ad Episcopum partem ejus magis publicam, videri potest juxta ea, quae statim dicemus. concessio illa restringenda ad percussionem 78. Secunda conclusxo. — Secundo dicen- in illa parte monasterii facta. Sed revera non dum est, Abbatem percutientem subditum ita est, quia vel claustrum non in ea signifi- suum, a Superiori suo regulari, si illum ha- catione accipitur, sed pro toto monasterio, beat, sin minus ab Episcopo absolvi posse. sumpta parte pro toto, vel etiamsi sumatur Prior pars constat, quia illa percussio de se pro illa parte non est dictio restringens, sed non est enormis ; et ideo ex eo capite non est amplians, ut Panormitan. notavit; nam clau- semper reservata Papav, alinnde vero talis strum inter religiosos majori quadam obser- Abbas ita comparatur ad Praelatum suum, vantia custoditur. Et ideo si percussio etiam sicut ejus subditi ad ipsum. Posterior pars in illo facta Abbati committitur, a fortiori probatur ex d. c. Monachi, ibi : Quod si dis- factam in quacumque monasterii parte. Imo cretio Abbatis non sitfficit, ab Episcopo est etiamsi fiat extra totum monasterium, vel in adhibenda correciio. Tunc enim maxime non quovis alio loco, quia ratio illius concessionis videtur sufficere talis Abbatis discretio, ut op- non est locus, nec pendet a circumstantia time declarat ratio dubitandi prius proposita, loci, sed ex communi vita religiosorum, quia non est ipse conveniens judex. in cause 572 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN JURE. sua ; ergo per Episcopum est absolveudus. ficat eadeiu Gloss. slatim, dicens, si non sit Quod si contingat religiosum percussum non periculum, non esse absolutionem dandam essesubditum Abbalis percutientis, tunc talis ante consultationem Pontificis, quod intelli- Abbas a Praelato religiosi percussi absolven- gendum est de periculo mortis, aut alicujus dus esset, juxta c. Gum illorum. Haec autem gravis damni; quando autem hoc periculum secundumjuscommuueprocedunt, aliudvero limetur, licitum quidem erit absolvere, non est secundum specialia privilegia , maxime ex speciali privilegio hujus canonis, sed ex Mendicantium, de quibus alibi dicemus. generali lege, modo statim declarando. 79. Personse magnse potentise et nimis deli- 81. Interrogationes duse proponuntur. — catse a quo absolvendse. — Quarto observari Secunda. — Hac enim occasione duo possunt potest aliud genus gratise seu privilegii, quod hoc loco interrogari. Unum est cur pericu- in jure conceditur circa hoc negotium propter lum, quod est in diuturna mora, non sufficiat nonnullas circumstantias personae delinquen- in quacumque persona, ut sub juratoria cau- tis. De quo extat c. Mulieres, de Sent. ex- tione absolvi possit; nam ex dilatione pceni- com., ibi dicilur, de his qui magnae sunt tentiae periculum imminet animae, ut dicitur potentiae, et ita delicati, quod laborem ve- in c. ult. de Pcenit. et remis., et sumi potest niendi ad Sedem Apostolicam nequeunt susti- ex c. Sacro, juxta Glos., deSent. excom.; sedl nere, consulendam esse Apostolicam Sedem, ob vitandum periculum animae concedi potest et de statu personae, et veritate negotii infor- et debet absolutio cura illa cautione multo mandam,ut secundum ejus consilium de com- magis, quam propter vitandum periculum misso scelere tales personae corrigantur. Quo corporis; ergo sufficit periculum morae ad loco hujusmodi personis non conceditur sim- praemittendam absolutionem. Altera interro- pliciter, ut absolvi possint ab Episcopo; sed gatio est, quodnam privilegium illis personis quod non teneautur petere absolutionem a potentibus delicatis in illo textu concedatur; Summo Pontifice, Romam eundo, sed solum nam si absque speciali mandato Pontificis eis consulere Pontificem. Ait autem Glossa ibi, non est absolutio concedenda, quilibet de po- pertinere ad Episcopi arbitrium judicare, an pulo potest in simili facto consulere Pontifi- persona sit talis conditionis, necne; sed hoc cem, et ab eo postulare mandatum vel facul- in textu non habetur; neque existimo esse tatem, ut ab alio corrigi, et absolvi possit, necessarium , quidquid etiam Navar. dicat; juxta ejusdem Pontificis arbitrium. potestenim id per evidentiam rei constare;et 82. Priori interrogationi fit satis. — Prior quando fueritresaliquomodo dubia, judicium interrogatio generalis est de omnibus casibus viri prudentis in hujusmodi rebus semper Pontifici reservatis ; et ita a nobis tractata est satis est, quando speciali jure non reservatur superiori libro in materia de Pcenitentia. Superiori; in hoc autem jure non committi- Unde in praesenti casu solum dicimus nihil tur Episcopo, ut judicet, an persona sit speciale in hac parte concedi in dicto textu magnae potentiae, vel delicata; sed supposita his personis potentibus seu delicatis, ut prop- conditione talis personae, respondetur quid ter solum morae periculum prius possint ab- agendum sit, nimirum consulendum esse Pon- solvi, quam possent aliae; nullus enim favor tificem. Nec requiritur, ut ipsemet Episcopus hujusmodi in illo textu ejus fit. Probabile ta- consulat, sed ipse, qui absolutione indiget, men censemus, quando mora extraordinaria consulere potest quacumque via voluerit, aut sit et notabilis, illam esse sufficientem cau- potuerit. sam, ut absolutio dicto modo concedi possit, 80. Possintne hi potentes absolvi sub jura- propter rationem factam, quae in eo casu toria cautione de consulendo et parendo Pon- maxime urget. Et confirmari potest; nam in tifici. — Dubitat praeterea Glossa ibi, an aliquibus casibus hoc videtur jure provisum- interim dum consulitur Pontifex, possit per- ob hanc enim rationem concedunt jura supra sona illa absolvi sub juratoria cautione de dicta, ut aegrotantes absolvi possint, etiamsi consulendo Pontifice , et parendo mandatis aegritudo non sit periculosa, sed morosa tan- ejus. Et respondet posse propter periculum tum, ut Doctores omnes exponunt, et est evi- morae. Scd haec responsio videtur esse conlra dens, quia aegriludinis causa distincte conce- textum, ubi dicitur prius esse negotium inti- ditur practer periculum mortis; sed eadem mandum Pontilici; non est ergo prius abso- jura subjungunt generalem absolvendi facul- lutio concedenda. Quod recte ibi Panorm. talem propter similia impcdimenta ; ergo, nolavit, et sequuntur Felin. et alii. Et signi- quacumque ex causa moralis et extraordi- SECT. \. DE EXCOMMUmCATfONIBOS RESERVATIS IN DECRETO. 573 naria mora timeatur, scilicet propter longum adire possint, quod impedimentum perpe- ac periculosum iter, vel propter necessaria tuum non est, sed fit praecipue propter im- negotia prius peragenda, vel quid simile, po- perfectionem puerilis actus, in deliberatione, terit absolutio concedi. At vero quando mora et perfecto rationis usu. Et ideo licet postea non est notabilis, sed ordinaria, non censetur impedimentum cesset, non cessat concessio, esse morale periculum animae; et si aliquod nec imponitur illis obligatio comparendi. est, illud fuit prsevisum a reservante cen- Atque eadem est ratio de omnibus, quibus suram, et permissum ob rigorem disciplinse, hic favor conceditur, non ob impedimentum, et majora mala vitanda. Quando autem mora sed ob specialem rationem actus, seu per- censenda sit notabilis, arbitrio prudentis re- sonae. linquitur. 85. Servus absolutus ab inferiori Pontifice, 83. Posteriori interrogationi respondetur. si manumittatur, tenetur se prsesentare. — — Ad alteram interrogationem respondetur, Unde colligitur differentia inter puerum et his personis per illud decretum solum con- servum; nam puer non tenetur comparere, cedi, ut secundum commune et ordinarium etiam transacta pueritia; servus autem, licet jus non sint cogendae personaliter adire Sum- excusetur a comparendo, quamdiu servus mum Pontificem, sed a suo Episcopo sint est, juxta c. Mulieres, de Sent. excom., prout absolvendae, quanquam expectanda prius sit declaratur in c. Relatum , eodem titulo, ta- forma a Summo Pontifice. Aliae vero infe- men, si manumittatur, vel simpliciter, vel riores, et robustiores personae jure communi quoad illum actum, puta, quia dominus con- tenentur adire Pontificem; et quamvis pos- sentit profectioni ejus, tenebitur comparere, sint ab eo speciale indultum postulare et ob- quia jam tollitur impedimentum, in quo solo tinere, illud tamen erit per modum specialis illa excusatio fundabatur. Quapropter, si do- dispensationis, ad quam necessaria erit ali- minus resistat profectioni servi, polerit qui- qua alia peculiaris causa, quae in preedictis dem absolvi, non tamen sine juramento de personis non requiritur, sed sufficit earum comparendo, et obediendo mandatis Pontifi- status, seu conditio. cis, cessante impedimento. Censebitur autem 84. Qui ob circumstantiam personse ab alio dominus rationabiliter repugnare, per se lo- quam Pontifice absolvitur, non manet cum quendo, quoties grave patietur incommodum obligatione se prsesentandi Papse. — Quinto ex absentia servi sine culpa sua, utdiciturin est circa praedictos casus advertendum, fere dict. c. Relatum. Judicandum autem est pati in omnibus illis concedi hunc favorem abso- grave incommodum, quoties nimis est ab lute et absque ulla obligatione comparendi Apostolica Sede remotus, ut ibidem dicitur. apud Pontificem Summum. Quia, cum heec Unde, si prope esset, et brevi tempore posset concessio non fundetur in impedimento, sed negotium expedire, et nullum aliud timeretur sit indulgentia ob aliquam circumstantiam incommodum, praeter illorum dierum absen- personae, non fit sub conditione comparendi, tiam, non posset servus rationabiliter impe- sed simpliciter. Quod secus est, quando con- diriadomino, quominusadSedemApostolicam cessio fit ratione impedimenti, si temporale absolvendus accederet, nisi fortasse malitiose illud sit; nam, si perpetuum, eadem est de et in fraudem domini servus clericum per- illo ratio, eo qtiod jam non habet locum con- cussisset, ut se ab obsequio domini liberaret, dilio. Quae ouinia paucis verbis significantur quia tunc nunquam est ei facultas conce- in cap. Quamvis, de Sent. excom., ubi sic denda, ut in eod. c. cavetur. Dixi autem, per dicitur : Cxterum quibusdam prsedictorum, se loquendo, quia si delictum sit enorme, et videlicet qui temporali impedimento labo- scandalum seu pravum exemplum cum alio- rant, exceptis pueris sub debito juramento rum periculo timeatur, tunc etiam cum gravi consuevit injungi, ut impedimento cessante ad detrimento domini ad Sedem Apostolicam re- Apostolicam Sedem accedant, etc, ubi addi- mittendus est, utineodemc. Relalum, statui- tur, temporali, ad excludendum perpetuum, tur, quia propter vitandum scandalum, par- cujus cessatio expectari non potest. Exceptio vipendendum est temporale incommodum, autem illa, quae de pueris fit, si in rigore lo- seugravamendomini. Duee autem conditiones quamur, non est exceptio ab illa generali ibi conjunguntur, simulque requiruntur, et regula de impeclimento temporali, quia illa divisim non sufficiunt; nam si delictum non conccssio non fit pueris, eo quod propter im- sit enorme , vel scandalum moraliter non becillitaleni aetalis impediti sint; ne Romam timetur. vel non censetur adeo grave, ut non 574 DISP. XXII. DE EXC0MMUNICAT10NIBUS PAP^ RESERVATIS IN JURE. possit aliis modis lolli, noluit Pontifex omnino enorraem percussionem sufficiet. Unde Glossa, illud sibi reservare in grave nocumentum verb. Mutilationem , dicit non esse distin- alterius, ut contra Pauormit. et alios recte guendum inter membrum et membrum; citat- intellexerunt Angelus, Excom., 5, num. 54; que cap. 2 de Cler. excommun. min., et cap. Sylvest., Absolutio, 4, num. 9, in fine; Na- Exposuisti, de Corp. vitiat., qute jura non var., c. 27, num. 88. admodum probant, quia membra, de quibus 86. Filius familias pubes non potest absolvi fit mentio ibi, satis principalia sunt; sufficit absque juramento de comparendo factus sui tamen absoluta illius textus locutio, ut dixi. juris. — Similis differentia notari polest inter Addit vero Navarr. non solum mutilationem, puerum impuberem , et filium familias qua- qua membrum scinditur, sed etiam illam, tenus talis est; nam ille, ut diximus, simpli- qua inutile vel quasi inutile ad munus suum citer absolvi potest; filius autemfamilias, qui redditur, enormem kesionem reputari, quod post pubertatem tale delictum commisit, licet verum existimo, quia moraliler perinde cst. absolvi possit per dictum c. Mulieres , non 88. Qux sanguinis effusio dicenda sit enor- tamen sine obligatione et juramento com- mis Isesio. — Preeterea in alio exemplo de parendi, quia impedimentum illud non est sanguinis effusione, subintelligendum censeo, perpetuum; et ideo, si emancipetur, vel qua- quod sit in notabili quantitate et quod sit ex cumque alia rationefiat suijuris, aut, sipater gravitate leesionis, quia sanguis facile effluit consenliat profectioni, tenebitur comparere, ex qualibet pelliculee ruptione, quee non po- ut Pauormit.jSylvest., Navar. et alii docent. test semper dici enormis laesio. Et ita sentit Glossa ibidem, ponderans vocem effusio, quee Percussio quando dicenda levis, mediocris, abundantiam significat. Quanta vero illa fu- aut gravis seu enormis. tura sit, non habet certam mensuram, sed prudenti judicio relinquendum est. Addidi 87. Mutilatio cujuslibet membri dicitur etiam, quod effusio proveniat ex gravitate enormis percussio. — Ultimo, quoniam citata leesionis; nam si contingat percussionem esse jura seepe distinguunt inter deliclum leve, in naribus , sine laesione magni momenti po- mediocre, et grave, seu enorme, notare test copia sanguinis fluere, et non propterea oportet et exponere , quando unumquodque erit enormis leesio, ut recte indicavit Navar- eorum tale sit. Sed quia hoc arbitrio boui rus, num. 92. Item ex negligentia vel malitia viri ponderandum est atque existimandum, ejus, qui percussus est, potest ex minima ideo breviter dicendum est, omnia heec tria pellis incisione multum sanguinis effundi, et membra requirere percussionem sufficien- non propterea leesio erit enormis, quia ille tem ad peccatum mortale, quia alias nou effectus est quasi accidentarijis, et non auget sufficeret ad incurrendam excommunicatio- gravitatem percussionis. Sicut e contrario nem. Unde non sumitur hic percussio levis potest contingere, ut vulnus inflictum grave absolute, seu eo modo quo venialis culpa sit et sufficiens ad magnam copiam sanguinis levis dicitur, sed respective, comparatioue effundendam, et quod ex magna diligentia aut majoris laesionis intra latitudinem earum, artis industria impediatur, quod non oberit, quee mortalem malitiam continent. Preeterea quominus talis percussio enormis judicelur, de enormi percussione nonnulla exempla quia ejus gravitas non consistit in effeotu habemus in jure cap. Cum illorum, de Sent. futuro aut ab illo pendet, sed in ipsa percus- excomm., ubi significatur ex duplici capite sione et modo ejus. Unde inLelligere licet, illa posse esse percussiunem enormem : primo ex duo exempla non esse posita, quia tanlum quantitate nocumenti,- de quo duo exempla illis modis contingat percussionem esse in se ponuntur, scilicet : Si ad mutilationem mem- enormem, sed ut illa sint quasi indicia et bri vel effusionem sanguinis est processim. In mensurie gravis percussionis, ut omnis per- quibusadverto primo ibi non fieri mentionera cussio, quae moraliter fuerit aequivalens his occisionis, vel quia ex se nota est enormitas, enormis censc;itur, quamvis sine mutila- et a fortiori significatur, vel certe quia illa tione aut effusione sanguinis liat; ut il;igcl- plus est quam percussio, cum sit queedam lare clericura aut fuste percutere cum in- totius rei destructio. Deinde adverto mutila- genti dolore et contumelia vel injuria, grivis tionis exemplum simpliciter et sine restric- percussio erit, quamvis sanguis non elfui- tionc esso po?itvm. idcoquc cfinmsi sii minimi ditur; itcm includere cloncum iu teterriuK) membri, dummodo totura absciudatur, ad carcere, et ibi lougo lempore injuslo euua SECT. I. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN DECP.ETO. r>75 detinere. enormis violentia est, et sic de aliis dicuntur venialia peccata; imo inter mortalia similibus. non omnia reputantur enormia; quid ergo 89. Ex dignitate personx percussae potest mirum, quod respectu humanee personee in fieri enormissima Isesio. — Percussio Abbatis tali dignitate constitulee inveniri possit in- ex hoc capite solum est enormis respectusub- juria adeo diminuta ex aliis circurnstantiis, ditorum. — Episcopi vero respectu omnium. ut simpliciler non possit enormis testimari?. — Aliud caput hujus enormitatis in illo textu Sunt ergo omnia pensanda, scilicet conditio insinuatum est dignitas personae percussae, personee offendentis (quae non parum aggra* quia injuria crescit ex dignitate personae vat vel minuit actum), quantitas, modus, ©ffensae; in hoc autem canone non solum occasio actionis, locus, et tempus, et similia, attenditur gravitas violentiae aut laesionis, ut integrum judicium de facti enormitate sed etiam injurise, ut alia jura citata decla- reddi possit. Quia vero in hujusmodi injuriis rant. Adhibenturque ibi duo alia exempla , preecipua conditio aggravans est dignitas per- scilicet Episcopi et Abbatis; per Episcopum sonae offensae, et illa sola sufficit ad consti- omnes intelligunt consecratum. Et ideo non tuendum enorme delictum, si in reliquis sit est hoc limitandum ad subditos Episcopi, sufficiens proportio, ideo circumstantia heeo quia hoc non fundatur praecipue in dignitate cum illis exemplis specialiter in illo textu de- jurisdictionis, sed consecrationis, et ideo a signatur. Atque hinc etiam fit, ut haec causa quocumque Episcopus percutiatur, etiam a enormitatis delicti sic declarata, non solum non subdito, ejus percussio enormis habetur. locum habeat in illis duobus generibus perso- Quod secus esse censetur in alio exemplo narum, prouta nobis exposita sunt, sedetiam. deAbbate; nam communiter explicatur res- in aliis personis Ecclesiasticis in dignitate pective, scilicet, si quis percutiat Abbatem constitutis, si cfetera cum proportione obser- suum, id est suum Prselatum et superiorem, ventur. Unde constat sub Episcopis compre- ut patet ex Glossa et interpretibus ibi. Unde hendi Cardinales, licet non sint specialiler si monachus perculiat Abbatem alium, non consecrati. Episcopus etiam electus et confir- tamen superiorem suum, non statim erit matus, maxime respectu subditorum; jam percussio enormis judicanda ex dignitate enim jurisdictionem habet, quod secus est de personae, quia dignitas Abbatis. nude consi- tantum electo, licet non parum ad dignitatem derata, non est tanta, ut suffk t ad enor- personae conferat; de aliis vero inferioribus mitatem delicti ex sola dignitate personae; Preelatis sicut de Abbatibus judicaudum est. maxime cum sub illa appeliatione compre- 91 . Qua ratione percussio levis, mediocris, hendatur quilibet Praelatus cujusvis monas- et enormis discernantur. — Ex his autem, terii religiosorum. Respective autem, id est quae de percussione enormi in jure explicata respectu sui subditi et inferioris, est magni invenimus, arbitrandum est de mediocri et momenti illa circumstantia, ratione jurisdic- levi percussione. Nam ut Arisloteiles dixit, tionis et reverentiae debitae inferioris ad su- supremum in unoquoque genere est mensura periorem. At vero dignitas Episcopi, quia in caeterorum. Enormis ergo laesio erit mensura consecratione consistit, absolute considerata, aliarum; nam omnis llla, quae dictas circum- sufficit, ut ex illo capite percussio enormis stantias non habuerit, non erit enormis. Quod censeatur. Et ideo in cap. Si quis deinceps, si multum ab eis distaveril, levis, si autein 17, q. 4, praeter excommunicationem, omni- parum, mediocris existimabitur. Addit pive- bus suis privandus dicitur, qui tale delictum terea Navarrus verba cujusdam Extravag., commitlit. quae incipit Perlectis, quibus hoc amphus 90. Non quselibet Isesio his personis facta declaratur. Verumlainen et Extravagans ilia censetur enormis. — Quae personx dicantur auctoritatem non habet; nam incerii auctoris constitutae. in dignitate. — Quanquam autem est, et in jure non continetur; et nihil amplius bsec vera sint, nihilominus respectu etiam in ea dicitur, quam ex dictis habeatur; uaiu talium personarum requiritur proportionata tandem concludit hoc commiltendum e.sse quantitas leesionis seu percussionis, ut enor- prudentis arbitrio; hoc enim necessario di- mis ex illa circumstantia fiat; nam tam parva cendum est, quoties laesio ex se et absolule posset esse percussio aut violentia, ut etiam considerata non habet enormitatem, nisi ex circa talem personam moraliter non reputetur aliis circumstantiis insurgat, et ideo omnes enormis. Etenim circa Deum ipsum quaedam prudenter pensandae. Et multum refert offeusiones in suo ordine Ievcs sunt, quae animadverlere, an facta fuerit cum gravi '676 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIOISIBUS VAV/E RESERVATIS IN JURE. scandalo; nam illud moraliter loquendo est jure, sed praecipitur promulgari ab Episcopis magnum signum enormis percussionis et sa- contra eos, qui lilteras falsas Apostolicas crilegii, ut ex dict. c. Cum illorum, colligitur. habentes,intra viginti dies eas non destruunt Deniqueprudenshoc arbitrium, dequantitate aut resignant. Quam excommunicationem percussionis , juris interpretes communiter tales personae non incurrunt, donec promul- dicunt commissum esse Episcopo vel judici, getur; postquam autem contracta est, Papae quod censeo verum in foro exleriori et ut de- reservata manet. Imo indicat Panormitanus claratio illa authenticefiat; in interiori autem ibi, num. 9, necessarium esse, ut judex spe- fieri potest a viro prudente et docto ; nam hoc cifice ferat excommunicationem contra talem magis pendet ex prudentia et doctrina, quam personam habentem falsas litteras. Sed, licet ex jurisdictione. Et juxta illam declarationem hoc possit esse necessarium ad alios effectus, potest quilibet confessarius judicium ferre in tamen ad incurrendam talem excommunica- illoforo; imo ei proprie commissum est hoc tionem non requiritur, sed satis est, quod judicium in tali foro, quatenus clavem scien- sententia generalis feratur in omnes, qui tiaehaberedebet,atque ea utiubinecessarium tales litteras habuerint et inlra viginti dies fuerit. SECTIO II. De excommunicationibus ipso jure latis, et reservatis Papae in anliquioribus libris Decretalium. 4 . Prima excommunicatio ex cap. Quserenti, de Offic. deleg. — Prima harum excommuni- cationum affertur a Navarro ex c. Quaerenti, illas non abdicaverint. Quod adeo est expres- sum in illo textu, ut non potuerit Panormita- nus contrarium sentire, sed, cum ait necessa- rium esse specifice ferri excommunicationem contra talem , intelligit ratione delicti, non ratione personae, id est, contra sic delinquen- tem, non vero contra Petrum vel Paulum nominatim. Postquam vero excommunicatio sic lata est, si contrahatur, ejus absolutio de Offic. delegat.; ubi excommunicatio lata a manet Papae reservata. Atque ita reservatio a delegato Papee in eum, qui rei judicatae potius lata est ipso jure, quam excommunica- parere contemnit , post annum transactum tio, quod non est singulare in hoc casu. manet Papse reservata. Sed illa non est cen- sura a jure, sed ab homine; ferri enim sup- ponitur a judice delegato ; neque illa est pro- pria reservatio, sed cessatio jurisdictionis seu officii. Statuit enim ibi Ponlifex, ut suus delegatus post latam sententiam possit per annum jurisdictionem exercere in ordine ad sententiae executionem; et inde fit, ut intra illum annum possit a censura a se imposita absolvere, non vero ultra illum, quia jam non estjudex, ideoque jurisdictio solum ma- net in delegante, qui fuit Summus Pontifex. 2. Secundaex cap. Ad falsariorum, de Cri- mine falsi. — Secunda excommunicatio affer- tur ab eodem Navarro ex c. Ad falsariorum, de Crimine falsi, ubi fertur censura excom- municationis in falsarios litterarum Pontifica- lium. Verumtamen illa censura, prout in illo capite fertur, non est Summo Pontifici reser- vata ; prout vero in Bulla Ccenae Domini re- Excommunicatio contra sacrilegos rerum Ecclesise fures declaratur. 4. Cap. Conquesti, de Sentent. excomm. — Incurraturne ipsojure excommunicatio hxc. — Similis modus excommunicationis et reser- vationis invenitur in cap. Conquesti, de Sent. excom., ubi praecipit Pontifex quosdam sa- crilegos denunciari excommunicatos, et non absolvi, donec cum litteris suorum Prxlato- rum veritatem continentibus Apostolico se conspectui prxsentent. Circa quem textum nonnulla declaranda occurrunt. Primum est, an illa excommunicatio ipso jure incurratur. Et ratio dubitandi est, quia in eo textu dici- tur : Eos excommunicatos denuncietis; aut enim verbum illud, denuncietis, in rigore esi sumptum, prout idem significat quod publi cetis, aut sumitur latius, prout interduin dici- servata est, superius est a nobis exposita , tur de ipsa prolatione vel promulgatione ex- cum dicto cap. Ad falsariorum. Et quoad communicationis; si sumatur priori modo, degradationem, quae ibi propter hoc crimen fieri praecipitur, infra suo loco declarabitur. 3. Tertia ex cap. Dura, de Crimine falsi. — Tertiam excommunicationcm affert idem auc- tor excap. Dura, de Crim. falsi, § Adjieientes. supponit excommunicationem aliunde con- tractam ante illius decreti constitutionem; nam denunciare hoc modo non est excommu- nicare, ut constal ex c. Pastoralis, § Veium, de Appellat., ncc talis pronunciatio vere Sed illo loco non fertur excommuuicatio ipso proferlur, nisi de jam ezcoiniuunicato. Si SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN DECRETALIBUS. 577 autem verbum denunciandi, sumatursecundo calicis; longe autem diversum delictum esi modo, Ponlifex non excommunicat, sed pra3- confringere et spoliare Ecclesiam; ex cap. cipit Praelato, ut excommunicet; non ergo ex- autem Conquestus, deForocompetent., solum communicatio illa a jure lata est, sed ferenda colligitur non omnem furem rerum Ecolesiaa ab homine. esse ipso jure excommunicatum; quod etiam 5. Prima sententia. — Circa hoc Glossa ibi constat ex cap. Indigne, 12, qu?est. 2; non refert sententiam Hugonis, hos sacrilegos non vero quod nullus sacrilegus confractor et esse excommunicatos ipso jure, sed excom- spoliator Ecclesiae excommunicatus ipsojure municandos. Nam in cap. ultim. de Furtis, sit. quidam, qui calicem Ecclesice furatus fuerat, 7. Quojure excommunicatio hsec in sacrile- si non est respersus infamia publica , post gos fures feratur. — Prima opinio. — Quod peractam pcenitentiam congruam et satisfac- si inquiratur, quo juresit lata haecexcommu- tionem dicitur admiltendus ad Ordines, si nicatio, quidam dicunt, non ferri in illo cap. alias sit idoneus, et nulla praerequiritur ab- Conquesti, sed supponi. Ita Navarrus, non solulio a censura. Ubi supponi videtur, nul- tamen affert aliud prius jus, quo heec excom- lam excommunicationem incurrisse. Et in municatio lata sit, cum tamen illud sit neces- cap. Conquestus, de Foro comp., dicitur, in- sarium. Glossa vero ibi eamdem opinionem vasores rerum Ecclesipe analhemati suppo- indicans citat cap. Canonica, 11, quaest. 3, et nendos esse donec satisfaciant; non ergo sunt cap. Omnes Ecelesise, 17, qusest. 4, quae, vel ipso jure anathematizati; ergo cum in dicto parum, vel nimium probare videntur. Nam cap. Conquesti, prsecipit Pontifex, ut hi sa- in priori verba sunt : Ecclesiarum Deiviola- crilegi excommunicati denuncientur, recte tores auctoritate Dei, et judicio Sancti Spiri- inlelligitur, id est, excommunicentur publice tus a gremio sanctx matris Ecclesiae, et con- etnominatim; non est enim heec significatio sortio totius Christianitatis eliminamus. Quae et inlerpretatio ab illius verbi proprietale verba, aut probant omnes sacrilegos in Ec- aliena. Potestque a simili confirmari ex cap. clesiam esse ipso jure excommunicatos, aut Tua nos, de Sentent. excomm., ibi : Ex quo nihil probant. Unde Hugo et Archidiacon. ex- suntper sententiam publicati, quod significat, ponunt, ibi non ferri excommunicationem ut infra videbimus, id est, excommunicati et ipso jure, sed dari formam, qua excommuni- publicati; nam, quia per sententiam utrum- candi sunt hujusmodi violatores, quando que fieri solet, et ultimum est publicatio, ideo oportuerit. Alii, ut paletex Glossa ibi, putant illo unico verbo solet aliquando utrumque illud Concilium excommunicasse violalores comprehendi. praecipue quando per jus ali- quosdam Ecclesiarum, qui tunc temporis quid statuitur, quod usque ad denunciationem erant, quos Turrecremata, et alii, fractores et non est habiturum effectum, qualis est reser- spoliatores Ecclesiarum fuisse aiunt; sed non vatio, de qua est queeslio in dict. cap. Con- conslat, quia canon ille non extat in Concilio questi, et cap. Tua nos, ut dicetur. Arausican. cui tribuitur. Cumque illud fuerit 6. Vera sententia proponitur, textibusque provinciale, multo minus constat pcenam in contrarium satisfit. — Nihilominus com- illam pro tota Ecclesia, et in perpetuum tu- munis opinio est, excommunicationem illam, lisse, aut eo sensu fuisse rcceptam. de qua est sermo in dicto cap. Conquesti, ipso 8. Aliud vero cap. ita habet : Omnes Eccle- jure incurri. Ita Glossa ibi, quam sequunlur $ix raptores atque suarum facultatum alie- Panormitanus et alii interpretes. Dico autem natores a liminibus sanctx, matris Ecclesix excommunicalionem, dc qua ibi est sermo, anathematizamus, etc. Quaa verba sunt Lucii quia non de omni sacrilegio, nec de omni Papse in epist. decretali, et si excommunica- furto rerum Ecclesiasticarum affirmant dicti tionem continent ipso jure, ut prae se ferunt, auctores habere annexam excommunicatio- non tantum fractores (ut gratis Glossa ibi nem ipso facto, sed solum de illo sacrilegio, exponil), sed omnes, qui res Ecclesite rapiunt in quo concurruntcircumstantite expressse in vel alienant, comprehendit; nam verba gene- illo cap. Conquesti, scilicet, quod sit violenta ralia sunt, et ex ipsa epislola constat sermo- confractio Ecclesise, ejusque spoliatio, et ita nem esse de quocumque, qui res vel pecunias conciliant caput hoc cum aliis , quse prior Ecclesiae aufert, fraudat et rapit. Ibi autem sententia afferebat; nam in cap. ullimo de non habetur verbum anathematizamus, sed Furtis, est sermo de quodam simplici furto participium anathematizatos, scilicet, omnes facto in Ecclesia, quale est furtum unius hujusmodi raptores anathematizatos Aposto- xxiii. 9* 578 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP.E RESERVATIS IN JURE. lica auctoritate pellimus et damnamus. Quse ferri a Sumrao Pontifice in ipso cap. Con- verba in idem redeunt, et in rigore significant questi; nam cum prrccipiat aliquid, quod excommunicalionem latam; tamen, quia non excommuncationem latam supponit, et non est usu recepta, possunt exponi, ut non cen- inveniatur priori jure lata, necesse est, ut ab seatur ipse Pontifex anathemalizare, sed ipsomet Ponlifice virtute et implicite feratur; analhematizationem approbare si fiat, et de- ita ut sensus sit, excommunkatos nuncietis, clarare eos esse dignos tali poena. Et potest quia ego ex nunc illos excommunico. Potest- hrec expositio suaderi, tum quia ibi Ponlifex que hsec expositio ex aliis similibus formulis non condit leges, sed solum doctrinam tradit, ferendi censuram declarari; saepe enim di- tum etiam quia ibi extendit illam doctrinam cuntjura : Quihoc fecerit, noverit se excom- ad omnes consentienles, quos tamen nullus municatum. Ubi necessario subintelligitur, dicet esse excommunicatos. quia per hanc legem. excommunicatur. Item 9. Secunda opinio. — Potest ergo dici, ex- dici solet : Curn eo qui hoc fecerit, alii non communicationem illam latam esse ipso jure communiccnt, utique quia per ipsum c;mo- a Joanne P. in c. Quisquis, 47, qusest. 4, cu- nem sic loquentem excommunicantur. S;ipe jus verba sunt : Si quis domum Dei violave- item excommunicatio fertur quasi praesup- rit, et aliquasine licentiaillius, cui comrnissa positive, ut quoties fertur per verba pcrti- essedignoscitur,inde abstulerit, donecin con- nentia ad effectum, vel ad aliquid posterius ventu admonitus satisfaciat, sciat se commu- ipsa censura ; ergo eodem modo possunt ftx- nione esse privatum. Qua> forma verborum poni preedicta verba cap. Conquesti. A qua aperte continet censuram ipso jure latam, et interpretatione non videlur discordare Abbas videtur esse contra fraclores et raplores Ec- anliquior, quem junior sequitur et refert. clesiarum; propriissime enim dicilur violare Fateor quidem priorem expositionem esse Ecclesiam juxta subjectam materiam, qui probabileni, juxta quam hsec censura non est muros vel fores ejus infringit, ut eam violet; ipso facto lala. Quia vero communis opinio ergo hic textus videlur convincere, propter est in conlrarium, ab ea discedendum non tale crimen esse impositam ipso jure. Quod est,Iicet lalis excommunicatio major non cen- aulem potest in dubium venire solum est, an seatur lata in aliis antiquioribus juribus, sed verba illa, Sciat se communione privatum, in illomet cap. Conquesti, juxta ultimam in- conlineant excommunicationem majorem, terpretationem, videtur ipsis verbis accom* prout nunc est in usu, vel aliquam minorem modaia. Nam licet illud verbum nuncictis, excommunicationem, seu separationem tan- rcspiciat actionem per hominem exercendam, tuni ab usu Eucharistise. Et ratio dubiiorilur tamen in rigore et proprietate sumptum in- ex ipsomet textu; nam subjungit : Si vero dicat lalem actionem, qupe cxcommunicalio- post secundam et tertiam conventionem coram nem supponit; non potest autem certo sup- ^piscopo satisfacere detrectaverit, sacrilegii poni, nisi ab ipso jure lata sit. /tericulo ab omnibus obnoxius teneatur, ita 11. Qux ob crimina excommunicatio hxc ut secundum Apostolum nemini fidelium mis- contrahatur. — Fractio et spoliatio qux suf- ceatur; ergo prior illa excommunicatio non ficiunt adpeccatum sufficiuntad hanc censu- separabat eum a communione fidelium; ergo ram. — Dubium. — Resolvitur. — Unde fit non erat excommunicatio major. Deinde in illam excommunicationem non extendi ultra versiculo sequente expresse est sermo de h:s, deliclum sacrilegii in eo textu expressum, in qfii infringunt monasteria et locaDeo dicata, quo eliam Glossa, et Abbas, Antoninus, Caje- ler aliler polest defendi communis sen- spoliatio. Dubitari ergopotcst, an uiraque tentia, si dicamus, hanc excommunicalionem sufficiat ad hanc excoinmuLncalioneiii m.ur- SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN DECRETALIBUS. 579 rcndam. Nam si utraque simul fiat, res con- frangere seras sacristiae, vel muros aut tec- stat, quia in illis sacrilegis illa fuit sufficiens tum ejus, etiamsi exteriores fores Ecclesiae, causa. Et in unaquaque illarum actionum et reliquae partes ejus non confringantur, illa quantitas sufficiet ad censuram, quae ad quod mihi erit indubitatum, si sacrislia sit peccandum mortaliter in materia sacrilegii contigua Ecclesiae, quia tunc in rigore venit talis sit, quia non possumus certiorem regu- nomine Ecclesiae. Quod oplime probatur arg. lam prascribere ex natura rei,ettextus aliam c. Si civitas, de Sent. excom., in 6, ubi cum non constituit. Quapropter non est necessa- interdicitur Ecclesia , illius nomine dicilui rium, ut Ecclesia spolietur omnibus bonis, venire capella, vel csemeterium contiguuia quae in ea sunt, nec quod confractio sit enor- Ecclesiae. Quia lex illa licefc videatur versari mis, sed nomine spoliationis quaelibet rapina, in maleria odiosa, utpote interdicti el pcenali, vel furtum grave intelligendum est. Per con- fertur in favorem interdicti et clavium Ec- fractionem autem quaevis violenta apertio clesiae. Eadem autem ratio cum proporlione Ecclosiae, sive rumpendo murum, sive seras in praesenti locum habel, nam haec etiam lex confringendo. Sed quid si nulla illarum ac- est in favorem Ecclesiae et rerum sacrarum; tionum per se sumpta sit peccatum mortale, et ideo etiam nomen Ecclesiae extendendum ex utraque autem consurgat materia suffi- est, ut illum locum comprehendat. At vero si ciens ad sacrilegium grave? erilne illa suffi- sacristia esset disjuncta ab Ecclesia, non cen- ciens causa talis censurae? Respondeo non seo esse admittendam extensionem, quia ne- videri casum moraliter possibilem. Nam in que in rigore vocis, neque in jure habet fun- primis necessarium est, ut confractio sit suf- damentum, et semel facla, nullum haberet ficicns ad ingressum; haec autem semper est cerlum lerminum, sed quantumcumque esset gravis injuria Ecclesiae, ideoque sufficiens ad distans locus, in quo vestes et vasa sacra peccalum mortale. custodirenlur, fraclioejuscenseretur hiccom- 12. Num per unam illarwn actionum suffi- prehensa, quod verisimile non est. Tandem cientem ad mortalem, censura hxc incurratur. de hac actione inquiri polest, an necesse sit — Frangens seras sacristise contigux, Eccle- fieri per vim, vel sufficiat fieri per artem, ut, s?>, incurrit c. Si civitas, de Sent. excomm., v. gr., si fores Ecclesiae, vel serae ejus non in 6. — Non incurrit si sacristia sit discon- frangantur, sed aperiantur vel alia clavi si- tigva. — Aperiens per artem fores Ecclesise mili, vel adultera, an id satis sit ex hac parte an incurrat. — An sufficiat Ecclesix fractio ad incurrendam hanc censuram. Videtur JSMie spoliatione ad hanc censuram. — Na- enim perinde esse; et ideo extendendum esse varr. rejicitvr. — Difficultas vero superest, hoc jus, quod favorabile est, ut dixi. Nihilo- utrum, si tantum una illarum actionum sit minus Navarr. supra negat sufficere, dicit- pcccatum mortale, et alia vel sit levis, vel que esse sententiam omnium , a qua non onnnno non fiat, incurratur haec censura. In oportet recedere, quia favor etiam non est quo dubio in primis si spoliatio eliam gravis extendendus ultra proprietatem verbi, prae- fiat sine fractione, omnes fatentur non esse sertim cum habeat adjunctum oclium seu gra- sufficienlem causam hujus censurae. Ita tenet vem poenam ; verbum autem frangendi in Gloss. ibi referens Hugonem, et sequitur Pa- rigore significat violentiam. Superest dicen- normit., num. 2, et Antoninus, Cajetanus, dum, an e converso sola haec actio frangendi Kavarrus supra citati, et communiter Sum- Ecclesiam sine spoliatione sufficiat ad hanc mislae, et colligitur sufficienter ex cap. ult. censuram incurrendam. Nam dicti auctores de Furtis, et c. Gonquestus, de For. comp., videntur id affirmare, maxime Cajelan.; Na- supra citatis et declaratis in hunc modum. varrus vero ait, etiam si quis infringat Cru- Ex qua doctrina sequitur primo non satis cifixum vel sacrarium, si nihil furetur, non esse frangere arcam, in quates Ecclesiae con- incurrere hanc censuram. Quod diflicile est, tinentur, quia arca non est Ecclesia, nec pars quia si non praecessit fraclio Ecclesiae, etiain Ecclesiae. Minusque sufficiet frangere cali- si frangatCrucifixum et furetur,non incurret cem, aut rumpere vestem sacram ad occul- si autem praecessit fractio Ecclesiae, si postea tius asportandam illam. Idemque dicendum frangat Crucifixum, sicut etiam si comburat est, si imago Crucifixi, vel alia similis fran- vestem sacram, licet nihil furetur, incurret. gatur, vel in injuriam, vel furti causa; nam Quia ex partehujus actionis non est necessa- illa non est materia hujus censurae, quidquid riumpropriumfurtumvel rapina,sed satisest sit de aliis legibus. Sufficiet tamen, ut opinor, quocumque modo privareEccIesiam suisbonis 580 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS 1N JURE. vel in eis graviter damnificare; satis enim Cajetan., d icens : Denunciationem mandat, ar dicetur spoliare Ecclesiam, qui res ejus de- denunciati absolutionem Apostolicx Sedi re- struit, etiam si secum non deferat; ergo qui servat; ergo donec illa excommunicatio sit frangit imagines Ecclesiae, vere spoliat Eccle- denunciata, non est reservata. Et favet textus siam. Nam ad spoliandum (ut dixi) non est dicens : Excommunicatos nuncietis, et vitari necesse, ut omnino onmem supelleclilem faciatis, donec se prxsentent. Et idem sentit Ecclesiae quis deferat aut destruat; satis est Navar. addens, non sufficere denunciationem enim, si in parte gravi aut notabili, id fiat. generalem ; sed ibi non loquitur in ordine ad Atque ita dicendum censeo solam fractionem, effectum reservationis, sed in ordine ad effec- qure fit ad ingrediendum in Ecclesiam, non tum evitandi talem excommunicatum, juxta sufficere ad hanc excommunicationem ; si Extravag. Ad evitanda, ut ipse subdit. Pa- autem cum illa conjungatur quaecumque gra- normit. vero ibi sentit hanc excommunica- vis damnificatio Ecclesiae in bonis ejus perli- tionem ipso jure etiam esse reservatam nentibus ad usum officiorum, vel ad ornatum absque denunciatione. Et videtur hoc fieri ejus, vel ad facultales, seu thesaurum illius, probabile, supposita interpretatione verbi incurri, quia textus utilur verbo spoliandi, nuncietis, quam ipse Gajet. amplectitur, sci- et illa est spoliatio, sive per furlum fiat, sive licet, ut denunciari mandetur excommuni- per quodcumque aliud genus injuriae. Quare catio, quae jam esse supponitur; ergo pari judex secularis frangens fores Ecelesiae, ut ratione si non solum excommunicatio, sed delinquentem in ea receptum extrahat, non etiam reservatio ejus denunciari mandatur, incurrit hanc censuram, quia, licet sit frac- supponitur lata excommunicatio reservataj tor, non tamen spoliator Ecclesiae; et licet ergo ante denunciationem reservata est. At- agat contra immunilatem, non tamen contra que ita sensus illius textus erit, nuncietis dominium (ut sic dicam) et bona Ecclesiae. excommunicatos tali excommunicatione, a 13. Quidnomine Ecclesisesignificeturindict. qua absolvi non possint, nisi satisfaciant, et capite. — Sed quaeres quid nomine Ecclesiae Sedi Apostolicae se praesentent. Responderi hic intelligendum sit. Respondeo, primo, ac vero potest, in illo textu non dici : Excom- praecipue intelligi templa publicc dicata et municatos nuncietis excommunicatione nobis auctoritate Episcopi sacrata; haec enim est reservata, sed dici hoc modo, excommunica- propria significatio illius vocis, tam in jure tos nuncietis, et faciatis sicut excommunicatos quam in usu. Quod Navar. cum Panormit. arctius vitari, donec, etc. Ubi duo praeci- exlendit ad monasteria, hcspitalia, et alia piunlur : primum est denunciatio, secundum loca pia per Episcopum sacrata, arg. c. Ad execulio usquead absolutionem Papae, et ideo ha>c. de Relig. domib., in quo haec loca aequi- verisimillimum est hocsecundum non habere parantur Ecclesiis in hoc, quod non debent locum in ea restriclione nisi supposilo primo. ad mundanos usus transferri. Privata aulem Cumque haec interpretatio sit benignior, in oratoria, quae solent esse in communibus do- materia odiosa est praeferenda. mibus, ct similia loca, non comprehenduntur in dict. c. Conquesli, licet in aliis antiquio- Excommunicatio contra incendiarios expo- ribus supra citalis generalior sermo esse vi- nitur. deatur. 14. De reservatione hujus censurse. — An 15. Cap. Tua nos, de Sententia excommu- sit reservata ante denunciationem. — Suppo- nicatioms. — Sitne hxc excommunicatio ipso sila ergo hac censura , circa ejus reservatio- jure lata. — Quinlo loco numerari potest re- nem dicendum est, post denunciationem, servatio excommunicationis latae contra in- illam esse reservatam Papae, sive a jure, sive cendiarios in cap. Tua nos, de Sent. excom.f tantum ab homine lata sit. Ita enim ibi di- cujus verba sunt : Incendiarii, ex quo suni citur : Excommunicatos denuncietis , donec per Ecclesix sententiam publicati, pro abso~ Apostolico se conspectui prxsentent. Neque lutionis beneficio ad Apostolicam Sedem suni hoc pendet ex priori quaestione, quia, ut mittendi. Quae duobus modis possunt exponi. dixi , non repugnat excommunicationem la- Primo, ut verba illa, ex quo sunt, habeant tam esse ab homine, et postquam lata est, vim causalis notoe, id est, quia sunt per Ec- manere Pontifici reservatam. Quaeri vero clesiam excommunicati, ct sic supponunt ipso potest, an haec censura reservata sit ante jurelatamesse excoinmunicalionem in incen- denunciationem. Partem negantem indicat diarios, et addilur reservalio. Cui exposilioni SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONIBUS P.ESERVATIS IN DECRETAL1BUS. 58! favet, quod in illo textu requiparantur incen- Conquesti, proxime tractato; nam incendiarii diarii cum percussoribus clericorum. Item Ecclesiarum revera sunt fractores et spolia- quia textus non dicit, ex quo fuerint, scilicet tores earum; et hoc titulo probabilissimum in futurum, sed, exquo jam sunt; ergo ne- mihi est illos esse excommunicatos ipso jure cesse est intelligi per jus ipsum. Sed hic sen- per cap. Conquesti, quam sententiam esse sus communiter rejicilur, quia ibi expresse communem docet Navarr., cap. 27, num. 94, dicitur, per Ecclesix sententiam , quae est non tamen ex hoc capite, sed ex c. Tua nos, aclus hominis et non legis. Responderi vero quod profecto sine causa de illis exponitur, potest, ibi non esse sermonem de sententia ut recte ibidem Glossa notavit, quia textus excommunicationis, sed de sententia promul- ille de incendiariis Ioquiturin communi; unde gationis, id est denunciationis, quae supponit non respicit ad malitiam sacrilegii, quam spe- personam excommunicatam. Unde est se- cialiler committunt incendiarii Ecclesiarum, cunda sententia, hos incendiarios esse ipso sed ad injuslitiam onnibus incendiariis com- jure excommunicatos, eorum tamen excom- munem. Igitur si inodiarius Ecclesias in- municationem non reservari ex vi hujus currit excommunic;tionem, illius reservatio textus, donec talis excommunicatio sit per non ad cap. Tua nos, sed ad cap. Conquesti, sententiam hominis promulgala; ita refert pertinet. Et juxta doctrinam ibi traditam ex- Glossa ibi, et in cap. Cum devolissimam, 12, ponenda est. qusest. 2, et Panormilanus in dicto cap. Tua, 4 7. In dict. cap. Tua nos, ferri ipso jure id admittit quantum ad incendiarios Eccle- excommunicationem. — Alius ergo sensus et siarum. Secundo tamen objicitur contra verus illius capitis Tua nos, est, ut verba utramque sententiam, quia talis excommu- illa, ex quo sunt, reddant sensum quasi con- nicatio ipso jure nec fertur in d. c. Tua nos, ditionatum, seu denotantem suppositionem; ut evidenler ex ipso constat, neque alibi lata ita ut sensus sit, incendiarii, si jam sunt vel reperikir. Nam in cap. Pessima, 23, quaest. 6, postquam fuerunt ab homine excommuni- solum dicitur : Excommunicetur , et si mor- cati, etc. Qui sensus a sufficienti partium tuus fuerit incendiarius, Christianorum ca- enumeratione probatur ex dictis, quia seclusa reat sepultura; et in cap. Si quis membro- excommunicatione juris, necesse est ab ho- rum, ibidem, licet de hujusmodi incendiario mine ferri, ut in eam possit cadere reservatio; dicatur : Ab Ecclesia se privatum agnoscat, quce duo nec repugnant. ut per se constat, quae verba videntur significare excommuni- nec est novum ita fieri. Et confirmalur ex cationem ipso jure, tamen statim subditur : verbis illis, per sententiam Ecclesix, qu;e, li- S/ post secundam et tertiam correctionem se cet possent ab aliquo exlendi ad censuram non emendaverit, tanquam elhnicus et publi- ipso jure latam in eo sensu, quo illa solet canus ab omni Christianorum collegio sepa- appellari, latx sentenlix, tamen juxta pro- retur. Quee verba ultima significant excom- prietatem vocis magis significant sententiam municaiionem majorem ferendam et non hominis; et cum simus in materia odiosa et latam. Unde priora videntur indicare inler- pcenali, restringenda sunt potius, quam ex- dictum ab ingressu Ecclesiae, de quo suo tendenda. loco. Nullo ergo alio jure invenitur lata ex- 18. Oporteatne excommunicationemhanc in communicatio contra incendiarios generatim determinatam personam latam esse, ut reser- sumptos. vata sit. — Prima sententia. — Bejicitur. — 16. Nttm incendiarii Ecclesiarum sint ipso Quasri vero polest, an oporteat sententiam jure excummunicati. — De incendiariis vero hanc esse latam in particulari contra talem Ecclesiarum in particulari citari solet cap. personam, vel sufficiat generalis contra om- In lilteris, de Raptoribus. Sed non probat; nes sic delinquentes, ut statim ac incurritur, nam in eo solum dicitur, quemdam incen- sit reservata, juxta cap. Tua nos. Et Glossa, diarium Ecclesiarum in mortis articulo con- Panormitanus et alii ibi sentiunt necessariam stitutum , fuisse per quemdam Capellanurn esse sententiam in particulari, quia, ut htec suun a sententiaanathematis absolutum; non excommunidtiosit reservata,existimantesse vero dicilur ibi illum contraxisse illud ana- necessarium, quod incendiarius non solum thema ipso facto. Imo in illo verbo sententia, excommunicatus sit, sed etiam denunciatus. indicatur fuisse illam excommunicationem Quod etiam senlit Cajetanus, cap. 22, et Na- latam per sententiam hominis. Melius quidem varrus, qui fundantur in verbo illo textus, ex hoc ostendit Glossa in dict. cap. Tua, ex cap. quo sunt per senlentiam publicati, quod expo- 582 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS 1N JURE. nunt, id est, denunciati. Sed obstat, quia in tamen excludit hanc expositionem, quae cum illo textu non est sermo de personis in parti- sit benignior, in materia odiosa amplectenda culari, seu sub propriis nominibus, sed in communi sub nomine sumplo ex tali vitio, scilicet de incendiariis; loquendo autem hoc modo propriissime dicuntur incendiarii per senienliam publicari, etiamsi talis sententia generaliter promulgata sit. Sic enim frequen- ter ioquunlur jura; et vulgari usu ita loqui- mur, scilicet sententiam excommunicaticnis est, tum denique quia communis opinio magis in hanc partcm inclinare videtur, non repugnabo, quin probabiliter possit hoc de- fendi, et in praxi servari absque periculo9 quamvis rigore verborum juris, illud prius verisimilius appareat. 20. Quidnomine incendiarii intelligendum. — Prima conclusio. — Tandem vero inquiri promulgalam esse contra haereticos velcontra potest, quid nomine incendiarii intelligendum occultanles tale furlum, ete. Atque hocsensu in capitulo Ita quorumdam, de Judaiis, et in Clemenlina 1 de Pcunis, et in Extravagant. Inftdelis, de Furlis, excommunicalio genera- liler lata vel a jure, vel ab homine in eos, qui talia vilia committunl, saepius promulgari seu publicari mandatur; ergo in praesenti etiam dicendum, incendiarii per sentenliam publicati, etiamsi uon in particulari seu no- minatim, sed generatim sententia contra eos sit. Neque interrogo, an debeat intelligi de incendiario Ecclesiarum, vel etiam aliarum rerum; nam cum lextus indifferenter loqua- tur, generaliter intelligendus est, ut supra clixi, etCajetanus etiam notavit; sed an unus aclus incendii sufficiat, vel requiratur eon- suetudo incendio consumendi res alienas; nam nomine incendiarii hoc videtur in rigore significari. Unde Cajetanus dict. cap. 22, ait, intelligi in proposito incendiarios non ab actu publicata sit. Et confirmatur, quia Ponlifex incendendi, sed a vitio; qui enim malo studio in eo capite reservat hane excommunicalio- nem ad deterrendos homines ab hoc crimine; ergo non solum rescrvat illam, quando fertur in personam parlicularem, quam oportet esse notam, ul denunciari possit;sedetiamquando ferlar in omnes, qui committunt tale crimen, etiamsi illi occulli siut. 19. Verior seutentia. — Discrimen inter cap. Tua, et cap. Conquesti. — Sane inter- pretalio htec videlur mihi magis consentanea et texlui, et veritati. Et fortasse dicti aucto- res non sunt loquuli de denuncialione talis pcrsonae in particulari sub proprio nomine, nequehoc ipsi explicarunt; inlelligi ergo pos- sunl de generali denunciatione per senten- tiam; ita ut solum inlendant docere non satis esse, quod scntenlia lata sit, sed oportere, ut sil etiam publicata. Uncle potest nolari diffe- renlia inter hoc cap. Tua nos, el cap. Con- qucsti; nam in priori tantum est sermo de incendiariis in communi, et de senlenlia con- tra illos publicala ; in cap. autem Conquesli, sermo est de parlicularibus personis, quse in principio nominantur, et de eisdem poslea subditur, Memoratos sacrilegos excommuni- catos nuncictis; et ideo in casu illius texlus probabilius est necessariam esse denuncialio- nem in parliculari, ut excommunicalio reser- vata maneat, quia forma ibi praescripta in omni casu simili servanda est. Quod si quis concedat eoclem modo exponendum csse cap. Tua nos, tum propter argumenlum a simili, tum quia licet tcxtus hoc non dcclaret, non incendit domum, segetem, olivetum, etc, in- cendiarii crimen incurrit. Respondeo, pri- murn necessarium esse, ut incendium ex certa scientia, et prava voluntate intendatur; nam si quis ex negligentia, eliam nolabiliter cul- pabili, sit causa incendii, preeter directam intentionem et voluntatem suam, non dicitur in rigore et proprietate incendiarius. Idque salis explicanl jura, quse de hoc vitio lo- quuntur, ut patet ex cap. Pessimam, 13, quaest. 8, ibi, Malo studio sive pro odio, sive pro vindicta. Et hoc fortasse significavit Ca- jetanus, cum dixit incendiarios dici a vitio, non ab incendio, scilicet quocumque modo facto; nam per vitium fortasse non intellexit habilum, sed pravum illum modum commit- tendi incendium. 21. Secunda conclusio. — Dico ergo ulte- rius, si quis unum incendium tantum hoc modo committat, ac propterea excommuni- cetur, ac denuncietur, id satis esse, ut illa excommunicatio reservata sit Summo Ponti- Gci. Eademque ratione, si generalis sententia ab homine lata sit conlra incendiarios, exis- timo salis esse ad illam incurrendam, quod semel tale delictum committalur. Quare, si subsequuta sufliciens publicatio fueril, erit illa excommunicatio reservata. Ratio est, quia lex haec et sententia punit actum, et non consueludinem; et ab uno actu nomen in- cendiarii sufficienter sumitur, sicut nomen homicidee ab uno homicidio. Polcst tamen hic ullimo adverti in hoc cap. Tua nos, non pra> SECT. II. DE EXCOMMUNTCATTONIBUS PAP/E RESERVATIS IN SEXTO. :>83 SECTIO III. cipi Prrrlntis, ut hos delinquenles excommu- nicent, aut denuncient, sicut prrecipitur in cap. Conquesli (quee est alia differentia no- tanda inter hos textus), sed tantum est in hoc lextu sermo hypothetieus, scilicet, ut post- qv.am per sententiam denunciati fuerint, Pon- tifici sint prsesentandi. Au vero publicandi sint, necne, ordinationibus aliorum jurium, et prudenliae Preelatorum commitli videtur. lllorum ergo erit judicare, an propter unum tentia excommunicationis, et de Poenis; nam, Quoe excommunicationes latae sint, et Papae reservat» in sexto libro Decretalium. i. Duas, vel tres invenio in hoc posteriori volumine Decretalium excommunicationes ipso jurelatas cum reservatione adSummum Pontificem ; et continentur sub titulo de Sen- actum expediat talem ferre censuram 22. De aliis excommunicationibus reser- vatis. — Sectionis epilogas. — Sexta censura sumitur ex c. Signifieavit, de Sent. excom., ubi Papa excomuiunicat clericos, qui cum ex si quae sunt alire, vel explicatre jam sunt, vel communi usui parum deserviunt. 2. Prima excommunicatio ex cap. Quicum- que, de Sent. excomm. — Quas ob actiones feratur censura hxc. — Prima. — Prima communicatis a se in divinis officiis commu- habetur in cap. Quicumque, de Sent. excom., et talium clericorum absolutionem sihi reservat. Sed ille textus in superioribus est a nobis late tractatus, quia illa excommu- nicatio est quasi annexa alleri, ad cujus observantiam ordinatur. Hic etiam adjungi nosset excommunicatio lata in cap. Nuper, de Sent. excomm., ubi communieans excom- municato in crimine, in similem excommuni- cationem incurrere dicitur; unde, si prior excommunicatio erat reservata Papae, etiam illa, quam contrahit communicans in crimine, erit Papee reservata, ut sumitur ex cap. Si concubinae, de Sentent. excommun. Verum- tamen de hac excommunicatione sufficienter in 6, ferturque coutra eos, qui in personis aut bonis suis, aut suorum eos gravant, qui sententiam excommunicotionis, aut suspen- sionis, aut interdicti in aliquem tulerunt. Circa quam primo advertendum est, duas, vel tres esse actiones , ob quas illa censura fertur, quibus varia genera personarum comprehenduntur. Prima actio est, dare li- centiam aiiis ad inferendum hujusmodi gra- vameu seu injuriam; et hoec comprehendit Reges, et omnes illis inferiores, qui ibi nume- rantur. Quse licentia non sufficit ad excom- municationem incurrendam, nisi effectus, ad quem illa datur, fuerit subsecutus. Unde in superioribus dictum est ; reservatio autem circa talem actionem duplex ibi additur limi- ha?c non est propria Summi Pontificis, sed tatio. Prior est, nisi licentia revocata f lerit, communis seu proportionalis omnibus judi- re integra, id est, priusquam aliquis effectus cibus; generalis enim regula, quse ex dicto ex vi lalis licentiae fuerit sequutus. Quo fit, cap. Nuper, colligitur, est, ut sic communi- cans ab eodcm absolvi debeat, a quo ipse excommunicatus cum quo communicat. Quod etiam notavit Navarrus, cap. 27, num. I 12. Quapropter, si attente considerentur omnia qmv diximjs, ex jure Dccretalium solum habemus unam novam excommunicationem Papa1 reservatam, quie ipso jure incurratur, ut, si post revocatam talem licentiam, is, cui data fuerat, nihilominus ad executionem et effectum progredialur, qui licentiam dedit, non incurrat excommunicationem, quia satis- fecit jam huic legi, et aller ex sua malitia, et non ex licentia ejus operatur. Alia limitatio esl, ut post subsecutum effectum talis facul- tatis, non statim incurratur excommunicatio, scilicet contra fractores et spoliatores Eccle- sed post octo dies, si intra illos non cesset siarum ex dict. cap. Conquesti; et prreterea injuria, et bona fuerint restituta, autproeis duas reservationes adjunctas aliis duabus ex- satisfactum; unde, si hoc fiat intra illuin ter- communicationibus, supposito quod a Prae- minum, non incurretur excommunicatio. latis ferantur. Alite \ero vel non sunt excom- 3. Ex data interpretatione concordantur municaliones Papae reservatee in tali jure, dure textus partes. — Atque hoc modo intelli- \el non suut uovce, sed in superioribus satis gendo has duas limitationes, cessat objectio explicutae. Glossaa ibi et omnes responsiones ejus. Ait enim, videri posteriorem hanc partem re- pugnare priori; nam in priori dicitur, ut in- curratur heec excommunicatio, nisi re integra licentia revocetur. Unde fit, ut si ante revo- calionem licentias res non maneat integra, 584 DISP. XXII. DE EXC0MMUNICATT0N1BUS PAP/E BESERVATIS IN JURE. statim censura incurratur, quod repugnat capere, aut qravamen aliud inferre talibus posteriori parti, in qu;t conceduntur octo dies personis, vel in se ipsis, vel in bonis suis, aut sub conditione restilnendi. Et respondet, vel suorum. Unde, si quis prretextu talis licentiae priorem partem intelligi, quando progressum aliquid hujusmodi facere tentet, donec illud est ad injuriam personnlem, posleriorem vero perficiat, non incurret hanc censuram. Et ad injuriam realem seu in bonis externis; vel quoad gravamen in bonis, existimo locum certe priorem respioere tompus fulurum, pos- habere priorem moderationem, quse decla- teriorem vero respioere tempus illud, in quo rata fuit de eo, qui licentiam dedit, eliam in condita est constitutio, id est, ad injurias, illo qui ea usus est, scilicet quod non statim quse jam lunc erant factae praMextu talis li- incurrat censuram, sed post dies oclo, si centiae. Sed hoc posterius non habet funda- inlra illos sublata bona non restituerit, aut mentnm in textu, et pmcedit ex falso funda- pro eis non satisfecerit. Quod patet tum a mento; nam inter illas duas partes nulla est simili vel majori ralione; tum ex illo verbo repugnantia. Male enim infertur ex priori texlus, Eadem quoque sententia, etc; ergo condilione, statim ac res non est integra, cum eadem moderatione explicanda est in incurri censuram, si licentia non est revocata; subsequenti casu, cum illius capax sit, et nam hoc in textu non dicitur, nec ex nega- odiosa sententia, quantum verba permise- tione sequitur affirmalio. In priori ergo con- rint, lenienda sit. ditione solum dicitur, ut non incurratur 5. Tertius modus quo censura hxc incurri- excommunicatio, si, re integra, licentia revo- tur. — Incurratne hanc censuram qui alterius cetur; unde certum est, quamdiu res est in- crimen ratum habet. — Tertio loco additur tegra, excommunicationem non incurri, quia generalis clausula, qua extenditur illa excom- semper durat status, in quo revocari pote.-st municatio ad omnes, qui tale delictum com- absque censura. Quando vero incurratur miserint propria auotoritale absque alinua censura, postquam ex vi talis licentise nou licentia; ac merito, quia non minor est ina- revocalse ad injuriam pmgressum est, non litia in sic operante, quam in aliis; imo major explicatur in illa prima conditione; neque ex esse in hoc videtur, quia et sibi licentiam ilia potest suflicienter colligi; nam ad hoc facit, et delictum per se exequitur. Nihilo- addita est secunda limitatio, quam proplerea minus adhibenda est limitatio illa de con- censeo respicere totuin tempus futurum. Ta- ditione restituendi infra octo dies; nam ratio men, quia in illa secunda limitationeexpresse facta hic etiam locum habet. Dubitat vero dicilur, vel si ad bonorum captionem occa- Glossa ibi, quando inferior hoc exequitur sione ipsius licentise sit processum , ideo haec sine licentia superioris, vel post licentiam secunda moderatio solum videtur ;*dl)iberi, revocatam, et postea supericr factum ratum quando executio licentise solum ciioa bona habeat, an excommunicationem hanc incur- externa, et non circa personam facta est; et rat. Et respondendum censet juxta distinc- ideo quoad hoc vera manet sententia Glossae, lionem cap. Gum quis, de Sent. excorn., nam quod in injuriis personabbus statim incurra- si inferior id feceril nomine alterius, alter tur lnec censura sine mora oclo dierum, quia postea ratum habens excommunicalionem in- in eis textus ille non concedit hanc moram currit, quia talis ratihabitio retrotrahitur, et seu moderalionem. Et ita senserunt Caje- mandato seu licentiee a^quivalere censetur. Si tanus, cap. 36 de Excommun., et Navarrus, vero delinquens non percussit nomine alte- in Summ., cap. 27, num. 99. Meritoque ita rius, sed suo, tunc licet alius approbet, et in factum est, quia injuria? personales graviores eo peccet, non tamen incurrit, quia nemo sunt, difficiliusque habent remedium, etsatis- proprie ratum habet quod ejus ncmine non factionem. est gestum. Et quoad hanc posteriorem par- 4. Secunda actio ob quam censura hxc in- tem res est indubitata, quia est favorabilis. curritur. — Alia actio, ob quam illa excom- Quoad priorem vero, quia odiosa est, polest municatio imponilur, est usus talis licenliar, dubilari, quia illud cap. Gum quis, loquitur non enim solum qui licentiam concedit, sed specialiter in casu ejus, qui violenler manus etiam qui illa utitur, hanc excommunicatio- in clericum injicit; et ideo non videtur ex- nem incurrit, ut in textu habetur; el intelli- tendendum ad casus similes. Accedit, quod ^endum est de usu includente execulionem, in dict. cap. Quicumque, distincle fcrlur Inec et consummalam actionem aliquam ex eis, excominunicalio in dantem hanc liocntiain, quae ibi numerantui, quai suiit, occidere, exequentem, et sine iicenlia operanlem, el SECT. III. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP.E BESERVATIS IN SEXTO. 585 respectu pnmi solum fertur, quando licentia vera sententia, licet aliquam injustitiam con- antecedit delictum, et non revocatur ante- tineat, nam textus ille generaliter loquitur de quam delictum fiat; ergo illa excommuni- sententia censurse. At vero, si sententia sit catio extendenda non est ad ralihabitionem nulla, qui ratione illius aliquam injuriam Npost delictum subsequutam, quia licet haac intulerit diclis personis, non incurret hanc ratihabilio quoad alios effectus mandato aequi- censuram, quia illa sententia non est sen- paretur, et ideo ad illam extendatur pcena tentia in re, sed nomine tantum. Denique ex lata in mandantem, praecipue quando id in tenditur haec actio, non solum si fiat circa has jure exprimitur, nihilominus quando lex non personas, sed etiam circa bona ipsarum vel solum id non exprimit, verum etiam requi- suorum. Qui autem comprehendantur suo- rere videtur conditionem contrariam, scilicet rum nomine, explicat Navarrus ex Joanne quod licentia antecedat delictum,non est talis Andrea, Cajetano, et aliis, esse in primis poena extendenda. Ac propterea hscc pars omnes personas, quae sunt de familia, deinde videlur mihi satis probabilis, quamvis alia omnes cognatos, ilem amioos, vel alia simili propter similitudinem rationis probabilitate rntione conjunctos, v. gt\, magistrum, disci- Don careat. pulum, etc. Ac denique quoties unius gra- 6. Primum notandum circa delictum hujus vamen rationabiliter redundat in alterum, et censurx. — Praeterea circa gravamen, propter hoc respectu fit; nam, ut recle ait Cajetanus, quod incurritur hscc censura , advertenda haec Iex quoad hanc partem favorabilis est; sunt nonnulla. Primum, necessarium esse, ut et ejus providentia ac protcctio non debet gravamcn illud sit illatum per actionem inju- minus extendi, quam impietas offendentium. riosam. Ita Cajet. et Navarrus. Et colligitur 8. De reservatione hujus censurx. — Ullimo ex textu, tum ex illis verbis, Occidendo, ca- circa reservationem hujus censuras adverten- piendo, etc, quse actionem injuriosam signifi- dum est, non statim, ac incurritur, manere cant; tum ex illis, Nisi restiluerit, satisfece- reservalam Papae, sed sub hac conditione, Si rit, etc, nam hsec etiam injustitiam factam per spatium duorum mensium in ea perman- supponunt. Unde, si aliquis amicitiae signa, serint, ut in eodem textu dicitur. Itaque infra velcommoda, et gratuita dona, etiam conferri duos menses tolli potest a quocumque alias solita, alteri deneget hoc titulo, quod censu- habente ordinariam, vel delegatam jurisdic- ram in eum tulerit, aut latam observet, non tionem, quia lunc reservata non est; postea incurret hanc excommunicationem; nam, li- vero, si durat, jam manet reservata, quia ita cet hoc sit onerosum tali personee, et, late lo- dispositum est. quendo, gravamen dici possit, non tamen est injuriosum, sed ad summum contra charita- Exponitur cap. Eos qui, de Sententia tem vel amicitiam. Et eadem ratione, si quis excommunicationis. a tali persona rigorose petat quae sua sunt, quse fortasse alias non peteret , vel si in- 9. Ob quod crimen excommunicatio hsec dictam, aut poenam justam delicti procuret feratur. — Prior textus pars exponitur. — ■ absque injuria per compelentem judicem, Secunda excommunicatio sumi polestex cap. non incurret, ob eamdem causam. Eos qui, de Sentent. excomm., in 6, ubi sen- 7. Secundum notandum circa idem gra- tentia excommunicationis Papae reservata vamcn. — Qui sui ibi dicantur. — Deinde est ipso facto innodatur, qui post obtentam abso- observandum, non solum prohiberi, et puniri lutionem a priori excommunicattone Papali has acliones, si fiant contra judicem ferenlem sub conditione comparendi coram Summo talem senlenliam, sed etiamsi fiant contra Pontifice, vel salisfaciendi parti lesae, talem eum, qui occasionem praebuit ferendi censu- conditionem non implet tempore debito. ram, scilicet petendo, denunciando, vel quid Circa quam observandum est primo, duas simile. Item si fiant contra eum, qui observat esse partes illius decreti, duosque modos in- talem sententiam, vel qui ratione illius com- currendi hunc censuram. In priori agitur de municare non vult cum sic excommunicato; oblinente absolutionem a judice, ut sic dicam omnia enim hsec in textu exprimuntur. Et extraordinario, ob imminentem necessitatem ratio est, quia omnibus his modis fit injuria et urgens impedimentum; et ad hanc partem Ecelesiasticae potestali aut libertati. Et in- perlinet prior modus incurrendi hanc cen- telligendum hoc censeo de senlentia juridice suram; nam illa absolutio non datur, nisi sub prolata, ita suilem ul valida sit, nam illa est onere comparendi, ut supra visum est; et S86 DISP. XXII. DE EXCOJIMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS IN ,1URE. qui talem conditionem non implet, ex vi nitentem. Ego vero existimo magis pertinere illius textus incurrit novam censuram eodem ad confessorem. Quanquam si poenitens se- •modo reservatam. Hsec tamen reservatio non quitur probabilem sententiam, confessor te- est propria censurae latse a Summo Pontifice; neatur illi conformari. el non eensetur veluti nova, sed alteri succe- 11. An decisio capitis quoad secundarn dens. Illa enim lex generalis est de omni ex- partem locum habeat in inferioribus Prxlatis. comrnunicalione lata a jure vel ab homine, — Sed quaeri potest circa hanc partem, an quando propter necessitatem sublata est ab quod in ea statuitur circa Romanum Pontifi- alio praeter quam ab illo, a quo de jure fue- cem, vel legatum ejus, locum habeat in aliis rat auferenda ; et proporlione servata, si non Praelatis inferioribus proportione servata; ita expleatur conditio comparendi, incurritur ut si quis absolvatur ab excommunicatione nova excommunicatio reservata illi judici, reservata Episcopo, ab eodem, vel ejus vica- ad quem absolutio a priori excommunica- rio, sub conditione satisfaciendi parti la?sae, tione pertinebat. Atque ita fit, ut haec reser- vel alia proportionali, et hanc condilionem valio non sit propria Summi Pontificis, sed postea non impleat, qui sic fuit absolutus, ex generalis proprii judicis, ut sic dicam : sed vi hujus decreli iterum incidat in excommu- solum quando prior censura pertinebat ad nicationem eidem Episcopo reservatam. Et Summum Pontificem, vel per reservationem, ratio dubitandi esse potest, quia in illo textu vel quia erat ab homine, et lata ab ipso, sub- sic incipit haec posterior pars, Idem statui- sequens excommunicatio illi manet reser- mus, etc. Sed in priori parte decisio est ge- vata. Ac propter hoc etiam dixi hanc excom- neralis quoad omnes Proelatos vel judices municationem non esse omnino novam, sed Ecclesiasticos; ergo similis erit in hac poste- alteri succedere, quae non simpliciter sublata riori parte, cum idem in ea statuatur. Nihilo- erat, sed sub conditione. Propter quod, ut minus dicendum cst, hanc censuram non ha- supra notavi, hsec vocatur interdum injure bere locum, nisi quando praecedens absolutio eadem cum praecedenli cui succedit. sub praedicta conditione a Papa, vel legato 10. Exponitur secunda pars ejusdem copi- ejus lata est, quia in textu expresse ita dici- tis. — In secunda vero parte illius textus tur; nam licet non addatur exclusiva, tamea agilur de eo, qui ab excommunicatione re- ipsamet impositio poenae ac censurae veluti servala Summo Ponlifici, ab eodem vel legato jure suo illam secum affert, quia non est ex- ejus absolvitur cum obligatione comparendi tendenda ultra casum expressum. Et ita te- coram Ordinario, vel alio designato ad susci- nent Cajetan. et Navarrus. Quod vero ibi piendam pcenitentiam, et satisfactionem exhi- dicitur, Idem statuimus, etc, non refertur ad bendam parti l?2ste;de quostatuit ibiSummus omnes personas prius numeratas, sed solum Ponlifex, ut qui eam conditionem cum pri- ad modum reincidendi in similem censuram mum potuerit, non impleverit, in eamdem in casu ibi expresso. Solum est adverlendum, sententiam ipso faclo incidat eodem modo, quia Pontifex, vel legatus ejus non solum •quo in priori casu dictum est. Unde sicut possunt absolvere a censuris sibi reservatis, prioris excommunicationis absolutio ad Sum- sed etiam a reservatis Episcopis, et a non re- mum Pontificem pertinebat, itahaec illi manet servatis, ideo censuram latam in hac poste- reservala ex vi illius textus. Circa quam par- riori parte non esse semper reservatam tem sulum advertendum est, obligationem Papae, sed proportionatam illi, a quo dala comparendi coram Ordinario, non solum per- fuerat absolutio; nam si prior fuit Papalis, sonaliler, seu per se ipsum, sed etiam per etiam subsequens; si vero tantum erat Epi- procuratorem impleri posse, ut annotavit scopalis, vel indifferens, similis erit subse- Cajetanus, cap. 69 de Excommunicatione; quens, quia decretum Pontilicis est, ut in quod intelligitur nisi in mandato cxpresse eamdem sentenliam incidat; ita enim dicitur ponatur obligalio personaliter comparendi; in priori parle le\tus; et in posteriori hano tunc enim, cum mandatum sit justum, im- vim habent illa verba, Idemstaluimus. plendum est ut sonat; alioqui vero non est nobisaddenda reslrictio. Illudautem verbum, Excommunicatio ejus, qui Cardinalem Quam primum, moraliter, et prudenti arbi- offendit, exponitur. trio intelligendum est; quod in foro exteriori ad judicem pertinet; in interiori vero, ait 12. Cap. Felicis, de Poenis, in 6. — Primck 'Cajel. quem sequilur Navarr.,n. 113, ad poe- textus ampliatio ultra canonem Si quis iua- SECT. III. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN SEXTO. 587 dente. — De gna insequutione sit textus cet insequi, capere, percutcre; extensio vero intedigendus. — Tertia excommunicatio re- fit ad mandantes, vcl consulentes quamcum- ferri potest ex cap. Felicis, de Poenis, in 6, que illarum. Inspiciendum ergo est ad actio- quae fertur contra eos, qui in Cardinalem nem quae mandetur, nam, si illa sequuta est, Ecclesiae Romanae manus injecerit violentas, sufficit. Ut si mandatur insequutio, et alter aut lllum hostililer fuerit insecutus ; et reser- insequitur, licet non perveuiatur ad captu- vatur Summo Pontifici. Circa quam adver- rara, incurritur excommunicatio; et sic de tendum est, illam ex parte esse latam in ahis. At vero, si una actio imperetur, et im- canone Si quis suadente, nam Cardinalis sub peratus non illam, sed aliam faciat, ut si clerici nomine comprehenditur; unde ex vi mandatus capere, percutiat, et non capiat, illius juris excommunicatus esset Cardinalem non puto sufficere, ut inandans incurrat, nisi percutiens, ut in eodem textu significatur. In postea ratum habeat quod suo nomine fac- illo tamen cap. addilae sunt ampliationes tum est, juxta eumdem textum. qua-dam. Prima est, ut hosliliter insequens 14- Tertio ampliatio. — Tertio additur in Cardinalem, etiamsi ad manuum injectionem eodem cap. quaedam extensio, vel solemnitas non perveniat, eamdem excommunicationem polius huic censura^, nimirum quod quamdiu incurrat; verba textus sunt : Ex insequutione in fali contumacia perduraverit, Dominicis et prccdicta, sicut ex injectionemanuumviolenta festis diebus, pulsatis campanis, publice de- ipso fucto excommunicationis sententiam quis nuncielur in omnibus Ecclesiis talis loci, ac incurrat; constat autem ex superius dictis vicinarum civilatum, acdioecesum. Per quam eum, qui insequilur clericum, si eum non denuncialionem non multiplicatur censura, assequitur, nec corporale nocumenluin illi sed solum fit ad majorem terrorem, et infa- infert, non incurrere censuram illius cano- miam. Tandem additur reservalio cum illa nis; est ergo quoad hanc parlem censura hic exclusiva : Duntaxat in articulo mortis ab adjecta. Dubitari vero potest, an haec inse- alio possit absoivi. Ubi stalim occurrit quutio intelligatur tantum de physica, ut sic quaestio, an hic habeant locum omnes ex- dicam, vel etiam de morali. Physicam inse- ceptiones positse circa canonetn Si quis sua- tutionem voco eam, quae est per cursum seu dente. Quam in fine hujus disputationis gene- Jliotum corporalem, ad tinein capiendi, aut ralius traclabimus. Et deinde quoad moduna percutiendi Cardinalein; moralis vero dicitur absolutionis specialiter ab hac censura, ad- ea, quae est per injuriosas calumnias, falsa duntur ibi quaedam solemnitates seu pceni- testimonia, vel similibus modis, etc. Dicen- tenliae publicae, quae ad forum exiernum per- dum ergo est, hic esse sermonem de reali in- tinent, et vix credo esse in usu. sccutione et physica, ut omnes exponunt, et 15. Quarta extensio ejusdem textus. — ex proprietate ipsius verbi constat, et ex di- Ullimo loco, ut constitutio illa ad effectum cendis amplius patebit. perducatur, aciditur in fine illius textus : Si 13. Secunda ampliatio. — Secunda exten- Princeps, Senator, Consul, vel alius Dominus sio est ex parte personarum, nam haec cen- sive Rector contra prxsumptores prxdictos sura non solum comprehendit facienles, et dickc constitutionis tenorem non fecerit obser- mandantes, et consilium et favorem danles; vari, tam ipse, quam officialesejus infra men- quod commune est censurae canonis Si quis sem postquam res ad eorum notitiam perve- suadente; sed etiam eum, qui postea recep- nerit, eo ipso sententiam excommunicationis taverit, vel defensaverit scienler eum, qui incurrant. Adverlit autem Navarrus, ad ei- sic in Cardinalem deliquit; quod est addilum cusandam hujusmodi excoinmunicationem, in hcc canone, nam in percussione clerici ge- satis esse anle lapsum mensem causam seu neratim locum non habet; de hac vero exten- processum incipere ; quod intelbgo dummodo sione dixi plura circa Bullam ccenee, excom- bona ficle id faciant, et non anitno eludendi municatione 41, ubi reliqua fere, quae ad hoc censuram et non ullra progiediendi. Adverto cap. spectant, declaravi. Solum circa man- etiam hanc ultimam censuram, non esse re- dantes et consulentes adverte propter talem servatam. Reliqua, quae hic desiderari pos- aclum non contrahi censuram, nisi subseculo sunt, dicta sunt circa Bullam Ccenae in loco effectu, ut saepe in similibus superius est citato. dictum. Oportet autem in praesenti dili2;enter ,,. • ,• ,. , r .• , Ahx excommunicationes expediuntur. achertere, quaenam actio mandetur; nam ties sunt acliones hic primo prohibitae, scili- 16. Quarta excommunicatio ex cap. Fun- Quae excommunicationes latae sint in libris Clementi- narum, et summo Pontifici reservatae. 588 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS IN JURE. damenta, de Elect., in 6. — Quinta excommn- in Bulla Ccenae Domini, ut tactum, et explica- nicatio ex cap. Clericis. de Immunit. Eccles., tum est circa clausulam 16 et 17 ejus. in 6. — Quarta exoommunicatio babelur in c. Fundamenta, de Elect., in 6, ubi excom- SECTIO IV. municantur illi, qui Senatorem Romanum eli- gunt, Principes aut potentes personas, quae ibi nominantur. Quae ad casum perlinet ex- traordinarium, et particularem, ut bene 1. Prima excommunicatio. — Inquisitores Navarr. notavit; et ideo in ea explicanda non in officio suo delinquentes ex Clement. 1, de libet immorari. Sed videri possunt Angelus, Hxreticis. — Prima exhisexcomunicationibus Excomnmnic, 5, casu 7; Sylvest., Excom- refertur ex Clementin. 1, §Verum,de Haeret., municatio, 7, n.20; Cajet.,c. 53; Anton., 3p., ubi inquisitores, vel qui vices eorum gerunt, tit. 24, c. 43. Quinto afferri potest excommu- seu loco eorum ad illud officium agendum nicatiolata in c.Clericis, delmmunit. Eccles., deputantur, si in usu sui officii ita delique- in 6, ubi Imperatores, et Reges, et omnes rint, ut odii, gratise vel amoris, lucri aut inferiores Principes saeculares imponenles commodi temporalis obtentu contra justitiam, tributa Ecclesiasticis personis, et ipsae ,per- et conscientiam suam omiserint contra quem- sonae Ecclesiasticae solventes talia tribula sine quam procedere, ubi fuerit procedendum su- Sedis Apostolicce licentia, excommunicantur per hujusmodi pravitate, aut obtentu eodem C-Misura Papoe reservata. Verumtamen illa pravitatem ipsam, vel impedimentum officii censura et constitutio in Clement. 1 de Im- sui aliqui imponendo, eum quoquo modo prx- munit. Eccles., quoad partem de personis sumpserint vexare, ipso facto excommuni- Ecclesiasticis solventibus haec tributa, abso- cantur (praeter Episcopos), et eorum absolu- lute revocatur; quoad alteram vero de Prin- tio Papae reservatur. Episcopis vero poena cipibus lemporalibus imponentibus haec tri- imponitur suspensionis per triennium, de buia praecipiuntur observari conslitutiones qua infra in ultima disput. de suspensione, Alexandri, et Innocentii III, in Conciliis Late- sect. 5, suspens. 6, dicemus. Nunc solum ranensibus, quae habentur in c. Non minus, circa reservationem excommunicationis ad- et c. Adversus, extra de Immunit. Eccles. In verto hic addi illamexceptionem, prxterquam qnorum prima Alexander ipso facto excom- in mortis articulo, et ulterius adjungi, eHunc munieateos, qui ea exigunt; ipsis vero Eccle- satisfactione praemissa; quod intellige, si vel siasticis personislicentiamconcedit,utabsque quantum fieri possit; nam in eo articulo non ulla exactione, communi voluntate Episcopi est absolutio neganda propter ullam impo- et cleri possint haec solvere ad relevandas tenliam, ut saepius est in superioribus dictum. communes utilitates, vel necessitates, ubi lai- corum bona non sufficiunt, et de necessitate, Excommunicatio contra religiosos adminis- et utilitate satis constat. In posteriori vero trantes quxdam sacramenta exponitur. Decrelo et Concilio addit Innocentius , ut etiam ad hanc posteriorem voluntariam solu- 2. Clement. 1 de Privileg. — Quod hujus tionem faciendam consulatur prius Summus censurx subjectum. — Secunda excominuni- Pontifex, ad quem spectat communibus ulili- catio habetur in Clement. Religiosi, quae est tatibus providere. Et similis fere excommu- prima de Privilegiis, ferturque contra reli- nicatio contra exigentes haec tributa habetur giosos, qui sacramentum unctionis extremx, in c. Quanquam, de Censib., in 6. Solumque aut Eucharistix ministrare, vel matrimonia a'lditur, ut qui illam incurrerit, non absolva- solemnizare sine parochialis presbyteri licen- tur, donec iutegre restituerit et satisfecerit. tia speciali, vel qui excommunicatos a ca- Et in d. cap. Adversus, dicitur non solum none prxterquam in casibus ejus a Pontifice teneri ad restituendum Rectorem seu Guber- concessis absolvunt, vel etiam a sententiis per natorem, qui talia bona exegit, sed si ipse statuta synodalia aut provincialia promulga- intra tempus sui regiminis non restiluerit, tis, seu a pxna et culpa (ut aiunt) absolvere teneri etiam successorem ejus, ut qui succedit quemquam prxsumpserint. Talisque e\com- jn bonore, etiam onus participet; ideoquc si municatio Papae ibidem reservalur. Circa intra mensem non satisfecerit, in eamdem in- quam primo advertendum est, solum ferri cidit censuram. Nulla lamen in his omnibus, contra religiosos. Unde, si clerici seculares id utdixi,. adhibetur r«Bervatio. Addilur tamen faciant, illam non incurrunt; imo, licetaliqui» SECT. IV. DE EXC0MMUNTCATI0N1BUS RESERVATIS IN CLEMENTINIS. 589 se fingeret religiosum ut eo prselextu faci- negant; undc retorquetur contra eos argu- lius posset ad hsec ministranda admilti, licet mentum; nam eliam hi, qui sunt Deo dedi- pecoaret, non incurret hanc censuram, quia cati et devoli, fruuntur privilegio canonis Si religiosus non est. Incurrent autem illam, quis suadente; ergo sentire etiam debent hoc quantum est ex vi illius textus, etiam sacer- onus, si argumentum eorum efficax est; vel dotes Socielatis Jesu, qui solemnem profes- si non sentiunt, quia veri religiosi non sunt, sionem non emiserunt, quia per simplicia argumentum illud non est effieax; quod ve- vota veri religiosi constituuntur. Item incur- rius est. Et confirmatur ex communi doctrina rent illam clerici in militaribus religionibus Panormilan. et aliorum in Rubric. de Regul., professi, quia etiam veri religiosi existunt. in odiosis non venire appellatione religiosi 3. An novitii in prxsenti nomine religioso- nisi qui tria vota substantialia in religione rum comprehendantur . — De novitiis autem, approbata emittit. si sacerdotes existant, dubitari potest, nam 4. %Num soli religiosi exempti sint hujus ciim illi fruantur privilegiis et commodis re- censurse subjectum. — Non tamen necesse est ligionis, videntur eliam his oneribus et poenis eam religionem habere privilegia exemptio- subjiciendi, et quoad heec omnia communi nis, ut recte dicunt Angelus et Sylvester, appellalione religiosorum venire. Atque ita quia hoc non est de subslantia religionis, tenelSylvestercumCardinali, Angelo, et aliis, sicut approbatio, juxta cap. unic. de Voto, verb. Excommunicatio, 7, num. 32, et Na- in 6, etCIement. unic, de Stalu monach. Sed varrus, cap. 27, num. 102. Sumuntque ar- aliqui objiciunt Clementinam hanc contineri guniontum ex cap. Religiosi, § Quamvis, de sub tit. de Privileg., et ideo intelligendam Sentent. excomm., in 6, quatenus in eo dici- esse de religiosis privilegiatis. Respondetur tur novilium gaudere favore canonis Si quis prirno, sensum legis ex verbis ejus sumea- suudente; qui autem senlit commodum, debet dum esse, non ex collatione sub tali Ru- senlire et onus. Sed quidem inefficax est brica, quoe posterior fuit, et seepe fit secun- argumentum, lum quia favores majorem dum quamdam majorem accommodationem, ampliationem recipiunt; tum etiam quia fa- quamvis non sit adaequata in omnibus; se- vor canonis Si quis suadente, magis respicit cundo dicitur, religiosos fere omnes gaudere statum clericalem, quam personam. Unde aliquibus privilegiis, licet exempti non sint, efficacius argumentum in contrarium videtur et id satis esse, ut lex absolute lata sit in om- sumi ex eodem § 1, quatenus dicitur, novi- nes religiosos, ut verbasonant; lertioadjungi tium in effectu non esse religiosum; cum ergo etiam potest probabile argumentum, nam si ha?c lex pcenalis contra religiosos feratur, cur privilegiatos ita punit, multo magis alios. ad illos extendetur, cum juxta communejus 5. An comprehendantur etiam fceminx reli- potius reslringenda sit; nam ex aliis privile- giosx. — Quaeri ullerius solet, an comprehen- giis et favoribus, ut dixi, non sumitur efficax dat tantum viros religiosos, vel eliam fcemi- argumentum, cum jura disponant conlraria nas seu moniales; sub nomine enim masculino ralione heec esse declaranda. Accedit, quod solet etiam foemineum comprehendi, ut supra in dict. § significat Ponlifex, illam esse spe- circa can. Si quis suadente, dictum est. Atque cialem extensionem in favorem religionis, ita sentit Angelus, et expressius Sylvester. etiamsi ex vi verbi, novitius religiosus non Contrarium tamen tenent Cardinalis et An- sit; ergo inde potius sumilur argumentum char., quia putant legem hanc dirigi tantum ab speciali, quod in casibus similibus id lo- ad religiosos sacerdoles; illi enim lantum so- cum non habet. Quare hffic pars videtur in lent administrare sacramenta. Et fortasse rigore vera, quam videtur tenuisse Petrus motivum ferendi hanc legem inde sumptum de Ancharrano, quiobsimilem rationem dixit fuit; tamen in rigore juris standum est ver- hic non comprehendi conversos religionum, bis ejus. Et ideo credo comprehendere reli- qui tria vota non emiltunt, quia vere religiosi giosos non ordinatos, quatenus per eos tales non sunt, quamvis fruanlur privilegio cano- acliones exerceri possunt, ut est exhibitio nis Si quis suadente, quod etiam verum exi- Eucharisliae, vel concessio indulgentiae, aut Stimo, quamvis alii auctores repugnent. Si- quid simile. Hoc autem addo, quia, si reli- miliier verum est, hanc conslitulionem non giosus non ordinatus tentaret inungere, non comprehendere eos, qui vitam religiosam credo incurrere, quia illud non est sacramen- agunt in religione non approbata, quia non tum extremee unctionis, de quo textus loqui- sunt vere religiosi, quod Sylvester et alii non tur; quod inferius in simili amplius dijolara. 590 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP.E BESEUVATIS IN JURE. bimus. Et proportionali inodo probabile est religioso Eucharistiam aceipere, et sic de comprehendi etiam moniales, quia ratione aliis. Quae doctrina videtur consentanea in- sexus non excluduntur, ut ratio prioris sen- tentioni legis, qure esl, ut ministerium pa- tenlia? probat; et in aliis par est ratio pro- rochi non usurpetur sinelicentia ejus. A.t non portione servata. videtur sufficienter exponere proprietatem illius litterse, quia sic nihil operatur illud Varii modi quibus religiosi absque censura verbum, speciali. Et ideo Glossa ibi consulit, hvjus cap. possunt habere facultatem mi- ut de personis, conferente el recipiente, et de nistrandi htec sacramenta. aclu seu sacramento prrestando fiat specifi- catio, quia licet finis legis sit ille, ut ille cunti 6. Primus modus. — Rursus intelligendus majori certitudine comparetur, videtur ibi est hic canon de religioso, qui nullam potes- ta!is forma proescribi ; quod non est in jure taiem habet ha?c administrandi. Narn Pon- novum, ut facile constat. Quamvis autem hoc tifex noluit prohibere legitimre potestatis sit securius et consultius, addit ibi Joannes nsum, sed usurpata? potestatis abusum. Po- Andreas, sufficere, quod exprimatur actus test autem hrcc facultas multis modis obti- sacramenti, et persona specialis vel ex parte neri , quorum aliqui indioantur in prpedict. recipientis, vel ex parte dantis, quia utroque Clement. Primus est, per specialem licentiam modo est licentia satis specialis. Imo si actus ejis, qui potest illam coneedere. Sic enim sacramenli exprimatur, licentia est satis spe- ibi dicitur : Non habita super his parochiaiis cialis, etiamsi ex parte personarum sit gene- pvesbyteri licentia speciali, uhisnh pnrochi.Ai ralis. Et hoc sentit Navar. et tribuit dictae p: esbytero Episcopus comprehenditur, ut ibi Glos. Hinc vero infertur, hanc specialitatem gfossa affirmat, quam sequuntur Cajet., Na- licentiie, quatenus est speciali jure intro- varrus, et alii, quia habet universaliorem ducta, non requiri ad alios actus absolvendi a jurisdictionem ; et eadem ratione comprehen- censura, etc, sed ad illos sufficere quamlibet ditur ejus vicarius, quia jurisdictio eadem facultatem, qua? veluti ex natura rei satis sit repulatur, ut in superioribus diclum esl. Ilem ad jurisdictionem communicandam. liroi nmninetur preshyter parochialis, ab eo 8. Religiosi, sacramenta ministrantes aliis qood frequentius accidit, quamvis non sit religiosis, non comprehenduntur. — Ultimo prosbyter, si est paroehus, potest eamdem expendunl auctores in hac clausula parlicu- facultatem dare, quia est actus jurisdictionis, lam iliam, parochiales presbyteri, ut ex ea non ordinis; sensus ergo est, debere hanc colligant hanc legem non procedere, quando liccntiam concedi ab habente potestatem. religiosi inter se aliquid faciunt quod in ea 7. Qualis debeat esse licentia hcrc. — Quod prohibetur, quia ipsi non sunt subditi pa- vero in illo texlu dicitur, hanc lii entiam esse rochis, nec Abbates superiores eorum nomine debere specialem, dubium generare potest; parochorum comprehendi solent; et ideo non nam licenlia potest dicispecialis, aut ex parte oportet dislinguere inter religiosos ejusdem personaj cui comediiur, aut ex parte actus vel diversse religionis, quia eadem est in ad quem dalur, aut ex parte personoe ad omnibus ratio, ut notavit Armilla, verb. quam absolvendam, aut coinmunicandam, vel Excommun., num. 49. Accedit, quod in illo ungendam datur. Cajelan. ergo, ut hunc textu expresse dicitur : Qui ministraverit scrupulum lollat, dixit mentem Pontificis in clericis, aut laicis, elc. Quibus verbis non eo textu soluin esse, licentiam debcre esse comprchenduntur religiosi, et maxime in ma- talem, ut ex ea satis consUH dari tali persona? teria odiosa, et considerato fine, et circum- ad lalem actum, sive hoc per specialia verba stanliis illius legis, ut lalius dixi loco statim exprimatur, sive per generalia, qu» juxla citando, et sentiunt Cajetanus, verb. Excom., communem usum , talem actum, vel specia- c. 64; Navar., c. 27, num. 402. lem personam comprchendant; ut si parochus 9. Secundvs modus quo habetur potestas liccnliam concedal, ut omnes religiosi hujus hcec. — Secundus modus habondi hanc po- domus possint Eucharistiam ministrare, licet tesiatem esse potest per jus commune. vel videatur generalis in verbis, est specialis privilegia religionum, prout in illo lextu ex- rcspectu singulorum. Idem erit, si facultas primitur circa absolutionem a censura ; sub- detur huic peisorne ad omnia sacramenta inlelligenda vero est in omnibus casibus, ipiia niinistranda; vel e contrario si recipienti de- poteslas Pontificis ad conccdenda bffiO privi- lur facu las a parocho, ut ci liceat a quolibct legia acque polens est in omnibus. Nec refcrt, SECT. IV. DE EXCOMMUNTCATIONTBUS RESERVATI? IN CLEMENTIMS. 591 quod in finc illius textus additur : Nullo pri- dae sunt actiones, propter quas imponitur vilcgio suffragante, qnia pcr illud verbum haac censura, qua3 sunt aliquorum sacramen- non revocantur, aut impediuntur privilegia torum administratio, et expresse ponuntur concessa, vel concedenda religiosis ad hos actus exercendos, sed solum illud additum est, r.t religiosi sic delinquentes incurrant hanc excommunicationem , et denunciandi sint, non obstnnte quocumque privilegio; quod Glossa ibi notavit, et satis conslat ex lcxtu. 40. Tertius modus habendi eamdem facul- extrema unctio et Eucharistia, de quihus proinde non est dubitatio; deinde additur matrimonium. In quo distinguenda sunt duo, scilicet substantia sacramenti, et solemnitas Ecclesiaslica. Et quidem quoad substnntiam sacramenti, juxta veriorem doctrinam, sacer- dos non est minister, sed ipsi contrahentps; et ideo de sacramenti administratione nihil tatem. — Dubium. — Tertio potest religiosus ibi dicitur, sed de solemnizatione, quse con- hnbere hanc potestntem ex vi officii. seu be- sistitinsacerdotali benedictione, quam sponsi ncficii, ut si sit parochus; nam tunc clarum post matrimonium rite controctum publiceac < j.ossesuissubditis ministrare sacramenta. solemniter in Ecclesia recipiunt. Religiosus Scd quid si eos etiam ab excommunieatione ergo hoc munus usurpans sine facaltale pa- absolvat, aut a culpa et a pccna? Item, quid rochi, excommunicationem hanc incurrit. si alienis ovibus sine alia licentia sacramenta Quoniam vero post Concil. Trident., ad sa- ibi prohibita ministret? Glossa ibi dubiam cramentum ipsum rite conficiendum neces- relinquit quecstionem. Navarrus autem sentit saria est praesentia parochi, ideo dubitari hunc non incurrere, citans Felinum, et alios, potest, an religiosus nunc usurpans illud mi- absque alia probntione; nullnmque video suf- nisterium, hanc censuram incurrat: nam illa ficienlem ralionem ad excusandum hunc, nunc est qusedam solemnitas necessaria in cum sit religiosus, et directe agat contra hunc hoc sacramento. Nec refert, quod quando canonem. Nam, quod sit parochus, quid re- hsec constilutio, et censura lata est, non erat fert, cum revera non utatur officio parochi, talis solemnitas necessaria ad matrimonium; sed usurpet illud? Neque etirm rcfcrt, quod nam haec constitutio generaliter prohibet parcchus sit in hoc pcjoris conditionis, quam omnem solemnizationem; unde, licet postea non religiosus, quia ille potest hsec facere illa solemnitas sit institula, jam ex tunc con- tilulo religionis, quod alius non potest; nnm tinelursubgenerali prohibitionesolemnizmdi ob hanc causam polius imponitur hcec cen- matrimonium; nam lex generaliter lata com- sura religioso, quam sacerdoti seeculari. Et pleclitur omne tempus futurum, et omnem hanc partem sequitur Sylvester citans Glos- mnteriam suis verbis comprehen am. Dicen- sam in Clement. 1,deDecimis. dum nihilominus censeo religiosum non in- 11. Quartus et quintus modus illam ha- currere illam censuram in dicto casu, sed lendi. — Quarlo polest hsec potcstas haberi aliter puniri juxta Concilium Tridentinum. consuetudine recepta et probata, quia hecc dat jus in hujusmodi rebus. Quinlo adjungi potest cxtrema necessitas, quod exlra con- troversiam est in absolvendo ab excommuni- catione eum, qui animam agit, et ab alio ab- solvi non potcst. Hrec tamen necessilas non habet locum in solemnizatione matrimonii, aut in absolutione a culpa et a pcena. De Eu- charistia vero et extrema unctione res est controversa. Eam vero sufficienter tractavi in 3 tomo, disp. 72, sect. 2, de Euchnristia, et de extrema unctione, in 4, disp. 43, quibus locis nonnulla alia, quse ad exposilionem hujus decreti conferunt, breviler attigi. Ob quas actiones incurratur censura hxc. 12. Prima. — Quid si religiosus loco pa- rochi matrimonio adsit. — Deinde observan- Ratio est, quia, licet hsec prrcsentia sacerdo- tis dici possit nunc qua?dam solemnitas ma- trimonii contrahendi, non est tamen solemni- zatio illa, de qua Pontifex in illo texlu locutus est, nam sine dubio loquitur solum de illa solemnitate, quam Concilium Trident., sess. 24, vocavit henedictionem sacerdotis; lex au- tem, praesertim pcenalis , non debet extra mentem legislatoris , et verborum significa- tionem, usurp-ri. 13. De administratione sawamenti pceni- tentix. — De confirmatione, et Ordine. — De baptismo. — De sacramento autem pceniten- tiae dubium est, an in hac censura compre- hendatur. Et ratio dubii est, quia dicit textus: A pcena et culpa absotvere quemquam prse- sumpserint, nam absolutio a culpa non datur nisi per sacramentum pcenitentiae. Nihilomi- nus contraria senlentia vera est, et commu- 593 DISP. XXII. DE EXf.OMMUNTCATIONIBUS PAP.E RESERVATIS IN JURE. nis, ut Navarrus ait, nurn. 102. R;itio est, tifici, et in eo graviter peccet, et propterea in quia in illo lextu non prohibetur specialiler; aliam excommunicalionem incidat infra trac- quod fortasse factum est propter necessita- tandam, tamen, si non absolvit a censura, tem illius sacramenti, vel quia non lam pu- sed a sola culpa, non incidet in hunc cano- blice et solemniter ministratur. sicul alia; nem, quia non esta verbis ejus discedendum. verba autem citata infra exponentur. Deni- 15. Deinde observandum est, per hoc de- que de aliis tribus sacramenlis nulla ibi fit cretum non esse prohibitum quominus reli- mentio; et ideo manifestum est hanc censu- giosi potestatem habentes ad absolvendum a ram nihil ad illorum administralionem perti- peccatis mortalibus, possint etiam absolvere nere. Et ratio reddi potest, quia confirmatio ab excommunicatione canonis non reservata, et Ordo ad Episcopos pertinent, et ideo nec a juxta expositionem cap. Nuper, de Sent. ex- religiosis usurpari solenl, nec ad parochos com., supra a nobis tractatam; nam illi juri speotat eorum administralio; quse duo in eo nihil per hoc derogatum est. Unde, licet reli- textu pru?cipue considerata sunt. Baplismus giosus aliquis ex privilegiis suis non haberet vero etiam prsetermissus est forte propter expressam potestntem absolvendi ab excom- ejus necessitatem, vel etiam quia eo tempore municatione, si tamen haberet potestatem non fuit necessarium id specialiter prohibere ; absolvendi sacramentaliter, non ageret contra igitur nec baptismus solemniter datus, nec hoc decrelum absolvendo ab excommunica- solemnizatio baptismi ibi sunt prohibita, nec tione non reservata, quia supposito tali pri- maneret excommunicatus id faciens, vel ad- vilegio, habet illam potestatem ex vi cap. ministrans, licet peccaret. Nuper. Et ita hnbent locum in illo casu ea 14. Secunda actio hujus censurx. — Alia verba hujus textus : Prseterquam in casibus actio, ob quam illa excommunicatio incurri- a jure expressis, vel per privilegia Sedis tur, est absolutio ab excommunicalione juris. Apostolicx concessa. Ubi primum Doctores considerant non salis 16. Tertiaactioejusdemcensurx. — Ultima esse absolvere excommunieatum ab homine, actio ponitur ibi, vel a sententiis per statuta quia in textu illo expresse dicitur, excommu- Provincialia, aut Synodalia promulgatis, seu nicatos a canone, satisque est ita esse lege ut verbis eorum utar, a poena et culpa absol- dispositum. Ratio vero forte est, vel quia de vere quempiam prxsumpserint. In quibus ver- hac absolutione poterat esse dissensio cum bis, nomen sententiis, non videtur limitari ad parochis; vel quia absolutio ab homine et aliquam speciem censurae, sicut in priori rarius datur ab hujusmodi religiosis, et habet clausula, sed comprehendere omnem censu- a quo vindicetur seu repellatur, ipsum sci- ram ipso jure latam per statnta, ita ut in licet judicem, qui excommunicationem tulit; hunc canonem incurrat quicumque absolvens jus autem non potest censuram a se latam ita a quacumque censura, eliam a suspensione, defendere. Deinde expendo non quamcumque et inlerdicto laloperstatuta particularia, quia absolutionem a censura canonis, sed a sola hoc decretum absolute dicit asententiis, quse excommunicatione esse sufficienlem causam vox indifferens est ad omnes censuras, et ita hujus censurae, quia texlus de excommunica- exponit Glossa ibi, quam sequitur Antoni- tione in specie, non de censura in genere nus, 3 part., tit. 24, cap. 54, et alii quos re- loquitur; et in his legibus non est facienda fert Sylvest.; Cajet. vero, c. 64 de Excom- extensio a simili, ut seepe dixi. Unde, licet municatione, etiam hanc partem de solis tres censuree quoad alia sequiparentur injure, excommunicationibus intelligit. Quam opi- non propterea in hac re adeo extrinseca, et nionem probat lale Sylvester, verb. Excom- mere positiva et pcenali facienda est genera- mun., 7, num. 38, cilans Angelum, el alios. lis extensio. Et ratio eliam esse potuit, quia Et est manifesta, si contextus ipse attente excommunicatio a jure frequenlior est. Addo expendalur. Nam ita construi debet : Excom- prseterea hoc restringendum esse ad excom- municalos a canone, vel a sententiis; nam, niunicationem majorem , ut est communior licet aliqua verba inlerponantur, tamen re- inlerpretatio, quia Usec vox in jure est quasi vera verbum illud, a sententiis, disjunctive analoga, el simpliciter dicta, pro majori acci- conjungitur cum superiore, a canone, et ex pitur, juxta cap. penult. de Sent. excom, utraque conlicitur integra determinalio dis- Dcnique necessaria est absolutio a censura, juncliva participii excommunicatos, de quo- et non sufficiet a sola culpa; ut licet religio- rum absolutione in toto contextu est srmo, sus tentet absolvcre a casibus reservatis Pou- Et prailerca hiec expositio est magis consen- SECT. IV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN CLEMENTINIS. 593 tanea rationi, non solum quia est mitior in Itaque, sive ad posterius membrum talis ex- materia poenali, sed eliam quia nulla est communicatio referatur, religiosus ab illa ab- ratio, cur haec prohibilio sit generalior in sta- solvens in hunc canonem incidet. tutis particularibus, quam in universalibus. 19. Quod in dicto cap. significet absohitioa 47. Statutwn non est idem ac generalis culpa et pcena. — Rursus expendenda sunt sententia. — Deinde ponderandum esl ver- verba sequentia, seu a pcena et culpa. Nam bum, per statuta, nam, ut supra diximus, Cajetanus intelligit hanc esse novam actionem non est idem censuram ferri per sententiam distinctam a preecedentihus, et significare generalem, et per statutum; nam prior in idem , quod vulgo in indulgentiis dici solet rigore est ab homine, posterior a jure; in remissio a culpa et pcena, quam ipse putal praesenti ergo non est sermo de excommuni- esse distinctam ab indulgentia plenaria et catione ab homine, etiam per generalem sen- longe majorem. Sed de hoc dictum est trac- tentiam, nam verba textus sunt proprie in- tando de indulgentiis. Sylvester ergo et alii telligenda. Statutum autem proprie significat intelligunt idem esse, quod plenariam indul- legem de se perpetuam, et ideo vocatur sta- gentiam concedere. Et ita a nobis sumendum tulum provinciale vel synodale, id est auclo- est. Videturaulem obstare illa particula, seu, ritate Archiepiscopi, vel Episcopi in Concilio quae indicat haec verba posita esse ut eequiva- provinciali, vel synodali edilum. lentia praecedentibus ; unde absolvere apcena, 18. An statutum factum a legato Papse idem erit atque absolvere ab excommunica- quoadhunc effectum seguiparetur synodali. — tione, et a culpa propter quam lata fuerat; Provinciale statutum dupliciter dicitur. — qui modus loquendi fortasse erat usitatus Dubitant aulem Sylvester, et alii in praesenti, tunc a religiosis, et ideo illius facta est mentio, an sufficiat aliquem esse excommunicatum ut ibidem dicitur. Respondetur, particulam per statutum factum a legalo Papae; aliqui seu, non semper habere illum sensum, sed enim negant, propter formalia verba textus, pro disjunctione quadam accipi, et in hoc quibus inheerendum est, preeserlim in ma- sensu ibisumitur; nara illasignificatio absolu- teria poenali. Oppositum vero tenent Ange- tionis a culpa et a poena inusitata prorsus est. lus et Sylvester cum multis Canonistis, quos Hinc vero intelligitur quodsupra dicebamus, referunt. Quorum ratio est, quia ubi ratio hic non esse prohibitum ministerium sacra- est evidens, Iex eliam poenalis extendenda menti pcenitentiae , quia non est prohibita est; hic autem est evidens, statutum legati in absolutio a culpa, nisi simul concedatur in- perpetuitate et efficacia comparari provin- dulgentia plenaria. Unde haec lex quoad hano ciali, seu synodali, ut constat ex c. finali, partem non est lata contra religiosum admi- juncta Gloss., de Offic. legati. Et mihi placet nistrantem sacramentum poenitenliae, licet sententia. Circa rationem vero addo, statu- alias forte indebite id facial, sed contra reli- tum provinciale non solum dici effective, sed giosum male usurpantem potestatem conce- etiam objeclive, id est, non tanlum statutum dendi plenariam indulgentiam. factum a provincia, seu Concilio provinciali, 20. Quid si religiosus apcena, non a culpa sed quodlibet obligans unam provinciam tan- absolvat. — Sed an incurrat hanc censuram, tum, a quocumquefactum sit, vere esse statu- qui concedit tantum indulgentiam ab omni tum provinciale, quia illud nomen, undecum- pcena, non tamen absolvit a culpa? Angelus que derivatum sit, proprie significat Iegem et alii negant incurrere, quia absolulio illa unam provinciam obligantem. Et sub hac ra- non est a culpa et a poena, et censura heec non tione polissime in praesenti consideralur. Ac fertur nisi in eum, qui ab utraque absolvit; denique, licetnonsit factum aConcilio provin- et, cum sit poenalis, stricte intelligenda est. ciali actum tamen est ab eo, qui potestatem Sylvester tenet contrarium. Et mihi magis ejus eminentius habet. Unde,si factum esset probatur, propter rationem factam, quod haec immediate a Papa,sufficerel; ergo idem est de censura non fertur propter abusum in judi* legato ejus; nam quoad hoc similis ratio pro- cio, ut sic dicam, sacramenti pcenitentiee, se( cedit. Quod si quis contendat, lalem excom- propter indulgentiam male el sine poteslate municationem a Papa latam non comprehendi concessam; indulgentia autem, quee appella- sub lalis a sententiis statutorum, sed sub tur a culpa et a poena, non includit absolutio- latis a canone, non contendam de nomine> nem sacramentalem. Sed supponit culpam dummodo idem de legato concedat, qui loco remissam per sacramentum in re vel in voto, Ponlificis, et ejus potestate condit statutum. et concedit remissiouem totius pcenae; et ita xxiii. 3? 594 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP7E RESERVATIS 1N JURE. quasi consummat remissionem a culpa et a pretemur, nullius fere momenti effieitur, pcena, et ifleo sic appellalur. Neque esl major vixque invenietur casus moralis, in quo h«c vis in illo verbo facienda, cum dicatPontifex : censura incurratur, snltem quoad posteriores Ut illorum verbis utamur, significans se non actiones. Declaratur, nam vel religiosus scit facere vim in verbo, sed in re quam illi tali se non habere poteslatem absolvendi a cen- verbo significabant, et quae nunc etiam vulgo sura, seu concedendi indulgentias, vel putat significalur. Religiosus ergo absolvens a culpa se habere illam; in hoc posleriori casu excu- et a pcena per concessionem indulgenlioe hanc satur a censura propter ignorantiam, eliam censuram incurret, quamvis non absolvat culpabilem , ut dixi. Surpono enim illam sacramentaliter, sed illam concedat in forma, existimationem de potestate sic absnlvendi qua Summus Pontifex solet facere, scilicet : non provenire ex errore circa potestatem Omnibus conlritis, vel confessis, hoc vcl illud ipsam , qui vix inlercedere potest absque facienlibus, talem indulgenliam concedimus. heeresi; nunc enim extra hujusmodi casum 21. Quod confirmalur, nam, si religiosus, sumus, juxta intentionem hujus legis. Si qui alias polest per privilegia sua obsolvere autem religiosns sic absolvens cognoscit se sacramentaliler, id faciat, addat vero indul- non habere polestatem, non potest haberc gentiam totius pcense, incurret hanc censu- intentionem absolvendi in re ipsa, sed solum ram ; et non propler absolutionem a culpa, in verbis, quar; est polius intentio decipiendi. cum ad illamconcedendam polestatem habeat; Si ergo tunc non incurrit, extra casum hsere- ergo solum propter absolutionem a sola sis, vel similem, nunquam incurretur haec pcena, quam dare non potest; ergo si hanc censura, quod plane est contra intentionertv solarn tribuat, supponendo absolulionem ab textus. Et confirmatur, nam illa censura lata alio dalam, vel per conlritionem, simililer est ad comprirnendos religiosos usurpantes incurret. Unde infertur, quod, si religiosus ministerium parochorum, inferentes seandala absolvat non a tola pcena, sed a parle pcenae et decipientes fideles; sed haec omnia eeque per modum indulgentire unius anni, vel quid fiuntper exlernum ministerium faclum animo simile, non incurret hanc censuram, quia decipiendi; ergo hoc etiam est prohibitum non prabet indulgentiam plenariam, neque sub hac censura. Praelerea non obstat verbum ^bsolvit a culpa et pcena, eliam in sensu a illud : Absolvere pricsumpserint, nam ipsa •obis explicalo. etiam exterior absolulio polest fieri ex prae- 22. Actiones hse debcnt fieri ex pr.rsump- sumplione; non enim necesse est, ut quis iione. — Quid si quis solum ex voluntate de- prresumat habere polestatem, sed quod pras- cipiendi illas fingat. — Prima sentmtia. — sumat exterius uli potestale, quam non habet. Tandem ponderandum est verbum illud, prx- Unde Sylvesler ex Zabarella ioquit, mini- sumpserint, nam ex eo constal ad hanc cen- slrare, ibi (et idem erit absolvere) sumi vul* suram non satis esse peccare ex negligenlia gari modo, prout idem est, quod exhibere, vel ignoranlia crassa, sed requiri pr.csump- non prout dicit legitimum usum poleslatis. tionem, juxta superius in communi dicta. Sed 24. Distinctione data dubium deciditur. — quid si religiosus hoc faciat ex volunlate de- Circa hoc dubium, considerata intentione cipiendi alios, hanc censuram incurral, ut si hujus legis et materia ejus, videtur dislinc- quis absolveret a censura, per talem indul- lione ulendum inter duas parles ejus, scilicet genliam plenariam absque intenlione absol- adminisiralionem dictorum sacramentoruin, vendi, quia illenon pra^sumit absolvere, quod et absolutionem a censura, vel a culpa et a verba legis requirunl. Ilem rebaptizans fit pcena. Et in priori casu videtur dicendum, irregularis, et tamen si lantum ficte exlerius qui ficle lanlum daret sacramenlum cxtrcmao id facit sine inlenlione, non manet irregula- unclionis absque intentione conficiendi sacra- ris; ergo similiter in prwsenti religiosus, qui mentum, licet forte alias gravius peccaret, exlerius ungeret sine intenlione, elc, non non incursurum hanc censuram, quia revera incurreret hanc censuram. Ilem excommuni- non minislrat sacramenlnm, et proplcr alias catio lata conlra hajrelicos non comprehcndil rationes supra facias et exempla adducta, eos, qui exlerius profilenlur hicresim sine qose sane quoad hanc partem sunt urgentia. ^oluntate et animo recedendi inlerius a fide; lloc autem non ita habet locum in alia parle ^rgo similiter, etc. hujus prohibitionis, qiMB est Eucharislise ini- 23. Secunda senlentia. — In controrium nislratio, quia hoc sacramenlum consistit iu rero est, quia si hoc modo hanc legem inter- facto esse, et ideo non pendet ex inieulione SECT. IV. DE EXCOMMUNMCATIOMBUS RESERVATIS IN CLEMENTINIS. 595 dantis. Nisi forte quis prseberet hosllaui no:i Excommunicatio latacontrareligiososviolan- conseeratam ementiendo esso Euchanstiam; tes constitutionem Bonifacii exponitur. de quo idem dicam, quia licet gravissime peccet, non tamen conlra hanc legem, et lex 26. Quod subjectum hujus censurx. — Ter- pamalis non est extendenda ad peccatum tia excommunicatio Papae reservala habeiur gravius, si revera non est illud, de quo lex in Clementin. Cupientes, § Sane, de Pcenis. loquitur. Pseque etian; oporlet, ut peccatum Uhi excommunicantur religiosi et clerici se- gravius graviori poena a legibus humanis culares violantes constitutionem Bonifacii, puniatur; interdum enim quaxiam, licet gra- cap. 1 de Sepulluris, in 6, prohihentis, ne vissima, praetermiltuntur , quia rarissnna , aliquis clericus secularis,autreligiosus indu- qua> dum contingunt, salis per judices puniri cat quempiam ad vovendum, jurandum, ve[ possunt. Idem fere est de solemnizatione ma- fide interposita, seu alias promittendum, ut triuionii , nam si non cadat super verum apud eorum Ecclesias sepulturam eligant vel matrimonium, sed tantum fiat exterior ca?re- jam electamtilteriusnon immutent. Haec enim monia ad decipiendum populum, non erit prohibiiio in illo texlu nullam censuram habe- solemnizatio, de qua jus hic loquitur, ideoque bat annexam ; in dict. vero Clement. addil. non incurretur haae censura. Si vero cadat in est cum reservatione ad Summum Pontificerfe verum matrimonium, jam illa non pendet ex et non obstantibus privilegiis, etc. ln qu# intenlione operanlis, sed solum requirit caere- personee, in quas fertur, sunt satis expressa» moniam exteriorem ab Ecclesia institutam, et in iextu, scilicet religiosi aut clerici; unde ideo quacujuque voluntate fiat, incurretur sufficiet religiosus, etiamsi clericus non sit; h&c censura. ' et opinor etiam moniales compreheudi, non 25. Circa alTeram vero partem hujus legis tamen novitios, propter dicta in simili circa aliter sentiendum censeo; nam , licet quis pra?cedentem. Et e contrario sufficiet, quod animo ficto exterius absolvat intentione deci- sit clericus in quocumque gradu, quia textus picndi, non vero absolvendi, non evitat hanc ibi nihil dislinguit. censuram. Ratio est, quia intentio hujus legis 27. Primum notandum circa actionem sub non esl prohibere, ne talis efTectus in re ipsa illa excommunicatione prohibilam. — Circa fiai; ergo solum intendil, ne quis etiam exte- actionem, propter quam fertur ha?c censura, lius profileatur se id faceie et concedere. nonnulla? circumstantiae notanda? sunt. Primo Anlecedens palet, quia in lege hac necessario non satis est inducere ad eligendum vel non ponilur, validam absolutionem aut indul- mutandum, etiamsi cum effectu id obtentum gentiam non posse dari ab hujusmodi religio- sit, sed oportet inducere ad vovendum, •sis, quia si possent, non esset cur illis prohi- jurandum vel promitlendum talern eleclio- bereiur; unde iex ipsa excipit c.isus, in nem, nam texlus non prohibet inductionem quibus p'.T privilegii vel jus commune pos- ad actum, sed ad obligalionem actus, ut suni; ergo non prohibet haec lex ne vahde notavit Antonin., 3 part., tit. 24, cap. 54; absohant: ergo ne exlerius absolutionis sen- Angelus, verb. Sepultura, num. 35, ubi alios tentiam vel iudulgentiam proierant; ergo refert. Addit JNavarrus, num. I03, necessa- Ucet inientione decipioncii iioc faciant, vere rium esse, ut talis indudio habeat effectum, deliuquuni conlra hanc legem, et censuram id est, quod ex vi illius aliquis persuasus, incurrunt. Declaratur a simiii, nam, si abqua voveat, juret aut prouiillat. Et idem seuiit lex prohibeat, ne in tali causa aliquis non Angelus, n. 37, citans Cardinalem, et aiios, judex sententiam dicat, non poiest esse pro- et Cajet., cap. 49, qui ratior.em reddil, quia hibitionis sensus, ut validam sententiam non hoee pcena slricli juris est et effeclum requi- dicat; nam hoc per se et absque alia lege est rit. Et confirmari polest ex his, propter quse impossibile; ergo est sensujs, ne taiem seu- supra diximus, quando lex excotnmunicat tentiani proierat, etiamsi invalida futura sit; consulenles, illos non incurrere, nisi quando ergo, si eam proferat, licet id faciat intentione consilium effectum habet. Sed haac sententia nihil valide faciendi, aget contra talem legem uiihi valde dubL est, quia Ihtcc regul i de et incurret ejus pcenam. ita ergo est in prte- consulenlibus, quod nonincurraut sineeiieclu senli. Unde constat alia exempla in contra- subseculo , lunc solum procedere videlur, rium adducla non esse simiiia. quando aclio ipsa est diiecte et princip.diter prohibita, consiiium vero est quid accesao- num, et tpaasi via ad lalem actionem; at m fe96 DISP. XXII. DE EXCOMMlMCATIONIBUS VkV/E RESERVATIS IN JURE. praesenti actio non est prohibita, nam unicui- opinor ausiim temerarium, qui non interve- que licilum est sua sponte eligere sepulturam; nit, ubi ex ignorantia et bona fide proeeditur, licitum etiam est, ut Antoninus notavit, pro- eliamsi ob negligentiarri a culpa ron excuset, mittere, jurare vel vovere electionem sepul- dummodo ignoranlia affectata ncn sit; nam tura3, dummodo pura voluntate fiat; igitur tunc revera temeritas evitatur. inductio in prsesenti est principalis et totalis materia prohibita; ergo in illa consistit prin- Excommunicatio contra violantes interdictum cipalis violatio legis, propter quam fertur exponitur. censura; ergo illa per se satis est ad incur- rendam censuram, sive sequatur promissio 29. Clement. Gravis, de Sententia. — alterius, sive non. Et confirmatur, nam Boni- Quarta censura continetur in Cloment. Gra- facius, in virtute sanctae obedientioe et sub vis, de Sentent. excomm., ubi violanles in- interminalione malediclionis seternae, prohi- terdictum aliquo ex modis ibi declaratis, bet, ne quis inducat; contra quam legem in- excommunicatione Papae reservala ligantur. tegre et consummale agit, qui inducit, sive Advertendum est autem constitutionem illam alius promiltat, sive non. At vero Clemens editam esse occasione quorumdam nobilium excommunicat violatores illius Icgis : ergo. et dominorum temporalium, qui diclos exces- Nihilominus, quia in materia odiosa restriclio sus perpetrabant, ut Pontifex in principio per se favorabilis est, ideo prior sententia, refert. Deinde vero subjungit : Prxsumptores quae auctoritate dictorum auctorum fit pro- prsefatos, elc. Unde videri potest illa censura babilis, sustineri potest, dicendo actum indu- tantum Iala contra illas particulares perso- cendi non esse in suo ordine consummatum, nas. Verumtamen non ila est, sed ibi conditur nisi aller cum effectu inducatur, sicut actus jus perpetuum prohibens et puniens similia occidendi non est consummatus nisi alter in- delicta a quibuscumque personis cornmissa, tereal; censura autem non incurrilur nisi per ut patet ex illis verbis : Qui quemquam de aetum consummalum, ut in superioribus cxtero cogere, etc. Et ita omnes inlelligunt et diclum est, et ideo in prresenti non incurri- exponunt. Undecumibi dicitur, prsesumptores tur, nisi induclio habeat effeclum. prxfatos, non fit relatio tantum ad tales per- 28. Aliqux conditiones requisitx, ut hxc sonas in individuo, sed ad talem condilionem censura incurratur . — Addunt dicti Doctores, personarum sic deliquentium, ut mox pate- aliam circumstantiam necessariam esse, ut bit. induclio sit ad eligendum Ecclesiam, vel se- 30. Actiones ob quas hxc excommunicatio pulluram in Ecclesia , pertinentem aliquo fertur. — Prima. — Secunda. — Quatuor modo ad ipsum inducentem, quia in cap. 1, aulem violaliones interdicti ibi puniuntur. per quod haec culpa est regulanda, satis ex- Prima est, in loco interdicto quemquam quo- pressum est, ibi : Ut apud eorum Ecclesias modolibet cogere divina offcia celebrare. Ubi sepulluram eligant. Denique recte expendunt solum est considerandum verbum universale, illa priora verba dicttc Clement. : Temerarios quomodolibet cogere; omnem enim modum violatores, etc. Dieitur enim temere facere coactionis includit, sive per aclionem in pro- (ex sententia Cajetani) qui sciens et videns priam personam, sive in conjunclas, sive per talem legem violat; unde infert, qui ex igno- subtractionem bonorum, vel alium modum rantia hujus prohibilionis hoc facit, non in- similem directe, vel indirecte, dummodo vera currere hanc censuram. Navarr. addendo vel coaclio sit; non enim omnis inductio, sed exponendo ait : Si probabiliter existimat se coaclio lantum punilur; unde, si fiat rogando, id facere posse; unde videtur requirere igno- promiltendo, etc, non ineurritur. Secunda rantiam excusanlem a culpa, nam probabilis aclio est, evocare aliquos, prxsertim excom- existimatio culpam excusat. At vero juxta municationis vel interdicti censura ligatos, ad expositionem particula illa, temeraria, nihil prxdicta officia audienda. Ubi adverlendum operabilur, quia ignorantia probabiiis semper verbum evocare, non poni simpliciter, sed excusat a censura, cum excuset a culpa, cum hoc addilo, prxdicto modo. Modus autem etiamsi simplieiter lex sit lata contra omnes prius diclus erat per evocalionem publioam, transgressores. Non esl autem credendum in scilicet, per campanarum pulsationcm el vo- lege poenali hujusmodi verbum addi sine cem prxconis. Unde infert Navarrus, non sa- aliquo effectu et consideratione, ut in simili- tis esse vocare clam per nuncios, quod etiam bus diclum est. Et ideo necessarium esse affirmant Angelus et Sylvester ttum Cardinali SECT. IV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN CLEMENTINIS. 597 et aliis. Sed diligentius Cnjetanus advertit sensu accipi videantur. Et hanc partem tenuit quatuor modos evocandi fuisse positos in Cajet., in Summa, cap. 41 de Excom principio illius textus, scilicet, nunc hos, nunc 32. Dubitatio circa tertiam actionem eno- illos vocando, nunc compellendo, nunc campa- datur. — Dubilari etiam polest, an haec clau- nis, nnnc voce prseconis. Cum ergo postea di- sula intelligatur solum de locis inlerdictis, citur : Qui modo prsedicto evocare, etc, non vel de quibuscumque Ecclesiis; nam in ea est cur magis limitetur ad unum modum, simpliciter dicitur, Ab Ecclesiis. Respondeo quam ad alium ex praedictis; ergo compre- solum esse sermonem de locis interdictis, et hendit omnes, maxime quia non tantum consequenter de Ecclesiis in eis exislentibus, prohibet evocare populum, quod fieri solet ac proinde etiam interdictis. Unde verba illa illissignispublicis, sedetiam prohibetaliquos ex materia subjecta, et ex antecedenlibus et seu quoscumque excommunicatos, vel non consequentibus limitantur. Sub Ecclesiis au- excommunicatos vocare, quod fieri solet aliis tem non comprehenduntur privata oratoria, modis; comprehendit ergo omnesillos modos, praesertim in materia odiosa. Et sermo tan- ut recte Cajetanus adverlit. Sed illa prima tum est de personis publice interdictis, et verba : Nunc hos, nunc illos vocantes, non excommunicalis, quae debent prius a cele- excludunt modum vocandi secrete per nun- brante moneri, ut exeant; et qui tunc impe- cium, vel quid simile;ergo hic etiam modus dit exitum, incurrit, et uon antea, quidquid sufficitad incurrendam censuram, cum textus Sylvester dicat, nam textui repugnat. An absolute et indifferenler loquatur. Deinde, vero illa monitio debeat esse particularis, et dum dicitur, aliquos prsesertim, etc, clare nominatim, vel generalis sufficiat? Angelus, constat prohibitionem quoad hanc partem et Sylvester generalem satis esse putant quia generalem esse, id est, non solum compre- verba non plus requirunt; sicut etiam satis hendere eos, qui excommunicatos vel inter- est, quod prohibitio sit generalis , propter dictos evocant, sed etiam quoscumque alios, absolutum verbum, prohibere. Ex quo etiam licet respectu illorum, sicut gravius est delic- notari potest, non esse necessariam coaclio- tum, ila districtior sit prohibilio. Rursus nem, sed preces, aut aliam inductionem mere expendo, particulam illam, eadem officia, in- voluntariam sufficere. telligendam esse de eisdem officiis in loco 33. In quibus personis puniantur tres ac- interdicto celebratis. Unde, qui evocaret ex- liones numeratse. — Unde etiam notari potest, communicalos ad audienda divina officia in illas actiones non in quibuscumque personis, loco non interdicto, non incurreret in hunc sed in habentibus temporalem jurisdictionem canonem, quidquid sit de aliis censuris. puniri, ut Navarrus ex Glossa recepta notat. 31. Tertia. — Tertia actio est, prohibere, Et colligitur ex textu, in quo prius dicitur, ne excommunicati publici aut interdicti ab Nobiles quidam et domini temporales, et Ecclesiis exeant, dum in ipsis Missarum so- postea subditur, prsesumptores prsefatos, etc lemnia celebrantur, etiam a celebratore ad- Unde haec censura ex parle personarum non moniti. Ubi eliam sunt nonnulla conside- est universalis, comprehendit tamen omnes randa. Primum in hac clausula non esse dominos temporales , eliamsi alias Praelati sermonem de officiis divinis in communi, sed Ecclesiaslici sint, ul iidem auctores notant. tantum de Missis, et ideo non esse amplius Quocirca cum ibi dicitur, Nobiles. et domini extendendam. Dubium autem esse potest, an temporales , copulalim id accipiendum est; priores clausulae eodem modo inlelligendae non enim nobililas sine dominio, seu juris- sint et limitandae. Nam Angelus et Sylvester, dictione temporali sufficiet. E contrario vero secuti Cardinalem et alios, putant limitatio- dominium temporale semper sufficiet, nam nem esse generalem, et per hanc clausulam hoc praecipue hic consideratur; neque est explicari praecedentes. Quod tamen mihi est sermo tam de vera nobilitate personae, seu difficile creditu, propter initium textus, in originis, quam de nobilitate status, ut sic di- quo dicitur : Missas et alia divina officia; cam, seu praesumpta et repraesentata in ipso ergo, cum in prima et secunda clausula dica- dominio et jurisdiclione temporali, ut ita tur absolute, divina officia, seu eadem divina parlicula haec non tantum sit conjunctiva, sed officia, non videtur hoc casu factum, sed quia etiam declarativa talis nobilitalis. legislator voluit has duas actiones generalius 34. Quo titulo debeant pZeri numeratm punire, quam tertiam vel quarlam, cum haec actiones, ut hsec excommunicatio incurralur. verba referantur ad inilium textus, et eodem — Drbii decisio. — Hinc vero oriri potest 598 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP.-E RESERVATIS IN JURE. dubium, an oporteat hujusmodi actiones esse 35. Quarta actio sub eadem censura pro- profectas ex jurisdictione temporali, ita ut hibita. — Notandum pro omnibus actionibus sit formaliter principium lalium acfionum, et numeratis. — Quarta actio est, quod publice non tantum condilio personee. Videtur enim excommunicatus, et inlerdiclus, existens in hoc rationi consentaneum. Ut quid enim tem- Ecclesia interdicta dum Missarum solemnia poralis jurisdiciio in tali persona postuletur, celebrantur, et nominalus ab ipso celebrante nisi quia aclus ipse punitur, ut abusus qui- ut exeat, nihilominus permaneat, et exire d;un talis jurisdictionis? Item in principio nolit, nam ille novam censuram excommuni- illius texlus non sine causa dicitur, illos tem- cationis Papse reservatam incurrit. In qua porales dominos, in suis terris Ecclesiastico clausula jam non est sermo de dominis tem- suppositis interdicto illa delicta commisisse, poralibus, sed simpliciter de omnibus ex- quia si extra illas id faciant, non operabuntur communicatis, et inlerdictis, sive proprio ut jurisdictionem habentes; ergo intelligen- arbitrio, sive ab aliis vocati ibi intersint. dus est iile texlus de aclu , qui fiat titulo Item habet locum in excommunicalis, vel in- jurisdiclionis et dominii. Et hoc videtur con- terdictis a jure, et ab homine. Sicut omnia firmare verbum prohibere, nam proprium superius dicta de interdicto loci, de utroque est jurisdictionem habenlis. Item modus pu- indiflerenter intelliguntur, ut Glossa advertit, blieae convocalionis, qui in secunda actione quia jus indistincle loquilur. Nunc aulem li- pnesupponitur, non potest, moraliter lo- mitandum hoc videtur ad excommunicatum, quendo, ab his fieri nisi in propriis terris. vel interdictum nominatim, et denunciatum, In contrarium uihilominus objici potest, quia vel manifestum percussorem clerici (quod in in illo textu cum incipit lex et excommuni- praacedenti eliam clausula observare oportet); catio proferri, absolute dicilur, Quicumque in quia juxta novum jus hi tantum censentur locis interdicto suppositis quemcumque, etc, publice ligali censura; in illo autem jure re- ubi nulla fit loci determinatio, sed omittitur quiritur, ut sint publice ligati. Et praeterea ea, qua3 in propositione casus posita fuerat, additur, necessarium esse, ut a celebrante scilicet, in locis eorum seu terris suis, i:i quo exire moneantur, et hic additur nominatim; indicatur, Pontificem generalius Iegem ferre. quapropter ita faciendum est, alias, licet ex- Ilem illud signum. quemcumque, pro omnibus communicali maneant, non incurrenl. Pra3- distribuit, et non pro solis subdilis; ergo ita terea haec clausula explicanda videtur de ul sonat accipienda est. Et inde fit necessa- celebrat.ione Missse, licet Cajet. aliud sentiat, rium non esse, ut aclus fiat litulo jurisdictio- quia simpliciter dicitur a celebrantibus ; sed nis et dominii. Sed, licet has conjecturaa ex ipso contextu constat, cum dicitur, In faciant rem aliquo modo dubiam, nihilominus ipsis Ecclesiis, relalionem fieri ad proximam priorem partem lanquam mitiorem proban- clausulam, in qua sermo erat de Ecclesiis, in dam censeo; nam et conjeclurje prius facta3 quibus Missarum solemnia celebrantur ; pra3- probabiliores sunt; et posleriora verba facile terquam quod nomen cclebrans simplieiter e^ponuntur, et delerminanlur juxta subjec- dictum, atlribui solet sacerdoli Missam fa- tam maleriam. Quam opinionem indicavil cienti. Necessario aulem inlelligendum hoc Angelus supra, dicens cum Gardinali hanc est dc Ecclesiis interdictis; nam de eis, ut poMiam non habeie locum, quando pnedicti dixi, inlellignnlur omnia superiora, ad quaa domini p: acipiunl non subd.tis, vel ba^c fa- in pnesenti ciausula (it relalio. Denique pra3- cii.nt in terris non suis. Per subdiios autem termiilendum non est verbum, prxsumpse- inlellige nou solum proprios vasallos, sed rinl , quod in fine ponitur, et cotnprebendit etiam omnes, qui aclu io talibus terris ver- omnes clausulas seu actiones; eamdemque sanii;r, et earuin donnno de factu obediunt. energiam habet, quam in similibus sujpe ex- Ncccsse est etiam, ui effectus sequatw; non plicuimus. esi eniiB satis \ocui-, probiberc, etc, nisi 3G. Ultima censura posset afTerri ex Gle- cuiu elleclu a subdilis inlerdiclum violetur, ment. Si quis suadente, de Pcenis, ubi spe- Ul palet a simili e\ puiuito pnvcc;! >,ilu, et cialiler excommunicantur , qui manus io qu,;i li.iconsainuiatui' acius principaiiter pro- Episcdpuin injiciunt. Sed ha>c explicala esta hibitus, et puuitus per lalcm legem. nobis in Bulla Goeu», in \\ cluusula ejus. SIXT. V. DE EXCOMMUNICATTONTTIUS RESERVATIS IN. EXTIUVAG. r;00 3. Secwida. — Objectio. — Solvitur. — SECTIO V. Replicatio. — Enodatur. — Secunda limi- . . tatio colli^itur ex illis verbis, Et tandem Quas excommnnicationes Papae reservatae m libns , , nwdicta* mittunt elc Ex Extravaganlium coutineantur. eaaem aa paries pixaieias milluni, eic. LX qua narratione, et prohibitione subsecuta, et X.Prima contra exenterantes corpora de- illiaccommodata, colligi videtur,hanc excom- functorum, ex Extravagante de Sepulturis. municationem solum incurri, quanrlo prae- — Actiones ob quas fertur hxc censura. — diclfe actiones fiunt ad eum finem defercndi Primo loco afferri polest excommunicatio lata ossa defuncli in alium locum. Atque it i ex- a Bonifacio VIII, in Extravagant. 1, de Se- ponunt Sylvesler, Excommun., 7, num. 79; pullur., contra dilaceranles, et exenterantes Navarrus, num. 105; Cajet., et alii. Estque corpora defunctorum hominum, ut conser- vera sentenlia, cui elRubrica, sub qua textus ventur, vel ut decoquantur, ut ossa possint collocatur, favet, et tola dispositio textus huc in alia loca deferri. Circa quam legem solum tendit. Ex quo recte inferunt iidem auctores, occurrit adverlendum, ex parte personarura si aliquis id faciat circa corpus defuncti ex generalissimam esse, nam in persona de- odio el vindicta, non incurrere hanc censu- funcii nullam admillit distinclionem; cujus- ram, mulloque minus, si fiat in pcenam ex cunique enim dignilalis existat, circa corpus publica justitia, vel etiam chirurgiae, aut ejus haec fieri prohihentur. Et similiter ex nothemire causa. Quod vero necesse sit hoc parte facientium nullus eximitur, eliamsi fieri. ut lalia corpora vel ossn in alium locum Pontifcali dignitate refulgeat, seu cujuscum- deferantur, et illic sepelianlur, incertum vi- gue ordinis condilionis, status, aut gradus deri potest propter illa verba texlus : Si fuerit. Additurque, defunctorum corpora sic quispiam ex eis genere nobilis, vel dignitatii inhumaniter et crudeliter pertractando , vel tituloinsignitusprxsertim extra suarum par*. faciendo pertractari. Per quae verba amplia- tium limites debitum naturie persolvat, etc. tur hrec censura ad mandantes, si maudalura Ponderanda est enim illa particula, prieser- ad executionem perveniat; quod significant tim; iudicat enim id principaliter prohiberi, illa verba , facientes pertractari. Acliones non lamen illud solum; ergo, etiamsi quis in vero, propter quas hac censura imponitur, proprio solo decedat, et ibi sepeliendus sit, si sunt exenterare, parliri, seu dilacerare ca- hrec fiant circa corpus ejus, ut ita sepeliatur, davera humana, et coqnere, et nudare ossa, incurreturhaec censura. Sed hoc facile dissol- ut alio deferantur. Nec oportet lurc omnia vitur ex verbis sequentibus ejusdem lexlus, simul agere, sed quodlibel opus eorum suf- In suis vel alienis partibus sepultura electa. ficit, ut patet ex illis verbis, Qui aliquid Quia ergo interdum conlingit, eum, qui in contra hujus nostri statuti tenorem, etc. Et propria patria discedit, in aliena et distanti addilur, Prsesumpserint attentare, quod habet eligere sepulturam , ideo verum est, posse illam vim, quam sacpe tractavimus, ut Caje- aliquando incurri hanc censuram exercendo tanus eliam, cap. 70, advertit. has acliones circa eum, qui in propria patria 2. Qucedam dictx censurse limitationes. — moritur; quia vero hoc est ex raro conlin- Prima. — Nonnulhe vero limitationes ex illo gentibus, ideo posita est dicta parlicula, prce- textu colliguntur. Prima est in illis verbis, sertim, non vero, quia necesse non sit haec .Cum quis in civitatibus, terris, seu locis, in fieri ad deferendum corpus in alium Iocum, quibus Calholicx fidei cultus viget, cliem de ubi sepeliendum est, sicut in fine concluditur csctero claudet extremum, etc. Nam hinc ha- illis verbis, Adpartes prxdictas deferunt tu- bemus, si fidelis in terris infidelium, eliam mulanda. Sed urgebis : non est minor im- lia?reticorurc morialur, non esse contra hanc pietas et inhumanitas, si haac fiant circa legem, si praadicta circa corpus ejus fiant, ut corpus in eodem lo^o sepeliendum, quae ratio ossa ejus possint ad fidelium loca deferri, et movil Pontificem ad hoc prohibendum, ut Ecclesiaslicac Uadi sepulturaa. Quod Caje- ibi conslal; ergo sallem ob similitudinem tanus, Navarrus, Sylvester, el alii notarunl; rationis exlendenda est haec prohibitio ad et salis conslat ex pra>dic!is verbis. Et ratio dictum casum. Respondelur legem latam esse fortasse fuit, quia ibi non potest tale corpus de his actionibus, ut solebant esse in usu; Ecclesiasticas sepulluraB tradi, ut in cineres quod autem haec omnia fiant circa coi-por , ut redigatur.Quod est remedium ineodem lextu in eodem loco sepulturaa tradantur, usoli- piaesciiplum. tum, et inaudilum est, et ideo de hoc non 600 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^E RESERVATIS IN JURE. curasse legislatorem. At vero si corpus re- limum sensum legis poenalis, in qua aliud gium, v. gr., vel simile exenterelur, ut bal- expresse non declnratur. Unde, quod altinet samoinungi possit, et diutius absque ulteriori ad forum conscienliae, non existinio teneri corruptione, vel foetore servari, id non erit Ecclesiae ministros non admittere hujusmodi conlra hanc legem , nec causa censurse, ut ossa ad Ecclesiasticam sepulluram, nisi vel pra?dicti Doclores docent. per legitimam sententiam cogantur, vel pu- 4. Cur corpus hujusmodi privari Eccles. blice et evidenter conslet defunclum mor- sepultura praecipiatur. — Prima Gloss. res- tuum esse in peccato mortali , disponens, ^onsio. — Secunda responsio ejusdem. — aut praecipiens aliquid contra conslitutionem Prior responsio prxfertur. — Tandem addi- hanc. Et simililer opinor Ecclesiasticum ju- lur in eo textu hujus censuree reservatio, et dicem non teneri ad condemnandum, vel ad fit Papalis. Et postea (quod praelereundum exequendum hanc poenam, nisi in judicio de non esl) extenditur qnodammodo haec cen- tali delicto convincatur. sura ad corpus ipsius defuncti, quod ita in- humane tractatum est; praecipitur enim ut Excommunicatio contra simoniacos in reli- Ecclesiaslica careat sepultura. Ubi slalim gionis ingressu exponitur. quaorendum occurrit, cur hac poena et veluti parte hujus censurae afficialur defunclus in 5. Extrav. \ de Simonia. — Secunda ex- corpore suo, cum in ea re nihil peccaverit. communicatio lata est ab Urbano IV, ia Quam difficullatem attingit GIoss. ibi , et Extravagante prima de Simonia, contra eos, duobns modis respondet. Primo, hanc pcenam qui dant vel recipiunt aliquid ob ingressum solum habere locum, quanclo ante mortem religionis per modum pacti et conventionis. illededit occasionem aliquam, vel significalio- Quae constitulio difficilis redditur propter nem consentiendi huic delielo, nimirum quia, communem usum, quem nunc etiam servari sciens talem consuetudinem , et cum posset videmus, praeserlim in conventibus monia- ac deberet praevidere tale factum, nihilo- lium, de quibus expresse lex loquilur. Quia minus absolute praecipit sua ossa in alium foeminae non recipiuntur ad habitum reli- locum deporlari. Secundo. hunc puniri sine gionis, nisi cum promissione et piclo dolis culpa propria, non tamen sine causa, ad de- persolvendae, et multis aliis expensis, par- lestalionem criminis, etiamsi ab aliis proprio tim ad communem usum conventus, partim tanlum nutu palratum sit. Et addere possu- ad singularum monialium commodum; quae mus , scpulturam defuncti, licet suo modo omnia videntur contraria huic conslitutioni. speclet ad honorem et commodum ejus, ta- Quin etiam aliquando in religionibus viro- men magna ex parte pertinere ad honorem rum, prfesertim quando egestate premuntnr, et consolationem vivorum; et ideo haeo pcena solet aliquid ab ingredientibus ad eorum licet circa corpus defuncli versetur, esse ipso- sustentationem postulari, vel, si bona tempo- rum vivorum, el hac nitione potuisse imponi ralia habeant, solet ab eis ante professionem propter solam culpam eorum. Utraque rcs- exigi, ut vel ea monaslerio donent, vel sal- ponsio probabilis est; prior tamen videtur tem de eis non testenlur in favorem aliorum, magis consentanea rationi, quia nimis alie- ut jus haereditandi per professionern eoruna num ab Ecclesiastica pietate videtur, ut sine in monasterium transferatur; quod si hoc culpa sua tam gravem patiatur infamiam, et facere recusent, ad professionem non admit- conlumeliam in suo cndavere ille, qui vivens tuntur, sed polius expelluntur. nihil peccavit in tali faclo. Poleslque ex ipso 6. Legem hanc solum contra simonix vitium textu colligi, si ponderelur verbum illud, committentes ferri. — Est ergo imprimis Sepultura elecla, nam responsio consonare adverlendurn, hic solum puniri actionem debet causae, et juxla illam intelligi. Adverto simoniacam ex reali paclione dandi vel re- cliam nullum addi verbum, quo significetur cipiendi aliquid temporale pro spirituali ad- illam pcenam ipso facto incurri, nam de sola missione ad stalum seu habitum religionis. censura dicitur ipso f;icto incurrenda,et post- Ila intelligunt omnes, quos statim referam; ea solum addilur : El nihihminus ille, cujus et colligitur ex textu in illis verbis, Omnique corpus sic inhumane tractatum fuerit, Eccle- pactione cessante. Quaproptcr actio, propter Siasliea careat sepultura. Ubi non additur qmun ha3c poena inferlur, non ideo mala est, verbum, ipso jure; satis ergo erit, si servetur quia in eo textu prohibita, sed polius ideo ibi post legitimam condemnationem, juxla legi- specialiler punila, quia vel ex se mala est SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN EXTRAVAG. 601 et simoniaca, vel antiquis juribus prohibita, haec omnia intelligenda esse de actu ipso ut patel in capitulo De regularibus, et in dandi vel accipiendi quantum ad actum ex- cap. Qnoniam, extra de Simonia, et in eis- ternom, ua ut ipse pure et liberaliter, et sine dem dicitur, per antiquiores canones fuisse ulla circumstantia, quse exterius illum reddat prohibitam; qui canones non videntur esse simoniacum, fiat; nam quamdiu lex humana alii, nisi illi, qui generatim prohibent acqui- non exprimit conditionem pure mentalem seu sitionem cujuscumque Ecclesiastici gradus habitudinem solum ad actum internum, non per simoniam; et afferuntur late in decrelis, debetad illam restringi, quia est nimis odiosa \, qurest. 1 et 2. etrigorosa. 7. Dans, vel recipiens in ingressu aliquid 9. Dans vel recipiens in ingressu aliquid illicite sine pactione non incurrit illam. — pro sustentatione ingredientis non incurrit. Hinc ergo fit primo, ul quoties aliquid mera — Secundo sequitur, quoties aliquid datur sponte datur et recipitur in ingressu reli- vel accipitur in ingressu religionis, non pro gionis, nulla incurratur censura, quia hoc ipso ingressu seu receptione, sed in sustenta- per se malum non est, nec in illa lege prohi- tionem ejus qui ingreditur, quia fortasse mo- bitum, imo potius permissum. Addo vero, naslerium non habet sufficientes reddilus ad hic dici sponte fieri quidquid fit sine pactione illum alendum, nec incurri hanc censuram, tacitn, vel expressa, ut palet ex citatis verbis etiamsi pacturn inlercedat. Ita Navarr., num. texlus. Quapropter, qui aliquid daret vel re- 106, ex Cajetan. supra, et in 2. 2, quasst. 10, ciperet sinistra inlentione, dando scilicet, vel art. 3; Soto, lib. 9 de Justitia, q. 6, art. 2, recipiendo pro ipso ingressu, seu pro suffra- ad 4. Ralio Cajetani est, quia hoc est jus na- gio in favorem talis personae praestando, ut turale. Ratio autem Soti est, quia non est in religionem admillatur, non incurreret simonia, cum non petalur spirituale pro hanc censuram. Cujus ratio reddi solet, quia temporali, sed pro re alia licita, scilicet pro talis simonia est mentalis, quam Ecclesia pu- sustentatione. Unde infert, non solum monas- nire non potest. Sed revera illa non est pure terio egenti, sed eliam diviti, per se loquendo mentalis; in aclum enim exteriorem prodit et ex natura rei, licitum esse petere aliquid inlerna intentio simoniaca, et, ut supra vidi- ad sustentationem ejus, qui vult ingredi reli- mus, Ecclesia potest per censuram punire gionem. Quia, si illa in egente non est simo- aclum exteriorem, quatenus a tali prava in- nia, nec in divite erit, nam in utraque idem tenlione interiori procedit, eliamsi alio paclo pro eodem petitur; ergo, si in una non petitur vel signo non manifestetur intentio. Ratio temporale pro spirituali, neque in alia; ergo, ergo non est, quia Ecclesia non possit hoc si in paupere illa non est simonia, nec in punire, sed quia de facto non punivit per divite erit; ergo licita, quia non est contra hanc censuram, cum exceperit omnem datio- justiliam, neque contra aliam virtutem. Nam, nem vel receptionem absque pacto factam; licet monaslerium sit dives, non tenetur bona et htec, de qua agimus, licet male fiat, sine sua expendere in sustenlationem hujus per- paclo tacilo vel expresso fieri supponitur. Et sonae, maxime si ipsa potest secum afferre, ita advertit Cajetan., cap. 73, quem sequitur undealatur; ergo nulla deformitas in tali actu Armilla, Excomm., num. 60. apparet; imo videtur hoc posse esse lauda- 8. Objectio contra proxime dicta. — ■ Dilui- bile, ut aliqui pauperes sine ullo hujusmodi tur. — Objici tamen possunt illa verba hujus subsidio possint in religione recipi, vel ut textus : Illa duntaxat qux personx ipsxin- religionis bona conserventur et ad majorem gredientes pure, et sponte, et plena liberali- spiritualem profectum augeri possint. tate, omnique pactione cessante, dare vel of- 10. Limitatur corollarium positum ad mo- ferre voluerint, cum gratiarum actione licite nasterium tenue. — Haec vero amplificatio recepturi. Non ergo satis est absque pactione Soti, quamvis sola ratione inspecta, verisimi- dare vel recipere , sed ulira hoc ex parte Iis appareat, tamen considerando dicta Doc- dantis exigitur, quod pure, sponte et plena torum et canonum, quse in re morali m ajoris liberalitate id faciat; at vero qui hoc facit in- sunt ponderis, videtur difficilis. Nam D. tentione obtinendi spirituale pro temporali, Thom., 2. 2, quaest. 100, art. 3, ad 4, cum nec pure, nec plena liberalilate id facit; ex limitatione dixit : Si monasterium sit tenue, parte vero accipientis petitur, ut licile reci- et iterum : Si ad hoc non sufficiant monasterii piat; non recij it autem licite, qui praedicta opes. In 4 vero, dist. 25, quaest. 3, art. 2, inlentione quid piam recipit. Respondetur, quaestiunc. 2; ad7, posteamdem Jimitationem 602 DISP. XXI! . DE EXCOMMUNICATIOX.DUS PAP/E RESERVATIS IN .1URE. expressius adrtidit : Si autem sine gravamine tamen, illo supposito, non habet, quia, cum Ecclesix potest recipi (scWicet reWglosv.s), si- bona religionurn Ecelesiastiea sint, de eis moniacum est aliquid pro receptione exigere. disponore ad Summurn Pontificem maxime Pra?(erea expcndi ad hoc polest cap. Quam pertinet; slatuit ergo Summus Pontifex, ut. pio, 1, qusest. 2, quod D. Thom. citat, ubi religionis reddilus liberaliter in sustentanrtis Bonifacius omnes hujusmodi exacliones pro- religiosis expendantur, et ut cum eadem hibot, nisi, quasi subsidii gratia, et hoc ipsum liberalitate, el omnino gratis religiosi reci- subsidium vult subsequi potius, quam prm- pianlur, ut ex eis sustentenlur, abstulitque cedere, ul omnis pra?sumptio tollatur, ut ibi consequenler ab hujnsmodi religiosis omne notat Glossa. Ilem in dicto cap. Quoniam, de jus pelendi aliquid ab ingredienlibus religio- Simonia, prohibeturhujusmodi receptio.etiam nem ob sustenlationem eorum, quia ipsa bona sub paupertatis prxtextu; propriissime autem religionis jam sunt ad hoc munus destinata. dieitur pnetextus paupertatis, quando re- Quapropler, quoties opulentum monasterium vera paupertas non subest et allegalur. Uncle hoc litulo aliquid exigit, titulus est falsus et Gluss. ibi ait, si religiosi vere pauperes fictus. Sicut qui a paupere, quem gralis alere sinl, ita ut non possint alium sustenlare, tenetur, aliquid exigcret pro ejus sustenta- posse illi dieere : Non habemus quod demus lioue, falsum titulum pnetonderet. Secluso tibi pro victu, nisi tu portes undevivas, rlum- autem hoc tilulo, solum superesse videtur, ut modu hoc non dicalur in fraudem; ergo se- pro ipsa receptione exigatur quidquid illo cluso vero tilulo pauperlalis hoc est prohi!)i- titulo peti videtur; ergo, licet religiosi hoc turn. Imo Gloss. Bernardi ibi addit, eliam pelentes dicant se non habere hanc inlentio- intervenienle paupertale, lutius esse nemi- nem et revera interius ad hoc conentur, nem admiltere, quam illo modo aliquid tamen in facto ipso non possunt hoc evitare, exigere; quod quidem scrupulosius dictum quin impliciteet indirecte id intendant; sicut, esi. PraMerea Sylvcsl., verb. Simonia, n. 15, licet quis dicat se non inlendere aliquid pro la i ^ hoc dispulans, dicit esse communem mutuo accipere, tamen, si aliquid ad suam sc tenliam plurimorum (quos ibi refert), exi- sustenlalionem petit ab eo cui mutuum pive- gere aliquid pro sustentalione in monasterio bet, quod ille alias dare non tenebalur, nec tenui lcilum esse, in opulento vero esse ab eo polerat jusle exigi, convincitur pro bimouiam. Ipse vero Sylvest. artrtit : Sed in- mutuo illud postulare et usuram committere. telli(je prxsumptive, sicut semper fecerunt et Sic ergo est in pra\senti. Propter quod censeo, faciunl aliqux moniales , elc. Piwsumptive simpliciler loquendo, ct in conscientia, veram auteiii declarat esse simoniam, vel quantum esse D. Thom. doctrinam, etcommunem opi- ad forum conlentiosum, \el iu conscientia, si nionem juri et religioste inslitutioni valde hab alur respcctus non ad viclum, sed ad consentaneam. ipsum ingressum, et ita sentit hoc non esse 12. Quomodo stet cum dispositione hujus ilii citum, si debita inlcntione fiat. Exiravag. usus religiosorum. — Ad usum 1 1 . Non excusari a simonia qui in monaste- vero religiosorum responrteo in primis, quoad xio divite aliquid pro susientatione recipiendi religiones virorum allinet, rarum esse, inusi- pclit. — Difficile tamen videtur ila interpielari talumque, ut ex paclo tacilo vel expresso ita dicla Doctorum el canonum; nam D. Tliom. petalur aliquid in sustenlalionem vel subsi- absolule in conscienlia loquilur, et reliqui dium religionis, ut aliter habitus vel professio Doctores. Et canones non tanlum puniunt vi- denegetur; ex singularibus autem faclis ali- tium, quod praisumunt, sed absolute prohi- quarum pcrsonarum non debet argumentum benl, ne tale faclum cum talibus circumstan- sumi. Deinde, cum in hac re sit opiuionum liis fiat; ergo non oolum priesumunl, sed diversitas, fieri polcst, ut opinionem SyKes- Donstituuni lale factum vere pravum et illici- tri et Soti secuti, practice bona (id(^ |)roce- um, etiamsi alias non esset. Quod praler dant. Rursus atlenle considerandum est saq>o iis la colligitur ex hac Extravag., qualenus fieri posse, ut, licet monasterium alias dives iislricirus prohibel aliquid oxigere quoquo el locuples habealur, nihilominus hic et nunc aiodo a volenlibus ingredi reli-ionem, quo- vero necessilalis lilulo aliquid in sustenlatio- cumque titulo, eliaui ad pios usus, sed prse nem pelat ab eo, qui ibi cupil admilli, scili- cipit liberaliter eis dareoinuia,qu;e ad victum cet, quia jam habel expletum numerum et vesliium peitinent. Quapropter, bcel ralio eorum, quos commode alero polcst, vel (piia Soli, secluso jure pesilivo, habeat efiicaciam, sunt alii ([uos admitiere expedit et non pos- SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESEBVATIS IN EXTBAVAG. 603. sunt aliquid in sustentationem afferre, et tem suslentationem reduci possunt. An vero omnes simul sine aliquo subsidio recipere in particulari in hoc sit aliquis excessus non potest, vel quia ita expedit, ut crescant propter speciales eircumstantias hujus domus rcdditus monasterii ad augendum religioso- aut personae, id Episcoporum aut Praelatorum rum numerum cum convenienti sustentatione. curae remiltendum est. In his enim etsimilibus casibus non condem- 14. Dispositionem hujus Extravagant. non narem hujusmodi petitionem bona intenlione habere locum in receplione monialium. — factam. Solum admoneo, quod etiam Soto Quod vero spectat ad censuram, jam non advcrlit, magna prudentia opus esse, ne habet locum in receptione monialium, eliamsi sequatur scandalum; et ideo raro et cum contingal indebito modo fieri. Refert cnim magna moderatione hoc permittendum esse. Antonin., 3 part., lit. 24, c. 67, se audivisse Quapropler, quando multo plus exigitur, a fide dignis Martinum V dixisse, se nolle, ut quam ad unius personae in tali statu consti- moniales incurrant aliquam censuram propler tulae sustentalionem commode sufficit, non ea, quae in ingressu dant vel recipiunl, quod video qua ratione aut tilulo id honestari etiam ait Felinus, in dict. cap. Quoniam, de possil. Ullimo vero addo, si quid minus rec- Simonia. EtNavarrus refert Innocentiuin VIII tuni fiat bono zelo et ex ignorantia etiam cul- declarasse, moniales non incurrere hanc cen- pabili, id satis esse ad excusandam censuram suram, nisi ob receptionem cum pacto, aut hujus Extravag.. ut Cajetanus et fere omnes alicujus non idoneae ob largitionem ; Clemen- notant, ex proprietate illius verbi, prxsu- tem autein Vllconcessisse, utmoniales nullam mant, sa?pe a nobis ponderata. simoniae poenam incurrerent propter pacta et 13. Quid de usu monialium. — Atque ex conventiones circa dotes monialium in com- his conslat, quid dicendum sit de usu monia- modum earum victum; et ex compendio pri- liuin , quas aliqui excusare volunt quoad vilegiorum, verb. Moniales, num. ult. dotes solo litulo sustentalionis, quoad alia 15. Quid Concilium Tridentinum circahoc vero, quae ab eis interdum peluntur, vel ad statuat. — Ullimo tamen advertendum est communem usum domus aut sacrisliae, vel ad novum jus Concilii Tridenlini, sess. 25, c. 16 proprium commodum singularum persona- de Refonn. regular., ubi prohibet, ne ante rum, solo titulo consuetudinis, id est, quia professionem, excepto victu et vestitu novitii non petuntur ex paclo, sed ex quadam con- vel novitix illius temporis, quo in probatione suetudine. Quod praecipue Armilla significat. est, quocumque prxtextu a parentibus , vel Sed hoc posterius non videtur carere scru- propinquis, vel curatoribus ejus monasterio pulo, quia in hac Exlravagant. dicitur : Ex aliquid ex boriis ejus tribuatur. Quamvis statuto etiam seu consuetudine, qux corrup- autem hoc praecipiat Concilium sub anathe- tela est potius dicenda ; et postea in prohibi- matis pcena, et ideo grave peccatum sit hoc tione dicitur, directe, vel indirecte, velquoquo non servare, non tamen imponit illam ipso tnodo. Ulud etiam de sustenlatione, licet re- facto incurrendam. Hinc vero colligere licet, gulariter verum habeat, tamen monasteriis tribuere aliquid monasterio vel monialibus in ditioribus potest scrupulum ingerere. Unde ipsa professione, non pro ipsa, sed pro sus- Solo ait, in illis non sine scandalo dotes exigi; tentatione sua, et monialium, el pro solemni- et magis auget raiionem scrupuli, quod hae tale et festivitate professionis, juxta consue- dotes indifferenter pctantur ab omnibus, tum morem, non improbari a Concilio, sed etiam ab his, quae non habent unde solvant, potius supponi ut licitum; nam, dum uuum etquod hac de causa multae priventur habitu tanquam speciale prohibet, aliud in suo usu etstalu religionis, ad quam essent idoneae, et et cousuetudincrelinquere videtur. Rursus a monasteriis ex reddilibus eorum suslentari animadvertendum est, quod idem Concilium possent; et aliae forlasse,recipiantur minus statuit ibidem, cap. 3, ut in monastenis is idoneae, quia dotem persolvunt. Dicendum tantum numerus religiosorum admittatur, vero est, regulariter loquendo, salis hoc qui ex redditibus propriis monasteriorum, honestari praedictis titulis; nam rarissime in- vel ex consuetis eleemosynis commode possit veniuntur monasteria monialium , quae non .«ustentari. Per quod, quantum ad monasteria indigeant his subsidiis ad suam sustentatio- monialium, amplia i vel explicari videtur nem, et consueludo illa eliam post hanc Ex- quod in cap. 4, § Sane, de Stalu regular., travagantem tolerata, aut poluit conlra illam in 6, stalutum fuerat, quod moniales noa preevulere, aut certe omnia illa ad convenien- plures in monasleriis non mendicantium re- 604 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS VAVJE RESERVATIS IN JURE. cipiantur, quam ex bonis vel proventibus clarat Pius V, in eadem Bulla, qua vult eom- monaslerii sine penuria valeant sustentari ; prehendi omnes et singulas Societatis perso- Concilium enim Tridentinum addidit eleemo- nas, et non solum domos, sed etiam collegia synas consuetas, vel tacile declaravit inter et personas eorum dicit vere ac non ficte sub bona monasterii computari; et sub eisdem religiosis mendicantibus comprehendi. Et bonis vel eleemosynis nos comprehendi dici- postea uberius et expressius id declaravit mus dotes et alia dona, quee moniales ingre- Gregorius XIII in Constitutionibus editis in dientes secum afferre solent; ideoque non favorem hujus religionis anno 1582 et 1584. fieri contra hanclegem,si recipiantur, etiamsi Tum etiam quia per alios Pontifices id ex- ex propriis redditibus bonorum immobilium presse prohibitum fuerat, ut constat ex Bulla monasterii sustentari non possint, nec etiam Pauli III, anni 1549, et ex concessione Pii IV fieri contra nostram Exlravagantem, vel alia confirmata et promulgala in Bulla Pii V, jura, si ad supplendam sustentationem hujus- anno 1565. Inter quas est diversitas, quod modi subsidia ab illis exigantur. Paulus III non imposuit excommunicationem ipso jure incurrendam, sed facullalem tribuit Tertia excommunicatio contra regulares in- Societati ad excommunicandum hujusmodi debite ad alias religiones transeuntes expo- apostatas et transeuntes; uterque autem Pius nitur. ipso jure fert hanc censuram contra has per- sonas, cum eadem reservatione, et ex tunc 46. Extravag. 1 de Regtd. — Quos religio- concessit communicationem omnium favorum sos comprehendut prior Extravag. pars, qux religiosorum mendicantium eisdem personis est de transeuntibus ad aliam religionem. — Societatis. Unde ex tunc etiam ecepit oxcoin- Tertia excommunicatio eliam Papse reservata municatio juris communis ad omnes illas ex- sumitur ex Extravagant. 1 de Regul. In qua tendi, cum ampliationibus tamen ibi adjectis, Martinus IV prohibet, ne religiosi mendican- et statim explicandis. tes ad aliam religionem transeant, excepta 17. Secunda pars ejusdem Extravag., quae Cai thusiensi, absque Sedis Apostolicae licentia est de recipientibus sic transeuntes, quos com- speciali; fertque excommunicationis senten- prehendat. — Alia aclio, ob quam haec cen- tiam ipso faclo incurrendam et sibi reserva- sura incurritur, est receptio, ita ut religiosi tam tam in recipientes, quam in receptos recipientes alium mendicantem sic transeun- contra pra^dictam conslilulionem. Circa quam tem et deserentem suum ordinem, eamdem pritno adverto, non esse generalem quoad excommunicationem incurrant.Subhoctamen omnes, sed contra quosdam religiosos ferri. ordine comprehenduntur solum religiosi, qui Duplex autem actio in ea poniiur. Una est in illaExtravag. numerantur, nempe S. Bene- transitus ad aliam religionem; et sic tantum dicti, Cisteyxiensis, Camaldulensis, Vallisum- ferlur conlra religiosos professos ordinum brosx, Canonicorum regularium S. Augustini mendicantium, quia solum in favorem illarum vel aliorum monasticorum ordinum; semper religionum facta est illa constitulio, ut in ipsa enim fit relatio in dicta Extravag. ad hujus- dicitur. Extenditur aulem ad eos, qui post modi ordines. Quapropter, si transitus fiat illam constitutionem editam in numerum ab uno ordine mendicantium ad alium, ex vi mendicantium auctoritate Apostolica ascripti hujus juris nec transiens, nec recipientes ex- snnt, ut est Societas Jesu, juxta declaratio- communicationem incurrunt. Dico autem, ex nem Pii V, anni 1571, ubi propterea declarat vi hujusjuris, quia ex particularibus conces- eisdcm privilegiis, indultis et gratiis fratribus sionibus faclis singulis religionibus fieri po- mendicantibus concessis uti, frui, poliri et test, ut incurratur censura; qualis esl illa, gaudere debere; constat autem conslitutionem quam referunt Armilla, Excommun., 67, et hujus Exlravagantis esse privilegium seu in- alii, feuisse Clementem Papam Ordini Pr;edi- dulium quoddap, ad eorum favorem maxime catorum, excommunicando religiosos ordinis perlinens. Rurs s extendilur in hac religione, Minorum, qui receperint Dominicanos volen- non solum ad religiosos solemniter professos, tes ad ipsos transire sine expressa licentia sccl eliam ad omnes illos, qui post biennium Summi Ponlificis vel suorum superiorum. vola simplicia emiserunt, lum quia dicla Per quod indultum non dicuntur cxcommu- Extravagans generalim loquitur de religiosis nicati transeuntes , sed tanlum recipientes, mondic.inlibus; omnes autem dicti sunt vere nec fit menlio reservalionis talis censur.e. At et propric rcligiosi mendicanles, ut salis de- vero in Societate per dictam concessionem SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN EXTRAVAG. 6O5 Pii IV et V, extensa est haec censura reservata ibi exprimatur, ex vi prioris concessionis tam ex parte transeuntium, quam recipien- Pauli III sufficit solius superioris licentia, tium, respectu omnium ordinum, etiam Mino- quia sub disjunctione dicitur : Nisi de ex- rum vel aliorum mendicanlium , excepto pressa ipsius Prxpositi, aut dictx Sedis licen- solum ordine Carthusiensi. tia, quod postea Gregorius XIII, in conces- 18. Qualis licentia necessaria sit, ut hujus sione anni 1582, confirmavit, et declaravit, Extravag. tenor servetur. — Circa exceptio- etiam in solemniter professis facultatem Prae- nem autem, quae in dicta Extravag. additur, positi generalis sufficere. Voluitque ut quoad. scilicet : Nisi ex licentia speciali Sedis Apo- hanc facultatem non possent aliae religiones Stolicx, quidam declarant necessarium esse, per viam communicationis ea concessione uti, ut in tali licentia fiat expressa mentio tam in quo manifeste supponit, seclusa hujusmodi religiosi transeuntis, quam religionis ad quam speciali gratia Sedis Apostolicae, licentiam su- transit, quam etiam hujus conslitutionis Mar- perioris non sufficere. tini, quae per talem licentiam quodammodo 20. Liceatne mendicanti a religione ejecto quoad illud factum relaxatur. Quam conditio- sine Papx licentia religionem ingredi mona- nem ponit D. Antoninus, 3part., tit. 16, c. 4, chalem. — Ex quo etiam facile solvitur du- § 4, in fine, et Armilla supra refert expressam bium, quod D. Anton. proponit, an religiosus esse a Clemente in indulto Praedicatoribus ordinis mendicantis ab illa ejectus, et habitu concesso, unde ad illo utendum servanda privatus propter suas culpas, hoc ipso valeat erit. Tamen in praesenti, quia nou invenio absque alia facultate Sedis Apostolicae ad illam in hoc textu, et ideo nec necessariam quemcumque ordinem monachalem transire. esse censeo, sed salis esse, licentiam specia- Respondetque affirmative, et dicit fuisse pe- lem Sedis Apostolicx; haec enim sunt tantum titorium consilium, quia ille non est cogendus verba lexlus. Ut sit aulem specialis, maxime in seculo remanere; ergo, si a sua religione requirilur nominatio personae, cui facultas ejicitur,liberum ei erit ad quamcumque aliam conceditur, ut per se constat; et videtur etiam transire. Sed oppositum verius esse exislimo; necessarium, ut nominetur sub nomine reli- idque in primis colligo ex Gregor. XIII, in giosi talis religionis, a qua fit transitus, quia Bulla, quae incipit : Cum alias felicis recorda- ex hac parte maxime fit dispensatio, eique tionis, etc, nam specialiter concedit Generali quodammodo per talem licenliam derogatur, Societatis, ut professus a Societate ejectus ideoque ejus expressio maxime necessaria possit de illius licentia ad alium ordinem tran- est. Allerius vero religionis, ad quam futurus sire, et hanc facultatem non vult communi- est transitus, satis est sive speciatim, sive care aliis; ergo supponit, et esse necessariam sub communi aliqua ratione mentio fiat, quia aliquam licenliam, eliam in professo semel hujusmodi licentia satis specialis est. ejecto, et hanc non posse dare superiorem 19. Sufficiatne licentia Prxlati religionis religionis sine Sedis Apostolicae auctoritate. derelinquendx. — Quaeri vero hic potest, an Praelerea ex hac Extravag. hcc colligitur, sufficiat licentiaPraelati illius religionis, quam quia prohibitio est generalis, et exceptio est transiturus cupit relinquere. Respondeo ex vi unica, scilicet licentia Sedis Apostolicae; pro- juris communis non sufficere, quia in hac fessus autem quantumvis a relicione ejectus, Extravag. solum excipitur specialis licentia vere religiosus talis religionis perseverat; Sedis Apostolicae; exceplio enim firmat gene- ergo comprehenditur sub illa prohibitioue ralem regulam in contrarium. Dico autem, cum eadem unica exceptione. Et confirmatur, ex jure communi, quia jure et privilegio spe- quia alias possent facile superiores religio- ciali aliud contingere potest, ut in praedicta num hac via aperire transitum ad alias reli- concessione Pii IV et V dicitur, nullum de giones in fraudem hujus Extravaganlis. De- Societate posse transire ad aliam religionem nique adjungitur ratio, quia prcfessus eliamsi excepia Carlhusianorum absque expressa su- propter crimina sit ejectus, semper manet perioris licentia ad id ab eo specialiter ob- tali religioni subjeclus, ita ut revocalus re- tenta. lbi autem non dicitur hanc licentiam dire tenealur; ergo non potest sua auctoritate suflkere sine indulto Romani Ponlificis, sed aliam religionem profiteri, nec superior reli- solum videlur requiri, ut tale indultum rite gionis polest eam facultatem concedere, quasi et valide impetrari possit, quia sine tali li- cedendo juri totius religionis, quia Summus cenlia subreptitium esse ibidem declaratur. Ponlifex hoc sibi reservavit. Neque est incon- Nihilominus tainen, licet hoc solum specialiter veniens, quod ille sic dimissus in saeculo ma- 606 DISP. XX1T. DE EXCOMMUNTCATIONIRUS PAP/E RESERVATIS IN JURE. tjcat sine habitu religionis in poenam suorum ergo in reliquis nihil hujusmodi addidit; ergo eriminum, donec mereatur misericordiam in illa prima parte nulla est excommunicatio obtinere. Praesertim quia polest arctiorem, ipso jure lata. Quid autem in antiquiori ,us vel Beqoafeao religionem mendicantium in- junbus statutum sit, postea videbimus. In gredi. 21. De absolutione ab hac censura. — UI- timo circa reservalionem hujus excommuni- calionis advertendum est, de jure communi integre servandam esse, ut verba ejus prse se ferunt, cum moderationibuscommunibus aliis casihus reservatis. De jure autem speciali concessum est Societati a Pio IV et V, supra citatis, ul superior ejus possit ab hac censura absolvere; qure concessio non limitatur tan- tum ad censuram, quam incurrit religiosus apostata, sed absolute conceditur, et ideo eliam extendilur ad eam, quam contrabunt quoad personas esse universalissimam, ita ut reges et Cardinales comprehendat; quoad acliones vero, propter quas incurritur, qua- secunda item parle illius textus, seu vers. Per electionis, non fertur censura, sed irritse fiunt dispositiones omnes Ecclesiasticse simo- niace factaD. 23. Tertia pars ejusdem Extravag. expo- nitur. — Tandem in tertio vers. Statuentes, excommunicantur omnes quacumque digni- tate preediti, qui quomodolibet dando, vel re- cipiendo, simoniam commiserint, aut quod illa fiat, mediatores extiterint, seu procurave- rint, cum reservatione ad Summum Ponlifi- cem. In qua censura solum est advertendum, recipientes hujusmodi aposlatas. Excommunicatio contra simoniacos exponitur 22. Extravagant. 2, de Siynonia. — Prima pars textus. — Dubiwn. — Resolutio. — Se- tuor esse, qnse ibi exprimuntur, scilicet, dare, recipere, intercedere per modum mediatoris ad contractum, et procurare illum. Declaran- dum vero superest, an haec censura sit gene- cunda ejusdem Extravagant. pars. — Quarta ralis etiam ex parte simonire quoad maleriam excommunicatio sumitur ex Extravagant 2, ejns, id est, in quacumque re committatur; de Simonia, inter communes, ubi Paulus II, item an sit generalis ex parte modi, id est, excommunicationem reservalam profert in sive realis, sive mentalis sit, etc. eos, qui simonise vitium committunt. In qua 04. An, in quncumque materia committitur eonstitctione primo observandum est, prius simonia, incurratur hac excommunicatio. — in ea renovari omnes censuras excommuni- ln priori puncto Gajet., c. 72 de Excom., ex- cationis, suspensionis et interdicti antea latas plicans aliam Extravag. Marlini V,'in Goncfl. .nliquioribusjuribus contra simoniacos, et Conslantiense, sess. 24, ubi similis excom- extendi ad omnes ordinespersonarum, cujus- municatio fertur, quamvis non curn reserva- enmque dignitatis existant, qua? ibi fuse nu- tione, et hanc nostram obiter atlingens, ait, merantur, additurque eas ipso faclo incurri. solum incurri hanc censuram propter simo- tJbi dubitari potest , an ex vi illius decreli niam in ordinatione vel beneficio, quod in- incurranlur tales censurpe ipso faclo, etiamsi tclligitur ctiam quodlibet munus spiritualis in antiquioribus juribus essent tantum fe- regiminis, ut est officium Pra?lati religionis. renda3. Videntur enim hanc vim habere illa Quem sequitur etiam Na\arrus, num. 11(5, et rba : Quas ipso facto eos incurrere volu- uterquc dicit esse communem interpretatio- mus. Nihilominns opposUum affirmandum est; nem, el sine dubio est communi usu recepta. enim vcrba non sunt ad instiluendum jus Quod satis csset ad inteiligendum pcenam cum oinnino novum qiioafl talem poenam, vel mo- hac moderatione, nam consuctudo non solum n ejus, sed tantum ad confirmandum an- estoptima Icgum inierpres, sed eliam polest tiquum, ut manifeste constal, tum ex verbis esse moderatrix, eliamsi verba legis genera- sequentibns.: Confirmanles et innovantes, ete.; fiora appareant, ut in pncsenti esse viden- 11 ex praeceflentfbus , in quibtis loquitur tur illa : Qui quomodolibet dando, vel reci- Ponlifex de senlentiis censurarum lalisa suis piendo simoniamcommiserint ;ha>c enim verba pra^decessoribus; non dicitur autem senten- nullam certam materiam limitant; et signum lia lata ex vi juris, nisi quando imponilur illud, quomodolibet , universalissimum est. censura ipso facto incurrenda; lum denique, Propler quam fortasse causam Soto. lib. 9 de quia in speciali casu Ordinis simoniace sus- Just., qua-sl. 8, art. 2, gencraiim loquens de li, in quo antiqua jura non imponebant simonia,ait unam e.x peenis propter simoin.un suspcnsionem ipso jure, quoniam Papa vo- impositani, esse excommunicationem Papa- luit eam imponere, id specialiler expressit; lem, (iute ipso facto incurritur; quam ceosu- SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS 8ESERVATIS IN EXTIUVAG. 607 ram dicit esse latam in c. Reperiuntur, i, serat, unde ad eos tnntum videntur referenda q. 1, et ab Eugenio, Marlino et Paulo Pontifi- omnia verba in tertia clausula posita. Sed eibus. Sed in tota illa qua?st. 4, nulla excom- nihilominus communiter Doctores intelliguot municatio Papalis fertur, imo nec suspensio, hanc excommunicotionem cadere in utram- qunp ipso jure incurratur propter hoc crimen, quesimoniam, et clausulam pr.ecedenlom; ut infra suo loco dicemus. Extravagans au- ita ut dantes et recipientes intelligantur sive tem il!a Eugenii, qure incipit, Danmabile, ut ad Ordinem , sive ad beneficium conforen- ipse Sot. refert, nec in corpore juris est, nec dum , aut obtinendum, nam sicut in prima inter acta Eugenii IV, in 4 tom. Conciliorum clausula suspensio fertur contra simoniace invcnitur; et ideo, licet aliquando fortasse ordinatos, ita in secunda ferlur non solum fuerit, non est recepta, neque in usu; et suspensio, sed etiam privalio talis officii vel forte in sensu non differebat a constitulione beneficii sic adepti, et provenluum ejus ipso Marlini V, ut ipse eliam Soto insinuat; ex jure; postea vero generalibus verbis fertur dictis autem Exlravag. Pauli et Martini so- excommunicalio, quee totam materiam prae- lum possunt cilata verba afferri, quao specie cedeniem comprehendit. quidem sunl apparentia. Nihilomir.us ta- 2G. Propter quam simoniam excommnnica- men limitanda videnlur juxta praeeedenlia; tio hxc incurratur. — Circa aliud punctum nam proxime dictum fuerat, per electioncs, longa occurrebat dispulatio de simonia men- postulationes, confirmation.es, provisiones, seu tali, conventionali et reali; sed quia in pro- quasvis alias dispositiones simoniace factas prium locum hsec reservamus, ideo nunc nullum jus acquiri in Ecclesiis, monasteriis, supponimus, hanc censuram solum incurri dignitatibus, personutibus,of{iciis Ecciesiasti- per simoniam realem consummatam, ex illo ■cis,et quibusvis beneficiis, sed viribus omnino principio generali supra posilo, hujnsmodi mrere; et statim subditur : Stutuenles quod leges pcenales punientes aclum intelligi de- omnes qui quomodolibet, etc; ergo haec verba bere de actu perfecto et consummato in intelligenda sunt juxta maleriam proxime sua specie, quia sunt stricle inlerpretandse, subjectam, quod apertiuscolligitur ex decreto quamdiu ipsa?met aliud non declarent; in Jtfarlini V, in quo eadem secunda clausula praesenti autem sola simonia realis est con- fere eisdem verbis habetur, et postea solum suu.mata el perfecta in sua specie. Atque ita subjungitur : Statuentes insuper, quod dantes docet Navar. supra, et aliis locis, qu;e ipse ttrec:pientes, ipso facto sententiam excommu- refc^i . in quibus etiam alios auctores allegat. ■nicationis incurrunt; neque amplius explicat Aduendum vero est ex Sylvest., verb. Simo- in quo, vel ad quid dare debeant, vel reci- nia, quiest. 9, si simonia realis sil, sufficere» pere; intelligit ergo in provisionibus ad offi- ad hanc censuram, eliamsi occullissima sit, cia, vel beneficia supra numerata ; idem est quia Iex hasc nihil distinguit inter occultam ergo sensus Pauli, qui hanc conslilutionem in et publicar»::; censura autem, quaa ipso jure hac parte ex Martino sumpsit, solumque eam fertur, eliam propter occultissimum crimen ampliavit quoad reservationem, et alios mo- contrahilur, dummodo externum sit. Sed dos concurrendi, de eadem tamen sententia quid, si beneficium per simoniam datum sit locutus est; tandem facil, quod idem Sixtus ignorante eo cui tl.itur, qui poslea nolit illud et Paulus in Extravag. Etsi dominici, 1 et 2, resignare? an per hoc incidat in hanc excom- de Paenit. et remis., solum simoniam in Or- municationem? Respondetur, non incidere, dine et beneficio numerant inler casus Papaa quia, licet in eo peccet, non tamen per simo- reservatos. nia; culpam; unde non incurrit hanc censu- 25. Objectio. — Solvitur. — Dices, juxta ram; neque alibi etiam lala legitur conlra ea, quas in textu numerantur, -excludendam eum, de qua re videri potest Covar. in reg. esse simoniam in Ordine, ita ut solura prop- Peccatum. 2 p., § 8, num. 7. ter simoniam in officio vel beneficio incurra- 27. Quarta pars illius Extravag. exponi- tur hsec censura, quia ibiduplex fertur pcena, tur. — Ullimo, in quarta parte illius textus scilicet suspensionis et excommunicalionis, additur prseceplum in virtute sancUeobedien- et prior fertur in prima clausula contra simo- tiee denunciandi Summo Ponlifici hujusmodi niace ordinatos, et ibi videtur finiri sermo de simoniacos; addilurque, ut hujusmodi scien- ttlis ; altera ergo excommunicalionis censura tes taledeliclum,el non denunciantes, absolvi pertinere videtur ad alios simoniacos in be- non valeant, donee prsedicla denuncient. Non neficio, de quibus proximus sermo preeces- est tamen senno de absolutione ab excom- 608 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN JURE. municatione; nulla enim excommunicalio ibi usque ad certum successionis gradum, in fertur contra hujusmodi non denunciantes, quo privilegio talis clausula generalis conti- sed est sermo de absolutione a culpa, per neretur, et virtute illius absolvatur, vel dis- modum cujusdam reservalionis, vel potius penselur in dictis c&sibus, nam tunc absol- est ad explicandam vim illius praecepti, quod vens eo praetextu, incurreret hunc canonem, semper obligat donec impleatur, et ideo qui quia directe ageret contra illum. illud non implet cum possit, et debeat, indis- 29. At vero extra hunc praetextum et raris- posilus est ut absolvatur. Addit vero Navarr. simum casum, nullam invenio nunc excom- supra, ex Sylvest. et Antonin., praeceptum municationem lalam et reservatam Papae hoc non obligare alios quam curiales Roma- contra hujusmodi absolventes in diclis casi- nos, quia quoad hanc parlem non est aliter bus, aut commutanles.seu dispensanles prae- illa constitutio recepta. Respectu vero illorum dicta vota. Unde circa absolventes a casibus heec lex obligat in ulraque simonia Ordinis, Ccenae Domini servandum est quod circa etbeneficii, et in illa sola. finem expositionis illius Bullae diximus, ni- mirum ibi latam esse conlra eos excommuni- cationem ipso facto incurrendam, non tamen reservatam Papae. Quoad alios vero casus, et quoad vota ibi numerata, juxta formam fa- 28. Extravagant. Etsi dominici, 2, de cultatum, quse a Sede Apostolica emanaverit, Pcenit. et remiss. — Quinta excommunicatio judicandum esse de polestate absolvendi in sumi potest ex Extravag. Etsi dominici, 2, de illis, vel commutandi talia vota; non est ta- Pcenit. et remiss., ubi Sixtus IV, excommu- men lata specialis censura contra eos, qui le- nicationem suae Sedi reservatam profert in gitima potestate, aut facultate absolvunt, aut eos, qui tentant absolvere a quibusdam casi- commutant. Et ita intellexisse videtur hano bus specialiter Papse reservatis, quos ibi nu- Extravag. Angel., verb. Excommun., 5, casu merat; quibus etiam generaliler adjungit ca- 31 ; clarius et fusius Sylvest., verb. Excom* sus Bullae Ccenae, vultque eos semper intelligi mun., 7, num. 77, excom. 32; Soto, d. 22, exceptos in facultatibus datis ad absolven- quaest. 2, art. 3, circa fin.; et Nav., in Sum., Excommunicatio contra male absolventds a casibus Papx reservatis exponitur. dum plenarie, etiam cum clausula generali de casibus Popae reservatis et votorum com- mutatione, ideoque excommunicat eos, qui praelextu talium facultatum a diclis casibus exceplis, seu specialioribus absolvunt, vel comniulant quinque vota specialiler Papae re- servata , scilicet religionis, caslitatis, pere- grinalionis Ilierosolymilanae, Composlellanae ac Romanae. Observare tamen oporlet, hanc censuram solum ferri in eos, qui haec faciunt c. 12, num. 75, et c. 27, uum. 74 et 105. Excommunicatio contra affirmantes esse hxre- sim, aut peccatum, asserere Beatissimam Virginem esse conceptam sine peccato ori- ginali, aut e converso. 30. Sexta excommunicatio sumitur ex Ex- travag. Grave nimis , de Reliquiis et vene- ralione Sanctorum, in qua Sixtus IV ex- practextu facultatum generalium, ab ipsomet communicationem ipso jure latam sibique Sixto IV concessarum. Quod constat ex illis reservatam profert in eos, qui affirmare prx- verbis : Per nos, vel auctoritate noslra con- sumunt eos, qui credunt, aut tenent lieatis- cessarum tam verbo, quam scriptis; et infra simam Virginem ab originali peccato fuisse semel et ilerum dicitur : Prsetextu hujusmodi prxservatam, propterea alicujus hxresis labe facultatum concessarum a nobis verbo vel pollutos fore, vel mortaliter peccare, vel litteris ubsolvere, etc. Nec refert, quodaddit: etiam eos qui officium Conceptionis celebrant, Et quas concedi quomodolibetcontinget postea; vel conciones audiunt illorum, qui eam sine subintelligendum enim est pronomen a nobis, macula peccati conceptam esse prxdicant, ali- quod immediate praecesserat; semper enim cujus peccati reatum incurrere; atque eliam loquilur de suis facullatibus , vel jam con- in eos, qui Fiujusmodi assertiones (quas ibi ut cessis, vel concedendis. Alque ita intelligunt falsas, el erroneas datnnat) veras esse, vel li- Dociores statim cilandi. Quocirca jam hoc brus illas continentes ut veros, legere, tenerc, tempore rarissime potest haec excommuni- vel habere, postquam de dicta Exlravaganti catio contrahi, scilicet, si aliquis adlmc con- notitiam habuerint, ausu temerario prxsump- gervavit aliqQod privilegium Sixti IV, suis serint. Idem conlra eos, qui contrarimu opi- ontecessoribus conccsbum in perpeluum, vel nionem tenentes, scilicet Bealam Virgiuem, SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS IN EXTRAVAG. C09 c«m peccato originali fuisse couceptam , prout in hac posteriori parte fertur, exten- hseresim primo, vel peccatum incurrere mor- denda sit ad omnes actiones, quae in priori talc ausi fuerint asserere. Quam constitutio- parte numerantur. Et in primis de celebra- nem confirmavit Concil. Trident., sess. 5, tione festi clarum est, neminem celebrare decr. de peccato originali; et postea Pius V, Conceptionera Virginis, eo quod fuerit origi- in motu proprio de hac re, quae incipit Super nali peccato maculata ; nam illud non potest speculum, ubi nonnulla alia prohibet, quae esse objectum vel ratio celebritatis; unde qui hic non continentur. Tamen, quia a nobis diceret impium esse sub hac ratione celebrare alibi tacta sunt, et in eis excomraunicationis Conceptionem,nihil peccaret, sed verissimum censura non adjungitur, illa omittimus. Est diceret. Potest enim celebrari dies Concep- ergo censura hsec generalis quoad omnes tionis, etiamsi quis opinetur in ipsa Concep- personas aliquid ex prsedictis committentes. tione non caruisse Virginem macula peccati, Nam, licet occasio ferendi illam legem fuerit non tamen eo titulo celebrando illum diem, quidam praedicatorum abusus, ut in principio sed quia in eo sanctificata fuit Virgo ab illa ejus dicitur, tamen ipsa non est tanlura lata macula, vel quia ipsa procreatio talis per- contra praedicatores verbi Dei, qui in sermo- sonae, ut fuit a Deo etiam quoad uaturam, nibus ad populum heec committunt, sed etiam fuit magnum beneficium Dei omnibus colla- conlra quoscumque alios, quolibet alio modo tum ; hoc enim modo et sensu celebrare fes- id facientes. Heec enim vere sunt generalia tum illud non est peccatum. verba illius legis. 33. Dubium. — Resolutio. — Sed quseret 32. Actiones in hac Extravagante prohi- aliquis, si quis circa hoc diceret oppositum, bitse. — Actiones vero ibi prohibitee, quarum scilicet peccare eos, qui praedicto sensu seu queelibet ad hanc excommunicationem in- existimatione Conceptionem celebrant, an currendam sufficit, variae sunt. Circa opinio- committat contra hanc Extravagantem et nem asserentem Virginem sine originali pec- censuram incurrat. Non deerunt enim qui catoconceptamfuisse,haecprohibentur.Primo hoc affirment, quia Sixtus IV excommunicat affirmare esse haeresim hoc credere vel te- omnes qui affirmant peccare celebrantes nere; secundo affirmare esse peccatum mor- Conceptionem. Sed nihilominus dicendum est tale id credere vel tenere; tertio affirmare ex vi hujus clausulae, ac per se non incurrere esse aliquod peccatum Conceptionis officium hanc censuram, quia Sixtus loquitur de his celebrare, aut conciones eorum, qui eam qui celebrant officium Immaculatae Concep- Immaculatam praedicant, audire. Ubi consi- tionis; nam de hoc tantum in principio fecit deranda est differentia inter secundam actio- mentionem, et postea dicit, hujusmodiofjicium nem et hanc tertiam; in illa enim requiritur, celebrantes ; solum ergo fert censuram contra ut quis asserat esse peccatum mortale; unde, eos, qui peccati damnant celebrantes hanc si quis diceret esse veniale, opinari Beatam Conceptionem ut immaculatam. De his vero, Virginem fuisse conceptam sine peccato, licet qui peccati damnaverint alios, qui celebrant male faceret, non incurreret hanc censuram; Conceptionem maculatam, quamvis non ut quod pari modo observandum est in sexta. talem, sed sub aliis titulis, nihil hic dicitur, At vero in tertia absolute dicitur, aliquod et ideo ex vi hujus assertionis non incurritur peccatum, et non arctatur ad mortale; et ideo haec censura. Dico autem, per se et ex vi hu- qui dicunt esse peccatum veniale celebrare jus, quia si in eo velit indirecte vel involute hoc festum Conceptionis, hanc censuram in- et implicite affirmare, peccare eos, qui sen- currerent. Quarto affirmare preedictas asser- tiunt de Conceptione Virginis, ex hoc capite tiones veras esse; sed hoc fere coincidit cum posset incurrerehanccensuram. Verumtamen preecedentibus, quia perinde est affirmare hoc per se et intrinsece necessario non se- aliquid esse verum, aut simpliciter affirmare quitur, nam posset quis cogitare, quamvis illud. Quinto libros talem doctrinam conti- non sit peccatum, credere Virginem fuisse nentes pro veris legere, tenere vel habere. conceptam cum originali culpa, nihilominus Pro altera vero opinione solum ponitur affir- esse peccatum cum tali opinione et exislima- inare, heeresim vel mortale peccatum incur- tione de Virgine, Conceptionem ejus colere et rere eum , qui docet aut affirmat Beatam celebrare; quod licet falso et imprudenter Virginem in originali peccato fuisse concep- dictum esset, non tamen invenitur hic prohi- lam. De aliis vero membris non fit mentio; bitum, neque hac censura punitur. et ideo dubitari potest, an excommunicalio 34. Idem fere est de quarta actione, si quis xxm. . - 39 610 D1SP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PXPE RESERVATIS IN JURE. afurniaret peccare eos, qtii audianl eoneio- dere aut tenere dictam doctrinam esse veram, natores prsedicantes Beatam Virginem fuisse tum quia non est damnata ut hacrelica, tum conceptam cum peccato originali; hoc enim, etiam quia illud spectat ad actum mere in- esto sit falsum et improbe dictum, tamen teriorem; sed prohibelur illa doctrina ut pro- hic non est prohibilum neque punitum; et diens in actum exteriorem, et consequenter ideo qui ita loqueretur, sine dubio hanc cen- etiam prohibentur illi actus exteriores, qui suram non incurreret, quamvis alia correc- ad illam confirmandam ordinantur, ut sunt tione dignus esset. Denique simile est de legere vel tenere tales libros ut veros, quia actione legendi vel tenendi libros continenles cum illa doctrina rejiciatur, saltem ut erro- doctrinam hic prohibitam circa illam senten- nea, merito preecluduntur viee, quibus dif- tiam, quae affirmat, Virginem fuisse concep- fundi possit. tam cum peccato originali, id est, in quibus 36. Ad hanc censuram incurrendam requi- scriptum sit esse peccatum vel hseresiin, cre- riturpraesumptio. — Dubium. — Elucidatur. dere Beatam Virginem habuisse in Concep- In quo etiam sunt advertenda verba, quibus tione originale peccatum; nam de his libris fertur hsec prohibitio et censura, scilicet : nihil hic dicitur, neque eos damnat Sixtus, Qui affirmare prxsumpserit ausu temerario, neque prohibet eos tenere aut legere ut veros, et postquam de prxsentibus scientiam habue- neque illam doctrinam damnat ut erroneam, rit. Nam ex eis colligitur non incUrrere hanc sed solum prohibet eam asserere. Qui ergo censuram, qui ex ignorantia hujus Extrava- post illam Extravagantem talem librum scri- gantis per quamdam simplicitatem aliquid beret, ipse incurreret in hanc censuram, quia eorum fecerit, quae in ea prohibentur, ut no- qui scribit librum, asserit quod in eo scribit; tarunt Cajetanus, cap. 72, de Excomm., et non enim agimus de eo, qui materialiter scri- Navarrus, cap. 27, num. 407, et alii. Quseret bit, sed de eo, qui formaliter, ut auctor illius vero tandem aliquis, si quis assereret aliquid doctrinee. Qui aulem talem librum apud se eorum, quae hic prohibentur, non quia ita tenuerit, vel eum legerit etiam ut verum, non interius sentiat, sed solum exterius in alio- incurret, quia haec non sunt hic prohibita; rum offensionem, vel ut aliis placeat, an in- imo nec credere doctrinam talis libri esse currat hanc censuram; videri enim potest veram, sed solum eam asserere. non incurrere, quia est actus imperfectus, 35. Quid si quis diclos libros prohibitos non sicut alias dici solet de hasretico pure ex- pro veris legat aut teneat. — Hic vero dubi- terno. Mihi tamen videtur illum incurrere, labit aliquis circa alteram partem, si quis quia hasc lex non punit peccatum heeresis, apud se retineat et legat libros continentes vel aliud simile, sed ipsammet assertionem doctrinom hic prohibitam contra Immacula- exteriorem seu pracdicationem ; in quo per- tam Virginis Conceptionem, scilicet esse pec- fecta est transgressio per actum exteriorem, catum, aut hceresim illam credere, affirmare quidquid interius sentiatur. Prseterea hoec aut celcbrare, si non legat illos ut veros in lex specialiter addit illam particulam, pro hac parte, neque ad hunc finem eos teneat, veris, tanlum in actionibus legendi vel reti- sed vel propter alia utilia, vel ut eos in ea nendi libros, assertionem vero talis doeirinas parte impugnet, vel recreationis causa, an absolute et simpliciter prohibet;ergoquieam excusetur ab hac censura incurrenda. Res- exterius affirmat, licet interius non sentiat pondetur : de legente illo modo certum est esse veram, nihilominus incurrit. Tandem ex non incurrere, quia in textu expresse dicitur, fine illius legis hoc colligi potest, qui fuit vi- aut dictos libros pro veris legere; qui ergo tare scandalum; hoc autem ex assertione non pro veris, sed pro faisis aut impertincn- exteriori generatur, etiamsi interior credu- tibus legit, non aget contra hanc lcgem. De litas deficiat. alio vero actu habcndiseu lenendi potest esse 37. Septima excommunicatio ex Extrava- nonnulla ralio dubitandi, quia illa verba vi- gante 1 de Sententia excommunicationis. — dentur magis absolute in textu poni. Nihilo- Septima excommunicatio reservata est a minus tamen existimo particulam illam pro Bonifacio VIII, in Extravag. 1 de Sententia veris, cum omnibus illis prioribus conjungon- excomm., et postea innovata est, et aucta a dam esse; et idco idem esse de omnibusju- Gregorio XIII, in Extravaganti ab ipso, qu;c dicium; verba enim textus sunt : Aut dictos est 28 inter constitutiones ejus; et lata est libros proveris legere, tenerevel habere. Ubi contra eos, qui in Romana Curia in negoliis etiam adverto, hic non csso prohibitum cre- lam graticc quam jusliliai daat aliquid vcl SECT. VI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS EXTRA CORPUS JURIS. 6l{ promlttunt, ut quod prcetendunt, obtineant; omnibus Cardinalibus, quipro tempore erunt, comprehenditque tam dantes quam reci- ne contra ibi statuta, vel aliquod eorum sta- pientes, vel quoquo modo intercedentes dando tuere, disponere, ordinare, vel aliquo modo favorem, auxilium, etc. Circa quam consti- facere seu attentare proesumant, quocumque tutionem integrum confecit opus Doctor Na- exquisito colore, vel causa, sub poena excom- varrus; habetur in tom, 2 suorum operum; et municationis latse sententise, quam ipso facto ob eam rem a majori explicatione illius con- incurrant, et a qua non nisi per Romanum stitutionis hic abstinebimus, et prcesertim, Pontificem canonice electum absolvi possint, quia non est universolis, sed specialiter ad nisi in mortis articulo. Quse constitutio re- Romanam Curiam pertinet ; nec possemus cepta et approbata fuit in eodem Concilio ; et eam sine longiori digressione pertractare. est facilis, quia verba satis per se clara sunt. 38. Octava addi posset ex Extravaganti Solum est ponderandum cum Cajetano, c. 24, Salvator, de Prcebendis, inter communes. Sed hanc censuram tantum ferri contra Cardi- illius tractationem omitto; pertinet enim so- nales, qui haec faciunt tempore vacantis Se- lum ad specialem Ecclesiam Tolosanam, et dis; unde si vivente Pontifice similia fiant, eadem ratione de suspensione et interdicto, non est locus huic censurce; ita enim in ipsa quse ibi simul (quanquam respectu diverso- lege satis expressum est, fortasse quia vi- rum) cum proportione feruntur, nihil amplius vente Pontifice non erat lanta necessitas, in hoc opere dicam. Et haec sufficiunt, quibus tum quia eo tempore non urget occasio, tum addi possunt quse adnotavimus in 2 tomo etiam quia ad ipsum incumbit cura haec cor- 3 partis, disput. 3, sect. 6. rigendi. 3. Secunda excommunicatio ex Pauli II SECTIO VI. constitut. — Secunda excommunicatio su- mitur ex quadam Extravaganti Pauli II, Cum Quae excomniunicationes ipso iure latoe et Papae ,., ,...«- , ... . . reservate extra corpus juris habeantur. m omnibus, ferturque contra comrmssanos et delegatos Sedis Apostolicae circa causas 1. Prolixum esset legentibus, et mihi valde alienationis rerum Ecclesiasticarum, quibus onerosum, excommunicationes omnes conge- ibi preecipitur, ut caute, et diligenter atten- rere, quse a variis Pontificibus per sua diplo- dant causas in litteris Apostolicis per sup- mata, aut motus proprios, vel constitutiones, plicationes expressas, illasque sollicite exa- aut Extravagantes, latae sunt; nec quidem minent, etc, et subditur : Si quis autem esset admodum utile, quia multse ex eis ad commissarius vel delegatus conscientix sux Ecclesiam totam non pertinent, sed ad spe- prodigus in gravamen, aut detrimentum Ec- ciales casus, congregationes, vel nationes; clesise per gratiam, vel timorem, aut sordes aliae vero vel revocatae sunt, vel non sunt in alienationi consenserit, aut decretum vel auc- usu; et ideo tam hic quam in sequenti dispu- toritatem interposuerit, inferior quidem Epi- tatione solas eas indicabo, quae communi usui scopo sententiam excommunicationis incurrat. esse possunt, vel ad tollenda dubia, aut falsos In Episcopos vero fert suspensionem infrat aliquos timores, vel certe ut sufficiens notitia suo loco annotandam. Subditur vero deinde-. habeatur earum excommunicationum, quse Is vero, qui dolo, vel fraude, aut scienter in communiter in praxi habentur. detrimentum Ecclesiarwn alienationem fieri 2. Prima excommunicatio contra Cardi- procuraverit, aut per sordes, vel impressio- nales qui, per simoniam, procurant eligi in nem alienationis decretum extorserit, similem Ponlificem — Prima ergo sumi potest ex sententiam excommunicationis incurret, a Concilio Lateranensi sub Leone X, sess. 5, qua non nisi per Romanum Pontificem absolvi ubi legitur constitutio Julii II, Cum tam di- possit. vino, lata contra eos qui,„per simoniam, b. Prior clausula constitutionis, quse est de post mortem unius Pontificis, in successo- commissariis, exponitur. — Posterior pars de rem ejus eligi procurant, in qua prius multa procurantibus aut extorquentibus alieaatio- de irritatione talis electionis et de punitione nem explicatur. — Duplex ergo excommuni- talis simonise statuit, quee ad prsesentem catio ibi fertur : una contra commissarios tractatum non spectant, quia in ea parte ipsos abutentes sua facultate, et haec non est nulla censura imponitur. Videantur Docto- reservata Papse, et duas principales condi- res in cap. Licet, de Elect., et Victoria, re- tiones requirit. ut contrahatur. Una est, trt lect. de Simonia, num. 5. Deinde prcecipit conseusus vel decretum sit in detrimentum 612 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP-E BESERVATIS IN JURE. Ecclesix; alia, ut per gratiam, timorem, vel sordes. Unde licet alienatio non sit in eviden- tem Ecclesiae ulilitatem, ideoque sit contra formam concessionis Ponlificiae factae sub illa conditione, si tamen non sit in detrimentum Ecclesix, nec gravamen, sed sit aequalis con- ditionis, non incurretur illa censura ex de- fectu primae couditionis. Simililer si commis- sarius id efficiat ex culpabili negligentia, nbn incurret talem censuram. Atque hae etiam conditiones in altera excommunicatione ob- communicatio adjungi posset ex eodem Paulo II, in Extravag. 6, Ambitiose, et ha- betur in jure, tit. de Rebus Ecclesiae non alienandis, in qua probibet omnem alienatio- nem bonorum Ecclesiasticorum , omneque pactum vel contractum de eisdem bonis con- tra formam illius constitutionis factum, et sententiam excommunicationis pro fertam in eum, qui hujusmodi bona alienat, quam in eum, qui recipit. Haec tamen excommunicatio etiam reservata non est, ut bene indicavit servandee sunt, quae reservata est Summo Angelus, Excommunicatio, 7, casu 48. Fertur Pontifici, et fertur contra duo genera perso- autem his verbis excommunicatio : Tam qui narum seu actionum , scilicet contra procu- alienat quam qui res alienatas seu bona Ec- rantes talem alienationem in detrimentum clesix receperit , sententiam excommunica- Ecclesiee; et in his postulatur dolus, fraus, tionis incurret; non ergo propter quodlibet aut scientia de qualitate alienationis , seu pactum aut contractum, sed solum propter quod sit in detrimenlum Ecclesiae. Quare si alienationem lata est illa excommunicatio. ignorantia etiam culpabilis intercedat, ex- Quando autem sit vera alienatio, praeter do- cusat a censura. Aliud genus personarum est nationem aut venditionem propriam, non est extorquentium decretum talis alienationis, nunc a nobis explicandum; certum est au- scilicet ab ipsis commissariis; requiritur au- tem omnem contractum, quo transfertur in tem, ut talis extorsio fiat per sordes aut per alium ususfructus, vel dominium utile rei impressionem, id est per iniquas donationes etiam temporale, ultra lempus a jure com- vel promissiones, quse nomine sordium signi- missum , vocari in eo textu alienationem; ficantur, aut per importunam persuasionem, atque ita omnia pacta ibi numerata esse spe- aut deprecationem, autsimilem inductionem; cies quasdam alienationis; ideoque excom- haec enim omnia nomine impressionis signi- municationem , quae de genere fertur , in ficari videntur. omnes species cadere. Affirmat autem Syl- 5.Undeest aliud discrimen considerandum vest., Excommunic, 7, num. 83, constitu- inter has duas censuras; nam prior est nimis tionem illam nec servari, nec in multis locis particularis quoad personas; solum enim est receptam fuisse. De qua copiosius disputat contra ipsos commissarios seu delegatos in Navarrus in comment. de Alienat. rerum tali causa, et hos non omnes, sed inferioris dignitatis, quam sint Episcopi; posterior vero est universalis contra omnes procurantes, etc, cujuscumque ordinis vel conditionis fuerint, nec limitatur ad inferiores Episcopo. Unde non video cur Navarr., cap. 27, num. 108, ciians Sylvestrum, inter reservatas excom- Eccles. Tertia excommunicatio ex Pauli II constitut. 3. 7. Tertia sumitur ex eodem Paulo II, in sua Extravag. quae in Bullario habetur, quae municationes hanc posuerit, quatenus fertur incipit Munera; in qua praecipit, ne quis- contra commissarios et delegatos; nam re- piam officialium Romanae Curiae, aut Summi vera (si textus attente legatur) in eo feruntur Pontificis in terris suis (quos ibi late nume- duae censurae contra diversas personas et di- versarum qualitatum. Sylvester vero, Ex- communicatio, 7, num. 83, dislincte refert utramque clausulam textus, nullam tamen adhibuit interpretationem. At vero Cajetanus nullam hujus constitutionis mentionem fecit, rat), aliquod genus muneris, scilicet aurum, argentum, aut vestem, aut equum, aut aliquid aliud cujuslibet speciei accipiant prieter esculenta, et poculenta in moderata quanti- tate, scilicet, quae intra biduum consumi possint, accipiant ab his, quibus praesunt, fortasse quia non credidit esse in usu. Na- vel apud quos officia exercent; et subdit : varrus autem et Sylvester indicant esse in Alioqui tam dantes quam accipientes, etiamsi sua vi, quamvis non satis expresse id dicant, Pontificali prxfulgeant dignitate, dummodo neque mibi omninoconstat; timendam tamen non sint Sacrae Romunx Ecclesix Cardim- esse admoneo. les, etc, ipso facto sententiam excommunica- 6. Pauli II constilutio 6. — Alia itcm ex- tionis incurrant, a qua absuloi non possint, SECT. VI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS EXTRA CORPUS JURIS. 613 nisi a Romano Pontifi.ee. Circa quam solum illius Concilii, et Navarrus, c. 27, uum. 110, adverto non obligare extra Romanam Curiam et ideo alias excommunicationes, quae in eo et terras subjeclas Summo Pontifici, et ex feruntur, praetermitto. parte dantium esse universalem ad omnes 9. Qainta excommunicatio contra acceden- tnm communitates, quam singulares perso- tes ad sepulchrum Domini sine licentia Papse nas, tamen habentes respectum subjectionis, ex libro Pcenitentiali. — Quinta excommuni- vel similcm ad eum, cui dant; ex parte vero catio sumitur ex libro Poenitentinli Summi recipientium esse specialem pro officialibus Pontificis, quam ibi refert se vidissse D. An- Papae ibi numeratis cum exceptione Cardina- toninus, 2 part., tit. 24, cap. 30, in finc, in lium. n8ec verba : Accedens ad sepulchrum Domini 8. Quarta excommunicatio ex Leone X, in causa devotionis sine licentia Papx, est ex- Concilio Lateranensi. — Quarta excommuni- communicatus, et ejus absolutio Papx reser- catio lata est a Leone X, in Concilio Latera- vatur, vel summo Pcenitentiario, ut reperi nensi, sess. 11, contra praedicatores, qui ali- in libro poenitentiario summi Pcenitentiarii. quid commiserint in suis concionibus contra Eamdem attingit Sylvester, verbo Excom- ibi prsecepta. Primum est, ut Evangelicam municatio, 7, num. 91, casu 55, et addit veritatem, et sanctam Scripturam juxta Doc- Archidiaconum referentem se etiam Hlam torum Ecclesix declarationem pertractent, vidisse in eodem libro. Eamdem refcruut nihilque adjiciant contrarium aut dissonum Armilla, num. 69, et Navarrus, num. 109, vero sensui Scripturse, ejusque verbis rite et nullam vero expositionem adjungunt, nec di- sane intellectis, juxta prxdictorum Doctorum cunt, an haec lex nunc obliget, et recepta sit; interpretationem. Secundum est, ut tempus videtur enim communiter ignorari, et non prxfixum futurorum malorum vel adventus esse satis promulgata ex eo solum quod in Antichristi, aut certum judicii diem prxdi- libro pcenitentiario contineatur; et ideo non cere non prsesumant. Tertium, ne alia simi- dubito, quin saltem propter ignorantiam liter futura quasi specialiter revelata dicant, multi peregrini excusenlur ab hac obliga- aut alienas inanesque divinationes asseve- tione et censura. Non audeo autemdicere,ila rent, aut alio quocumque modo tractanda esse derogatam per contrariam consuetudi- assumant. Quartum, ut a Prxlatorum, alio- nem, utnon obliget etiam scientes illam, quia rumque Superiorum, eorumque status scan- nec citati auctores hoc dicunt, nec milii alias dalosa detractione abstineant. Quintum (ad- constat. Supposita ergo illa lege, solum cst dunt multi) ne incerta, aut ficta miracula advertendum, eam solum loqui de his, qui prcedicent; tamen licet de hoc fiat mentio in religionis causa Hierusalem ad loca sancta narratione illius constitutionis, postea incipit visenda incedunt. Unde qui negotiationis prohibitio ab illis verbis : Sacro approbante causa illuc progrederetur, et postea ex de- Concilio statuimus, et ordinamus, etc. Et non votione ad sepulchrum accederet, non ageret additur illud speciale de falsis miraculis; et contra hanc legem, nec incurreret hanc cen- ideo non facile extenderem illam censuram suram, quia intentio legis non est loqui in eo ultra verborum exigenliam, quia per sese est casu. nimis ampla, et multiplex in prohibitione. 10. Dubium de voto peregrinationis Hiero- Posteaque subdit censuram gravissimam ge- solimitanx. — Dices : ergo votura peregri- neraliter complectentem omnem transgres- nandi in Hierusalem nec prudenter fit, neque sionem contra ibi praescripta, quod satis obligat; quia promissio de re, quae pendet ex rigorosum est, indigeretque longa interpre- voluntate Principis, non inducitobligationem, tatione, si singula verba expendere, et quoad ut quidam aiunt. Respondetur falsum esse fieri posse, moderari vellemus; sed non pos- hoc principium ita simpliciter intellectum. sumus immorari; et si considerentur quae in Qui ergo promitteret talem peregrinationem similibus diximus, non erit hoc difficile lec- conficere sine facultate Papaa, male faceret tori mediocriter instructo. Eo vel maxime et tale votum non obligaret; esset enim de quod mihi est valde dubium, an haec lex et re illicita; et in hoc sensu habebit verurn excommunicatio usu et consuetudine recepta illud principium; qui autem vovit simpliciter sit; quod de omnibus excommunicationibus illum actum, intelligitur vovere illum eodera iliius Concilii affirmat Cajetanus, verb. Ex- modo, quo licite fieri potest, et consequenter commun., in fine, post cap. 81 , et Bartholo- subintellecta conditione, Si Papa facultatetn nueus Carranza, in Sum. Conciliorum, in fine concesserit; et hoc modo obligat promissio 614 DISP. XXII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS PAP^ RESERVATIS IN JURE. facti pendentis a voluntate Principis, saltem nem. Nihilominus nec in communi jure Pon- ad petendam a Principe facultatem, et illa tificio neque in aliis Pontificum decretis in- obtenta ad implendum promissum; quod, si venio generalem legem hoc prohibentem sub denegata fuerit, jam tunc cessabit obligatio mortali; neque etiam ex natura rei, aut ex promissionis. Sexta excommunicatio contra foeminas ingre- dientes monasteria virorum religiosorum, ex motu proprio Pii V. 11 . Sexta excommunicatio sumitur ex quo- ipsa professione, seu votis religiosorum video in hoc actu per se et intrinsecam malitiam; et ideo non existimo in universum esse hoc peccatum mortale, si excludantur extrinsecae circumstantiaB pravi finis talis ingressus, vel scandali, vel violentise, aut injuriee monaste- rio illatse, et similes. Consulenda ergo sunt dam motu proprio Pii V, qui est 22 in illo peculiaria instituta ipsarum religionum; et libro, et incipit Regularium personarum. si inaliqua invenitur prohibitio talis a Ponti- Ubi excommunicat omnes fceminas, quae in- fice confirmata, quae ex verbis, vel censuris grediuntur monasteria Carthusiensium, et pra3 se ferat gravem obligationem, contra aliorum virorum regularem vitam agentium, illam prohibitionem ingredi erit peccatum ejusque excommunicationis absolutionem sibi mortale; ubi autem non fuerit talis constitu- reservat. Similemque constitutionem habet tio habens hanc vim, non erit tale peccatum, Gregorius XIII, etest 36 sub ejus nomine in quia non est unde oriatur. Atque ita constat eodem libro. Et ex harum occasione orta est quomodo dicti Pontifices consuluerint paci, et hoc tempore queestio, an omnes fcsminee, tranquillitati religiosorum, conservando illos quic hujusmodi monasteria ingrediuntur, in uniuscujusque institutione, et tollendo dis- mortnliter peccent, et hanc censuram incur- rant. Sed quod attinet ad censuram, adver- tendum est, hos Pontifices prius revocare facullates omnes foominis concessas ad ingre pensationes ejus quoad hanc partem, non vero addendo majorem obligationem, quam ex propriis constitutionibus habeant. 13. Quam poenam incurrant religiosi fce- dienta monasteria virorum; postea vero sub minas ingredi sua monasteria permittentes. — dicta censura prohibere, ne mulieres, prx- Ex quibus facile intelligitur alia pars illius sumptione, aut prxtextu earum facultatum, constitutionis , quae ad ipsos religiosos, eo- talia monasteria ingrediantur; non ergo om- rumque Superiores, seu Prselatos refertur, nes ingredientes, sed solum illa3, quee prx- eosque gravissime punit, si hujusmodi foemi- sumptione, et prxtextu harum facultatum id nas ingredi sua monasteria permittant. Et faciunt, talem censuram incurrunl; nam haec inter alia Pius profert in eos censuram sus- sunt exprcssa verba legis, quibus standum pensionis a divinis. Gregorius autem hanc est. Imo Pius V addit verba illa : Postquam eamdem excommunicationem reservatam ad harwn litterarum notitiam habuerint; quia eos extendit. Est enim sub eadem limitatione donec tales personse sciant hujusmodi facul- et conditione haac pars intelligenda ; non enim tales esse revocatas, earumque usum sub hac peccant Proslati religionum contra hanc le- censura interdictum, eam non incurrunt. gem, nec illius poenas aut censuras incurrunt Unde a fortiori fit, ut quee alio titulo ingre- permittendo fceminas ingredi sua monasteria diuntur, ex vi hujus legis non peccent mor- quocumque titulo, aut modo, sed tantum si taliter, quia non violant illam. eas admittant prsetexlu dictarum facultatum, 12, An veroex alio capite mortaliter pec- ut in iisdem conslitutionibus expresse habe- cent, alio loco expendendum latius est. Vi- tur. An vero, et quam graviter peccent aliis dentur tamen dicli Ponlifices supponere, rationibus aut modis hunc ingrcssum per- illud factum esse ulias graviter prohibitum, miltendo, quasvc pcsnas propterea incur- quandoquidem facultas Ponlificis necessaria rant, non potest una regula definiri, quia existimatur, ut illud liceat, et ipsi revocant nulla est circa hoc lex pro omnibus religioni- tnles facullates ne liceat. Dicunt enim sc bus viroruin gcneraliter lata, sed uniuscujus- revoc-iire illas facultales, ut quieti religioso- quo religionis Prcelatus consulere debet suas rum consu lant ; at vero si post dietam rcvo- constitulioncs, et leges, et juxta eas guber- caiionem adhuc esset licitum mulieribus in- gredi eadem monasteria aliis proetextibus, seu litulis, parum, vel. nihil religiosorum quieli consultum esset per illam revocatio- nan. 14. Eadem excommunicatio ad omnes per- sonas ingredientes monasteria monialium, et ad moniales id permittentes extenditur. — SECT. VI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS BESERVATIS EXTRA CORPUS JURIS. 615 Adverlcr.tlum ukimo est, Gregorium XIII, constitutionibus fere htec tantum ultima pars extendisse hanc prohibitionem ad monasteria potest nunc esse usui , et plurimum obser- monialium, revocando facultates omnes qui- vanda est; nam de aliis antiquioribus faeulta- buscumque personis concessas ad ingredien- tibus vix jam est memoria ; et raro invenitur dum illa, et imponendo eamdem censuram aliquis, qui prsetextu earum hujusmodi in- ipso facto cum eadem reservalione, tam viris, gressum inteutet. quam fceminis utentibus illis, quam superio- ribus religionum, vel aliis earum personis Septima excommunicatio contra committentes eas admittentibus. Quee omnia, quantum ad simoniacam confidentiam, ex Pii V consti- vim hujus constitutionis spectat, eodem tutione 87. modo, et cum eadem limitatione intelligenda sunt. Addit vero idem Gregorius aliam spe- 45. Varii confidentise modi proponuntur et cialem prohibitionem ingrediendi monasteria explicantur. — Septima excommunicalio su- monialium preetextu licentiarum ab Episco- mitur ex constitutione Pii V, 87, Intolerabilis, pis, vel Preelatis earum concessarum, nisi ferturque contra eos, qui committunt crimen duntaxat necessitate urgente. Itaque (quod simoniacee confidentiae beneficialis. Est autem notandum est) quamvis Episcopi, vel Preelati latissima illa constitutio , et plures modos nec debeant, nec possint hanc facultatem con- confidentiae ponit, quos nunc late persequi, et cedere, nisi in casibus necessariis, juxta dis- explicare extra nostrum esset institutum; posilionem Concilii Tridentini, sess. 25, c. 5 breviter tamen adnotare aliquos non erit de Reformat., si forte illam male concedant inutile. Primus est, quando beneficium reci- absque tali necessitate, Gregorius specialiter pitur ab aliquo sub confidcnlia, quod postea vetat usum talis facultatis, et tacite declarat vel eidem restituetur, vel alieri dabilur, vel irntam esse, et nullius momenti; et licet fa- illius fructus, vel eorum pars , aut pensio cultas data sit recte, et ex causa necessaria, eidem, vel alteri solvatur. In quo casu adver- hac cessante, vetat etiam Gregorius usum tenda sunt duo : unum est, quod in eo nullam illius facultatis, et saltem pro eo tempore in- mentionem facit dantis, sed tantum accipien- sufficientem esse declarat, additque, sub eis- tis; quare ex vihujusclausulaesolus recipiens dem pcenis ipso facto incurrendis tam exparte incurrit censuram in tali casu, non dans sub ingredientium, quam exparte monialium ad- tali spe vel fiducia, quia lex de illo non loqui- mittentium ipsos. Unde cum inter illas pcenas tur, et non est extendenda ob similitudinem una fuerit excommunicatio Papoe reservata, rationis, ut seepe dixi. Et fortasse voluit Pon- haecetiamnuncin illo casuincurritur. Estque tifex magis rigorose in hoc agere cum reci- universalis, quoad personas ingredientes cu- pientibus, quia homines procliviores sunt ad juscumque ordinis, vel conditionis sint, et recipiendum, quam addandum. Anuotandum ex parte monialium admitlentium ipsas. Ad- itemest verbum illud difRcWe, sola dimittentis ditur autem ibi verbum prxsumant. Unde si intentione. Significat enim Ponlifex, etiamsi ad monialem ex officio non pertineat impe- confidentia fuerit mentalis, si effectus ejus dire, vel admittere hujusmodi ingressum, fuerit subsecutus, censuram incurri; quod etiamsi, cum possit, non impediat, vel re- videri potest difficile, cum actus interior sistat illi, non incurrit, quia non solum nihil puniri non possit vel saltem non soleat per pra?sumit contra hanc legem, verum etiam Ecclesiasticas censuras. Respondetur, hic non nec directe, nec indirecte cooperatur ad talem puniri actum mere iuternum, sed exteriorem ingressum. Secus autem esset, si invitaret, a prava intentione interiori procedentem, vel aliquo posilivo modo faceret illam perso- nempe receptionem beneficii ab eo , qui tali nnm ingredi, quia jam tunc directe admitte- intentione confert. rct. At vero monialis, qua3 ex officio tenetur 16. Notandum. — Interrogationi satisfit. impedire, si id non faceret, saltem indirecte — Animadvertere autem oportet, non posse censeretur admittere, quia potest, et tenetur hanc excommunicalionem incurri, si intentio non admittere, et admittit; excusaretur autem dantis ita sit interna et occulla, ut a recipiente a censura, si ex aliqua inadvertentia, aut nullatenus cognosci queat; nam tunc non pcrlurbatione, vel negligentia, a suo munere posset ipse recipere quasi consenliendo illi doficeret, quia tunc non ex prsesumptione intentioni, ut ita dicam, confidentiali. Quia Bgeret contra hanc legem, quam ipsa requirit, confidentia necessario debet inchoari ex vo- ut talis censura incurratur. Denique ex his luntate dantis, alioqui confidcnlia non est, 616 DTSP. XXI! . DE EXCOMMUNICATIONIRUS PAP^ RESERVATIS IN JIRE. etiamsi recipiens beneficium sua sponte habe- cit ad veram censuram in re ipsa contrahen- ret propositum restiluendi illud benefieium dam, ut supra probatum est; potest autem ipsimet danti, vel alteri ejus amico, vel con- de tali deceptione postea constare altero e sanguineo, quia liberum illi est hoc facere, et duobus modis : primo, si postea attentius et quamdiu ab alio non exigitur, nulla est dif- prudentius expendensconjecturas,quasprius formitas; necesse est ergo, ut confidenlia in- habuit, intelligat non illas fuisse sufficientes cipiat ex parte dantis; ergo etiam necesse est, ad id exislimandum, et postea majores non ut hrec inlentio dantis sit etiam nota reci- habeat, neque novum indicium talis intentio- pienti.Quod ergo ait Ponlifex, soladimittentis nis. Secundo, si postea is, qui dedit benefi- intentione, subintelligit, cognita quacumque cium, intellecta conscientia alterius , omnino ratione a recipiente, etiamsi inter eos non neget se habuisse talem intentionem ; et pra> intercedat pactum, nec expressus sermo de sertim si id juramento confirmet, et nullo hac re, sed conjecturis et quasi nutibus se in- modo velit, aut permittat, ut effectus talis telligant. Queeri vero potest, quam certa vel confidentiae executioni mandetur. Nam quod- probabilis cognitio hujus intentionis dantis libet istorum sufficit ad moralem certitudinem requiratur in recipiente. Respondeo, debere et securitatem in conscientia, quidquid sit de esse ita moraliter certam, ut sine peccato seu foro exteriori. temeritate judicari possit, eum hujusmodi 18. Incurratne hanc censuram qui a confi- intentionem habere. Unde, si considerata dente beneficium recipit sine intentione ope- conditione, vita et honestate dantis, et aliis randi juxta confidentiam ejus. — Tandem probabilibus conjecturis, possit probabiliter inquiri circa hoc potest, si quis recipit credi, illum non habere illam intenlionem, beneficium a dante cum prsedicta intentione etiamsi rationes aliquse suspicandi vel dubi- confidentise, absque intentione operandi pos- tandi occurrant, possunt et debent deponi ; tea juxta confidentiam ejus, sed animo de- nec incurretur censura recipiendo beneficium cipiendi illum, an tunc incurrat hanc cen- ab hujusmodi dante, quia nemo debet de suram, et alias pcenas hujus legis. Videtur proximo suo malum temere suspicari; et enim non incurrere; nam ille actus est ini- alioqui semper est licitum juxta prudens et perfectus in suo genere, et in rigore ex parte probabile judicium operari. Quando vero recipientis non habet malitiam, vel speciem conjecturge sunt adeo vehementes, ut suffi- simoniae, quam Pontifex punire intendit. Tn ciant ad id probabiliter credendum , tunc contrarium vero est, quia Pontifex absolute sufficit illa cognilio, ut receptio talis beneficii videtur prohibere , recipere beneficium a vitanda sit sub hac censura. dante cum tali intentione, nihil dicens de 17. Recipiens beneficium ab eo qui existi- proposito recipientis. Item Pontifex iutendit matur habere confidentiam, cumnon habeat, oninem hujusmodi resignationem, seu dona- an incurrat censuram. — Queeret vero uite- tionem interdicere, ut participantem labem rius aliquis, an incurrat hanc censuram is, simoniae; et ideo etiam vult, ut recipiens illi qui recipit beneficium ab aliquo, quem existi- non cooperelur. Res quidem videtur dubia; mat illud dare cum inlentione confidentise, nihilominus tamen probabilius censeo non cum alter revera talem intentionem non incurrere, quia censura heec proprie fertur habeal, sed per temeritatem vel errorem ab contra eum, qui beneficium recipit in confi- alio existimata sit. Respondeo in primis, dentiam; hic autem vere non recipit in con- quamdiu recipienti non constat suam existi- fidentiam , etiamsi alter ita det; oporlet mationem falsam fuisse, teneri saltem ex tamen, ut recipiens exterius non significet conscientia erronea, se ut excommunicatum se recipere in confidentiam; nam id satis habere quia secundum dictamen conscientiae esset, ut in confidentiam beneficium recipe- suee hanc legem violavit, et consequenter in ret, etiamsi non haberet propositum im- ejus censuram iucidit, non quoad se, sed plendi, quia sicut aliud est velle promittere, suam conscientiam , ut aiunt. At vero si aliud proponere implere promissum, et potest poslea illi constet alium non habuisse talem stare primum sine secundo, ita in proesenti intentionem, consequenter intelliget se non aliud est velle recipere in confidentiam, aliud incurrisse censuram, et cum deponat con- proponere confidcntiam implere. Et potest scientiam, nullo modo ligatus manebit, quia stare primum sine secundo, nam ad primum crimen commissum ex sola conscientia erro- sufficit velle altcri concedere confidentino nca el non juxla veritatem actionis, nou suffi- signum ; nam hoc ipso nccessario vult se obli- SECT. VI. DE EXCOMMUNICATIONIBUS RESERVATIS EXTRA CORPUS JURIS. GI7 gare intra latitudinem confidentiae, etiam&i nisi statim celeri dimissione sibi prospexe- alioqui habeat voluntatem non id faciendi, rint. Ubi etiam noto, hujusmodi excommuni- sed decipiendi; hic autem prohibita est re- cationem semper ferri in recipientes, non ceptio in confidentia, quidquid sit de pro- vero in conferentes, eligentes, vel praesen- posito implendi. At vero si quis neque habeat tantes. Ex quo etiam intelligi potest, alteram propositum implendi, neque voluntatem re- superiorem clausulam non esse positam, ut cipiondi in confidentiam, ideoque nolit ullum censura pro facto praeterito ferretur, sed ut confidentiae signum alteri dare, quamvis aliae poenae in foro exteriori imponerentur^ intelligat alterum sub ea fiducia dare, non et ad explicandum modum praesumendi, vel proplerea incurret in foro interno con- probandi hujusmodi confidentiam in foro ex- scientiae, quia revera non committit confi- terno, et ad earndem fori exterioris prae- dentiae vitium, quod hic tantum punitur. sumptionem pertinent alii duo modi confi- 19. Secundus confidentix modus explica- dentiae, quos consequenter describit Pius V, tur. — Secundus modus confidentise ibi de- et ibi legi possunt, in quibus non obstante claratus est, si collator conferat beneficium praesumptione fori exterioris, semper adver- quovis modo vacans, aut si patronus etiam tendum est (ad judicandum de censura in laicus prcesentet, vel elector eligat aliquem interiori foro) an revera talis confidentia in- ea conditione tacita, vel expressa, ut postea tercesserit; parum enim oberit praesumptio, confirmatus, electus,vel prxsentatus conferat si in re ipsa non fuit confidentia. Atque fructus, vel partem eorum ad utilitatem, vel eodem sensu accipiendum est verbum illud libitum conferentis, vel cedentis, aut alterius in fine ultimae clausulae positum : Licet ipsum cujuscumque, vel etiam, ut pro arbitrio eo- confidentise crimen alterius tantum parlis rumdem, vel alterius, de beneficio disponat conscientia sitadmissum; namhocetiam per- contra juris communis ordinationem . Quae tinet ad praesumptionem fori exterioris, ut sola verba ultima indigentaliqua expositione. Navarr. declaravit in Summ., cap. 28, Non est enim sensus, necessarium esse, ut num. 110, vers. 6. In quo alia, quae adhujus confidentia sit de dispositione facienda contra constitutionis declarationem conferunt, legi jus commune, id est, in aliquem indignum, possnnt. irregularem vel aliquid simile, aut quod fu- tura sit sine auctoritate Praelati; nam hoc Octava excommunicatio contra violantes sus- modo non satis occurrebatur huic malo, quod pensionem contractam per indebitam ad- Pontifex intendit; raro enim includit confi- missionem resignationis beneficii. dentia illam deformitatem. Quotiescumque ergo malitia confidentiae intervenerit, etiam 21 . Pii V constit. 58. — Octava excom- si sit in ordine ad personam dignam, et cum municatio reservata sumilur ex eodem Pio V, intentione adhibendi omnia necessaria se- constitutione 58, Quanta, in qua agit de bene- cundum commune jus ad collationem, est ficiorum collatione, praesentatione, etc. Et hoc loco interdicta , nam propter hoc prae- primo suspendit Episcopos, et quoscumque cipue fertur haec lex, non propter aliam beneficiorum admittere, si id faciant extra malitiam. Sensus ergo est hujusmodi colla- casus designatos, et contra formam ibi prae- tionem, praesentationem, vel electionem sub scriptam. Deinde in eos profert sententiam tali conditione esse contra juris communis excommunicationis reservatae, si post con- ordinationem. tractam praedictam suspensionem, actus, a 20. Advertere etiam oportet in hac clau- quibus sunt suspensi, exercere attentaverint. sula, quod non solum loquitur de futuris. sed Ubi solum est considerandum, hujusmodi ex- etiam de praeteritis, ut patet ex illis verbis : communicationem non imponi propter vio- Contulerit antehac, vel conferet in futurum. lationem similis suspensionis, sed tantum Cum autem excommunicatio non feratur pro quando suspensio contracta est propter tale praeteritis, ut supra dictum est, non potest delictum , quia pcena legis non est exten- haec censura simpliciter cadere in praeterita denda ultra casum legis. Unde verba illius facta, nisi sub aliqua conditione in futurum, constitutionis sunt : Et nihilominus in eos, quae paulo inferius explicatur, ubi excommu- qui sic suspensi, etc. Idem animadvertendum nicantur omnes, qui hujusque beneficia, pen- est, praedictam suspensionem non solum a siones, et alia hujusmodi, intercedente hoc singularibus personis, sed etiam a Gapitulis, confidentiae vitio, receperunt, ac retinent, seu conventibus incurri posse, si ad ea pro- 618 D!SP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. visio beneficiorum, seu admissio resignatio- scopales vocat. Mihi prior divisio non est visa num pertineat, et in usu ejus contra dictam necessaria, quia, ut statim in sect. 1 osten- constitutioncm delinquunt. Quia vero excom- dam, nullae sunt excommunicationes ipso municatio ferri non potest in Capitulum, seu jure lata), quee nunc obligent, et sint Epi- conventum, ideo in praedicto casu loco ex- scopo reservatee, preeter eas, quee a nobis communicationis fertur suspensio a divinis obiter tactee sunt, dum excommunicationcs in hujusmodi Capitula, vel convcnlus, ut in Papee reservatas explicaremus; illa vero eadem constitutione habetur. appellatio Cajetani non ex reservatione 22. Nona excommunicatio ex Concil. Tri- sumpta est, sed ex eo, quod ad absolven- dent. — Nona excommunicatio sumitur ex dum ab his excommunicntionibus potestas Concil. Tridentino, sess. 22, cap. 11 de Re- qunsi ordinaria est in Episcopo, in aliis vero format. Estque quoad personas clericorum, per quamdam communicationem seu parti- et Iaicorum, qui praesumunt usurpare qua- cipationem. Omnes ergo censuras non reser- cumque arte aut modo bona , res, jura, vatas Papee simpliciter non reservatas appel- fructus, redditus, aut jurisdictiones alicujus lamus, de quibus eodem ordine, quo de Ecclesise, aut beneficii secularis, vel regu- reservatis dicemus. laris, Montium Pietatis, vel aliorum piorum locorum, et sic occupantes, vel impedientes, SECTIO I. nc ab eis percipinntur ad quos iure pcrtinent, „ ,, ,• „,,•••, j„„ * ^i" _ .„,HM«h» Utrum ahquae excommunicationes sint ipso jure latoe. analhemati subjicit, donec plenc restituant, et reaemto Episcopo. et a Romano Pontifice absolvantur, et ex hoc ultimo verbo conslat hanc censuram reserva- 1 . Nullas esse excommunicationes Episco- tam esse. pis reservatas. — Angelus, verb. Excommu- 23. Preeter has censuras invenientur aliee nicatio, 6, et latius Sylvester, vers. 8, et in aliquibus Conciliis preesertim ex noviori- Navarrus, num. 112 et113, aliquas excom- bus, nt in Lateranensi sub Leone X, et in municationes in hoc ordine ponunt, quas ego dicto Bullario Summorum Pontificum, sed censeo vel non esse proprie et specialiter re- adco sunt occullee et ignoratee, ut extra usum servatas Episcopis, ideoque jam esse expli- esse videantur, ideoque vel nunquam fuerint catas, vel non esse proprie ipso jure lalas, receptee, vel jam sint abrogatee, ct propterea vel, si quee sunt, nunc propter posteriores nec auclores frequenter illas pertractant, ne- leges vel privilegia vim non habere. Ut que mihi utile visum est circa eas immorari. autem hoc ostendam, per singulas ab ipsis Precsertim quia omnes, quee sunt alicujus numeratas discurram, quoniam ad nonnulla momenti, ad eas, quos pertractavimus, re- jura intelligenda , et ad doctrinae perfectio- duci possunt. Praeterea in privilegiis religio- nem inutile non erit. num invenientur nonnullee excommunica- 2. Prima excommunicatio qux ab ali- tiones Summis Pontificibus reservata), quales quibus in ordine reservatarum Episcopo sunt illee, quas de religionibus PraBdicatorum numeratur. — Principio numcratur cxcom- et Minorum traclant scribentes, precsertim municatio lata ab Episcopo per statutum Antonin., 3 part., tit. 24, cap. 70; et Cajet., ejus, in quo eam sibi reservat, juxta cap. vcrb. Excommunic, cap. 81; ct Sylvester, Nuper, de Sent. excomm. Immerito tamon Excommunicatio, 7, num. 84; et Navarr., heec in preesenli afferlur, ubi non agimus do cap. 27, num. 11, quibus annotatione dignum excommunicationibus lalis per particularia nunc nihil addendum occurrit. jura; id enim infinitum esset, ac pene im- possibile, quoniam in diversis dicccesibus DISPUTATIO XXIII. diversoc sunt, et variee legcs ferentes ccn- suras, sicut etiam sunt mulliplices in variis DE EXCOMMUNiCATiONiBUS non reservatis religionibus, quas ncmo in hoc ordine ponit. SUMMO PONTIFICI. Undc considcrandum cst, aliud essc rescrva- tionem csse declaratam in jure communi, Excommunicationes has nonnulli dividunt aliud excommunicationcin esse latam eodem in rescrvatas Episcopis, et eas, quee nulli re- jure; hoc posterius verum non est de talibus servantur, ut viderc licet in Sylvestro, An- ccnsuris, et hoc cst quod nunc agimas; illud gelo, Navarro, ct aliis. Cajelanus vero omnes autcm prius non solum de excoinnmnicatio- excommunicaUones non reservalus Pauio Epi- nibus latis ab Episcopo pcr slatulum, scd SECT. f. DE EXCOMMIjNICATIONIBUS RESERVATIS EPISCOPO. 619 genernliter de latis a quibuscumque qui pos- tius dicenda haec esset concessio specialiter sunt canones vel statuta concedere, dici po- facta Episcopo, quani reservatio; nam hsec test, ut patet ex eodem cap. Nuper. Generalis facta est Pontifici, ipse vero postea illam fa- enim regula est, qukumque potestatem ha- cultatem concessit Episcopis. Sicut etiam bet ferendi cemuram, posse etiam illius abso- concessit illam Abbatibus circa suos mona- lutionem sibi reservare, respectu inferiorum; chos, extra quosdam casus graviores; et non potestatem enim superiorem limitare non propterea dicitur haec reservatio proprie facta potest. Hoc autem sensu etiam excommum- catio lata ab homine potest dici reservata jure communi ipsi ferenti, non quia talis ex- communicatio jure lata sit, sed quia secun- dum jus commune, nullus potest ab illa absolvere, nisi qui illam tulit, vel ejus su- perior. 3. Secunda excommunicatio in eodem or- dine. — Secundo ponitur excommunicatio, Abbalibus. 6. Quinta excommunicatio. — Quinto nu- meraturexcommunicatio lata in cap. Eos qui, de Sent. excomm., in 6, ubi illi, qui in casu necessitatis absolvuntur ab inferiori, si post- ea, cum possint, non praesentant se supe- riori, ad quem per se spectabat absolutio, excommunicantur excommunicatione eidem superiori reservata. Verumtamen de hac quam incurrit, qui in crimine communicat censura idem dicendum est, quod de se- cum excommunicato ab Episcopo, ille enim cunda, quia illa reservata non fit Episcopo, excommunicationem incurrit ipso jure latam, nec est propria ejus, sed fit cuicumque et reservatam Episcopo in cap. Nuper. Ve- judici, ad quem pertinebat prioris censurae rumtamen haec excommunicatio seu reser- absolutio, quia non tam est nova reservatio, vatio non est propria Episcoporum, sed quam annexa vel succedens praecedenti. generaliter fit, ad eum qui excommunicatio- Propter quod dici solet hujusmodi homo re- nem primam tulit, sive per jus, aut statutum, incidere in priorem censuram. Atque ila fit, sive per senlentiam; unde saepissime perti- uthaec reservatio communis sit Summo Pon- nent ad alios judices seu Praelatos minores tifici, et primario ad illum pertineat, ideoque Episcopis; imo cum proportione, etiam ad illam expositam reliquimus superiori disput., Papam; et ideo agendo de excommunicatio- sect. 3. Et ibi dicta applicanda sunt cum pro- nibus Papae reservatis hanc censuram decla- portione ad caeteros judices. ravimus superiori disp., sect. 2, et ibi dicta 7. Clement. Cum ex eo, de Sententia ex- applicanda sunt cum proportione ad omnes communicationis. — Atque hae sunt excom- judices, et Praelatos inferiores. municationes Episcopales, quas Navarrus 4. Tertia excommunicatio. — Tertio poni- affert, et sumpsit fere ex Sylvestro. Angelus tur in hoc ordine excommunicatio, alias re- vero addit aliam ex Clement. Cum ex eo, de servata Papee, pro his casibus, in quibus ad Sent. excomm., ubi fratres Minores excom- illum non est accessus, neque ad legatum municantur, si tempore interdicti admittant ejus. Quse doctrina vera est, et tradita disp. in suis Ecclesiis ad audienda divina officia prasced., sect. 1. Dicimus vero hanc reser- fratres tertii ordinis. Verumtamen, si recte vationem non esse per se factam Episcopo, expendatur, illa censura non tam Episcopo, sed Summo Pontifici; ob illo autem derivatur quam Pontifici reservatur; verba enim sunt : ad Episcopum ob justum impedimentum. A qua per alium quam per Romanum Ponii Quod si necessitas major sit, aliis etiam com municatur absolutio juxta ordiuem ibi prae scriptum, et ideo casus hic alia exposilione non indiget. 5. Quarta excommunicatio. — Quartus ficem absolutionis beneficium nequeant obti- nere. Interponuntur autem ibi haee verba : Vel satisfactione prsemissa per locorum Epi~ scopos , quos auctoritate Apostolica fungi volumus in hac parte. Unde constat reserva- casus est similis praecedenti de censura cano- tionem non fieri Episcopo, sed eam, quae ni, Si quis suadente, quando percussio cle- facta est Papae, in quodam casu, et sub certa rici levis est, vel, si sit inter religiosos, condilione committi Episcopis, ut Papae dele- quando talis est, ut dioecesani autoritatem gatis. Accedit prselerea, quod ipse Angelus requirat, juxta cap. Cum illorum, et cap. nolavit, legem illain revocatam esse per pri- Pervenit, de Sent. excomm. Verumtamen hic vilegia concessa Minoribus; et ideo in supe- eliam casus explicatus est cum illo canone, riori disputatione a nobis omissa est, et quia ab illius reservatione dimanat; et po- omitti hic etiam potuisset. 620 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. ponit illi praeceptum mere positivum, sed SECTIO II. admonet ipsum de sua obligatione, ut illam Qu* excommunicationes nou reservatee in Decreto ^rVet> Ut cla[e in textu iUo supponitur, dum contineantur. uicitur, eos debere hoc facere, et cum con- venli ab Episcopis fuerint, et eorum quaeri- 1. Prima excommunicatio contra Principes monias audierint debere se corri°ere. seculares negligentes in sui offcii functione. 2. Qualiter possit excusari administrator — Actio in hoc canone prohibita. — Ex secularis ab hac censura. — Ex quo sequitur, Decreto unam vel alteram excommunicatio- si hujusmodi administrator secularis non ex nem affert Navarrus, num. 114, ex cap. Ad- negligentia vel pertinacia, sed ex aliquo pro- ministratores, 23, quaest. 5, ubi Joannes VIII, babili et practico judicio omiserit id facere praecipit Principibus, seu potestatibus se- quod admonetur, quia existimat se non cularibus, quos administratores secularium teneri, neque illud pertinere ad suum munus, dignitatum appellat, et constitutos esse dicit tuncnon incurrere hanc censuram, dummodo ad Ecelesiarum tuitionem, viduarum, ac pu- tale judicium practice probabile sit, seu ex pillorum protectionem, rapaciumque refrse- invincibili ignorantia profectutn; quia tale natores. Preecipit ergo illis, ut quoties ab judicium excusat a culpa; ergo et a censura. Episcopis, et Ecclesiasticis viris (utique juris- Item admonitio non addit obligationem, sed dictionem habentihus) conventi fuerint, eorum oportet ut illam supponat; at vero in tali querimonias attentius audiant, et prout ne- casunon supponit illam, sed talis admonitio cessitas expetierit, absque negligenlia exa- solum est ex praesumptione quadam; et ideo minent, et diligenti studio corrigant. Quod si non parere illi tunc, non est contumacia vera, Dei timorem prse oculis non habentes, negli- quae ad incurrendam excommunicationem gere post secundam et tertiam monitionem sufficiat. Solum est cavendum, ne aliquis sine inventi fuerint, omni se noverint communione sufficienti fundamento pertinax sit in judicio; usque ad condignam satisfactionem privatos. contingere enim potest, ut inadvertentia vel Ex quibus ultimis verbis colligi videtur ex- ignorantia, quae ante admonitionem erat in- communicationem ipso jure ibi ferri, ut culpabilis, post illam incipiat esse culpabilis, Glossa advertit. Circa causam autem vel quia potest obligare hominem vel ad mutan- actionem , propter quam incurritur, addit dum judicium, si tanta sit auctoritas admo- Glossa ibi, illam censuram incurrere Princi- nentis, vel saltem ad faciendam majorem pem secularem,quinon facit justitiamclerico; examinationem. Oportet ergo ad hujusmodi de quo tamen in illo lextu mentio nulla fit, excusationem , ut pensatis omnibus, etiam nec proprie spectat ad Principem secularem post admonitionem probabile maneat judi- facere clerico justitiam, cum in eum juris- cium a tali obligatione liberans. At vero, si dictionem non habeat, sed non facere illi obligatio sit clara vel certa, ettrina praemissa injuriam, quod commune illi est cum aliis admonitio adhuc negligatur, tunc consumma- etiam jurisdictionem temporalem non haben- tur causa censurae; dicetur autem negligi, tibus. Ratio ergo illius censurae est, si po- quoties voluntarie omittitur vel commiltitur testas secularis omittat, ac negligat suum aliquid, quod ad peccatum mortale sufficit. officium exequi in his actionibus, quae sunt 3. Jncurraturne excommunicatio hsec ipso defendere Ecclesiam , sub qua tam personae, jure aut ferenda sit per hominem. — Adhuc quam loca, et bona Ecclesiastica comprehen- vero superest dubium circa alteram partem, duntur, viduas et pupillos protegere, et an consummata hoc modo causa hujus cen- vitia publica, quae perturbant Rempublicam, surae, statim incurratur vel necesse sit ferri praesertim per latrocinia et similes injurias, a Praelato, qui ter admonuit. Hoc enim poste- extirpare. Ut autem haec negligentia sit suf- rius contra Glossam ibi affirmat Turrecre- ficiens causa hujus censurae, requiritur Eccle- mata, citans quosdam alios, et c. Ait Celesti- siastici Praclati admonitio triplex cum contu- nus, 24, q. 1, quod nihil ad rem prasentem macia, ut patet ex ipso contextu. Unde fit, facere video; exponitautem illa vcrba : Com- necessarium esse, quod ante hujusmodi munione privatos, id est privandos ; ha:c admonitiones supponatur obligatio gravis in tamen non est exposilio, sed mutatio verbo- ipso saeculari Principe, seu Gubernatore, ad rum, quae, si licita est, nunquam polest illud munus, de quo admonetur, exercen- excommunicatio latae sentenliae ex verbis ali- dum, quia Ecclesiasticus Praelatus, non im- cujus juris colligi, quia vis collcctionis in uuo SECT. II. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS IN DECRETO. 621 fere simili verbo consistit; ergo nunquam obedientia Ecclesiae Romanae recedunt; nam licet illud mutare in aliud, quod similem vim alioqui constat, non omnes, qui non obediunt non habeat. Quocirca ex vi illius decreti non praeceptis Summi Pontificis, statim esse ex- dubilo, quin censura illa sit latae sententiae ; communicatos. Atque in hoc sensu censura dubito tamen, an in eo sensu sit in praxi re- haec satis explicata est supra in Bulla Coenae. cepta. Et verisimilius credo non servari, Posset autem illetextus exponi, ut in eo nulla neque hujusmodi administratores secularis censura ipso facto feratur, sed praecipiatur justitiae haberi pro excommunicatis in simili- excommunicari, qui praeceptis Ecclesiae re- bus casibus, donec a Preelato Ecclesiastico belles fuerint; ita enim recte intelligi possunt excommunicentur. Atque ita considerato illa verba : Nec locum deinceps inter sacerdo- praesenti usu Ecclesiae et probabili opinione tes habeant, sed extorres a sancto ministerio Doctorum, non videtur haec censura memo- fiant. Quae etiam de suspensione vel deposi- randa inter eas, quae ipso jure latae sunt. tione inteiligi possunt, non quia per illa verba 4. Num habeat locum censura hxc etiam in fiant, sed quia fieri mandentur; clarius vero actionibus solum ex charitate debitis. — De- de excommunicatione snbditur infra : Quia cisio. — Ex quo facile respondebitur ad aliam majoris excommunicationis dejectione est ab- interrogationem , an haec censura locum jiciendus; non est ergo abjectus donec ex- habeat etiam in his actionibus, ad quas hae communicetur. Unde cum in fine subditur : pcrsonae tenentur solum ex charitate. Quam- Sitque alienus a divinis et Pontificalibus offi- vis enim necesse sit obligationem supponi, ciis, qui noluit prseceptis Apostolicis obtem- haec tamen aliquando potest esse rigorosa et perare, intelligendum est, postquam excom- ex justitia, de qua res est clara. Aliquando municatus fuerit, suspensus vel depositus. vero potest esse ex sola charitate, quia licet Igitur in rigore loquendo, nulla invenitur in officium per sese non obliget quasi ratione Decreto excommunicatio ipso jure lata et stipendii vel pacti ad hoc vel illud agendum , distincta ab his, quae in Bulla Ccena3 conti- persona tamen habens tale officium aut talem nentur, quaeque in usu et praxi servetur. dienitatem, ratione illius circumstantiae obli- gari potest ad agendum aliquid ex charitate, SECTIO III. ut, v. er., ob vitandum aliquod scandalum vel ad succurrendum pupillo e. vidus, etiam *• '"^STSSSJSrJSS^- "** in his quae justitia non postulat. Dico ergo, si consideremus hanc censuram, ut praecise ex 1. De excommunicationibus in Decretal. non vi illius juris latam, solum habere locum in reservatis, quse per noviora jura sunt rese.r- actionibus justitiae, quae proprie dicuntur esse vatse.— Inter has excommunicationes nonnullae ex officio; nam de his loquitur textus, et sunt, quae licet in libris Decretalium non re- restringendus est in materia pcenali. At vero, serventur, jam reservatae sunt in Bulla Coenae siloquamurde hac censurautab Ecclesiastico vel per alia jura; et ita has iterum explicare, Praelato ferenda, sic in utroque genere actio- non erit necesse, sed indicare tantum et re- num ferri potest; nam Ecclesia per potesta- mittere ad superius dicta. Hujusmodi existi- tem spirilualem polest cogere seculares prin- mat Navarrus, cap. 27, num. 117, esse illam, cipes ad servanda quselibet praecepta, ut in quae fertur in cap. 1, de Schismaticis; non superioribus oslensum est; imo etiam in designat autem in qua clausula Bullee conti- preesenti materia poterit Praelatus Ecclesiasti- neatur; significat autem esse in prima, qua- cus novum praeceptum imponere sub talicen- tenus ea schismatici excommunicantur, quia sura, si ad Ecclesiae defensionem vel alium cum nulla alia habet similitudinem. At vero similem finem necessarium sit. in illo cap. 1 non videtur ferri censura contra 5. Secunda excommunicatio ex cap. Nulli schismaticos, sed contra eos, qui quosdam fas, 19 dist. — Secunda censura sumitur ex suspensos ab Ordine ad Ordinis ministerium cap. Nulli fas, 19 dist., ubi Gregorius IV, ex- admittunt, quod vitium longe diversum est. communicationem ipso facto ferre videtur Hoc autem ita esse constabit facile textum conlra omnes Ecclesix Romanse inobedientes, intuenti. Nam in primis dicitur ibi ordinatio- qui Apostolicis decretis contraire audent. At nes ab heeresiarchis, vel ab ordinatis ab eis caput illud, si in eo fertur excommunicatio factas, esse irritas, et similiter collationes ipso jure, necessario intelligendum estde his, beneficiorum aut dignitatum Ecclesiastica- qui per haeresim vel schisma a doctrina vel rum, nullas esse; ac denique alienationes 632 DJSP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. rcrum Ecclesiasticuium ab eisdem, velalaicis scholares illius academiac, qui antc tempus factas nullius esse validitatis. Et deinde sub- conductionis elapsum, de locandis domibus ditur : Si quis auiem contraire pncsumpserit, pertractant absque consensu eorum, qui illas exco?nmunicationisenoveritsubjacere.Keque inhabitant et conductas habent. Solum ergo ibi alia excommunicatio fertur; nam pcena, hic advertimus statutum illud non esse ex- quse statim subjungitur contra eos, qui jura- tendendum ad alias academias propter simi- mentum praestilerint de tenendo schismate, litudinem rationis. Itemhuc spectatcap. Quo- non est e^communicatio, sed suspensio. Unde niam, de Offic. ordin., ubi excommunicatur potius ex illo textu colligunt Panormitanus et Episcopus, qui in civitate, in qua est populus alii interpretes schismaticum non esse excom- diversarum linguarum, se ingerit ad docen- municatum ipso jure, per argumentum ab dum, vel regendum partem populi alterius speciali, vel potius negativum, quia propter linguse ad se non pertinentem, sine vicario alios speciales actus excommunicantur, vel ad id deputato a proprio Praelato. Quam cen- quia ibi non infertur talis censura, ut decla- suram parum utilem existimavit Cajetan., c. ratum est. 78 de Excomm.; Navarr. autem putat essc ne- 2. C. Licet, de Electione. — Melius afferri cessariam in confiuibus aliquorum regnorum, posset in exemplum cap. Licet, de Electione, ut Galliae,etNavarrae, seu Castellae. Quidquid ubifertur excommunicatio in eum, qui cum vero de hoc sit, nobis dicere sufficit, ubi lo- non sit rite electus a duabus partibus Cardi- cum habuerit, servandamesse constitutionern nalium, se gerit ut Summus Pontifex, et in illam, ut posita est. eos qui eum recipiunt, quod crimen est pro- priissime et rigorose schisma , licet forlasse De excommunicationibus in Decretalibus non vilium illud aliis etiam modis committi pos- reservatis, quarum cognitiousuiessepotest. sit. Illa autem excommunicatio in illo textu non reservatur, sed per Bullam Ccense; et ideo 4. Prima contra eos, qui quasdam actiones ibi dicta,ineahabentlocum.Aliudexemplum schismaticorum ratas habent, ex cap. 1 de afferri potest ex cap. Non minus, de Immun. Schismat. — Prima actio ibi irrita. — Se- Eccles. Ubi excommunicantur polestates se- cuncla. — Tertia. — His ergo adnotatis, duae culares imponentes tributa Ecclesiasticis per- tantum vel tres supersunt excommunicationes sonis. Quod confirmatur etextenditur in cap. ex prioribus libris Decretalium explicandae. Adversus, eodem titulo, de quibus in Bulla Prima est in c, 1 de Schismaticis. Ubi directe Coense, clausula 18. Aliud sumitur ex cap. No- excommunicantur illi, qui ratas habent quas- verit, deSent. excom., ubi excommunicantur dam actiones schismaticorum, contra illius facientes statuta contra Ecclesiaslicam liber- textus dispositionem , et talis censura ex vi talem, de quo in Bulla Coenao, clausula 15. ejusdem textus non est reservata, neque Praelerea est aliud in cap. Excommunicationi, etiam ex vi Bullae Ccenae, si non transeant in de Raptoribus, ubi excommunicantur rapien- schisma, ut aiunt Cajetan., cap. 8, et Armilla, tcs bona naufragantium, de quo in 4 clausula Excommunicatio, 92. Sed tunc jam non erit Bullaj Ccenae. Ilem aliud in c. Ad falsariorum, illa excommunicatio, sed alia, quia ibi non cum c. Dura, § Adjicientes, cle Crimine falsi, fertur excommunicatio propter schisma, ut ubi excommunicantur falsantes litteras Apo- supra notavimus. Tres autem sunt actiones stolicas, de quibus in Bulla Ccenae, clausula 6. quae ibi irritantur, scilicet ordinationes factae Uee igitur censurae omittendae in praesenti ab schismaticis vel ab ordinatis ab eis, quod sunt. intellige quantum ad executionem Ordinis; 3. De aliis excommunicationibus minus usi- nam quanlum ad substantiam sacramenti non talis. — Primaexcap. 1 de Locato. — Secunda possunt irritari, ut saepe dictum est. Secunda ex cap. Quoniam, de Offic. ordin. — Rursus actio est collatio beneficii vel dignitatis Eccle- sunt aliae excommunicaliones, quarum cogni- siaslicse. Et in hac solum ponuntur schisma- tio parum utilis est, vel quia spectant ad tici, non vero ordinati ab eis. Unde ex vi partioularia loca, vel quia raro in usum ve- illius clausulee non videtur irritari collatio niunt. Atque elinm hae non sunt ex professo ab eis facta, si aliunde habeant potestatem tractandee, sed indicandee. Ilujusmodi est, jurisdictionis vel similem ad conferenda talia quae fertur in cap. 1 de Locato, quae per- beneficia; nam licet isti sint suspensi ab Or- tinet ad academiarn Bononiensem. Excom- dine, non propterea sunt susponsi a beneficio municautur euiui ibi Doclores, magisln et et jurisdiclione, et ideo collatio ab eis facta SECT. III. DE EXCOMMtiNICATlONIBUS NON RESERVATIS IN DECRETALIBUS. 623 erit valida, quia collatio haec non est a potes- nonnullis conjecturis putat talem casum ibi tote ordinis, sed jurisdictionis aut dominii, et non comprehendi, non incurret. An vero ab hac non sunt suspensi sic ordinati. Quod idem sit de illa suspensione adOrdine, id est, etiam est adnotandum in tertia actione, quae an contrahatur ab ignorante et sine cuipa sic est alienatio rerum Ecclesiasticarum; facta ordinato, dicemus infra in propria materia enim a schismatico, irrita est et nulla ; de et de aliis duabus in suis locis. Solum hic est facta vero ab ordinato a schismatico nihil ibi adnolanda duplex exceptio. Prima est circa dicitur, scd solum fit extensio ad alienationem collationem, nisi crimen collatoris sit omnino factam a laico, quee eliam nulla est. Quia vero occultum, nam tunc acta ejus valent, quse ad intentio hujus Iegis est de schismaticis, et publicam jurisdiclionem attinent, ut in supe- non est verisimile miscere sermonem de laicis rioribus annolatum est. Secunda limitatio est absolute et quomodocumque hoc operanlibus, de alienatione, scilicet nisi sit in evidenlem ideo satis verisimilis est opinio Hostiensis, Ecclesiae utilitatem, ut ibi Glossa advertit, et qui hoc intellexit de laicis alienantibus res Sylvester, Excommunic, 9, n. 29, casu 8. Ecclesiasticas fulti auctoritate schismatico- 6. An schismaticus dictas actiones irritas rum. Quam expositionem approbat Additio exercens, et abillo recipiens, sint excommu- ad Abbatem ibi, et Cajetanus supra eam ra- nicati. — Occurrit tamen interrogalio, an tionabilem exislimat; quibus ego libenter schismaticus haec faciens seu conferens, et consentio. ab illo recipiens, sint excommunicati. Viden- 5. Quas sit materia proxima hujus excom- turenim contraire; ergo incident. Atque ita municationis. — Duplex limitatio hujus cen- senlit Panormitan. ibi, quem Sylvester sequi- surx. — Hee igitur tres actiones sunt quasi tur. Unde ait Panormitanus consentientem materia remota hujus censurae. Proxima vero ordinationi factae a schismatico esse excom- causa et materia est contraire, ut ibi dicitur, municatum; item tenentem beneficium Ec- illi disposilioni. Quod duobus modis fieri clesiasticum, et qui emit, vel acquirit rem potest, facto et verbo. Nam, si quis doceret Ecclesiasticam ab eodem. Et praeterea subdit tales ordinationes, collationes et alienationes schismaticum in his tribus casibus incurrere ratas esse, illam excommunicationem incur- excommunicationem. Aliis tamen videtur, reret; nam revera contrairet illi textui. eum,quisuscipitOrdinesaschismatico, exhoc Oportet tamen ut id fiat quasi practico modo, praecise non incurrere hanc excommunicatio- et cum aliqua auctoritate ad impediendum nem, quia nondum agit contra dispositionem executionem eorum, quaj ibi disponuntur hujus textus. At vero, si ulterius progredia- circa illas actiones. Nam si quis mere specula- tur et in susceptis Ordinibuslibereministrare tive doceret talem doctrinam, posset quidem velit, tunc incurrere excommunicationem, incidere in haeresim, si ex aliquo principio quia jam vult ordinationem ab schismatico erroneo contra potestatem Ecclesiasticam id ratam esse. Unde pari ratione schismaticus diceret, et ea ratione posset incidere in aliam ordinans alium non erit excommunicatus; si excommunicationem; tamen ex vi talisasser- taraen velit suam ordinationem ratam esse, tionis non videtur in hanc incurrere, quia et ad hoc aliquid ulterius agat, jam incidet in non proprie contrait, sed tantum contradicit. hanc censuram. Atque hanc sententiam indi- Quanquam Armilla supra exponit contraire, cat Hostiensis, el Addilio ad Abbatem supra, dicendo vel tenendo oppositum. Qua?, interpre- qui ita exponunt contraire prscswnpserit, tatio imprimis non est adaequata, ut statim scilicet exercendo Ordines susceptos a schis- patebit. Deinde non est formalis, nam tenere matico, vel retinendo beneficia collata per oppositum, non est contraire, nisi redundet eum, vel retinendo bona per ipsum alienata. aliquo modo in opus seu conatum, illius legis 7. Sed objici potest contra priorem partem dispositioni contrarium. Unde Cajet. potius (posterior enim certa videtur), quia haec lex per voluntatemexposuitdicens : Quivoluerit. irritans tales ordinationes, a fortiori prohibet quod ordinationes sint ratx, etc, scilicetad illas; ergo qui eas facit vel recipere praesumit, id conando, seu aliquo modo procurando seu jam it contra hanc legem ; ergo incurret cen- cooperando; quod fieri potest verbo, modo suram eius. Et confirmatur, nam qui dat explicato. Prseter hoc vero necesse est, utecc Ordincs, quantum est in se, etiam vult dare prxsumptione id fiat, nam hoc verbum ibi executionem eorum; ergo hoc ipso contrait ponitur. Unde, si quis id asserat ex errore, huiclegi. Atque hoc videtur fuisse fundamen^ ob iguoranliam illius decreti, vel quia ex tum Abbatis, quod certe contemnendum non 624 DISP. XXIII. DE EXCOMMONICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. est, facit enim illam sententiam satis proba- Secunda excommunicatio contra religiosos, bilem. Respondere tamen possunt, prohibi- qui adaudiendas legesvelmedicinamextra tionem illaro supponi vel implicite continerl claustra exeunt, exponitur. in hac lege ; proprium tamen et quasi speci- ficum effeclum ejus esse irritare hns actiones, 9. Cap. Super specula, et cap. Non magno et ita solum in hoc cadere proprie illam cen- opere, Ne clerici vel monachi. — Quid per suram. Quare qui non agit contra irritatio- votum religionis in illo cap. Super specula, nem proprie non it contra hanc legem ; dans intelligatur. — Resolutio. — Secunda excom- autem vel suscipiens Ordines, exhoc pracise municatio habetur in cap. Super specula, et non agit contra irritationem, quia hsec irri- in cap. Non magno opere, Ne clerici vel mo- tatio, ut diximus, respicit usum et exercitium nachi, ubi excommunicantur religiosi qui de Ordinis; ordinatio autem valida est quoad claustris exeunt ad audiendas leges vel phy- substantiam, et ideo qui prsecise Ordines sus- sicam. Quse excommunicatio prius lata estab cipit propler sub.stantiam eorum, etiamsi Alexandro III, et f)ostea confirmata et aucta ligatos, ut sic dicam, illos suscipiat, nondum ab Honorio III. Et expresse Honorius refert, videtur agere contra hanc legem. Quse consi- ipse autem illam extendit ad quosdam secu- deratio non caret verisimilitudine. Prior vero lares presbyteros, de qua extensione infra sententia securior est. Quse adhuc magis ne- dicemus. In littera autem Alexandri magno- ccssaria videtur in aliis duabus actionibus; pere obscura sunt illa verba : Utnulli post nam, qui irritat collationem vel alienationem, factum votum religionis et post factam in satis formaliter eas prohibet; ergo qui haec aliquo loco professionem. Nam si particula operatur dando vel recipiendo, directe it haec divisive sumatur, sequitur eum , qui contra hanc legem; ergo incidit in censuram habet votum simplex religionis, agens contra ejus. Item, quia nihil est quod expectetur ad hanc legem , incurrere hanc censuram; si talem censuram incurrendam; nam, si quis vero sumatur complexive, sequitur, religio- reiineat beneficium sic susceptum, vel bona sum professum, nisi prius habuerit votum Ecclesise sic acquisita, aut redditus harum simplex religionis, hic non comprehendi. Ali- rerum, sine dubio incurrit hanc censuram, qui putant in priori membro comprehendi quia jam agit contra irritationem illarum eos, qui post votum simplex religionis, reli- aclionum; sed hoc ipsum agit a principio, gionem ingressi sunt, etiamsi non sinl pro- quando acquirit talem rem; ergo a principio fessi. Ita Panormit., num. 10; sed fortasse incurrit eamdom censuram. Deinde moraliter intelligit de professione expressa; nam ante non cst separabilis in his actionibus retentio omnem professionem nullus hic comprehendi ab acceptione, quia non potest beneficium vel potest, quia non est vere religiosus aut regu- res Ecclesiaslica recipi, quin etiam aliquan- laris, de quibus solis Alexander loquitur, ut tulum retineatur. ex ejus verbis et relatione Ilonorii satis con- 8. De quibus schismaticis sit sermo in dict. stat. Nec propter novitios erat necessaria illa capite. — Ullimo circa illum textum adver- lex, tum quia ipsi non peccanl, per se lo- tendum est, ibi specialiter Ggi de quibusdam quendo, relinquendo statum, tum quia non schismaticis Octaviano et Guidone, qui hse- solent in his ministeriis occupari. Igitur per rcsiarchae fuisse dicuntur, ad eosque semper volum religionis ibi intelligitur, non pro- fieri relationem illis particulis per dictos, per missio simplex ingrediendi religionem, sed eosdem; et ideo videri potest, omnia illa esse votum ipsum, quo quis fit religiosus, quod referenda ad illas personas tantum. Sed non statim per professionem declaratur, ita ut ita est,nam ibi statuitur jus perpetuum; unde posterior particula tantum sit prioris expli- non considerantur illi, ut tales personae sunt, catio; vel per votum intelligitur propositum sed ut tale vitium committunt. Praeterea vi- religionis, quod in susceptione habitus osten- deri potest, illam legem solum procedere in ditur, et poslea professione firmalur, et ita schismaticis hasreticis, quia illi hujusmodi etiam parlicula Et, coinplexive sumitur. Vel eranl. Tamen communiter intelligitur illa lex certe si sumatur divisive, per priorem par- de omnibus schismaticis, quia quod illi hasre- tem intelligitur professio tacita, quse olim tici fuerint, materiale (ut ita dicam) est; hic fieri inlelligebalur, cum quis post votum re- cnim formaliter considerantur, ut schisma- ligionis sumebal habitum animo mutandi vi- lici, id est, quatenus actiones schismalis, et tam, ut in superioribus dcclaralum est. llis divisiones a capite, exercebant. adde, per professionem intelligi omncm verarn SECT. III. DE EXC0MMUNICATI0NIBU3 NON RESERVATIS IN DECRETALIBUS. 625 incorporalionem, per quam quis verus reli- clauslrum solum ad audiendas has scientias, giosus fit, ita ut nunc etiam scholares appro- habitat vero in monasterio suo. Et Panormi- bati Societatis sub hac lege comprehendontur, tanus indicat idem. In contrarium vero est, quia sunt veri religiosi, et lex illa de omnibus quia juxta hanc int°rpretationem fere nullius religiosis loquitur. momenti erit illa constitutio, quia rarissime 10. Actiones per hxc jura prohibitx. — contingit, ut religiosi exeant illo modo de Prima. — Secunda. — Tertia. — Circa cau- claustris ad audiendas doctrinas etiam sa- sam vero hujus censuree advertendum est, cras, nedum illas peregrinas. Praeterea pro- tres conditiones ex illo textu colligi necessa- hibitio in illa lege non fit praecipue propter rias ad illam incurrendam. Prima est, quod vitandam habitationem extra claustrum, sed religiosi leges vel physicam audiant. Ubi per propter vitandas mundanas actiones, ut patet physicam omnes medicinam intelligunt, quod ex illis : Ne occasione scientise, spirituales satis declarant illa verba Alexandri : Ad virimundanis rursus actionibus involvantur. fhysicales confectiones ponderandas. Per leges Praeterea in alio textu Honorius extendit cen- autem intelligitur civilis jurisprudentia, sive suram ad quosdam clericos seculares, per se, tradatur per interpretationem juris commu- ut sic dicam , prohibens auditionem; ergo nis, sive jurisproprii alicujus provinciae vel multo magis videtur voluisse eamdem prohi- regni. Secunda conditio est,ut ad huuc finem bere religiosis viris, etiamsi ad commoran- religiosi exeant de claustris suis; ita enim dum extra claustra non exeant. expresse dicitur. Unde omnes inferunt, si 42. Objectio. — Resolutio. — Dices : ea- intra sua claustra religiosi hujusmodi scien- dem ratione probaretur, studium talium tiis vacentet eas audiant, non incurrere hanc scientiarum debuisse prohiberi intra clau- censuram, quia non transgrediuntur hanc stra, etiamsi religiosi extra illa non exeant, legem secundum omnia requisita ad censu- non solum ad habitandum, verum etiam ad ram.Secundo iteminfertur religiosum exeun- audiendum. Respondetur non esse similem tem de claustro non ad audiendas has scien- rationem, tum quia lex potuit prohibere stu- tias, sed propter alios fines, etiamsi male diumseu auditionem publicam, non vero quae exeat, et graviter peccet, vel apostata etiam fiunt intra privatos parietes ; tum etiam quia sit, non incurrere hanc censuram, quidquid rarissime fit, ut hae scientiae intra monas- sitde aliis, propter eamdemrationem propor- teria legantur vel audiantur; leges autem tionalem. Tertia conditio est, quod intra duos prohibent quae frequenter accidunt. Tum de- menses ad claustra non redeant; nam, si nique quia lex illa expresse postulat aliquem ante lapsum hoc tempus redierint, non in- exitum a claustro; et ideo saltem necessarius current hanc censuram, ut ibidem dicitur. erit ille, qui est ad audiendum, praesertim in 1 1 . Particula, de claustris exeunt, de quo schola et loco publico. Et videntur posse de exitu intelligenda. — Ratio dubitandi. — hoc non male exponi alia verba : Nisi intra Cajetanus. — Ratio dubitandi pro parte con- duos menses, etc, id est, nisi infra dictum traria. — Primum autem quaeri potest, quid tempus intra claustra se contineant, non am- sit exire de claustro, id est, an oporteat, ut plius exituri ad illum finem. Et fortasse haec exeant ad habitandum extra claustrum, vel non sunt multum aliena ab intentione legis- satis sit exire ad audiendas hujusmodi scien- latoris. Tamen , quia in legibus praesertim tias in loco publico alicujus academiae, quam- pcenalibus, recedendum non est a proprietata vis in suis claustris habitent prout commu- litterae, et ea restringenda potius est, quant niter fieri solet. Et ratio dubitandi est, quia amplianda, et maxime secundum interpreta- verba illa, nisi ad claustrum suum intra duo- tionem communius receptam, ideo prior sen- rum mensium spatium redierint, indicant tentia retinenda est. oportere, ut exeant ad habitandum extra 43. Posteriori rationi dubitandi fit satis. claustrum, nam qui solum exeunt ad audien- — Et ad conjecturam in contrarium dicen- dum, quotidie ad claustrum redeunt. Atque dum erit, Pontificem noluisse omnem modum ita exponit Cajetanus supra dicens, hoc est, vacandi his disciplinis prohibere religiosis habitare extra claustrum, et auditionem in- sub dicta censura, sed solum modum illum, tervenire, et perseverare sic ut intra duos qui posset esse occasio majoris distractionis ; menses non revertatur ad claustrum ; et Na- nam ad hunc sensum possunt etiam verba varrus dicit, non incurrere hanc censuram citata facile accommodari. Unde in cap. 2 religiosum, qui in eadem civitate exjt extra Ne clerici vel monachi, in 6, specialiter xxiu. 40 626 DISP. XXIH. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. hiiiontur religiosi, ne nd studia littcrarum quidpiam simile; tunc enira evidenter agit accedant sine licentia sui Praelati, utmateria, contra verba et mentem hujus legis; ideoque inquit, vagandi religiosis subtrahatur. De incurret censuram. qua prohibitione plura sectione sequenti. 15. Quid si ante elapsos duos menses ani-K Nunc solum adverto, in nostro casu eliam mum mutet. — At vero, si post exitum clau- licenliam Prselali non sufficere, ut religiosus stri mutavit animum audiendi illas facultates, exeat a monasterio prsedicto modo, scilicet permanet tamen ut alias audiat, vel ut libere ad habitandum, ut scienlias legum, aut me- vagetur, dubia res videtur, quamvis Panor- dicimo audiat, quia hoc sine tali limitalione mitanus simpliciter affirmet, et ejus Additio absolute prohibilum est in proedictis juribus, clarius id asserere videatur, fuitque sentenlia in quibus inferior dispensare non polest. Et Innocentii, dict. c. Super specula. Et potest preelerea expendit Panormitanus verbum il- fundari in textu dicente : Si exierint, et non lud : Nulli omnino permittantur exire ; nam redierint. Nihilominus oppositura videtur vox \\\a,omnino, dispensationem omnem pro- satis probabile. Quod expressius declaravit hibere videtur. Imo illa verba directe refe- Abbas, dict. cap. Super specula, n. 9, nam, runtur ad superiores, eisque prohibent, ne sicut intentio illius lcgis non est punire quos- hoc permittant; quanquam postea excommu- libet exeuntes e claustro, sedtantumexeuntes nicatio non feratur in ipsos, sed in solos reli- ad hunc finem, ita non est intentio ejus per- giosos sic exeuntes, etc. Sed in originali illius severanles punire, nisi quatenus ad hunc cap. No» magnopere, quod habetur in Con- finem perseverant, et hujusmodi perseve- cilio Lateranensi sub Alexandro III, part. 27, rantiam significare intendit Ponlifex per illud cap. 2, addilur in fine clausulse : Episcopi verbum negativum, non redeundi. Sicut e vero, Abbates, Priores, tantx enormitati con- converso, si quis exisset e claustro alia in- sentientes, et non corrigentes, spolientur pro- tentione, sive bona, sive mala, postea vero priis honoribus, et ab Ecclesix liminibus ar~ mutata inlenlione permansisset extra clau- ceantur. Quse verba ferendam sententiam strum animo audiendi leges aut physicam, et conlinent, non latam. post intenlionem sic mulatam ultra duos 14. Contrahatne qui animo has scientias menses permaneret, incurreret hanc censu- audiendi duos menses extra claustra consu- ram, quia, licet prior exitus non fuerit ad mit, licet eas non audiat. — Secundo quairi hoc ordinatus, tarnen exislentia extra monas- potest, si religiosus exeat de claustro animo terium ad hoc ordinata est; et hoc est, quod audiendi has scientias, et postea non audiat, principaliter prohiberi intenditur, licet illo et nihilominus ultra duos menses extra clau- verbo significetur. Inlelligendum tamen hoc strum maneat, an incurrat hanc censuram. est, si principalis ratio manendi extra clau- Nam ex diclis sequi videtur non incurrere, strum sit propter audiendas hujusmodi facul- quia non omnes conditiones positae tunc im- tates; nam, si habeat aliam principalem cau- plentur, sed deficit prima. Et videtur posse sam manendi vel exeundi, licet postea in sumi ex Cajetano supra dicente : Si quod ho- hujusmodi eliam studiis occupetur, non in- rum in actione defuerit, non sunt religiosi curret hanc censuram. sxcommunicati, oportet siquidem exitumad 16. Sitne nunc necessarium duorum men- jc ordinari, et auditionem intervenire, elc. sium spatium ad incurrendam hanc censnram. tferius tamen videtur posse hanc censuram — Quomodo computandi hi duo menses. — incurri, etiamsi auditio in re ipsa non interve- Terlio quaeri potest, an nunc sic neccssiiriuni niat, dummodo exilus e claustro ad illam or- hoc duorum mensium spatium, et quomodo dinetur. Quod scnlit Panormitanus ibi, n. 8 sit computandum. Quidam enim dicunt nunc ct 9. Et ralio est, quia hic textus non excom- non esse necessarium , ut Gloss. dicto cap. municat audicntes, sed exeunles ad audien- Super specula, verb. Duorum mensium, quia dum, et anle lapsos duos menses noa redeun- HU duo menses luerunt necessarii a dje pu- tes; ergo, etiamsi non subscqualur audilio, blicationis prioris canonis Non magnopere, ponitur tola causa censurrc. Eritque hoc postea vero in dicto cap. Super specula, di- certius, si non solum exilus, scd cliam ppr- citur : Ipso facto incurrant religiosi hanc ccn- scverantia duorum mcnsium scmper ad illum suram, scilicetexquoadhunr liiuMii e. clauslro finem audicndi illas scionlias ordinelur, ut, cgrediuniur. Alii vcro o convcrso evislimant v. gr., si consumat in itinere duos menses, non solum esse nccessarios hos duos inrnses, semper tamen pergat ad audicndum, yel sed cliani csse compulaudos a die, in quo in- SECT. III. DE EXCOMMUNICATIONlDUS NON RESEIWATIS IN DECRETALIBUS. 627 cipiunt hujusmodi facultates audire, quia non declaraverit vel extendcrit potius ad au- putant incurri hanc censuram, nisi per audi- dientes, non exclusit alios. Contrarium tenent tionem, et consequenter ad illam principa- Innocentius et Panormitanus ibi, quos se- liter referri hanc temporis limitationem. Ita quitur Navarrus, num. 16, et fundamentun* D. Antoninus referens Joannem Andream, et est, quia Honorius explicavit, quomodo ver- alios, 3 part., tit. 24, cap. 53. Sed media via bum legendi intelligendura sit apud Alexan- est vera ; certum est enim etiam nunc non drum, seilicet, ut non idem quod docere, sed incurri illam censuram usque ad elapsum quodstudere hujusmodi doctrinis. Sed instari tempus duorum mensium. Nam in priori cap. potest, quia etiam verbum legendi hoc modo Non magnopere, expresse designatur illud expositum commune est docentibus et slu- tempus non post publicationem illius edicti, dentibus, sicut verbum studendi; ergo, licet sed post exitum e claustro; in alio vero cap. comprehendat discentes, non excludit docen- Super specula hoc refertur, et non revocatur. tes. Et confirmatur, nam Panormitanus ait Unde, quod ibi dicitur, hanc excommunica- religiosum, etiamsi post exitum a clauslro tionem ipso facto incurri, non intelligitur ipso non frequentet scholas ad has scientias ad- facto post exitum, sed post elapsum tale tem- discendas, sed sibi ipsi legat, studendo his pus, ut ex conlextu satis constat; solum enim rebus, incurrere censuram; ergo a fortiori idadditum est ad explicandum verba prioris ille, qui exit, et perseverat extra clauslrum canonis, quae obscuriora erant, et dubitari docendo has scientias, incurret, quia mullo poterat, an continerent excommunicationem magis sibi ipsi legit, et studet eisdem rebus. ipso faclo incurrendam. Unde secundo etiam Denique eadem vel major ralio est de docen- est certum illos duos menses computandos tibus, quae de discentibus, et juris dispositio. esse a die talis exitus e claustro; hoc enim 18. Posterior opinio prcefertur et satisfit pra3 se ferunt verba textus : Si exierint, et rationi in contrarium. — Satisfit confirma- infra duorum mensium spatium non redierint. tioni ex Panormit. — Nihilominus receden- Adde ostensum esse incurri hanc censuram dum non censeo ab hac posteriori sententia, etiam antequam incipiat quis audire; non quse in materia pcenali est favorabilior, et ergo polest tempus hoc computari a principio magis consentanea verbis Honorii, qui consti- auditionis : ergo. Atque ita exponunt Ange- tutionem Alexandri retulit, et referendo de- lus, Excommunicatio , 7; Sylvest., Excom- claravit; non est autem verisimile retulisse municatio, 9, c. 6; Panormit., dict. c. Super illam incomplete, et in sensu, ut sic dicam, specula, n. 8, ubi alios refert. dimidiato, sed in sensu integro et completo; 17. An comprehendantur religiosi exeuntes refert autem hanc censuram esse latam contra ad docendas has scientias. — Prima opinio. — eos, qui ad audiendum exeunt; ergo intelligit Secunda opinio. — Objectio. — Quarto dubi- contra eos tantum Iatam fuisse ; et conse- tari potest, an hcec censura extendatur ad quenter verbum legendi in priori constilu* religiosos exeuntes e claustris ad docendas tione sumptum esse pro verbo studendi, non has facultates. Sunt enim in hoc obscura illa late sumpto, sed prout vulgo accipi solet pro jura. Nam in cap. Non magnopere, utitur verbo addiscendi per disciplinam ab alio; per Pontifex verbo legendi, et fert censuram in quod solvitur objectio facta. Ad argumentum religiosos exeuntes ad legendas dictas facul- autem ex Panormitano respondelur, religio- tates; Honorius autem refert constitutionem sum, qui privatim studet his rehus posl e\i- illam factam esse contra religiosos exeuntes tum e clauslro, non ex eo capite incurrere ad audiendum; quod est obscurum, nam ver- hanc censuram, quod per se vacat hujusmodi bum legere polius significat docere, quam doctrinis, sed quia exivit e claustro animo audire. Doctores conveniunt, exeunles ad audiendi illas, et in eo perseverat post teni- audiendum conlrahere hanc censuram, quia pus duorum mensium; hoc enim supponen- hoc expresse dicit Honorius, cujus conslitulio dum est, alias non incurretur censura, etiamsi poslerior est, et declarativa alterius. De do- post exitum aliquis per se studeat his rebus, centibus autem, quod etiam comprehendan- si revera non exivit ad audiendum. Nos au- tur, indicat D. Antoninus supra, et inclinat tem supponimus eum, qui docet, non exisse Sylvester supra, n. 26, citans Hosliensem et ad audiendum, sed tantum ad docendum; et Archidiaconum. Etratio esse potest, quia ver- ideo, licet privatim studeat, et multa de novo burp. legendi in rigore et proprietnte oompre- discat, id non satis csf. ut hanc censuram in- hendit doceules; et quamvis lionorius illud currat. Nec argumeulum ob similitudincm 628 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. ralionis in his poenalibus locum habet, prae- tionera in crimine possent hi Doctores hujus sertim quia potest facile aliqua ratio dispa- censurae fieri parlicipes, si postquam alii in- ritatis inveniri, quia exitus ad docendum has cidunt in excommunicalionem et in sua per- disciplinas rarissimus est, et vix moraliter tinacia, et delicto perseverant, eos docent; contingit; et ideo non oportuit de illo specia- nam tunc videntur in delicto communicare, iem legem condere. quod erit verum, si eos specialiter docent, 49. Extensio quam supra constitutionem vel si commode possunt eos expellere, et non Alexandri posuit Honorius, exponitur. — admittere; nam si publice docent, non tenen- Superest exponenda extensio, quam addit tur a suo munere desistere, propterea quod Honorius, qui voluit haec censura etiam ligari hujusmodi personae prohibitae intersint, qui omnes presbyteros, ex inferioribus vero cle- tunc non censentur cooperari delicto eorum, ricis archidiaconos, decanos, plebanos, prx- sed tolerare. | positos, cantores, et alios personatus habentes. Circa quam primo advertendum est in pres- Tertiaexcommunicaliocontrasaierdotesassu- byteris nullam poni limitationem , ideoque mentes officium prxpositi sxcularis. indifferenter omnes comprehendi ; e contra- rio vero, inferiores nec ratione solius Ordinis 21 . C. Clericis, Ne clerici vel monachi. — comprehendi, neque ratione alicujus beneficii, Tertia excommunicatio habetur in cap. Cleri- prseter ea quae ibi numerantur. Solum circa cis, Ne clerici vel monachi, ubi Alexanderlll, plebanos oportet advertere, Bonifac. VIII, in sub interminationeanathematisjubet, nequis c. 1 Ne clerici vel monachi, in 6, declarare, sacerdos officium habeat vicecomitis, seu ea lege non comprehendi habentes Ecclesias praepositi secularis; et subditur : Si quis au- parochiales : Nisi tales Ecclesix sint plebanx tem contra hoc venire prxsumpserit, et com- sub se capellas habentes, in quibus instituan- monitus emendare noluerit, excommunicationi tur clerici perpetui, etc. Denique adverten- subjaceat. Ubi priraum est notandum, censu- dum est, eliam clericos seculares non incur- ram ferri contra solos sacerdotes. Nam licet rere hanc censuram statim, sed post elapsum in priori parte sit sermo de clericis in sacris, tempus duorum mensium, ut patet ex illis in hac restringitur ad sacerdotes. Unde licet verbis : Nisi ab his infra spatium prxscrip- Sylvester, Excommunicatio, 9, num. 28, cum tum destiterint. Cum autem in his secularibus Hostiense exponat sacerdotem pro omni cle- locum non habeat exitus a claustro, et exilus rico, et Navarrus cum Panormitano solum a propria domo sit impertinens, necesse est, excipiat clericos in minoribus existentes, et ut tempus duorum mensium computetur, ex ita sentire videatur omnes constitutos in sa- quo incipiunt audire hujusmodi facultates; crisetiam inhac secunda partecomprehendi, nam initium aliud habere non potest. Sensus nihilominus verior est interpretatio posita, ergo erit, quod si per duos meuses in au- quam amplectiturCajetanus, c. 76. Deindeest diendis hujusmodi facultatibus perseverent, notanda causa, ob quam fertur illa censura, talem censuram incurrant, sive in propria scilicet propter usum officii gubernationis se- domo, sive in quolibet alio loco eas audiant. cularis habentis jurisdictionem temporalem Quae est communis sententia, potestque sumi annexam, quando sacerdos loco alterius, seu ex Bonifacio VIII, dict. cap. 1, ubi referens tanquam minister alicujus principis illud hanc legem Ilonorii, quatenus ad hos clericos exercet; hoc enim significant illa verba : seculares perlinet, dicit eis interdixisse au- Officium vicecomitis, aut prxpositi secularis. dire leges vel physicam. Unde recte infert Cajetanus primo, sacerdo- 20. Mayistri docentes has scientias non in- tes, qui in Curiis Regum sunt gubernatores currunt hanc censuram. — Ultimo circa temporales, aut Pnrsidentes Cancellariarura, utramque partem adverto censuram hanc in hunc canonem incurrere, si id faciaut sine nullo modo pertinere ad magistros, et Doc- dispensatione Pontificis, quia illa munera tores, qui hujusmodi religiosos, vel clericos sunt praepositurae seculares. Secundo infert, seculares docent has scientias, vel ad eas au- administrare jurisdictionera temporalem non diendas eos admillunt, quidquid Antoninus, ut adventitiam, seu minislerialem principis et Sylvestcr oppositnm insinuent sine funda- secularis, sed ut propriam, id est, ut conve- mento in prcedictis te.-.tibus, qui de solis au- nientem Praelalo Ecclesiao ratione dignitatij diculibus loquunMir; de docenlibusaulem nec Ecclesiac cui cst annexa, vel ralione dominii verbum habent. Solum propler communica- tcmporalis, quod lalis persona alias e.v so SECT. III. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS IN SEXTO. ^29 babebat, non esse contra hunc canonem, quod ex verbis satis constat. SECTIO IV. 22. Sitne censura hsec ipso jure lata, aut ferenda.-Glossse communis opinio.- Sed est Quaj «comnwmicrtiones non reservate latae sint m '. c"'"1* . r . sexto hbro Decretahum. dubium, an haec censura lpso jure ieratur. Et partem affirmantem sequitur Glossa ibi, \ . Prima contra mittentes nuncium, aut se- quia illa verba, Excommunicationi subjaceat, crete in Conclavi cum Cardinali loquentes. — videntur hanc vim habere, probatque a simili Exponitur c. Ubi, de Elect. — Ex his excom- ex c. Non minus, de Immun. Eccles. Ubi municationibusnonnullaecoincidunt cum con- verba non sunt omnino similia, sed : Excom- tentis in Bulla Coenae, vel cum aliis reserva- municationi se noverint subjacere. Et addun- tis; quas solum indicabimus; aliae non sunt tur alia, quae magis id declarant, scilicet : admodum utiles ad usum, quas breviter tran- Nec communioni reddantur, donec satisfac- sigemus; alias vero exaclius declarabimus. tionem fecerint competentem.KihWominussen- Prima ergo sumitur ex c. Ubi periculum, tentia Glossae communiter recepta est, ut § Hoc sacro, de Elect., in 6, ubi, vers. Nulli Panormit. ibi notat, et sequitur; et idem sup- etiam fas sit, fertur excommunicatio ipso ponunt Angelus, Excommun., 7, casu 8; jure contra eos, qui ad Cardinales in Cou- Cajet., Navarrus, et alii. Qui tamen adver- clave conclusos ad eligendum Summum Pon- tunt, necessariam esse monitionem praeviam, tificem scripturam miserint, vel nuncium, aut et praesumptionem ; nam utrumque in textu cum aliquo ipsorum secrete locuti fuerint. exprimitur ibi : Si quis contra hoc venire Quae lex cum ipsis Cardinalibus non loquitur, prsesumpserit, et commonitus emendare no- unde licet ipsi vel scripturam accipiant, vel luerit Quae monitio cum ibi amplius non de- nuncium audiant , vel cum alio loquantur, claretur, canonica intelligenda erit. Funda- illam censuram non incurrunt. Solum indiget mentum autem communis sententiae est, quia declarationeilla particula, secrete, an sit con- verbum, subjaceat, non requirit hominis mi- jungenda cum omnibus illis tribus, scriptura, uisterium, sed quasi imperative ad ipsum nuncio et locutione, vel tantum cum ultima; delinquentem refertur, efficaciter illum sub- multum enim hoc refert. Nam si cum omni- jiciens censurae. bus conjungatur, erit magna moderatio hujus 23. Sylvestri opinio. — Communis opinio legis; sic enim publice mittere nuncium, vel prsefertur. — Nihilominus Sylvester, Excom- epistolam, non erit sufficiens ratio incurrendi municatio, 9, num. 28, contrarium supponit, hanc censuram. Cum ergo contextus, et plana dicens , quod licet constitutio illa videatur constructio verborum admittat hunc sensum, poenalis, et consequenter restringenda, tamen et simus in materia pcenali, videtur amplec- habito respeclu, quod excommunicatio non tendus. Quod sentiunt Archidiac, Joan. An- infligitur ipso facto, secus videtur dicendum. dreas, et alii ibi; Angelus, Excommun., 7, Et indicat eamdem sententiam tenereHostien- casu 13; Sylvest., Excommun., 9, censura 11, sem; et Panormitanus refert Antoninum. Et num. 34.Nihilominus contraria sententia pro- suaderi potest, quia verbum, subjaceat, banda videtur, quam tenent Cajet., c. 55, et optime admittit sensum de futuro, seu in fu- Navarrus, num. 121. Et patet ex contextu; turo, et quod illud ipsum per actionem judi- nam primo absolute prohibet : Nulli fas sit cis admonentis faciendum sit; ergo cum ea ipsis Cardinalibus nuncium ?nittere,velscrip- sit poenalis, restringenda est. Sed nihilomi- turam. Ubi manifeste universalis est prohibi- nus prior sententia, sicut communior est, ita tio sine restrictione ad publicam, vel secre- etiam praeferenda videtur, quia juxta fre- tam; et tamen haec ipsa prohibitio statim quentiorem usum juris illa locutio significat corroboratur censura repetitis eisdem verbis, sententiam latam, ut patet ex supra dictis in sine ulla limitatione illis addita, sed additur generali doctrina de censuris. Practice tamen tertium membrum de locutione, et ibi adjun- loquendo, raro incurretur haec censura ex vi gitur adverbium, secrete, quod ita interponi- solius juris; nam cum praecedere debeat ju- tur, ut manifestum sit solum conjungi cum dicis monitio canonica, semper fiet cum com- verbo loquendi, scilicet : Aut cum aliquo minatione excommunicationis ipso facto iu- ipsorum secrete loquendo. Recte tamen ad- currendae, vel certe ita fieri deberet ad vertit Cajet., verba illa : Nulli fas sit, intel- lollendum omne dubium. ligi de his, qui in Conclavi non existunt, de quibus in proximo praecedente versiculo dic- 630 DISP. XXffl. DE EXCOMMUNTCATIONTBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. tum faerat : Nulli ad eosdem Cardinales adi- 4. De qua electione texlus ille loquatur. — tus pateat. Itaque certum est licere Cardina- Prsesentatio, confirmatio et postulatio, sub libus in Conclavi exislentibus inter se secrete electione comprehenduntur. — Solum potest loqui, vel nuncium mittere, aliquem scilicet dubitari, an quod ibi dicitur de electione, ex- famulum, quem unusquisque intus habet; et tendendum sit ad prsesentationem, institutio- eadem ratione licere scriplum inler se dare, nem, confirmationem et postulationem. Res- \el niittere, quantum est ex vi hujus legis. pondetur in primis, si pra?sentalio ad laicum 2. Secunda excommunicalio ex eodem c. pertineat, non comprehendj, quia textus lo- Ubi periculum. — Secunda excommunicatio quitur, quando electores sunt clerici, vel babelur in eodem c. Ubi periculum, § Prse- personce Ecdesiasficae. Unde etiam electio- terea, ubi excommunicanlur Domini, aliique nes, qua3 a Iaicis fiunt, ut in confraternitati- Rectores, et officiales illius civilalis, in qua bus, et aliis congregationibus personarum, Summus Pontifex moritur, si diligenter non quoe nec religiosae sunt, nec clerici, per se, et observant quse ibi statuuntur, vel si fraudem ex vi talis status, non comprehenduntur sub in eis, vel circa ea commiserint. Quam par- hac censura, ut omnes advertunt. At vero si tem late explicat Cajetanus, c. 54, Sylvester, praesentalio ad Ecclesiasticam personam per- et alii, qui videri possunt, quia res non est tineat, quatenus talis est, et titulo Eccle- nobis admodum necessaria. siastico, Navarrus, num. 122, affirmat hic 3. Tertia excommunicatio contra gravantes comprehendi, cum Glossa, in eodem cap. personas Ecclesiasticas, eo quod non elegerint Sciant, verbo Alios, quae in hoc fundatur, eum, pro quo eligendo suntrogati, exponitur. quod hoec lex simpliciter non est odiosa, sed _«-Tertia excommunicatiohabetur in c. Sciant favorabilis, cum Ecclesiasticam liberlatem euncti, de Elect., in 6, ferturque contra eos, defendat; et ideo restringenda non est, sed qui gravare prxsumunt clericos, vel quaslibet potius extendenda; cum ergo praesentatio sit personas Ecclesiasticas (ad quas in aliquibus quidam modus electionis , merilo ad illam Ecclesiis, monasteriis, et piis locis spectat haec constitutio de electione extenditur. Qua> electio) pro eo, quod rogati, seu alias inducti, ratio etiam procedit de confirmatione, postu- eum. pro quo rogabantur, aut inducebantur, latione, etc. Et ita etiam sentiunt Sylvester, eligere noluerunt. Quale autem debeat esse et Angelus supra. hoc gravamen, concluditur in illo verbo, aut 5. Quid per consanguineos intelligendum. alias injuste prosequendo; in particulari au- — Tandem quoniam in eo textu explicatur, tem ponilur actio spoliandi eos, vel consan- persecutionem , seu spoliationem injustam guineos eorum, aut Ecclesias, monasteria, vel posse fieri circa consanguineos, dubitant ibi loca pia beneficiis, aut aliis bonis suis, per Glossa, et Doctores, usque ad quem gradum se, vel per alios, quod intelligendum puto de consanguinitatis intelligendum sit, et an pos- injusta spoliatione, ut illo ultimo verbo de- sit extendi ad affines. Dico tamen, ex vi illo- claratur. Unde qui sine injustitia spoliat ali- rum verborum non comprehendi affines, ut quem bonis, aut beneficio, petens id ad quod patet ex propria significatione illorum verbo- habet jus, quamvis id faciat provocatus, eo rum; cumque in jure non reputentur consan- quod non fuerit ille electus, pro quo ipse ro- guinei, nisi qui intra quartum gradum conti- gaverit, et alioqui etiam non facturus, non nentur, et jus in hoc nihil amplius declaret, incurret, quia non infert injustam vim, aut ex vi etiam talis vocis solum videntur com- persecutionem. Item negare monaslerio elee- prehendi prsedicti gradus, nec polest cum mosynas, quas aliquis facere consueverat, fundamento fieri exlensio usque ad septi- vel negare amico specialia beneficia , non mum, potius quam usque ad octavum, vel sufficit ad incurrendara hanc censuram, decimum, quidquid aliqui dixerint. Quan- etiamsi hoc titulo fial, quia neque est accep- quam autem hoc verum sit ex vi illorum ver- tio bonorum alterius, neque injusta persecu- borum, tamen ex vi illius clausuUe gcneralis, tio. Sicut e contrario, si quis inferatinjuriam, seu alias injuste prosequendo, fieri potest, ut, vel persequatur hujusmodi electorem alio ti- quamvis spoliatio, vcl alia similis injuria iiat tulo, et non propler electionem, quam fecit, circa affines, vcl alios familiares, aut con-« non incurret hanc ceusuram; nam in texlu junctos, si fiat in odium alterius, moralitcr expresse dicitur, proeoquod, etc. Quaeomnia, censcatur injustum gravamen ejus, et injustat et alia, quaj hic notari solenl, in tcxlu ipso perseculio, ideoque ad incurrendam haiu-. clara sunt. censuram sufficiat, quod quidein ex oirotniH SECT. IV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATI3 IN SEXTO. 63f stantiis et prudentis arbitrio expendendum vero specialis extensio cor.tra clsrleos, mo- est nachos, vel alias personas talium locorum Excommunicatio contra occupantes jura, aut bona ad Ecclesias vacantes pertinentia, ex- vonitur. respective, procurantes tale delictum fieri; meritoque id fit propter specialem infidelita- tem talium personarum. Non incurrent tamen hi procurantes hanc censuram, nisi res ad exitum perveniat, juxta doctrinam in supe- 6. C. Generali, de Elect., in 6. — Quarta rioribus datam, quia talis actio solum prohi- excommunicatio habetur in c. Generali, eo- betur propter aliam, et quasi via ad illam, et dem titulo, de Elect., in 6, ferturque in eos, ideo non videtur consummata, donec illa flat. qui in Ecclesiis, monasteriis, aut piis locis Denique necessarium est, ut talis procuratio titulum defensionis, aut similem de novo sit, ut ita dicam, positiva per actionem ali- usurpare conantes, jura ad talia loca perti- quam; nam si solum sit negligentia resistendi, nentia, aut eorum bona, quando talia loca etiam culpabilis, contra sui officii debitum, vacant, occupare pra_sumunt. In quo primum illud non est procurare, sed indebite permit notandum est verbum, Nove usurpando. Duo enim requirit : primo, ut de novo fiat; se- cundo, ut sine justo titulo, aut legitima con- cessione. Unde qui id facit titulo antiquae prrescriptionis, seu consuetudinis, vel novo titulo fundationis, aut concessionis legitimee non comprehenditur hac lege, ut in fine ejus explicatur, et Glossa advertit. Deinde est tere, quas culpa ibidem paulo inferius alia poena punilur in clericis; nam pro eo tcm- pore prohibet Papa , ne de proventibus ta- lium Ecclesiarum aliquid percipiant. Perquae verba, ut opinor, non fertur suspensio ipso jure, neque ipsi clerici tenentur in seipsis ta- lem exequi pcenam; sed PraelatUS, aut judex. juxla hanc legem debet eos punire. considerandum, legem illam directe ferri con- tra occupantes bona talium locorum eo tem- Excommunicatio contra eos, qui dumelectioni pore, quo vacant; non tamen quomodocum- monialium intersunt, aliquid faciunt, unde que occupantes, sed simul usurpare conantes oriri possit discordia inter eas super elec- jura aliqua ad tales Ecclesias pertinentia, quae ibi dicuntur regalia, aut custodise, etc. Ideoque ad incurrendam hanc censuram non tione. 8. Quinta excommunicatio habetur in c. sufficit alio modo occupari talia bona, nisi Indemnitatibus, § Postremo, de Elect., in 6, fiat occupando jura ipsa, et illo titulo; neque e converso sufficit tale jus usurpare, nisi occupentur bona Ecclesiee vacantis; nam utrumque ita conjungitur in illo textu, ut simul requiratur. Quod notantCajetanus, Na- varrus, et alii. Unde cum censura non con- trahatur, donec actus prohibitus consumme- tur, quamvis aliquis conetur usurpare jus animo occupandi bona, si hoc perficere non potuit, non incurret censuram, donec cum ferturque contra Pra.latos, vel alios, qui vo- cantur, ut intersint electionibus monialium, si aliquid faciant, ex quo possit oriri, vel nu- triri discordia inter ipsas moniales, super hujusmodi electionibus faciendis. Qua3 lex universalis est quoad personas, in quas fer- turcensura; nam verba sunt generalia sine limitatione. Est autem ponderandum in eo textu non requiri, quod talis persona intersit tanquam superior, vel jurisdiclionem habens, UUIUIB, "«" __•»..__.— - j X » cfiectu illa occupet. E contrario vero, si de vel tanquam missa a supenore; sed solum facto quis occupet bona per hujusmodi actio nem, conando usurpare jus Ecclesise, quam- vis hoc non assequatur, sed tantum ad id conetur, videtur incurrere, quia lex illa, ut dixi, per se, ac directe excommunicat occu- pantes bona, et ex alia parte non requirit ut usurpent, sed quod conentur ad usurpandum jus. Pra_terea oportet, ut illa bonorum occu- patio ex preesumptione fiat, quod habet vim gaspe explicatam. Estque generalis contra omnes commiltentes tale delictum; de consu- Jcntibus vero, et similibus nihil ibi dicitur quod sit accersita ad illud munus dirigeudi electionem per consilium, exhortalionem, vel aliquid simile, et quod ipse eo nomine acce- dat, et intersit; nam verba textus in omni proprietate hoc significant. Unde si religiosae ipste aliquem vel religiosum ejusdem ordinis, aut allerius, vel clericum secularem, aut etiam laicum, sive virum, sive etiam fcemi- nam vocarent, ut interesset suae electioni, et sua prudentia, et judicio illas dirigeret, in eo haberet locum heec constitutio, et censura, ut patet ex plano contextu verborum. A fortiori 7. Extensio ejusdem censurx. — Additur autem habebit locum in superiore, qui ex 633 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. officio interest, vel alio, qui vicem ejus gerit; non incurrere, nisi effectus sequatur, propter nam hi etiam vere dicuntur evocari ad diri- rationem superius tactam. Non fertur autcui gendas tales electiones, vel a monialibus ipsis, tdis censura contra quoslibet procurantes, vel certe ab ipso officio, et regula, vel a Prae- sed contra eum, qui est pars in tali judicio, lato superiori. At vero si quis interesset non et hoc procurat; expresse enim fertur cum vocatus ad dirigendum, sed quia ipse se im- tali limitatione. Rursus necesse est, ut talis miscet forte ad perturbandum, vel deside- conservator commissionem non habeat ad rium suum explendum, non incurret hanc hujusmodi actus, etiamsi talis concessio data censuram, ut probe notavit Cajetanus, c. 80, sit per clausulam generalem, quia extendi quia licet forte delictum sit gravius, tamen solet commissio ad cognoscendum de eo, non est illud speciale, quod hic punitum est, quod requirit altiorem indaginem, ut notat nimirum infideliler agere, et quasi praevari- Navarr., num. 125; quia cum ha3C procu- care in eo munere, ad quod aliquis vocatus ratio non per se, sed propter vitandum actum est. Rursus etiam ipse, qui ad dirigendum procuratum prohibeatur, tunc solum censeri vocatus est, si ante electionem non pertur- debet prohibita, quando actus procuratus bet, aut discordias generet, vel nutriat, si malus est, et prohibitus ; ergo quando actus post factam electionem aliquid horum com- ipse concessus est, procurare illum non est mittat, non incurret; nam textus solum lo- malum, neque est materia censurae. quitur de discordia super faciendis electioni- bus. Et in his conveniunt Glossa, expositores, Excommunicatio contra extorquentes per vim et Summistae omnes. aut metum absolutionem a censura, expo- 9. Nomen monialium an ad non religiosas nitur. yztendatur. — Addit vero Angelus, verb. Ex- ^ommunicatio, 7, casu 1 6, hanc constitutionem 1 1 . C. unico de His qux vi, in 6. — Quse me- 2ion procedere tantum in monialibus, quae tus illatio sufficiat ad hanc censuram incur- sunt verae religiosae; sed in his etiam con- rendam. — Septima excommunicatio sumi- gregationibus fceminarum, quae proprie re- tur ex c. unico de His quaevi, in 6, ferturque ligiosae non sunt, tamen in communi vivunt, in eos, qui per vim, vel metum extorquent et suas electiones faciunt. Et idem sequitur ab Ecclesiastico judice absolutionem a cen- Sylvester, Excomm., 9, num. 42, qui citat sura. Quem textum supra exposuimus disp. Geminianum, dicitque colligi ex textu. Sed 7 de Censuris in communi, sect. 3, quantum neque in textu ego video fundamentum, quia ad priorem partem ejus. Nunc vero quantum nomine monialium tam in jure, quam in com- ad hanc censuram advertendum est primo, muni usu solum intelligi solent religiosae fce- necessarium esse ad eam incurrendam, ut minae, et jura quae de hujusmodi electionibus metus illatus sit talis, ut moraliter faciat ac- loquuntur, de religiosis, seu regularibus ser- tum ita involuntarium, ut ex eo capite nulla monem faciunt, ut videre licet in Concil. sit absolutio, ad quod non sufficit quilibet Agathensi, cap. 19 et 57, et in Trident., metus, sed ille solus, qui cadere potest in sess. 25, c. 7 de Reform. regularium; quare constantem virum, ut jura loquuntur, et ci- non video, cur in lege pcenali extensio illa tato loco declaratum est. Contrarium autem admittenda sit. Quod sensisse videntur Cajet. videtur docere Cajetanus, cap. 41, dicens, et Navarr. illam praetereundo, de religiosis qualiscumque sit metus illatus, sufficere ad tantum loquendo. incurrendam hanc censuram, quia haec lex 10. Sexta excommunicatio contra procura- nihil distinguit inter magnum, et parvum. torem in quadam causa iniqua. — Sexta ex- Quam sententiam ait Navarrus, c. 27, n. 125, communicatio sumitur in cap. ult. de Officio esse tenendam in foro conscientiae. Ego vero deleg., in 6, ubisuspenduntur conservatores, censeo non esse hic distinguendum inter fo- qui de aliis, quam de manifestis injuriis, et rum externum, et conscientiam, quia si ex vi violentiis scienter se intromiserint; pars vero illius Iegis in externo foro non censetur ex- quae hoc procuraverit, excommunicatur, ita communicatus, qui levem metum intulit, ul absolvenda non sit, donec alteri parti laesae neque in foro conscientiae erit, cum talis ex- satisfaciat. De quo canone, quia pcena in eo communicatio ex solaefficacia, et proprietate principaliter lata est suspensio, infra ex pro- illius legis inferatur. In utroque ergo foro fesso dicemus disputantes de suspensione. censeo in eo casu non incurri. Quod tcnet ibi Ilic solum adverto hujusmodi procurantes Glossa ult. communiter ab interpretibus ap- SECT. IV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS IN SEXTO. 633 probata. Et ratio est, quia licet lex illa non aliam personam adeas transmissam pclalur, distinguat, tamen ex subjecta materia con- autsi casus id postulet, quod judex ipse per- stat loqui de metu gravi. Prius enim irritat sonaliter ad eas accedat. Et additur : Proviso lex lila absolutiones sic extortas; deinde vero quod casus hujusmodi (videlicet, ut judex subjungit : Ne autem sine vindicta violente vadat personaliter) non fingatur, nec fraus crescat audacia, eos qui hujusmodi absolutio- interveniat in hac parte, alioqui fictor hu- nem, etc; ergo talis censura cadit in eam jusmodi, vel fraudator ipso facto sententiam extorsionem absolutionis, quae illam reddit excommunicationis incurrat. Ubi est adver- nullam ex vi illius cap.; non reddit autem tendum hanc excommunicationem non in- nullam, nisi vis aut metus gravis, qui cadat curri, donec sit per fraudem obtentum, ut in constantem virum : ergo. judex personaliter ad fceminam accedat, ejus 12. Caetera vero, quse Cajetanus notat testimonium per seipsum interrogaturus , circa hanc censuram, mihi probantur, et fa- quia in eo accessu consummatur actio hic cilia sunt ex verbis textus, videlicet nihil re- punita et prohibita , quando per fraudem ferre, quod inferens vim, vel metum, sit ipse fit ; et ita sentit Cajetanus, cap. 59, qucra qui absolvendus est, vel alius; uterque enim sequitur Navarrus. Postquam autem hic ef- aeque incurrit; nam textus non distinguit de fectus consequutus est, ille tanlum incur- extorquente sibi, vel alteri, sed absolute de ret hanc censuram, qui auctor fuit fraudis, exlorquente.Sicutetiaminprioripartecapitis et deceptionis. Unde si ipse judex fuit de- nulla fit absolutio, sive metus illatussit abeo ceptor, ipse incurret; si vero fuit alia per- qui absolvitur, sive ab alio. Deinde non satis sona, judex non incurret, etiamsi ad foemi- esse, quod metus inferatur, nisi absolutio nam personaliter accedat, etiamsi id fnciat cum effectu obtineatur, quia textus non ex- sciens, et permittens, vel, ut sic dicam, male communicat inferentes metum ad hunc finem, utens malitia alterius ad suum fortasse pra- sed extorquentes absolutionem per metum; vum desiderium explendum. Quia hic non haec autem extorsio non consummatur, donec punitur quaelibet malitia, sed sola fictoris, vel absolutio obtineatur. Denique nihil referre, fraudatoris; tunc autem judex non est fictor quod censura, cujus absolutio extorquetur, vel fraudator, licet male faciat, dum se et juste, vel injuste lata sit, neque quod sit ab aliam decipi et fraudari sinit. Quod signifi- homine, vel a jure, quia etiam in hoc Iex illa cavit Navarr., num. 125, in fine, dicens, ju- uihil distinguit. Ego autem hoc intelligo de dicem non incurrere hanc censuram, si ipse censura injusta, dummodo sit valida; namsi non fingi fecit, quam dicit esse communem fuisset nulla simpliciter, id est tam in re, sententiam in dicto cap. 2. quam in exteriori foro, non credo incursu- 14. Quid si re ipsa foemina decipiat. — rum hanc excommunicationem, qui revoca- Dices, hoc ipso, quodjudexscit fictionem, vel tionem illius censurae per vim , vel metum deceptionem alterius, et nihilominus sub illo extorqueret; nam cum illa non fuerit cen- colore vult personaliter fceminam adire, de- sura, cessat materia hujus legis; neque illa, cipit illam, impostor ac fictor dici potest; quas extorquetur, potest vere dici absolutio, ergo incurret censuram. Respondetur ne- vel revocatio censurse, sed potius declaratio gando assumptum, si nihil cooperatur ad de- nullitatis ejus; hic autem non excommunica- ceptionem; sed solum illa supposita, dissi- tur, qui extorquet declarationem nullitatis, mulata, proficiscitur, et personaliter adest sed qui extorquet absolutionem, vel revoca- fceminae. Quare considerandum attente est, tionem censurse veree, ac validae. an sit mortalis cooperatio, seu effectio fictio- nis, quia tunc incurretur censura, et non Excommunicatio contra eos, qui per fraudem alias. Unde fit, ut ipsamet fcemina, si fingat faciunt, ut judex personaliter fceminam et decipiat, ut judex ad eam personaliter adeat, ejus testimoniwn interrogaturus , veniat, et consequatur effectum, incurrat exponitur. hanc censuram, quia lex illa generaliter ex- communicat omnem deceptorem, seu frauda- 13. Cap. 2 de Judiciis. — Octava excom- torem, sub quibus vocibus, quamvis mascu- municatio sumitur ex cap. 2 de Judiciis, in 6, lini generis, certum est juxta juris usum, ubi statuitur, ne fceminas cogantur personalU etiam foeminas comprehendi. Nec refert, ter venire in judicium ad ferendum testimo- quod talis lex instituta, quia lex simpliciter nium, et providetur, ut per tabellionem, vel Ioquitur, et sine restrictione; unde non tam G3* DISP. XXW. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESF.RVATIS SUMMO PONTIFICI. respicit favorem personse, quam ipsius judi- in sua libertate dimittant. Ut autem hic casus cii, ut recle, atque etiaro honestc fiat. intelligatur, advertosubmittere Ecclesias, aut 15. Quis incurrat hanc censuram. auctor earum bona, vel jura laicis personis, variis frcmdis, aut executor. — Sed inlerrogari po- modis fieri posse, ut ex illo textu sumitur, test, quando unus est auctor, vel invcnlor scilicet, constituendo illos patronos, vel ad- deceptionis, alius vero executor, quis illorum vocalos EcclesiarUrn, vel recognoscendo eos incurrat hanc censuram. Respondeo, mea ut patronos, ac si talia bona, vel jura ab illis sententia utrumque incurrere, quia uterque haberent. Clerici ergo, seu Praslati Ecclesia- est deceptor; vel si accommodare velinms rum prohibentur hanc submissionem facere terminos ipsius textus, alter est fictor, scili- (nisi modo et in casibus a jure permissis) in cet inventormendacii; alter fraudator,scilicet perpetuum, aut.ad tempus non modicum; executor. Quare, etiamsi plures ad executio- quod juxla Glossam ibi, Sylvestrum, Antoni- nem concurrant fingendo, vel proferendo num, Navarrum, et omnes, debetesse tempus mendacia in ordine ad talem effeclum, illo decem annorum. Quia ergo nobiles laici in- consecutoomnes incurrunt. Altera interroga- lerdum opprimebant Ecclesias, ut eis sub- tio est, an hrec lex intelligenda sit tantum de milterentur a Praelatis, ideo in eo cap. cen- judiciis, et judicibus Ecclesiaslicis. Posset sura fertur contra eos, qui hujusmodi vim enim aliquis hoc exislimare, quia Ecclesias- vel antea Ecclesiis fecerant, vel postea fece- tici canones solum ponunt formam, et modum rint. servandum ab Ecclesiasticis judicibus. Sed 17 '. Qux monitio requiratur in secundo casu dicendum est, legem esse universalem, et ju- excommunicationis. — Ubi solum est notanda dices seculares comprehendere. Quod colligo differentia, quod ad incurrendam illam ex- tum ex illis verbis textus : Aucloritate Sedis communicationem prout fertur propteractum Apostolicge, aut alia quacumque; nam in ri- futurum non requiritur alia monitio prater gore omnem judiciariam potestatem compre- eam quoe per hanc legem; prout vero fertur hendunt; tum etiam quia semper est sermo propter actum prseteritum, requirit nov.am de judicio, et judice indefinite et absolute, monitionem ab homine faclam; et alioquin neque fil restrictio ad Ecclesiasticum. Unde non censetur quis esse contumax. Et proba- Navarrus dicit nihil referre, an judex sit cle- bile existimo talem monitionem debere esse ricus, vel laicus. Denique in his, quae ad trinam, prout sentit Gloss. ibi; Sylvest., Ex- bonos mores pertinent, Ecclesia per suos ca- comm., 9, casu 19. Quamvis Navarr., c. 27, nones potest modum ponere secularibus ju- n. 126, dicat sufficere unam tam in hoc casu, dicibus. quam in omnibus, in quibus jura requirunt monitionem ad incurrendam censuram per Excommunicatio contra laicos compellentes ipsum jus latam, et affert probabiles conjec- Prselatos Ecclesiasticos utres Ecclesiasticas turas; sed non video rationem cogenlom. laicis submittant, et contra eos qui res sic Unde cum contraria sententia favorabilior habitas non dimiserint. sit, et graves auctores habeat, et rationem fortasse probabiliorem, satis tuta est in con- 16. Cap. 2 de Rebus Eccles. non alien. — scientia; maxime cum iri hoc loco textus re- Nona excommunicatio sumitur ex cap. 2 de quirat compelentem monitionern; compelens Rebus Eccles. non alien., in 6, ubi prohiben- enim monitio in jure intelligitur trina. lur Prrelali Ecclesiastici, ne immobilia bona 18. Secunda excommunicatio est, quando vel jura suarum Ecclcsiarum sine consensu hi conlractus licite fiunt cum Consensu et li- Capilali, et licenlia Sedis Apostolicre subji- centia requisilis, si laici aliquid usurpcnt, ciant laicis; et in clericos vel Prcelatos con- prrcler id quod ex natura vel conditione talis trarium facienles suspensionem fert ipso conlraclus eis debclur; nam si legitime ad- jure; quam infra suo loco explicaturi sumus moniti illud non restiluant, excomuiunicatio- cum ipso textu, quia hascest pcena ibi princi- nein incurrunt; quod eodem modo intelligen- paliler lata. Adjungitur vero duplex cxcom- dum est. Denique declarat Navarrus hanc municatio. Prima cst contra laicos, qui com- submissioncm essc illam, quam Ilispani, pellunt clericos ad hujusmodi conlractus Commendam, appcllant; ct sub aliis podnis faciendos, et qui ante illani legem similem prohibelur in legibus illius regni, lib. 1 Or- vim fecerant, nisi post compctentem monitio- din., lit. 3, lib. 1. nem (remissa submissionej Ecclesiaslica bona SECT. IV. DE EXCOMMHNTCATTONWTJ? NON RESEftVAffS IN SEXTO. G35 Decima excommunicalio conlra religiosos verborum; nam post illos Ires casus addilur: quarumdam religionum exercentes aliquas Si vero secus prxsumptum fuerit, nec perso- actiones, in cap. unic. de Religiosis domi- narumreceptio, nec domorum,vel locorum ac- bus} in 6, prohibitas. quisitio, aut ipsorum, cxterorumque bonorum alienatio valeat; et nihilominus contrarium 19. Secunda excommunicatio ejusdem tex- facientes sententiam excommunicationis in- tus. — Decima excommunicatio sumitur ex currant. Ex quo textu manifeste constat illa cap. unico, § Confirrnatus, de Religiosis do- verba, Si vero secus prxsumptum sit, solum roibus, in 6, ferlurque contra religiosos, qui ad tres casus proxime prsecedentes referri. paupertotem in communi profitentur secun- Cum ergo posteriora verba, Et nihilominus dum regulam suam, quorum religio post contrarium facientes, ad eamdem maleriam Concil. Lateranense sub Innocentio III cele- referantur, manifeslum videtur hanc excom- bratum, id est, post annum 1215, confirmata municationem non extendi ad religiones nullo est; quam censuram hi religiosi in tribus ca- modo a Sede Apostolica approbatas. Unde sibus incurrunt. Primus est, si aliquem ad Cajetanus hanc excommunicationem non ad- suam professionem de novo admittant; se- misit, quia in eo casu non incurritur ex vi cundussi novam domumvellocumacquirant; hujus juris, vel alterius, quod in jure com- tertius si jam habita alienent, sine Sedis Apo- muni habeatur. At Sylvest. refert Joan. XXII stolicse licentia. Quae limitatio ad omnes tres inquadam Extravag. quae incipit Sancta ma- casus refertur, ut per se notum est. Haec vero ter Ecclesia, quam dicit referre Panormita- excommunicatio jam parum est utilis; nam nurn, hujusmodi excommunicationem tulisse. ibidem in § Sequente excipiuntur ab hac Tamen ex Extrav. Joann. XXII de Religiosis prohibitione quatuor ordines Mendicantes domibus haec excommunicatio non colligitur, antiquiores propter eorum approbationem, et ut notavit Cajetanus, verbo Excommunicatio, evidentem utilitatem. Unde simili modo exci- cap. 5, nec aliam de hac maleria ab il!o ha- pitur quselibet alia religio postea similiter bemus, etiam in Rullario Romano. Panormi- approbata, ut ex bullis et privilegiis singula- tanus vero, ex Joanne XXIII, illam Exlrav. rum religionum intelligendum est. Quocirca refert, qux videtur, ait, ipso facto excommu- illse religiones, de quibus textus hic loqui- nicare istos, qui adinveniunt novam religio- tur, vel jam non extant, vel rarissimte sunt; nem, elc. Ubi adverto Panormitanum non et ideo non est quod in hac excommunica- invenisse hanc excommunicalionem in jure tione amplius declaranda immoremur. De communi, et ideo ex illo non attulisse illam; alia vero simili quse habetur in Clement. sed potius dicendo, Hodie est quxdam Extra- ult. de Pcenis, dicam in sectione sequente. vagans, etc, significasse anteillam nonfuisse 20. Non extendi hanc excommunicationem hujusmodi excommunicationem ipso jure la- ad instituentes novam religionem. — Addunt tam. Deinde expendo, nonomnino asserendo, vero Angelus, Excommun., 7, casu 22, et sed subdubitando dicere, Qux videtur ipso Sylvest., Excommunic, 8, n. 45, excom. 20, facto, etc. Sed neque illa extat, unde neque et Navarr., cap. 27, num. 127, in hoc eodem de illa nobis constat, multoque minus de cen- textu excommunicari eos, qui instituunt no- sura illius; propter quod censeo illam non vum ordinem religionis, aut accipiunt novum obligare, neque ex vi illiustalem excommuni- habitum illius. Sed ego non invenio hanc ex- cationem incurri. communicationem in illo capitulo; nam illa prohibitio habetur in prima parte illius capi- Excommunicalio contra imponentes tributa tuli, ubi est sermo de religionibus non confir- personis Ecclesiasticis, exponitur. matis; et ibi nulla adjungrtur excommunica- tio. Postea vero in § 1 , additur prohibilio 21 . Cap. Quanquam, de Censibus. — Non illorum trium casuum, quos relulimus, qui prohibetur hac lege exigi a personis Eccle- pertinent ad religiones confirmatas, ut patet siasticis. — De quibus bonis possit exigi a ex princip. § Confirmatos autem, etc. Ex- clerico pedagium, etc. — Untiecima excom- communicatio autem, qure ibi subjungitur, municatio sumitur ex cap. Quanquam, de evidenter refertur solum ad casus in eodem Censibus, in 6. Et fertur contra eos, qui im- § prohibilos, non vero ad superiorem prohibi- ponunt, vel exigunt ab Ecclesiis, vel Eccle- tionem. Quod patet, tum quia sunt capita, et siasticis personis, pedagia, quidagia, et si- leges diversae; tum etiam ex conlextu ipsorum milia tributa, per se, vel per alium, suo K536 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. vel alieno nomine, pro personis ipsis, aut num. 29, excomm. 21, affirmat. Duae autem rebus suis propriis, quas non deferunt, vel sunt clausulae in Bulla, in quibus videri po- transmittunt causa negotiationis. Ubi recte test facta haec reservatio, et utramque indicat advertit Cajetanus, cap. 39, haec prohiberi Sylv. Prior est quinta in ordine supra a nobis sub hac censura, quatenus sunt onera, et tri- posita, ubi excommunicantur, qui augent, buta, non vero si sint stipendium justum pro vel imponunt nova pedagia, cum ad id po- aliquo negotio; nam pedagium, v. gr., esttri- testatem non habeant, vel sic imposita exi- butum, quod exigitur solum ratione transitus; gunt; et per hanc non fit proprie talis reser- si tamen per flumen transeundum est in na- vatio; nam hae leges censuras ferunt propter vicula, exigere aliquid pro illo transitu, non causas valde diversas; nam in Bulla Ccenae est contra hanc legem. Similiter quidagium excommunicantur, qui exigunt vecligalia ibi dicitur, quod solvitur pro ducatu, seu osten- prohibita, id est, sine potestate, et contra sione itineris, quod tunc est tributum, quando eamdem clausulam imposita, ut ibi cum Ca- homo non vult ducem viae, neque illum acci- jetano, Navarr., et aliis declaravimus, quod pit, et solvere cogitur; si autem clericus non est factum in favorem clericorum, sed hujusmodi ducem conducat, ille juste exiget omnium fidelium. At vero haec lex est spe- stipendium, quia illud non est tributum. cialis in favorem clericorum, et prohibet Rursus advertit Cajetanus, omnia illa tria exigere ab eis vectigalia, quee alioqui juste verba, exigere, extorquere} compellere, signi- imposita sunt pro personis non privilegiatis. ficare coactionem aliquam; tamen non esse Unde qui haec exigit a clericis, Iicet incidat hic necessariam majorem coactionem, quam in hanc censuram, quam tractamus, non ta- illam, quae communiter fit petendo haec tan- men in BullamCcense; et ideo talis excommu- quam debita, et impediendo transitum per- nicatio reservata non est. At vero exigens a sonarum, aut rerum, donec exsolvatur; nam clerico vectigalia per se prohibita contra- ex illis tribus verbis sub disjunctione positis het excommunicationem reservatam in Bulla satis colligitur quodlibet illorum sufficere; Coenae, quam etiam contraheret, si exigeret a ergo exigere satis est; ergo a fortiori reliqua, laico. Dubitari vero potest, an tunc contra- quia plus addunt. Tandem advertendum est, hat etiam excommunicationem hujus cap. hic non solum prohiberi exigere haec tributa Quanquam. Videtur enim non incurrere , a personis Ecclesiasticis ratione proventuum quia illa revera non sunt vectigalia , cura Ecclesiasticorum, sed etiam ratione proprio- legitima potestate non sint imposita. In con- rum bonorum, quse secum deferunt, vel trarium vero est, quia, si haec lex prohibet transmittunt, quocumque titulo illa possi- exigere a clericis vectigalia etiam justa res- deant. Solumque fit exceptio, quando talia pectu aliorum, multo magis iniqua. Et ita bona deferuntur aut transmittuntur ad exer- quidem dicendum videtur, quod licet non cendam mercaturam, quae tunc exerceri di- esset in Bulla Coenae illa clausula posita, et citur, quando res emitur in uno loco, ut in excommunicatio lata, incurreretur ex vi hu- alium deferatur, ut ibi cum aliquo lucro jus capitis. Nunc veroadrem moralemparum vendatur. Unde si clericus transmittat fructus refert, quod ex vi utriusque legis talis cen- vel sui beneficii, vel sui patrimonii, ut alibi sura incurratur, quia in re unus est titulus, eos vendat, nou possunt exigi ab eo vecti- seu una causa, qua explicata omnino tolletur galia, seu pedagia. Idemque erit, si ea, quae per absolulionem illa excommunicatio, qua- emit ad usus suos bona fide, et sine animo tenus ab utraque lege dimanat, et in eo tan- negotiandi, postea transmitlat, ut vendantur, tum casu erit illa excommunicatio reservata. quia jam illis non indiget, ut specialius attigit 23. Excommunicatio hujus cap. coincidit Navarrus, num. 128. cum 18 explicata in Bulla Ccenx. — Altera 22. Num censura hsec sit reservata in Bulla clausula Bullae, per quam videri potest facta Ccenx. — Sylvestri opinio. — Excommuni- haec reservatio, est18 a nobis posita, in qua catio hxc non incidit cum 5 in Bulla Ccenx excommunicantur, qui hujusmodi colleclas, supra explicata. — Exigens a clerico vecti- seu onera Ecclesiasticis personis imponunt, galia prohibita an incurrat excommunicatio- aut ab eis accipiunt. Et de hac clausula hoc nem hujus capitis. — Hic vero inquiri polest, etiam negat Navarr., quia in ea solum prohi- an haec censura, licet non sit reservala in bentur onera et exactiones, quao petuntur hoc cap., censenda dt nservata in Bulla ratione provenluum Ecclesiasticorum. Ye- Ccenae. Nam Sylvester, verb. Excommun., 9, rumtamen in illa clausula distinguunlur SECT. IV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS IN SEXTO. 637 onera, quse personis, vel bonis Ecclesiasticis scilicet ne coquant panem, etc. Quem texlum imponuntur; et licet quoad ea, quee in bonis supra explicavimus circa Bullam Ccena3 in imponuntur, expresse sit sermo de bonis seu clausula 15, in fine; nam heec censura ex, redditibus Ecclesiasticis, tamen quoad ea, parte etiam lata est in illa clausula, et Papee quee imponuntur personis, non fit limitatio reservata. Dico autem, ex parte; nam ibi ad exactionem, vel onus, quod imponitur solum excommunicantur facientes vel ser- ratione bonorum Ecclesiasticorum, sed abso- vantes statuta Ecclesiasticee libertati con- lute de oneribus talibus personis impositis; traria; ostendimus autem ibi hujusmodi fore pedagium autem, quod ratione sui ipsius a statutum, quo heec obsequia prohiberentur. persona Ecclesiastica exigitur, propriissime Et ita explicuimus verbum prsesumendi, in comprehenditur sub illa generali clausula. hoc textu positum. Qui ergo tale statutum, Unde quoad hanc partem certa mihi vi- conderet, et ex vi hujus cap. ult., et ex vii detur sententia Sylveslri; sicut etiam erit Bullee Coenee excommunicatus esset ; reserva- certa, si exigatur portorium de bonis aut tionem autem haberet ex vi Bulloe tantum. fructibus Ecclesiasticis. Quando vero exigi- At vero cap. hoc non loquitur solum de sta- tur de aliis bonis propriis Ecclesiasticee per- tuto, sed absolute de preecepto; et ideo qui sonee, res est magis dubia propter rationem absque lege lata haec preeciperet quocumque Navarri. Nihilominus tamen etiam in hoc • modo imperando, censuram hujus cap. con- mihi magis placet sententia Sylvestri; nam, traheret, non tamenBullee, nec reservatio- licet illa exactio immediate fiat propter bona, nem, ut per se constat. tamen indirecte, et mediate est potius onus personee, quam bonorum. Onera enim in Excommunicatio contra religiosos habitum bonis posita sunt illa, quee per se debentur sux religionis dimittentes , aut ad studia ratione fructuum, ut in eadem clausula Bullee sine Prselati licentia accedentes, exponitur. videtur satis exponi, a quibus oneribus non sunt exempta omnia bona Ecclesiasticarum 26. Cap. 2 Ne clericivel monachi. — Quse- personarum, si ipsa bona Ecclesiastica non libet ex his actionibus sufficit ad incurren- sunt, nec fructus eorum, ut ibidem exposui- dum. — Decima quarta sumitur ex cap. 2 Ne mus; hoc vero onus, quod exigitur pro sola clerici vel monachi, in 6. Que fertur contra transmissione, aut veclione rerum propria- religiosos propter alterutram ex duabus rum, magis videtur redundare in personam, causis; et extenditur deinde ad quosdam sicut exigere alia tributa, quae pro rebus alios. Prohibentur ergo in primis religiosi emptis imponuntur, ut illud, quod vulgo di- professi ne in scholis, vel alibi habitum suas citur, sissa, et similia, censentur onera per- religionis dimittant. Secundo prohibentur, ne sonalia , ideoque in illa clausula prohibita ad queelibet studia litterarum accedant sine sub censura reservata; idem ergo in pree- licentia sui Preelati cum consilio sui con- senti dicendum censeo. ventus, vel majoris partis ejus. Et subjun- 24. Cap. Quoniam, de Immunitate Ecclesia- gitur : Si quis autem horwn violator teme- rum, explicatum relinquitur in Bulla Coenx. rarius extiterit, excommunicationem incurrei — Duodecima excommunicatio sumitur ex ipso facto. Circa quee verba primo adverten- cap. Quoniam, de Immunitate Eccles., in 6; dum est, illam particulam, horum violator, illa vero inclusa est in 13 et 14 clausula non esse intelligendam collective, sed distri- J Bullee Coenee, quee est contra impedienles butive; alias qui temere habitum diraitteret, ' jurisdictionem Ecclesiasticam , vel Ecclesia- et ad studium absque licentia non iret, sticos judices illa utentes; et ideo in ea mo- hanc censuram non ircurreret, quod est rari non est necesse. contra omnes Doctores, et contra textus in- 25. Cap. iiltim. de Immunitate Ecclesia- tentionem ; ergo similiter e contrario, si reli- rum, est explicatum in 15 excommunicatione giosus sine legitima facultate, juxta hunc Bullx Coenx. — Potest contrahi excommuni- textum requisita, ad studium eat, quamvis catio hujus cap. non incidendo in censuram habitum non dimittat , hanc censuram in* Ccenx. — Decima tertia sumiturex cap.ultimo curret. de Immunitate Ecclesiarum, ferturque con- 27. Ad censuram hanc non sufficit sola tra temporales dominos, qui preecipiunt suis habitus spoliatio. — Tcmeraria dimissio ha- subditis, ne officia seu obsequia communia bitus, qux dicatur. — Circa priorem partem reipublicee personis Ecclesiasticis exhibeant, advertendum est, aliud esse dimittere habi- G3S DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON BESERVATIS SUMMO PONTIFICI. tum, nliud se habitu spoliare; nam si reli- occultet, et per eam satis coguosci possit, ut giosus exuat se veslimenlis, ut dormiat, vere religiosus, id non satis erit ad incurrendam et proprie non dicitur dimiltere habitum censuram hanc. Probalur, quia tola illa non suum. Unde, licet fortasse in eo peccet vel est dimissio simpliciter, ssd solum cx parle, contra suam specialem regulam, vel contra et secundum quid. Et prajlerea ex illa non debitam decentiam et modestiam, vel quia sequitur incommodum, quod illa lex vitare pra?bet aliquod scandalum, vel ex intentione intendit, videlicet ne delur religiosis vagandi mala eliam mortaliter, ut si id faciat ad libe- licentia; ergo illa aclio neque est contra rius, vel voluptuosius peccandum, non incur- verba , neque contra finem hujus prohibilio- ret hanc censuram, quia lunc non dimiltit nis. Atvero si quis dimitteret parlem habi- habitum secundum communem et moralem tus, v. gr., superiorem, el aliam loco illius modum loquendi, ut advertunt Sylvest., Ex- accipcret, qua se occullaret ad liberius va* commun., 9, censura 24, num. 51 et 52; et gandurn, seu sine causa rationabili, jam tune Navarr., num. 131; et sumitur ex Palud., ilie incurreret censuram, quia illa esset di- in 4, dist. 18, qusest. 3, casu 12, num. 41, missio habitus in texlu prohibila. Nam licet quamvis Antonin. et Armil. oppositum sen- demus aliquam partem habitus, vel signum tiant sine sufficienti fundamento, quia lex religiosi subtus relineri, nihilominus absolute pcenalis non est extendenda extra proprie- et simpliciter hic et nunc in exferiori specie tatem verborum,utcommuniusu accipiuntur. seu forma, in qua polissime habitus conside- Et eadem ratione non censebitur dimiltere ratur, ille non gestat hobitum religiosum; et habitum , qui superiores vestes deponit ad ideo vere ac proprie dicitur dimitlere illum. brevetempus, ut facilius ludere possit. Pro- Idemque dicendum censeo, eliamsi dimissa pria ergo dimissio habitus est, quando fit una parte habitus nullum alium induat, si in mutatioin alium habitum ad se occultandum, ea, quam retinet, nullum signum reli^iosi vel incedendum hoc modo. Temeraria autem manet, et id facit ad incedendum illo modo, dimissio dicitur, quolies fit sine rationabili et se occultandum; nam licet non omnis causa, et cum contemptu reguke, seu legis, spoliatio habitus sit dimissio, tamen aliqua, juxla doctrinam D. Thomae, ibi a Cajetano quse fit tali modo, et contra finem talis legis, ponderatam, 2. 2, qucest. 53, art. 3, ad 3. propriissime dicitur et est habitus dimissio. Unde si dimissio habitus fiat ex causa ralio- 29. Propter dimissionem habitus ex causa nabili, qualis erit defensio proprias vitse, vel rationabili non incurritur hoec censura. famce, aut proximi, aut vitare scandalum Secunda regula est, quoties dimissio habitus grave, et similes, tunc non potest dici teme- fit ex rationabili causa, vera, vel apparente raria, quia prudenter fit. Item, licet causa propter illam non incurri hanc excommuni- non sit rationabilis, tamen si non fiatdimissio cationem. Patet in primis, si dimissio ex ex contemptu, sed ex ignorantia culpabili, honesta causa fiat; nam illa excusat a culpa; vel passione, vel levitate animi cum aliqua ergo a censura. Unde in eo casu praecipue lo- apparenti excusatione, non dicitur etiam te- quunlur et expressius dicti auctores. Addo meraria dimissio, quiterminus bis in eodem vero, etiamsi non omnino excusatur a culpa, textu repetitur; et ideo cum omni proprietale propter ignorantiam culpabilem, vel propler verificandum est. quemdam nimium timorem ad tucndam vi- 28. Spoliatio habitus sine illius dimissione tam, vel alienam, ubi in re ipsa necessarium nonsuf/icit ad hanc censuram. — Ex his ergo non esset, excusari ab hac censura, quia, colliguntur tres regulce generalcs. Prima est. licet ille tunc male dimittat habitum, non Quolies depositio, vcl spoliatio habitus fit tamen temere, sed, ut ila dicam timide, vel absque dimissione illius, non incurritur haec ignoranler ; ergo ille lunc non potest dici te- sura. Patet, quia textus loquitur de di- merarius transgressor, ut illa lex loquitur, missione, et excmplis jam hoc satis declara- qui loquendi modus non minorem encrgiam tum est. Unde quando non totus babitus, sed habet, quam verbum prxsumpserit, quod, aliqua pars ejus dimittitur, si ea qua? reti- dum in his legibus ponitur, excusat opo- nelur, estproprius habitus rcligiosi, quo satis rantes ex metu, vel ignoranlia eliam culpa- cognosci possit, etiam non incurrit. Imo etiam bili, ut srepe notavimus cum communi scn- si religiosus partem alterius habitus , seu tentia. Ilinc probabile etiam est, quod communem vestem accipiat, si tamcn cam Antoninus docet, 3 part., tit. 24, cap, 83, et purlem reii^iosi uubilus, quum hubol, uou Sylvesler, verb. llabilus, quicst. 2, si reli- SECT. IV. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATTS IN SEXTO. G39 giosus dimiltit habitum ad breve tempus, et peccatum mortale, tunc videri potost ilia alium induat propter ludicram aliquam actio- dimissio Ievis in suo ordine, quidquid sit ficandi tenentcs, deccrnimus subjacere. Quie verba de alias personas, aut reliqionein aliam. — Quid eisdem monachis, de quibus praecedenlia ex- si animus sit damnificandi totam suam reli- posuimus, intelligenda opinor. Et quia hic gionem, aut Generalem. — Objectio. — Solu- non adduntur canonici regulares, illos non tio. — Sed quid si accedat cum animo dam- comprehendit, ut notat Glossa communiter «ifieandi aliam personam exlraneam . vel recepta. Circa causam autem censurre no- aiium religiosum ejusdem monasterii, qui non landa sunt singula verba. Nam arma com- sit Pical.ilus? Respondelur non ineurrere, prehendunt tam defensiva, quam offensiva, quia textus dicit : Ut suis Prxlatis, vel mo- quia texlus indefiniteloquilur.Oportet lamen, 648 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. Ut sint proprie arma, id est, inslrumenta per nem et pertinaciam, intelligendam monitio- se institota et arte facta ad usum bellicum nem canonicam, quae trina sit vel una pro sive publicum, sive privatum; nam instru- trina, etiamsinon requiratur ad incurrendam menta quasi naturalia, quibus homo uti po- exconmunicationem ab homine, sed a jure; test ad offendendum, ut lapides, ligna, etc, sufficere tamen generalem vel parlicularem, non significanlur illa voce, arma, communi cum dehocjus nihil distingual. Ponderandum usu, nec videtur esse hrec mens illius consti- autem est verbum resipiscant, nam ex vi tutionis, nequeest, cur rigorem ample inter- illius, vera est sententia Glossae ibi, neces- prelemur. Ita tenel ibi Gloss., quam sequun- sarium esse, monitionem fieri post impedi- tur Sylvest. et Navarr. ubi supra, licet mentum positum, quia resipiscere supponit Panormitanus et Angelus aliud senliant. Prae- jam deliclum commissum; et ideo necesse est, terea notandum est verbum illud, intra septa ut postquam aliquis impedire incipit, monea- monasterii; non enim requirilur, \A habeat tur ut desistat:fortasse tamensufficit, ut una inlra cellam, nec sufficit habere extra lolum monilio postea fiat, sialiaepraecesserunt, quia monasterium, eliamsi in alio habeat, quia, hoc salis est ad proprietatem illorum verbo- cum de monasterio loquitur lex, intelligit de rum lenendam. Debet autem lalis monitio fieri suo, sicut in superiori. Intra septa autem mo- a tali visitatore, ut notant Sylvester et Ange- naslerii censelur conlineri ex omnium sen- Ius, casu 39, et est textui consentaneum, et tentia totum illud loci spalium, extra quod ralioni, quia talls monilio debet esse juridica, sine licentia Pralati exire non licet. Tandem etconsequenter a superiore facta;in ea autem ponderandum est verbum illud, prxfatse sen- causa visitator est proprius superior. Denique tentise, ut intelligamus fieri contra delinquen- resipiscere in proposito erit, et cessare ab tes ex praesumplione, ut declarat verbum aclione impediendi, etauferre impedimenlum prxsumpserint, prius posilum. Ut hinc verum positum, si aliquo modo permanens esse habeat, quod Cajetan., Navarr. et alii nolant, poterat; ita ut, quantum est ex se, visitatio si conlingat per oblivionem aut bonam fidem, aeque libere ac anlea fieri possit. veram vel saltem exislimalam, hasc habere, 10. Contra fceminas assumentes statum excusetur nihilominus haec censura. beguinarum, Clement. 1 de Religiosis domibus. — Sexla sumitur ex Clement. 1 de Religiosis Contra impedientes visitatores monialium in domibus, ubi conlra quasdam fceminas, quae suo munere. beguinae dicebantur, excommunicalio fertur, si talem slalum profileanlur, vel in eo perse- 9. Clement. Attendentes, de Statu monach. verando, vel illum de novo assumendo, et — Quse admonitio prxrequiratur . — Quando extendilur ad religiosos, qui hujusmodi fcemi- facienda. — Resipiscere quid. — Quinta su- nis in hoc negolio auxilium, consilium aut milur ex Clementina Attendentes, de Slatu favorem praebent. De qua nihil est dicendum, monach., ubi circa visitalionem et visilatores quia ad usum nihil inservit. Nam, ut in fine monialium multa disponuntur. Et poslea sub- ejusdem textus dioilur, per hoc non prohibf n- jungitur : Si qui vero visitatores ipsos in tur fceminae honeslae, quin et volum conti- pi*xmissis vel aliquo prxmissorum impedire nentiae emiltere, et divino servitio, in suis prxsumpserint , nisi moniti resipiscant, ipso domibus et privatam vitam agentes, seemau- facto excommunicationis sententiam in seno- cipare possint, etiamsi fortasse siinili habitu verint incursuros. Ex quibus verbis constat, utantur. Quod tamen cavere deberent, si eis hanc excommunicalionem quoad personas constaret dehabilu beguinarum. Unde conslat esse generalem. Quoad aclionem vero in hic non comprehendi eas, quae dicunlur Ter- communi esse unam propter quam incurri tiariae S. Francisci, aut similes, quae sub re- tur, scilicet impedire; in virtule aulem esse gula tolerata vivunt. multiplicem juxta varias res ibi praescriplas, quibus potest impedimenlum apponi, quae ibi Contra personas matrimonium sacrilege con~ legi possunt. Quid autem proprie sit impe- trakentes in quinque casibus. dire, saepe est in superioribus exposilum. Illa etiam verba: Nisiadmonili, elc.,superiusex- 11. Clementin. unica de Consanguinitate et posita sunt. Opinamur enim, quolies jus re- affinitate. — Prima actio prohibita sub hac quirit admonitionem, non solum ad tollendam censura. — Corotlariu/n. — Septima excom- iguoranliam, sed ad lollendam preesumptio- municatio sumiiur ex Clemenlin. unica de SECT. V. DE EXCOMMUNTCATIONIBUS NON RESERVATIS !N CLEMENTINIS. 649 Consanguinitate et affinilate, ubi propter ma- 13. Quselibet ignorantia non affectata ex- trimonium sacrilege contractum contra varias cusat hanc censuram. — Deinde notandum personas excommunicatio fertur, quae neque est verbum illud, scienter, quod excludit igno- quoad culpam in matrimonio contrahendo rantiam etiam culpabilem non solum facti. ut commissam, neque quoad personas universa- omnes fatentur, sed etiam juris, ut verior lis est; sed nonnullos lantum casus ibi ex- tenet opinio, dummodo non sit affectata. pressos, et personas, ad quas illi pertinent, Primum patet, quia alias nihil operaretur complectitur. Prima ergo causa illius censurae verbum illud, scienter, nam ignorantia invin- est contrahere matrimonium cum consangui- cibilis semper excusat a censura. Glossa nea in gradibus a jure prohibitis. Secunda, tamen ibi dicit requiri ignoranliani probabi- contrahere cum affine intra eosdem gradus. lem; subjungit vero affectatam non sufficere; Terlia , cum monialibus matrimonium con- unde videlur sub probabili omnem non affec- trahere, quae comprehendit utrumque contra- tatam includere; nam alias insufficienter nenlem. Quarta, si religiosus matrimonium numerat ignorantias. Statim vero destruit contrahat. Quinta, si clericus in sacris con- bunc sensum, et ideo polius sub ignorantia trahat matrimoniUm. Aliqui addunt sextam, affectata videtur includere omnem culpabi- scilicet celebrare hujusmodi matrimonia pro- lem. Sed improprie utitur voce, et falsum hibita inter ipsos contrahentes ; sed haee non etiam dicit, ut ratio facta probat. De ignoran- habetur in lexlu, ut infra dicam. Igitur extra tia autem affectata verum est esse excipien- illos quinque casus non contrahitur haec cen- dam, quia haec moraliler aequiparatur scien- sura, etiamsi aliis modis contingat fieri ma- tiae; imosemper includit aliquam cognilionem trimoniumprohibitum,sivecum impedimento saltem dubiam; nam qui vult ignorare, jam irritante, sive cum prohibente tantum, quia intelligit fieri posse (v. gr., in materia in qua lex poenalis non extendilur ultra casus in ea versamur) ut inlerveniat tale impedimenlmn expressos. Et ita docent omnes interpretes consanguinitatis vel affinitatis, etc, et ideo ibi, et Summistae. Quibus adde, quod licet non potest dici simpliciter ignorare, etiamsi contrahendo cum infideli, ex illo capite non id velit. incurratur haec censura, tamen si esset cum 14. Etiam juris. — De ignorantia autem consanguineo vel affine, ille qui Christianus juris, id est, quando quis ignorat gradum est, hanc incurrit censuram, quamvis conjux consanguinitatis esse prohibitum, aliqui exis- infidelis non contraheret illam, quia non est timant non excusare, quia non tollit, quomi- capax, neque ad illam spectat lex Ecclesiae nus scienter quis contrahat cum consangui- de gradibus prohibitis; pertinet autem ad nea. Ita Glossa ibi, ob aliam rationem, quia •fidelem etiam respectu infidelis. ignorantia juris non excusat, juxta regul. 12. Sunt tamen expendenda singula illa Ignoranlia, 13 de Regul. jur., in 6; sequitur verba : Consanguineos , affines, etc, nam con- Antoninus, 3 part., tit. 24, c. 43 ; Sylvesler, sanguineiintelliguntur intra quartum gradum Excommun., 9, num. 76; et Panormitanus ibi, ex jure communi ex cap. Non debet, de Con- num. 2. Sed illud principi im et limitatione et sanguinitate et affinitate; et Concilium Tri- declaratione indiget; interdum enim ignoran- denlinum, sess. 24, c. 5 de Reform. matrim. tia juris polest esse invincibilis; et male appli- Affinitas vero quaedam contrahitur per lici- catur, quia ignorantia aliquo modo culpabilis tam copulam matrimonialem; et haec ad potest hic excusare a censura, licet non ex- eosdem gradus extenditur. Alia vero contra- cuseta culpa. Quareopposita senlentia verior hitur per copulam illicitam, et hacc jam nunc est, quam insinuat Navarr., cap. 27, n. 141. non extenditur ultra secundum gradum, ex Nam, si ignorantia facti excusat, etiamsi pro- eodem Tridentino supra, c 4, et in eisdem babilis non sit, non est cur ignoranlia juris habet nunc locum hoc jus. Monialis vero et non excuset; illa enim sola ratio Glossam religiosus communiter dicitur esse, qui tacite movebal. Et praeterea falsum est tunc homi- vel expresse professionem emisit in religione nem operari sciente.r, quia hoc non est intel- approbata. Nunc vero extendendum est ad ligendum de operatione materiali tantum, sed quemcumque verum religiosum, quacumque de operalione raorali ut mala vel bona ; et hoc ralione constituatur. ut jam saepe in superio- modo qui operatur ex ignorantia juris, non ribus tactum est, etinproprio locoetmateria, operatur scienter. Praelerea, quando lex punit Deo dante, latius declarabimus. De clerico solum eum, qui scienter facit, requirit dolum autem in saoris, quis dicatur, satis constat. et malam fidem in illo, ex 1. Sed etsi lege, G50 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS § Sciret, ff. de Pelil. hsered., ubi expresse dicilur, non soluin qui factum nescit, sed cliam cjui in jure erravit, carere dolo, ideoque non onmino scienter fecisse. At vero igno- ranlii), eliamsi sit vincibilis et culpabilis, ex- cludit dolum, ut rccte dicit Glossa ullima in I. Plagii, 2, C. Ad Iegem Flaviam, de Plagia- riis. Alque ita sentit Covarruvias, in 4 decr., 2 part., cap. 6, § 8, n. 21, ubi plures refert. 15. Sotam in tribus primis casibus igno- rantia excusat censuram. — Sed circa hanc conditionem dubitari polest primo, an com- prehendat omnes casus superius posilos. Picspondeo , si textus attenle expendatur, illam particulam solum conjungi tribus primis casibus; nam prius sic dicitur : Eos,qui scienter in gradibus consanguinitatis et afftni- tatis conslitntione canonica interdictis , aut cum monialibas matrimonium contrahere non verentur. Et postea subjnngitur : Nec non re- ligiosos, ct moniales, ac clericos in sacris Or- dinibus constilutos matrimonia contrahentes. Uhi constat bis repeli verbum conlrahendi,et verbum scicnter, cum primo eonjungi, non cum secundo. Et ratio differenliae fuit, quia in primis tribus casibus facile polest ignoran- tia inlcrvenire, quia impedimenlum provenit ex conditione alterius personee, cum qua con- trahitur; in aliis vero ullimis non admitlitur lalis ignoranlia, quia impedimentum consislit in condilione ipsiusmel contrahentis, scilicet, quod sit religiosus vel clericus, et ipse est qui e.-ioi; rn micatur, si id faciat. Et haec est communis senlentia. 16. Qui scicnter contrahit his modis, etsi alius ignoret, contrahit censuram. — Notan- dum circa tertium casum prohibitum. — Se- eundo dubitatur, si in aliquo trium priorurn casuum unus conlrahentium sciat impedi- rnentum et aller ignoret, an contrahatur lunc haccensura; nam lextus in plurali loquilur dicens : Matrimonium contrahere non veren- tur; ergo , nisi ambo :-cienter contrahant, nullus incurret. Nihiloniintis Glossa ibi, quam onmcs sequuntur, rcspondet, euni, qui scien- ter conlrahit, incurrcre censuram, alium vero excusan. Eslque hoc manifeslum in duobus casibus, scilicet, quando malrimonium est intcr consanguineos vel aflines, quia lex unumquemque horum per se el divisim pro- hibcl ne conlrahat, et, si scienler id faciat, cxcommunicalione punit. Neque obstat plu- ralis loculio illius legis, quia non ponkur propter duos conlrahentes, sed propter orn- nes, qui hoc modo pcccare possunt. At vero NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. circa tertium casum advertendum est, ex vi illius prioris parlis textus non incurrere cen- suram monialem, cum qua alius contrahit, qnia ibi solum excommunicantur contrahen- tes cum monialibus, in quo contractu non est, ut ila dicam, respectus ejusdem rationis inter contrahentes, sicut est inter consanguineas, vel affines, sed est dissimilis rationis, ideoque ex vi excommunicationis Iata3 in altcrum ex- tremorum, non infertur latam esse in aliud; ac propterea in secunda parte textus addita est excommunicatio in ipsas moniales contra»» hentcs. Ex vi ergo illius partis, si ille, qui contrahit cum moniali, ignoranler contrab.it, licet ipsa scienter et dolose contrahat, non incurret, nam requiritur dolus in ipsomet, qui hac censura ligandus est. At vero e con- trario, si ipse contrahat dolose, monialis vero etiam per ignorantiam juris (facti enim esse non polesl), ulerque incurret, secularis ex vi hujus partis, monialis vero ex vi poslcrioris, dummodo non sit ignorantia invincibilis, quod vix contingere potest. 17. Qui scienter contrahit cum ea quam putat esse consanguineam. aut monialem, cum non sit, an incurrat. — Tertio quaeri polest, si quis scienter conlraxit cum ea,quam puta- bat esse consanguineam vel monialem, quae non eral, an incurrat in hanc censuram, quandoquidem culpam ejusdem rationis com- mitlit. Respondetur in illo casu non consumr mari aclum, propter quem fertur censura, quia ille non contrabit scienter cum consan- guinea, sed ignoranter cum putata consangui- nea, et ideo non incurrere censuram in re ipsa. Nam ex conscienlia erronea ligabitur, quamdiu in priori errore perslilerit; slalim vero ac intellexcrit in re non fuisse lale im- pedimenlum, inlelliget eliam se non esse excommunicatum, neque alia indigebit solu- lione, ut in superioribus in generali dixi. ldemque est, si quis exlerius contrahat ma- trimonium, sine intenlione conlrahendi, quia ille non est verus contiaclus, sed fictus, et ita non est aclus consummalus, propter quera fertur censura. Atque ita senlit Covarruv., dict. lib. 4, 2 part., cap. 3, § 2, num. 8, cum Adriaoo. in 4 de Matrimon., quaest. H. Po- testque confirmari ex doctrina generali supe- rius Iradita , quod censura requirit actum perfeclum. \8. Objectio. — Prima confirmatio. — Se- cunda confirmatio. — Dices : ha;c lex non prohibet verum matrimonium, quia inter has personas supponit impedimentum irntans; SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS ergo prohibet et punit matrimonium atlen- tatum; ergo, licet fiat solum cum voluntate exterius et apparenler contrahendi, incur- rclur hffic censura. Co.ufirmatur primo, quia alias vix posset Catholicus ita contrahere, ut incurreret hanc censuram; essetque hsec lex quasi nullius efficacitalis , quia , cum Calholici sciani haec esse impedimenta diri- mentia, non possunt absolulam intentionem concipere verum malrimonium conlrahendi. Tandem confirnialur, nam alias, si quis cum hac intentioneconditionata conlraheret: Volo matrimonium perficere, si inter consanguineos vel affines in gvadu prohibito potest consis- tere, non incurreret; consequens est falsum, ut iidem auctores, praserliin Covarruvias, probant : ergo, etc. Sequela palet, quia con- sensus conditionatus, quamdiu conditio non impletur, non valet ad matrimonium perfi- ciendum; hrec autem erat ralio excusanshanc censuram. Unde, si quis ila conlraheret cum consanguinea : Te duco in uxorem, si Papa dispensaverit, non incurni, quia de prresenli non contrahil; imo neque inlenlat de prasenli conirahere. 49. Sohim ligantur hac censura, qui animo vere contrahendi faciunt actiones. — Objec- tioni sutisfd. — Vriima confirmatio solvitur. — Respondetur non carere dubio; tamen quia in lege pcenali standum cst rigori verborum, et m dicta Clement. dicitur : Qui matrimonia- litcrcontrahere non verentur, merito restringi ad eos, qui aniuio conirahendi et non fingendi hoc faciunt; quia illi revera non matrimonia- liter conlrahunt. Hoc aulem verumest in foro conscientiav. nam in foro Ecclesiee, ubi de interiori menle non judicatur, ille habendus est el deciarandus pro excommunicalo. Unde ad primam ralionem respeodetor, quod, licet in re non possit perfici hoc sacrameulum inter tales personas, nihilominus posse ex pnrle conlrahenlium fieri eodem modo et eadem volunlale, ac si ipsi essent personse aplre ad conlrahendum, et tunc solum incur- rere hanc censuram.. Est accommodalum exemplum de rebaptizante, qui ipso jure irrcguiaris est; oportet tamen ut intentione Ijaptizandi id faciat, quanquam alioqui talis sec mdus baptismus verus esse non possit. Ad primam confirmationem respondetur in primis, tale peeeatum accidere posse es. faiso errore, sive pcr h;vrcsim, sive per ignoran- tiarn culpabilem, qua quispiam exislimet tale matrimonium esse quidem ab Erclesia prolii- bitum, non tamen factuin irritum. Iu quo NON RESERVATIS IN CLEMENTINIS. 651 casu (ut hoc obiter dicamus) illa ignorantia non excusabit censuram, quia licel sit eequalis ignorantia juris, magis tamen quoad modum, quam quoad substantiam juris seu pnecepti, et ideo non excludit dolum, neque impedit, quominus sic delinquens scienter contrahat. Deinde sine hac ignorantia quasi speculativa potest per inconsideralionem praclicam com- mitti tale delictum eodem modo, ac si essent personse habiles, sine consideratione, an tale matrimonium sit in re validum, necne, et id satis erit ad contrahendam censuram; nam esset etiam satis ad conficiendum sacramen- tum, si personarum inhabililas non obstaret, Atque hic videtur esse moralis ac fre juens modus commiltendi hoc delictum, quod lex illa punire intendit. Ad secundam confirma- tionem, Covarruvias supra dicit, illam condi- lionem esse impossibilem, quae habetur pro non adjecta, juxta cap. fin., de Conditionibus appositis. Sed de inlelligenlia illius capitis nunc disputarc non possumus; magis enim ad externum forum, quam ad inlernum ic- cominodandum est; nam in inleriori et in re ipsa, si consensus conlrahentis nullo modo fuit absolutus, sed conditionalus et pendens a dicla conditione, matrimonium non perfici- tur, ut argumenlum factum convincil. et omnes, quos ibi Covarruvias refert, fatentur; et ideo in eo casu concerlendum est eum, qui sub ea condilione conlrahit cum consangui- nea, non incurrere, ut recle Adrianus ani- madvertit, et argumentum factum et exem- plum ibi adductum satis probant. 20. An contrahenshoc modo sponsalia cen- suram contrahat. — Atque ex his expeditur quartum dubium,ancontrahens tantumspon- sali.i cum consanguinea, vel affine, incurrat hanc censuram. Distinguenduin est enim de sponsalibus de futuro, vel de pnesenli; nam si sint prioris modi lanlum, non incurritur censura, quia illa non sunt matrimonium.sed provisio matrimonii; lex autem haec solum de matrimonio loquilur, et extendenda non cst. Secus vero eril, si sint de praesenti, nam illa sunt verum matrimonium ratum quantum cst exse,sicondilio personarum nou obstaret; et illudsufficitad hanccensuram contrahendam, quamvis consummatum non sit, nam con- summatio malrimonii non est de subslantia ejus, et lex prohibens matrimonium de con- tractu ipso intelligilur. Quaari vero hic pos- set. an, si praecesserunt sponsalia de futuro, etposle.i copula subsequatur, tunc incurratur haBC censura, quia secundum jus copula sub- 652 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. secnia post sponsalia sufficit ad matrimonium 22. Foemina contrahens cum religioso aut perficiendum. Hoc tamen habet locum secun- clerico in sacris, non incurrit excommunica- dum jus antiquum et in exleriori foro; in in- tionem. — Atque hinc obiter colligilur, foemi- teriori vcro judicandum esset juxta inlentio- nam contrahentem matrimonium cum reli- nem sic delinquentis; natn , si non accederet gioso vel clerico in sacris, non incurrere hanc cum inlentione faciendi malrimonium, non censuram, quia nec in illam directe lata est, incunerel, juxla superius dicta. Nunc vero ut adverlit Cajetan, c. 47, de excomm., et post Tridentinum hoc non habet locum, nisi Navarr., c. 21, n. 52. Et constare polest ex in casu speciali statim tractando. Simili ra- his, quae diximus de moniali, ex vi prioris tione si quis contraheret cum consanguinea partis texlus non incurrere censuram, et ideo impubere, non incurreret, quia non perfice- iterum nominalam fuisse in secunda parte. retur matrimonium, sed solum sponsalia de Nec etiam indirecte incurrit censuram , eo futuro ex juris interpretatione, juxta c. unic. quodcommunicatincriminecriminosojuxtac. de Dispensat. impuberum, in 6; et in uni- Siconcubina3,deSent. exc.;quandoenimcon- versum quacumque ratione in lali matrimo- trahit, nondum communicat cum excommu- liio interveniataliud impedimentum sufficiens nicato, quia alter non incurrit nisi finito con- ad irritandum contraclum, sive sit melus ca- tractu. Nec vero etiam hoc modo incurrit lalis dens in constantem virum, sive aliud simile, fuemina censuram per usum talis malrimonii, lion incurrilur hsec censura, ut optime nota- quhi illeusus non estcommunicatio in crimine vit P;inorm. in dict. Clem. et probari potest formaliter, ut sic dicam, sed materialiter; ex dictis. nam est quidem communicalio cum excom- 21 . Qui cum consanguinea bona fide con- municato in quodam crimine, non tamen in traxit, ablata ignoranda, si se cognoscant, illo propter quod excommunicatus est, nam non incurrit. — Nisi affectu maritali se co- ille non excommunicatur propler usum ma- gnoscant. — Quinto dubitari potest, an, si trimonii , sed propter conlractum. Solum quis bona fide contraxit cum affine, vel con- ergo incurret talis mulier excommunicalio- sanguinea, et poslea cognito impedimento nem minorem, et ad hoc erit necessarium, ut nihilominus perseveret, utens conjugio, in- alter denuncialus sit, juxta Extrav. Ad evi- currat hanc censuram. Respondelur non in- tanda. curiere, cum Glossa ibi , quam sequitur 23. An sacerdos hxc matrimonia solemni- Abbas, et alii, et Summistaa seepe citati. Ra- zans hanc excommunicationem incurrat. — tio est, quia in hoc textu non punitnr omnis Ultimo dubitari potest, an praeter dictas per- inceslus, vel iniqua et incesluosa cohabitatio, sonas aliqua alia incurrat hanc censuram. sed solus conlractus : ibi autem non fit no- Quod proponitur propter Navarrum, et Caje- vus contractus; et per priorem non fuit in- tanumsupra, quidicunt. sacerdotemcelebran- cursa excommunicalio, quia ignorantia excu- tem, vel, utitadicam,solemnizantemrnalrimo- savii. Hoc aulem limitant Cajetanus, et alii, nia hic prohibita, incurrere hanc censuram. nisi illi conjuges poslea inter se accedant Etvidenlur fundariin quibusdam verbis, quoe affectu maritali , nam ille aclus tali modo Cajetanus refert extextu, etNavarrus admit- faclus est de se sufficiens ad novum consen- lit, et supponit, scilicet, Et inter eos eadem sum explicandum. Unde fit, ut nunc eliam scienter celebrantes. Quae verba ego in lextu post Trident. hoc locum habeat, si prsecessit quem habeo, non reperio; necGlossa videtur nialrimonium exlerius bona fide conlraclum ea legisse, et ideo hunc casum omiltit, el nu- coram parocho et lcslibus mter occulte affi- meratsex casus a nobis in quinque compre- nes in gradu irritante; illi enim si secrete hensos, quia casum demoninlibus in duos dis- obtine;mt dispensationem, possunl revalidare tinguil, sicut in textu fit. Quapropler donec Sacramentum per occullam ileralionem mu- mihi constet verba illa esse in legitimo textu, tui consensus absque nova exteriori solemni- non censeo excommunicationem hanc prop- tate. Quapropler si absque dispensatione id ter hunc actum incurri. Dico ergo tantum illa faciunt, vel se cognoscendo affeclu maritali, quinque genera personarum incurrere hanc vel alio modo, hanc censuram incurrent. Ex- censuram, non vero assistentes coutractui, tra hunc vero casum , ut supra dicebam, nec danles auxilium vel favorem, quia haec illiim non incurrent nunc clandestine contra- exlensio in textu non habetur. hendo; quia lalis exlerior conlriiclus nunc jion esl sufficiens atl matrimonium. SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONIBUS Contralnquisiiores, etc, qui pnelextu officii pecuniam extorquent, aut bona Ecclesix fisco applicant. 24. Clem. 2 de Hxreticis. — Commissarii qui dicantur. — Hac censura non comprehen- duntur Episcopi. ~ Octava excommunica- tio sumitur ex Clement. 2 de Haereticis, ubi prohibelur, Inquisitoribus , et commissariis tam ipsorum, quam Episcoporum, seu Capitu- lorum Sede vacante, ne prxtextu officii In- quisitionis, quibusvis modis illicitis ab ali- quibus pecuniam extorqueant , nec scienter attentent Ecclesiarum bona, ob clericorum delictum, prxdictioccasione officii, fisco etiam Ecclesix applicare; quod si secus in his, vel eorum altero fecerint, excommunicationi sub- jiciuntur ipso facto. In quo textu circa per- sonas nota commissarios dici omnes , qui vices aliorum gerunt, et ab eis habent juris- dictionem in tali munere; et comprehendit omnes, sive sint vicarii ordinarii, sive tan- tum delegati ad tempus, vel ad causam; nam omnes hi propriissime dicuntur commissarii. Quamvis autem Episcopus possit per seip- sum Inquisilionis officium exercere, noluit tamen Concilium eum sub hac censura com- prehendere, cum aperte et Inquisitores, et ipsorum commissarios nominet, et distincte eliam Episcoporum commissarios, non autem ipsos Episcopos; non ergo comprehendit Episcopos sub Inquisitoribus. Nam, praeter- quam quod in aliis juribus ad Inquisitores perlinenlibus, quando Episcopi comprehen- dendi sunt, distincle nominantur, si hiccom- prehensi fuissent nomine Inqnisitorum, eliam vicarii ipsorum sub vicariis Inquisitorum contenti essent; constat autem non fuisse, et proplerea distincte et speciatim nominantur. Yoluil ergo Concilium in hoc deferre Episco- porum dignitati, quod frequens est in jure. 25. Prima hujus censurse actio. — Quid per pecuniam intelligatur. — Prima actio, propter quam imponilur haec excommunica- tio, cst pecuniae acceptio ; quae tres debet habere circurastanlias, ul sit causa hujus cen- surae. Prima, ut cxtorqueotur; secunda, ut per aliquemmodum illicitum; lertia, ut prae- loxlu officii Inquisilionis. Ita enim habetur in tcxlu. Quapropler, si aliquod horum deliciat, nonincurrelur censura; utsilnquisilor extor- queat pecuniam alio modo illicito, non tamen prtelextu Inquisitoris, vel si non extorqueat, sed sponte oblatam accipiat, etiamsi sciat dari prajlextu ofiicii Inquisitionis, non incur- NON RESERVATIS 1N CLEMENTINIS. 653 rit censuram. Nomine nulem pecuniae intel- ligiturquidquid pcc;.nia aeslimabile est. Et ita ibi notant Glossa, et Doctores, et Summistae, Cajeianus, c. 4; Navarrus, n. 143; Sylves- ler, et Angelus, casu 42. Addo denique per extorsionem pecuniae in rigore intelligi do- nationem. Unde, si quis extorqueret illam tantum mutuatam animo solvendi, non in- curreret hanc censuram, quia mutuatio non est aliquid pecunia aestimabile , et hanc tan- tum extorquet, non simpliciter pecuniam ipsam, cum illam redditurus sit; si vero pos- tea non reddat, incurret. 26. Secunda actio sub eadem censura prohi- bita. — Secunda aclio, ob quam haec censura incurritur, est Ecclcsiarum bona applicare fisco ob clericorum delicta. In qua eliam cir- cumstantiae adhibentur. Prima ut id faciant scienter, quae explicanda est eodem modo, quo in prsecedenti. Secunda, quod lalia bona sint Ecclesiarum, non clericorum, vel alia- rum personarum. Tertia, ut applicatio fiat prselexlu talis officii, seu (quod idem est) occasione ejus, ut in textu dicitur. Quarta quod applicatio fiat fisco; unde, si sibi appli- cent, vel aliis, non incurrent, etiamsi fortasse in eo gravius peccent, quia haec lex hoc tan- tum praescribit, forlasse quia frequentius, et majori quodam colore fieri poterat. Est au- tem advertendum, in texlu rton solum dici, ne applicent, sed, ne attentent applicare. Unde videtur sumi, quacumque ratione in- choent, vel medium aliquod adhibeant ad hanc applicationem, statim incurrere hanc censuram, etiamsi conatus eorum ad exitura non perveniat, quia jam attentarunt. Non est tamen hic sensus; sed, quia applicalio illa non polerat esse valida, cum esset injusta, et de aiienis bonis, ideo videtur Conciliura dixisse : Ne attentent applicare. Tamen hu- jusmodi personae non incurrunt donec appli- cent quantum est ex se, nam in illis hoc pro- prie est attentare. Dicentur autem applicare, vel si cum effectu faciunt ea bona applicari fisco eo titulo, vel si proferunt senlenliam, qua declarant talia bona esse applicata fisco. 27. Sub qua conditione debeat dari abso- lutio ab hac censura. — Ultimo quoad abso- lutionem ab hac censura advertendum est, eam simpliciter non reservari; tamen addi conditionem, ut nemo possit ab ea absolvere, donec illis a quibus extorserint, plene satisfe- cerint de pecunia sic extorta. Unde ante ex- pletam cum efleciu hanc conditionem nemo potest ab illa absolvere inferior Summo Pon- 65/i DISP. XXITl. DE EXCOMVirNTCATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. tifice. prreterquam in mortis articulo, ut ibi- se probibetur ; qui autein scripserit, vel fece- dem dicitur. Ex quo intelliginius, non satis rit talem sententiani , si ipsemet non judica- esse propositum salisfaciendi, ncc excusatio- verit, non incurret, quia illse actiones prohi- netn ob aliquam impotenliam, etiam cum bentur circa statutum, non circa sentcntiam. aliqua cautione;nam hu2c omnia necessaria 29. Secunda textus pars explicatur. — sunt in morlis articulo; ergo cum ille solus Primaactio hujus partis. — Secunda actio. — excipiatur, exlra illum realis satisfaclio ne- Atque ha?c pars illius textus respicit lempus cessaria est , alias manet excommunicatio fulurum quoad stntuta condenda. De conditis Papee reservala. Hoc autem solum videtur vero in tempore pra:lc-rito pi\ecipilur in se- intelligendum, quando haec excommunicatio cunda parte, ut de libris communitatum incurritur propler primam actionem, quia deleantur; excommunicanturque qui hoc noa verba, qua3 in limitatione ponuntur, aperle fecerint intra tres menses, si ad hoc potesta- referuntur ad illam tanlum, nam loquuntur tem habuerint, aut si ipsa statuta, aut con- de pecunia exlorta reddenda. suetudines effectum, eorum habentes, quoquo modo prxsumpserint observare. Ubi duo pro- Excommunicatio contra potestates, etc, hibenlur et puniuntur. Primum est omissio usuras foventes, exponitur. quaedam : et quoad hanc non additur verbura, prrsumpserit ; unde sufficiet, ut quacuni- 28. Clem. unic. de Usuris. — Prior pars qtie ratione voluntaria sit , dummodo sit textus cxponitur. — Duonotuncla. — Primum. mortaliter peccaminosa, ad quod requiritur' — JNona excommunicatio sumitur ex Clement. et potestas, et obligalio, quas et per hanc im- unica de Usuris, ubi excommunicantur potes- ponilur, et per se inest , juxta materiam sub- tates, Capilanei, Bectores, Consulcs, Judices, jectam, quia est sermo de officialibus com- Consiliarii, et alii quivis officiaies quartun- munitatis, qui ralione officii, sicut habenl po- citmque communitatum , qui prvcsumpscrint testatem, ita etiam obligalionem. Secundum faccre. scribere, vel dictare statuta pnvci- est commissio qmedatn, sciiicet observare ex pientia, ut solvaniur usurx, vel impedicnlia prpesumptione talia statuta, vel consuetudines ul nov rcpetavtur, vel etiam qui prccsumpse- eumdem effeclum habentes. Circa quam par- rint scienter judicare, quod solutcc, cum rcpe- tem primum considerandum est in ea de eis- luntur, non restituantur plene, ac libere. dem personis esse sermonem, de quibus in Ha?c est prior pars illius textus, in qua per- prima; nam est sermo conlinuatus circa eos- sonis nominatis circa statula illa usuras fo- dem, ut patet ex tllis vei'bis : Eamclem etiam ventia quatuor actiones respective prohi- sententiam incursuri. Unde fit, ut, licet alii henlur, scilicet, facere, scribere, dictare, et de plebe servent talia statuta , vel consuelu- secuvdum illa judicare, quarum singulaesuf- dines, et in eo alias peccent, non incurrant ficiunt ad hanc excomniunicationem incur- hanc censuram, quia soluin lata est conlra rendam, si ex prasumplioiie fiant, juxta ex- officiales pra^dtctos. positionem sape dalani verbi prxsumpse- 30. Acliones qux etiam respiciunt statuta rint. Solum notentur duo. Prinium, in his futura sunt prohibitx. — Objectio. — Solutio. .aclionibus quasdam esse personales seu unius — Secundo est adverlendum, quod , licet personas, ut scribere, et dictare, in quibus haec pars respiciat slatuta illo tcmpore jam non est difficullas. Alias vero esse, qune a condita, non exdudit futura, si forlasse ini- tota communitate fieri possunt, ut condere, que fiant, vel consuetudines similes, si in sen facere staluta, et interclum eliam judi- posterum introducanlur; semper enim lalia care; et in his tunc singulfe persome incur- observare erit conlra hanc legem, et suf.i- rent hanc censuram, qu;indo suis suffragiis, ciens causa bujus eensura?.. Et simililer, licot vel alio modo peccando mortaliter concurrunt aliquis ex dictis officialibus non concurrisset ad lalia statuta, quia sine peccalo non potest ad tale statutum condendum, si postea, et incurri hcec censura. Secundum est, tres pri- posset illud staiutum delere ex libris com- nias acliones dnecle referri ad staluta con- munibus , et ex officio deberet, atque id denda ;quartam veroad sententiam ferendam omilteret , in hanc censuram incurreret. in judicio. Unde, licetfortasse non sit talesta- Neque obstat verbum illud : Nisi statuta tutum, sed abusus, vel violentia, quisicjudi- hujusmodi hactenus edita, quia illa verba care pracsumpserit, incurret censuram, quia sunt potius extensiva, quam exclusiva, ut judicium non i vVrtur ad stalutum, sed pcr ita dicam. Polcst etiam h«0 extensio in SECT. V. DE EXCOMMUNICATIONTEUS NON RESERVATIS IN CLEMENTINIS. 655 priori parte texlus fundari; nam, sicut qui Contra religiosos transgredientes dispositio- prohibet aocipere alienuro, prohibet et reti- nem cap. unic. de Excessibus Prxlatorum, nere, ila qui prohibet facere talia statula in in 6. postorum, prohibet ea retinere si fiant, ideo- que illa lex quasi continue obligat ad talia 33. Clem. Cupientes, de Pcenis. — Prima ac- Staluta delenda , sicut de praecepto resti- tio prohibita in hac Clem >.. — De quibus religio- tuendi dici solet. Dices : ergo respcctu talium sis loquatur textus. — Undecima sQmitur ex stalulorum non oportebil tres menses in hac Clementin. Cupientes, de Pcenis, et cst mul- lege prsescriptos concedere, ut illa deleanlur, tiplex, ferlurque in aliquos religiosos proplcr qcia illa lex obligat, ut quam primum possit, multas actiones. Prima est de novo recipere id fiat. Respondeo, eum, qui non concurrit domos, vel loca qiuccumque ad habitandum, ad tale statutum condendum, sed succedit, vel recepta hucusque mutare, vel ea trans- V. gr., in officio, et invenit factum, non in- ferre in alios, cujusvis alienationis tilulo, currere, si statim non deleat, sed posse illi ahsque speciali Sedis Apostolica? licentia. ooncedi illorum trium mensium tempus a Fuit autem ha?c prohibilio facta in cap. unic. principio sui officii computandum, vel ex si- de Excessibus Prrelatorum, in 6, et excom- mililudine rationis, vel ex probabili inter- municalio ha?c lata est contra transgressores prclatione illius legis. illiuscap., et ideo hujus censura? exposilio ex 31. Quale statutum aut sententia sintpro- illius cap. intelligenlia pendet. Est ergo ad- hibita sub hac censura. — Ullimo adverten- vertendum, ibi non esse sermonem de omni- dum cst, hicnon esse sermonem deomni lege, bus religiosis, sed de Mendicantibus , non vel sententia, qua^ usurariis favere videa- quidem eo modo quo in c. 1 de Religio.is tur; sed solum illa. qua3 favet modo hic prse- domibus., in 6, nam ibi excipiuntur quatuor scripto, scilieet conccdendo exigi, vel solvi religiones Mendicantes principales, Pra?di ca- usuras, vel compellendo debilores, ut eas torum, Minorum, Heremitarum S. Auguslini, solvant, vel imponendo onera repetenlibus, et Carmelitarum ; hic vero ha? omnes com- ant alio modo hoc impediendo. Uiule, si circa prehendunlur parlim expresse et specifice, nsurarios concedoretur lex eliatn iniqua, parlim sub generali clausula, et ideo excom- qiuv illis favere videretur alio modo, ut per- municatio hic lata diversa est ab illa, quam Tniltendo tale officitim, vel quid simile, non exposuimus. haberet locum hrec censura, quia non debet 34. Clement. hcec per specialia privilegia extcndi ultra lerminos suos , et ita dixit ibi mendicantium jam est revocata. — Sectmdo Glossa, verb. facere, quod si stalutum tan- est advertendum, licet ex vi hujus juris com- tum negative diceret : Non possit pro mutuo munis Mendicantes non possent nova lo a, accipi ultra tantam quantitatem, non esset seu domus suscipere sine licentia speciali damnandum, ut conlrarium huic canoni ; Summi Ponlificis, lamen per privilegia post quia licet tanlum id vetet, non proplerea hoc jusconcessa posse id facere.Refert autem concedit, ant statuit, ut in minori quantilate Navarrus, n. 144, Julium II, hoc privilegium possit usura exigi, sed solum permittit, ut id concessisse Minimis, prout habetur in Sup- impune fiat, qaod hic vetitum non est. Si au- plem., fol. 8, concess. 27, eoque frui Minores, tem Ick fieret, ut infra illam quantitatem non ut habelur in suo Compendio, tit. sEdiftcare, audirenlurin judicio repetentes usuras, esset fol. 39 et 40, et consequenter reliqui habenles contraria huic canoni, quia impediret repeti- cum illis communicationcm. Et alia? religio- tionem usurarum, quod hic prohibitum est, nes habent etiam in hoc specialia privilegia, quacumque fraude , vel quocumque colore de quibus alias. Eo vel maxime, quod jux.la fiat. communem inlerpretationem, circa monas- 32. Clem. 1 deSent. excoin. — Decima su- teria post hanc Clemenlinam constructa per milur ex Clement. 1 de Sent. exc, ubi ex- privilegia vel specialem facultatem Summi conmiunicantur religiosi , qui non servant Ponlificis, non habent locum alia? dua? ac- generale interdiclum, vel cessationem a di- tiones hic prohibita? circa has domos, scilicet vinis. Sed hcec traclanda est in materia de ut nec transferri, nec alienari possint, quia mterdicto, quia ibi facilius intelligitur. illud solum fuit statutum de omnibus con- structis usque ad tempus Clemenlis V, vel forte Ronifacii VIII, qui fuit auctor illius cap. tinic, de Excessib. Pra?lat., et decem annis G56 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIRUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. antecessit Clementem. Et patet ex verbo illo : tium. — Corollarium quartum. — Secundo Seu hactenus recepta mutare, vel ea, etc.; est pondcranda in hoc lextu illa particula : cum enirn ipse prohiberet, ne in posterum Ut audientes a solutione decimarum Ecclesiis reciperenlur, de mutalione circa postea re- debitarum retrahant, in sermonibus suis, vel cepta, nihil disposuit; quod adnolavit Glossa alibi proferre prsesumunt. Nam colligitur in dict. cap. unic, quam Navarrus sequitur primo, non satis esse proferre verba, quibus referens. alii retrahantur, etc, nisi ea inlentione pro- 35. Non prohibetur hac lege domos am- ferantur; illam enim vim habet particula, ut; pliare aut reficere. — Tertio observandum requiritur ergo inductio formalis, et non suf- est, ex vi illius juris communis non esse pro- ficit (ut sic dicam) materialis et veluti ca- hibilum Mendicantibus anliquas domos vel sualis; praeter hoc requiritur preesumptio, ut Ecclesias, quas tunc habebant, reficere, re- ssepe expiicatum est. Secundo colligitur, re- eedificare vel augere, quia illud non estnovas quiri, ut materia hujus delicti sint decimae domos vel loca acquircre, quod ibi tar^um debilse Ecclesiis; nam, si quis ex ignorantia prohibitum est; et prohibilio slricte acci- vel ex pietale veilet solvere quas non debet, pienda est. Ita Angelus et Sylvest., casu 44. illum retrahere non sufficeret ad hanc cen- Item nonprohibentur acquirerein alio oppido suram incurrendam, ut patet ex illo verbo, domum recrealionis, vel hospilii annexam debitas. Quia vero ibi additur, Ecclesiis, du- antiquo monasterio, quod notavit Gloss., et bitari potest, de his, qu;e debentur personis Cajetan., c 56. Et funciatursalis in illo verb., aliis. Nam Doctores significant non sufficere, Ad habitandum, etc Denique quantum ad Cajelan., c 65, et Navarr., n. 145, et sentit prohibilionem transferendi vel alienandi ilia Sylvester, n. 88. Sed nulla ratione possum antiqua loca, hoc jus fere derogotum est per eis assentiri, quia decima?, proprie sumptae, privilegium Leonis X, quod refert Navarr. ex omnes debentur Ecclesi?e per se primo; quod Supplemento, concess. 277, fol. 92. Concessit vero per Ecclesise Pastores jam sint applicatae eniin Provincialibus Minorum, ut ex causa particularibus personis, non excludit, quin necessaria possent transferre Ecclesias et debeantur Ecclesire. llem quseri potesl, an monnsleria ab uno loco in alium, et conver- requiratur debitum justilieo, vel sufficiat ex tere priora loca in alios usus, prout utilius religione seu ex voto. Respondeo, esse ser- visum fuerit, observantes tamen, ut juxta monem de debito justitiae; unde votum non anliquos canones, maleria Ecclesipe translatse sufficiet, nisi jam propler consuetudinem vel ad alleram sedilicandam applicetur. aliam similem causam proprium jus justitiae SQ.Secundaaclioineodem textu prohibita. Ecclesia3 contulerit. Tertio, colligit Navarrus — Allera aclio prohibita sub eadem censura necessarium esse, ut hsec inductio sit imme- est, ne religiosi aliqua proferre pra^snmant diate ad ipsos debitores audienles, quia hoc in sermonibus suis vel ah'bi,quibus audientes dicunt ipsa verba. Ultirno colligo excommu- rc'rahant a solutione decimarum Ecclesiis nicalionem hanc incurri, etiamsi non sequa- debitarum. In qua in primis est adverien- tur eflectus, id est, quamvis alii non persua- dum, gcneraliorem esse quam prcecedentem, deanturseu retrahantur,quiaexcommunicatio quia non arctatur ad Mendicanles, sed ad fertur pro ipsa suasione tantum. .eligiosos quoscumque extenditur, ut bene 38. Tertia actio prohibita. — Tertia causa notat Glossa, et patet. Tum quia mutalo ser- alterius excommunicationis ibidem latae est mone, de religiosis absolute loquitur textus; violalio cujusdam suspensionis, quam decla- tum etiain quia paulo post, simile prusequens rabimus infra in materia de suspensione, sect. pra?ceplum, dicit : Religiosis omnibus injun- ultim. gimus, etc Quam parlem infra in matena de suspensione declarabimus, propter suspen- SECTIO VI. sionem, quie in illa fertur. Comprebendit ergo . ,. 71 ... ,. . Ouae excommunicationes non reservatae habeantur ha3c excommumcalro omnes rebg.osos et ad v m libris Exlravagaut. juris communis. eos limilatur. Unde proedicatores vel clerici saaculares illam non incurrunt, et multo mi- 1. Pontife,x statim ac eligitur est vere Epi- nus laici. scopus. — Extr. ult. de Sententia excommu- 37. Corollarium primum. — Corollarium nicutionis. — Primn sumilur ex Extravag. secundum. — Dubium. — Deciditur. — ult. de Sentent. exconnnun., ubi supponitur, Quxstio. — llesponsio. — Corollarium ter- graviter eos errare, qui dixerint Papam rite SECT. VI. DE EXCOMMUNTCATIONIBUS NON BESERVATIS IN EXTRAVAG. 657 electum, priusquam coronetur, non debere se quid simile, etiamsi contingat in hoc gravius intromittere inprovisionibus,reservationibus, peccare, non incurret hanc censuram, quia dispensationibus, et aliis gratiis faciendis, nec non sufficit gravius delictum ad censuram se in litteris Episcopum simpliciter, sed elec- incurrendam, si non sit illudmet, pro quo tum Episcopum scribere, nec etiam uti bulla, imponitur. Et in hoc fundari potest , quod in qua nomen exprimatur ipsius. Ratio hujus Navarrus ait, num. 147, non incurrere hanc supposilionis est differentia inter Summum censuram, qui litteris resislit, eo quod Papa, Pontificem et alios Episcopos; alii enim non a quo manant, ob justum timorem fuit elec- per electionem vel prsesentalionem, sed per tus, quod colligit ex diclo cap. In nomine concessionem, quod alias dicitur, per fiat Domini. Ut hoc enim verum sit, non est ne* Papae, fiunt Episcopi. Summus vero Ponlifex cesse quod in re verum sit talem eleclionem, fit ab ipsomet Christo, et ab ipso habet im- ex metu factam, irritam esse, quia neque hoe mediate supremam jurisdictionem in univer- dicitur in dict. cap., neque est ita generalitei sam Ecclesiam,statimacab hominibuselectus certum, quin oporteat dislinguere de gradii est; et ideo non est tantum Episcopus electus, et modo timoris, etc, quod nunc nobis ne- sed simpliciler jam factus Episcopus, ut tra- cessarium non est. Satis ergo fuerit, quod illa ditur in c. In nomine Domini, 23 dist., et ex impugnatio non fit occasione in illo textu tunc potest omnes actus jurisdictionis valide praescripta, sed alia longe diversa, quae op- et recle exercere. Coronatio autem solum ad poni posset etiam contra litteras Dost coro- solemnitatem quamdam et quasi publicatio- nationem emananles. nem susceptse dignilatis conferri videtur. 3. Excommunicatio Extravagant. unic& 2. Excommunicatio contra impugnantes lit- de Rebus Ecclesise, non est usu recepta. — teras a Papa non coronato concessas. — Pri- Secunda sumitur exExtravag. unica deRebus mum notandum. — Qua occasione debeant Ecclesiae non alienandis, ubi Paulus II ex- impugnari hx litterx ad hanc censuram in- communicat omnes Ecclesiaslica bona alie- currendam. — Hoc ergo supposito, excom- nantes contra illam prohibitionem. Navarrus municantur in illa Extravagante, omnes, qui autem, n. 149, cum Sylvest., verb. Alienatio, occasione contrarii erroris ausi fuerint im- queest. 3, et Cajetano, n. 55, et aliis censet, pugnare aliquas litteras Apostolicas super vel nullibi, vel paucis in locis esse usu re- negotiis quibuscumque confectas , qux ante ceptam, et maxime quantum ad pcenas, ideo- coronationem Pontificis emanarunt. Ubi pri- quenon oportetinejusdeclarationeimmorari mum est nolandum statui jus perpetuum ; quantum ad hanc excommunicalionem spec- nam licet Clemens V videatur solum loqui de tat ; sed solum consulendam esse consuetu- se et suis litleri in illis verbis, aliquas lit- dinem, et servandam in hac parte; potuit teras nostras, qux a nobis ante donationem enim contra hanc legem prsevalere. noslrx insignix emanarunt, et licet videatur &• Excommunicatio Extravagant. unicx loqui de prasterilo, et consequenter non ex- ae Consuetudine, reservata inJiulla Ccenx.— tendi ad litteras, quae in futurum emanabunt Tertia sumitur ex Extravag. unica de Con- ab aliis Pontificibus electis, et nondum coro- suetudine, ferturque contra impedienles le- natis, nihilominus omnes auctores intelligunt gatos Summi Pontificis ab executione s' . non loqui tantum de persona, sed de Sede muneris, vel non recipientes illos. Haec tam^a sua, et illud praeteritum non essp positum in Rulla Ccenee Domini conlinetur. respectu temporis, in quo facta fuit illa lex, 5. Nunc non extat subjectum Extravag. sed respective ad illud tempus, in quo talis Sancta Romana, Joannis XXII. — Quartahabe- impugnatio fit eo prsetextu; nam semper fit tur in Extrav. Sancta Romana, Joannis XXII, ob litteras, quoc jam emanarunt ante corona- ferturque in eos, qui profitentur (aut de novo tionem. Ratio enim hujus constitutionis eadem sumendo illam vel perseverando in ea) fictam semper durat, et ideo etiam ipsa constilutio religionem Fratricellorum, seu Rizochorum, perpetua est. Deinde, expendenda est illa seu Reguinorum, et extendilur eliam ad Epi- particula, occasione hujusmodi, nam qui im- scopos et Praelatos, qui hos adinittunt sine pygnaverit illas lilteras occasione aliunde speciali facultateetapprobatione Summi Pon- sumpta, non incurret hanc censuram, quia lificis. Sed hsec nihil jam ulilitalis habet, quia per ipsam legem limitatur ad hunc modum isti falsi religiosi nullibi extant, et ultra illos delinquendi. Qui ergo restiterit litteris cau- non extenditur, seu extra ritum, et modum sans electionem non fuisse rite factam, vel vitae illorum. Unde, qui alium habitum assu- xxiii, 42 Go8 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. merent, aut aliucl genus vilae instituerent sine approbalione, licet alias peccarent et temere agerent, non incurrerent hanc censuram, ut rectc notavit Cajetanus, cap. 5. An vero in- currant aliam, tractavimus supra, sect. 4, circa c. 1 cle Relig. domib., in 6. SECTIO VII. Qusenam excoimnunicationes non reservatee extra corpus juris habeantur. 4. Prima excommunicatio contra impri- mentes libros sine licentia. — Agimus, ut su- censura in hac materia. — Est autem circa hanc excommunicationem et Tridenlini ad- vertendum , quatuor genera actionum seu personarum comprehendere, scilicet, impres- sores, qui hujusmodi libros imprimunt sine his requisitis, auctores, vel quoslibet alios, qui imprimere hos faciunt; et hi duo tanlum babentur in Lateran.; Trid. vero addit, ven- dentes, et hos libros apud se retinentes; unde haec duo ultima solum locum habent circa li- bros de rebus sacris. Ad legentes vero hujus- modi libros aliter impressos non extenditur haec excommunicatio; ut si quis hujusmodi pra dixi, degeneralibus excommunicationibus librum legat, non eum apud se retinendo, sed pertinenlibus ad universalem Ecclesiam, at- apud alium inventum, non incurrit hanc cen- que adeo a Summo Pontifice vel Concilio ge- suram; incurret tamen aliam latam a Summo nerali lalis; nam aliee particulares, seu Epi- Pontifice, vel inquisitoribus in Indice libro- scopales, variae sunt, et sub scientiam non cadunt. Prima ergo ex his excommunicatio- nibus afferri potest ex Concilio Lateranensi, sub Leone X, sess. 10, in decreto 3 ejusdem Leonis, ubi excommunicantur omnes, qui li- rum, vel in Bulla Ccenae, si talis liber doctri- nam damnatam, vel suspectam contineat, vel sit auctoris damnati ob hoeresim, vel suspi- cionem ejus. 3. Excommunicationis extensio. — Non brum vel scripturam imprimunt, vel impri- recipiens libros canonicos incurrit excommu- mere faciunt absque approbatione ibi prae- nicationem reservatam hseresi. — Additur scripta. Verumtamen censurae hujus Concilii, denique in Concil. Trident. hac excommuni- ut Cajetan.et Navarr. adnotant, non sunt usu catione ligari eos, qui manu scriptos libros receptae. Id autem, quod eo loco slatuitur, communicant vel evulgant, nisi antea exami- innovatum fere est in Concilio Trid., sess. 4, nati, probatique fuerint; nam de his dicitur : quomvis ibi non de omnibus libris, sed cum Eisdem peenis subjaceant quibus impressores ; hac limilatione, de rebus sacris, et non exigit Inquisitoris approbalionem , sed Ordinarii tantum; et praeterea mandat, ut sine nomine auctoris non imprimantur; quod si auctores regulares fuerint, ultra examinationem et approbationem hujusmodi, licenliam quoque a suis superioribus oblinere proecipiuntur, recognilis per eos libris juxla formam sua- sicut ergo impressores mcurrunt excommu- nicationem ipso facto, ita et hi auctorcs; quod eliam restringendum est ad libros de rebus sacris, nam de his tantum ibi est sermo. Et nomen libri proprie et stricte accipiendum est pro opere consummato et integro, quale est illud quod imprimi solet ; nam prout usus obtinuit et declaravit, scripta Theologica, et rum ordinationum. Et infra addit, hanc ap- quaestiones vel conciones scriptee facile com- probationem in scriplis dandam esse, et in municari solent sine hac examinatione et fronte libri authentice ponendam. Sed ex his approbalione, cum negari non possit illa esse omnibus solum nomen auctoris, examinatio- scripta de rebus sacris ; tamen, qnia non di- nem et approbationem Ordinarii videlur sub vulgantur per modum librorum, sed tanquam dicta censura exigere. In aliquibus autem dictata quaedam inferioris rationis, et quaa regnis, ut Castellae, et, ut ferlur, etiam Gal- vix in humana communicatione litteratorum liae, usus obtinuit, ut libri per Conc. Regium hominum vitari possunt, et quia per se non examinenlur et probentur; quod fortasse soribuntur, ut divulgentur per modum libro- Pontificibus annuenlibus factum est, vel cerle rum, sed ad proprium usum et utilitalem, et ipsi Ordinarii videntes et tacentes talem ap- probationem ut sufficientem admittcre vi- deniur. Practer haec vero consulendus est Index Romanus, praesertim editus a S. D. N. Clemente, ut in hujusmodi librorum impres- sione ea servenlur, quee ibi statuuntur et or- dinantur. 2. Quatuor actiones prohibentur sub hac communicatio illa est privata etperaccidens, ideo non censentur hujusmodiscripta sub hae clausula comprehendi. Aliud autem anathe- ma, quod idem Trid. Concil. fert eadem sess. 4, decret. 1, ad hunc ordinem excommuni- cationum non spectat. Semel enim advertere oportet in illo Concil. atque etiam in antiquio- ribus saepe proferri anathema in definitio* SECT. VII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATFS EXTRA CORPUS .IURIS. 059 nibus fidci; tnmen illa censura non est alia facturos , si hoc negando non faciunt inju- ab illa, quaa propter haeresim incurritur; et riam, quia solum negant gratiam, non incur- ideo per illam significatur, doctrinam sicsta- runt hanc censuram, quia non cogunt, sed tutam ad fidem Catholicam pertinere. Ilujus- inducunt, quod longe diversum est; ut si modi ergo est, quod in illo primo decreto Petrus leget, aut promittat Joanni mille. si dicitnr de libris canonicis et sacris ab Eccle- Mariam duxerit, et non alios, non cogit, sed sia receptis suscipiendis, et Apostolicis tra- inducit. Et ita in praesenti decreto censuit ditionibus non contemnendis scienter et pru- Congreg. Rom., in quodam responso, anno denter sub anathemate; nam per hoc damnat 1573, die 18 Junii. At, si hujusmodi magnates tanquam haereticum eum, qui vel libros ca- negent officia, quae exjustitia dare teneniur, nonicos non suscipit, vel traditiones sciens vel nimium differant solvere stipendia justa, et prudens contemnit, scilicet ex interiori aut similia debita, donec alius ad contrahen- mente, et judicio seu assensu huic definitioni dum cum hac vel illa fcemina inducatur, in- contrario. , current hanc censuram, quia revera est sal- 4. Secunda contra negantes confessionem tem indirecta coactio. pramittendam esse Eucharistix. — Secunda 7. Quinta excommunicatio. — Quinta su- sumitur ex Concil. Trid., sess. 13, can. 11, mitur ex eodem Concilio, sess. 25, c. 5 de ubi excommunicat ipso facto eum. qui prae- Regular., ubi duas excommunicationes pro- sumpserit docere, praedicare, vel pertinaciter fert circa clausuram monialium observan- asserere, aut disputando defendere, necessa- dam. Una est contra sasculares magistratus, rium non esse habenti conscientiam peccati si requisiti a Praelatis Ecclesiasticis, auxilium mortalis confessionem sacramentalem prae- suum non dederint ad praedictam clausuram mittere ante communionem, si sit copia con- monialium instaurandam aut conservandam. fessoris, quam censuram et canonem tractavi Alia est contra omnes personas, quoe inira in tom. 3 tertiae part., disp. 66, sect. 3. septa monasterii ingressae fuerint absque le- 5. Tertia contra raptores fosminarum. — gitima facultale Episcopi, vel superioris in Tertia sumitur ex eodem Concilio, sess. 24, scriptis obtenta. Sed de hac re supra suffi- c. 6 de Reformatione matrimonii, ubi raptor cienter diclum est circa finem earum excom- alicujus foeminse, et omnes illi auxilium, con- municationum, quae Pontifici reservantur. silium aut favorem praebentes ipso jure ex- communicantur. Ubi aliae etiam pcenae ferun- Sextaexcommunicatio contraeos, qui foeminas tur, et alia de raploribus statuuntur, quae ad ad ingrediendum monasterium cogunt. praescntem materiam non spectant. Quod vero ibi dc clericis dicitur, infra in materia 8. Concilium Tridentinum. — Censura hssc de suspensione explicabitur. non comprehendit eos qui viros cogunt. — 6. Quarta contra impedientes aliquos ne Sexta sumitur ex eodem Concilio eadem matrimonium contrahunt. — Quarta fertur in sess., cap. 18, et causa ejus est, nimirum eodeiu Concilio, sess. 24, c. 9 de Reformat. cogere aliquam fceminam ad ingrediendum matrim., contra eos, qui quovis modo directe monasterium, vel ad suscipiendum habilum vel indirecte subditos suos, vel quoscumque cujuscuinque religionis, vel ad emittendam alios cogunt, quominus libere matrimonium professionem , praeterquam in casibus jure contrahant. Estque quoad personas univer- expressis. Quae censura est generalissima salis, quia, licet in principio sit sermo de quoacl personas. contra quas fertur, ut ex temporalibus dominis et magistralibus, ta- textu satis constat. Ex parte etiam fcemina- men , cum fertur praeceptum et censura , rum, quarum coactio prohibetur et punitur, verba generalissima sunt : Prxcipit sanctus est universalis sine limitatione. Tamen, quia Synodus omnibus, cujuscumque gradus, digni- ea , quae specialiter disponuntur circa fceminas tatis aut conditionis existant, sub anathe- in favorem earum, non extendunturad viros, matis pcena, quam ipso facto incurrant, elc. ideo si coactio fiat alicui viro, ut religionem Ponderandum aulem est verbum, Cogant, ingrediatur, non incurretur haec censura. In nam coactio proprie non est, nisi ubi inter- quo vidctur constituenda differentia inter venit violentia aut injuria aliqua. Unde prin- hanc et quartam censuram; nam illa ad viros cipes vel magnates, qui promiltunt officium et fceminas exlenditur, cuicumque illorum aliquod vel favorem, ut aliquem ad tale ma- coactio fiat; imo, licet secundum tenorem trimonium inducant, et aliter negant se id verborum videretur ferri conlra eos, qui 660 DISP. XXIII. DE EXCOMMUNICATIONIBUS NON RESERVATIS SUMMO PONTIFICI. viros inducunt ad conlrahendum, extendi includere. Nam professio specialiter videtur posset ad foeminas, vel ob majorem rationem, significari per veli susceptionem, quia pro- vel quia nomina masculina facile ad utrum- fessione solet velum foeminis imponi; votum quo genus extendi solent; quod secus est autem emittere in rigore generalius est. Et quando in particulari est sermo de fceminis, ideo videtur haec censura extendi ad omnes, Ut est in prsesenti. qui impediunt fceminas sine justa causa, ne 9. Triplex actio hac lege prohibetur. — votum simplex castitatis, aut religionis emit- Extenditur censura ad dantes consilium, tant. Nihilominus non existimo Concilium auxilium, etc. — Circa causam autem hujus fuisse locutum de privatis votis; alias non censurae tria membra distincte numerantur, tam confuse de emissione voti fuisset locu- scilicet coactio ad ingrediendum monaste- tum; sed illam secundam partem opinoraddi- rium, ad suscipiendum habitum, et ad pro- disse ut comprehenderetomnem modum seu fessionem emittendam. Posset aulem exponi, statum religionum, seu personarum monia- ut primum sit commune quid, quod expli- lium, nam aliquse sine susceptione veli statum ceturperduo sequenlia, id est, ad ingressum illum assumunt. monasterii, sive per habitus susceptionem, sive per professionem ; non enim videtur dari Septima excommunicatio contra foventes alius modus ingrediendi religionem praeter monomachiam. hos duos. Sed obstat, quod Concilium bis haec tria numerat tanquam omnino dislincta. Et 11. Extensio dictx censurse. — Septima ideo in illo primo membro non dicit ingredi habelur in eodem Concilio, eadem sess. 25, religionem, sed monasterium, quia nimirum cap. 19 de Reform. Ubi excommunicat omnes per illud prohibet, ne cognnlur fceminae ad temporales dominos, qui locum ad monoma- habitandum ibi, etiam proprio habitu re- chiarn in suis terris concesserint; quam etiam. tento. Et in hoc membrum sic inlellectum extendit ad ipsos, qui in duello pugnant, et videlur maxime cadere illa restriclio, Nisi eos, qui consilium dederint, aut suaserint, et in casibus a jure expressis. Nam in pcenam, ad spectatores. Verum est, solum in prima vel cautionem interdum possunt ad hoc foe- clausula, quse est contra concedentes locum minse cogi secundum jura; ad habitum vero, ad hanc pugnam, poni verbum, eo ipso, quod aut professionem raro, aut nunquam. Tan- significat censuram ipso facto. De pugnanti- dem extendilur ibidem haec censura ad dantes bus vero et patrinis solum dicitur : Excom- auxilium, consilium, vel favorem, et ad eos, municationis, ac bonorum omnium proscrip- qui scientes fceminam non sponte ingredi tionis, ac perpetuxinfamixpcenam incurrant. monasterium, aut habilum suscipere aut pro- De aliis vcro dantibus consilium, aut spec- fessionem emittere, quoquo modo eidem tantibus dicitur : Excommunicationis , et actui, vel prsesentiam, vel consensum, vel perpetux maledictionis vinculo teneantur. auctoritatem interposuerint. Quae ultima ex- Quse verba magis ambigua sunt, quia nec tensio est valde singularis, et rara, et ideo addilur, eo ipso, et, verba, incurrant, et, te- estnotanda, et singula ejus verba expen- neantur, cum non sint indicalivi, sed impera- denda, juxta ea, quae supra in similibus dicta tivi modi, non videntur significare sententiam sunt. latam, sed fereodam per judicem. Nihilo- 10. Extenditur censura ad impedientes ne minus tamen certum est contra hos omnes fceminse in religione profteantur. — Ullerius ferri excommunicationem ipso facto. Quod vero in eodem cap. extendilur similis ex- ita videtur exposuisse Gregorius XIII in motu communicatio ad omnes eos, qui quamcum- proprio de hac re, et incipit Ad tollcndam, que foeminam volentem velum accipere, aut estque 82 inter decreta ejus in collectione volum emittere, absque justa causa quoquo Romana, ubi referenshoc decrelum, aeque ait modo impediunt. Ubi velum accipere, aut Concilium Tridentinum excommunioationem votum emitlere idem videtur esse, quod reli- tulisse in omnes has personas. Unde verba gionem profiteri; tamen, quia nemo polest illa, incurrant et leneantur, iicet imperativa profiteri nisi prius habitu suscepto, qui hanc sint, non tamen diriguntur ad judicem, ne- susceplionem impediret, a forliori impediret que ejus actionem requirunt; sed ad ipsum professionem , et consequenter hanc censu- reum, quem per imperium efficax ligant. ram incurreret. Fosset etiam quis opinari, Diclus autem Gregorius extendit hanc oensu- illa duo aliquid amplius quam professionem ram ad privatum duellum; quod enim illa SECT. I. AN UNA SIT TANTUM EXCOMMUNICATIO MINOR, ET QVJE SIT EJUS RATIO. 661 Sit exlensio, et non tanlum declaratio, salis piis positis, etexdictiscirca alias similes con- indicat verbum staluimus, ut ponderavit stitutiones, modum uniuscujusque eensurae, Navarrus. Statuit ergo Pontifex, ut omnes, et proprietates, seu effectus ejus intelligere. qui ex condicto, statuto tempore, et in loco convento, monomachiam commiserint, etiam DISPUTATIO XXIV si absque aliis usitatis caeremoniis, et solem- nitatibus id faciant, eadem censura, eisdem- de excommunicatione minori. que poenis teneantur; et similiter dominos locorum hujusmodi permittentes, aut quan- Expeditis his, quae de excommunicatione tum in se fuerit non prohibentes, et omnes majori dicenda occurrerunt, breviter trac- mandantes, instigantes, auxilium et consi- tari possunt ea, quae propria sunt excommu- lium et favorem dantes, equos, arma, pecu- nicationis minoris, cujus definitionem jam niam, comitatum, et alia subsidia scienler supra tradidimus, explicando differentiam subministrantes, aut ex proposito specta- inter eam, et excommunicationem majorem. tores, vel socios quovis modo sese praebentes Nunc ergo effectus hujus censurae, divisiones excommunicat. ejus, ac causas, et reliqua omnia, quae de cen- 12. Octava contra interpretantes decreta suris in communi diximus, percurremus. Concilii Tridentini. — Octava reperitur in Bulla Pii IV, in confirmationem Concilii Tri- SECTIO I. dent. edita. Ubi omnibus personis gene- , ., . , An una sit tantura excommumcatio muior, et quoe sit ratim prohibet commentanos, aut mterpre- ejus ratio. «»■» tationes suas in decreta Concilii edere sine auctoritate Pontificis, excommunicatque ipso 1. Opinio communis. — Opinio distinguens faclo omnes personas Praelatis' inferiores plures excommunicationes minores. — Docto- illud praeceptum violantes. Quod intelligen- res communiter unam tantum speciem ex- dum est de propriis commentariis, Glossis, communicationis miuoris assignare videntur, aut scholiis super ipsum Concilii decretum; et rationem ejus in hoc constituunt, quod sit non est tamen prohibitum illud interpretari, censura privans sacramentorum participa- ut constat ex usu, et ex necessitate; vix tione; sic enim definitur in cap. penult. de enim posset alia ratione tradi Theologica Sent. excommun., et significatur in cap. ult. doctrina; ac denique ex verbis ipsiusmet de Clerico non ordinato minislr. Docent Pontificis, quae in rigore non aliud exigunt. Theologi in 4, dist. 18; Summistae, praeser- 13. Praeter has excommunicationes inve- tim Cajetan., in verb. Excommunicatiominor; niuntur alia3 latae in Extravagantibus, seu Navarr., cap. 27, num. 1 et 24, et alii com- propriis motibus aliquorum Romanorum Pon- muniter. Huic vero doclrinae opponi videtur tificum, quas specialiter referre, et exponere lex nostri regni, part. 1, tit. 8, 1. 5. Quae non censeo necessarium, quia mihi non con- duas distinguit species minoris excommuni- stateas csse receptas; ut est illa, quam tulit calionis. Una est, quam diffinivimus; alia est, Pius V circa taurorum agitalionem in sua quae privat communicatione hoininum, non Extrav. 47, quae incipit De salute plebis, tamen participatione sacramentorum; ubi quam posteriores Pontifices parlim abslule- Gregorius Lopez plura decreta pro hoc se- runt, partim mularunt. Et plures aliae haben- cundo membro cilat. Tamen solum cap. 25, tur inter motus proprios illius Pontificis, ut quaest. 2, aliquid facere videtur; de reliquis patet in 47 et 75, et in aliis, quos Navarrus vero dicemus statim. Dico ergo, et hoc poste- indicat. Sixtus etiam V plures excommuni- rius membrum non esse in usu, et legem cationes tulit, quamvis plures earum reser- illam late loqui de excommunicatione prout vatae sint, quas supra ex parte teligimus; dicit quamcumque pcenam, quae separat aliquse vero revocatae sunt, vel nunquam hominem vel ab ingressu Ecclesiae, vel a etiam in usum redactee. Quapropter in parti- divinis officiis, vel a quolibet munere inter culari oportebit statum rei, et consuetudinem homines, ut patet exemplis, quae in ipsa lege consulere, nam, cum haec ad factum perti- ponunlur, cum tamen priorasint potius inter- neant, non possumus de eis doctrinam tra- dicta quaedam, ut infra videbimus, alia vero dere. Quando vero constiterit constitutionem non pertineant ad proprias censuras. vim suam et efficaciam relinere, diligenter 2. Aliter datur ab aliis haec distinctio, ita perpensis verbis ejus, facile erit ex princi- ut una sit supradicta, quae privat passiva 662 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. perceptione sacramentorum ; alia vero, quw tione a perceptione sacramentorum. Quia privat communione quorumdam fidelium tan- ratio harurn censurarum tota pendet ex insti- tum, respectu eorum quos privat omni com- tutione; et Pontifices aliam institutionem municatione tam sacra, quam humana, ita nobis non declarant, ut palet ex dict. cap. ut neque illis dare sacramenta, neque ab eis ult. deCler. excomm.min., etcap. penult. de recipeie, nec in jus vocari ad testimonium Senlent. excomm., neque alius modus ex- vel alium similem actum debeant. At vero communicationis minoris jam est in usu; non respeclu aliorum nulla communione privatus ergo alios distinguere, vel declarare necesse est, et consequenter neque usu, et participa- est. Fateor enim posse excogitari alium mo- tione sacramentorum, cum ea possit ab aliis dum excommunicationis minoris, ut possibi- recipere, vel, si sacerdos sit, possit ipse rem lem, et non tantum unum, sed plures. Et sacram facere. Quod genus censurac colligi fortasse olim aliquis alius fuit in usu (licet videtur ex cap. Placuit, dist. 18, ul.u de Epi- hoc incertum sit, ut jam dicam); nunc vero scopis , qui negligunt ad Concilium provin- excommunicatio minor tantum in dicta pri- ciale venire, et rationeni impedimenti apud vatione mcrali consistit. Primatem non reddunt, dicitur : Ecclesix suas 4. Non esse impossibiles plures modos ex- communione debent esse conlenti. Excommu- communicationis minoris. — Nunc vero non nicantur ergo non inlegre, sed ex parte, et esse in usu. — Addo praeterea, illum modum non privantur simpliciler communicalione excommunicationis, qua quis privatur ali- sacramentorum, qui in suo Ecclesia potue- quorum fidelium communicatione, et uon runl illa recipere, et cum suis subditis com- omnium (licet admittatur), esse quamdam ex- municare; solum ergo privantur communione communicationem majorem, non respectu comprovincialium Episcoporum; ergo illa non omnium, sed eorum, quorum communica- est excommunicatio major; ergo est minor. tione aliquis privatur; quia respectu eorum Et similis habelur in cap. ult., dist. 58, indi- est privatio totalis, id est totius communica- catur in cap. 1, dist. 34, ibi : Si vobis admo- tionis tam in sacris quam in humanis. Sicut nentibus obedire distulerit, a vestro collegio alias Scotus dicit, excommunicatum ab uno excommunicatus abscedat; quod si in hoc Episcopo, ex vi prohibitionis ejus solum pri- contumax adhuc apparuerit, a ministerio vari communicalione subditorum illius Epi- cessare debebit. Et in cap. In loco, 5, quaest. 4, scopi, et nihilominus respectu talium persona- ibi : A communi coetu secedat, et trium die- rum illamesse quamdam excommuuicaliouem rum excommunicationem perferat; cap. Epi- majorem, quia privat omni communicatione, scopi, 11, quffist. 3, ibi : Communio illis qua privare potest. Ita ergo censeri debet usque ad tempus synodi a reliquis Episcopis de illa excommunicatione, unde neque illi denegetur; cap. ult., 6, queest. 2, ibi : Quam- bene accommodatur doctrina de excommuni- diu excommunicato (scilicet inj uste) non com- catione minori, neque oportet aliud de illo municmarU suus Episcopus, eidem Episcopo genere excommunicationis dicere, nisi quod. ab aliis non communicelur Episcopis. Hanc- omnia dicta de excommunicatione majori in que sententiam tenuit Richardus, in 4. dist. 8, ea respective locum habent. Addo, nunc non art. 7, quacst. 4, senlit Joanncs de Ligna., in esse in usu Ecclesiae talem excommunicatio- tract. de censuris, § 11, et ex parte idem nis modum, et satis incertum esse, an ali- sentit Sylvest., verb. Excommunicatiominor, quaudo fuerit; nam ille, qui indignus est 6 1. Cilanlur eliam Felin. et alii. aliquorum communicalione fideliurn, omnium 3. Unicam tantum esse speciem minoris etiam est indignus; et quia sufiragia, quue in excommunicationis. — Verumlamen licet in uno loco vel a ministris quibusdam (iuni no- priediclis juribus quoddam peculiare genus mine totius Ecclesiae, quantum ad hoc, ejus- ptmss feralur, qua3 distiucta esl ab excom- dem rationis sunt cum sufiVagiis, quse in aliis municatione niajori, et a minori, prout tra- locis, velab aliis ministris ofierunlur, el ideo, duntur in cap. penult. de Sent. excomm., qui excluditur a parlicipatione suffragiorum nihiloininus, loquendo de excommunieatione, communium alicubi, ubique excludendus est. qum proprie censura sit, et prajsertim secun- 5. Exponuntur varia jura in contrarium dum pritsentem statum, et consueludinem adducla. — Quapropter probabile mihi est, Ecclesiie, non videlur necessarium, distin- quod notavit Glossa in dict. cap. Placuit, guere illa.m speciom excoiunjunicationis mi- illam pcenam et alias, de quibus ibi fil men- noris, prater eam, quae consislil in separa- tio, non fuisse proprie excominunicatioiu.n; SECT. !. AN UNA SIT TANTUM F.XCOMMUNICATIO MINOR, ET ^BJE SIT EJUS RATIO. 663 sedsclum separationem quamdam in negoliis, dam, ut ex cap. 23, 24 et 25 ejusdem reguloe vel in aliis ministeriis, ut, v. gr., quod talis manifestum est. Episcopus non vocetur ab aliis ad consecran- 7. Ex his ergo recte concluditur, hanc ex- dum aliquem Episcopum, vel ad alia negolia communicationem minorem intogram et to- tractanda. Sic etiam Gloss., in dict. 1 cap., talem, prout est in usu Ecclesiae, tantum dist. 34, explicat illa verba, excommunicatus esse unius rationis specificae, quia est (ut ita abscedat, scilicet, ut non intersit cum eis dicam) privatio cjusdem formae, scilicet coin- negotiis communibus. Sic exponi potest cap. municationis passivae sacramentorum , quae In Ioco, ubi Glossa advertit, illam tantum ejusdem rationis est in omnibus fidclibus. fuisse separationem a consortio fratrum, et Immeritoque in conlrarium citantur Victoria addit Archidiaconus non fuisse separationcm supra, et Soto, dist. 22, quaest. 1, art. 1, in ab usu sacramentorum. Quod inde eliam princ; nam Victoria, licet dicat, olim fuisse confirmatur, quia illi praescribitur trium die- alios modos pcenarum , quae poterant dici rum icrminus; propria autem excommunica- excommunicationes minores, nunc tamen tionis censura non habet definitum tempus; sentit nullam esse, quae privet parlicipa- non crat ergo illa propria censura, sed alius tione unius sacramenti, et non omnium; Soto modus pcenae. Qualis eliam erat illa, de qua vero, licet dicat nomen excommunicationis, dicitur in cap. Neminem, dist. 45 : Si ita derivatum esse a participatione Eucharistiae, causam exigit clerici., triduo privetur ho- quae per antonomasiam dicitur communio, nore, etc. Unde eodem modo intelligitur cap. addit nihilominus, eos, qui extra sanctana Episcopi, 11, quaest. 3, nam ibi etiam praefi- communionem fiebant, etiam in antiqua Ec- gitur tempus, dum dicitur : Usque ad tempus clesia subinde a participatione reliquorum synodi a reliquis Episcopis communio illis sacramentorum solitos fuisse cohiberi. Quic- denegetur. quid vero sit de praeterito tempore, nunc 6. Privatio Eucharistise excommunicatio certum est nullam esse propriam censuram, aliquando vocatur. — Addo praeterea, in- quce privet receplione unius sacramenti, nisi terdum vocari excommunicationem in anti- omnibus simul privando, ut constat ex ci- quis juribus solam privationem Eucharistiae, tatis juribus in cap. ult. de Cler. excomm. cujus usus per antonomasiam dicitur com- ministr., et in cap. penult. deSent. excomm., munio; quomodo accipi videtur illa vox in et ex usu Ecclesiae. Nam ut infra ostende- cap. Nemo, 11, quaest. 3, et in cap. De pres- mus, nulla est excommunicatio minor jure byterorum, 17, quaest. 4, et indicavit Gra- lata, quae non privet participatione omnium tianus, 11, quaest. 3, post cap. Ad mensam, sacramentorum ; ab homine autem raro, aut § Evidenter. Clarius Victoria, in Summ. nunquam fertur excommunicatio minor. Et materia de excomm., num. 1, ita exponens quamvis interdum prohibeatur quis ab usu, cap. E&geltrudam, 3, quaest. 4. De quo supra v. gr., solius Eucharistiae ex praecepto con- in principio materiae de excommunicatione fessoris, aut superioris, vel judicis Ecclesia- dictum est, et disputat. de Censuris in com- stici, ut sumitur ex cap. Accedens, dist. 50, muni de eadem re plura diximus ; et expo- tamen illa non est propria censura, sed vel suimus alia jura, quae ibi annolat Victoria, et poena quaedam praecedentis peccati, vel jus- fere eodem modo exponit, et nobiscum sentit tum praeceptum, quod propter reverentiam dicens, olim fuisse in Ecclesia alios modos tantisacramenli, vel ob aliam justam causam poenarum , separando fidelem peccatorem imponitur. Non oportet ergo tot species ex- propler aliquas culpas, vel a perceptione so- communicationum minorum distingucre, quot lius Eucharistiae, vel ab ingressu Ecclesiae, sunt species sacramentorum, quia licet pos- et communicatione in divinis officiis, aut sint a nobis fingi, tamen in censuris ab communi oratione, quse omnes (ait Victoria) Ecclesia institutis non dantur, sed una, poterant vocari excommunicationes minores; quae privat omnium sacramentorum partici- nunc autem (inquit) una tantum est excom- patione. municatio minor, quse privat usu passivo sacramentorum. Sic etiam in regula S. Bene- SECTIO II. dicli multa legunlur de excommunicationibus Quos effectus habeat excommunic,tio minor. regularibus (ut sic dicam) quae in pcenam monachis imponebanlur, quae censurae non 1 . Conclusio. — Quaestio haec ex dictis in erant, secl prohibiliones, etseparationes quae- superiori facillime definitur. Dicendum est 664 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. enim proprium, etadaequatum effectumhujus susceptionem sacramenti ut sic non incurri- censurae esse, privare hominem usu, et par- tur irregularitas, sed propter indehitam Or- ticipntione sacramentorum; quod patet ex dinis administrationem, a qua per censuram definitione data, et ex juribus, unde illaua aliquis prohibitus est, ut infra suo loco vide- sumpsimus, et ex cap. A nobis, de Exceplio- Limus; hic autem celebrans ligatus minori nibus, et ex omnium sententia apud Covarr., excommunicatione non peccat propter ad- in cap. Alma, part. 1, § 8, et Ugolin., tab. 3, ministrationem Ordinis, sed propter solam cap. 6, § 1, et Summistas, verb. Excommu- susceptionem sacramenti, ut jam dicam. Ad- nicatio. Dices : hic effectus communis est dito etiam, nullam certam pcenam esse ipso excommunicationi inajori; ergo non est pro- jure impositam propter hanc culpnm, sed ar- prius excommuniolionis minoris. Respon- bilrio judicis, vel superioris puniendnm esse, detur ex superius dictis, haec duo comparari ut notavit Glossa in dict. cap. ult. de Cleric. per modum totius et partis, nam excommu- escomm. ministr., unde fnlsum existimo, nicatio mnjor includit quidquid minor, et quod dixit Sylvester, verb. Excommunic, 4, aliquid aliud; unde cum dicitur hic effectus in princip., eum, qui cum excommunicatione proprius excommunicationis minoris, vel non minori suscipit sacramentum imprimens cha- fit comparatio ad majorem, sed ad alias cen- raclerem, v. gr., Ordinis, privari effectu ulti- suras. vel intelligendum est cum praecisione, mato, id est, executione. Nam haec privatio et adaequatione; nam excludere a receptione non fit nisi per suspensionem, quae ob talem sacramentorum est, ut ita dicam, adaequatum culpam non contrahitur; nullo enim jure lata objectum excommunicalionis minoris, non est, ut diximus. vero majoris, licet sub ejus objecto compre- 4. Alix communicationes non sunt prohi- hendatur; sicut color, vel sonus continenlur bitse sic excommunicato. — Atque hinc colli- sub objecto sensus communis, licet ipsa sint gitur, omnes alios actus Ecclesiasticae com- objecta adaequata quorumdam particularium municationis, tam sacros, quam civiles, seu sensuum. humnnos, Iicitos esse homini ligato sola ex- 2. Peccat graviter sacramenta recipiens communioatione minori. Haec est communis cum hac censura. — Sacramenta cum hac sententia, ut videre licet in Sylvestro, verb. censura valent. — Atque hinc sequitur pec- Excommunic, 4, num. 5; et Navarr., in care graviler, qui cum hac censura suscipit Summa, cap. 27; et Covarr., dict. § 8, n. 2; sacramenta,licet ipsa sacramenta valida sint. et Jacob. de Graffis, lib. 4 suarum decis., Prior pars probatur ex dicto cap. ult. de cap. 10, num. 3. Et ex parte colligitur ex Cleric. excomm. minist., ubi dicitur graviter dict. cap. ult., ubi dicitur, eum, qui sic ex- peccare, qui celebrat minori excommunica- communicatus est,nonesse prohibitumeligere, tione ligaius; ergo, qui alia suscipit sacra- vel ea, quse jurisdictionis sunt, exercere. menta ; quia quaelibet receptio est materia Ergo mullo minus est prohibitus ab aliis acti- gravis, sncra, et prohibita, licet differant se- bus humanae cornmunicationis, quae jurisdic- cundum mngis et minus. Sicut etiam majus tionem non requirunt. Praeterea in c. A nobis, peccatum est ea suscipere cum majori ex- de Exceplion., ponitur parlicula exclusiva, communicatione; hoc autern non excludit, tantum a sacramentorum parUcipalione est quin hoc eliam grave et mortale sit. Allera remotus; ergo reliqua licita sunt, quia non pars nota est. quia prohibitio Ecclesiae non suut prohibita. Quapropter hujusmodi ex- irritat sacramentum, si alias debita materia, communicatus et Missam audire, et alia di- et forma a legitimo ministro applicantur, et a vina, quae sacramenta non sunt, participare fortiori patet ex dictis de excommunicatione potest, ut Theologi docentin 4, dist. 18. Pi\e- majori. serlim Palud., Gabriel, et Major, et Adrian., 3. Quam pcenam incurrat recipiens sacra- quaest. 3 de Clavib. Ubi recte eliam addit, menta hac censura ligatus. — Quam pcenam posse hujusmodiexcommunicatum absolvere incurrat. — Sylvest. improbatur. — Adden- alium ab excommunicatione, ut colligitur ex dum vero est, propter hoc peccatum, vel ce- cap. Duobus, de Sentenl. excom. Et ratio est, lebrando cum hac censura, non incurri irre- quia non privatur jurisdiclione, aut usu ejus, gularitalem. Quod expresse traditur in dict. juxta dict. cap. ult. Et eadem ratione potcst cap. ult. de Cleric. excom. ministr. Ratio est, aliis negoliis inleresse, vel in judicio, vel tum quia talis irregularitas non est in jure extra illud, ac denique quacumque commu- expressa; tum eliam, quia propter solam nicalione uti. Et ob eamdem rem nou esi pri- SECT. II. DE EFFECTIBUS EXCOMMUNICATIONIS MINORIS. 665 vatus communibus suffragiis Ecclesiae, tum collata a sic excommunicato, virtutis non quia non est preecisus ab illa , tum etiam, carere effectu, et rationem subdit, cum non quia illa diclio exclusiva, tantum, hasc omnia videatur asacramentorum collatione remotus; complectitur. ergo perinde fuit, ac si diceret, cum non sit; alioqui ratio non essel conclusioni propor- Ligatus minori excommunicatione licitene tionata. sacramenta ministret. 7. Secunda sententia negans. — Exponilur cap. ult. de Cleric. excommunicat. minist. 5. Duse tamen supersunt difficultates circa — Propterea alii sentiunt, sic excommunica- hanc generalem illalionem. Prima est, nam tum, per se loquendo, non peccare admini- ex illa sequitur sacerdotem ligatum minori strando sacramenta. Ita tenuit Hostiensis i!>i, excommunicatione posse licite, et absque quem sequitur Navarrus, dict. cap. 27, n. 24, peccato ministrare sacramenta, quia solum et idem tenet Joan. de Lignan., tract. de Cen- est prohibitus a passiva receptione; activa suris, § 13, et alii supra citati. Fundamentum autem ministratio distincta est, et per se non est, quia per talem censuram non removetur requirit receptionem; ergo non erit illi pro- quis a collatione sacramentorum, ut osten- hibita ; erit ergo licita ; consequens autem vi- sum est; ergo non est illi prohibita ; ergo non detur contra expressa verba Gregorii IX, in peccat conferendo. Patet consequentia, quia dict. cap. ult. de Cleric. excomm. minist., di- talis actio in tali persona non est per se centis : Peccat autem conferendo ecclesiastica mala; ergo si non est aliunde prohibita, non sacramenta : ergo. est unde peccaminosa sit. Quid estergo quod 6. Prima sententia affirmans. — Propter Pontifex, dicto c. ult., ait : Peccal autem con- quod quidam dicunt peccare graviter, qui ferendo ecclesiastica sacramenta? Responsio ministrat sacramenta cum minori excommu- communisest, illa verba intelligi de illa colla- nicatione. Tenet Innocentius, dict. cap. ult. tione quse conjuncta est participationi eorum, (Abbas autem ibi falso citatur), et Adrianus, ut Episcopus ordinando in sacris, quia simul in 4, qusest. 3 de Clavibus, § Pro hujus solu- sacrum facit, et communicat, non tamen pec- tione; Major, 4, d. 18, qusest. 2, § 1; Sylvest., cabit confirmando, quia tunc ita confert Excommunic, 4, num. 1. Favet 1. 6, n. unum sacramentum, ut nullum recipiat. Si- tit. 9, parlit.; sed loquitur sequivoce de ex- militersacerdossic excommunicatus peccabit communicatione minori, juxta dicta in sec- Eucharistiam consecrando, quia necesse est, tione prsecedente. Illa ergo sententia falsa ut illam recipiat ; tamen si illam ministret ex est. Primo, quia indict. c. Anobis, de Excep- praeconsecratis formulis, non peccabit, quia tionibus, exclusive dicilur, tantum, a partici- potest id facere non participando illam. Ita patione. Dices, intelligi a participatione etiam significavit Abbas ibi, num. 1 et 3, ubi ait, activa. Sed repugnat in primis proprielas excommunicationem minorem non inducere hujus vocis, participationis, quse non signifi- suspensionem Ordinum, sed lantum privare cat effectionem, sed receptionem sacramenli. participatione sacramentorum; et ideo qui Deinde repugnat expressa inlerpretatio ejus- sic celebrat, non attentare officium sibi inter- dem Gregorii IX, in dict. cap. ult. dicentis, dictum, sed ideo peccare, quia participat ex hanc parlicipationem in sola consistere per- sacramentis. Unde quod in illo textu dicitur, ceplione, et non in activo ministerio. Ex quo Peccat autem ipsa conferendo , videtur ipse ibidem concludit, sic excommunicatum non exponere, id est celebrando, seu celebratio- esse remotum a collatione sacramentorum. nem conferendo. Nec referl, quod Pontifex ibi utitur verbo 8. Objectio. — Non caret tamen difficullate videndi, dicens : Cum non videatur a colla- illa expositio, tum quia nemo participat tione, etc, quod verbum dubitationem potius sacramentum, cum illud confert, nisi qui ce- quam constantem sententiam indicat; hoc lebrat; si ergo Pontifex in illo posteriori§, so- (inquam) non refert, nam illo modo loquendi lum loqueretur de eo, qui confert sacramea- sccpe signifieatur absoluta assertio, et veritas tum, illud recipiendo, nihil novum diceret, rei, et ita accipiendum esse, cum a lege pro- sed repeteret quod in principio capitis dixe- fertur, notavit Jason, in 1. Clam possidere, rat: Peccare sic excommunicatum celebrando; § Qui ad nund., num. 45, ff. de Acqu. poss.; at Pontifex illud addidit tanquam quid no- et in illo textu est necessaria interpretatio; vum et dislinctum; tum etiam quia illa poste- nain Ponlifex absolute affirmat sacramenta rior assertio Pontificis non esset per se, sed 6C6 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. valde per accidens; unde non fuisset ita ab- tivum, qui sine passivo esse non potest, sicut solute proferenda; imo in rigore esset falsa. statim dicemus de electione; tum etiam quia Explicantur omnia, quia actio conferendi sa- hic et nunc fit tali modo, et per talia media cramentum ex se separabilis est a participa- ut sine peccato exerceri non possit. Unde, tionesacramenti; quod autem conjungantur, licet tota ratio illius malitiae proveniat ex. accidentarium est, solumque concomitanter, participatione sacramenti, tamen illa redun- vel praasuppositive concurrit. Unde illa duo, dat in actionem, et inficit totum illud minis- scilicet recipere, et ministrare sacramentum, terium, quod per modum unius tunc morali- quantumvis simul fieri videantur, diversa ter fit. manent, et peccatum, quod ibi intervenit, 11. A lia expositio. — Alteram interpreta- non est in administratione, sed in receptione tionem ndhibere possumus, videlicet, per se sacramenti. Adeo ut non mogis peccet sic quidem, ac directe non removeri quempiam excommunicatus celebrans, et ministrans sa- per excommunicationem minorem ab officio cramentum, quam celebrans tantum; ergo administrandi sacramenta; et ideo non pec- illa locutio in eo sensu impropriissima est et care graviter, si hoc faciat, nec aliquam pce- in rigorefalsa. nam ecclesiasticam incurrere. Nihilominus 9. Nihilominuscircumstantia, et difficultas tamen, quia talis excommunicatio aliquam illiustextuscogitnos, utdictam expositionem indccentiam affert, ideo non carere aliqua admiltamus; nam in eo duo simul dicuntur, culpa, qui in eo statu sacramentum ministrat. quae videntur repugnantia, scilicet peccare Sicut peccatum per se ac directe non velat sic excommunicatum conferendo sacramenta, ministrare sacramenta, neque hoc formaliter et non esse ab eorum collatione remotum; ad ejus rationem pertinet; tamen propler in- nam si non est remotus, cur peccat? Ergo decentiam novum peccatum estsacramentum oportet exponere, peccare non ex vi remo- ministrare in statu peccati. Ita ergo in prae- tionis a collalione sacramentorum, sed ex ad- senti cum duplici moderatione. Una, ut hoc ju.:cta receplione, a qua remotus est, et inde non extendatur ad alias actiones sacras, prae- fieri ut sacramenta ab eo collata non careant ter sacramentorum ministrationem, propter ef.ectu neque apud Deum, nequc apud Eccle- specialem sanctitatem talis ministerii. Alia, siam. Unde ad objectionem respondendum ut tale peccatum veniale tanlum censeatur, est illum versiculum, Peccat autem, etc, re- quia illa indecenlia parva est, et ita ad ferri ad initium capitis, et consequenler in peccatum mortale non sufficit. Unde in illo eo sermonem esse de sacerdote sic excom- cap. ult., cum in principio dixisset Pontifex, muuicato celebrante, quod satis indicat illa peccare graviter sic excommunicatum cele- particula adversativa, Autcm, quasad procte- brando, poslea solum dixit : Peccat autem sa- rita refertur, et non potest aliter commode cramenta ecclesiastica conferendo, et non ad- referri. didit, graviter, quia necessarium non est 10. Responsio. — Non ergo de quocumque peccatum illud esse mortale, juxta hanc in- sacerdole sic excommunicato, sed cle cele- lerpretationem, quam tenet expresse Le- brante, ait Pontifex, pcccare sacramentum dcsina, in 2 part. 4, quaest. 25, art. 2, et ministrando. Quod non superflue, sed ex ne- juxla illam conciliare vult opiniones supra cessilate addidit, ut declararet, non obstante relatas. Eamdem indicavit Govarr., dict. § 8, illo pcccato, lalia sacramcnta habere suum num. 2, citatque Ancharranum, Gajetanum, integrum actum absque ulla suspcnsione, vel et Sylveslrum; tanien Sylvester, verb. Ex- alia ecclesiaslica pcena, quia illud peccatum communic, 4, num. 1 et 5, oppositum plane non provenit formaliter ex collatione, sed ex docet; Cajetanus vero, verb. Excommunicatio participatione sacramenli. Et ideo non obslat minor, aliquantulum favet, qualenus distincte quod hujusmodi culpa sit quasi per accidens et prsecise ait, hujusmodi exconimunicatum respeclu collalionis sacramenli, quia juxta mortaliter peccare, si se ingerat passive par- subjeclam materiam scrmo erat de collatione ticipationi alicujus sacramenti, indicans, si se sacramenti habenle talcm circumstantiam. ingerat active, non pecVare mortaliter, sed De qua moraliter loquendo, vere et in rigore ad summum venialiter. Et ita etiam facile in- dici polcst, quod peccaminosa sit, tum quia telligitur limitatio, quoe in fine illius textus licel haee ccnsura directe non prohibeat usum addilur : Dummodo non in contemptum Eccle- activum sacramenlorum, lanien prohibendo siasticxdisciplinx, ctc.Itautsensus sit, quam- passivum, cx consequenii prohibet illum ac- vis sit aliquale peceatum ministrare sacra- SECT. II. DE EFFECTIBUS EXCOMMUNICATIONIS MINORIS. 6G7 n enta cum illa censura, non tamen esse clausulae, et qualis sit hic effectus hujus cen- grave, nec anathemate dignum, nisi ex con- surae, et deinde quomodo consonet cum illa temptu fiat. exclusiva, quae habetur in dicto cap. A nobis, 12. Expositio hscc rejicitur. — Nonpeccat de Excep. gui Ugatus excommunicatione minori sacra- 14. De qua electione sit sermo. — Circa mentum ministrat. — Ilajc exposilio esset pro- priorem partem suppono sermonem ibi esse babilis, si verum esset quod supponit, esse de electione ad gradus, dignilales vel bene- peccalum veniale ministrare sacramentum in ficia Ecclesiastica. Nam licet in textu abso- minori excommunicatione. At hoc non vide- lute dicatur, hujus excommunicali electionem tur verum. Nam ex vi hujus circumstanliae, irritandam esse, tamen ex ratione, quam et omnibus aliis seclusis, nulla sufficiens ra- subdit Pontifex, salis colligitur illa detei mi- tio culpae ibi apparet. Quia censura hasc per natio : Pro eo (inquil) quod ad susceptionem se non est culpa, sed poena; neque etiam ne- eorum eligitur, a quorum participatione a cessario supponit culpam mortalem; quod si Sanctis Patribus est privatus. Quae ratio interdum illam supponat, erit per accidens, habet locum in Ordinibus aut beneficiis Ec- poteritque per conlritionem auferri ; ergo talis clesiasticis, non autem in temporalibus. Unde, censura per se solam c< ram Deo non affert si quis sic excommunicatus eligatur ad tem- indignilatem, vel indecenliam, ratione cujus contra rectam rationem sit, aut contra sancti- tatem sacramenli illud in eo statu ministrare. Cum ergo alias ex vi talis censurae illa admi- nistratio prohibita directe non sit, nec ex jure positivo, neque ex naturali apparet in eo aclu sufficiens ratio culpae etiam venialis. Dcstructo aulem hoc fundamento tota illa in- tcrpretalio ruit. Et ideo prior et solidior et vcrior videlur. Eleclio cjus, qui ligatus est minori excommu- nicatione, an valeat. 13. Secunda difficultas oritur ex eodem cap. ult.; dicitur enim ibi, eum, qui minori poralem dignitatem, aut ministerium, vel ad. regnurn, non propterea electio irrilanda erit, et idem censeo de electione ad cathedram, etiamsi sit sacrae aut Ecclesiasticae leclionis, dummodo beneficium Ecclesiasticum annexum non habeat; de officiis autem aut beneficiis Ecclesiaslicis, quae per se non habent an- nexam obligationem suscipiendi aliquod sa- cramentum, dicam in sccundo punclo posito. 15. Secundo obscrvandum est in illo capite ultimo non simpiiciter id dici, sed cum illo addito, scienter. Sic enim dicitur : Si tamen scienter talh electus fuerit, etc. Non tamen explicatur ad quos referatur illa particula, scienter, an scilicet ad electores vel ad elec- lum. Videtur tamen praecipue esse referen- excommunicationeligatus est, non posse eligi, dam ad ipsum eleitum; nam haec pcena illius et si scienter eligatur, ejus electionem irri- tandam esse. Ex quo sequi videtur non esse veram illam exclusivam, sic excommuni- catum, tantum passiva perceptione sacra- mentorum esse privatum; nam privatus etiam est passiva electione, quae non est par- ticipatio alicujus sacramenti. Accedit, quod etiam videtur privatus activa voce eligendi ex c. llla quotidiana, de Elect., ubi Pontifex supplet defectum quorumdam , qui ad elec- tionem concurrerant minori excommunica- tione ligati. Sed hoc secundum non habet difiicullatem, nam certum est hanc censuram u.n privare jure eligendi, ut patet ex dict. ( ult., et ex omnium senlentia, et quia nullibi lata est talis pcena. Neque in dict. c. Pontifex ait fuisse illum defectum electionis, sed ad tollendos scrupulos, vel ut satisfaceret opponentibus, sub conditione addidit, Si quis defectus, etc. Circa priorem ergo partem primo videndum est, quis sit sensus illius est et non eligenlium; non enim ob eorum peccatum, sed elecli, elcclio irrilalur; ergo parum refcrt, quod ipsi peccent, aut non peccent eligendo, ut electio irritanda sit; ergo nihil etiam refert, quod scienler eligant; nam ha3c scientia solum auget eorum culpam. Et hanc sententiam docuit Gloss. ibi, verb. Scienter, quam Innocentius, Abbas, et alii expositores communiter sequuntur. 16. Quid si ignorans eligatur. — Covarr. opinio. — Sed inde oritur difficullas, si hujus- modi excommunicatus eligatur ipsomet suam excommunicationem ignorante, an lunc elec- tio valida et rata sit, ut onmi defectu careat, propter quem veniat irritanda. Nam, csse irritandam, sentit Covarruvias, dict. § 8, num. 3, quia nihil dislinguit inter ignoran- tiam electorum et eleoti, sed absolute ait ad valorem et effectum hujus eleclionis nihil condu,cere ignorantiam excommuuicationis, et citat Gloss. indict. cap. ultim., qute tamea 668 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. solum de electoribus loquitur, et illam parti- 18. Prior opinioprcpfertur. — His vero non culam, scienter, ait, referendam essead ipsum obstantibus non videtur inhac parte receden- excommunicatum. Exponit vero non ita : Si dum a communi sententia; nam ejus ratio est scienter eligatur, sed, si scienter participave- urgens, scilicet, quod hic effectus non funda- ritexcommunicato. Unde inferri polest, semel tur in nova culpa eligentium vel electi, ut contracta excommunicatione minori, nihil propterea possit ignorantia excusando cul- referre quod ignoranter eligatur. Illa vero pam impedire hunc effectum, sed fundatur in expositioviolenla est, nam verba textussunt : natura seu institulione talis censurre, quae, Si tarnen scienter talis electus faerit; ubi evi- impediendo usum passivum sacramentorum, denter scienlia ad electionemrefertur,et per- impedit consequenter electionem ad illud sona supponitur ligata minori excommunica- munus, quod illum usum requirit. Quod fun- tione, quocumque modo vel litulo conlracta damentum integrum manet, etiamsi ignoran- fuerit, nam doctrina generalis est. Ratione tia intercedat in alterutra vel in utraque tamen potest illa sententia persuaderi, quia parte, scilicet eligentium et electi. Quocirca illa eleclio non irritatur propler peccatum, illa particula, scienter, potius videtur addita quod eleclus commitlit se ingerendo tali elec- in illo textu ad augendum, quam ad limitan- tioni, sed propler incapacitatem personae, ut dum. Ita ut sensus sit, etiamsi scienter. Et satisconstatex ralione, quam subdit Pontifex referenda erit potius ad eligentes, quam ad dicens : Pro eo, quod ad susceptionem eorum eleclum, ut omnes expositores communiter eligitur, quorum perceptione a Sanctis Patri- indicant. Quia ex parte electi quasi manifes- bus est privaius. Quae ratio locum habet, sive tum videbalur, ignorantiam aut scientiam quissciens,siveignorans eligatur, etsive pec- nihil posse operari ad commodum ejus quoad cet in ea electione, sive non; interdum enim id, in quo per censuram impeditur vel prohi- fieri potest, ut non peccet, etiamsi sciens eliga- bitus est. Rursus, si ex parte eligentium fiat tur, ulpotesi mere passivesehabeat,non pro- electio ignoranter, hoc ipso videtur involun- curando electionem, quamvis eam non impe- taria et subreptitia , ac proinde irritanda, diat manifestando suam excommunicationem, quod secus videri poterat, si scienler elige- quia non debet ad hoc obligari, si occulta sit. rent sic excommunicatum, quia, non obstante 17. Secunda sententia. — Nihilominus con- illo defectu, viderentur velle conferre illi trariam sententiam indicat Sylvester citans beneficium; proplerea ergo Pontifex addit, ut Glossam Raimundi, verb. Excommunic, 4, etiamsi scienler eligant, electio irritanda sit, num. 4, ubi ait, hanc inhabilitatem excom- quia in electo semper est impedimentum; municati esse in poenam peccati. Sed hoc est unde et ipsi male faciunt illum eligendo. verum de pcena illius peccati, propter quod in excommunicationem incidit. Quod vero Sitne talis electio ipso jure irrita. necessarium sit novum peccatum in ipsa eleclione commissum, ab ipso non probatur, 19. Opinio communis. — Tertio observanda neque aperte dicilur. Ait tamen, si electores in illo textu sunl verba illa : Ejus electio est ignoranler eligant, electionem non esse irri- irritanda; nam ex eis oritur dubium,antalis tandam; quod tamen verisimile non est, ut electio valida sit, donec irritetur a judice, an dixi. Inde vero a forliori videtur colligi, idem vero sit a principio nulla. Priorem enim sen- sentire, si excommunicatus ex parte sua sum indicant dicta verba; nam quod irritan- ignoranter elcctus sit. Fundalur aulem Syl- dum dicitur, supponitur non esse irritum, vester in illo verbo texlus, scienter , quod quamvis infirmum propteraliquem defeclum, necesse est aliquam vim habere; alioqui ratione cujus irritari debet. Nihilominus pos- superflue adderetur; nullum autem effectum teriorem sensum sequuntur GIoss., Panorm., haberet, si, non obstante quacumque igno- Sylvest. et Govarr., locis citatis. Qui conse- rantia, tam ex parte eligenlium, quam ex quenter asserunt, illud verbum, irritandaest, parte ehcti, elcctio irrilanda esset.Confirma- exponendum esse, id est, irrita declaranda, tur, quia, cum hsec censura minoris excom- seu irritanda quoad factum, nam quoadjus municationis propter levem culpam conlrahi irrita est. Ilanc vero sententiam nulla ratione possit, non videtur esse adeo gravis prohibi- vel textu confirmant. Nam quod quidam tio vel inhabilitas, ut eliam cum bona fide aiunt, illud verbum, irritanda?n, essesicex- elecli, ipsam electionem vel collationem bene- ponendum ob subjectam materiam, non video ficii irrilet. quam vim habeut, quia materia est odiosa et SECT. II. DE EFFECTIBUS EXCOMMUNICATIONIS MINORIS. 669 poenalis, et ideo restringenda quoad rigorem, eligentes scienter hujusmodi excommunica- et amplianda quoad favorem. Adde, in illo tum, ob talem electionem incurrant poenam texlu nullurn es?e verbum, quo significetur juris, scilicet, ut pro ea vice privati maneant personam sic excommunicatam reddi omnino jure eligendi. Et affirmativam partem sequi- inhabilem ad electionem, sed solum prohiberi, tur cum Glossa in dicto cap. Si celebrat, verb. ne eligntur, sicut prohibetur, ne sacramenta Scienter, et fundalur in cap. Gum in cunclis, participet. § Clerici, et in cap. Scriptum est, versic. Si 20. Objectio. — Dices, ex aliis juribus con- vero, de Electione, ubi qui indignum eligit, stare hujusmodi prohibitionem esse irritan- privatur pro ea vice jure eligendi. Contraria tem ; nam in c. Postulaslis, de Cleric. excom. tamen sententia vera est et communis, ut ministr., dicitur, excommunicatis clericis non notavit Panormitanus in eodem capite, n. 8, posse beneficia Ecclesiastica conferri, neque quia illa poena non est in jure expressa pro eos posse ea licite retinere. Verumtamen hoc casu,et exdictis capitibusCum incunctis, neque ille, neque alius textus juris canonici et Scriptum est, non est extendenda ultra de excommunicatione minori loquitur in casus ibi expressos, tum quia poenae non sunt specie quoad hunc effectum, sed loquuntur, extendendse, tum etiam quia non est eadem aut expresse de excommunicatione majori, ratio de eligente indignum, quse de eligente aut simpliciter de excommunicatione, per ligatum minori excommunicatione, quia hic qunm inlelligendam esse majorem jam supra non peccat contra justitiam, et quia ille de- docuimus. Ex quo potest argumentum in con- fectus levior est, et facile auferri potest. trarium retorqueri; nam vis excommunica- %3.Quarationeverumhabeatminoremex- tionis majoris major est, et ideo cum de illa co??ununicatione?nsolu??iprivarepassivarecep- agilur, declaratur electionem excommunicati tionesacramentorum. — Responsio. — Ad diffi- irritam esse; cum autem agitur de minori cultatem autem supra tactam, quomodo scili- solum dicitur, quod sit irritanda, eo quod cum cet vera sit exclusiva illa, quse in aliis juribus minor sit, minorem vim habere videatur. habetur, hujusmodi excommunicationem tan- 21. Vera sententia. — Dubium. — Quod tum privare passiva participatione sacramen- dicitur de electione, procedit pariter in colla- torum, dici potest exclusivam non excludcre tione beneficii. — Quapropter verior mihi concomitantiam; haec autem passiva electio videtur sententia affirmans talem electionem est quid concomitans passivam susceptionem validam esse, quamvis per sententiam irri- sacramentorum, ut indicatur in illa ratione, tari possit et debeat. Quam sequutus est quod qui privatus est passiva perceptione Felinus, in c. Dilecti, de Except. ; nam, licet sacramentorum, etiam est privatus munere, in num. 3 dicat, hujusmodi excommunicatum quod ad illam ordinatur. Unde etiam dici esse ineligibilem, tamen in fine num. 4, hanc potest hanc censuram tantum privare par- sequitur sententiam. Et eamdem tenet Ri- ticipatione sacramentorum directe et indi- chardus, in 4, dist. 18, art. 7, q. 4. Dubitat recte, seu immediate ac'mediate, id est, et autem ibi Richardus, an quod dicitur de ipsa susceptione in se, et eo munere, quod eleclione, procedat de quacumque collatione ad ipsam ordinatur. Dices, non esse similem beneficii, etiamsi absque electione fiat; et rationem, nam qui eligitur adaliquod munus, utramque pnrtem censet probabilem. Ego potest non exercere munus illud, donec ab vero existimo habere locum in collatione be- excommunicatione minori absolutussit; ergo, neficii, sive fiat per electionem inter multos, licet munus illud ordinetur ad ministerium, sive non, tum quia omnis collatio beneficii quod requirit susceptionem sacramentorura, est queedam virtualis eleclio, cum ille, cui qua talis excommunicatus privatus est, non confertur, etiamsi non prsecedat concursus, propterea electio erit invalida, quia non eli- assumatur unus ex multis ad illud munus; gitur, ut in eo statu illud exerceat. Sicut, tum etiam quia ratio textus seque procedit in quamvis aliquis eligatur ad tale munus in collatione beneficii; nam per illam aliquis peccato mortali existens, non proplerea elec- assumitur ad susceptionem eorum, a quorum tio erit irrita vel irritanda, quia non eligilur, perceptione a Sanclis Patribus est privatus. ut in eo statu exerceat munus suum, sed Et heec est communis sententia, ut colligi potest absolvi a peccato, et postea digne exer- potest ex auctoribus supra citatis. cere. Respondeo, rem hanc non fundari in 22. Dubhm. — Com?nunis sententia. — solo discursu rationis seu illationis unius ex Aliud item dubium indicat ibi Richardus, an alio, et hoc argumentum convincit. Fundatur 670 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. ergo in jure positivo, quod Iioc statuit in celehret. Atque ita ratio illius textus potest diclo cap. ultim., et consequenter probavit ad quodlibet Ecclesiaslicum btneficium ap- illam illationem in prrcsenti materia; nam, tari. Unde, cum alioqui verba ejus sint e\ se licet per se necessaria non sit, est tamen indefinita et universalia, de omnibus intelli- congrua et sufficiens, ut per positivum jus ita genda erunt. Secus vero erit de electionc ad statuatur. Atque ideo non est simile de eo, quodlibet aliud munus, quod neque imme- qui eligitur in peccato mortali, quia de illo diate, neque mediate ad sacramentorum mi- nihil tale statutum estperjus positivum; et nisterium vel susceptionem ordinatur, ut in ideo, licet electores male faciant aliquem eli- primo puncto hujus difficultatis attigimus. gendo in eo statu, tamen ejus electio neque irrita est, ut quidam inepte dixerunt, neque Aneffectus minoris excommunicationis locum etiam est infirma aut irritanda , ut bene habeant post Extravagant. Ad evitanda. ostendunt Navarr., in cap. Si quando, de Rescriptis, exceptione 11; Covarruvias, in 26. Ratio dubii. — Notandum. — Ultimo cap. Alma, 1 part.,§8, num. 4, de quo alias. superest explicandum circa hos effectus, an locum habeant post Extravag. Ad evitanda. An electio beneficii quod ad susceptionem sa- Et est ratio dubii, quia hasc excommunicatio cramenti non ordinatur, irritanda sit. raro, aut nunquam fertur per sententiam peculiarem, ut infra dicemus, neque ob illam 24. Hinc vero suboritur alia dubitatio , solam aliquis nominatim denunciatur excom- quando munus aut beneficium Ecclesiasticum municatus; sed per eam Extravagantem tale est, ut per se non ordinetur ad susceptio- effectus censurarum videntur limitati ad eos, nem alicujus sacramenti, neque in exercendo qui nominatim denunciati sunt; ergo jam non suo munere illam requirat, an talis electio habebunt locum in hujusmodi excommuni- irritanda sit; nam ex ratione illius textus cato. Circa hoc breviter advertendum est, per videtur non fore irritandam, quia per eam eam nullum favorem concedi ipsis excommu- non eligitur quis ad susceptionem sacramen- nicalis, sed ipsos ex parte sua aeque Iigatos torum; exempla sunt in prajstimoniis et bene- manere ac abstinere debere ab his omnibus, ficiis simplicibus pro clericis in minoribus a quibus per censuras privantur. Quo fit, ut conslilutis infra sacerdolium.Nec refert, quod ligatus minori excommunicatione, etiamsi talia beneficia requirant Ordinem, quia non non sit denunciatus, sed omnino occultus, orclinantur ad illum, ut suscipiendum , sed teneatur abstinere ab usu sacramentorum supponunt susceptum, et ita per se non obli- aeque ac anlea; quoad alios vero potest esse gant ad susceptionem alicujus sacramenti. nonnullum dubium. Idem denique est de quibuscumque aliis 27. Non tenemur vitare ligatum minori ex- beneficiis vel dignitatibus simplicibus, quae communicalione non denunciatum, in colla- per se non obligant ad ministerium, quod sa- tione sacramentorum. — Et primo dicendurn cramenti susceptionem includat. In contra- est directe et ex propria Ecclesiae prohibitione rium vero est, quia in illo textu sine Iimila- nos non teneri ad vitandum hujusmodi ex- tione dicitur hujusmodi excomtnunicatum communicatum, praesertim quando nomina- eligi non posse. Quod a Docloribus de elec- tim denunciatus non est, in collatione sacra- tione ad beneficia et dignitatesEcclesiasticas, menlorum. Quod in specie notavit Ugolin., simpliciter et sine limitatione intelligitur. tab. 3, cap. 8, num. 4, ob dict. Extravagnnt. 25. Dubii resolutio. — Quapropier dicen- Ad evitanda, cujus decisio coinprohendit dum videtur, decisionem illam generaliter etiam excommunicationem minorem, cum procedere de eleclione ad quodcumque Ec- generaliter loquatur de omni scnlenlia et clesiasticum beneficium, quantumvis simplex censura Ecclesiastica. Dixi autem, dirccte et esse videatur, aut per se et proxime non ex propria Ecclesix prohibitione; nam indi- obligare ad celebrationem Missae, aut sacri recte et ex suppositione talis status personoe Ordinis susceplionem; nam salisest, quod ex sic excommunicatre, ex natura rci sequilur intenlione Ecclesise omnia haec beneficia ad graviler peccare illum, qui sacramentum ei hunc finem ordinantur; nam hac ratione adminislrat in tali statu, non solum. <|iiia verum est dicere omnem illum qui eligilur ad parlicipal peccatum illius cooperando illi, sed beneficium Ecclesiasticum , eligi ad hunc etiam quia praftbet sanctum canibus, prflB- finem, ut divina sacramenta suscipiat ac bendo sacrameutum illi, quem scit peccare SECT. V. DE EFFECTIBUS EXCOMMUNICATIONIS MINORIS. 674 mortohter suscipiendo illud. Si tamen qui minislrationo sacramentorum, et de electione administratsacramentum,probabiIiter credat jam dicam. alium non peccare propter occurrentes cir- 30. Eligens ligatum minori excommunka- cumstantias, neque ipse peccabit, quia cessat tione ad dignitates Ecclcsiasticas, peccat gra- ratio culprc, qure illi imputari poterat; idem- viter. — Ex dictis enim sequitur esse prohi- que eril, si morali aliqua n/ecessitate cogalur bitum ex vi hujus censurae quibuscumque ad ministrandum propter vitandum scanda- electoribus, ne aliquem illa ligatum cligant lum vel aliquid simile, juxta superius dicta ad Ecclesiasticas dignitates, vel beneficia„ de excommunicatione majori. propter rationem superius factam; peccabit 28. Dubium, an teneamur denunciatum vi- igitur sic eligens, et quidem graviter ex sen- tare. — Sed dubium est, an ex proprio Ec- tentia omnium , quamvis ob hanc causam desise praecepto prohibitum sit ministrare nullam censuram, aut pcenam ipso jure in- sacramentum huic excommunicato jam de- currat, ut supra tactum est. Nunc autem hoc nunciato. Quod pendet ex alio, an scilicet maxime locum habet, si quis nominalim sic ante Extravag. Ad evitanda, hoc esset prohi- excommunicatus et denunciatus sit, quod bitum directeetex vi ipsius censuree respectu rarissime conlingit, ut dixi. At vero res- cujuscumque; nam quod tunc praeceptum pectu eorum, qui non sunt nominatim decla- erat respectu omnium, nunc durat respectu rr.ti, videtur quidem cessasse hoc peccalum denunciati. Videtur autemnullum darihujus- in ipsis eligentibus, quia illis prohibita non modi prceceptum, quia solum de ipso excom- est ulla communicatio cum tali excommuni- municato dicitur removeri a pnssiva percep- cato; ergo neque ejus electio est in illis pro- tione sacramentorum, ex quo non fit, ut hibita; ergo non peccant eligendo, seclusa prohibitio illa directe aliis fiat ne huic sacra- menta ministrent. %$.Responsio. — Communicans cum ligatomi- nori excommunicatione nonincurrit censuram. — Nihilominus tamen oppositum dicendum est, quia per se et ex vi censurae prohibentur omnes communicare cum excommunicato in re illi prohibita; ergo hrec ratio censurse etiam in excommunicationem minorem convenit, prohibitione, et aliunde non apparet ratio peccandi, quia ibi nulla est participatio ia peccato alterius. 31 . Etiamsi denunciatus non sit. — Nihilo- minus censeo talem electionem irritandam esse, juxta c. Si celebrat, quia per Extrav. Acl evitanda, nullus favor fit ipsi excommu- nicato; ergo est eeque inhabilis ad passivam electionem, ac erat antea ; alioqui magnus quantum est ex vi institutionis ejus, et ubi favor illi fieret. Ergo ejus eleclio seque irrita per Ecclesiamlimitata non est. Unde nunc ex est vel infirma. Et ex hoc capite existimo benignitate illius constitutionis Ad evitanda, peccare electores, si hujusmodi excommuni- hsec prohibitio ablata est respectu excommu- catum eligant, quia eligunt personam inhabi- nicati non denunciati; manet vero respectu lem, vel simpliciler juxta opinionem probabi- denunciati nominalim. Addendum vero est, lem, vel saltem incapacem electionis omnino administrantem sacramenta alteri ligalo mi- firmse, et quam Ecclesia ratam semper habi- nori excommunicatione etiam nominatim de- tura sit; ipsi autem, ex natura reiseuex officio Dunciato non incurrere novam censuram, electorum, tenentur ratam et firmam electio- etiam excommunicationem minorem, quia, ut nem facere; peccabunt ergo contra suum mu- sequenti sectione videbimus, hcec solum lata nus sic eligendo, in genere quidem graviter, est in eos, qui cum ligato majori excommuni- in parliculari vcro juxta materise qualitatem. catione communicant; qua ratione dici solet, 32. Quid si ligatus minori excommunica- quod excommunicalio non transit in tertiam tione Ordines suscipiat. — Alia dubitatio trac- personam. Ut videre licet in Gloss., in cap. tari potest, an ligatus excommunicatione Rogo, et in cap. Excellentissimus, et sumitur minori suscipiendo Ordines, maneat ab illis ex cap. Quoniam multos, M/quaest 3. Et suspensus. Sed quia res est facilis, dico bre- docuit Gabriel,in 4, dist. 18, quaest. 3, art. 2, viter, illum non raanere suspensum. quia conclus. 9, ubi confuse dicit, communicantem talis suspensio in jure non invenitur; nam cum excommunicato minori excommunica- cap. Cum illorum, de Sent. excommunicat., tione, neque peccare, neque censuram incur- loquitur de ligalis excommunicatione majori, rere : nam hoc posterius est verum; illud vero et prseter illud, nullum est aliud in jure, in prius non ita universaliter verum est, sed quo feratur haac suspensio. Atque ita notavit extra casus prohibitos, ut dictum est de ad- Navarr., c. 27, n. 251. 672 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. Sent. excom., octo numerat; Navarrus autem SECTIO III. unum tantum admittit, et merito, quia reli- , ,. qui nec sunt in usu, nec in eis inlervenit pro- Quibus modis et causis mcurratur excommumcatio . . ' . _ r v minor. P excommunicatio minor. Casus ergo cer- tus, in quo haec censura incurritur ipso jure, h. Excommunicatio minor ferri potest tum estobparticipationem indebitam cum excom- ajure, tum ab homine. — Potest hcec excom- municato majori excommunicatione. Sumitur municatio ferri a jure et ab homine; primum ex cap. Nuper, de Sent. excommun. Ubi non constat ex usu,ut infra videbimus;secundum additur particula minor, tamen ab omnibus magis ratione, quam usu probari potest; raro intelligitur, additurque in cap. Statuimus, enira ac fere nunquam judices Ecclesiastici eodem, in 6, et in cap. Illa quotidiana, de utuntur hac censura in sententiis ab homine Elect., in 6, vocatur simplex excommunicatio, ferendis. Nihilominus tamen de potestate du- propter simplicera effectum, ut ibi notat bitari non potest, tum quia, si potest homo Abbas. Preeterea, quando per illam commu- excommunicationem majorem ferre, cur non nicalionem jus vult imponere majorem ex- etiam minorem? cum ejusdem sint ordinis, communicationem, exprimit illara, et si ab et solum differant secundum magis et minus, homine. sit inferenda, determinat formam, ut vel tanquam lotum et pars, et in his verum supra visum est; ergo extra illos casus non habeat regula juris : Qui potest id, quod ma- incurritur major; ergo minor, nam aliquam jus, potest etiam id quod est minus; tum incurri certum est. Denique hac ratione ve- etiam quia, si haec censura potest ferri a jure, rum est, quod supra dicebam, excommuni- cur non ab homine, cumjus ipsum ab homine cationem majorem non transire in tertiam conditum sit? Et ita docent Theologi, in 4, personam, quia per communicationem illius d. 18, specialiter Richardus, art. 7, q. 4. Ubi non incurritur excomraunicatio major, alias ait inlerdum etiam reperiri in jure excomrau- eliam illa transiret in communicationem. Sed nicationem minorem per senlenliam ab ho- contra, quia in can. 11, 12 et 13 Apostol. mine latam, et citat c. 1, 5, quaest. 1; sed ibi dicitur, communicantem cum excommuni- non imponitur pcena ullius excommunicatio- cato comniunione privandum esse; et in cap. nis, sed flagellalionis. In secundo vero capite Excommunicatos, cap. Cum excommunicato, Gregorius privat parlicipatione Eucharistiae c. Si quis frater, 11, quaest. 3, dicitur com- auclorem occultum cujusdam publici delicti; municantem cum excommunicato incurrere qua3 privatio fuit veluti quaedam excomrau- similem, velcommuneraexcommunicationem. nicatio minor; sed de illo textu plura in Respondeo hasc antiquiora jura esse per pos- superioribus diximus. Eadem opinio com- teriora explicanda de simili vel communi munis est Summistarum et aliorum Doclo- excommunicatione in ratione quasi generica. rum, quoslate congerit Ugolinus, tab. 3, c. 1, Item, si sit pertinax, fore ligandum majori, el videri potest Navarrus, cap. 27, num. 25 ; non tamen ipso facto illam incurrere. Sylvester, Excommunicat., 4; D. Antonin., 3. Ad incurrendam hanc censuram in eo in tract. dc Excomm., c. 79, n. 11, qui citat casu requiritur culpa; venialis sufficit. — cap. 2, 5, quaest. 2. De quo etiam textusupra Ex levitate materix. — Non sufficit tamen diclum est; nam in illo non agitur de excora- ex deliberatione imperfecta. — Addendum niunicalione rainori, prout nunc est in usu, vero est, etiam ad incurrendam in eo casu scd de aliis modis, quibus olira cogebantur hanccensuram neccssarium esse, ut commu- rebelles ud obediendum Ecclesias. nicatio cum excoramunicato sit peccaminosa; nam, cum haec sit pcena, non incurritur, nisi 06 qux crimina excommunicatio minor ajure ubi priecedit culpa, et ideo in casibus, in qui- incurratur. bus secundura jus, aut rectam rationem lici- tum est communicare cum excomraunicato 2. Unicus casus certus hujus censurx. — huoc ccnsura non incurritur. Ad hanc verc Objectio. — Solutio. — Circa utrumque au- pcenam imponendamsufficiens exislimata est tera excomraunicationis raodum pauca no- talis culpa venialis; quod factum videtur, ut tanda sunt. Et prirao de illa, quoejurefertur, ipsa excommunicatio major magis timeatur, inquiri potest, propterquaedelicta incurratur. et ne facilc homines auderent comraunicaro Nain Sylvester supra, nura. 2, decein casus cum excoramunicatis. Ne autem nimia esset numerut; Anlon. novem; Iuuocent., in c -i d*< severilas, et majora incommoda afferret, SECT. I!T. DE CAUSTS ET MODIS QUIRUS INCURRPTUR. 673 fdcoetiamsi illa communicatio culpa mortalis Ordine, ex cap. Tanta, de Simonia. Verba sit, non est propler eam generaliter imposita tamen illius textus sunt : Item omnis peccator ragvior censura. Nec vero mirandum est, Missam cantarepotest prceter simoniacum; ubi quod propter inaequales culpas eadem pcena non imponitur excommunicatio minor, sed Ecdesiaslica imponatur, quia lex generaliter solum separatio ab actu cantandi Missam, fertur, et ad judices spectat majora adhibere quae potius est suspensio quaedam ex vi illius remedia, ubi graviores culpse intercesserint. decreti, et praeterea non videtur imponi ipso Piuterea hoc intelligendumcenseode peccato jure, ut subjuncta verba declarant : Quem veniali ex levitate materiae, ut quia commu- (scilicet simoniacum) quilibet, ut ab Ordine nicatio parva est, in aliqua salutatione, aut male accepto removeatur , accusare potest; colloquio, aut communi mensa; at vero si ergo per sententiam removendus est, et non peccatum sit veniale ex imperfecta delibera- ipso jure removetur. tione et advertentia, probabilius mihi vide- 6. Quartus casus. Cap. Si quis, 16, qusest. tur, tunc non incurri censuram , quia ille 7. — Quintus casus. Cap. de Torneamentis. — non est actus perfecte humanus, et conse- Sextus. Cap. Omnis, de Pamitentiis et remis- quenter illa non est inobedientia, neque con- sionibus. — Ultimus casus. Cap. illud, 95 d.; t,umaciapropriedicta,sinequa non incurritur cap. Placuit, 23, qusest. 3; cap. Pro di- censura, servata proportione ad ejus causam lectione, de Consecratione, d. 2. — Qnartus et materiam. casus est, accipere Episcopatum vel Abba- tiam de manu laici, ex cap. Si quis deinceps, Alii casus excluduntur. 16, quaest. 7; verba tamen illius sunt : Gra- tiam Beati Petri, et introitum Ecclesix in- 4. Primus. Cap. Miror, 17, quxst. 4. — terdicimus. Quae verba significant, vel sus- Secundus. Cap. Vestra, de Cohabitatione cle- pensionem, ut Glossa exponit, vel personale ricorum et mulierum. — Ut autem certo con- interdictum. Quintus casus est de illo, qui in stet hunc casum esse unicum, necesse est torneamento moritur, et propterea Ecclesias- breviter per alios, qui numerari solent, dis- tica sepultura privatur juxta cap. 1 de Tor- currere. Primus est sacrilegium, ex cap. Mi- neamentis. Verumtamen , cum ille non sifc ror, 17, quaest. 4; sed ibi nulla censura ipso privatus sacramentis, ut ibidem dicitur, illa jure imponilur, sed solum refertur quaedam non est vera excommunicatio minor, neque censura seu pcena a D. August. lata in quem- ullius censurae propriam rationem habet, tum dam ob sacrilegium; ipse autem nec condidit quia non obstante reatu illius pcenae, aliquis jus , nec pro tota Ecclesia condere potuit. absolvitur a peccatis, tum etiam quia de illa Alius est notoria fornicatio clerici, ex cap. poena nulla ibi promiltitur absolutio, etiamsi Vestra, de Cohabitatione cleric. et mulier. quis pcenitens moriatur, sed potius illius exe- Sed ibi solum agitur de sacerdote publice cutio mandatur; non est ergo censura, sed concubinario, qui vitandus dicitur in sacro quoddam alius genus Ecclesiaslicae pcenae. ministerio et communionis administratione. Sextus casus refertur ex cap. Omnis utrius- Quae pcena, si aliqua censura tunc erat, non que sexus, de Pcenitentiis et remissionibus, perlinebat ad excommunicationem minorem, propter non impletum praeceptum annuae con- quia illa non erat privatio passivee suscep- fessionis; sed ibi nulla censura imponitur ipso tionis sacramentorum, sed erat privatio cum jure, ut superiroi tom. dictum est. Denique aliis communicandi, vel potius aliorum cum quilibet existens in peccato mortali, praeser- ipso, in sacrificatioue vel administratione tim publico, dicitur esse ligatus hac censura, sacramenti. Quod potius pertinet ad excom- quia sacramentorum perceptione privalur, municationem majorem vel quamdam parti- et si in eo statu moriatur, pro eo non fiunt cipationem ejus. Et praeterea illa prohibitio, Ecclesiasticae oblationes, vel suffragia, cap. licet antiquo jure in usu fuerit, nunc autem Ulud, 97 d.; cap. Placuit, 23, quaest. 5; cap. jam cessavit ex vi Extravag. Ad evitanda Pro dilectione, de Consecratione , d. 2. Sed scandala, supra declaratae, ut latius notavi haec non est censura, nec impedimentum ab in 3 tomo, disput. 18, sect. 1, et disput. 88, Ecclesia introductum, sed ex natura rei con- sect. 6, in fine, et videri potest Covarr., in sequitur ex statu peccati mortalis. Unde non cap. Alma, § 2, n. 10. indiget speciali solutione, sed per absolutio- 5. Tertius casus. Cap. Tanta, de Simonia. nem a peccato, cum congruente satisfactione — Tertius casus est simoniae in suscipiendo juxta peccati modum, aufertur. Quod si quis xxm. 43 674 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. luoriens ob defcctum mkristri absolvi non cilata favent, et alia quee supra adduximus, possit, postea non est capax alicujus Eccle- et talis posna potest esse proportionala de- siaslicee absolutionis, sed si pcenitcnliee signa licto. dedit, pro illo possunt offerri suffragia et oblationes; at si non dedit, nec capax est suffragiorum. De excommunicatione minori ab homine. 9. Hsec censura non fertur nisi prxmissa aliqua monitione. — Nihilominus tamen, si loquamur proprie de excommunicalione, quee habet rationem propriam censurae, heec nun- quam fertur, nisi preemissa saltem monitione, quae fit per legem vel per praeceptum la- 7. Ad hanc censuram ferendam requiritur tum sub tali censura, ut constat ex his, quae jurisdictio. — Dicendum superest de excom- supra de censura in communi diximus, et de municatione minori ab homine lata, de qua excommunicatione minori jure lata, est per fere eadem observanda sunt, quae de majori se notum. De illa vero, quee ab homine fer- ab homine diximus. Nam in primis, ut ferri tur, vix aliquid probari potestex praxi, quia ab aliquo possit, requiritur in eo jurisdictio non est in usu; tamen ex ratione medicinalis ex omnium sentenlia, quia licet non sit tam pcenee, qualis censura esse debet, quae non gravis pcena, sicut major, est tamen pcena, et tam ad vindicandum delictum quam ad com- in conscientia inducit obligationem. Deinde primendam contumaciam et inducendum ad supra ostendimus, ad ferendam censuram alicujus praecepti observationem insliluta cst, necessariam esse jurisdictionem fori conten- recte concluditur excommunicationem etiam tiosi; sed excommunicatio haec censura quae- minorem, quee veram rationem censurae ha- dam est; ergo. Tandem ad tollendam hanc bet, monitionem aliquam legis vel praecepti censuram requiritur jurisdictio; ergo multo postulare, et consequenter non nisi ob ali- magis ad ferendam. Potest autem ferri ab quam contumaciam ferri debere, et simpli- Episcopo, et inferioribus Praelatis habentibus citer, et non ad certum tempus. Sic enim de jurisdictionem fori contentiosi. Ita Antoninus, hac etiam censura verum est, quoties aliquis tit. de Excommunic, cap. 79, n. 42; Syl- resipiscit, et Ecclesiae subjicitur absolutionem vester, verb. Excommunic, 4, n. 2, in fine. petens, illam obtinere debere, sicut de abso- Et citant cap. Cum abEcclesiarum, de Officio lutione a majori dictum est, et a fortiori a ordinarii, ubi absolute de excommunicatione majori ad minorem potestsumi argumentum, ct interdicto est sermo. Unde, quantum ex juxta cap. Ex litteris, de Constit., et c. Qua jure, ejusque interpretibus colligi potest, re- fronle, de Appell. Nam cum excommunicatio gulariter solus ille minorem excommunica- privetomniumsacramentorumparticipalione, tionem ferendi aucloritalem habet, qui ferre etiam pcenitentiee, quod necessarium est ad polest majorem, quia potestas jurisdictionis statum gratiee recuperandum, non est verisi- in foro contentioso, preesertim ordinaria, et mile Ecclesiam imponere hanc pcenam ita quee ex officio habetur, non est limitata ad preecise pro aliquo tempore, ut non possit et hanc censuram minorem. Et ideo parochus, debeat intra illud absolvi, licet maxime dis- sicut non habet potestatem ferendi excom- positus sit. Accedit, quod heec censura prop- municationem mojorem, ita neque minorem, ter venialem culpam incurritur, ut constat ex ut recte tradidit Ugolinus, tab. 3, c. 1, § 1, dictis; esset autem nimis acerba pcena nisi contra nonnullos Canonistas, qui sine suffi- ex eo leniretur, quod facile tolli potest disce- cienli fundainento oppositum dixerunt. dendo ab illa levi contumacia et pelendo ab- 8. Alque hinc fit hanc excommunicationem solulionem ; ergo quoad heec omnia serventur posse ferri ab homine tam per sentcnliam cum proportione communes leges censurae in generalem quam alterius. Addunt Anton. et superioribus explicatae. Sylvest., ad hanc censuram ferendam non requiri contumaciam, et consequenter nec preeviam monitionem, et possc ferri ad dofi- nitum tempus, ex cap. Tanta, 86 disl.; cap. Precsenti, 5, quecst. 2; cap. Audi, 11, queest. 3; sedhecc sunt vera de excommunic.Uione SECTIO IV. Quis possit a minori excommunicationc absolvcro et quomodo. 1 . Cum dictum sit excommunicationom lale sumpt» pro privatione vel suspensione hanc ab homine et a jure fcrri posse, alitcr abusuactivo vel passivo cujuscutnque sacra- censendum ost de absolutione ejus, quando menti; quia nihil est quod repugucl, otjura uno vel alio modo lata est, juxta principi.i SECT. IV. QUIS POSSIT AB EA ABSOLVERE. 675 superius posita de censuris iu commuui. Ita- tis, cujusmodi est haec potestas absolvendi ab que si excommunicatio est ab homine, solus hac censura ; ergo quoties alicui delegutur ipse, qui eam tulit, absolvere ab ea potest, potestas absolvendi a peccatis mortalibus, vel ejus superior, vel qui ab ipsis habeat po- delegata etiam censetur potestas et jurisdictio testatem delegatam, ut notavit Hostiensis, in absolvendi ab hac censura. Quae omnia a Summa, lib. 5 de Excommunicatione, n. 44, fortiori patent ex dictis supra, disputat. 7, § Et qualiter ; et Gabriel, in 4, d. 48, quaest. sect. 2, de censuris in communi, et de excom- 4, art. 3, dub. 6; et Richard., ibi, art. 9, municatione. quaest. 3. Et ratio est, quia ejusdem est sol- 3. An habens bene/iciwn curatum, ctsi sa- vere, cujus fuit ligare. Dices : hoc ipso quod cerdos nondum sit, possit ab hac censura ab- excommunicans non reservat sibi absolutio- solvere. — Quidde Episcopis. — Quaeriautem nem, videtur aliis eam concedere juxta cap. potest, an clericus habens beneficium cum Nuper, de Sententia excomm. Respondetur animarum cura , et ordinaria jurisdictione, tantum illud procedere in censura lata a nondum tamen ordinatus sacerdos, possit ab- jure, de qua textus ille loquitur. Quia (ut solvere ab hac censura. Quod non habet diffi- Juristae aiunt) mitius agitur cum lege, quam cultalem in habente jurisdictionem Episcopa- cum homine, nam hoc ad severitatem judicii, lem; nam ille, cum habeat jurisdictionem et humanae gubernationis necessarium est. ordinariam in foro contentioso, potest per se Hoc vero intelligitur de hac censura lata per ipsum absolvere ab hac censura , quia heec sententiam particularem ; nam de illa, quae absolutio non est actus proprius characteris, fertur per generalem, probabile est idem esse seu ordinis sacerdotalis: sed est merus actus de illa judicium, quod de lata a jure. Quod jurisdictionis, ad quem sufficit prima tonsura, supra tradit Hostiensis, et generatim a nobis juxta dicta de censuris in communi. In pa- supra dictum est ; neque hic sunt plura ne- rochis vero inferioribus est nonnulla difficul- cessaria,maxime cum hsec censura abhomine tas ; nam illi non habent hanc jurisdictionem non sit in usu, ut dixi. ex proprio et peculiari munere, sed ex dele- 2. Ab excommunicatione minori quis possit gatione juris, ut supra agendo de censuris in ajure absolvere. — At vero de illa, quae jure communi declaravimus. Delegatur autem illis lata est, unum est certum, sacerdotem pro- haec potestas, solum ut possint oves suas a prium, qui potest a peccatis absolvere, posse peccatis absolvere, quia id non possent fa- etiam absolvere ab hac censura. Ita habetur cere, nisi prius excommunicationem tollerent, in cap. Nuper, de Sent. excom. Ex quo multi quando personae inesset; cum ergo parochus inferunt omnem sacerdotem habentem potes- non sacerdos non possit per se ipsum a pec- tatem ad absolvendum a peccatis mortalibus catis absolvere, non censetur illi delegata po- habereillamadabsolvendumab hac censura, testas absolvendi ab hac censura. Unde in «t patet ex Richard. et Gabriele supra, et d. c. Nuper, expresse dicitur hujusmodi ex- Bonavent., d. 18, qu. 6, in fine; etSoto, dist. coramunicatum posse absolvi ab Episcopo, 22, quaest. 3, art. 2; et Summistis, verb..A&- vel proprio sacerdote; ergo non satis est, solutio; Sylvest., Angel., Cajetan. et aliis; et quod sit proprius parochus, nisi etiam sit Sylvest., verb. Excommunic, 7, num. 37; et proprius sacerdos. Hostiensis supra dicit proprium sacerdotem 4. Resolutio quoad parochos. — Evasio. — parochialem vel dioecesanum, vel eum, qui Refellitur. — Nihilominus dicendum censeo, de licentia istorum electus est, posse ita ab- hujusmodi parochum posse absolvere ab hac solvere. Ratio outem videtur esse, quia d. c. censura. Probatur, nam habet jurisdictionem Nuper, concedit hoc proprio sacerdoti; licet sufficientem ad hunc actum absolutionis, et autem proprius sacerdos in rigore dicatur aliunde hic actus non requirit characterem ille, qui ex officio ordinariam jurisdictionem sacerdotalem : ergo. Major probatur quia ille et curam animarum habet, tamen in ordine parochus habet jurisdictionem in foro animae ad internum forum nomine proprii compre- ordinariam ex vi muneris, quam delegare hendi potest omnis sacerdos, qui vice proprii potest, quoad absolutionera a peccatis, quam constituitur ad absolvendum a peccatis mor- per se dare non potest; sed cum dicta juris- talibus, argumento cap. Omnis utriusque dictione in foro animae conjuncta est jurisdic- sexus. de Poenit. et remission. Quod maxime tio absolvendi ab hac excommunicatione, ut habet locum in his, quae conceduntur proprio supra ostensum est; ergo habet illam praedic- acerdcti in ordine ad absolvendum a pecca- tus parochus. Cujus etiam argumentum est, 670 DISP. XXIV. DE EXCOMMUNICATIONE MINORI. quia qnando committit Cnpellano suo vices debeat esseconjunctuscumabsolutionea pec- absolvendi a peccatis, consequenter illi com- catis,autcumcharacteresacerdotali.Qua3om- mittit jurisdictionem absolvendi ab hac cen- nia constant a fortiori ex dictis disp. 7, sect. 2, sura; nam supra generaliter ostensum est, decensurisincommuni, ubietiam ostendimus omnem illum, qui habet potestatem absol- simplicemsacerdotem nonhabentem potesta- vendi a peccatis mortalibus, habere etiam ad tem ad absolvendum a peccatis mortalibus, absolvendum ab hac censura. Dices, quam- neque ab hac censura posse absolvere. vis per se et ab intrinseco necessarius non 5. De forma solvendi ab hac censura. — sit character sacerdotalis, ut aliquis possit Tandem de modo concedendi hujusmodi ab- absolvere a censura, nihilominus Ecclesiam solutioncm nihil novi addendum occurrit iis, noluisse hanc jurisdictionem parocho com- quae de forma absolvendi a censura in com- mittere, ut per se ipsum illa utatur, nisi sit muni diximus. Solum observari oportet, ut sacerdos. Verumtamen, licet Ecclesia hoc fa- vel in verbis ipsis vel ex adjunctis sufficien- cere potuerit, sine fundamento dicitur id fe- ter declaretur absolvi quempiam ab hac cen- cisse; nam quod in illo c. Nuper, proprium sura in particulari, et restitui ad commu- sacerdotem nominaverit, sufficiens funda- nionem et participationem sacramentorum, mentum non est; sumpsit enim nomen ab quibus privatus erat. Solemnitates vero alia3 eo, quod frequentius contingit; non tamen hic necessarise non sunt, ut colligitur ex dict. praescripsit, ut illa conditio sacerdotis neces- c. Nuper, ubi dicitur, hujusmodi excommu- saria esset ad talem actum, quod oportuisset nicatum absolvi posse absque juratoria cau- explicite declarare, si id instituere voluisset, tione. Et notavit Sylvester, verb. Absolutio, 3, cum res nova esset, et valde specialis; sicut num. 5; et ratio est, quia hsec censura in suo etiam ibidem nominavit Episcopum, quae vox ordine levis censetur, et propter levem cau- absolute sumpta in rigore significat jam con- sam incurri solet; et ideo ejus absolutio facilis secratum, et tamen non propterea dicendum esse debuit, et pluribus caeremoniis, aut one- est consecrationem ad hunc actum requiri. ribus minime gravata. Et quia, prout est in Accedit tandem, quod parochus potest absol- usu, non fertur propter injurias, vel damna vere ab hac censura non tanlum in confes- aliis facta, sed propter quamdam inobedien- sione sacramentali , et simul absolvendo a tiam contra Ecclesiam in participatione cum peccatis, sed etiam extra sacramentum; nam excommunicato, ideo non prseexigitur alia jus absolute concedit illam potestatem paro- satisfactio, vel cautio, sed tantum propositum cho, et non coarctat usum ejus ad confessio- obediendi Ecclesiae. Si vero acciderit hanc nis sacramentum ; ergo sine causa exigeret excommunicationem ferri ad resarciendum sacerdotalem ordinem in parocho ad talcm damnum alteri factum, tunc necessarium erit, usum. Quocirca, licet concedamus hanc po- eam satisfactionem, vel cautionem exigere, testatem datam esse parochis in ordine ad quam ratio justitise postulaverit; nihil enirn absolutionem a peccatis ut ad finem, non ta- peculiare circa hoc est jure positivo prsescrip- men est ita concessa, ut usus ejus necessario tum. Coulommiers. — Typogr. Aldert PONSOT et P. BRODARD. R. P. FBANCISCI "" SUAREZ B SOCtETATE JESO OPERA OMNIA. TOMUS VIGESIMUS TERTIUS BIS GOMPLEGTENS M8PUTATICIWS-.de CENSURIS IN COMMUNI, EXCOMMUNICATIONE, SUSPENSIONE ET INTERDICTO, ITEMQUE DE IRREGULARITATE. CUM INDICIBUS NECESSARHS. COULOMMIERS. — TYP, ALBERT PONSOT BT P, BRODARD. R. P. FMCISCI SUAREZ E SOCIETATE JESD OPERA OMNIA EDITIO NOVA, A CAROLO BERTON, CATHEDRALIS ECCLESIJE AMBIANENSIS VICABIO, .NNUMERISVETERUMEDITIONUM MENDIS EXPURGATA, ADNOTATIONIBUSQUE IN ULTIMUM ' TOMUMRELEGATISILLUSTRATA, BBVBRBNDISSIMO 1LL. DOMINO SERGBNT, EPISCOPO CORISOPITBNSI, DICATA. TOMUS YIGESIMUS TERTIUS BIS. l* *$" %S PARISIIS APUD LUDOYICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13. MDCCCLXXVII. INDJX DISPUTATIONUM AG SECTIONUM / QILE IN HOG TOMO CONTINENTUR, DISPUTATIO XXV. DE SUSPENSIONE. 5ect. I. Quce sit propria ratio hujus censurce. 1 Sect. II. Quotuplex sit suspensio. 4 DISPUTATIO XXVI. DB SUSPENSIONE AB OFFICIO. Sect. I. Utrum simpliciter lata privet usu ordinis, et jurisdictionis. 10 F^ct. II. De culpa violantis suspensionem ab officio. 16 Lect. III. Utrum suspendat etiam a beneficio, vel aliquo actu sacro vel profano. 19 Sect. IV. De effectibus suspensionis partialis ab officio. 23 DISPUTATIO XXVII. 31 43 45 47 50 53 56 DE effectibus suspensionis a beneficio. Sect. 1. Quos effectus habeat simpliciter iata. Sect. II. De suspensione partiali. DISPCTATIO XXVIH. de causis suspensionis. Sect. I. Quis possit illam ferre. Sect. II. In quas singulares personas cadat. Sect. III. An cadat in communitatem. Sect. IV. 06 quam culpam ferri possit. Sect. V. Quis modus servandus in illa ferenda. DISPUTATIO XXIX. DE absolutione suspensionis. Sect. I. Quomodo et a quo auferatur suspensio, qum cst pura pama. 59 Sect. II. Quomodo et a quo tollatur ob contumaciam lata. 67 Sect. 111. De forma absolvendi a suspensione. 73 DISPUTATIO XXX. DE DIFFERENTIA SUSPENSIONIS A DEPOSITIONE ET DEGRADATIONE. Sect. I. Quomodo suspensio a depositione differat. 75 Sect. II. Quomodo degradatio a suspensione et a depo- sitione differat. 83 DISPUTATIO XXXI. DE SUSPENSIONIBUS IN PARTICULARI IPSO JURE LATIS. Sect. I. De suspensionibus in ordinatione contractis. 87 Sect. II. De suspensionibus obmusum ordinis cum viola- tione censura. 116 Sect. III. De suspensionibus propter peccata contra obligationes clericorum proprias. 120 Sect. IV. De suspensionibits propter peccata laicis communia. 127 xxm bis. Sect. V. De suspensionibus »'n Episcopos tt Capitula. 144 Sect. VI. Quas incurrant Religiosi. DISPUTATIO XXXII. DE INTERDICTO IN COMMUNI. Sect. I. Quid sit. Sect. II. Quotuplex sit. DISPUTATIO XXXIH. 152 157 159 DE PRIMO EFFECTU INTERDICTI, QUI EST SACRAMENTORUM PRTVATIO. Sect. I. Quorum sacramentorum usu privet. 172 Sect. II. De culpa violantis hoc interdictum. 189 Sect. III. De pcena ejusdem violationis. 191 DISPUTATIO XXXIV. DE SECUNDO effectu interdicti, QUl EST DIVINORUM OFFICIORUM PROHIBITIO. Sect. I. De prohibitione sacrificii Missae per interdic- tum generale loci. 198 Sect. II. De prohibitione Missa>per alia interdicta. 210 Sect. III. Qua> alia divina officia prohibeat. 213 Sect. IV. De culpa et pcena clerici sic violantis inter- dictum. 223 Sect. V. De culpa et pcena laici violantis interdic- tum. 232 DISPUTATIO XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI, QUI EST ECCLESlASTICfi SEPULTUKE, VEL INGRESSUS ECCLESLE PRTVATIO. Sect. I. Utrum interdictum generale loci privet ibi Ecclesiastica sepultura. 236 Sect. II. An etiam interdictum speciale loci. 242 Sect. III. An personale interdictum eadem privet. 243 Sect. IV. An interdictum privet ingressu Ecclesia. 245 DISPUTATIO XXXVI. DE CAUSIS INTERDICTI. SECT. I. Quis possit ferre interdictum. 253 Sect. II. Quis possit interdici. 254 Sect. 111. Quam ob causam ferri possit. 258 Sect. IV. Qua forma servanda sit in interdicto ferendo. 262 DISPUTATIO XXXVn. DE INTERDICTIS IPSO JURE LATIS, SECT. I. Quai et quot sint ipso jure lata. 263 Sect. II. Anjure latum obliget ante sententiQm* 271 DISPUTATIO XXX VIII. DE relaxatione INTERDICTI. Sect. I. Utrum per solam relaxationem cesset. %T& Sect. II. Quis possit illud relaxare. 280 Sect. III. De forma in relaxatione servanda. 282 II INDEX DISPOTATIONUM AC SECTIONUM DISPUTATIO XXXrX. 380 292 303 308 309 314 356 po 363 DE CESSATIONE A DIVINIS. f JJCT. I. Qtiid et quotuplex sit, Sect. II. Quos effecfus habeat. Sect. III. Quomodo ferenda sit. Sect. IV. A quo et quomodo tollenda sit. •---•••-, •- - f DISPUTATIO XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. Sect. 1. Quid sit, et qua potestate introducta Sect. II. Quoa habeat effectu». Sect. III. Quotuplex sit, et ob quam causam incurra tur. 331 Sect. IV. Utrum solo Ecclesiastico jure imponatur. 341 Sect. V. Utrum ferri debeut per jus expressum. 348 Sect. VI. An dubium facti excnset iilam. SfiCT. VII. Qui possint illam conirahere, Sect. VIII. Qucs sit forma illam ferendi. PISPUTATIO XLI. 06 JIODJS, QUJBU3, TOLLITUR JRREGUURITAS. Sect. I. Utrum sola dispensationc iollatur. 370 Sect. II. Quis. possit in ea dispensare. 374 Sect. 111. Qua} s.it formu dispertsationis itfius. 380 DISPUTATIO XLII. DE IRREGUURITATE CQNTRACTA EX DELICTO CIRCA USUM SaCRAMENTOHUM. Sect. 1. Utrum. QontraJtatur per indebitam susceptio- nem baplismi, 333 Sect. II. Utrum per indebitam susceptionem alterius sacramcnii extra ordiaes. 388 Sect, 111. Utrum per indebitam susceptionem ordinum. 390 Sect. IV. Utrum per indignam ordinis usurpationem. 395 Sect. V. Utrumper indignam ordinis administratio- nem. 403 DISPUTATIO XLIII. DE irregularitatiuus qu.e ex aliis delictis CONTRAUU.NTUR. Sect. I. Utrum per hceresim incurratur. 407 Selt. II. 4d qms per^unas e^iendatur ob crimen, hcc- resis, /, \ y Sect. IU. Utrum ad hareticontm filios, et ^eophytos cxlendatur. 4J4 Sect. IV. Utrum propicr siaioniam, vel aliud vitium religioni tuttirunum incurrali -r. M9 jSgCT. V. Utrum propter alia crimiaa. 422 DISPUTATIO XLIV. ^R IRR.EG.ULARITATE EX UQMttJpIO VOLUNTAJUO, Sect. I. Quce voluntas requiratur ad illud. 42; Sect. II. Utrum «U ktuio irregularitatem effectus re- nuirutur. 427 sect. III. Quis incurrat irreguiaritatem homicidii huius, 432 Sect. IV. Qualis sit irregularitas hcec. 440 DISi>UTATIO XLV. PE jftREGULARITATG HOMICtDII CASUALI9, feCT. I. Vtrum pcf hamicidiuiu uulireQia VQluuUur 443 K* m Qfmi **%*** et a m propriw personce. 47^ Sect. II. Utrum incurratur ex homicidio in defensii nem bonorum temporalium. 470 Sect. III. Utrum ex homicidio in, defensionemproximi. 480 DISPUTATIO XLVII. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO 00 defectum LENITATIS. Sect. I. Utrum judex ferens sententiam in causa san- guinis fiat irregularis. Sect. II. Utrum accusator in eadem causa. Sect. III. Utrum testis in causa eadem. Sect IV. Utrum curiales, et ministri justitice Sect. V, Utrym miiitaates ia bello injusto. Sect. VI. Utrum mutilantes ia bello justo. Sect. VII. Ulnun per alias actione? contrahaiur irre- gulariias. 482 488 495 498 501 503 Siu.i DISPUTATIQ XLVIU. DE irregularitatb ex INFAMIA. Sect. I. Quid sit infamia et quoluplex. Sect. II. Utrum infamia ex crimine inferat irregula- B0S ritatem. Sect. III. Utrum infamia ex alieno delicto. S16 5-20 DISPUTATIQ XLIX. DE IRREGULARITATE EX BIGAMIA. Sect. I. Utrum ex propria bigamia contrahatur. :;22 Sect. II. Utrum ex duplici matrimonio non va/ido. ;;-2 ', Sect. III. Utrum cx unico niatrimonio vero. :> i sed ad alias functiones se exten- sacramentorum , Ecdesiastica sepultura , et dit- imr aliqua est suspensio, quee nullo usu officiis divinis; suspensio vero minime, quia sacrarrentorum privat, ut infra dicam. Unde snspensus, et sacramenta recipere, et divinis non odeo, quo fundamenlo Abbas, in c. ult. officiis interesse, ct sepultura Ecelesiaslica doCleric. excom. ministr., distinguit suspen- frui potest. Quod si per inlerdictum privatur sianem in majorem, et minorem, et hanc qnis administratione activa sacramentorum, posleriorem esse dicit, qiue privat passiva id non obstat distinclioni harum censurarum, receptione sacramentorum ; nullum enim tale tum quia nibil vetat, ut res diversse possint genus censuras distinctse ab excommunica- habere aliquem effectum communem; tum tione minori in jure reperitur. Si autem etiam quia sub diversa ratione illum habent; ipsammet excommunicationem minorem sus- nam interdictum non privat activo usu for- pensionem appellat, et confundit censuras, et maliter, ut sic dicam, quatenus talis est, id voce utitur prceter communem morem. Diffe- est, quatenus est exercitium, et functio Ec- rentia ergo assignata illa duo et re et nomine clesiaslicoe potestatis, sed solum quatenus dislinguit. Ex illa vero colligunt aliqui, et necesse est, ut illi intersit is, qui illum exer- indicat Cajet., verb* Suspensio, graviorem cet; interdictas enim privalus est, ne alicui pcenam esse excommunicationem minorem, sacrae functioni interesse possit; proptcr quam suspensionem, quia privat usu maxi- quod, non solum enercendo Ecclesiasticam morum bonorum spiritualium, qi dia sunt potestatem, verum etiam nec cooperando, sacramenta, et privat usu passivo, qui nobis aut ministrando aliquo modo potest collatioui magis nccessarius est. Verumtamen si consi- alicujus sacramenti inservire ; cum lamen deremus communem usum, et sensum Eccle- suspensus non privelur illo ministerio, quod sia?, gravior poena videtur esse suspensio; laicus adhibere polest, vel in Missee sacrificio, unde et pro gravioribus criminibus imponi vel alicujus sacrameuti administralione. Ex solet. Et per sententiam ab homine frequen- quo oritur alia differentia, quas etiam ver- ter imponitur. Ratio autem esse potest, quia, satur inter excommunicationem, et suspen- licet excommunicatio minor privet usu pas- sionem, quod suspensio est propria censura sivo sacramentorum, et suspensio activo, qui clericorum, ferturque incos formaliter, ut cle- Bon videlur ita utilis ex opere operato, tamen rici sunt, aut beneficium habent; interdiclum ex se est valde utilis ex opere operantis, et vero, vel excommunicatio communia sunt et est vel sanctior, vel seque sanctus; unde clericis, et laicis; unde formaliler feruntur in sanclitatem in ministro requirit, non minus, fidelem, quatcnus baplizatus est. Quod dis- quam in suscipiente. Et aliunde videtur esse crimen in illa particula definitionis, minister honorabilior usus, et hac ralione secundum Ecclesise, insinuatur, et in illa, Ecclesiasticas hominum apprehensionem in majori existi- functiones;; formaliter enim sermo est de matione haberi. Deinde excommunicatio mi- functione Ecclesiastica , quatenus signifkat nor juxta usum Ecclesice facilius tollitur, actioncm, el minislerium proprium alicujus regulariter loquendo^ quam suspensio, unde Ecclesiastica3 potestatis, qua3 clericorum pro- nunquam reservatur, quod tamen in suspen- pria est. sione frequenter fit. Denique quamvis spiri- 6. Differentia inter suspensionem, et majo- tualia bona mojora sint, hominibus tamen rem excommunicationem. — Tandcm hinc onerosior esse solet privatio temporalium, facilius erit discrimen inter suspcnsiouem, vcl quia sensibiliora sunt, vel quia eorum et excommunicationem majorem explicare. jactura minus reparabilis existimatur ; sus- Quod perspicuum videbitur, si dicamus dif- pensio autem, praesertim a benefuio, secum ferre tauquam includens et inclusum , quia affert aliquam jacturam temporalium bono- excommunicatio major operatur quidquid rum; quia ergo in ratione pcenee illa major suspensio, et multo plura, ut siguificavit D. est. quae magis affligit, ideo ex hac etiam Thom. in Addit., q. 22, art. 3, et satisconstat parte suspensio gravior pcena censetur. ex tractatu de excommunicatione majori; nam 5. In quo differat suspensio ab interdicto. privat omni Ecclesiaslica functione, tam ad mm Discrimen aliud suspensionis ab aliis cen- officium, quam ad beneficium Ecclesiasticum $uris. — Atque ad eumdem modum pro nunc pertinente, non tamen sola illa, sicut sus- 4 DISP. XXV. DE SUSPENSIONE I.N COMMUNI. pensio, sed multis etiam aliis bonis et com- nus sunt usus Ecclesinstic&3 -)0testatis, sed modis, tam spiritualibus, quam temporali- quatenus est contrectatio rei s^r£ej quae ab bus. Ha3c tamen differenlia , licet vera sit, indigno ministro fieri non debet.7,t'inde fit non satis declarat diversitatem formalem, ut non privet aliis functionibus, qu^ tantam et quasi specificam harum censurarum, ut sanctitatem non habent, aut requirunt, ut in ostendit ratio dubitandi in principio facta. prascedenli tomo tractando de sacram>ntis in Et ideo addendum est, illosmet efTectus pri- genere diximus; fit etiam, ut hujusmodi pec- vationis Ecclesiasticarum functionum sub di- catum nec privet jurisdictione, necactioLem versa ratione fieri per excommunicationem, irritam faciat, nec etiam obliget alios «-d quam per suspensionem ; nam excommuni- vitandum peccatorem, nisi fortasse ratione catioprivatomnicommunicalione,etitaprivat scandali, aut cooperationis ad peccatuinvi- illis aclibus ut rationem communicationis tandum. parlicipant. Suspensio vero non respicit ra- 2. Secandum membrum divisionis. — Reji- tionem communicationis, sed formaliter pri- citur. — Tertium divisionis membrum solum vat illis functionibus, quatenus sunt usus pertinet ad censuram suspensionis. — In alicujus potestatis Ecclesiasticae, ralione offi- secundo membro numerantur queedam impe- cii, aut beneficii convenientis, quae est quasi dimenta fundata tantum in praesumplione, formalis ralio objectiva hujus censurae, in vel ignorantia aliorum. Sic peregrinus, qui qua fundantur aliae differenliae quasi mate- caret lilteris dimissoriis, et sufficienti proba- riales, ut, v. gr., quod excommunicalio privet tione suorum Ordinum, dicitur esse suspen- suffrngiis Eeclesise, non vero suspensio, ut sus, ne celebrare possit, juxta cap. Tuae, de atligit D. Thom., in Addit., qucest. 22, art. 5, Clericis peregrin., et Tridentin., session. 23, ad 2. Item, quod suspensio sit censura pro- cap. 16 deReform., et videri potest Covarru- pria clericorum ut sic, excommunicalio vero vias, in Practic, cap. 33, num. 3. Dicitur communior sit; et similes, quas cum aliis autem esse quoad alios, non quoad se, quia accidentalibus differentiis atligit Navarr., in cum vere sit sacerdos, secrele, et secluso Summ., cap. 27, num. 65, quas non refero^ scandalo potest celebrare. Verumlamen con- quia supponunt nonnulla, quee in discursu stat illud impedimentum nec esse censuram, maleriee explicanda sunt. neque pcenam aliquam, sed solum defectum notiliae, et probationis, ex quo nascitur pro- SECTIO II. hibitio quredam Ecclesiastica , fundata in preesumptione, propter vitanda scandala, et Quotuplex sit suspensio. pericula. Pra3terea dici posset suspensus quoad alios, qui aliorum opinione, vel in 4. Divisio prima. — Improbatur quoad foro exleriore existimatur ligatus censura primum membrum. — Nonnullee divisiones suspensionis, cum tamen revera, et in con- suspensionis traduntur ab auctoribus, quee scienlia non sit; tamen ex hoc ipso constat, non omnes convenientes sunt. Tamen eas illam non esse veram censuram, sed puta- breviter attingemus, ut impropriis vocibus tam, quam hic distinguere non est necesse, repudiatis veras species suspensionis elicia- nec de ea plura dicere quam in superioribus mus, et explicemus. Primo ergo dislinguunt de censura injusta et nulla in communi dixi- Canonistee triplicem suspensionem , scilicet mus. Solum ergo tertium membrum positum quoad se tantum, quoad alios tantum, quoad est ad veram censuram suspensionis signifi- se et alios simul. Ita Abbas, in cap. ult. candam, quae per se loquendo, ipsum homi- de Cleric. excomm. ministr., et Sylvester, nem secundum se, et respectu aliorum ab verb. Suspensio, num. 1. Sed haec non est usu Ecclesiasticarum functionum cohibet. divisio suspensionis , qnae est censura, vel 3. Divisio data in vero sensu traditur. — pcena Ecclesiaslica, sed in alia lata significa- Alio tamen modo possent illa membra, prae- tione, ut notavit etiam Navarrus, num. 153. serlim primum et tertium accommodari ad Nam in primo membro dicitur, peccatum veram censuram suspensionis juxta Exlrav. mortale suspendere hominem quoad se; at Ad evitanda. Nam suspensus non denun- peccatum non est suspensio, ut supra os- ciatus potest dici suspensus quoad se, et non tendi, et privat non tantum activo, sed etiam quoad alios; nam alii non tenenlur illum passivousu sacramentorum; quod est signum vilare, ipse aulem tenetur se abstinere; sus- non privare funclionibus formaliler, quate- pensus autem denunciatus contraria ratione / SECT. II. QUOTUPLEX SIT SUSPENSIO. 5 dicetur et quoa*' se> et quoad alios suspen- aliquo modo, quia in his rebus indefinilum sus de quo i**ra dicemus. Secundum autem includit universalitatem, vel quia nulla est membrum /ccommodari non polest ad veram ratio praefigendi unum terminum polius quam suspensioiem , sed solum ad existimatam. alium, vel quia pcena haec includit negatio- Aliquan/o eliam contingit aliquem esse jure nem, quee, adjuncta temporiabsolute sumpto, ipso vcre suspensum, et tamen nec quoad totum illud negat. Majoris tamen claritatis alios. ^ec quoad se in conscienlia obligari ad gratia possumus unam vocare suspensionem se ?ostinendum a functionibus, quia res est perpetuam negative, vel indefinitam, quia occultissima , et id facere non potest sine non limitat tempus; aliam vero posilive, et infamia, vel scandalo. Unde videtur esse simpliciter perpetuam, quia in ipsamet sen- suspensus, non quoad se nec quoad alios, sed tentia, vel lege ita expresse declaratur. Et tantum in re quasi in habitu. Sed hoc eliam inter hsec tanla est differentia, ut illn prior vere dici non potest, quia sic suspensus tene- nomen possil retinere suspensionis, haec vero tur absiinere saltem quoad se. Quod autem posterior magis dicenda vidcatur depo ilio in casu propter ignoranliam excusetur, non quia quando indefinite forLr, adm d cou- variat ralionem censurar, neque in scientia ditionem hanc, donec superior dmpenset, vel, per se consideralur. usque ad beneplacitum Sedis, aut aliam simi- 4. Secunda divisio. — Suspensio vindicativa lem, quia ex vi illius modi non videlur poni duplex. — Suspensio perpelua duplex. — suspensio omnino immobilis. At vero quando Loquendo ergo de propria suspensione Eccle- positive proponilur ut perpetua, videtur im- siastica dividi potest in eam, quce est pro- poni ut moraliter immutabilis, et ordinarie prie censura, et eam , quee est pure pcena. carens spe dispensationis, quod aliquando Quam divisionem aliqui contemnunt, quia in presse declaratur, ut in dicto motu proprio jure simpliciter dicitur, suspensionem esse Sixti V. censuram,cap.Queerenti,de Verborum signi- 5. Tertia divisio. — Suspensio per modum ficat., ubi sine dubio sermo est de Eccle- pcenx etiam in interiori foro imponi potcst. siastica suspensione; et cum definitio illa — Terlio dividilur suspensio in eam, quae est doctrioalis sit, quamcumque suspensionem a jure, vel ab homine. Quae quidem divisio comprehendere videtur. Nihilominus quoad communis est omni censurae, et nihil hici rem constat ex dictis circa definitionem dari habet speciale; et ideo sufficient, quae de duo genera suspensionis, quee possunt dici censura in communi illam divisionem trac- vindicaliva, et medicinalis; et quoad usum tantes diximus. Solum adverto suspensionem vocum constat solam medicinalem esse pro- per modum poenae solere interdum imponi priam censuram, juxta superius dicta. Quia non solum in externo et contentioso, sed vero utramque explicaluri sumus, oporlet etiam in interiori foro pcenilentiae ; nam a ulterius adverlere, dividi suspensionem in confessario inlerdum praecipilur; haec tamen tcmporalem, et aliquo modo perpeluam, quse non solum censura non est, verum neque sub divisio proprie cadit in suspensionem, quae hac suspensione, de qua nunc agimus, com- est pccna; alia enim (ut dixi) non habet abso- prehenditur; neque enim est talis, ut si quis Iutam durationem, sed quasi condilionatam, contra illam agat, aut irregularitatem , aut ut sic dicam, scilicet, donec resipiscas. Tem- aliam pcenam Ecclesiasticam incurrat, ut no- poralis ergo suspensio dicitur, quae ad cer- tarunt Navarr., inSumm., cap. 27, num. 151; tum et limilalum tempus ferlur, ut cum in et Maiolus, Iib. 3 de Irregularit. , cap. 19 lege, vel sententia dicilur : Sit per annum , et 23 ex Gloss. in cap. Is qui, verb. Injure, vel per duos menses suspensus. Perpelua vero de Sent. excomm., in 6. Quod secus est, ut aliquo modo dicitur, quae pro delicto com- infra videbimus, in suspensione hac fori con- misso sine ulla temporis limitatione fertur. tentiosi, de qua nuncagimus; heec ergo sus- Quod duobus modis contingit, scilicet, vel pensio, sive a jure sit, sive ab homine, indefinite suspendendo, nullo adjuncto signo proficisci debet ex jurisdiclione in foro ex~ expresse significante perpetuitatem, vel ad- terno sive contentioso. dendo illud, ut videre licet in decretis Pie II 6. Quarta divisio. — Suspendi ab officio et Sixti V conlra male promotos; uterque latius patet quam suspendi ab officio sacerdo- autem ex his modis indicat perpeluitatem, tali. — Suspensio ab officio, et beneficio, an posteriori quidem modo perfectam, et sim- sint dux, vel una tantum censura. — Quarlo pliciter, ut ex vi verborum patet; priori vero principaliter dividi solet hicc censura in sus- 6 DISP. XXV. DE SUSPENSIONE IN COMMUNI. pensionem ab officio tantum a beneficio Suspensio absolute lata, de *m inteWqenda. tantum, et ab officio et beneficio simul, et ^ sumitur ex jure; nam aliquando suspendilur 8. Ratio dubitandi. — Solun potest me- quis ab officio sacerdotali, cap. Sane, 2, de rito inquiri, quoad jura intelligetda et rem Officio delegat., et in cap. 2, eodem titulo, explicandam pertinet, quando in jjpe impo- in 6, ubi observandum est, haec duo tanquam nitur suspensio absolute, et non eiplicatur dislincla poni, scilicet, sacerdotali officio, an sit ab officio, vel beneficio, de qua mtelli- vel ministerio interdici, et ab officio suspendi; gendum sit. Exemplum est in dicto cap. etGlossa ibi notat plus exlendi suspensionem Sane 2, ibi : Poterit suspensionis sententia a ab officio, simpliciter diclam, quam a sacer- judice delegato compelli, et cap. Cum bonee, dotali officio, quia officium simpliciler dictum de ^Etate et qualit. , ibi : In eos fecit sen- latius patet, quam officium sacerdolale. Item tentiam suspensionis promulgari; idem Cle- colligitur ex cap. Quia in omnibus, in fine, ment. 1,§Quibus, dePrivil., cap. Clericorum, deUsuris, et Clement. unica deRebus Eccl. de Vita et honest. cleric. Quae jura non vi- non alienand. De suspensione autem a bene- dentur posse de suspensione ab officio vel ficio fil mentio in cap. Nihil, de Elect., et beneficio intelligi, quia non est major ratio in Clement. 2 de Vita et honest. clericor., de una, quam de alia ; ergo oportet intelligi et in cap. Cum in cunctis, § ult., de Elect. De de una suspensione, quee utramque rationem terlio membro habemus exemplum in Cle- complectatur. Quod est signum illam censu- ment. 1, deDecimis, et in cap. Tuarum, de rarn reputari in jure tanquam unam totalem Privilegiis; et eumdem sensum videntur ha- et integram, reliquas verorespectu illius esse bere illa verba in cap. 1 de Schismaticis : A quasi parliales. Quia pcena per legem impo- sacris ordinibus, et dignitatibus decernimus sita determinata esse debet, et consequenter manere suspensos; quanquam non videantur una secundum speciem, si unica et siinplici tam ampla, et generalia, ut infra videbimus. voce fertur; nam sub genere, ut aiunt, latent 7. Nihilominus aliqui non admiltunt ter- a^quivocationes. Neque est inconveniens, ut tium illud membrum , quia suspensio ab una censura ex partibus diversarum ratio- officio, et beneficio sunt duae censuree dis- num constet, quia haec unitas non est nisi tinctae; unde, licet interdum conjungantur, moralis,etquasiartificialis,qua3exhujusmodi simulque imponanlur, non efficiunt unam. rebus conflari solet. Etenim excommunicatio Sici.t, si eadem lex, pro eaclem culpa, sus- major una censura est, el tamen complectitur pensionis, et excommunicalionis censuram partiales privationes magis inler se diversas, imponat, non propterea ex ulraque fit una quam sint suspensio ab officio et beneficio, censura, sed est duplex pcena diversee ratio- quamvis in excommunicatione non soleant nis, quce pro uno delicto imponi potest ali- partes illse ita frequenter separatim imponi, quando propter gravitatem culpa). Ita ergo sicut in supensione. An vero talis suspensio videtur in suspensione ab officio et beneficio; per partes tolli possit, vel solum unica abso- nani, iicet minus distincta3 sint, tamen etiam lutione quasi quid indivisibile, sicut tollitur sunl diversarum ralionum ; ideoque non com- excommunicatio major, infra videbimus ; nam ponunt unam censuram, neque habent ali- id mullum conferre potest ad unitatem mora- quid speciale ut conjunctim latoe, nisi solum lem ejus. quod collcctive sumpta? suos effeclus con- 9. Prima opinio. — In difficultate ergo pro- junctim opcranlur; quod non satis est, ut posila quidam existimant, supponi in ea componant unam totalem censuram specifi- quod nunquam in jure invenitur, quia nun- cam. De qua controversia non multum con- quam ferlur suspensio sine explicatione ab tendendum est, quia solum ad modum lo- officio, vel bene^cio, vel utroque simul ut in quendi spectat, ulilisque esse potest hasc juribus in ipsa divisione citatis, videre licet. poslerior opinio ad doctrinam de his censuris In cap. enim Cum bona3, non imponitur aliqua breviustradendam;nam explicatisiis, quoead suspensio; sed refertur suspensionis senlen- singulas illas censuras,seu parles peitinent, tia , quam Clemens Pontifex conlra quos- scilicet ab officio, vel a beneficio, explicata dam sui mandati contemplores fecerat pro- mancbunt quasdesuspensione ulramque par- mulgari ; quamvis aulem ibi non rcferatur, tem complectente desiderari possunt, sive quasnam suspensio illa fuerit, non tamcn inde illa veresitunaspeciescensur;c,siveduaespe- sequilur, in ipsa senlenlia, qua3 ab homino, cies ejusdein proximi generis simul sumptoe. et non a jure prolata fuit, non fuisse doclara* SECT. 11. QUOTUPLEX SIT SUSPENSIO. 7 ttlm; ct quantum ^ narratione textus colli- et uterque modus suspensionis in eis posset gitur, suspensi* '1la a beneficio fuit, ut patet habere locum. Nam, quod quidam aiunt, ©X iis vcrbj* : /« quadriennio permanentes verbum illud quasi per antonomasiam, vel quidam ca *P*« suspensi aliud beneficium analogiam intelligi de suspensione ab officio, sunt adefti. Nam illud relativum aliud non gratis dictum est, et nonhabet in jure funda- habet qvod referat, nisi sub nomine suspensi mentum; nam suspensio a beneficio simpli- taciie «ubintelligatur parlicula a beneficio. In citer suspensio esse censetur, ut colligitur ex alio vero cap. Sane, non imponitur censura capitulo unico, juncta Glossa, verbo Suspen- ipso facto, vel jure incurrenda ; sed judici, sionis, de His quae vi melusvecausa fiunt. Et ut eam imponat, praecipitur, ut patet ex illis apparentius posset dicta Extravagans, de verbis : Sirebellis fuerit, poterit suspensionis suspensione a beneficio declarari, ratione sentcntia a judice delegato compelli. Quando materise, et causae, ob quam fertur; nam autem ita indifferenter jus hoc praecipit, vi- suspenduntur ibi recipienles beneficia quae- detur relinquere arbitrio judicis, ut quam dam male collata, et ea conferentes; ergo suspensionem expedire judicaverit, eam im- merito censeri possunt suspendi a beneficiis, ponat. Nam haec alternativa interdum judici juxta illud principium, quod unusquisque in committitur, cap. A crapula, de Vita et eo puniri censelur, in quo deliquit, arg. honest. cleric. Vel certe in priori textu vi- cap. Si compromissarius, de Elect., in 6, qui detur esse sermo de suspensione ab officio, textus facit probabilem hanc expositionem. ibi : Vel sacerdotale officium interdicat, id Tamen, quia, saltem ille, qui contulit illa est, prohibeat. Sic Glossa in dictn Clement. beneficia, in officio suo peccavit, verisimilius \ de Privil., exponit illam de suspensione ab est fuisse etiam suspensum a collatione bene- officio. Quia licet in textu solum dicatur : ficiorum, quae est suspensio ab officio. Item, Suspcnsionis sententiam, etc, tamen Praelati quia illa suspensio simul fertur cum excom- religiosorum, de quibus est sermo, illius tan- municatione et interdicto, ideo verisimilius tum videntur capaces, et ita ex subjecto de- est simpliciter ferri, ut habeat totum effectum terminantur verba. In cap. item Clericorum, suspensionis , quem habere potuerit, sicut videtur esse sermo de suspensione ab officio, excommunicatio, et interdictum. Atque ita ut indicant illa verba, ita suspensus prae- textus ille satis probabililer mihi persuadet, sumpscrit celebrare. Vel certe ibi non fertur totam suspensionem complectentem officium suspensio, sed solum appellatur ille sus- et beneficium per modum unius censurae in- pensus, quod potuit esse per particularem terdum ferri. suspensionem, licet ibi non declaretur. Ad- 11. Sufficientia datse divisionis ostenditur. ditur denique conjectura , quia jus nullibi — Ex his vero colligitur ratio praedictae di- declaravit, quod cum proportione in excom- visionis; nam suspensio, ut supra dixi, est municatione fccit, quomodo suspensio abso- propria censura personarum Ecclesiastica- lute lata sumenda sit; ergo signum est rum, quatenus tales sunt; in personis aulem nunquam ita ferri. Cum enim privatio illa Ecclesiasticis, ut sic, haec duo tantum inve- amplissima sit, et quasi aequivoca, per habi- niuntur, quibus proprie, et speciatim privari tum, aul aliquamcircumstantiam determinari possint, scilicet aut officium spirituale, aut necesse est. beneficium, quod ratione officii datur; ergo 10. Objicitur cap. Divina, de Privileg., et omnis suspensio aut ab officio, aut a benefi- vera sententia traditur. — Contra hunc vero cio, aut utriusque collectio esse potest; nec discursum obstat difficilis textus (alii enim invenitur aliaforma, aut habitus, quo privare apparenter vitantur) in Extrav. Divina, de possint. Privileg., inter communes, ibi : Tam indantes, 12. Quid per officiutn et beneficium in data quam inrecipientes, excommunicationis, sus- divisione intelligendum. — Denique intelligi- pensionis, et interdicti latas sententias pro- tur, quid nomine officii, et beneficii in illa mulgamus, quas volumus eos ipso facto in- divisione intelligatur; nam per officium in- currere; ibi enim suspensio simpliciter fertur telligitur omnis potestas spiritualis ad ali- per modum unius censurae in specie, et non quem spiritualem actum exercendum, sive declaratur, an sit ab officio, vel beneficio; sit ordinis, sive jurisdictionis, sive eliam ad- Deque expresse ex verbis constat, neque ta- ministratio Ecclesiaslica. Constat enim mi- cite ex adjunctis, scilicet ex materia aut nisterium Ordinum officium esse, et ea voce pcrsouis, quia omnia illa indifferentia sunt, in jure significari locis citatis; et generalius 8 DISP. XXV. DE SUSPENSIONE IN COMMUNI. Isidorus in cap. Perlectis, dist. 25, Eccle- nam suspensio quaedam ea, inte^ra et totalis siastica officia distinguens, prius omnium alia vero partialis. Quam in^nuavit D. Tho- Ordinum ralionem, et numerum declarat. mas, quaest. 22 Additionum, art. 3 seu in Rursus etiam jurisdictionis potestas officium 4, dist. 18, quaest. 2, art. 2, qatestiunc. 3. Ecclesiasticum propriissime dieitur, quod ge- Etquidem, si suspensio ab officio et benefi- nerali voce vocatur officium Pastorale apud cio sit una, censura illa proprie esi inte°ra* Isidorum supra, et saepe alias; in specie au tem distinguuntur officium ordinarii, vicarii, delegali, subdelegali, et alia, quae in Decre- talibus habentur. Praeter haec autem officia, quae maxime spiritualia, sunl alia ministeria, quaesub officiis Ecclesiasticis comprehendun- eademque, quasi per antonomasiam, dicelur suspensio major, sicut excommunicatiomajor dicitur, quae privat omnibus bonis, omnique communicatione, qua fideles possunt per illam censuram privari; sic enim illa sus- pensio privat omnibus actibus, vel fruclibus tur, ut de officio Primicerii, et Thesaurarii quibus polest Ecclesiastica persona per hanc affirmatlsidorus supra, et in Decretalibusest censurain privari; ergo est major, seu maxi- etiam tilulus de Officio custodis. Igilur no- ma suspensio. Atque ejus comparalione quae- mine officii, a quo fit suspensio per hanc libet alia dicetur partialis, quia non privat censuram, haec omnia minisleria comprehen- omnibus actibus, quibus clericus privari po- dunlur, praecipue tamen duo prima, quae test, et respective dicitur minor. Verumta- maxime propria clericorum sunt. Interdum men hic modus loquendi usitatus non est; vero ad terlium etiam exlenditur, ut colligi- nam suspensio ab officio major absolute vo- tur ex Extravag. unic. de Rebus Eccles. non catur, et est; quod ab effectu probari potest; alien., inter communes, et ex sequentibus Ia- nam qui conlra illam agit, irregularis fit, ut tius constabit. Nomine autem beneficii intel- infra dicetur; et ex objecto, seu maleria, quia ligitur jus perpetuum ad percipiendos Eccle- privatusu Ordinis, etjurisdictionis Ecclesias- siaslicos fruclus seu proventus ob aliquem spi- ticae, quae sunt res magni ponderis et momenti ritualem tilulum, utinsuperionbus,tractando in Ecclesia. Unde, licet comparatione alterius de effectibus excommunicationis, declaratum sit minor, simpliciter est magna, seu major; est. Quantum vero luec vox in praesenti ex- sicut licet unum peccatum mortale sit majus lendenda sit, inferius explicabitur. alio, nihilominus quodlibet per se et abso- 13. Quinta divisio. — Quinto dividi solet luteconsideratum grave est. Alque idem cen- suspensio in majorem, etminorem, exAbbate seo de suspensione a beneficio; nam secun- in cap. ult. de Cleric.excomm. ministr., n. 4, dum communem existimationem gravis pcena et in cap. Cum dileclus, de Consued., n. 20. est, et suspensio major; imo quamvis secun- Quam alii simpliciter rejiciunt, eo quod a dum veram rei aestimationem sit minor,quam Panormitano non recte cxplicclur, tum quod suspensio ab-officio, tamen secundum com- (ut supra impugnavi) suspensionem minorem munem affectum, et opinionem hominum haec cum minori excommunicalione confundat, gravior, seu major censetur. Itaque qu.elibet cumGlossa in Clement. Cupientes, verb. Sus- ex his suspensionibus major siinpliciler di- pensi, de Pcenis; tum eliam quia explicando cenda est. Neque inter eas invenilur analogia, Suspensionem majorem, solum meminit sus- etiam morali modo Ioquendo, ita ut suspensio pensionis ab officio, suspensionemque a be- absolute dicta, potius de una, quam de alia neficio omisit. Alii vero eamdem divisionem dicatur, ut supra ostendi, quamvis si vox admittenles suspensionem minorem expli- suspensio, si non determinelur, ne ambigua cant esse peccalum mortale, majorem vero maneat, pro collalione utriusque accipienda esse illam, quae est proprie censura. Scd hoc erit. extra rem est, quia hic agimus de divisioni- 15. Suspensio ab officio in partialem, et to- bus censurae; peccalum autem mortale non talem dividitur. — Rursus vero de utraque est censura; quare illud nihil aliud est, quam harum suspensionum eadem divisio fieri po- tacite illam divisionem rejicere. Verumtamen test; nam aliquando fit integra et tolalis sus- non est praelermitlenda, nec omnino reji- pensio, aliquando vero tantum parlialis. Sic cienda; habere enim potest (utopinor) verum dixit D. Thomas supra, aliquam esse suspen- et legitimum sensum. sionem ab Ordine, et non a jurisdiclione; 14. Divisio suspensionis in totalem et par- aliam a jurisdiclione, et non abOrdine; aliam tialem. — Susper.sio major, qux. — Ad quod ab utroque ; qu;c lamen omnes sunt suspen- explicandum praemilto divisioncm aliam; siones ab officio, tamen duue prinue sunt par- SECT. II. QUOTUPLEX SIT SUSPENSIO. 9 tiales, ultima vero totalis. Sic etiam Glossa ia placet prior distinctio, quia illo modo nulla dict. Clement. Cupientes, de Poenis, plures est poena, quae non possit in majorem, et alias numerat species seu potius partiales minorem dividi, et quae dicitur minor re- suspensiones ab Ordine; nam aliquando sus- spectu unius, erit major respectu alterius. Ut penditur Episcopus tantum a consecratione ergo illa divisio alicujus momenti sit, termini Episcopi, in cap. 2 de Transl. Episcopi, et in illi absolute, et non respective tantum accipi cap. Provida, de Elect., in 6, aliquandoa col- debent, sicut accipiuntur in excommunica- latiope presbyterii, v2ldiaconatus,cap. Litte- tione majori et minori. ras, de Temp. ordin., aliquando, a collatione 17. Divisio Abbatis de suspensione in ma- Ordinum siropliciter, cap. penult. de Simonia, jorem et minorem ad verum sensum reducitur. cap. Dilectus, de Temp. ordin.,cap. Eos qui, — Et ideo ulterius considerare oportet non eod. litul., in 6, interdum a collatione solius esse in jure censuram aliquam suspensionis primae tonsurae, cap. Nullus, de Temp. ordin. habentem definitos effectus, et quasi certam in 6. Similiter inferiores clerici interdum, si essenliam, et definitionem, intra cujus limi- sacerdolessint, suspendunturab officiosacer- tes suspensio minor dicatur, et omnis alia dotali absolute, ut in cap. Sane, 2, de Offic. major sit, sicut contingit in excommunica- delegat., et cap. 2, eodem titulo, in 6, inter- tione majori et minori. Quapropter in hoc dum vero solum a celebratione Missse, ali- sensu fatendum est, divisionem hanc non quando vero solum a.munere confitendi, et ita habere locum in suspensione sicut in ex- sicde aliis. Atque eodem modo fieri conlingit communicatione. Nihilominus tamen ulterius in suspensione a jurisdictione; nam in Cle- considerari potest, in tota latitudine suspen- ment. 2 de iEtat. et qualit., delinquens pri- sionum partialium aliquas esse, quse prudenti vatur voce inCapitulo, quaead jurisdictionem existimalione leves pcenae censeri debent, vel revocalur; aliquando vero suspensio fertur quia sunt de minimis functionibus, aut pro- tantum a collalione beneficiorum, cap. Grave ventibus, vel quia pro tempore brevi impo- nimis, de Prsebendis, et cap. unic. Ne sede nuntur. Sicutolim excommunicatio minornon vacante, in 6, et ita de aliis actionibus. Item videtur habuisse earn formam certam, quam aliquando suspenditur quis simulab usu par- nunc habet; sed multiplices erant modi pri- tiali jurisdictionis, el Ordinis, ut in dict. vandi usu sacramentorum, et tunc non pote- cap. 2 deTranslat. Episcop., a consecratione, rat excommunicatio minor distingui a majore et confirmatione Episcopi, ex quibus, conse- ex forma praescripta a jure, sed ex poenae cratio actus Ordinis est, confirmatio jurisdic- gravitate et levitate, prudenti arbitrio; sic tionis. Idem invenire licet in suspensione a ergo nunc de suspensione dicere possumus. beneficio. Aliquando enim est totalis iu sua Estque non contemnenda regula, ut omnis Specie, ut cum absolute fertur suspensio a suspensio, quae non nisi propter peccatum beneficio, vel beneficiis; aliquando partialis, mortale ferri potest, major dicatur; illa vero ut cum ferlur suspensio tantum a quotidia- minor, ad qOam incurrendam veniaiis culpa cis distributionibus, vel dimidia parte fruc- possit sufficere; quod enim dentur illi duo tuum, etc; hujusmodienimformulaeseu modi gradus suspensionum, infra constabit; quod ferendi hanc suspensionem frequentes sunt vero illis recte accommodentur illa nomina in jure, cap. Nihil, de Elect., cap. Generali, majoris et minoris, ex terminis ipsis, et ex eod. tit., in6, Clement. 2 de iEtate et qualit., proportione ad culpas videtur per se satis et aliis; quas omnes formas suspensionum manifestum. In hoc ergo sensu potest divisio insequentibus explicabimus. admitti, quae ab aliquibus auctoribus tradita 16. Non quxlibet suspensio partialis est est, quamvis a nullo fuerit in hoc sensu de- minor. — Ex hac ergo suspensionum varie- clarata. tate colligere in primis possumus, suspensio- Des totales ab officio, vel a beneficio, in suis DISPUTATIO XXVI. ordinibus majores recte appellari; partiales tamen respectu earum posse minores vo- de suspensione ab officio, quid sit, et quos cari; et ita posset explicari distinclio data. effectus habeat. Tamen quia inter partiales quaedam sunt, quae, licet respectu totalium sint minores, De ratione suspensionis in genere, vel sim- tamen simpliciter sunt magna? et graves, ut pliciter latae, nihil dicere necesse est, quia per se notum est, ideo hoc eliam sensu non explicalis suspeusione ab officio, et a benefi- 10 DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. declarabimus; postea de partiali facile dice mus. SECTIO I. Utrum suspensioab officio sirnpliciter lata privet oroni usu Ordinis, etjurisdictionis spiritualis. cio, caetera constant; harum aulem rationes, dictionis consistat. Nec videtur fieri satis di- declaratis earuin effectis, cognoscentur; et cendo, privari usu jurisdictionis; nam luec ideo ro hac et sequenti dispulatione hoc pra> duo vix possunt in jurisdietione distingoi stabimus; breviter enim id fieri potest, quo- quia non privantur usu solum quoad debi- niam ro his, qua) de excommunicalione dixi- tum, alias, si de faclo sic suspensus exercerel mus, fere omnia, qua3 huc spectant, tractata jurisdictionem, et factum teneret, licet male sunt, eo quod excommunicatio major (utdixi) fieret, quod falsum est; privalur ergo usu suspensionem ab officio et beneficio quasi quoad ipsum jus, id cst, privalur jure, et po- maleriahler mcludit. Quoniam vero diximus testate utendi jurisdictione; ereo privalur suspensionem ab officio et totalem, et partia- jurisdictione ipsa, et consequenter etiam offi- Iem esse, pnus effeclus totahs suspensionis cio, quod solimi in tali jurisdictione consistit. B. Resolutio. - Nihilominus respondetur etiarn tunc non privari aliquem officio prop- ter solam suspensionem, sed usu ejus. Po- teslquehic non incommode applicari dislinc- tio de jurisdictione in habitu, vel in actu, qua Navarrus et alii in materia de confes- sione utuntur. Dicemusque, suspensionem i.Suspensumabofficiononprwanillo,sed hanc privarc jurisdictione in actu, non in usuejus.—Suspensusquihabetjurisdictionem habitu, officium autem hoc consistere in iu- delegatam, an privetur illa. — Dute reguhe risdictione in habitu, et non tantum in actu generales v.dentur ro hac materia certce. ac propterea suspensionem non privare ho- Pnma est, suspensionem hanc non privare minem tali officio, sed usu ejus. Declaratur, hominem ipsomet officio, a quo illum suspen- quia tale officium consistit in deputatione ta- dit, neque tollere ipsam potestatem quasi ra- lis personse ad tale ministerium per potesta- dicalem, sed .mpedire tantum usum ejus. tem superioris facta; Ikec ergo deputatio Hoc est constans apud omnes. Primo ex vi imegra manet, nec revocatur statim, prop- ipsius nommis suspensionis, quod non signi- terea quod lalis persona suspendatur sed ficat ablationem, seu destructionem, sed ve- manet impedita, ne exerceri possit; et ideo luti detentionem. Secimclo a simili ex suspen- dicitur manere in habilu, quasi in radice sione a beneficio, quse non aufert beneficium tolli vero in actu, seu quoad usum. Confir- ipsum, sed usum ejus, ut infra ostendemus; malur, quia ablata suspensione, idem offi- ergo idem cum proporlione est in suspen- cium perseverat, et exerceri potest, absque sione ab officio. Tertio inductione quadam, nova concessione; ergo signum est prius non Dam suspensio ab officio, quatenus ad Ordi- fuisse revocatum, sed solum impedilum quoad nem spectat, non pnvat ipso Ordine, sedlan- usum. Nec enim dici potest per absolutiouem tum usu ejus, quia, nec pnvat charactere suspensionis iterum officium concedi quia apso, ut secundum fidem certum est; nec saape polest a suspensione absolvere, qui non posset tale officium committcre. Qua3 ralio ad quodlibet officium Ecclesiasticum appli- cari potest. Imo in officiis etiam secularibus constat, licet suspendatur aliquis ab oflicio, non slatim i)lo privari; suspensio ergo ab officio vi sua non privat officio ipso. perpetuo exciudit clericum ab eo munere, eo modo, quo per Ecclesiam deponi potest; imo de ralione suspensionis est, ut non includat positivam perpetuitatem. Quatenus vero haec suspensio lollit exercitium jurisdiclionis, si talis jurisdictio conjuncta sit alicui dignitati, non tollit dignitatem ipsam ; nam, licet Epi- scopus suspendatur, non privat Episcopatu; Suspensio ab officio simpliciter lata qt y« et sic de alus. Si vero talis jurisdictio sit ex effectum habeat. commissione, vel delegatione, ut in vicario Episcopi, in lcgato vel delegato Papec, in sa- 3. Conclusio. — Secunda regula est : s is- cerdole, qui solum ex privilegio, seu conces- pensio ab officio absolutc prolata privat onroi sione habet junsdiclionem in foro pcenitcn- usu Ordinis et jurisdictionis, ac muucris t\x, videtur res dubia. Nam, cum hi omnes Ecclesiastici , quantum persona capax est ab officio suspenduntur, jurisdictione sibi Hanc ullimam parliculam addo, quia cura concessa privantur; ergo privantur officio, suspcnsio in privatione morali consislat, uou cum lale officmm in sola concessione juris- potest habere locum nisi in subjecto capaci; SECT. h AN SIMPLICITER LATA OMNI USU ORDINIS. ETC. 11 boc enim est do ratione privationis; et idco per verba illa, Ab executione officii, princi- nemo polest suspeucfi ab eo casu, cujus po- paliter ibi ferri suspensionem ab usu jurhlic- lestatem non habet; satis enim ille per se tionis, et tamen ex subjuncta poena irregula- suspensus est, vel potius negatus tali usu, ac ritatis constat, eliam includi sub illis verbis propterea dicebamus supra, censuram hanc suspensionem ab usu Ordinum; nam,ut infra clericorum propriam esse, quia illorum sunt dicemus, suspensus non incurrit irregularita* propria Ecclesiastica officia, a quibus haac tem, nisi quando suspensus ab Ordine divina censura suspendit. Sicut ergo laicus, quia celebrat, quod etiam satis significant illa officiuro Ecclesiasticum non habet, suspendi verba : Si ingesserit se divinis, quoe magis non potest, ita, si clericus Ordinem habet et explicantur in c. 1, vers. Caveant, de Sent. non jurisdiclionem, quamvis simpliciter ab excomm., in 6, ibi : Si contigerit eos sic sits- officio suspendatur, privabitur usu Ordinis, pensos (scilicet a divinis officiis) divina officia non vero iurisdictionis; et e converso, si exequi sicut prius, irregularitatem non effu- clericus solius primte tonsuras jurisdictionem gient juxta canonicas sanctiones. Diviuis habet Ecclcsiasticam, et simpliciter ab officio enim se ingerere in prrcsenti materia non suspendatur, privabitur usu jurisdictionis , est divina recipere; nam propter hanc cau- non vero Ordinis. Neque erit inconveniens, sam non incurritur irregularitas, arg. cap. quod eadem censura suspensionis in plures ult. de Gler. exeommunic. minist., et late lata in uno habeat plures effectus, eliamsi dictum est supra de censuris in communi; fortasse eadem sit culpa, quia illud est per est ergo divina facere; al vero divina facerc, accidcns ex parte subjecti, et ad judicem potestatis ordinis est; ergo suspensio ab offi- perlinebit arbitrio suo in illo pcenam augere cio suspensionem a juridietione et Ordine alio modo, quo ille sit capax, si expediens comprehendil. Quod etiam insinuatur in c. 2 fuerit. Adcli vero potest, radicaliter saltem de Cleric. excommunic. minist. semper Impedire hanc suspensionem usum 6. Opinio asserens suspensionem ab officio omnium Ordinum, ut in sequentibus magis solum ab Ordine suspendere rejicitur. — Con- declarabimus. *ra nanc ver0 asserlionem sentit Gloss., in 4. Suadctur conclusio. — Regula crgo sic c. Audivimus, 24, queest. 1 . Ait enim, per hrcc exposita communis est ex D. Thom., quscst. verba : Suspensionis ab officio, solum signifi- 2! Addit, art. 3; Innocentio, Abbate, et aliis, carisuspensionemabOrdine, nonvero ajuris- c. Cum dilectus, deConsuetud.,etSummist;s. dictione.velaliaEcclesiasticaadministratione, Etprobatur, quia suspensio ab officio ex vi ita ut illa particula, ab officio, non simplici- verborum non coarctatur ad aliquam officii ter totum genus ofGcii Ecclesiastici compre- Ecclesiastici partem; ergo comprehendit » hendat, sed quass per antonomasiam officium tum.Antecedenspatet.quiaverbumillud, Ab divinum, quale est omne officium Ordinis, officio indifferens est,' et si ejus adsequalum significet. IIujus autem opinionis illius parti- significatum sumatur ut totum quoddam in- culae, ab officio, nullum affert fundamentum, legrale, illud constat ex variis potestatibus nec textum quo satis ostendat hunc esse mo- ad pkires actus Ecclesiasticaj functionis, tan- dum Ioquendi, aut sensum in jure usitatum ; quam ex parlibus ; si vero sumatur ut tolum nam licet in dict. c. 1 de Re judic, in 6, sup- universale, comprehendit sub se per modum ponatur, suspensum ab executione officiiesse specicrumvaria oLicia Ordinis, vel jurisdic- suspensum a divinis officiis, non tamen inde tionis. Atque hinc probatur consequentia ; colligi potest, esse a solis iilis, neque ex alio nom qui absolute prohibet totum, prohibet texlu id probari potest. Imo, cum illa sus- omnes partes ejus, et, qui negat genus, negat pensio feratur contra judicem , qui contra omnes species ejus; sed suspensio ab officio conscientiam et justitiam in gravamen alte- includit privationem, vel prohibitionem exe- rius partis aliquid in judicio fecerit, manifes- cutionis officii absolute sumpti per modum tum videtur, ut pcena culpaj respondeat, ac cuiusdam totius, seu cujusdam generis: ergo. proporlionata sit, illam suspensionem pnmo 5. Suspensus ab officio, si in divinis mini- ac per se ferri de officio judicandi, nam in eo stret, fit irregularis. — Unde infertur, eum, in quo quis deliquit, puniri maxime debet. qui ab executione officii suspensus est, si, 7. Opinio alia limitans assertwnem positam. durante suspensione, se ingesserit divinis, — Impugnatur. — Alii etiam dixerunt per irregularem fieri, c. 1 de Sentent. et re ju- verbum,a&o/"/5cio,nonsuspendialiquematoto dic in 6, ubi cx discursu textus constat, officio Ecclesiaslico, sed ab aliqua parte ejus, 12 D|SP- XXVI. DE SDSPENSIONE AB OEFICIO, ETC. non lamen semper ab eadem delerminate, totoofficio- „m 1„: ' ■ ■„ quia vox id non odmit.it, sed ex subjecta mal suspenm u'r ° is TcehY' ^™.™*»"»» teria legis, seu ex causa prop.er quam talis non sole d ci alinS ^- I M,ssa\qnas suspeosio imponitur, ita „t pro diversitale "b h is <2 ,IZI, ' ' Snsnenditnr materi», vel caosae diversa si! determinatio, dic. „'e„q, ?e s I ' 7'J"1' V* i°riS- ex illo principio q„od pcena accommodalu q i u„ riua, di ,,, J adra,n,sl™ndi re" eulpm. Ut, v. gr, i„ e. 2 de Solution, prohi- ne ne„sis „,"1 T om"lbus « ■*■* ree.e be.ur, „e quis audeat Ecelesiam sibi commis- s^edScl ab „fr P7f ° uelerm,nalio' sam alienis debilis gravare vel obb»are et m.K. ?. ab ,off'c'° «t sospensio, tuno subdi.ur : m guis Ltra PV^S?° SS ^ uSdiSne^etT Z^ T .* administratione temporali, et spirituali no- EmS Ecclesiaslica admmis- verit se suspensum, nam ex illa causa videlur Z Ze« ab offi eT» 7?'° est'.hanc su?" illa sospensio solum esse ab adminislralione fam ob ento , ' ^ "5 P"Ve' 0fflci<> illios Eccleshe, quam qnis sravavif nam in {,•/•.?' ' ,mPed,re «amen, ne illa adminislra.iL qol noii o, inqua de- «11 l ***"? ^' ^ CaP' U"' de liqr.it, argumento Ex.roL 1 nbiZe de mfl 'eff ? """'^ ? °mni"m' au£e de si" Reb. Eccl nou alien. inler commuoes ihi f, e"on>,,,rai'ealionis diximus; nam ^ monasterii, cui pr.sidet in tempor^s] ^T^ZZst^^Zl^' etspirituahbus, sit eo ipso suspensus. Sed hoc dmpnus exponemus. udic, in 6, nam, juxta praedictam exposi- swwliciter lata tjonem, cum ibi fertur suspensio ab execu- simpuciter lata. tione officii, limitanda esset ad officium indi- o c„^^„- l eandi, et ad „sum jurisdic.ionis Ecelesi it novo a»Z7tur*l ZJLT °f """ * in foro co„te„.i„so; „am fer.ur i„ eos, qui culrilTZpa ZSSSZZfZ. tal. jonsd,cl,o„e .n jud.cis mole atuntur. Al ritorium obligare, noTperHaZZ^-ltcZ constat, ut supra uolavimus, esse eliam ab hi„e colligitu?, quod d,x « de sasnens one Ordine; ereononest verailla re°ula Ftmi.n »u^a„- . " ue susPensione ralem, el qua3 plures malenas eomplectalur. loci et temporis, q„m i„ his rebus mTral bo^ hom per excommumcafionem mojorem ali- maxime eon.idir.nT,,, morahuus qnis privalur mol.is boois, qnamv is fort«i T fr tons"iel' nlur- ,Itaq"e, si suspensio i„ „„o tamum deliquerit. \,ToZ'e m ler a nni fLl aUSqUe, '°Ci, dete,'mina,ione, snspensioois lalis ll, ul ex illo somi non ^H , P''° ^0''"6' l0C° ferri inlelli- Fossit olla de,ermi„a io, 0"i noi nrop.er ZLTl) """"■ exeon™nnioatus iu adul.erium, vel aliud simile crimen °C° °Sl excon,n,un'0"es «bique, ila sus- cio sospeudatur ; ergo q mv s pronler nf" S T '" U"° '°C°' S' ""P"0"6' SUS»ensus vum u um alicu us ofhc i s spiTio fera lov ?' T V SUSPensns- Cum »"'•» dicilur, absolu.e ab oflic o, non seqo tor deierm nari » T. ,"' '" ** ''"""""'^ ,0CM>° SeraeI ad osum illius officii. «etcminar. exphcetnr), non est inlelligendum objeotive, 8. llegulx ad dignoscendum guando susmn ^,«f,T^' "^ ab EpiSC°P°' seu Pmhu> «0 tec Lfttar «V - Su.ft rmenZb: ",„,, ^" ' ' taraen censura non ^P» «m legis auente considelda, at JS^ ^Z^^iotT ^oZ s^rKr^sr^ ^ui,Giossinc-''rto^,§v:'amvr eator : . tai „^,o, ve. quTd s1md'e,^ic t in ^SfSSS.* 9 'Cr'',' f '"' ^0"' illo Ex.ravag. ^i^, dictur : Sux Eccle- 1« Tvh, "r , o « ,fc'l „T t ."p '"'"^ ^61" «»,« monasterii cuipr.fuit, e.c. I.em est SbMJS^M3ST3 ponderamlam an addatur verbom limitans confessiones audiat, e C; ergosi absolalesas ex soo s.gnificatione ,psom offieiom, ul i„ pendit ab officio, e nul lan foc I im° f„„em dictis junbos cam pon.tur suspe„si„ ab ad- adhibet, ubique «Mpen.to.^Z « *2 '^slrunone ,n sp,r„uah,,us et tempora- verba simpliciler prolafa hoc nraose ferun hbus, plane fil 1,.„„a„„, nec flt suspcnsio a el nonnolla est ralio adhibend "dSS SECT. f. AN SIMPLICITER LATA OMNI USU ORDINIS, ETC. 13 tionem ad hunc locum , potius quam ad Pontifice Summo, quia jurisdiclionem habet aliura. Antecedens patet, tum a simili de ex- in universam Ecclesiam, et ejus commodum communicatione; tum etiam qaia polest tale directe, ac per se respicit; ideoque in sus- esse deliclum, ut mereatur totam hanc sus- pensionibus juris communis, quae Papales pensionem, et prohibitionem; tum praeterea, sunt, et in omnibus aliis, quo3 a Summo Pon- quia potest quis esse indignus tali adminis- tifice quacumque ralione feruntur, absolute tratione pro quolibet loco, vel quia est inep- et sine limitatione procedit regula posita. In tus, velinfamis aut injustus; ergo ad bonum his vero, quae feruutur ab aliis Episcopis, Ecclesia3 regimen necessarium est, ut possint dicta sententia probabilis est. Pra?Iati simpliciter et pro omni loco hujus- 11. Limitalio data etiam in suspensione modi homines suspendere. Dices: nullus, qui Episcopali rejicitur. — Confirmatur assertio limitatam jurisdictionem habet, potest extra ex l. Ex ea causa, ff. de Postul. — Tamen, illam operari, c. 2 de Conslitutionib., in 6. quia hae censurae non sunt considerandae, ut Respondetur, directe, et per communem le- purae prohibiliones, seu praecepta imposita a gem, vel statutum, non operari quempiam privatis Episcopis , sed ut inhabilitates ab extra territorium suum, de qua re sermo est Ecclesia inslitutae, ideo probabilius existimo, in dicto c. 2,et eodem sensu dicilur in 1. 2 de a quocumque imponatur suspensio ab officio Jurisdict.' omn. judic, extra territorium jus simpliciter prolata, habere eamdem vim dicenti impune non pareri ; tamen per parti- quoad loci universalitatem. Quia est censura cularia praecepta, quae immediate respiciunt ejusdem rationis,et licet applicetur per potes- personas, bene potest aliquis praecipiendo, tatem, et jurisdictionem particularem, tamen aut judicando intra territorium, objective et obligat, et suspendit ex vi institutionis suae, mediate se extendere extra illud, imponendo quse ab universali potestate manavit. Sicut suo subdito prseceptum, quod teneatur im- supra de excommunicalione diximus , de plere, etiamsi extra territorium vagetur, ut qua, et de suspensione quoad hoc eadem est insuperioribus, tractando de censuris in com- ratio; nam alias etiam diceretur excommu- muni,declaravi, veletiamimponendopoenam, nicalio quoad suspensionem ab officio, quam quae ipsi quasi inhaereat, et illam secumferat, includit, et quoad jurisdictionem vel mini- quocumque tendat, sicut de excommunica- sterium,nonobligare ubique, quando ab Epis- tione diximus, et de depositione dicitur in copo privato fertur; quod si Episcopus potest cap. Si quis presbyter, 7, quaest. 1. ibi obligare pro quocumque loco, quia non 10. Quorumdam limitatio positse conclu- quomodooumque prohibet, sed imponendo sionis. — Limitatio non procedere in suspen- censuram, cur non idem discendum erit de sione Papali. — Quidam vero hanc regulam censura suspensionis? Polestque a simili ex- limitant ad illam suspensionem, quee est ab plicari ex 1. Ex ea causa, ff. de Postulando, usu Ordinum, quia, cum hic usus per se non ubi prohibitus a Praetore provinciae ne postu- respiciat hunc vel illum locum, nec ab illo let, dicitur extra illam provinciam posse pos- pendcat, qui simpliciter ab Ordine suspendi- tulare, nisi ex tali causa prohibitus sit, quae tur, sine dubio ubique suspensus est. Secus infamiam irroget, ideoquejus postulandi pro tamen existimant in suspensione, quae est ab omnibus locis auferat; quod ergo ibi dicitur aliisofficiis, vel ministeriisEcdesiasticis, quae de infamia, hic ego ad censuram applico; usum Ordinum non requirunt, ut esl usus ju- haec enim per se jus aufert, vel suspendit pro risdiclionis fori contentiosi, eleclio et similia; omni loco; et ideo, etiamsi a parliculari Epis- nam in his quamvis Episcopus simpliciter copo imponalur, eamdem vim habet. Solum suspendat subditum ab officio, non putant occurrit advertendum, licet quis habens offi- posse illum prohibere, quominus in alio Epis- cium in uno tantum loco, proxirae ibi tantum copatu possit esse judex, seu yicarius Epis- suspendatur, tamen quia suspensio ab officio copi. v. gr., 3ut ne possit eligere, aut habere impedit, ne illa durante, possit quis novum officium custodis, aut aliam similem admi- Ecclesiasticum officium recipere, ideo ex hao nistralionem rerum Ecclesiae, quia haec vide- parte ubique suspendit a tali officio, quando tur respicere commodum, aut utilitatem talis simpliciler fertur, ut dictura est. loci, aut territorii; ideoque prohiberi quidem 12. Suspensio determinata ad locum, pro possunta particulari Episcopointrasuum ler- illo tantum ligat. — Sic suspensus potest in rilorium, non vero extra illud. Sed hoc in pri- alio loco simile officium accipere. — At vero mis non piocedit in universali Episcopo, seu quando in ipsa suspensionis forma fit deter- II DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. fninntio loci, pro quo fit suspensio, tunc pro eo tantum loco impedit, qui in sententia ex- primitur. Ut in dicta Extravag. Ambitiose, fit suspensio ab administratione lalis Eccle- siao, vel monaslerii ; nam ex vi illius non im- peditur quis, ne aliam Ecclesiam, aut monas- terium administrare possit; saepe etiam ab homine suspenditur quis ab officio concio- mum quamdiu judex in suo officio duraverit, nisi antea illam abstulerit , argument. 1. ult. ff. de Pcenis. Alia conditio est, ut culpa sit digna suspensione perpetua, quia poena prae- sumitur justa , ideoque culpam non excedere. Imo si res fuerit dubia (ait Panorm.), judi- canda est temporalis, quia poenas semper fa- vorabilius interpretamur. Tunc ergo censetur nnndi solum in tali civitate, vel provincia, qui absolute imponi suspensio, ut duret quamdiu cxtra talem locum concionari poterit. Ratio judex prudenti arbitrio sequum esse judica- est, quia effectus non excedit voluntatem le- verit. His ergo concurrentibus , ratio asser- gislatoris, etjudicis, 1. Nonomnis, ff. Si cer- tionis est evidens, quia talis suspensio non tum petatur ; voluntas autem verbis expri- habet terminum ex verbis legis, ut supponi- mitur; siergo verba ipsa limitationem conti- tur, nec ex causa, quia supponitur digna nent, non potest effectus universalior esse. Unde fit, per hujusmodi suspensionem sic limitatam non impediri aliquem, quominus do novo simile officium vel ministerium alibi perpetua suspensione; unde ergo habebit, vel cur hunc terminum potius quam alium? Aliunde vero lex vel praeceptum absolute latum durat donec revocetur ; et judex ac lex rocipere possit, quia talis censura in ordine praesumitur imponere condignam pcenam ad 1nlem locum nullum impedimentum ponit: argo, clc. Et in hoc est discrimen inter ex- communicalionem majorem et suspensio- nem , quia illa universalis est semper, nec consuevit limitari ad unum locum , ideoque nbique habet suos effectus. Cujus ratio non est alia, nisi quia excommunicatio major, quseprivot activo administratione, etc, non consuevit ferri per partes, sicut in suspen- sione fit. ergo. Dices : eo ipso quod lex, vel judex uti- tur verbo suspensionis, excludit perpetuita- tem, alias jam non esset suspensio, sed depo- sitio, juxta Glossam in cap. Si quis, 83 dist.; Antonin., tract.de censur.; Immol. etalios in cap. Dim dilectus, deConsuetud. Dico tamen illam non esse perpetuam positive, sed nega- tive (ut supra declaravi), et in hoc differre a depositione (ut infra latius dicam.) Non enina excludit spem dispensationis ; et ideo virtule includit conditionem, donec per superioris Suspensio ab offtcio simpliciter lata quantum indulgentiam tollatur. duret. 14. Suspensio pro certo tempore lata, eo elapso aufertur absque absolutione. — Secus 13. Conclusio. — Limitatur primo conclu- vero est; si ad certum tempus feratur, ut soepe sio. — Limitatur secundo. — Ratio conclu- fit: tunc enim finitotermino designato, per se sionis. — Objectio. — Sohitio. — Eodem desinit suspensio, quia pcena non excedit vo- ir:odo judicandnm est de circumstantia tem- lontatem imponentis, et quia ad hunc effec- poris, seu de duratione suspensionis. Nam, si tum ponitur illa determinatio, cujus vnria snspensio proferalur absque temporis limita- exempla congerit Gloss. in Clement. Cupien- tione, scmper durat, donec auferatur ab ha- tes, v. Suspensio, de Pcenis. Dubitant tamen Ixmte potestalem. Ita docent communiter Doclores, Innocent., in c. Cum bonae, de ^Etat. el qunlit., c. Ad hoc, de Appell., n. 4, c. Ex lilleris, de Constit., ubi etinm Abbas, et ibi- deni Glossa in c. Si autem , de Constit. Qui Doctores, an tunc cesset suspensio ipso facto, vel necessaria sit nova judicis, vel habentis polestntem absolutio. Qucc qurestio pertine- bat ad disputationem de absolutione; sed quia apud me nullnm difficultatem habet, auctores loquuntur de suspensione lata per ideo breviter dico, tunc nullam esse necessa- sontenliam hominis; est autem eadem ratio riamabsolutionem, sedipso factoelapso tem- delatn a jure, qunmvis raro itaferatur. Adhi- pore cessare, ut docuit Gloss., in c. Sacro, de bent autem duas limitntiones. Una est, ut sen- Sent. excom., et m Clement. 1 de Decimis, tcntio sit definitiva, qua tota causa determi- v. Donec; Innocentius, et Abbos, in c. Curn natur, quia interlocutoria non censetur suffi- bonas, de /Etnte et qualit.; quin hnec non est ciens, eo quod tnm gravis poena non dcbcat proprie censurn, ut proplerea per absolutio- tam fncile imponi; tunc ergo tacita consetur nem necessario tollenda sifi, sed est puena inesse conditio a judice subinlellecla : Usque pura, quae non transgreditur fines lege pree- ad beneplacitum meum, durnbitque ad sum- scriptos. PECT, r. AN SIMPLICITER LATA OMNI IJSU ORDINIS, ETC- 15 1b. 0pe traditam, quod, si suspensus sit occul- communicato, quia materia illa gravis est, a tus, et ab Ecclesia communiler loleretur in qua excommunicatus est prohibitus et suspen- publico ministerio seu officio, acta ejus valent, sus per censuram Ecclesiaslicani. Eadem autem ratio est in praesenti, nam usus Eccle- siaslici muneris sacrum quid est, et per hanc ccnsuram graviter interdicilur : ergo. Atque quia Ecclesia supplet defectum propter com- mune bonum. Ubi etiam advertcre oportet, Extravag. Ad evitanda, in hac eliam censura locum habere; nam etgeneraliter dicit ratione hoc modo potest haec veritas confirmari ex alicujus sententix aut censurx Ecclesiasticx, cap. Sacris, delis quae vi, et per argumentum et speciabter addit, aut suspensionis, aut a fortiori ex cap. ultim. de Cleric. excoinm. ministr. Item confirmatur ex gravi poena, ^•'x1 in jure pro hac transgressione imponilur, de qua stntim dicemus. Adverlo tamen hoc non procedere de officio canonico privatim recitando; nam hoc est merum onus, non honor,etillud non lollitur per pcenam. sicutin prohibitionis ajureaut ab homine generaliter promulgatx. Quapropter, si suspensus non est specialiter denunciatus, quamvis quoad se prohibilus sit, ne in oflicio suo ministret, et ideo peccet, si id faciat per se aut ex se, tamen quoad alios non est privatus jurisdio- tione, sicut de excommunicato supra dixi. simili diximus de excoinmuuicatione; est enim Ilem, quia alii possunt ab hujusmodi suspenso SECT. II. ACTA A SUSPENSO QUEM VALOREM HABEANT. 17 non denunciato hos actus poslulare, v. gr., culpa ministrando, vel ut vitet gravem infa- absolutionem sacramentolem, vel ahsolulio- miam, vel scandalum, etc, quia heec irregu- nem ab excommunicatione, vel aliquid simile laritas est pcenalis, et ideo cessat cessante pertinens ad jurisdictionem fori contenliosi; culpa. ergo potest suspensus valide boc aclus exer- 4. Violans suspensionem , qux in puram eere; alioqui nullius momenti esset concessio poenam fertur, etiam fit irregularis. — Ad- illius Exlravag.; ergo retinet jurisdiclionem dendum vero ulterius est, hanc irregularita- necessariam ad valorem actus. Unde ulterius tem non incurri tantum in suspensione, quae sequitur hujusmodi suspensum non solum estpropria censura, sed eliatn inilla, quse est valide, sed etiam licite hujusmodi actum pura pcena. Prior pars certa est ex juribus exercere, quando absolvi non potest, et ipse cilatis, tum supra de excommunicatione, et non se ingcrit, sed alius ab ipso exigit debi- prgecipue ex cap. Is cui, de Sent. excom., in 6, tum, ut si parochus ejus sit, vel certe si vere ubi conslituiturgeneralis regula, de celebrante indiget ejus ministerio, et in eo favori reci- divina, cum sit censura ligatus. Et haec est pienlis, non exercentis consulitur, quod eodem ratio unica hujus partis, quse videtur reddere modo intelligendum est, quo similem doclri- dubiam posteriorem partem , quia illa sus- namde cxcommunicatione declaravimus. pensio non est censura. Nihilominus etiam est certa, quia suspensio lata ad definitum Quam pcenam incurrat, gui suspensionem tempus non est propria censura, sed pcena, violat. et tamen in illa incurritur haec irregularitas, nam de illa expresse loquuntur cap. 1 de Re 3. Conclusio. — Suspensus non denunciatus judic, et de Senlent. excom., in 6, quia talis violando censuram potest fieri irregularis. suspensio tam efficaciter privat sacro mini- ■— Huic veroqutestionialia est annexa, quam sterio dum durat, sieut qurelibet alia; non pcenam incurrat suspensus ab offieio, mini- ergo incurritur haec pcena tanlum in propria strando in illo. Ad quam dicendum est hujus- censura, sed eliam in pura pcena. modi suspensum ab officio, si aclus Ordinis 5. Contraria opinio improbatur. — Unde ante ahsolulionem exerceat, irregularem fieri; fit improbabilem esse quorumdam Canonista- aliam vero pcenam aut censuram ipso facto rum opinionem, qui dixerunt, quando sus- non incurrere; si vero actum solius jurisdic- pensio a jure fertur his verbis : Qui hoc fece- tionis usurpet, nullam habere pcenam specia- rit, suspensus sit ab officio donec satisfaciat, liter ipso jure impositam, sed arbitrio judicis etiamsi post commissum lale crimen ministret puniri dehere. Prima pars constat cap. 1 de in officio, non manere irregularem, quia illa Sentent. et Re judic, in 6, et in cap. 1 de suspensio (aiunt) non est censura, sed quse- Senlent. excom., eodem, et ex cap. Si quis dam inlrinseca poena , quam secum affert Episcopus in Concilio, et c. Si quis Episcopus ipsum peccatum , argumento cap. ullim.de damnatus, 11, queest. 3. Ex quibus juribus Cohabilat. cleric et mulier., et signilicavit colligere licet, tam suspensum a jure, quam ab Innocentius, in cap. ultim. de Clerico excom. homine, incurrere eamdem irrcgularilalem, ministr., num. 3. Sed hoc non est probabile, quia de suspensione a jure loquuntur decrela quia non potest censura vel suspensio Eccle- cilata ex lib. 6, de suspensione vero ab siastica expressioribus verbis ferri. Item quia homine canones Decreti; et cap. Is cui, de talis lex non explicat solum , intrinsecum Sentent. excom., in 6, generalim et abstracte effectum ipsius peccati, sed propriam poenam loquitur, quare omnem suspensionem com- Ecclesiaslicam inducit, ut ex ipsis verbis prehendit. Estque utriusque ralio eadem, satisconstat, quse inutilia essent, si nihilaliud quia est censura ejusdem speciei ; diversa operarenlur, quam id, quod ipsum peccatum enim causa efficiens non mulat,speciem, per per se inducit. Maxime quod saepe ipsum se loquendo. Incurret autem hanc pcenam peccatum per se non posset impedire omuem etiam ille qui nominatim non est denunciatus actum, quem talis suspensio impedit; na\ suspensus, si violet censuram, quia quoad interdum est suspensio a toto officio Eccle- ipsum inlegrum manet jus, quo haeo irregula- siastico, et tamen peccatum per se non impe- ritaslala est, ut est communis senleuiia, de dil omnem actum cujuscumque Ordinis infe- qua videri potest Abbas in cap. Sicut, de rioris, neque etiam jurisdiclionis, ut alibi Cohabit. cleric et mulier. Excusabitur autem ostendimus. Aliquando eliam talis suspensio ab irregularilate, quolies excusatus fuerit a est non solum ab officio, sed etiam a bene- xxm bis. 2 18 DiSP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFiCIO, ETC. ficio,ut patetex c. Quia sacpe, de Elect., in 6, supra dictum est), quia non omnis violatio- cap. Prassenti, de Officio ordin., in 6; at con- suspensionis inducit irregularitatem, sedilla slat. suspensionem a beneficio pcenam esse, tantum, quoa est in usu Ordinum, quia jura quam ipsum peccalum per se non infert, nisi de nullo alio actu loquuntur. Et juxta hanc ab Ecclesia imponatur; ergo idem dicendum regulam judicandum est demultisaliis exlcn- est de suspensione ab officio sub eodem sionibus hujus pcenae, quas ibi lata M.^olus tenore et verbis lata. Est ergo talis suspensio vera censura; ergo qui ilfam incurrit, irregu- laris fit, si, antequam illaliberetur, in divinis ministret ex officio. Quod recte docuit Glossa, cap. 2 de Censibus, in 6, verb. Suspensos. Neque est ad rem cap. ultim. de Cohabitat. cleric. et mulier., quia ibi non fertur pcena prosequitur. Veritas enim est, irreguhrita- tem non incurri pro usu beneficii aut jurisdic- tionis, qui non includit actum Ordinis. Et congruentia reddi potest, vel quia actus solius jurisdictionis non sunt adeo sacri, sicut actus Ordinis, et ideo non oportuit tam severe in jure puniri, vel certe quia irregularitas per sub illis verbis, nec sub aliis asquivalentibus, se non impedit actum jurisdictionis, sed Ordi- sed solum dicitur, clericum concubinarium nis, et ideo tanquam pcena proportionata ralione sui mali status esse quoad se suspen- imponilur ei, qui cum suspensus sit, niale sum, ubi verbum suspensio, late sumitur pro utitur Ordinibus, non vero ei, qui soluna usu impedimento, seu obligatione, quam talis sa- jurisdictionis male usus est. Quia vero hoc cerdos habet in conscientia non celebrandi in etiam est gravedelictum in injuriam censurae eo statu; et ideo certum est, illum non fieri et EcclesiasticaB potestatis. quamvis in jure irregularem celebrando, etiamsi peccet; nos non punilur, puniendum est a judice, si legi- vero loquimur, quando in canone sunt verba time probetur ; non enim debent talia delicta sufficientia ad significandam et imponendam impunita manere. censuram. Hic autem occurrebat declaran- dum, quale debeat esse hoc ministerium, ut De participantibus cum suspenso ab officio. Sit sufficiens causa hujus irregularitatis. Sed 7. Suspensio nonprivat aliorum communica- tione. — Tnndem potest faclle ex dictis intel- ligi. quomodo peccent alii, qui cum suspenso ab offirio participant in hujusmodi pravo usu suspensionis suae. Est enim advertendum, suspensionem per se non privare communi- catione aliorum, sicut excommunicatio privat. Nam formaliter loquendo, in hoc praicipue differunt hae dua3 censurae, ut supra visuru est et auctores docent; neque est ullum jus, in quo hic eflectus suspensioni tribuatur; a jure imposita, et ideo propter illum actum ideoque nec communis confabulatio, aliseque irreguloritas non incurritur, juxta generale actiones usualis communicalionis hominum, principium de irregularitate. Nec probandarn neque etiam humani contractus, neque uctio- ccrseo opinionem, quarn ex aliia referl ct nes forenses, tum agendo, tum se defendendo, sequitur Maiolus, lib. 3 de Irregul., cap. 19, veletiam testiftcando, per suspcnsionem pro- extens. 2 et 14. Qui dicunt, suspensum ab hibentur, per se loquendo. Quia haec mn Ordinc vel officio, confcrendo beneficium ali- prohibentur per censuras, nisi ut sunt com- cui, incurrere irregularitatem; talis enim municationes quaodam, et ideo licet per e.\- hoc sufficienter egimus traclando de simili irregularitute, quam incurrit excommunicn- lus in divinis ministrando; nam eadem doc- trina applicanda est ad suspensionem. G. Secunda conclusionis pars probatur. — Pr< ter hanc vero pcenam (quod in secnnda parle assertionis dicebamus) nullam aliam in- venimus in jure impositam pro usu Ordinis. Pro usu vero solius jurisdictionis, qui non in- cludatactumOrdinis,noninveniturvelirregu- laritas, vel alia censura, aut pcena generaliter inegularitas nullo jure ostenditur, neque a to cilatur, imo nec Glossa magna, quam Citat ex cap. Tanta, de Excess. Prselat., hoc affirmat; solnm enim agil de celebrante vio- lando interdictum. Glossa vero magna, qoam eliam refert ex c. Cum dilectus, de Consuet., licet dicat, cFericum suspensum non posse valide beneficia conferre, non tamen dicit fieri cooporatio cum illo in delicto vel malo uau irrcgularcm ea conferendo. Neque id recte officii, a quo est suspensus; h.eo enim per s«; inferlur (quidquid sit de antecedenti, de quo et intrinsece mala esl, et prohibila. communicationem prohibeantur, non tamen per suspensionem ; nec invenitur in jure, ut nolarunt etiam Innocentius, Abbas et alii Doctores in cap. Intelleximus, de Judichs, et in cap. Venerabilis, de Sentent. excommuu. Solum ergo prohibetur aliis illa particip.uio cum suspenso, quae est communicatio vol SECT. TII. AN SUSPENSUS AB OFFICIO SIT ETIAM A BENEFICIO ETC. 8. Qunm pcenam incurrat participans in delicto cum suspenso. — At pro tali delicto Hulla est in jure imposita poena vel censura ei, qui sic communicat cum suspenso; unde nequc excommunicatio minor propterea in- Curnlur, sicut in communicatione cum ex- 19 Vide Tiraquellum, de Legibns communihus, 1 part., num. 24. — Tota ergo dubitatio est de fruclibus beneficii, an per suspensionem ab officio ipso jure aliquis eis privetur. Et ratio dubitandi esse potest, quia beneficium non datur nisi propter officium, cap. ult. de _, . . — — •*"" u,,tui »'«ai uiuiner oincium can n rin commumcato. Qu,n potms eliomsi quis oum Rescript., in 6 ; ergo hoo ipso, quod ab offiot SUSDePSO COmmiinicet. in nr mino ^^^i^ -....-. _.._ ,. ° » » * u AU u" xl° suspeoso commuuicet in crimine, propter quod suspensus est,non propterea incurrit eamdem suspensionem, aut etiam censuram, quia nullo jure lata est; in quo etiam differt h_ec censura ab excommunicatione. Et for- tasse ratio seu fundamentum est, quia sus- pensio non respicit per se communicationem, •fiicut excommunicationis censura. SECTIO III. Ctruin suspensus ab officio sit etiam suspensus a bene- ficio, vel ab aliquo alio actu sacro vel propbano. 1 . In hac sectione explicandum nobis est, fin suspensio hcec ab officio alios effectus habeat, praeter eos, quos in pra.cedenti de- claravimus. De tribus autem dubitari potest, scilicet de beneficiis vel fructibus eorum, de aliis spiritualibus bonis, qute magis in reci- piendo, quam in agendo consistunt, et de actionibus mere civilibus seu temporalibus. 2. Suspensus ab officio non privatur bene- /.c.o. — Circa primum punctum res certa est, ex vi suspensionis ab officio non privari quempiam beneficiis, qu_e possidebat; nam ut infra oslendemus, etiam per suspensionem a bencficio non privatur quis titulo et pro- prietate beneficiorum. Item nullus est in jure locus, in quo hiceffectus suspensioni ab officio tribuatur. Quod si quis objiciat c. Cum bonce, de _Elat. et qualit., respondebimus primum, lbi non declarari, an illa suspensio sit ab officio; solum enim refertur, quemdam fuisse ab homine suspensum. Beinde ibi solum dici- tur, illum, qui post suspensionem, in qua per triennium permanserat, aliud beneficium adeptus est, neque illud, neque alia, qua_ prius habuerat, obtinere debuisse; ex quo potius colligilur, per priorem suspensionem non fuisse privatum beneficiis,,quce habebat, sed propter pertinaciam in suspensione et propter delictum postea commissum , illis fuisse privandum, quem textum magis in se- quenlibus declarabimus. 3. Suspensus ab officio an ipso jureprivetur fruchbus beneficii. — Prima sententia. — Secunda sententia. — Tertia sententia. — quis suspenditur, eorum radice et funda- mento, consequenter suspenditur a beneficio, quia accessorium sequitur principdle; bene- ficium autem accessorium est respectu officii, argumento c. Si quis objecerit, 1, qufest. 3; D. Thom., 2. 2, quecst. 100, art. 4. Et con- firmatur, quia excommunicalio privat fruc- tibus beneficiorum, ut supra ostensum est, cujus est potissima ratio, quia excommuni- catus omni usu Ecclesiastici officii privatus est; ergo idem erit de suspensione. Atque ita sentit Glossa in cap. Latores, de Clerico ex~ com. minisl., verb. Ab officio. Quia ubi est (inquit) unum propter aliud, ibi est unum lantum. Glossa vero in Clement. Cupienles, de Pcenis, verb. Suspensio, disputans qu_es- tionem hanc, dubiam illam relinquere vi- detur. Alii vero Canonistae, praediclam sen- tentiam limitando. dislinclione usi sunt, de suspensione a jure, vel ab homine. Et quidam dixerunt, eam suspensionem ab homine, qufe estabofficio, esse etiam a beneficio, non vero eam, qu_e est a jure, ut refert dicta Glossa in Clem. Cupientes, et Glossa, in c. 1 de Re ju- dicata, in G, verb. Officii, quia jus, quod poe- nam infert, benignius interpretandum est quam hominis sentenlia. Alii e contrano dixerunt, suspensionem ab officio, sisit juris includere suspcnsionem a beneficio, non vero si sit ab homine. Iia refert ex Joanne Andrea, Glossain cap. Pr_eter, dist. 23, verb. Ab Ec- clesia, argumento illius textus. Alii variis distinctionilius utuntur, quas refert Sylvest., verb. Suspensio, num. 5. Una est, quia cum aliquis suspenditur ab officio cum additione exclusiva, scilicet, tantum vel solum ab offi- cio, tunc non suspenditur a beneficio; quando vero sine addilione talis particul_e fertur sus- pensio ob officio, comprehendit eliam bene- ficium. Et ratio esse potest, quia particula exclusiva aliqnid operatur;ergo cum additur aliquid excludif, quod sine illa non exclude- retur, quod nihil aliud esse videlur, quam suspensio a beneficio. Alii quos refert et se- quitur Covarruv., in epitome 4 Decretal., 2 part., cap. 6, in princ, num. 13 et 14, et sentil Abbas, in cap. Apostolis, de Except., Quarta sententia. - Quinta senen* T^a^T^ r, l *posi01,s' ae ^P^ yuinca sententia. — num. 9, cum Glossa, m cap. Presbyler, 2 20 DISP. XXVI. DE SLSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. quwst. 5, pntant ulterius esse considerandam que esfc verum in illa particula, ab officio, causam vel gravifcatem delicli, propter quod virtutecomprehendi beneficium,quia propter quispiam suspenditur; nam si suspenditur officium d;Uur. Supra enim agentes de ex- ab officio propler infamiam vel conlumaciam, communicatione ostendimus, hanc non esse non suspenditur a beneficio; si propter cri- sufficientem rationem, quia licet ralio insti- men vel crimen est leve, et non suspendilur tutionis beneficii sit officium , tamen non a beneficio vel est grave, etab utroquesus- semper necessarium est, ut is, qui habet penditur. Sic ctiam distinguere videlur de beneficium, per se exerceat aliquod Eccle- suspensioneobcontumaciam,velobdelictum, siasticum ac publicum officium ad perci- Abbas, in cap. Pastoralis, § Verum, n. 16, piendum valide, et interdum licite fructus de Appell., quatenus ait, suspenso ob contu- beneficii; ergo licet quis suspendatur ab usu maciam non esse providendum de fruclibus officii, non proplerea statim privatur fruc- beneficii, quia ipse sibi potest providere, si tibus beneficii. Eo vel maxime, quod semper velitresipiscere;supponit ergo, quaindiu non tenelur officium canonicum saltem privatim resipiscit, nonfacere fructus suos; alteri vero recitare, quee prajcipua, vel magna pars est ait esse providendum, ne egeat, quia jam non oneris, quod per beneficium imponitur. So- pendet ex volunlate ejus, ut a suspensione absolvatur. Et pro hac sententia ciiat Glos- sam, quam sic declarat, in cap. Cum Vinlo- lliensis, de Elect. 4. Vera sententia. — Dicendum censeo, lum ergo illa ratio habet locum in illis fruc- tibus, qni ita sunt annexi personali ministerio, ut absque illo non dentur, ut sunt quotidia- naa distributiones cathedralium Ecclesiarum, juxta cap. Licet, de Prsebendis, et si quae quando suspensio ab officio prsecise fertur, sunt hujusmodi. Atque ita ex ea ratione sive a iure, sive ab homine, per se non in- solum probatur ullima pars sententiae propo- clrdere suspensionem a beneficio, et conse- sitee. quenler non privare sic suspensum fructibus 5. Contraria sententia impugnatur. — Se- beneficii his exceptis distribulionibus, quaa cunda ettertia rejiciuntur. — Quartaimpro- non conferuntur, nisi his, qui per se assistunt batur. — Neque distinctiones aliarum opmio- seu minislrant in divinis officiis. Ha?c est (ut num prohabilitatem prse se ferunt. Quid emm nninor) communis et certa sententia, ut su- ad praesens negotium refert, quod suspensio milurex Navarro, c. 27, n. 160; Abbate, et lata sita jure vel ab homine, sieisdem verbis aliis in Clement. Cupientes, de Pcenis, et in ab utroque lata est, et verba ab utroque pro- cL Anostolis de Except. Et confirmatur lata eamdem significalionemhabent,etulnus- nn ime ex cap. Inter, de Purgat. canonica. que,scilicetet legislatoris,etjudicis,voluntas, Ouod sic habet ■ Licet Ecclesiastica consti- et cfficacilas verbisaccommodanda,commen- tutio tales ab officio tantum, usque ad purcja- suranda ac restringenda est? Nam in utroque Uonem canonicam docet suspendendos , quia verum habet axioma juris, quod P^» w- Len etiam eum a beneficio propter imma- stringend» sunt; nulla ergo est ratio diffe- nitatem criminis suspendisti, nolumus impro- renti® inter suspens.onem ab hom.ne et a bareEx quibus verbis constat, suspensionem jure. Nec qu.dquam et.am interest quod ad- ab officio non includere suspensionem a be- datur particula exclusiva, velomittaturjnam neficio nisi adiungalur. Ratio autem est, quia imprimis nulla afferuntur jura, m qu.bus hoc verba stricte accipienda sunt in his, quee discrimen notari possit ut ex e.s vel regula, od um seu pcenam continent; sed illud addi- vel saltem indic.um probab.le sumatur, unam tum ab officio, restringit ad talem partem formam verborum plus operan quam al.am srp'ensioniS; ergo non est ulterius exten- Et in sententus ab hom.ne, voluntar.um est; dendaConfirmamr, nam quando lex vult vel unus cautior est in loquendo quam ahus, u umq^e complecti, ulrumque etiam ex- ideoque express.us, omnemque dub. lat.onem p^e proponit, ut palet ex c. Decernimus, excludendo, mentem suam declara . Ut si d st 28 cap. Pr*ter, dist. 32; cap. Si quis unus in testamento d.cat : Lego centum Pe- s cerdotem, et cap. Fas, dist. 82; cap. 4 de tro, alius vero d.cat : Lego tantum centum ZoTndlZUns et oap. 2 de Fidcjussor, et vel Lego centum, et non amphus, .dcm est a i ' upra Ss SimUiter judices solent' id legatum, quamvis unus addiderit expressam . semperque possunt id facere, si exclusionem, quam non add.d.t al.us ; quoad vc nt eX Zndo exprimunt, ab officio, effeclum non refert, quia ut legatum non s.t i, m e t°nih oliud imponcre voluisse. N- majus, proinde est majorem quaouiateo. ta- SECT. III. AN SUSPENSUS AB OFFICIO SIT ETIAM A BENEFICIO , ETC. Coro quam negare. Et hrec ratio habet locum in prcesenli, quia senlentia non potest plus operari, quam verbis exprimatur. Nec salis- facit, quod quidam asserunt, hoc pcndere ex intentione jndicis; ut si ipse intendat suspen- sionem abofficio et beneficio imponere, quam- \is in sententia tantum exprimat suspensio- tiem ab officio, dummodo aliud non excludat, utrumque operari. Nam in rigore id falsum esse existimo, nisi in antecedentibus el con- sequentibus verbis aliqua addantur aequiva- lentia, quibus talis intentio sufficienter ex- primatur. Quia intentio non operatur sine verbis, in censuris ferendis, ut supra, expli- cando formam censurce, declaratum est. Imo hoc commune esl his sentenliis cum aliis, vel cum conlraclibus, sub verbis includendo qucelibet sufficientia signa. 6. Quinta sententia eluditur. — Qunpropter multo minus ad rem confert, quod suspensio sit lata propler crnnen tanlum, vel propter quoad hoc aliquid est in jure definitum de aham causam, aut propter crimen grave vel una potius quam de alia. Neque Abbas in 21 tale sit, ut juxta prudens arbitrium definite mereatur potius suspensionem a beueficio, quam ab officio, aut e contrario, nihilominus ex vi illorum verborum neutra determinate imponitur, quia judex hoc non declaravit; propter quod aiunl Doctores, senlentiam ab homine sub ea forma prolatam nullam esse ob indelerminationem, ut videre licet in Svl- vestro supra ex Hostiensi, et aliis; et nos diximus supra, si talia verba, vel aequiva- lenlia habeantur in jure, esse in ordine ad sentenliam ab homine ferendam et determi- nandam; ergo suspensio nunquam excedit vim verborum sententiae, propler delicti gra- vitatem. Nec denique in hoc admitlenda est distinctio inter suspensionem propler contu- maciam, vel delictum; neutra enim, si ab officio praecise feratur, suspendit a beneficio seu fructibus beneficii ; nam omnia, quae ad- duximus, de utraque aeque procedunt. Neque leve, quia suspensio efficitur juxta formam, per quam fit; nam in hac cst vis effectiva il- lius; causa vero,vel culpa est veluli materia, seu ratio impulsiva. Sicut in criminali sen- tentia, v. gr., non sat est, quod delictum sit dignum morte, si judex solum exprimat in scntentia mutilationem membri, quia licet pcena imponenda sit juxta qualilatem culpaj, tamen de facto non imponitur, nisi juxta voluntatem judicis, quse interdum non est adeequata delicto; quod ex verbis senlentia? semper judicandum est. Gravitas ergo delicti consideranda est ad coguoscendum, an sen- tcntia fuerit justa, remissa, vel excedens; citato loco de suspensione ab officio loquitur, sed a beneficio, de quo postea dicemus. Quomodo suspensio ab officio novi beneficii consecutionem impediat. 7. Conclusio. — Objeclio. — Sed qureren- dum restat, an hoec suspensio iinpediat sal- tem collationem vel obtentionem novi bene- ficii. Nam videtur ex diclis sequi, censuram hanc non habere talem effeclum, quia illa verba, per quae fertur, non efficiunt plus, quam significant; non significant autem hunc effectum; ergo neque illum efficiunt. Nihilo- non tamen ad cognoscendum, an haec, vel illa minus dicendum censeo, per hujusmodi sus poena fuerit imposita; hoc enim verba ipsa sigificare debent, nisi forte.interdum sint ali- qua ambigua, ut ex comparatione ad culpam conjectandus sit eorum sensus; quod in prae- senti locum non habet, cum verba ipsa satis perspicua sint. Gonfirmatur, nam si judex proferat senlentiam sub hac forma : Suspendo te ab officio et beneficio, licet considerata gravitate criminis, sententia videalur nimis rigorosa, dummodo inlolerabilem non conli- neat errorem , ulrumque operatur, neque potest rationabiliier ad unum limitari potius quam ad aliud,doneca superiore rescindalur vel ex parte tollatur. At vero si judex pro- pensioncm impediri quempiam a collatione novi beneficii, propler cap. ult. de Clerico excomm. ministr., ubi de excommunicato minori excommunjcatione dicilur, non posse eligi ad Ecclesiastica beneficia. Dices : argu- mentum a simili in materia poenali non est efficax, etiamsi altera censura gravior esse videatur, quia censura,qua3simpliciler Jevior est, polest habere aliquem effeclum, quem non habet censura gravior. Respondelur, argumentum hoc non sumi a simili, sed ex generali regula, qure in eo texlu staluitur, eum, qui est privatus aliquo inunere vel actu, etiam esse privatum susceptione eorum, - J r-- uv.uj v.m.i. vuuv v. . . uvuui UUOVVJJUUUC CUl UIU lerat suh nao lorma : Suspendo te ab officio quaa ad talem actum vel munus ordinanlur vel beneficw, hcel cnmen merealur ulramque Quod principium ex illo colligunt Abbas et suspensioncm, ibi non imponitur, quia judex alii interpretes; et plane in eo conlmetur |jiion declaravil se id velle. Imo licet crimen Sed beneiicium Ecciesiasticum ordinaiur ad 22 DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. alicujus officii vel muneris Ecclesiastici ad- pensio culpabilis, sed veluti irregularitas ministrationem ; ergo qui ab hac suspensus temporalis sine culpa contracta; tunc enim est, consequenter est interdiclus a suscep- in favorem Ordinis suscepti sine culpa pro- tione novi beneficii. Atque ita responsum est videtur quis de beneficio, ne mendicare co ad rationem dubitandi propositam; oam licet galur. formaliter in suspensione ab officio non fiat mentio prohibilionis beneficii suscipiendi, ta- Quas actiones impediat suspensio ab of/ictc men in radice continetur illa prohibitio in simpliciter lata. ipsa suspensione ab officio. Quod non est si- mile de fruciibus bcneficii jam obtenti, tura 9. Ratio dubitandi. — Circa secundum quia iliud non est explicalum in jure, neque ratio difficultatis sumi potest ex Glossa in ex aliquo ejus principio colligitur, sicut hoc; Clement. Cupientes, de Pcenis, ubi propter tum etiam quia longe aliud est novum titu- proprias functiones Ecclesiasticas, plures ac- lum beneficii obtinere eum, qui est incapax tus sacros numerat, quibus solet partialis officii, aliud vero est frui fruclibus proprii suspensio privare, qui consistunt vel Sn re- beneficii pro illo tempore, quo illi inservire ceptione aliqua, vel in actione, non tam officii non potest; hoc enim posterius habet funda- clericalis quam Christiani (ut sic dicam) ; hu- mentum in titulo beneficii jam acquisito, et jusmodi est ingressus Ecclesiee, a quo inter- ideo nihil habet absurdi; illud vero prius ex dum aliquis suspenditur, ut colligitur ex cap. parte ipsius suspensi nullani rationem, vel Is cui, de Senlent. excomm., in 6. Ileni usus titulum prassupponit, et ex parte Ecclesiae est Eucharistiae, seu ejus receplio, a qua eliam conlra rationem, ut eum in beneficio novo aliquando fit suspensio, cap. ult., 51 dist., provideat, quem ab officio habet suspensum; cap. Si quis aulern, cap. Placuit, et cap. ult., hoc enim esset quodammodo agere contra 48 dist., et cap. 1 de His quoe fiunt a major. priorem prohibitionem, ut in dicto cap. ult. part. Cap. Quamvis auteni ha> sint suspen- Glossa notavit. siones quasi partiales, quia tamen diximus, 8. Electio suspensi non est ipsojitre irrita, suspensionem ab officio simpliciter latam esse sed irritunda. — Addendum vero est, hanc tolalem, videri polest, omnia ha?c in se com- elcctionem non esse ipso jure irritam, sed plecti. irritandam, nec suspensum ab officio esse 10. Conclusio. — Dicendum est tamen, per personam inhabilem, sed prohibitam. Pro- suspensionem hanc nullum ex his actibus batur, quia ex dicto textu non amplius colli- prohiberi, neque aliquod spirituale opus, gilur, etiam respectu excommunicationis mi- quod alicujus Ecclesiaslici ministerii officium noris, ut supra oslensum est, de qua textus non sit. Haec est sententia communis, quaa ipse formaliter loquitur; ergo a fortiori idem satis probatur ex definitione suspensionis dicendum est in aliis, ad quos ratio ejus ex- supra data, cum aliis, per quae supra tradi- lenditur. Atque ita senlit Abbas, in cap. Vel dimus, hanc esse censuram propriam cleri- non est compos, de Temp. ordin., ad idem corum. Quocirca per suspensionem ab officio inducens textum illum. Nam ibi Pontifex non privatur quis participatione sacramen- preecipit cuidam suspenso provideri de bene- torum, tum quia illud non est officium Eccle- ficio Ecclesiaslico, quasi supponens sine dis- siasticum, quo solo privat hcec suspensio, ut pensalione sua non potuisse fieri. Respondent ex forma ejus constat; tum etiam quia talis aliqui, non esse sensum, ut ei conferatur be- effectus nullo jure cavetur. Atque ita sentit neficium, sed alimenta de fructibus alicujus Abbas, in cap. ult.de Clerico excom. minist.; beneficii. Sed corstra, quia Pontifex non de Antoninus, in til. de Censuris, cap. de Sus- fructibus, sed de beneficio loquiiur; et ne- pensione; Sylvester, verbo Suspensio, n. 1, cesse non est reslringere favorem. Magis vi- et alii SummisUe; Thcologi, d. 18, ubiCarthu- detur obstare, quia illud videtur factum cx .sianus, qurcst. 4, specialitcr advertit, non dispensatione Papoe; unde potesi argumen- privari aliquem per hanc suspensionem in- tum in contrarium retorqueri. Sed primum. dulgentiis; et idem est de aliis sufiragiis, et licet hoc detur, solum probatur id esse pro- Bcciesiastica sepultura. Atque eadem ratione hibitum, non vero personam esse inhabiletn. non privatur ingressu Ecclesioe; undc enim Deinde ibi nullum est verbuir. dispensationem potest colligi talis effectus? nam ncque ex- indicans, sed debilam providentiam. Undc communicalio major illuin habet, ul supra ille est casus specialis, quia illa non erat sus- oslcndimus; sed est proprius inlerdicli, do SECT. IV. DE SUSPENSTONE PARTIALI. 23 quo loquitur dictum cap. Is cui, de Sententia dum est, hanc suspensionem ab officio sim- exconi., in ejus principio. Ncc rcfert, quod in pliciter latam non impeclire alia munia, seu fine vers. Sane, his verbis utitur : Sicut ex- usum aliarum functionum, qute ad alia officia covmnmicutio, sic ab officio, vel ab ingressu spectant non Ecclcsiastica , sed secularia. Ecclesix luta suspensio; nam potius ex illa Ratio est clara ex dictis supra, circa defini- disjunctiva, vel, colligilur, suspensionem ab tionem hujus censurse, ubi etiam ostendimus offnio non impedire ingressum Ecclesia?; esse propriam clericorum, ut tales sunt. Nec unde in illis verbis tres censurae numerantur, refert, quod dicatur suspensio hrec simpli- excommunicatio, suspensio, et interdietum; ciler ab officio, quia intelligitur quasi per quanquam nomen suspensionis late exten- antonomasiam, vel juxta subjectam mate- datur ad significandam illam privalionem, riam, de officio Ecclesiastico , non vero de qua3 per inlcrdiclum fit; sicut e converso seculari, aut temporali ; et ideo sic suspensus privatio, quaa fit per suspensionem, inter- nec privatur jurisdictione temporali, si illam dictio qucedam dici solet. Atque hoc modo habeat, neque officio judicindi in seculari videtur Glossa in dicta Clementina Cupientes, judicio, si aliunde potestatem habeat illud amplissime, et quasi scquivoce uti verbo sus- exercendi, etiamsi clericus sit. pensionis, ut de cxcommunicatione, et inter- dicto inlerdum dicitur; plures enim effectus, SECTIO IV. quos ibi recenset, non pertinent ad suspen- . • i- i !• • Quos effectus habeat suspensio ab offlcio, cmae non sionem, ut est specialis censura sed ahqui simplicitei, 3ed ex parte fertur/ * nd excommunicalionem, abqui ad interdic- tum spectant, et nonnulli ad alias pcenas, 1 . Regula generalis. — Constat ex dictis in quas in canonibus imponi solent. superioribus, saepe ferri suspensionem ab 41. An suspensus ab officio Ordines susci- officio cum aliqua determinatione, qua3 de- pere possit. — Resolutio. — Solum potest notat non totum officium, sed pariein ejus circi hoc dubitari de susceptione sacramenti quoad usum impediri. De hac ergo est gene- Ordinis; nnm hoc sacramentum datur ad ralis regula, ab ea tantum parte Ecclosiastici functiones Ecclesiasticas exercendas; ergo officii suspendere, qua3 per verba (quae per qui ab officio suspensus est, non potest Ordi- modum, seu determinationem adduntur) nes suscipere, juxta principium sumptum ex significatur, et ab omni superioso functione, cap. ult. de Clerico excomm. minist. Respon- quaj illam intrinsece supponit, non vero ab deo, ita esse limitandam regulam positam, inferiori, neque a qualibet alia omnino di- vel potius declarandam : nam illa receptio versa, seu disparala. Heec regula comnmnis formaliler non prohibetur, quatenus receptio est; qua3 declaratur, primo ex illo generali sacramenliest, sed quatenus est via adEccle- principio, quod effectus legis, vel sentenliae siasticam functionemperngendam;sicuteliam non excedit voluntatem legislatoris, seu ju- prohibeturcommunioclericalis, non quatenus dicis, quatenus per verba exprimitur, quia est receptiosacramenli. sed quatenusest pars voluntas inter homines non operatur, nisi qurcdam celcbralionisMissae. Addo, neminem per verba sufficienler intimetur; sed verba, proprie suspendi nisi abOrdine jam suscepto, quibus fertur haec suspensio, non significant, ut suprn dixi. Et ideo suspensionem nun- nisidefinitampartem Ecclesiasticasfunctionis; quam impedire reccptionem Ordinis, per se ergo ab illa tantum suspendunt. Item quia si primo, sed consequenter, quia scilicet sus- aliud quippiam talis suspensio operaretur, pensus ab inferiori Ordine, consequenter est superflue adderetur illa determinatio ; nec suspendus ab usu superiorum, si illos habet, posset certa aliqua ratione effectus talis sus- vcl, si non habet, ne illos accipiat; et ita pensicnis definiri. Addidimus vero exceptio- eliam suspensus ab officio, sicut prohibetur nem de functionibus per se subordinatis, ut ab usu superiorum Ordinum, ita dicendusest sunt, v. gr., diaconatus, et sacerdotium; impcdiri, et prohiberi, ne ad illos ascendere cujus ratio fundamentalis est, quia in his, possit, ita ut radicaliter, et eo modo, quo quas per se subordinata sunt, sublato priori, potest, a tali usu arceatur, quod magis ex auferuntur reliqua; quamvis ergo suspensio dicendissectione sequenti conslabit. determinet partem aliquam officii Ecclesias- ' Suspensio ab officio an privet aliquo tici, si tamen ilia pars per se, ac necessario usuprofano. — Circa tertium punctum nihil supponilur ad aliarn, vel cum usu ejus habet difficultalis occurrit; el ideo breviter dicen- necessarianiconnexionem,consequenteretiam 24 DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. ab illa suspendit. Neque in hoc exceditur ricorum propria sit. Verumtamen non ita est; determinatio addita in verbis, seu forma supra enim agentes de censuris in communi suspensionis, quia licet non expresse ac for- vidimus, Ordinem non esse necessarium fun- maliter, virtute et implicite in illis conti- damentum jurisdictionis; sed esse, et exer- netur, propler rationem dictam. Quse looum ceri posse in foro contentioso ab eo, qui non habet in his, quae omninodisparata sunt, solam prirnam tonsuram habeat, qua3 Ordo etiamsi unum, quod prohibetur, sit longe Ecclesiaslicus non est, neque in suspensione perfectius alio non expresse prohibito; non ab Ordine comprehenditur, juxta superius enim ob eam rem ministerium minus per- dicta. De potestate etiam absoluta Ecclesiai fectum censebitur virlute aut implicite pro- posset aliquando jurisdictio per laicum exer- hibitum in perfecliori, si non habeat cum illo ceri; non ergo per se fundatur in Ordine, aliquam necessariam connexionem, vel de- neque usus unius per se requirit usum alte- peudentiara. rius; ergo etiam per modum connexionis, Suspensio ab Ordinc quem effectum habeat. in suspensiooe ab Ordine praacise lata non 7 " comprehendilur suspensio a jurisdictione. 2. Conclusio. — Ex his sequitur primo sus- Et confirmatur, nam suspensus, v. gr., ab pensum ab Ordine sine alia limilatione, esse Ordine Episcopali, non proplerea suspendi- quidem suspensum ab omni usu Ordinis; non tur a jurisdictioneEpiscopah, quia talisjuris- vero a jurisdictione, vel quacumque func- dictio non fundatur prrecise in Ordine, ut tione Ecclesiaslica, qua3 ab Ordine per se non patet, tum quia electus in Episcopum, statim pendeat. Ratio prioris partis est eadem, quce ac confirmatus est, exercere potest ea, quse in sect. 1 tractata est; nam sicut se habet sunt jurisdictionis, antequam consecratussit, suspensio ab officio simpliciter ad totum offi- quamvis tunc exercere non possit ea , qua3 cium, ita se habet suspensio ab Ordine sim- suntpeculiaria suiOrdinis,cnp.Transmissam, pliciter ad tolum Ordinem; est ergosuspensio de Eiect.; tum etiam quia Episcopalis juris- totalis quoad illam determinationem. Unde diclio interdumconfertur Abbalibus, velaliis, fitidem esse dicere ab Ordine, \c\ab Ordini- qui consecrationem Episcopalem non habent; bus, vel ab omnibus Ordinibus, ut a simili sicut aulem se habet jurisdictio talis ad talem sumitur ex Glossa, in cap. Eos, de Temp. Ordinem , ita simpliciter jurisdictio spiri- ordin., in 6, verb. Ordinum. Et ralio est, tualis ad Ordinem; non ergo ita per se funda- quia sicut in doctrinalibus, ita in his raorali- tur in Ordine, ut factasuspensione abOrdine, bus iudefinita loculio aquivalet universali, virlute fiat a jurisdiclione. Confirmatur se- pracsertim cum non possit habere alium legi- cundo; nam licet Ecclesia staluisset (quod timum sensum , cum de nullo particulari non fecit) ut nullus posset jurisdictionem Ordine ralionabiliter possit inlelligi. Adde, spiritualem exercere nisi qui aliquo Ordine virtute ibi includi negationem, quas distribuit sacramentali esset insignitus, nihilominus terminum subsequenlem. Secus vero esset, verum non esset, suspensum ab Ordine esse si diceretur, A sacris Ordinibus, quia juxla suspensum a jurisdictione fori contentiosi, communem usum solimajores Ordines sacro- quia etiam tunc actus talis jurisdictionis non rum nomine veniunt, ut constat ex Concilio esset actus Ordinis, a quo solo quis suspen- Trident., sess. 23, c. 11 de Reformat., et ex ditur ex vi talis censurae; imo neque Ordo cap. 1 cum aliis, de Temp. ordin.,et ex com- esset fundamentum per se requisitum quasi muni modo ioquendi Doclorum , et Ecclesia3. ex natura rei, seu institutione divina, sed 3. Suadetur secunda pars conclusionis. — esset condilio necessaria ex conslitutione Sylvester. — Rejicitur. — Ratio vero secundac Ecclesias, qu-33 conditio non deesset illi, qui partis est, qua3 in secunda sectione declarata esset ab Ordine suspensus, quia suspensio est; nam sicut suspensio ab officio prasscindit non tollit Ordinem, scd impedit usum ejus. Si a beneficio, ita intra latitudinem officii sus- vero Ecclesia slatuisset, ut nemo posset ju- pensio ab Ordine abslrahit a jurisdictione. risdictionem spiritualem exercere, nisi qui Neque mihi placet, quod Sylvesler, verb. haberet Ordinem, etusumOrdinisexpedilum, Suspensio, sequens Panormitanum, in cap. tunc recte inferretur, suspensum ab Ordine, Cumdilectus, deConsuetudine,ait,suspensum esse etiam a spirituali jurisdictione suspen- ab Ordine per quamdam consecutionem, sus- sum ; sed quia de facto Ecciesia hoc non sta- pensum esse a jurisdictione spirituali, quia tuit, ideo negamus unam suspcnsionem in beec junsdictio in Ordine fundatur, cum cle- alia virtute conlineii. SECT. IV. DE SUSPENSIONE PARTIALI. 25 4. Quis asus jurisdictionis sacramentalis oportetexemplis eamdeclarare, et ad praxim sit huic suspenso interdictus. — Supererat eam applicare. Contingit, v. gr. , aliquem vero difficultas de jurisdictione in foro pceni- suspendi ab officio sacerdotis, ut in cap. tentia?; nam usus ejus pendet ab Ordine; Litteras, de Tempor. ordin. Talis ergo ergo suspensus ab Ordine saltem est suspen- suspensio cum respectu illius Ordinis abso- sus ah hac jurisdictione. Respondeo primum, luta sit, ab omni actu proprio sacerdotis ira- uon omnem usum talis jurisdictionis pendere pedit, qualis est celebrare, absolvere, seu ab usu Ordinis; nam delegatio ejus est illius confessiones audire, extremam unctionem usus, et potest fieri sine usu Ordinis, imo et conferre, baplismumque soleraniter per se sineproprio Ordine. Deinde concedoOrdinem et quasi ex propria potestate ministrare, so- quoad illum actum absolvendi sacramenta- lemnem aliquam benedictionem aut conse- liter esse aliquo modo impeditum ratione crationem efficere, et similia , quee in dis- illius censurar, id tamen est speciale ratione cursu hujus, et tertii tomi traclavimus, et connexionis in ipsomet actu, quoe in aliis non disputatione 13 de excomm. breviter eas invenitur. An vero illud impedimentum tan- congessimus. Quod ergo talis supensio omnia tum sit, ut reddat absolutionem irritam, vel haec impediat, probatur, quia respectu hujus tantum iHicitam, dicam infra tractando de Ordinis est totalis, ut palet ex forma ejus, et Irregularitate; nam est eadem difficultas. ex dictis sect. 4. 5. Hic suspensus non privatur jure eli- 7. Suspensus ab officio sacerdotali suspen- gendi. — Glossa exponitur. — Ex his obiter ditur ab Episcopali Ordine. — Objectio. — colligo, suspensum ab Ordine non esse sus- Atque hinc ulterius fieri videtur, hunc esse pensum a jure eligendi, quia eligere suo modo suspensum ab Episcopali Ordine, seu conse- ad jurisdiclionem spectat; quia licet non sit cratione , quce est communis opinio. Ratio omnino propiia jurisdiclio, est tamen admi- reddi soiet, quia Episcopatus est nobilior nistralio quiodam et functio, quae non con- sacerdotio, et qui privatur minoribus, etiam venit ralioneOrdinis, sed beneficii, aut digni- majoribus privari censetur. Sed et hoc prin- tatis, aut alterius conditionis similis. Unde cipium non est in universum verum, et prius etiam monialcs possunt haberejus eligendi, fundamentum licet sit verum, quatenus Epi- cap. Indemnitalibus, de Elect., in 6, cum scopatus includit sacerdolium, non tamen tamen Ordinis capaces non sint. Atque ita secundum id, quod praecise addit, ut nunc intelligendam censeo sentenliam Glossse, in suppono; et ita fieri deberet comparatio. cap. Presbyterum, verb. Habere, 28 dist., Ratio ergo est, quia hi duo Ordines sunt ita qua ait, suspensum ab officio non esse sus- per se subordinati, ut unus ab alio essentia- pensum a jure eligendi; intelligo enim ab liter pendeat; neque enim potest, non solum officio Ordinis, et ita textum illum inter- licite, verum etiam neque valide, aliquis prelor, et ex materia subjecla, et ex antece- consecrari Episcopus, nisi sit sacerdos, ut clenlibus, et consequentibus constat. Nam si suppono; et ideo juxta generalem regulam esset suspensio ab officio absolute, illa etiam in principio positam, qui a sacerdotio sus- privaret usu eligendi, ut probant adducta in penditur, consequenter a superiori Ordine, priori regula, et est communis sentenlia cum id est Episcopatu suspenditur, quia in per Glossa, in cap. Cum dilectus, de Consuet., et se subordinatis, ablato eo} quod est quasi in cap. Cum inter, de Elect., et videri potest principium, et fundamentum allerius, reli- Decius, in cap. Apostolicae, de Except., in 6. quum etiam auferri necesse est. Dicet ali- 6. Quid de suspenso ab aliquo Ordine in quis, subordinationem hic non inveniri inter particulari. — Secundo sequitur ex dictis, actus ipsos, sed inter principia, seu charac- suspensum ab aliquo Ordine determinato, si teres; nam licet Episcopus non exerceat in illa specie simplicitep suspendalur, ab actum consecrationis corporis Christi, potest omni actu illius Ordinis suspendi, et conse- confirmare, aut alias benedictiones Episco- quenter ab usu superioris Ordinis, si illum pales efficere, vel primam lonsuram, aut habeal, non vero ab usu inferioris; si vero minores Ordines dare; ergo ex vi suspensio- non sinipliciler, sed cum aliqua determina- nis a munere sacerdolali solum suspendetur tione in tali Ordine suspendalur, solum ab abillis actibus EpiscopalibusquosjuxtaEccle- actu in determinatione expresso suspendi. siee ritum extra Missae sacrificium efficere Omnes partes hujus asserlionis cuni propor- non potest, quia in reliquis, cum per suspen- tione probatae sunt in superioribus; solum sionem non tollatur charai-ter, et alias in 26 DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. his actibus non sit subordinatio, non est cur potest, ut sit dignum suspensione unius Ordi- suspensio ab uno actu conlineat suspensio- nis, et non plurium. Respondetur hoc per- nem alterius. tinere ad prudentiam judicis, scilicet, ut 8. Suspensus a minori Ordine quomodo sit quando delictum hujusmodi est, non suspen- a majori. — Objectioni occurritur. — Propter dat ab inferiori Ordine, sed a superiori; nam haec aliqui concedunt, suspensionem minoris suspensio ab inferiori propter concomitantia, Ordinis solum redundare in majorem quoad quae includit, gravior pcena est; quod si illos actus, in quibus connexionem habent, etiam suspensio superioris Ordinis videatur non veroin aliis; ut, v. gr., qui suspendilur excedere gravitatem delicti, suspendat ab a diaconalu, consequenter suspendi a sacer- uno actu, et non a toto Ordine, vel ad tempus dotio, quantum ad altaris ministerium, quia breve, et ita semper fieri poterit commensu- Missa non dicitursine Evangelio; non tamen ratio. suspendi ab aliis actibus presbyterii , qui 9. Suspensus ab Ordine superiori, non sus- nulluin usum diaconatus requirunt. Estque penditur ab inferiori. — At vero e conlrario, hsec sentenlia probabilis. Tamen quod dixi- qui sic suspensus est a sacerdolali Ordine, mus , securius , et verius videtur ; et ideo non propterea est suspensus ab usu inferio- respondetur, quamvis sit subordinatio inter rum Ordinum. Ratio est, quia in forma talis ipsos characteres, tamen illam non esse sine suspensionis neque expresse ac formalifer ordine ad actus. Quia character juxta institu- continentur inferiores Ordines, ut supponi- tionem non est nisi propter actum; el ideo, mus, neque etiam virlute, aut connexione quamvis per suspensionem non auferatur aliqua, quia licet superior Ordo pendeat ab character ipse in se, quia hoc non est in po- inferiori, non tamen e contrario; potest enim testate Ecclesiac, tamen in existimatione et quis habere inferiorem Ordinem, et usurn usu Ecclesia talem pcrsonam habet, ac si ejus, quamvis superiorem non habeat; ergo pro tunc esset inhabilis ad talem actum, ac potest retinere usuminferiorisOrdinisetiamsi propterea secundum Ecclesiae aestimationem, a superiore prohibitus sit. Et confirmatur, et voluntatem, suspensus ab usu inferioris quia alias suspensio talis esset universalis ab Ordinis, v. gr., sacerdolii, est cunseqnenter omnibus Ordinibus, quia, si ab aliquo Ordine suspensus ab usu superioris Ordinis, scilicet inferiori suspenderet, pari ratione suspen- Episcopatus. Et confirmatur simul, et amplia- deret ab omnibus, quia non est major ratio tur; nam suspensus ab Ordine inferiore con- de uno quam de aliis; cum ergo supponat sequenter est suspensus, seu prohibitus, ne suspendere a superioribus Ordinibus, plane superiorem Ordinem possit recipere, si illum sequitur talem suspensionem fieri universa- nonhabet; ergo est etiam suspensus ab usu lem; consequens autem est nimia ampliatio ejus, si illum habet. Est enim haec generalis pcenae, quae potius restringi postulat; tum regula Doctorum , censuram , quae impedit etiam, quia alias superflua esset illa determi- susceptionem alicajusOrdinis nondum habiti, natio, quae ponitur in tali suspensione, cum a forliori impedire usum ejus jam habiti, dicitur : Ab Ordine sacerdotali, quia nihil quia, si impedit radicem, et fruclus a for- operatur, cum eumdem effectum habere di- tiori impedit, qursndo non potest radicem catur, ac si dictum esset, ab omnibus Ordini- evellere. Antcccclens autem patet ex dictis bus. Denique etiam in rebus natur.dibus, ex sectione praecedenle, et explicalur in hunc negalione, vel carentia majoris potentiae, vel modum, quia character inferioris Ordinis est intensioris gradus, seu actionis, non recte veluti facullas moralis ad suscipiendum Or- inferlur privatio minoris; in moralibus etiam, ilinem superiorem ; unde receptio superioris qui privatur majori facultate, non slatim pri- Qrdinis seslimori et dici polest veluti usus vatur minore, nisi sint connexae; idem ergo quidam characteris inferioris Ordinis, qui in praesenti dicendum est. Sic igitur sus- ]icet videatur magis passivus, quam activus, pensus ab Ordine sacerdotali, Evangelium tamen inter functiones clepcales numerari solemniter cantare, et a forliori reliqua potest; qui ergo suspensus cst ab usu Ordinis ministeria inferiora facere poterit licite, et inferioris, consequenter est suspensus a re- absque ulla pcena ; idemque est cum propor- ceplione Ordinis superioris. Estque haec com- lione in eaeleris Ordinibus, ut Sylvest., verb. munis sentenlia , ut jam referani. Contra Suspensio, num. 5, Navarr., c. 27, num. 160, quam quidam objiciunt, quia hinc fieri po- et sequentibus, notant. test, ut pcena cxcedat delictum; fieri enim 10. De suspensione alicujus actus certx SECT. IV. DE SUSPENSIONE PARTIALI. 27 Ordinis, cap. 2 et 3 de Cler. percussore, et mum est; cur ergo, qui illo judicntur indi- cap. 2, 53 dist. — Difficultas. — Prima sen- gnus, non etiam judicatur indignus caeterisT ientia. — Ultiroa pars secundas illationis erat Aliud est ex cap. ult. de Temp. ordin., in 6, de suspensioue partiali ab aliquo Ordine. ubi Episcopus proptcr quoddam delictum a Exemplumque est, si sacerdos suspendatur collationeclericalis lonsurae suspeaditur,Epi- ab offidu celebrandi, seu (quod idem est) ab scopo collatio Ordinum superiorum. Respon- altari, utssepe fit; sicenim suspensus, excepto deri potest in illo textu addi particulam illam munerc sacrificandi, alios actus sacerdotalis exclusivam, duntaxat; ratione cujus illa sus- officii licite exercere potest, argument. text. pensionon extendilur ad superiora. Sed con- in cap. Significavit, de Corpore vitiat., uti tra hoc est imprimis, quod supra dixi, in his Abbas, et Doctores notant. Difficultas vero formis perinde esse preescindere aut tacere, circa hanc partem est, an, licet considerata quod expresse excludere vel negare; et ideo tali forina suspensionis verum habeat regula dicebamus idem esse dicere ab officio, vcl posita, nihilominus propter connexionem tantum ab officio; sic ergo si suspensio, taiv- acluum coutingat, suspensionem, quse ex- t uni a collatione tonsursc, excludil superiora, presse fit ab uuo actu tantum, alios compre- ne ab eis fiat suspensio, eliam pnecisa sus- hendere. Dicunt enim frequenter jurisperiti, pensio a collatione tonsurae idem operabitur. suspensum ab uno actu inferiori, consequeu- Et deinde videtur repugnanlia, quod praecisa ter suspensum esse ab actibus superioribus; suspensio a collalione tonsuraa includat sus- unde inferunt, Episcopum suspensum a mi- pensionem superiorum, et tamen quod per noribus Ordinibus conferendis, esse suspen- additionem exclusivse excludanlur superiora; sum a majoribus; et suspensum a majoribus nam ut dialectici aiunt, diclio exclusiva non conferendis, suspensum esse a consecratione excludit concomitantia; et ideo, si quis sus- Episcopi ; e contrario vero (aiunt) suspensum penderetur sub hac forma, a diaconaln a superiori actu, non propterea esse suspen- duntaxat, intelligerenlur excludi inferiores sum ab inferiori. Fundamentum eorum est, Ordines, non tamen superiores, quia percon- quia in his facultatibus ex negatione poten- nexionem et consecutione.ri continentur in tia3 circa inferiorem effectum, recle sequitur illa ; ergo e converso, si diclio excbsiva in negatio potentiae ad superiorem , non vero e pra^senli habet vim excludendi superiora , converso; ergo cui auferlur moralis facultas signum est non includi etiam pcr concomi- circa inferiorem, aufertur etiam circa supe- tantiam in iuferiori. Tertium cxemplum surai riorem. Item quia in moralibus, cui honor polest ex coucessis; nam qui suspenditur a inferior interdicilur, majores quoque inter- munere, v. gr., confirmandi, non proplerea dicti censentur, ut dicitur in 1. Relegatorum, suspenditur a munere consecrandi corpus § final., ff. de Interd., nam qui indignus est Domini, cum tameu hoc ministerium longe inferiori honore , indignior erit superiore , excellentius sit. 1. Qui iudignus, ff. de Senalor.; ergo idem -12. Pnelerea ratio, in qua fundatur illa est in pioesenli, argum. cap. Cum illorum, sentenlia, et in principiis philosophicis, et in de Senl. oxcomm., in illis verbis : Cum ma- moralibus videtur valde infirma. Nam in jora intelligantur illis prohibita, quibus ve- philosophia verum non est, causam, quae tita sunt minora. Alque heec fuil opinio caret virtute ad minorem effectum, carere Gloss., in cap. Eos, de Temp. ord., in 6, etiam virlute ad perfectiorem ; Angelus enim verb. Ordinum; Abb., in cap. Vel non esl caret virtute seuliendi, non tamen intelli- compos; et Hostiens., in cap. Cum dilectus, gendi; etidem homocaret interdum firmitate de Temp. ord.; quos Sylvest., et alii Sum- memoriae,etuonperspicacia intelligendi,qu3e mistee, verb. Suspcnsio, secuti sunt. major est. Similiter in moralibus aliquis in- . I . Sententia posita impugnaiur exemplis. terdum privatur pecuniis, non tamen honore, — Evasio. — Eluditur. — Tertium exem- quod majus bonuin est; et, qui habet plura plum. — Ilsec vero seulentia difficultatem beneficu, interdum privatur inferiori, et non patitur, lam in regula generali quam ponit, majori. Sic ergo in prassenti, cum haac sus- quam in ejus fundamento. Primum palet pensio sit quaadam poena, poterit quis privari exemplo de clerico ab altari suspenso, qui aliquo actu minus perfecto, quia illa est suif- non propterca a'u aliis functionibus sacerdo- ficiens pcena delicti, et non privari perfectiori talibus suspensus habelur, ct tamen altaris acLu. Xon esi ergo solidum illud prmcipium : minislcrium omnium sacerdotalium nobilissi- Indiguus est majoribus, qui minoribus judi- 28 DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. catur indignus, tum quia quando hsec indi- hahet. AcdeniquesusceptiosuperiorisOrdinis gnitas solum consistit in quadam culpa, fieri non fit sine aliquo usu inferioris; et ideo qui potest, ut propter illam fiat aliquis dignus ab inferioriOrdine suspenditur,consequenter qui privetur minori bono, non vero majori; impeditur a susceptione ulterioris Ordinis, si tum etiam quia, licet comparando unum ac- illuin non habet, vel ab usu ejus, si jam illum tum ad alium, sit minus perfectus, tamen habet. At vero quoad collationem, absolute libertas el facultas exercendi utrumque major loquendo, non invenitur hsec colligatio seu est, quam circa unum tantum eliam perfec- subordinatio inter Ordines; nam, lieet res- tiorem. Per suspensionem autem aclus minus pectu ejusdem recipientis nemo possit jure perfecti minuitur illa polestas efficiendi illum illi conferre superiorein Ordinem, nisi vel actum; non ergo recte inde inferlur suspendi prius ei conferat, vel saltem supponat infe- quo;id utrumque actum, quia non demerelur riorem, tamen absolute, et respectu confe- minorem actum absolute spectatum, sed so- rentis, non oportet, ut, si majorem Ordinem lum comparatione utriusque simul. Atque ita confert, det etiam minorem, ut ostensmn est. non recte applicanlur jura in contrarium ci- Aliunde vero activa collalio omnium Ordinum tata pro illo principio : Indignus minori ho- ab eadem indivisibili, et quasi eminenti po- nore, a fortiori indignus est majore; illa enim teslate procedit, quae, dum unum actum exer- procedunt, quando absolute et sine ullo alio cet, non efficit alium, neque e converso; et respectu aliquis est indignus minori honore ideo, licet impediatur, ne unum actum illo- etiam per se, et prsecise sumpto, quod in rum exerceat, sive majorem, sive minorem, praesenli non est necessarium. non sequitur simul suspendi ne exerceat 13. Discrimen inter suspensionem a colla- alium. Hinc denique in jure, quando Episco- tione minoris Ordinis et a susceptione ejus- pus a collatione duorum vel trium Ordinum dem. — Accedit tandem, quod exempla seu suspenditur, non unius tantum fit mentio, corollaria, quee contraria sententia proponit, sed omnium, ut in c. Litteras, deTetnp.ord., nullo jure fundata sunt, nec per sese viden- diaconii et presbyterii. Si autem expresso tur rationi consentanea. Cur enim, si Episco- inieriori inlelligerelur etiam facta suspensioa pus suspenditur, ne subdiaconalum, v. gr., collatione superioris, non oporteret illum ex- conferat, consequenter privatus censeri de- primere. bet, ne diaconos, aut sacerdotes ordinet? 14. Communis sententia ad verum sensum cum hi omnes actus ab eadem poteslate pro- reducitur. — Propter has rationes censeo, cedant, quae in se integra semper manet, et hanc sentenliam communem non posse jure alioqui exercitium, vel collatio unius non pen- procedere, nisi solum quando inler ipsos deat per se ab alio, sed possit major Ordo actus est subordinalio, ita ut perfectior sine conferri habenti jam minorem, absque colla- minori non possit legitime, et secundum Ec- tione minoris alleri facta. Et aliunde conlin- clesiee ritum exerceri. Quod proeter omnia gere etiam possit, ut culpa, propter quam dicta oplime confirmatur ex cap. Ex litleris, talis suspensio imponitur, sit digna priva- deExcess. Prselat., ubi circa finein sic dici- tione minoris actus, et non majoris, ut satis tur : Ipsum indignum altaris ministerio re- declaralum esl; ideoque possit eliam contin- putamus; subditur : Cwn igitur Pontificale gere, vel polius debeat, ut judex, qui talem officium sine altaris ministerio non valeat pcenam imposuit, solum de illo actu privare adimpleri, mandamus, quatenus, ut Episco- intenderit, quem expressit. Nec est eadem patui cedat, moneatis eumdem; ubi non ex ralio de suspensione ab usu, vel receplione dignitate, aut perfectione, sed ex connexione talium Ordinum, et a collalione eorum; uam Ponlifex argumentalur. Et rationes faclae in Ordines diversi respectu ejusdem subjecli re morali plane convincunt; maxime, cum haltent ordinem per se in suo esse, et conse- pcenae restringenda) potius sint, quam am- quenter eliam in usu, quia major supponit plianda3,nisi ratio urgens,aut alia juris prin- minorem ; et ideo necesse est, ut qui suspen- cipia aliud facere compellant; quod in prae- dilur ne minorem suscipiat,afortiori suspen- senti dici non polest. Aliqui vero limitant daiur, ne ad majora quasipersallum transeat. hanc sententiam, dicentes determinationem Et similiter usus Ordinis supponit esse talis hujus suspensionis ex proportione ad delic- Ordinis; el ideo, qui a suscipiendo aliquo Or- tum esse sumendam, quando in ea punitur dine, quem non habet, suspenditur, conse- in quo deliquit; ut, v. gr., si Episeopus deli- quenler suspenditur ab usu ejus, si jam illum quit in lninislralione diaconatus, et proplerea SECT. IV. DE SUSPENSIONB PARTIALI. 29 suspenditur a collatione Ordinis vel diaco- actus, nisi cum illo fuerint connexi. Haecergo natus, tunc intelligi praecise ab illo Ordine sola regula polest in bac materia tanquam conferendo suspendi ; secus vero esse, si vel certa designare, ut verbis sententke vel legis non servatur illa proportio inter pcenam et standum sit, solumque illum aclum Oniinis culpnm, sed sunt quasi disparataz, omnino; ut prohibeat, qui in determinatione suspensionis si propter adulterium, verbi gratia, suspen- exprimitur, vel qui cum eo fuerit necessario datur, tunc procedere communem senten- connexus, ut salis explicalum est. Et hanc tiam, quod suspensus ab inferiori Ordine, est regulam significavit Abbas, in c.ip. Cum di- etiam suspensus a superiore. leclus, de Consuetudine, n. 20, et Navarr., in 15. Limitatio rejicitur. — Regula gene- Sum., c. 27, n. 160. ralis. — Sed ha?c dislinctio nec satis fundala est quoad singula membra, nec quoad con- Suspensio a jurisdictione , quem effectum cordiam eorum inter se. Probatur, quia re- habeat. gula illa posita in priori membro incertissima est; interdum enim invenimus in jure sus- 16. De suspensione a jurisdictione simplici- pendi Episcopum tantum in eo actu, quem ter. — Navarrus, Abbas. — Per suspensionem male exercuit, ut in prima tonsura, cap. ult. ajurisdictione suspenditur etiam quis ab actu de Tempor. ordinat., in 6; in diaconatu et Ordinis ad illam requisilo. — Tertio princi- presbyterio, in cap. Litteras, de Tempor. paliler possumus ex dictis inferre , quem ordinat.; oliquando vero propter unum Ordi- effectum habeat suspensio a jurisdictione, nem male collatum, scilicet diaconatus, sus- quando ad illam determinatur. Aut enim penditur a collatione omnium Ordinum, in suspensio est a jurisdiclione simpliciler, aut cap. Vel non est compos, eodem titulo, quod a determinato actu, seu parle jurisdiclionis. notavit Glossa in cap. Eos, de Tenipor. ord., Si fiat priori modo, tunc suspensio est a tota in 6, veib. Ordinum : Quod si Papa voluisset, spiriluali jurisdiclione, argumento eorum eum tantum illo, qucm contulit, privare, ex- qua3 hactenus diximus, quia dictio illa inde- pressisset; censet igitur non esse satis, quod finita ob suam indifferentiam totum compre- delictum fuerit circa unum Ordinem tantum, hendit, et aequivalet universali. Qui autem ut suspensio censeatur esse ab illo tantum, sint actus hujus jurisdictionis, jam in supe- nisi hoc exprimatur; satis autem exprimilur, rioribus diclum est; et videri polest Gloss. non solum quando expresse additur exclu- in cap. Transmissam, de Elect. Per hanc au- siva, ut in dicto capite ultimo, sed etiam, tem suspensionem non prohibenlur actus quando prascise talis Ordo exprimitur, ut in Ordinis, qui jurisdictionem non requirunt, dicto cap. LiUeras, quae jura ad hoc ipsum propter easdem rationes, quibus diximus citat eadem Glossa ; unde videtur idem no- suspensionem ab Ordine non includere sus- biscum senlire. Si autem verba sentenlise pensionem a jurisdictione; nam sicut juris- generaliora sint,non determinabunlur exsolo diclio non supponit necessario Ordinem, ita delicto, lum propter ea, quse late supra dixi- eliamOrdononsemper requiritjurisdictionem mus in simili puncto; tum etiam quia, licet ad suos aclus efficiendos. Atque ita notavit materia delicti fuerit unus tantum Ordo, po- citata Glossa in dict. cap. Transmissam, et testexcircumstantiisdelictumesse lamgrave, sumitur ex textu ibi, et ex cap. Aqua, de ut generaliorem suspensionem merealur, et Consecrat. Ecclesiae vel allaris. Nolavit Na- patet ex dicto cap. Vel non est compos; et a varr., in Summa, cap. 27, n. 160; Abbas, in simili ex cap. Qui et divinis, 12, qucest. 2. cap. Cum dileclus, de Consuet., n. 20. Solum Ubi quidam solum qui sacram communionem adverto, hoc simpliciter procedere in actio- quibusdam excommunicatis ministravit, ab nibus Ordinis, qui nullam jurisdiclionem re- officio protinus Ecclesiastico pellitur; igilur quirunt, ut sacrum facere, etc. Alii vero sunt primum illud membrum,'et regula in illo actus Ordinis, qui requirunt jurisdictionem, contenta nullo fundata est in jure. Contra vel ut valide, vel ut licile fiant. et ab his secundum autem membrum procedunt om- manet quis prohibitus per talem suspensio- nia, qua3 contra priorem sententiam dicta nem per quamdamconsecutionem, non tamen sunt ; nam licet delictum sit (ut ita dicam) eodem modo, sed cum proporlione. Ubi enim disparatum, si judex definivit poenam ejus ad jurisdiclio est de substantia actus, ut est in suspensionem collationis unius Ordinis, non sola absolutione sacramentali, actus eril nul- est cur ad plura extendalur, neque ad plures lus, si fiat cum tali suspensione, quia deest 30 DISP. XXVI. DE SUSPENSIONE AB OFFICIO, ETC. potestas necessaria ad valorcm ejus; ubi au- declaratum jam est, partim in proxime dic- tem fuerit jurisdiclio de justitia actus (ut sic tis, partim ex dictis de excommunicatione dicam), erit prohibitus ne licite fiat, factus majori. tamen validus erit. Sic peccabil parochus suspensus quselibet sacramenta ministrando Qux poena diclx culpx respondeat. suis ovibus ut ordinarius pastor, et Episcopus suspensus conferendo Ordines suis subdilis, 19. De poena ob transgressionem suspen- quia non solum potestate ordinis, sed etiam sionis a jurisdictione. — De pozna ob viola- iuiisdictionis ulitur ; sicut peccaret dando tionem suspensionis ab Ordine. — De pcena alteri Episcopo licentiam ad ordinandum in vero jure imposita propter hoc peccatum suo Episcopatu, vel dando subdito licentiam fungendi officio, a quo quis suspensus est, ut ab alio ordinetur, quia hi sunt actus juris- idem proportionaliter seu respective dicen- diclionis; nam multo magis exercet jurisdic- dum hic est, quod de suspensione lotali ab tionem per se ordinando. offieio diximus. Itaque, si suspensio sit a ju- •17. De suspensione a parte jurisdictionis. — risdictione tanlum, vel a quolibet actu juris- At vero, quando suspensio non fertur sim- dictiouis, nulla irregularitas, velalia specialis pliciter, sed cum determinatione certi actus, poeria est in jure imposita propter ejus trans- seu partis jurisdictionis, ut a collatione be- gressionem, sed puniri debet arbitrio judicis, neficiorurn, cap. Gravis, de Pra?bendis, cap. ut in aliis dictum est. Si vero suspensio sit ab unico, Ne Sede vacante, in 6, Clement. 1 , § Si Ordine, sive sit a tolo Ordine, sive ab uno, vel quis, de Slatu monach.; a ccnfirmatione Epi- alio, sive ab uno alicujus Ordinis, irregula- scopi, cap. 2 deTranslat. Episcop., cap. Pro- ritas incurritur Ordinem ex officio exercendo vide. de Elect., in 6, et srepc alias, ut videri contra talem suspensionem respeclive. Ratio potest Glossa in Clement. Cupientes, de Poe- esi, quia jura, quae de hac irregularitale lo- nis : tunc applicanda et servanda est regula quuntur, non tantum agunt de suspensione ■posita. ut solum ab eo actu, seu parte juris- totali ab officio, vel ab Oidine, sed etiam de diofionis aliquis suspensus esse intelligalur, parliali; nec solum de simpliciler lata, sed qui per verba determinantia suspensionem etiam de ea, quae fertur ad cerlum tempus. significatur, nisi fortasse habeat cum alio actu Ita sumilur ex cap. Is cui, de Sent. excom. neeessariam connexionem, ita utsine illo fieri Ubi ex eo quod alicui est interdicta cele- non possit; nam lunc ob eam causam etiam bratio in Ecclesia, inferlur fieri irregularem alius actus in tali suspensione comprehende- in ea cclebrando; idem ergo est in omnibus tur. Quod eadem ratione in jurisdictione ac similibus. Item quando aliquis est suspensus in Ordine procedit. a toto officio, ut irregularitatem incurrat, suf- 18. Violatio suspensionis qualis culpa sit. ficitunum actum Ordinis exercere, juxta cap. — Ex dictis sequitur sacerdotem sic suspen- 4 de Re judic, in 6, et cap. 1 de Sent. ex- sum partiali suspensione graviler peccare ccm., in 6, ubi Glossa et Doctores id notant; funclionem illam spiritualem exercendo, a sufficit ergo violatio lalis suspensionis in ali- qua suspensus esl, non vero aliam. Probatur qua parte ejus; ergo licet suspensio sit im- prior pars, quia hcec etiam suspen-sio includit posita in sola illa parte, si in illa violetur, id prohibilionem per legem seu praiceptum Ec- satis est ad talem irregularitalem incurren- clesias, cujus materia ex suo genere gravis dam. Et ila Doctores agentes de hac irregu- est; ergo ex genere suo illa transgressio est laritate, nihil distinguunt inter suspensionom mortr.le peccatum ; et quoad hoc eadem est lotalem, et parlialein. ratio de suspensione tolali, et partiali, cujus 20. Praater hanc vero pccnam nullam aliam materia sit sufficicnter gravis. Ratio vero al- invcnio propter hoc deliclum ipso jure impo- terius partis est, quia rcliqui actus non con- silam. Solum in c. 2, 5o dist., praacipitUT, tenti in lali suspensione non sunt prohibiti; ut qui suspensus ab altari Missas feceril, ergo non est unde sit malum illos exercere; Ecclesix coi/nnunione privetur, et ub umnium nam suspensio circa alios actus, cum non sit fralrum communiorie noverit se alienum. Ubi culpa, sed pocna, non facit indignum vel in- \idelur ctiam iiuponi excommunicatio. Sed habilcm ad alios aclus, quantumvis sacros, in primis illa peena non est usu recepla iu exercendos, qui non sunt in ipsa suspensione universa Ecclesia, et canon ille est Concilii comprehcnsi. An vero illi priores aclus, qui Arelat. provincialis. Deinde dici potost, illa contra suspcnsionem illicile fiunt, validi sint, verba, comtnunione privetur, non esse cen- fT. f. DE SUSPENSIONE A BENEFICIO SIMPLTCITER LATA. sura< latse, sed ferendre, et juxta illa esse in- telligenda sequentia. Quod si dicatur, hfec verba non esse in originali, scd solum hsec : Ab oinnium fratrum charitate noverit se alie- num, respooderi potest, per illa solum cxag- gerari gra\itatem delicti, non novam censu- ram imponi. At obstont illa verba : Ut seve- impermixtae. Quse ratio etiam probat suspen- sionem hanc non posse impcdire tantum illud primum spirituale, quod in beneficio inveni- tur. Si autem solum secundum impedit, se- quitur non esse hanc prcpriam censuram suspensionis, neque illi convenire definitio- nem suspensionis superius datam, quia non ritatem Ecclesiasticx disciplinx. Propter quse impedit aliquam Ecclesiasticam functionem; Glossa dicit, ibi imponi aliam poenam, quia s; celebraverit post excommunicalioncm, de- ponetur. Ubi et excommunicalionem admittit juxta lectionem Gratiani, et addit depositio- nem; qui nomine fratrum intelligit Coepi- scopos, a quorum gremio excluditur qui deponitur, per quam depositionem aliqui ir- regularilatem intelligunt. Sed hoc totum in- certum est, et e converso cerlum est, aliam pcenam saltem ipso facto uon esse in usu. DISPUTATIO XXVII. DE EFFECTIBUS SUSPEXSIONIS A BENEFICIO. jure beneficium contra officium distinguitur, Quanquam ho?cspeciessuspensionisdiversa quod patet maxime ex omnibus illis, quae de sit a prtecedenti, tomen forma etmodus illam hac censura loquuntur et supra cilata sunt; ferendi ejusdem ralionis est, et ideo appli- hac enim de cousa distincte proponunt sus- nam percipere fruclus beneficii non est func- tio Ecclesiastica, sed stipendium illius. 2. Suspensio a beneficio solum privat /ruc- tibus beneficii. — Nihilominus dicendum est, effectum hujus suspensionis soluin esse im- pedire dominum seu possessorem beneficii, ne uti possit jure illo percipiendi fructus Ecclesiasticos, quod habet ratione officii, et in quo ratio beneficii consistil. Hoc patel in primis ex communi sententia omnium, quos referemus. Deinde ex proprietate verborum juxta usum canonum, ad quam proprietatein verba iucc restringenda sunt, et limitanda, cum sit maleria odiosa et pcenalis. Nam in, condo cum proportione pnncipia posila rn disputatione prsecedenti, facillimum crit in- telligere, qu?e ad effectus hujus suspensionis perlinent. Dupliciter igitur heec suspensio , sicut prsecedens, ferri potest, scilicet vel sim- pliciter , vel cum determinalione alicujus beneficii, vel partis ejus. De utroque ergo forma sigillatlm dicemus, et explicabimus va- rios modos, quibus de his speciebus suspen- pensionem ab officio, et a beneficio, et ab utro- que simul. Nec solum hsec duo generatim sumpta , sed etiam prout conjunguntur in pra?benda Ecclesiastica, quse et aliquod mi- nisterium habet, et proventus, distinguuntur, ut patet ex cap. finoli de Rescript., in G, ubi beneficium Ecclesiaslicum propler officiuni dari dicitur, non ut propter aliud extrinse- cum vel accidentarium, sed ad quod ipsa sionis jura loquuntur, in quorum intelligentio praebenda obligat; ergo ex his duobus, quaj preecipua pars hujus doctrina? posita est. in pra:bcnda conjunguntur, beneficium pro- prie non est, nisi jus ipsum percipiendi fruc- tus, quod ex officio nascitur seu propter officium collatum est. UndeConcilium Triden- tinum, sess. 21, cap. 3 de Reform., beneficia ad divinum cullum, atque Ecclesiastica mu- nia obeunda dicit esse constituta; ubi eliam distinguit beneficia ab Ecclesiasticis mune- SECTIO I. Quid sit suspensio a beneficio simpliciter lata, et quos effectus habeat. 1. Ratiodubiiandi. — Quoniam in beneficio duo sunt : unum est functio aliqua spiritualis, ad quam beneficium obligare solet; aliud est ribus, quee nomine officii significari solent. temporale emolumentum, ad quod suscipien- Igitur, cum a beneficio quispiom suspendi dum beneficium confert jus ex se perpetuum : dicitur, in ea proprietate beneficium sumen- dubitari imprimis potest, an suspensio a dum est; ergoeffectus hujussuspensionis erit benefieio impediat utrumque, vel alterum impedire hoc jus percipiendi fructus, ne in tontum. Et ratio dubitandi esse potest, quia actum suum prodire possit. Probatur conse- ex illis duobusprimum pertinet ad Ecclesias- quenlia, nam per illam determinationem, a ticum officium; ergo, si hoec suspensio utrum- beneficio, ad ipsum suspensio limitatur, sicut que impedit, habebit ha?c censura effectum dictum est de suspensiono ab ofiicio. Rursus utriusque suspensionis ab officio et beneficio, haec suspeusio non tollit beneficium ipsum, ut quod esse non potest, quia species hee sunt receptum est et supra a nobis probatum. 3$ DISP. XXVIf. DE EFFECTIBUS SUSPENSIONIS A BENEFICIO. Unde sic suspensus a beneficio, si nimium ad officium obligari, nisi qui beneficio fruitur; pertinax sit, vel nova crimina commitlat, si ergo aliquis per suspensionem privatur solet beneficio privari, c. Cupientes, § Ceete- stipendio seu fructibus beneficii, non potest rum, de Elect., in 6, et in cap. Sicut, de manere ad officium explendum obligatus; Cohabitat. cleric. et mulierum, ubi contra sicut, si beneficium aliquod Ecclesiaslicum Inr.ocentium id notat Abbas, num. 4; ergo erigatur cum onere quotidie, v. gr., faciendi signum manifestum est per suspensionem sacrum, et successu temporis res, in quibus solam non fuisse sublatum ipsum beneficium. fundalum est, pereant, vel infructuosae red- Superest ergo, utsuspensioa beneficio impe- dantur, ita ut cessent fructus beneficii, con- diatsolum jus beneficii, ne quis possit eo uti sequenter etiam cessabit obligatio ad Missas ad fructus recipiendos, ita ut nibil aliud sit a dicendas; ergo similiter in prassenti. Nihilo- beneficio suspendi , quam fruclus beneficii minus partem illam etiam docent Glossse et suos non facere. Atque ita docent Canonistae Doctores citati ; estque per se valde consenta- in citatis juribus, et in cap. Cum bonse, de nea rationi, quia per suspensionem non ^Elate el qualit., ubi Abbas, n. 6. aufertur beneficium, ut dictum est, sed tan- tum fructus beneficii; ergo, si beneficium Suspensionem a beneficio, officii usum non secum affert obligationem alicujus officii, impedire. suspensio non tollit illam. Patet consequentia, quia illa obligatio intrinsece conjuncta est 3. Rationi dubitandi in contrarium satisfit. cum beneficio ipso, quod de se confert suffi- — Atque hinc sequitur primo, suspensionem ciens slipendium seu sustentationem ratione a beneficio proecise, sive addatur dictio ex- talis muneris seu obligationis; quod autem clusiva tantum, sive solum taceatur officium suspensus non percipiat tales fructus, culpa etomnisactus ejus,non operari suspensionem ejus est; nam hoc in pcenam ei imponitur; ab officio, nec impedire aliquem actum ejus, ergo proplerea non debet immunis fieri ab imo (quod amplius esl) non tollerc oblig;itio- obligatione. Patet consequentia, tum quia (si nem, quae antea inerat, tale officium exer- ita loqui licet) ex parte beneficii seu fidelium cendi. Priorem partem docuit Glossa, in cap. jam sufficiens stipendium accepit; tum etiam Cum Vintoniensis, de Elect., verb. Admise. quia ex culpa non debet reportare hoc com- rant; et Gloss., in cap. Cupientes, eodem modum, ut obligatione liberetur in eorum in- titulo, in 6, verb. Beneficiis; quibus locis alii commodum, qui officiis seu aclibus illius Doctores idem senliunt. Et probalur ex dic- obligalionis providerunt; tum etiam quia cen- tis, quia nomine beneficii in rigore non signi- sura imponit onus, non tollit; alioqui levis ficalur officium; sed in lege seu sententia poena esset, si lollendo commodum, lolleret pcenali nomen in rigore lantum sumendum etiam onus; ralio ergo hujus pcemie in hoc est : ergo. Ilem quanclo suspensio ad benefi- posita est, quod tollat praccise emolumentum cium delerminatur, et tacelur officium, conse- temporale, relinquendo integram muneris quenler excluditur, quia censura non ope- obligalionem. ratur, nisi quantum exprimitur, ut in b. Rationi in contrarium satisfit. — Objec- superioribus diclum est, et omnia ibi adducta tio. — Solvilur. — Ac propterea non proce- hic a foitiori procedunt. Ad rationem vero dit ratio in contrarium facta, quia, licetdetur dubitandi, nimirum huic suspensioni non beneficium propler officium, tamen in pcenam convenire definitionem suspensionis superius polest quis privari emolumento beneficii,et datam, quia non privat Ecclesiasticis functio- quia non privatur titulo beneficii, relinqui nibus, dicendum est, functionem Ecclesiasti- cum obligatione ipsi beneficio annexa. Sicut cam in ea definitione late sumi pro usu enim, postquam aliquis expleta obligatione cujuscumque juris Ecclesiastici , ut in ipsa beneficii fecit fructussuos, potest nihilominus definitione declaralum est; hsec autem sus- in pcenam illis privari, licet propter officium pensio revera impedit usum juris beneficii, illos acceperil, ita eliam potesl quasi praeve- quod poteslas quaedam Ecclesiastica dici niri et puniri, ne fructus recipiat, et nihilo» potest. minus officium faciat. Et ideo non est simile, 4. Suspensio a beneficio non tollit obliga- quod affertur, quando absque impositione tionem officii. — Posterior pars nonnullam pcente res beneficii infructuosas fiunt, ut per habet majorem dirficultatem, quia, cum bene- se nolum est. Dices : ergo est acerbior poena ficium detur propter officium, nemo videtur suspensio a beneficio tantum, quam ab officir SECT. I. DE SUSPENSIONE A BENEFICIO SIMPLICITER LATA. 33 et beneficio simul, quia per priorem aufertur Ad quid teneatur> quamve pamam incurrat commodum mancnte onere; per posteriorem agens contra SUSpensionem a beneficio. vero aufertur onus simul cum commodo. Res- pondetur, quamvis obligatio ad faciendum 7. Secundo principaliter sequitur ex dictis, officium sit onus, tamen facultas expedita et ex genere suo graviter peccare eum, qui, cum libera ad illud exercendum non est onus, sed suspensus a beneficio sit, fructus beneficii honor, qui magnus existimatur; per suspen- usurpat, et teneri ad restituendum illos abs- sionem autem ab officio nonobligatio tantum, que alia judicis sententia. Hoc totum patet scd facultas etiam aufertur eo modo, quo per ex dictis io simili effectu excommunicationis Ecclesiam auferri potest, et ideo ex eo capite majoris; nam idem est in re effectus, quamvis multum augetur illa poena. Nec vero etiam diversae sint rationes formales. Quapropter per illam suspensionem liberaturquis omnino omnia, quae ibi diximus, hic habent locum, ab obligatione, quae ratione sui beneficii sibi scilicet et peccare hunc, quia usurpat aliena, antea inerat, quamdiu idem beneficium reti- quod est contra justitiam, et idco grave esse net, prsesertim si curatum sit, vel ad tale peccatum ex suo genere, ac propterea obli- munus obligans , quod per alium impleri gans etiam ad restitutionem , quia nemo possit, nam prarterquam quod tenetur ad potest juste retinere, quodsuum non est, nisi officium canonicum recitandum, ut supra per accidens excusetur ob impotentiam vel dixi, etiam tenetur curare, ut saltem per aliam gravem causam ex ibi numeratis. Quia alium illud munus expleatur, et de fructibus haec poena non spoliat hominem rebus suis. bencficii ei provideatur, nisi superior seu quarum dominium jam acquisierat, quod fieri Episcopus id sufficienter providerit, ut regu- non solet absque sententia ab homine lata; lariter fit in suspensionibus ab ipso latis. In sedimpedil, nefructuum dominium acquirat, suspensionibus vero, quee ipso jure incurrun- quod ipso jure absque interventu alterius tur, seepe erit necessaria ipsiusmet beneficiati sententiae fieri solet. Quo etiam fit, ut, licet cura seu sollicitudo, et ad hanc dicimus teneri suspensio sit occulta, eamdem obligationem ratione beneficii , quod retinet , quia non inducat. Quia censura haec, sicut excommuni- debet ob ejus culpam Ecclesia detrimentum catio, secum affert executionem, quantum ad pati. impediendum acquisitionem dominii; ex quo 6. Num, possit suspensus a beneficio alium effectu omnis alia obligatio nascitur. Neque in substituere in officio qui de fructibus beneficii hoc aliquid remissum est per Extravagant. Ad alatur. — Sed quceret aliquis, an is, qui est evitanda, tum quia ibi solum de excommuni- suspensus a beneficio, satisfaciat suo muneri, catione agitur, non de fructuum perceptione; si alius loco illius substituatur, qui de fructi- tum etiam quia ei, qui censura ligatus est, bus beneficii alatur. Respondetur, si id fiat nullum beneficium vel privilegium per illam auctoritate superioris seu Episcopi, posse ex- est concessum. cusari, ut sumitur ex dicta Gloss., verb. 8. Quam pcenam. incurrat. — Sed queeres, Beneficii, in cap. Cupientes, de Elect., in 6; an, qui violat hanc censuram, usurpando ipse tamen superior sine rationabili causa id hujusmodi fructus , in aliquam , vel censu- facere non debet, prresertim quando benefi- ram, velaliamEcclesiasticam pcenamincid at. cium habet curam animarum annexam, argu- Respondetur, in primis hunc non fieri irregu- mento cap. lnter quatuor, de Cleric. non larem, quod etiam supra diximus tractando resid. Nam cum alius teneatur, non est cur de excommunicatione, et est hic eadem ratio, sine justa causa, et ipse eo onere liberetur} quia in jure non legimus irregularitatem commodum quodammodo ex sua culpa re- latam in violatorem censuree, nisi propter portans, et Ecclesia suo proprio pastore et ministerium in divinis, a quo per censuram ministro privelur; igitur, si rationabilis causa interdictus est; irregularitas autem, nisi in non intercedat, ipse compelli debet, ut perso- jure sit expressa, non incurritur. Propter naliter inserviat, etiam sub poena privationis quod etiam supra diximus, exercendo actum beneficii, si necessarium sit, argumento cap. solius jurisdictionis contra suspensionem, er venit, 1, de Appellat. An vero in susten- non incurri irregularitatem ; ergo multo mi- ationem possit ei dari aliquid de fructibus nus incurretur propter fructus beneficii male beneficii, saltem ea pars, quae alteri danda usurpatos; nam minus hoc habet de Eccle- esset, si loco ipsius substitueretur, dicemusin siastico ministerio. Et ita doeuit Glossa re- sequentibus. cepta in Cleinent. 2, verb. Suspensus, de Vita xxm bist 3 34 DISP. XXVII. DE EFFECTIBUS SUSPENSIONIS A BENEFIC^ ct houestat. cloric. Iiarsus ueque aliam cen- accipiendum est, quia materia est pcen.-ilis et suram vel poenam invenio jure ipso latam odiosa. Accedit, quod majorem vim habere propter hoc delictum ; quapropter nulla in- videtur, cum dicitur in jure, quod aliquis sit eurritur ipso facto. Aliquando vero imponitur suspensus a beneficiis, quam cum dicitur a in pcenam hujus delicti privatio perpetua beneficio; ergo, quamvis in illa plurali locu- ipsorum beneficiorum, ut videre licet in c. 1, tione dicamus suspensionem fieri ab omnibus § ult., et in cap. Cupientes, vers. Csetenm, beneficiis, propter ralionem factam, tamen in de Elect., in 6. Existimo tamen in primis altera singulari solum videtur sermoessede illam pcenam, eo quod ibi vel alibi impona- uno, uta priori distinguatur. tur, non esse extendendam ad omnem sus- 40. Conclusio. — Objectio. — Solutio. — pensionem, quia ibi ex speciali causa imponi- Ad hoc responderi posset negando funda- tur, et est quasi aggravatio pcence illius mentum ejus, quia in jure non invenitur talis delicti, neoue est ullum verbum, quo signifi- forma suspendendi a beneficio, quin ex od- cetur, talem pcenam generalem esse in omnes junctis constet, de quo sit sermo. Et idem transgressores cujuscumque similis suspen- servandum estin sententiis ab homine; alio- sionis. Deinde, licet ibi, prsesertimin poste- qui periculum esse potest, ne censura sit riori textu, dicatur ipso jure, existimo non nullapropter incertitudinem, argument. 1. In incurri illam pcenam usque ad sententiam ambiguo, ff. de Rebus, et 1. Duo sunt Titii, judicis saltem declaratoriam criminis, quia ff. deTestam. tutela, ut insimili cum Panor- hoc sufficit ad vim illorum verborum in his mitano dixit Navarrus, cap. 27, num. 161, de pcenis, quas, regulariter loquendo, nemo bac forma : Suspendo te ob officio vel benefi- cogitur in seipso exequi, donec condemnetur, cio. Nihilominus in preesenti id dicere non de quo alias. possumus, quia non est locutio tam ambigua, quin possit habere definitum et usitatum sen- Quid nomine beneficii in hac suspensione sum. Et ideo ex suppositione talis formas, comprehendatur. quee nec ex verbis, nec ex circumstantiis re- cipit determinationem, dico esse universalem 9. Quid deilloquiplurahabetbeneficia. — ab omni beneficio, quod reus possidet. Hoc Duo tamen ulterius supersunt declaranda. enim probat ratiofacta, quodinhis rebus ser- Primum est, quid nomine beneficii inlelligen- mo absolutus et indefinitus requivalet univer- dum sit. Aliud, quid nomine fructuum. Circa sali.Dices,hocesseveruminfavorabilibus,non primum si sic suspensus a beneficio unum in pcenalibus; heec enim restringenda suut, tantum habeat, clarum est de illo esse sermo- ut sumitur ex 1. 2, ff. de Liber. el posthum., el nem ; si vero habeat plura, tunc oritur ambi- facit reg. In poenis, de Reg. jur., in 6, et reg. guitas, an de omnibus id intelligeudum sit. Inobscuris, eod., ubi dicitur, in obscuris mi- Nam videtur ita esse affirmandum, quia sus- nimum esse sequendum. Cum ergo haec verba pensio ab officio simpliciter lata inlelligitur obscura sint, optime interpretabimur, sus- deomniofficio; et ab Ordine, abomni Ordine; pensionem solum esse ab uno beneficio, scili- et a jurisdictione, ab omni jurisdictione; ergo cet minimo eorum, quse talis persona habue- suspensio a beneficio, ab omni beneficio in- rit. Respondetur hanc interpretationem vi- telligenda est. Ratio enim militat eadem, deri potuisse probabilem, si illa locutio esset scilicet, quod ille indefinitus terminus sequi- pure indefinita, et particularis. Quia vero valet universali : tum quia est materia quasi virtute includit negationem, ut declaravi, doclrinalis seu legalis; tum propter indiffe- licet formaliter indefinita appareat, ideo di- rentiam, quia non posset magis determinari cimus habere vim universalis etiam in mate- ad unum, quam ad aliud; tum denique quia ria pcenali. Unde, licet locutio nude sumpta ibi est negatio inclusa, quia suspensio habet aliquantulum sit obscura, lamen atlentius rationem privationis; cum ergo dicitur aliquis inspecla satis constat non posse ad minimam suspendi a beneficio, perinde est, ac si dice- coarctari. Regula autem juris intelligenda est, retur, non possit fructus bencficii accipere; nisi ex adjunctis alia interprelatio sufficien- ergo illa negatio distribuit lerminum beneficii, ter constet, ut etiam Glossa ibi animadvertit. ac si dictum esset : Nullius beneficii fructus 11. Quorumdam determinatio dictx sus- accipere possit. In contrarium vero est, quia pensionis rejicitur. — Addunt vero auctores, nomen beneficium, singulariter prolatum, ex causa sumi posse interdum determinatic- uuum tantum significat iu rigore; ila vero nem. Et quidam hoc meliuntur ex gravitate SECT. I. DE SUSPENSIONE A BENEFICIO SIMPLICITER LATA. 35 culpar. nam,si illa sit digna privatione om- Omnibus beneficiis suis, qurc in ipsa Ecclcsia ^nium beneficiorura, ita erit intelligenda sus- de cujus electione agitur, obtinent, per trien- pensio; si vero nonsit adeo gravis, eritunius nium continuum ex tunc inchoandum volu- tanlum. Sed hcec regula in superioribus re- museoipso fore suspensos. Et simile habetur jecta est, et praeterea in preesenti obstat, quia in cap. 2, vers. Et nihilominus, de Reb. Eccl. eadem ratione si beneficium sit unum tan- non alien., in 6. Unde dici posset, illam res- tum, tamen valde pingue et sequivalens mul- triclionem additam esse a Bonifacio in illa tis, stante eadem gravitate culpse, non de- speciali lege Concilii Lateran., non tamen beret suspendere a toto illo, sed a parte ejus. propterea generalem regulam conslituisse, ut Iiem, si quis possideret tria beneficia, et omnis poena in simili causa ita restricta intel- culpa non censeretur sufficiens ad suspensio- ligatur, etianisi absolute lata sit. Tamen pro- nem omnium, et alioqui suspensio ab uno babilius estibi essegeneralem regulam consti- solo non videretur cequivalens poena, tunc tutam, utin similibus causis similem poenani suspensio ex vi eorumdem verborum futura cum illa restrictione intelligaraus, etiarasi esset a duobus beneficiis, atque ita per expresse adjecta non sit, tura quia Ponlifex eadem verba unus suspenderetur ab uno be- non solum illam legera Concilii Lateranensis, neficio, alius a duobus, alius a tribus, quod sed etiam aliam similem Concilii Lugdun., ridiculum est, essetque id arbitrio ipsiusmet queehabetur incap. ult., § 1, de Elect., in 6, rei judicondum; nam, si judex non declarat, eodem modo interprelatus est; tum ctiain non tenetur reus alterius judicio stare; si quia cum restrictio pcenos favorabilis sit, et a autem declarat, cessat dubitatio, de qua agi- Pontifice tradatur, et satis insinuetur pro mus. generali regula tradi, non est quod a nobis 12. Aliorum regula ad determinationem limitetur. Prcesertim cum et jure usitatum probatur. — Alii constituunt regulam, ut sit, et rationi sit consentaneum, ut qui ali- quando causa suspensionis est de se indiffe- quam Ecclesiam in aliquo offendit, in his tan- rens ad quamvis Ecclesiam, et omnem cle- tum, quce ad illam Ecclesiam pertinent, pu- rum, tunc suspensio universalis sit, quia niatur, quia id satis esse solet ad condignam nonhabet unde delerminetur; si vero causa punitionem delicti, nisi aliud in sententia ex- suspensionis ad specialem Ecclesiam perti- primatur. neat, tunc suspensio a beneficio intelligitur 13. Corollarium datse regulse. — Et juxta esse a beneficio, quod in tali Ecclesia quis hanc regulam intelligere possumus, quolies habet, vel, si plura ibi obtineat, ab omnibus similis ratio subintelligendi delerminationem illis. Quam regulam tradidit Glossa in Cle- occurrerit, cum simili etiam restrictione acci- ment. 2, de Vita et honest. cleric, v. Benefi- piendam esse;ut, v. gr., si Canonicus, vel ciorum, et eamdem approbat Abb., in cap. Episcopus sub eo nomine, quod beneficium Pastoralis, § Verum, de Appell., n. 20. Et significet, puniatur in suspensione sui bene- necessario approbanda est quoad posterius ficii, intelligi debet solum de illo beneficio, membrum (primum enim jam satis probatum sub cujus appellatione condemnatus est, tum est), quia ipsum jus, seu Ponlifex Sumraus quia saspe prsedicata dcterminantur a subjec- voluit, ut pcena in hujusraodi causa Iata sic tis, et in communi modo loquendi illa locutio limitaretur, in c. Si compromissarius, de illum sensura gencrare solet; tum eliam quia Elect., in 6. Cum enim in Concilio Lateran., regulariter hujusmodi poeua videlur injungi parl. 1, c. 3, clerici, qui eligunt indignum, a propter injuriam, quam siue dignitati infert beneficiis per triennium suspendantur, Boni- qui sic deliquit ; et ideo in illius fructibus facius VIII in dicto c. interpretatur illam speciuliler puniri solet. Ad hunc igilur mo- poenam intelligendam esse de illis beneficiis, dura circumstantiaB alia3 expendencUe sunt, quee sic peccans in illa Ecclesia obtinet, ut ex eis appareat, an de aliquo beneiicio in quam taliter eligendo noscitur offendisse. Ubi particulari sit sermo; quia, si nullao £unts et Glossa, verb. Restringitur, dicit necessariam absoluta estlocutio, universalcm sensum red- fuisse in illo puncto Pontificis interpretatio- dit, ut diximus. nem, quia indefinita loculio Concilii opposi- 14. Idem est suspendi a beneficio, etabe- tura insinuabat. Et ideo Nicolaus III, volens neficiis. — Unde obiter colligo, per se Io- similem pcenain in simili causa imponere in quendo, nihil referre, quod suspensio fiat a c. Cupientes, v. Cxierum, dc Elect., in 6, beneficio in singulari, vel a bepeficiis in plu- expresse addit illam restrictionem, dicens : ralU sicut non diilerrel in suspeusionc ab 3G DISP. XXVII. DE EFFECTIBUS officio, sic dicere, vel ab officiis , quanquam hoc sit minus usilatum, quia non est tam fre- quens habere plura Ecclesiastica officia, sicut plura beneficia. Ratio vero est, quia utraque locutio sequivalet universali, nisi aliunde de- terminetur; sed addita distributione, perinde est dicere, ab omni beneficio, ac dicere, ab omnibus beneficiis : ergo. Verum est in locu- tione singulari facilius fieri determinationem ad unum ex materia et circumstantiis, quam si sitlocutio pluralis, ut patet in exemplo po- sito de Episcopo, vel Canonico, qui sub hujus- modi appellatione a beneficio suspenditur; tunc enim, si in singulari fiat, habet locum illa interpretatio; si autem fiat in plurali a beneficiis, non habebit locum, sed polius reddet sensum universalem, scilicet ab omni- bus beneficiis, nisi aliunde fiat coarctatio ad bcncficia alicujus certae Ecclesiae juxta regu- lam dicti c. Si compromissarius. In cujus eliam casu et similibus parum referre vide- tur, quod suspensio fiat in singulari a bene- ficio; quia tunc etiam efficit sensum univer- salem respeclu talis Ecclesiae, id est ab omni bencficio, quod in tali Ecclesia habelur, prop- ter eamdem rationem cum proportione appli- catam. 45. Corollarium. An suspensio a beneficio comprehendat pensiones. — Sequitur deinde, quando locutio haec formaliter, aut sequiva- lenter est universalis, omne genus beneficii Ecclesiastici sub se comprehendere, sive sim- plex sit, sive dignitas, vel Rectoria, etc, quia ab omnibus his solet suspensio in jure fieri, et omnia sub appellatione beneficii proprie comprehenduntur ; ergo si suspensio est uni- versalis, omnia complectitur. Quaeres, an etiam pensiones. Respondeo : supposita dis- tinctione supra data de pcnsione ex titulo spirituali, vel sine illo, de priori certum est comprehendi, quia est beneficium, ut ibi dixi. De posteriori aulem videtur idem sequi ex ibi dictis; quia non minus privat haec sus- pensio fructibus Ecclesiasticis, quam excom- municatio. Sed oppositum hic credo verius, tum quia pcena nonest extendenda ultra pro- prietatem vocis sine cogente fundamento; haec aulcm pensio non est beneficium proprie, nec ost jus, vel ratio, quee cogat ad hanc ex- tensionem. Excommunicatio enim privat omni communicatione spirituali, et percipere quoslibetfruclusEccIesiasticosestaliquacom- municatio spiritualis ; hic autem non habet locum hsec ratio. Excommunicatio item est gravior ccnsura, et magis odiosa, et i*a <*e SUSPENSIONIS A BENEFICIO. illa sunt communiores doctrinae, et jura fa- vent; quae omnia in praesenti desunt. 16. Suspensio a beneficio an comprehendat Episcopatum. — Sed quaeres, an comprehen- datur etiam Episcopatus, quia non solet ve- nire nomine beneficii absolute dicti, cap. Felicis, de Pcenis, in 6. Respondeo, si hoc fundamentum esset validum, etiam posse excludi dignitatem, et Rectorias, qni in c. ult. de Precar., et c. ult., eod., in 6, ita acci- pitur. Quoad hoc ergo eadem est ratio de hao censura, quae de excommunicatione, ut bene- ficium late sumatur, ut comprehendit ab Episcopali dignitate usque ad infima benefi- cia, quia hic est usus juris, et judicium in hac parte, ex omnium sententia. Solum est differentia quoad personas, quia si suspensio feratur in universali contra hoc vcl illud fa- cientes, non comprehendit Episcopos, ct eorum superiores, ut habetur in c. Quia perU culosum, de Sent. excom., in 6. Dicet aliquis, illud non esse extendendum ad suspensionem a beneficio; sic enim ibi dicitur : Quia peri- culosum est Episcopis, et eorum superioribus propter executionem Pontificalis officii, quod frequenter incumbit, etc; cum ergo Pontifi- cale officium non suspendatur per suspen- sioneni a beneficio, videtur illa ratio non obstare, quominus haec suspensio generalis comprehendat etiam Episcopos. Respondeo, in dicto c Si compromissarius, expresse de- clarari jus illud cap. Quia periculosum, ex- tendi ad suspensionem a beneficio, ut ibi Glossa notavit; et congruentes reddit ratio- nes, quae ibi videri possunt. Suspensio a beneficio an extendatur ad omnia loca. 47. Tertio principaliter sequitur ex dictis hanc suspensionem latam absque speciali loci determinatione, eliam quoad illam circum- stantiam universaliler intelligendam esse, id est ab omni beneficio, ubicumque illud sit, vel possidcatur. Probatureadem ratione, quia locutio illa indiffcrens aequivalet universali. Idem patet ex diclis de suspensione ab offi- cio. Hoc autem intelligendum est, nisi aliunde ex materia, vel causa, de qua agilur, constet sermonem esse in parliculari de aliquibus beneficiis talis vel talis Ecclesiae, juxta d. cap. Si compromissarius. Unde hic etiorn so- ict conslitui discrimen inter suspensioncm latam a Papa, vel a particulari Episcopo, quod illa sic lata omnia beneficia comprehcn- SECT. I. DE SUSPENSIONE A BENEFICIO SlMPLlCtTER LATA. 37 dit, in quocumque territorio existant, quia quamvis executio circa fructus percipiendos ejus jurisdictio universalis est. At vero de in alia dioecesi per Episcopum loci facienda lata a particulari Episcopo, dicunt aliqui esse sit. In quo erit aliqua differentia inter Pa- universalem proportionaliter, id est, quoad pam, et Episcopum particularem ; nunc vero beneficia, quce clericus in illo Episcopio obti- de illa non agimus, sed solum de suspensiono net, non vero quoad alia, si extra illud terri- ipsa. Imo hsec differentia procedit quoad ex- torium illa obtineat, quia nemo potest jus ternam et forensem executionem et priva- dicere, aut sententiam ferre, quce aliquid ex- tionem fructuum ; nam quoad internam (ut tra territorium operetur. Sed loquendo de sicdicam) et inforo conscientia?, ipsa censura possibili, nulla est differentia. Nam et Papa secum affert executionem, et privat ipso jure potest suspendere a beneficiis, quse quis ha- fructibus, et dominio futurorum frucluuui, bet in una dicecesi, vel in una tantum Eccle- ubicumque cadant. sia, et per se justum est, et in jure frequens, 19. Potest Episeopus subditum ab officio ut videre est in Gloss. srepe citata in Clement* pro omni loco suspendere. — Simileque est de Cupientes, de Pcenis. Et e contrario Episco- suspensione ab officio; nam et Pontifex, et pus potest subditum suspendere ab omnibus Episcopus possunt subditum suspendere ab beneficiis, quseubique, etiam in aliis dicece- officio, vel parte ejus, et in uno, et in omni sibus habet, si qualitas delicti id mereatur., loco, intra, vel extra dicecesim, et ob ralio- lta docuit Abbas in cap. Pastoralis, § Verum, nem factam. Quamvis inter has suspensiones de Appell., n. 20, cum Antonino, quem re- conetur in hoc assignare differentiam Glossa, fert, estque communis opinio. Ratio est, quia in c. Cupientes, x.In ipsa Ecclesia, de Elect., ille actusnon excedit jurisdictionem Episcopi in 6; sed nulla fere est, nisi forte in hoc, particularis, quia sententia seu pcena non quod suspensus a beneficio in uno loco, ab ferlur de beneficio seu in beneficium, sed fer- illo est suspensus ubique; nam fructus ejus tur in personam, et illa est qua3 privatur in uno tantum loco percipiuntur, et ideo si jure quod habet, seu impeditur, ne illo uta- ibi illis privatur, ubique illis carebit. Ab offi- tur; ipsa autem persona est intra territorium cio autem, v. g., concionandi, potest quis hujus Episcopi, eique subjecta, et in illo habet suspendi in uno loco, et non in aliis; nam omne jus cujuslibet beneficii, etiamsi tale jus illa actio in diversis locis exerceri potest, ct sit ad fructus percipiendos in alio territorio, privatio in uno non necessario redundat m vel Episcopatu. Nam beneficium est jus quod- omnia, ut per se clarum est. Neque etiam est dam quasi inhserens personee, qure illud ha- necessaria distinctio, quarn aliqui fiogunt bet, utnotavit idem Abbas, in c. Postulasti, inter suspensionem a jure, vel ab homine, ;i deForo compet., n. 7, et de aliis juribus in- in eodem puncto de poteslate sistamus; naui corporalibus idem dicunt jurisperiti cum sicut Pontifex et communi jure, et per sen- Glossainl. 3, ff. Pro socio; ergo Episcopus, tentiam ab homine, preedictam universalcm qui fert sententiam suspensionis in perso- suspensionem ferre potest, ita etiam Episco- nam sibi subjectam, potest etiam in illa im- pus particularis non solum per sententiam pedire omne jus, quod ipsi inheeret; ergo specialem, quod omnes admittunt, sed etiam polest suspendere illam ab omni beneficio, per generalem, vel per statutum potest simi- eliamsi Ecclesia, vel locus beneficii extra ter- lem suspensionem ferre, quia non est illi pro- ritorium sit. hibitum per Summum Pontificem, neque ex 18. Exemplo assertio confirmatur. — Et natura rei, aut ex divino jure ejus potestas confirmatur, quia Episcopus potest clericum limitata est ad ferendam suspensionem per sibi subjectum deponere, et privare omnibus sententiam particularem, et non alio modoy beneficiis, etiam his, quee in alia dicecesi ha- utper se notum est; unde enim inferri, aut bet, ex cap. Postulastis, de Foro compet., probari potest talis limitatio? Et alioqui ubi dicitur, Episcopum posse condemnare culpa, per generalem sententiam, aut statu- clericum sibi subjectum in privatione bene- tum prohibita, potest esse digna illa poena ; ficii existentis in alia dicecesi, licet executio ergo potest per Episcopum illo rnodo ferri, facienda sit per Episcopum, in cujus dioecesi quia etiam in eo modo ferendi non excedit est illud beneficium, quia executio respicit jurisdiclionem suam, ut ratio supra facta hic locum, in quo est res, circa quam fit ; ita etiam probat. ergo in preesenti suspensio fieri poterit uni- 20. Episcopus simpliciter a bencficio sus^ versalis a proprio Episcopo particulari, pendens, an intelligatur suspendere ab his, 38 DISP. XXVII. DE EFFECTIBUS SUSPENSIONIS A fiENfiFIClO. quse sunt extra dicecesim. — Abbatis opinio. banda est; nam ex eisdem principiis sequi- — Resoh(.fio. — Quamvis autem hsec de po- tur, quia verba indefinite prolata vim uni- testate sint vera, nihilominus in usu nonnulli versalem habent; ergo si absolute fertur sentiunt, sententiam ab Episcopo prolatam, suspensio absque determinalione temporis, si amplius non declaretur, interpretandam sensus et voluntas inferentis est, ut seinper csse, ut suspendat solum a beneficiis in suo duret, donec per habentem polestatem aufe- territorio sitis. Abbas in dicto c. Poslulasti, ratur. Atqueita sensit Abbas in c. Ex litteris, de Foro comp., et citat dictum c. Si compro- de Conslitut., n. 10, quem alii sequuntur. Ut missarius. Quod de hoc cosu non loquitur, ut aulem hoc amplius explicelur, oportet adver- constat; insinuat tamen argumentum a si- tere,hancsuspensionem,sicutalias,fcrriposso mili ; nam sicut suspensio lata pro causa, seu et pro contumacia, ut ab ea recedatur, et pro crimine perlinente ad specialem Ecclesiam, delicto commisso. Quando ferturpriorimodo, licet absolute feratur, intelligitur solum ferri durat, quamdiu durat contumacia, si a supe- a beneficiis illius Ecclesise, ita sententia lata riore non revocetur; quod licet regulariter a particulari Episcopo, nisi aliud in ea expli- fieri non debeat, fieri tamen non repugnat, cetur, intelligitur a beneficiis pertinentibus ut supra de censuris in communi diximus. At ad talem Episcopum, seu ad terrilorium ejus, vero cessante contumacia, cessare debet talis quia sicut prior causa ad particularem Epis- suspensio, sicut dictum est de censuris in copatum pertinere censetur. Quoe ratio aeque communi; nam quoad hoc est eadem ratio de procedit in suspensione lata ab Episcopo per omnibus, quia cessante causa adaequata, sententiam, et per statutum; non vero habet cessare debet effectus. An vero tunc suspen- locum in Summo Pontifice, quia ejus juris- sio ipso jure cesset, vel auferenda sit per dictio universalisest; et ideo ex ea parte non absolutionem, dicemus inferius in propria limitatur sententia, nisi aliunde ex verbis, disputatione. Quando vero fertur hoec sus- vel excausalimitationem accipiat. Atquehaec pensio propter commissum delictum, aut opinio favorabilis est, eamque adjuvant illa fertur ad certum tempus, aut simpliciter. principia generalia juris, quod odia, etpoenae Prior modus est frequens in jure, c. 1, Gu- restringendaesunt,quoadcommodefieripossit; pientes, c. Si compromissarius, do Elect., ha*c autem restrictio videtur satis commoda, in 6, et aliis; et tunc suspensio privat fruc- et juri consentanea. Tamen quia ex jure non tibus beneficii toto illo tempore continuo, cx satis probatur, ut mihi quidem videtur, ideo quo lata est, usque ad terminum praefixum, consulendam esse censeo consuetudincm, ut et ex verbis ipsis, et ex juribus evidcnter quae est oplima legum et verborum inter- probatur; et finilo illo tempore per sese fini- pres. Si ergo ita usu receptum est inter tur absque alia absolutione, vel revocatione. Ecclesiasticos judices parliculares, ita erit Quia cum hocc non sit censura, non indiget interpretanda ; et si res est dubia, existimo absolutione, cumque a principio limitatum sententiom Panormit. esse salis probabilem, terminum acceperit, non indiget revocatione, quam unusquisque potest in praxi sequi; et quia ipsamet termini designatio fuit virtualis ideo, ut supra monui, debent Episcopi, dum quaedam revocatio pro ulteriori temporc. hujusmodi censuras ferunt, satis voluntatem Tandcm haec suspensio sacpe fertur pro com- suam explicare. misso crimine, et absque certa temporis limi- tatione, ut in c. 2 de Translat. Episcopi, ct in Suspensio a beneficio quanto tempore duret. c. Vel non est compos, deTemp. ordin., et in aliis, et tunc est quodammodo pcrpetua, 21. Conclusio.— Quamdiu duret suspensio sicut in simili diximus de suspcnsionc ab ob contumaciam.— Quid de suspensione pro officio. Quia vero non est depositio simplici- delicto commisso. — Quarto principaliler se- tcr, nec privat beneficio, ideo virtute, vcl quitur ex dictis, quando hacc censura ex formaliter conlinet conditionem, ut durct, parte circumstantiae temporis simpliciter fer- quamdiu a judice, vel a superiore ablala tur, et absque ulla determinatione, semper, non fuerit. et conlinue durare, ac privare hominem 22. Per hanr. suspensionem privatur quis fructibus beneficn, aut beneficiorum, mj$ futuris fructibus beneficii jam habiti. — tcmpore, quo lata est, obtinebat, donec per Deinde cst circa hoc advertcndum, suspen- superiorem tollatur. Hsec veritas eodem sionom a beneficio suspcndcre ab illo benefi- modo, quo alioe similes supra positae, pro- cio, quod quis habet, cum ipsa fcrlur; nam PECT. T. DE 8CSMSNSI0NE A BENEFICTO SIMPLTCITEU LATA. 39 ipsn stntirn ac lala est, incipit operari, ut col- ne fructus Ecclesiasticos suos faciat; ergo ligi potest ex c. Cupientes, § Ceeterum, de consequenter est prohibitus , ne beneficium Electione, in 6, et notavit Glossa, in c. Pro- acquirat; hoc enim ad illum actum ordina- vida, eodem titulo; nam sicut excommunica- tur, et est quasi principium ejus. Et haec est lio ita et suspensio secnm affert executio- sententia communis cum Glossa ult., quae id nem,c.Pastoralis,§Verum,deAppellat.Duos colligit ex textu cap. Pcr inquisitionem, de aulem censeturhabere respectus, scilicet, ad Elect.; nam ibi quidam, qui malc eligendo beneficium, et ad fructus, propter quos dici- alium in Episcopum, se reddiderat indignnm tur respicere prscsens, et futurum. Pracsens, Ecclesiasticis beneficiis, privari mandatur quia suspendit a beneficio, quod homo tunc alio beneficio , ad quod ipse postea electus habet, quando suspenditur; nam qui benefi- fuerat; illa autem indignitas, ut Glossa notat, cium non habet, non est proprie capax hujus preecipue erat, quod ratione illius mnlee elec- pcenae, licet nlins fieri possit inhabilis ad be- tionis suspensus fuerat a beneficiis, juxta c. neficium; futurum, quia privatfructibus per- Cum in cunclis, eodem titulo, c. Cupientes, cipiendis, non perceptis, nisi anticipate per- verb. Cxterum, eodem titulo, in 6 , ubi id cepti sint quasi mutuo antequam essent notat Glossa, verb. Beneficiis. Idemque pro- debiti: nam illi obnoxii sunt restitutioni, quia portionaliter erit intelligendum, si aliquis sit mutuntio illa non impedij effectum censurae, suspensus ab omnibus beneficiis in aliqua sed facta intelligitur sub conditione faciendi Ecclesia, juxta cap. Si compromissarius, de illos fructus suos; quod suspensio impedivit. Elect., in 6; nam ille in eadem Ecclesia bene- Sicut e converso, quamvis tempore suspen- ficium denovo suscipere nonpotest, propter sionis clericus nondum realiter percepisset eamdem rationem ; tamen in alio loco poterit, fructus beneficii, quos usque ad illum termi- ut notavit Glossa ult. in cap. Pastoralis, num suos fecerat, et pro eis sufficienter ser- § Verum, de Appellat. Et ratio est, quia nec ■vierat, non privatur illis per suspensionem, directe id prohibitum est illi sic suspenso, qua? respicit tantum futurum tempus, non nec indirecte, seu per consecutionem supe- quoad realem possessionem solam, sed quoad rius factam , cum illa suspensio non siraplici- dominium,seu jus proximum ad tales fructus ter, sed in loco tantum illum actum prohi- impediendum; at vero circa illos fructus jam beat. Idemque est ob eamdem rationem, erat jus acquisitum, et per accidens est, quod quando aliquis ab uno determinato beneficio in vealem possessionem nondum venerint; et suspensus est, quia illi etiam non est inter- ideo circa illos nihil operatur suspensio. Sic dicta simpliciter acquisitio fructuum Eccle- ergo suspensio circa praeterita non nocet, nec siasticorum, sed tantum eorum, quae ad titu- retrotrahitur, ut dixit Navarr., lib. 4 Consi- lum talis beneficii spectant. liorum, consil. 29,num. 5, de Tempore ordin. 24. Collatio suspenso a beneficio facta non 23. An privetur ne novum beneficium ac~ irrita, sed irritanda. — Addo insuper, eum guirerepossit. — Quaeri vero potest, an haec etiam, qui simpliciter ab omni beneficio sus- suspensio a beneficio cadat in beneficium fu- pensus est, non ita esse prohibitum, seu im- turum, impediendo acquisitionem. Respon- peditum a novo beneficio acquirendo, ut detur, si suspensio non sit tantum ab uno, collatio ei facta ipso jure nulla sit, sed solum vel a determinato beneficio, neque in deter- ut a legitimo judice, vel superiore sit irri- minato loco, sed simpliciter a beneficio, id tanda; nam ratio facta ex c. Si celebrat, de est, ab omni beneficio, ubique, licet per se Clerico excommun. ministr., non plus probat. etdirecteapercipiendisfructibusobtentorum Quia, ut supra notavi, in illo textu non dici- beneficiorum impediat, tamen consequenter tur electio irrita, sed irritanda ; ergo ex illo ex vi illius prohibet novii)eneficii impetra- non potest in praesenti puncto ampliuscolligi; tionem seu collationem. Argumento eorum, secluso autem fundamento illius juris, nullum quae diximus do suspensione ab officio; nam aliud est, ex quo probari possit, praedictam qui ab aliquo opere, vel usu simpliciter inter- collationem esse nullam. Neque in dicto c. dictus est, consequenter est prohibitus, ne Per inquisitionem, de Elect., id significatur; possit ei confcrri id, quod est principiuni solum enim praecipitur, ut qui sic in praepo- talisactus, seu quod ad illum ordinatur, ut situm electus fuerit, ab officio praepositurge in praedicto cap. ult., deClerico excommun. penitus amoveatur; quae verba potius signifi- ministr., dicitur ; sed in prcesenti per lianc eant, illum quamvis male electum, revera ta- suspensionem, quis est absolute interdictus, men fuisse praepositum effectum, ptivandum W DISP. XXVII. DE EFFECTIBUS SUSPENSIONIS A BENEFICIO. vero fuisse praepositura propter praedictum dicitur, hanc suspensioncm latam esse in be- defectum. neficiatos, nonvideo, quo jureprobari possit, 25. Clericus nullum habens beneficium, si quia suspensio clericorum poena esse dicilur, crimen committat, ob quod lata est suspensio non prsebendatorum. Unde si lex specialiter beneficii, an impediatur, ne accipiat. — Prior id non declaret, sed simpliciter suspensionem resolutio. — Sed objiciet aliquis : nam si hsec ferat in eos, qui tale crimen commiserint, suspensio habeat hunc effectum, sequitur, omnes clericos comprehendit; ergo in uno- clerieum nullum habentem beneficium, si quoque operabitur id, quod potest; potest committat crimen, pro quo ipso jure lata est autem eum, qui beneficium non habet, impe- absoluta suspensio a beneficio, quamvis non dire, ne illud suscipiat; ergo id operabitur in privetur fruclibus alicujus beneficii, quia eo talis suspensio. Et declaratur, quia si talis nullumhabet, tamen prsedicto modo impe- clericus obtineat beneficium post commissum diri, ut non possit ei beneficium conferri. tale delictum, sine dubio erit suspensus a Consequens videtur esse contra illud axioma, fructibus ejus, quia lex non operatur tantum quod nemo suspenditur ab eo, quod non ha- in puncto, quo fit delictum , sed pro toto bet; et contra Glossam in Extravag. Injuncta tempore, pro quo illud punit; nec est verisi- nobis, verb. Suspensio, de Electione, commu- mile privare fructibus toto illo tempore, quia niterprobatam : ergo. Sequela probalur, quia principio habebat beneficium, et non privari omnis censura, vel poena propter crimen im- alium, saltem ex quo tempore illud habuit; posita, licet non operelur in singulis homini- ergo signurn est illam legem poenalem ope- bus, quantum polest, ob eorum incapacita- rari etiam in eum, qui non habebat benefi- tem, operatur in unoquoque, quanlum in se cium tempore delicti; et inde etiam constat, est capax; ergo si haec suspensio habet hunc acquisitionem beneficii fuisse iniquam, quia effectum, efficiet illum in eo, qui beneficio est ad actum per sacros canones tunc inter- caret, etiamsi non faciat alios effectus propter dictum. Cum vero dicitur suspensio directe incapacitalemsubjecti. Duobus modisrespon- privare fructibus, et consequenter impedire deri potest : primo, negando sequelam, quia acquisitionem beneficii, respectu ejusdem hic effectus non est quasi principalis, et di- beneficii verum est; tamen non est necesse, recte intentus per hanc pcenam, sed accesso- quod illa privatio fructuum sit quoad effica- rius per consecutionem quamdam, ut dixi; et ciam (ut sicdicam), sed quoad sufficientiam, ideo cessante principali effectu, cessat ille ac- id est, non est necesse, ut actu privet, sed cessorius. Neque est mirum, quod solum prop- quantum est de se, si persona jus illorum ha- ter carentiam beneficii, non incidat in hanc beat. Denique, licet non privet, reddit per- partem poense, quam incurreret propter idem sonam inhabilem ad percipiendos fructus , crimen, si beneficium haberet; hoc (inquam) dum censura durat. Ita ergo haec poena locum mirum non est, quia haec pcena specialiter habet etiam in eo, qui nullum beneficium fcrlur contra beneficiatos Ecclesire, qui ejus actu obtinet, dummodo clericus sit. Quod fruclibus aluntur; et ideo speciali modo ac tandern confirmatur a simili de suspensione titulo videntur illam oflendere, cum talia cri- ab officio; nam qui simpliciter ab officio sus- mina committunt. pensus est, licet actu non habeat officium, a 26. Secundo et verisimilius respondetur cujus usu suspendatur, prohibitus est, ne pro concedendo sequelam; non enim video, cur tunc Ecclcsiaslicum officium acquirat; et qui 'illo modo non possit suspendi a beneficio, qui suspensus est ab Ordine, licet nullum habeat beneficium nondum habet , quia suspensio Ordinem, sed tantum sit clericus primae ton- non est talis privatio, quoe necessario sup- surae, est impeditus, ne Ordinem suscipere ponal id, quod aufert, sed quse impediat possit, quamvis ab execulione praeexistentis etiam, ne habealur, seu acquiratur id, quod Ordinis non impediatur, quia nullum hab<>t, alias acquiri posset. Unde. satis est, quod quia prima tonsura Ordo non est; idem ergo supponat potentiam proximam ad obtinen- est in praesenti in suspensione a beneficio. dum beneficium, ut ejus consecutionem prohi- beat, ne fructus ejus percipi possint, a quibus Quibus fructibus privet suspensio a beueficio. suspensio fit. Quod si suspensio potest hunc habere effectum, cum universaliter imponitur 27. An comprehendantur quotidianx distri- a beneficio, non video, cur non debeat ita butiones. — Ex dictis constat, suspensionem operari in eo, qui beneficio caret. Nam quod a beneficio, vel beneficiis, absoluto omnibus SECT. !. DE SUSPENSIONE A BENEFICIO SIMPL1CITER LATA. 41 fructibus ejus vel eorum respective privare, ex pia voluntate, vel dispositione fidclium, quia eo ipso, quod partem fructuum non de- ut sunt anniversaria, stipendia Missarum, et terminat, est absoluta locutioaequivalens uni- similia; nam hsec, cum non proveniant ex versali, vel negatio, qua3 omnia destruit. De- titulo, operibus propriis ipsius beneficii, sed clarandura vero superest, qure sint ea, quse ratione operas personalis lucrifiant , non sub his fructibus comprehenduntur, et per videntur tolli ex vi hujusmodi suspensionis. suspensionem hanc tolluntur. In quo primo Sed hoc ad summum procedit, quando ha3 certum est, comprehendi omnes redditus dislributiones, seu stipendia non sunt ullo temporales qui ratione beneficii conferuntur, modo annexa ipsi beneficio, sed extraordi- cujuscumque conditionis sint, et quocumque narie offeruntur a fidelibus tanquam eleemo- nomine dentur, id est, sive sint pecuniae, synee ratione Missae, vel alterius divini officii; sive fructus terrae, sive animalia se moven- tunc enim quamvis contingat dari parocho, tia. Rursus sive dentur per modum decima- v. gr., eo quod tale beneficium habeat, nam rum, primitiarum, aut oblationum, sive ut consuetudo esse solet, ut illi potius, quam alii proventus, vel per.siones ex fundis, seu aliis offerantur, nihilominus ibi beneficium con- bonis immobilibus ipsius beneficii. Etenim currit veluti occasio quaedam; proprie tamcn haec omnia in redditibus beneficii computan- 1 11 1 non possunt computari in fructibus, qui tur, et ratione officii, ad quod beneficium per se pertinent ad beneficium; et ideo de obligat, atque adeo ob titulum beneficii dan- his verum existimo non comprehendi sub tur; ergo omnes sunt fructus beneficii, ut absoluta suspensione a beneficio. At vero omnes docent in titulo de Decimis, et de Pa- quando haec sunt moraliter per se conjuncta rochiis; ergo illis omnibus privat dicla sus- beneficio, consuetudine et superiorum aucto- pensio. De quotidianis autem distributioni- ritate, undecumque originem duxerint, exis- bus, quae propter diurnas Horas, et officium timo jam computari tanquam fructus bene- dari solent, difficultas esse potest, quia haec ficii, et ex illius titulo promanare ; ideoque non comprehenduntur nomine fructuum, ut sub praedicta suspensione comprehendi. Nam ex c. unico de Clerico non residente, in 6, licet in rigore distributiones quotidianae non tradunt multi Canonistae, quos refert, et se- sint, eis tamen eequiparantur, praesertim ia quitur Covarruv., lib. 3 Variar., c. 13, n. 5. pcenalibus, ut ex quadam Glossa notavit Na- Quidquid tamen sit de illa locutione, quoad varrus, lib. 4 Consil., tit. de Cleric. non alios effectus, seu in aliis rebus, in praesenti resid., consil. 13. non dubito, quin distributiones etiam quo- tidianae sub hoc effectu suspensionis com- Quibus actionibus beneficii privet suspensio prehendantur, ut sentit Glossa in Clement. 2, ab illo. de Vita et honest. cleric, verb. Suspensust quam alii sequuntur. Et ratio est, quia etiam 29. Ulterius vero dubitari potest, an prae- has distributiones dantur ratione beneficii; ter hujusmodi res sint etiam aliquae actiones, quanquam enim immediate dentur propter quibus sic suspensus a beneficio privetur, assistentiam, vel ministerium ad aliquod di- quia illae aliquo modo ad fructus beneficii vinum officium, tamen hoc non est prseter pertinent. In quo dicendum est, aliquas esse rationem beneficii, quod ex institutione sua hujusmodi actiones. In primis sunt omnes propter officium datur; et praeterea illud offi- illae, quae ad fructus percipiendos, seu au- cium non esset sufficiens ratio ad lucrandas gendos, vel alio modo pertractandos ordinan- distributiones, nisi ex titulo beneficii fierent; tur; ut est locare beneficium, aut bona ejus, sunt ergo illse distributiones , veluti pars vendere fructus et in universum tota tempo- quaedam beneficii; cum ergo suspensio fiat a ralis beneficii administratio; illa enim prohi- toto beneficio, ab his etiam distributionibus bita est ei, qui a beneficio suspensus est, ut obtinendis impedit. colligitur ex c. 1, § ult., de Elect., in 6, ver- 28. An comprehendantur stipendia volun- bisillis : Adquxsi infraillud tempus propria tarie a fidelibus oblata propter opera perso- temeritate se ingesserit; illa verba non so- nalia. — Major dubitandi ratio esse potest de lum significare videntur privationem fruc- aliis stipendiis, seu distributionibus, quae non tuum, sed etiam prohibitionem se ingerendi pertinent per se ad fructus beneficii, nec ad negotia tractanda, quae ad illos pertinent; dantur propter ordinarium ministerium ejus, potestque hic applicari regula c. Si celebrat, sed propter alia opera personalia illi annexa» de Glerico excommun. ministr., cui aliquid 42 DTSP. XXVII. DE EFFECTmiJS STJSPENSTONIS A BENEFICIO. vetitum ost, etiam illa esse prohibita, quea ad scopatus, ut dixit Glossa ultima, in c. Cum illud ordinantur; cum ergo suspensus sit olim, de Major. et obedient. Aliqui respon- prohibitus a fructuutn perceptione, conse- dent, conferre beneficium non esse fructum quenter est separatus ab administratione tem- pretio scslimabilem ; suspensionem autem so- porali beneficii, quoe ad fructuum perceptio- lum privare rebus pretio reslimabilibus. Sed nem ordinatur. Atque ita sentiunt Doctores contra, quia ctiam permutare beneficium non cum Innocentio et Abbate, in cap. Ex tua, de est aliquid pecunia eestimabile secundum jus Clcric. non resid., et in cap. Veritatis, de Ecclesiasticum , licet natura sua dici possit Dolo et contumacia, efc in cap. Pasloralis, sestimabile, ut in simili notavit Navarr., in § Verum, de Appel., et in cap. Cum bonae, de commentario de Usuris, ad c. Si foeneraveris, jEtat. et qualit., et in c. Apostolicre, de 44, quoest. 3, notab. 9, num. 17; quomodo Excep., ubi Glossa penult., et Felinus, in c. etiam conferre beneficium dici potest natura Intellcximus, de Jndiciis, num. 10. Quod adeo sua eestimabile pretio, quamvis jure non sit; verum esse sentiunt, ut tolem adminislratio- ergo quoad hoc eequalis est ratio inter illos nem a suspenso usurpatam invalidam esse, actus. Prsoterea gratis videtur adjecta illa seu contractus invalidos efficere dicant in iis, limitatio de fruclibus pretio eeslimabilibus, qua3 praejudicium aliquod Ecclesia?. afferre, et cum suspensio a beneficio simpliciter fiat. bona ejus, aut jura immutare, vel minuere 31. Vera responsio. — Dico ergo improprie possint, ut alienationem alicujus rei Eccle- dictum esse conferre beneficia pertinere ad sise, vel aliquid hujusmodi. Unde fit, ut qui fructus Episcopatus; nam revera non ita est, tali Ecclesiae debitor est, si hujusmodi bene- sed pertinet ad officium Episcopatus; est ficiato suspenso illud solvat, non satisfaciat, enim quidam actus illius muneris, sicut con- sed possit ab illo repeti, quia ei solvit, qui ferre sacramenta est aclus beneficii parochia- jam tunc non habebat potestatem recipiendi, lis. Tamen quia ille actus censelur aliquo seu res talis Ecclesia? administrandi, et sic modo utilis Episcopo, et redundans in com- de aliis. Oportebit tamen, ut talis suspensio modum ejus, ideosecundum quamdamvulga- manifesta sit, et hodie ob Extravag. Ad evi- rem loquendi rationem clicitur collatio bene- tanda, ut sic suspensus nominatim denuncia- ficii pertinere ad fructus Episcopatus. Unde tus sit; nam alioqui nemo tenetur illum est magna differentia inter actum conferendi vitare; et ideo quilibet poterit Ecclesiastica beneficium ex vi juris, et officii provenientis negotia cum illo transigere, neque propterea a superiori be.neficio, et inter actum permu- culpari poterit; ergo a fortiori valida erunt, tandi vel donandi proprium beneficium; nam quse ita fient, licet ex parte suspensi non sine ille prior non est actus dominii, sed mune- peccato per se fiant. Atque idem dicendum ris; et ideo non est actus beneficii, ut benefi- censeo de permutatione beneficii; nam hajc cium est, sed ut officium; poslerior vero non actio maxime procedit ex dominio in ipsum est actus muneris, sed dominii; undo cst beneficium, et est unus ex proecipuis usibus actus beneficii, ut beneficium est, seu ut est ejus; et non immerito dici potest fructus be- qusedam res propria, non vero est actus pra> neficii; et ideo qui est simpliciter a beneficio bendee, ut officium in se includit, quod per suspensus, ab hoc etiam actu suspensus est; se notum est; et ideo non est similis ratio de unde idem consequenter dicendum est de his actibus. donatione beneficii, et omnibus actibus simi- 32. An suspensus a beneficio privetur actu libus. . eligcndi, qui ratione beneficii ei competit. — 30. An suspensus a beneficio Episcopatus Atque hinc expeditur aliud dubium, quod 2)ossit beneficia conferre. — Quorumdam res- hic solet excitari de actu eligcndi, si conveniat ponsio. — Improbatur. — Sed occurrit objec- ratione beneficii, an quis illo privetur, eo tio; nam sequitur, Episcopum asuo beneficio quod a lali beneficio suspensus sit. Videri suspensum non posse beneficia conferre; con- enim potest ita esse assorendum ; nam si col- sequens est falsum, quia conferre beneficia latio beneficii fructus Episcopatus dicitur, est actus officii et jurisdictionis juxta Glos- cur non etiam elcctio dicctur fructus illius sam in cap. Transmissam, do Elcct., in 6; benelicii? Ergo concludetur sub prohibitione pcr suspcnsionem autem a beneficio non sus- fructuum. Atque ia hanc partem citatur penditur quis ab officio, et aclibus ejus, ut Glossa per textus ibi, in cap. Cum dilcclus, dictum est : ergo. Sequela probatur, quia deConsuet., et in cap. Cum bonoc, de d£tat. conferre beneficia censetur inler fruclus Epi- et qualitat.; sed illa jura non loquuntur in SECT. IT. DE StJWECTO SUSPENSTONIS. 43 spooiali de susp^nslono a beneficio, sed ab- quod commoduHa secundnm hominum exisii- solute de suspensis; unde facile possint ex- mationem seoum nfferre videantur. Duo poni de suspensis omnino, vel ab officio, vel veroalia dubia, qunr> de fructibus hic attingi a jure eligcndi. Dicendum ergo est suspen- possunt, in sectione sequente expedientur. sum a beneficio posse nihilominus eligere; quia eleclio non est fructus beneficii, neque SECTIO 11. actus ejus, ut beneficium est, sed est actus .„. i- «■ • •. i. • „♦ i „ Quid sit, et quom effectura habeat suspemio qiiJB a jBius officu spintuahs, cm annexum est be- J^JJJ goUim ex ^ *£ * neficium ; oc propterea sicut per talem sus- pensionem non suspenditur officium quond 4. Suspensio partiulis a bcneficio duplex. alios actus, ita nec quoad electionem. Quod — Suppono duobus modis posse suspensio- non male confirmatur ex cnp. Cum in curin, nem esse partinlem. Primo comparatione § ult., de Election., ex Concil. Lateranensi sub facta ad multitudinem beneficiorum. Secundo Atexandro III, part. 4, cap. 3, ubi clerici,v per comparationem ad fructus ejusdem bene- qui contra formam ibi prrcscriptam aliquem ficii. Priori modo contingit, quando eadem cligunt, et a beneficiis suspenduntur, et persona habens plura beneficia, ab uno, vel pro tunc eligendi potestate privantur; ergo a quibusdam suspenditur, et non abaliis, vel signum est privationem eligendi non includi quia suspenditur a beneficiis, quno habet in in suspensione a beneficio. Quo argumento uno loco, vel Ecclesia; et non ab his, quro utuntur, ad hanc sententiam confirmandam, alibi habet, juxta cap. Cupientes, et cap. Glossaincap. Cupientes, §CfCterum, deEIec- Si compromissarius, de Electicne, in 0, vel tione, in 6; Abbas, in cap. Cum Vintoniensis, quia, licet plura beneficia habeat in una Ec- de Electione, num. 40, et in cap. Cum dilec- clesia, ab uno, et non ab aliis suspenditur. tus, de Consuetudine, num. 20. Et quocumque istorum modorum fiat, habet 33. Qbjectio ex cap. Quisquis, de Elect. — rationem censurse simpliciter, et potest dici Solutio. — Sed objici potest c. Quisquis, de suspensio major, non comparativa, sed abso- Elect., exConcilio Lateran. sub Innocentio III, luta locutione, ut supra declaratum est. Res- cap. 25, ubi qui electionem quamdam ipso pectu vero beneficii dicitur suspensio partia- jure irritam preesumpserint celebrare, ab lis, quae a parte fructuum, etnon abomnibus ofjiciis, et beneficiis penitus per triennium privat; ita enim interdum fieri annotavit suspenduntur, eligendi tunc potestate privati. Glossa in Clementina Cupientes, de Pcenis, et Ex quibus verbis, si argumentum factum est sumi potest ex Clementina 2 de Vita et ho- cfficax, etiam posset inferri in suspensione nestate cleric, et ex Clementina 2 de ^Etat. ab officiis non includi suspensionem potesta- et qualit. •tis eligendi; quod plane falsum est. Illum 2. Et de hoc genere suspensionis aliqui vero textum, omissa Glossa ibi, quae ad rem negant esse proprie censuram, imo nec sus non loquitur, ego sic intelligendum puto, pensionem simpliciter, sed tantum secundum suspensionem ab officio et beneficio ibi non quid, eo quod sub nulla ratione sit suspensio ipso facto imponi, sed per judicem imponen- in totum, sed tantum in parte; reliquee enim cUnn decerni, ut patet ex illo verbo, suspen- suspensiones partiales quomvis respeclu per- dantur; ab eligendo autem saltem pro illa sonaa tales sint, tamen respectu Ecclesiie, seu viceipsofactosuspenduntur;nonenimdixit: loci dici possunt totales; vel licet respectu Eligendi potestate privetur, sed privati, scili- loci sit suspcusio partialis, respectu beneficii cet ipso facto; et ideo necessarium fuit hanc est totalis; at vero Ikcc. quam nunc considc- poenam distincte explicare. Quod tamen in ramus, merepartialis est; et ideo non videtur Concilio Lateran., sub Alexandro III, non ita esse simpliciler suspensio, sed tantum secun- est; utraque suspensio tanquam distincta dum quid. Verum hoc spectat ad modum lo- ipso facto iraponitur, ut patet; nam eodem quendi; nam moraliter rem considerando, verbo, et tenore dicitur : Noverint se priva- haec suspensio potest esse majoris momenti, tos potestate tunc eligendi, et per triennium quam alia, quae sit totalis; unde non est du- a beneficiis suspensos. Igitur in fructibus be- bium, quin sit pcena, et interdum valde gra- neficiorum, quibus suspensio hsec privat, non vis, et si pro contumacia feratur, non video comprehenduntur actiones propriae ipsius quid illi desit, ut sit propriissima censura. officii, etiamsi illae honores potius existimen- Non est enim de ratione censurae, ut sit pri- tur, quam onera, et quamvis temporale ali- vatio totalis, nisi respectu sui objecti, ut sic 44 DTSP. XXVI!. DE EFFECTIBUS SUSPENSIONIS A BENEFICIO. dicam; qtiomodo excommunicatio minor est simpliciter non tantum praesentia, sed etinm tolis privalio respectu usus passivi sacra- futura respiciat; illa vero suspensio per illaia mentorum, quamvis non sit respectu totius parliculam, Qux obtinet, ad praesentia defer- usus, seu communicationis; sic ergo illa sus- minetur. Unde ex adjectione illius particuhe, pensio omnino privat lali parte, v. gr., di- quae in illo textu fit, oplime colligitur, quando midia, aut tertia, vel alia simili, vel privat illa non additur, sed suspensio a benefkiis distributionibus, aut primitiis, vel redditibus simpliciter fertur, universaliorem esse sus- talium possessionum, vel quid simile. Haec pensionem. Quo fit, ut per illam suspensio- ergo suspensio vera etiam censura esse po- nem sic limitatam non prohibeatur quis a test, et dici simpliciter suspensio, quanquam susceptione novi beneficii,quandoquidem non si pars illa, qua privat, minima sit, non male est simpliciter suspensus a fructibus Eccle- dicatur suspensio minor, ut in superioribus siasticis, sed a talibus; ergo respeotu aliorum diximus. nihil prohibet. Fit etiam inde, ut, qui benefi- cium Ecclesiasticum non habet, illam suspen- Effectus partialis suspensionis a beneficio sionem non incurrat, quia solum suspendita exponitur. beneficiis, qua3 aliquis habet. Et utrumque insinualur in illa Clementina 2, dum statim 3. Atqne hinc facfle constat resolutio alte- additur alia pcena pro illo, qui beneficium, rius partis de effectu hujus suspensionis; cum Ecclesiasticum non habet, scilicet, quod per enim multiplex sit baec partialis suspensio, sex menses inhabilis adilludobtinendum red- unaquaeque illum habeteflectum, quem verba datur; quae poena genus quoddam suspensio- ipsa determinantia suspensionem declarant, nisesse censetur; proprius vero dicetur inha- et non alium. Quia talia verba de se sunt bilitas qusedam, ut ex supra dictis constat, efficacia; et id operantur, quod significant, exquibus etiam clara sunt omnia, quaede his et non amplius; quia effectus non potest effectibus desiderari possunt. excedere virtutem causae; et quia limitatio illa, quae per determinationem fit, est exclu- An suspensus a beneficio alendus sit ex sio aliorum effectuum, ut in superioribus est fructibus ejus. dictum; eadem namque proportione haec in- telligenda sunt, qua caetera declaravimus. 5. Duo vero declaranda supersunt, quae Unde, quandosuspensio est partialis respectu. utrique suspensioni a beneficio totali et par- personae, vel loci, cum sit totalis respectu tiali communia sunt, servata proportione. beneficii, aut beneficiorum, privat illorum Primum est, quid agendum sit, si clericus fructibus cum proportione ad totalem, nam indigeat ad suam sustentationem illis fruc- respective eodem modo ponderanda sunt tibus beneficii, vel eorum parte, quibus per verba. Quando vero suspensio omnino est suspensionem privatur, an cogendussit men- parlialis, id est a parte beneficii, tunc desi- dicare, vel illi subveniendum sit. Simile du- gnatio partis est exclusio aliarum; tamen bium tractavi supra de excommunicatione respeclu talis partis poterit considerari illa majori; unde solum addendum est, quando suspensio per modum integrae privatiouis, suspensio fertur pro contumacia (in quo cum et ita respectu illius eamdem proportionem excommunicatione convenit) eamdem esse de servat. utraque rationem. Quia quantumcumque sic 4. Suspensio abeneficiis, quxquis obtinet, suspensus indigeat, illi subveniendum non est partialis. — Nec per illam prohibetur est de fructibus beneficii;sua enim voluntate, quis acquirere novwn beneficium. — Necillam et culpa quasi continue durante, eam patitur ■incurrit qui beneficium actu non habet. — • necessitatem, qua facile liberari poterit re- Quia vero in superioribus diximus suspen- cedendo a contumacia; sic enim absolvetur, sionem ab omnibus beneficiis simpliciter la- et fructibus beneficii frui incipiet. Nec est in- tam, atque adeo totalem, prohibere novam conveniens, quod talis clericus cogatur men- beneficii consecutionem, advertendum est, dicare; nonenim cogitur simpliciter, sed ex quod, licet aliquis suspendatur ab omnibus supposilione suae pravae voluntatis; minus- bcneficiis,sitamen id fiatcum addilionehujus que inconveniens illud est, quam quod ex particulse, Qux obtinet, ut in Clement. 2, de sua iniquitate commodum reportet in vilipen- Vila et hon. cleric, illam non esse suspensio- dium Ecclesiasticae obedientiae et disciplime. nem lotalem, sed partialem, cum suspensio At vero, quando suspensio fertur in puram SECT. I. QUIS POSSIT CENSURAM poenam commissi delicti, tunc propter decen- tiam ordinis clericalis, et quia jam non est in potestate illius personee facere, quo illa pcena tollatur, nam quantumcumque resi- piscat, et Esclesiae obediat, sustinebit illam, ideo ex illis fructibus ei commode subvenien- dum est. Non tamen arbitrio, vel auctoritate propria, sed superioris, nisi suspensio sit tantum ipso jure contracta, et sic occulta, vel alia rationabilis causa occurrat ; tunc enim arbitrio prudenti poterit ex suo beneficio ali sufficienter, juxta superius dicta in simili effectu excommunicationis majoris. Et haec rcsolutio communis est Panormitani, et alio- rum,incap.Pasloralis,§Verum, deAppellat., et alios retuli citato loco. 6. Possintne recuperari fructus per suspen- sionem amissi. — Aliud dubium est, an qui ob suspensionem hanc fructibus beneficii pri- valus est, illos aliquando recuperare possit; quod etiam in dicto loco tractavimus, et eo- clem modo expediendum est. Si ergo sententia et valida, et justa fuerit, fructus per illam ablati recuperari non possunt per se, ac se- clusa dispensatione, quia privatio de se est perpetua, nullumque jus ad lalia bona relin- quit. Quod etiam de suspensione, quee impo- nitur, ut recedalur a contumacia, verum est, nam fructus amissi tempore contumaciae non recuperantur postea propter subsequentem poenitentiam et absolutionem. Quia illa pri- vatio fuit condigna pcena contumaciee, et illud comparatur tanquam jusla, et pura pcena, quae privat simpliciler jure perpetuo ad hu- jusmodi fructus. Alioqui si cum absolutione fructus restituerentur, parum cogeret et pu- niret talis censura. 7. At vero si contingat in aliquem ferri sententiam suspensionis ipso jure nullam, vel sententiam declaratoriam criminis habentis annexam hanc censuram ipso facto incurren- dam, fundatam in falsis testimoniis, et contra facti veritatem, et ob eam privari aliquem fructibus beneficii sui, jus scmper retinet ad rccuperandos illos fructus, vel per eumdem judicem, aut superiorem, si tempore, et modo competenti de nullitate sententiee, vel clara injustitia constiterit; aut certe, si propterin- iustam vim, aut defectum probationis ea via non potuerit, occulte poterit ea relinere, vel observare, si occasio se oblulerit id faciendi absque scandalo, vel alterius injuria. Hoc enim, per se loquendo, in omni materia jus- tiliee licitum esl; quanquam in praesenti dif- (kilius possit in praxi ficri, coquod hujusmodi SEU POENAM SUSPENSIONIS FERRE. 45 fructus, si semel auferantur, in pauperes, et alios pios usus expenduntur. Nihilominus quod diximus, de jure verum est; modus autem, vel occasio executionis ad factum per- tinet, quod prudentiee et conscientiae ejus, qu» injustam laesionem passus est, relinquitur. Idemque dicendum censeo quoties per talem suspensionem injuslitiam contra commutati- vam quis passus est, quia jus habet recupe- randi fructus, quia injustitia non infert dam- num auferendo jus recuperandi illud, si fieri possit. De quo videantur supra dicta de ex- communicatione, nam est eadem ratio. DISPUTATIO XXVIII. DE CAUSIS SUSPENSIONIS. Explicata essentia, et effeclibus hujus cen- suree, dicendum superest de causis ejus. Quam materiam, cum late de censuris in communi eam tractaverimus, hic brevissime expedire possumus, solum applicando ea, quee ex generali ratione censuree ipsi conve- niunt, et si quid proprium et peculiare habet annotando. Concurrunt autem aliquo modo, vel secundum quamdamlimitationem, ad hanc censuram omnia genera causarum; et ideo per singula breviter discurremus. SECTIO I. Quis possit censuram seu poenam suspensionis ferre. 1. De polestate instituendi hanc censuram et de institutione ejus eadem ratio est, quee de qualibet censura in communi ; nam po- testas a Christo manavit; institutio ab Ec- clesia fuit, initium quidem habens ab Apo- stolis, ut ex canonibus eorum, preecipue 24 et sequentibus intelligitur ; consummata vero, et ad certam formam discursu temporum re- ciacta est, ut constat ex decretis nuper citatis, et exdictis supra, disput. 2. His ergo omissis, de causa, quee proxime potest ferre censu- ram, est regula generalis : 2. Regula generalis. — Potestas hsec et or- dinaria et delegata esse potest. — Omnis et solus, ille, qui potest excommunicare, potest suspendere. Ita communiter Summistee, verb. .Suspensio; Antonin., tract. de Suspens.; Na- varr., cap. 27, n. 459. Ratio est, quia unica, et eadem est potestas jurisdictionis, quee ad censuras ferendas sufficiens est, et licet posset per Ecclesiam committi jurisdictio ad hunc 46 DISP. XXVIH. DE CAUSIS SUSPENSIONIS. actum, et non ad alium, taraen regulariter id feratur, ex perpetuo usu Ecclesioe mani- non fit, quia omnes hae censura ad eumdem festum est. Quee autem conditiones requi- finem ordinantur, et sese mutuo juvant ad rantur ex parte homiDis, ut eam ferre possit, comprimendam rebellium contumaciam; et de censura in communi satis declaratum est; itieo qui potestatem habet ad excommunican- ecedem enim in ferente suspensionem requi- dum, habet etiam ad suspendendum, et e runtur. Nimirumquod sit vir, et non foemina. converso. Majoris tamen claritatis gratia pos- Atque ita exposuimus cap. Dilecta, de Major. sumus distinguere potestatem hanc in ordi- et obcdient., ubi affirmari videtur Abbatis- nariam et delegatam. Prior est in Episcopis, sam quamdam suspensionis sententiam tu- et aliis, qui jurisdictionem Episcopalem par- lisse; noo tamen dicitur validc tulisse, neque ticipant; et in his certum est hanc jurisdic- etiam illam fuisse veram sententiam sus- tionem nunquam dividi , quia ejus quasi pensionis, sed aliud prsecepti genus;unde adaequatum objectum non esl hsec, vel illa ibidem Pontifex praecipit Preelato, ut per censura, sed censura simpliciter; imo, si de censuras compellat obedire illi Abbatissae in illa potestate absolute, et secundum se lo- his, quse juste proecipiebat. Deinde requiri- quarnur, non solum hoc habet proadsequato tur, utbaptizatus sit, et clericus, et distincta objecto , sed pastorale regimen ordinarium persona ab eo, in quem suspensio fertur, et Ecclesia?, non in solo intcriori foro, sed in jurisdictionem habens Ecclesiasticam fori exleriori, quod quidem regimen omnes illos contenliosi, et expeditam ad operandum; ita actus includit, juxta modum gubernationis, ut qui suspendit, excommunicatus, aut sus- quem Ecclcsia sibi instiluit. At vero juris- pensus ipse non sit; quoa omnia cum mullis dietio delegata potest quidem pro vduntate aliis, quse ad illa concurrunt, illic fuse expli- delegantis ad unum actum, et non ad alium cata sunt. committi, quia non sunt ita esscntialiter con- 4. Possitne Episcopus suspendere clericum nexi, quin possint separari. Hoc tnmen, cum sine Capitulo. — Solum potest hic qiueri, an voluntarium sit, sub scientiam non cadit; Episcopus sine Capitulo possit clericum sus- ideoque solum dicere possumus, primum hoc pendere. Breviler tamen dico, olim ordina- regulariter non fieri, quia nec necessarium tum fuisse, ne Episcopus in clericum ferret est, nec expedit ad finem hujusmodi dele- sententiam nisi praesentibus clericis, cap. gationis seu commissionis. Deinde hanc po- penult., 45, queest. 7. Et additur : Alioqui testatem delegatam in eis tanlum reperiri, irrita erit senlenlia Episcopi. Sed illud re- quibus commiltitur ab habente ordinariam, ceptum non est ; imo cum illud decretum et in eo gradu et mensura, qua committitur. fuerit Concilii Provincialis Carlhag. IV, non 3. Suspcnsio et a jure et ab homine ferri constat unquam fuisse in universa Ecclesia potcst. — De suspensione ajure. — Quse con- admissum. Postea vero Alexander III, in ditiones requiraniur in homine ferente suspen- cap. 1 de Excessibus, mandat, ne sine judicio sionem. — Ex quibus infertur, hanc censuram Capituli presbyteros attentent suspendere, interdum ferri a jure, interdum vero ab ho- vel Ecclesiam eorum interdicere. Ubi pri- mine immediate; his enim duobus modis mum expendo non loqui de omnibus clericis, diximus ferri posse censuram, et de excom- sed de presbyteris, neque esse in lege exor- municatione etiam in particulari id declara- bitante exlensionem facicndam. Secundo non vimus. Eadem autem est ratio in praesenli. loqui de excommunicatione, licet Glossa malc Et de suspensione quidem a jure multa exem- exlensionem faciat contra texlum paulo infe- pla et decrela in superioribus disputationibus rius, et conlra principia de odiis non extcn- citavimus. Ad discernendum oulem, quando clcndis ultra vim verborum.Tertiohincomnes jus ipsum suspensionem imponat ipso facto limilant textum illum ad suspensionem, quio incurrendam, quando vero solum designet ferlur in puram vindictam delicti commissi; suspensionem imponendam a judice, ser- nam illa , quae est censura , et medicinalis vanda) sunt regulce tradiUB.de censuris in pcena, habet eamdem rationem quam excom- communi; quibus hic nihil addendum occur- municatio, et quasi pertinet ad polesialcm rit. Suspensioncs aulem ipsas, vel omnes, vel praecipiendi, quae non est deneganda Epi- proocipuas, quae jure communi et Pontificio scopo. Quarto in illo textu non adduntur hactenus latae sunt, inferius disp. ult. hujus verba irrilantia, et ideo ex vi illius, licct materico in parliculaiy declarabitnus. Do sus- Episeopus malo faceret suspendcndo prosby- pensione autem ab homiue, quod scepius ita terum sine Capilulo, si tamen faceret, faoluni SECT. II. DE SUBJECTO SUSPENSIONIS. w teneret. Aiiie denique limitationes adhiben- tur, quas examinare omitto, quia opinor so- lemnitatem illam non esse usu receptam, sed polius consuetudine esse contra illam pree- scriptum , juxta cap. 3 de Consuet., in 6, ideoque libere posse Episcopos sua juris- dictione uti; quod Panormitan. et alii ibi datur ergo aliqua suspensio laicis communb. Item Abbas et alii dicunt genus quoddara suspensionis esse a participatione passiva sacramenlorum, quee laicis commuuis est; et ideo fortasse dixit Armilla, verb. Suspensio, num. 17, omnem illum posse suspendi. qui potest excommmunicari. Et augetur diffi- sentiunt. Quantum vero extendatur hsec ju- cultas ex superius dicLis, nam suspensio non tantum privat usu officii vel Ordinis iam obtenti, sed etiam ©bUnendi seu recipiendi novum Ordinem ; et simjlilcr suspensio a beneficio non solum privat fructibus bene- ficii habiti, sed etiam impedit novum obli- nere beneficium; ergo, quantum ad hsec poterit Iaicus ab offioio vel beneficio sus- peudi , quia potest impediri, ne ordinetur, et consequenter ne officium, vel beneficium Ecclesiaslicum recipiat. Respondetur, Extra- risdictio unius Episcopi ad subditos alterius, qui in suo territorio versantur, vel ratione delicti, vel ratione quasi domicilii, suffi- cienter attigimus de censuris in communi. SECTIO II. In quas singulares personas possit suspensio cadere. 1 . Suspensio non nisi in clericum ferri po- test. — In subjecto hujus censurse imprimis vagantem illam in ea dislinctione, quam considerari debent omnia, quae supra in si- facit, potius confirmare maxime dictam sen- mili de censuris in communi sunt dicta, quae tentiam ; nam loquens de suspensione ab hic repetere non est necesse. Deinde suppo- officio vel beneficio, qure est propria censura, nendum est hanc censuram (in quo ab excom- de qua nunc agimus, illam solis clericis altri- municatione differt) non solum in personas buit, et ad hoc prsemiltit distinctionem inter singulares, sed etiam in communitatem ferri clericos et laicos; quod etiam expresse fit in posse. Et ideo de his duobus membris sigilla- cap. Dura, de Crimine falsi, et in cap. Tua- tim dicemus. Circa primum statuendum est, rum, de Privilegiis. Cum ergo in dicta Ex- suspensionis proprium esse, ut is, qui sus- travagante laici dicuutur suspendi a commu- penditur, clericus esse debeat; namheecpcena nione, latius sumitur verbum suspendendi clericorum propria est, ut supra diximus, pro quacumque prohibitione ; unde non signi- quia materia ejus clericorum est propria; ficat specialem censuram, sed quaindam tota enim illa materia sub officiis et beneficiis Ecclesiasticis continetur ; hsec autem omnia in solis clericis inveniuntur. Et ita docent communiter Summistse, Navarr., in cap. 27, num. 150 et 151; Sylvester, verb. Suspensio, in princ; et Angelus, verb. Suspensio, 1, in princ. , Cajet. , eodem verbo. Et consentiunt Canonistao, cum Glossa, in cap. Quicumque, verb. Ministros, de Sent. excomm., in 6. Innocentius, in cap. ult. de Excessib. Prtelat.; et Abbas, inc. Dura, deCriminefal., num. 10. partem minons excommumcationis; quo- modo etiam supra diximus separationem ab usu passivo sacramentorum non esse proprie censuram suspensionis, sed excommunicatio- nem minorem. Quare Armilla , vel falsum dicit, vel aequivoce utitur verbo suspen- dendi, cum ibi esset sermo de censura sus- pensionis. 3. Confirmatio enodatur. — Ad alteram partem respondetur, censuram suspensionis per se, et directe non ferri nisi in usum Et colligitur, vel inductione facta ex omnibus Ecclesiastici officii, aut beneficii, quanluiu locis juris canonici , in quibus ha?c censura ad perceptionem fructuum; mediate vero et fertur, vel ferenda praecipitur; ubique enim consecutione quadam impedire percepiio- tantum ad clericos dirigitur. nem ulterioris Ordinis, aut beneficii. Nam 2. Objectio. — Confirmatio. — Solutio ob- impedimenlum, quod per se respicit fulurum jectionis. — Objici tamen contra hoc potest Ordinem, potius est irregularitas, vel inh:i- Extravagans unica de Censibus, inter com- bilitas quaedam, si latius sumatur. Deinde munes, ubi sic dicitur : Alioquin ex tunc dici potest propriam suspensionem habere recipiens, si clericus fuerit, tantum ab officio rationem privationis moralis, et ideo sup- et bencficio sit eo ipso suspensus; si vero ponere saltem potentiam proximam ad Ordi- laicus, tamdiu ingressum Ecclesix sibi nove- nes, vel beneficia Ecclesiastica ; nam ex vi rit interdictum, et communione Eucharistix suspensionis non impeditur ascendere ad noverit se ipso facto suspensum, donec, etc; superiorem Ordinem, nibi qui jam habet in- 48 DlSP. XXVIII. DE CAUSIS SUSPENSIONIS. feriorem, qui est veluti potenlia proxima ad suspendi potest, ut Cardinales a solo Papa; superiorem; cujus potenlise usus quidam est Episcopi ab illo, vel Concilio; exempti, a suis ipsa susceptio superioris Ordinis; a primo Pra?latis, etc. Vel fit comparatio ad formam vero, seu infimo Ordine suscipiendo non sus- suspensionis, et sic respectu aliquorum ne- penditur, nisi qui jam habet primam tonsu- cessaria est specialis forma. ram, qui clerici etiam nomine comprehendi- 5. Quis possit suspendere receptos in spe- tur, ut patet ex c. Cum contingat, de ^Etate ciales Romanx Ecclesix filios. — Dubii reso- et qualitat. , et cap. ult. de Temp. ordin., lutio. — Circa priorem vero comparationem in 6, et per ipsam primam tonsuram est ve- occurrit speciale dubium, an personee, quse luti in polentia proxima ad sacramentales per privilegium speciale recipiuntur in pro- Ordines, ut constat ex usu Ecclesiae, et prios et speciales Ecclesiae Romanae filios, sumi potest ex his, quae tradidit Concilium possint suspendi ab alio, quam a Romano Trident. , sess. 23, cap. 4 et sequent. de Pontifice, vel legato ab ejus latere destinato, Reformat. Quod si illam nomine Ordinum juxta capit. \ de Verborum significat., in 6. comprehendamus, ut Canonistae loquuntur, Et ratio dubii est, quia in dicto cap. 1, solum susceptio primi Ordinis sacramentalis erifc dicitur sic receplos in filios Ecclesiee Romanoe quidam usus ipsius prima3 tonsurae, sicque interdici et excommunicari ab aliis non posse; clericus primae tonsuras per suspensionem ab de suspensione vero nulla ibi fit mentio; sed Ordine impediri poterit, nealiquem Ordinem privilegia non plus valent, quam sonant sacramentalem suscipiat, quia impeditur ab eorum verba , et verba, quse implicite, et usu ipsius primse tonsurae, per quam jam est quasi ex impositione juris aliquid continent, in potentia proxima ad talem Ordinem. Sed ultra ipsius juris interpretationem extendi opinor talem suspensionem ab Ordine non nonpossunt; ergo per illa verba non eximun- esse in usu. Facilius potest ligari talis cle- tur tales personae ab inferioribus Praalatis ricus per suspensionem etiam generatim Ia- quoad suspensionem. Nihilominus GIoss. 161, tam ab omni jurisdictione Ecclesiastica , verb. Interdici, suspensionem ibi compre- etiam si nullam actu habeat, vel ab omni hendi putat, tum quia illa est quoddam inter- bcneficio Ecclesiastico , etiamsi nullum ha- dictum ; tum etiam quia omnia illa tria beat, quia ex vi talis suspensionis prohibitus continentur sub appellalione censurae. Ve- est, ne, durante tempore suspensionis, tale rumtamen hae rationes mihi non satisfaciunt; officium, aut beneficium suscipiat; quod si nam, licet lale utendo his verbis, Interdico, illud susccperit, factum quidem tenebit, et Suspendo, unum pro alio interdum suma- quamvis male faciat, non tamen poterit juris- tur, tamen, juxta propriam significationem dictione uti, aul fructus bcneficii percipere, jam receptam ad significandas species censu- donec a suspeusione liberetur. Ad hunc ergo rarum, nec interdictum est suspensio, neque modum censura suspensionis, clericorum e converso. Maxime autem sumi videtur propria est. verbum interdicendi in hac proprietate in prsedicto textu, ubi agitur et de propria et Suspensio an omnibus clericis communis. juridica significatione verborum, et de inter- pretatione cujusdam privilegii; et ubi ver- 4. Dubitari aulem potest primo, an omnes bum interdicendi a verbo excommunicandi clcrici suspendi possint. Secludimus aulem distinguitur; et paulo inferius interdictum -J ' . ._,...«. eamque mortalem. hoc facienles, sive sint Episcopi, sive Capi- tula, etc. Addo vero, quamvis haec distri- 4. Prima opinio. — Hsec est polissima butio expresse et speciatim non fiat, si gene- qusestio circa finalem causam hujus censurae; ratim feratur suspensio contra omnes, qui de qua multi senserunt posse contrahi sine hoc vel illud fecerint, et actio illa vel delic- culpa, habentque fundamentum in cap. 1 de tum, ob quod fertur suspensio, tale sit, ut a Ordin. ab Episc. qui renunc. Episc, ubi qui Capitulo, vel conventu committi possit, sus- ignoranter et sine culpa ordinatur ab hujus- pensionem etiam ad illa extendi, quia sunt modi Episcopo, ob culpam ejus suspenditur. capacia tnlis suspensionis, et ipsa generaliter Idem suadet c Vel non est compos, de Temp. lata est, ut supponitur. Quod quidem dubita- ordin., ubi puer ordinatus in aetate 13 anno- tionem non habet, quando nullum ponitur rum suspendilur ab executione officii diaconi determinaium nomen personale, sed tantum usque ad aetatem legitimam ininjuriam ordi- signumdistributivum,cumpronomineuniver- nanlis, ut ibi dicilur ; non ergo in poennm sali, ut, Omnes qui hoc fecerint, Quicumque ordinati; imo ex textu illo colligi non potest hoc fecerit, etc Quia sub illa distributione puerum illum deliquisse suscipiendoOrdines, propriissime continentur congregaliones. At sed solum Episcopum; ergo propter culpam vero, si addalur nomen personale, ut, omnis alienam potest aliquis suspendi, prseserlim si homo, omnis clericus, omnis persona Eccle- ex parte etiam ejus, qui suspenditur, inter- siastica, tunc potest esse nonnulla dubitandi veniat aliqua rationabilis causa, qualis erat ratio, quia Capitulum neque est homo, nec in praedicto casu decentia, ne puer tredecim clericus, nec persona; nihilominus tamen annorum in Ordine sacroministraret. Et hinc censeo etiam sub illa distributione compre- potest generalis ratio sumi, quia suspensio hendi, tum quia in prsesenli materia secun- non privat bonis per se pertinentibus ad dum communem usum, sub homine, hominum bonum proprise animae sicut excommunicatio, congregatio comprehendilur, ut declaravi sed privat functionibus per se perlinentibus supra de censuris in communi; tum etiam ad commune bonum; interdum autem potest quia delictum communitatis non fit, nisi per pertinere ad bonum commune, ut aliquis ipsas personas, sallem ut sunt membra illius privetur ad tempus hujusmodi functione sine communitatis, et ideo sub eadem ralione illas culpa sua ob aliquam rationabilem cnusam; Comprehendit. ergo potest interdum ita ferri. Et confirmatur, 9. Duplex suspensio an possit in eumdem quia ob similem rationem interdictum com- ferri. — Defunctus an possit suspendi. — Aliae prehendit aliquando personas innocentes, ut dubitaliones , quee hic moveri possent, ex infra dicemus. Atque ila sentit D. Thom., in dictis supra de censuris in communi peti 4, dist. 18, qua?st. 2, art. 3, qusest. 2, ad 2; possunt, praesertim illa, an, qui semel sus- Sylvest., verb. Suspensio, num. 4, ubi ait, pensus est, possit iterum suspendi; non est suspensionem aliquandoimponi excausa sine enim dubium, quin id fieri possit, non solum culpa, ut patet (inquit) ex practica currente. quando suspensiones sunt diversarum ratio- Idem tenent Canonistse, unde Abbas, in cap. num seu effecluum, sed etiam, si ab eisdem Si celebrat, de Cleric excom. minislr., n. 4, rebus suspendant, propter diversas causas ait, suspensionem quamdam ferri propter de- vel titulos. llla vero queestio, an talis censura lictum, aliam propter defectum, aliam prop- possit ferri in defunclum, hic non habet ter infamiam; priora duo membra nota sunt locum, cum defunctus Ecclesiasticas funclio- ex diclis; tertii exemplum est de publico con- nes exercere non valeat. Quatenus vero de- cubinario,seupublica illiuscriminislaborante funclus interdum fruitur aliquo tempore post infamia, qui propter vitandum scandalum mortem fructibus beneficii, potest suspensio celebrare prohibetur. Et hoc modo quidam a beneficio vel lata tempore vitse ad illud aiunt, aliquem posse suspendi, non solum tempus post morlem exteudi, vel eliam post sine culpa, sed eliam sine causa, scilicet quae f,' DISP. XXVIII. DE CAUSIS SUSPENSIONIS. vere illi insit, quia ejus infamia seucommunis sumus loqui de suspensione, prout dicit pro- opinio sufficiet. priam speciem censurpe vel soltem poense 2. Secunda opinio. — Evasio. — Eluditur. Ecclesiaslicse ; et hoc se — r Alii vero censent suspensionem non posse sionem nunquam ferri nisi propter aliqcam ferri sine culpa propria ejus, quisuspenditur. culpam ejus, qui per illara directe ac per se Ita tenetNavarr., in c. 27, n. 151; et Cajet., suspenditur. Hoc videtur s ;• probari in Summ., verb. Suspensio, idem supponit; et ex dictis, tum hic, tum supra de Censuris in Arclinus, qucm Na varr. citat in c. Cum non ab communi, tum ex illis principiis generalibus : homine, de Judiciis. Fundamentum est, quia Rem, qux culpa caret, in damnum vocare non suspensiopropriedictahabet rationem pcense; convenit, cap. 2, de Constitut., et illud : Pec- pcena autem non iraponitur nisi propter cata suos auctores tenere debent, nec poena est culpam. Respondent, pcenam non imponi ulterius protrahenda, quam delictum fuerit semper propter culpam propriam, sed inter- in excedente repertum, cap. 2 de lis quaa dum propter alienam, et patet, quando sus- fiunt a majore parte Capituii. De quibus prin- penditur communitas propter delictum, cui cipiis quomodo in interdicto aut verificentur, multi ex communitate non cooperati fuerunt, aut exceptionem patiantur, infra suo loco et nihilominus suspensi manent, licet in eis videbimus; neque enim est necesse, quaa in non sit culpa. Verumtamen, si considerentur interdicto inveniuntur, ad suspensionem om- superius dicta, hoo exemplum parum ad rem nino applicare, cum non sint ejusdem ratio- facit; nam suspensio, quas proprie et proecise nis. in communitatem fertur, non suspendit sin- 4. Nemo propter alterius culpam suspendi- gulas personas secundum se, sed solam com- tur, nisi in ipso sufficiens sit causa. — Quin naunitatem, qua3 tamen suspendi non posset, polius addo suspensionem etiam priori modo, nisi deliquisset. Quod vero in ejus delicto etlalesumptam,pra3sertimabOrdine, veloffi- oliqua ejus membra non participaverint, cio,nunquam imponi propter alterius culpam parum refert, quia non ipsa suspenduntur, solam, sed consideralo etiam aliquo defectu sed totum, quo suspenso, consequenler fit, ut ejus, qui suspenditur; et licet non sit culpa, parles non possint operationes totius pro tunc est sufficiens et rationabilis causa talis prohi- efficere, quod non proprie est pimiri propter bitionis. IIoc patet ex titulis de Clerico eegro- peccatum alienum, sed est aliquo modo par- tante, tam in antiquis, quam in 6, ubi propter ticipare pcenam totius quod peccavit, quod lepram, vel aliud simile impcdimentum re- nullura inconveniens est. Extra hunc vero movelur sacerclos ab officio altaris; etsemper casum non apparet, quomodo aliquis possit additur ratio, vel propter securilatem, vel jusie suspendi proptcr culpam alterius, quia propter tollendum scandalum , vel propter nemo potest puniri propter peccatum alterius, aliam similem causam. Idem observavit Pa- proprie Ioc|ucndo, nisi quatenus unus repula- norm., indict. c. Vel non est compos, num. 4; tur res alterius, ut filius patris, vel servus cum enim in eo textu clicatur, ordinatum in dcminij quod in prsesenti non videtur posse setate procmatura suspendi in injuriam ordi- locum habere. nanlis, objicit Abbas, quod propter factum r.lterius non debuit iste suspendi. Et respon- Quce suspensio absquepropriaculpa, quxvero det, licct causa impellens ad talem suspen- tantum propter illam ferutur. sionem fucrit delictum ordinantis, tamen causam finalem fuisse defeclum setatis ordi- 3. Potest inlcrdum suspensio late dici de nati ; el hoc ipsum Glossa ibi significavit. Ubi omni prohibilione ulendi aliqua potestate; et etiam expendo non dixisse Pontificem in eo sic verum est suspensionem non semper re- textu, suspendi ordinatum in pcenam ordi- quirere culpam cjus, qui suspenditur, sed nantis, sed in injuriam ordinantis, id est, in eausam posse sufficere; et hoc convincit cap. confusionem ejus, et ut evidcntius constet, illudVelnon est compos, cum aliis proprima quantum erravcrit, ordinando illum, quem sentcnlia allalis. Conslat autem ilLud genus ob defeclum tctatis suspendi ncccsse est. prohibitionis nec csse propriam ccnsuram, Quod a simili declaratur oplimc in cap. De- cum non sit ob conlumaciam, neque ctiam cernimus, 16, quscst. 7, ibi : Ordinationem propriam pcenam, cum non sit ob culpam; suam irritam noverit esse, et ad verecundiam quod vorum cst, etiam respectu suspenden- suam alios in eorum locoordinari; idem cnim tis, ut slatim cxplicabo. Alio crgo modo pos- sjgnificat in uno loco injuriam, atquc in alio SECT. IV. SOLUM PROPTER CULPAM MORTALEM, ETC. 55 ad verecundiam. Atque hoc inodo quod circa Apostolica, 56 d.; Covarr., in Clement. Si unam personara fit, redundat in aliqualem furiosus, p. 1, § 1, num. 4; et Salzedo in poenam, seu reprehensionem alterius, qui de- Pract., cap. 26, lit. B., qui alios refert; et est liquit; non tamenpropter illam solam causam tenenda, quia hocc irregularilas injure solum fieret, nisi ex parle ejus, qui prohibetur, invenitur respectu eorum, qui sunt suspensi sufficiens etiam causa intercederet, quam non propter crimen, et ita stricte interpretanda. oportetesse in eo culpabilem, quia talis pro- Et fortasse ratio a priori est, quia, ut dice- hibilio ei non imponitur in pccuam, sed prop- bam, illa prohibitio ob defectum magis est ter quamdam incapacitatem, seu impropor- irregularitas quredam, quam propria suspen- tionem in ordine ad tale ministerium, cujus sio; irregularis autem ob corporis defectum, decentia?, ac reverentisc in hoc pra2cipue con- si ante dispensationem celebret, non incur- sulitur. Dixi autem prrecipue ab Ordine, vel rit novam irregularitatem, ut bene notavit officio, quia a beneficio, id est a fruclibus Turrecr. in dict. c. Apostolica, refertque in ejus, interdum polest quis ex parte privari dictam sententiam Archidiaconum; et addit propter commune bonum, vel alias causas, ita servari usu Romanee Ecclesia3, nam in sine ullo proprio defectu; illa vero non est hujusmodi casibus solura dispensatur in tali suspensio, sed distributio justa talium fruc- dcfectu, non vero in alia irregularitate con- tuum, quorum dispensatio ad Pontificem tracta in celebratione, quia in jure non est maxime perlinet. In hoc autem servatur pro- expressa, ut infra latius dicemus. Et tracta- portio, quod etiam s^spensio a beueficio nun- bimus aliud exemplum tactum a Turrecrem., quam sit siue propria culpa. de publico conoubinario, quem dicit non fieri 5. Discrimen intcr suspensionem ob defec- irregularem ceiebrando. Aliud etiam e?;em- tum et ob crimen. — Unde intelligi potest, plum hujus suspensionis ex defectu est supra illud impedimentum Ordinis participare po- tactum disp. 14, sect. 3, et iterum infra> tius quemdam irregularitatis modum, quam disput. 31,sect. 4. essc propriam suspensionem. Propria enim suspensio, de qua loquimur, est quasi priva- Qux culpa ad suspensionem sufficiat. lio moralis in subjeclo de se habili, sine im- pedimentc alterius rationis, et hanc dicimus 6. Prima sententia. — Secunda senientia. non imponi sine culpa, quia nisi feralur per — Difficultas est, an mortalis sit necessaria, modum censuree, aut pcenaB, non videtur aut venialis sufficiat. C.vjetan. enim, in Sum., posse cum ratione imponi. Hinc Panormita- verb. Suspensio, absolute ait incurri ex solo nus supra distinguit duplicem suspensionem, veniali peccato; et probat, quia est minor scilicet, ob defectum, vel ob crimen. Et ne pcena, quamexcommunicatiominor, cumhaec videantursolisnominibus, vel causis differre, privet maximis et valde necessariis bonis, constituit in effectibus differentiam; nam qui scilicet sacramentis; sed excommunicatio priorimodosuspensusactum Ordinis exercet, minor incurritur propter peccatum veniale; uon fit irregularis, sicut fieret, si esset poste- ergo et suspensio. Et idem sequitur Armilla, riori modo suspensus, ut supra diximus. verb. Suspensio, in principio; nec dissentit Quam differentiam probat, quia suspenso ob Navar., c. 27, num. 151, 459 et 165. Alii solum defectum non est directe interdicta vero absolute asserunt, necessariam esse executio officii, et jurenon cavetur, quod ille culpam mortalem, ut luec censura imponi, fiat irregularis. Quae ralio non caret difficul- aut contrahi possit. Quam senlentiam tenuit late; quomodo enim illi non est interdicta Arctinus, ut Navarr. refert; et eam videtur executio officii, cum vere ac proprie sit pro- sequi Soto, in 4, d. 22, qusest. 3, art. 1, hibitus in suo Ordine ministrare, ut patet ex concl. 2, estque hoc tempore valde recepta. dict. cap. Vel non est compos? Nam , quod Quia suspensio, ut est in usu Ecclesiac, acer- haec prohibitio sit ob defectum, non satis est, bior poena est, quam ut pro sola veniali culpa ut proplerea negetur esse directa interdictio. secundum aaquitatem et Ecclesiasticam pieta- Quod si hoc ita est, unde constat, cum jura tem imponi possit. Neque verum est, morali- dicunt, suspensum ministrantem in suo Or- ter et secundum prudentem existiraationem dine fieri irregularem, non comprehendere loquendo, majorem poenam esse exco-.nmuni- eum, qui ob defectum suspensus est? Sed cationem minorem, quam suspensionera ex nihilominus illa sententia Abbatis fuit etiam genere suo, ut supra declaravimus ex eo Innocenlii, eamque sequitur Dominicus in c. quod, licet privet usu maximorum bonorum, '5fi DISP. XXVIII. DE CAUSIS SUSPENSIONIS. tamen et facile tolli potest , et non inducit sese offerebat quaestio, an suspensio lata sine damnum irreparabile ; suspensio vero et saepe tali causa vera et in re existente, sed solum inducit irreparabile damnum, et difficilius praesumpta , vel in exteriori foro probala, tollitur, et nonnullam infamiam secum affert. vere teneat, et liget eum, in quem fertur. Sicut etiam irregularitas non privat percep- Sed hanc rem copiose tractavimus de censura tione sacramentorum, tamen propter similes in communi; et ideo ea repetere necesse non circumstantias omnium consensu censetur est, sed applicari debent ad hanc particula- gravior poena. rem censuram ea, quae in communi sunt 7. Decisio. — Corollarium. — Sed judi- dicta. cium inter has sententias facile est ex his, quae in superioribus diximus de suspensione SECTIO V. maiori et minori, seu eravi et levi. Cum enim n. ^ , , . , J , ... . .11 *ms modus servandus sit m suspensione ferenda. secundum justitiae rationem servan debeat proportio inter poenam et culpam, suspensio 1 . Regula pro forma suspensionis ajure. — gravis imponi juste non poterit nisi propter In hac sectione explicanda est formalis causa, gravem, seu morlalem culpam, nam illa sine qualis in suspensione esse potest. Ad illam dubio est gravis poena. Quis enim dicat posse vero exponendam distinguere oportet inter aliquem privari fructibus sui beneficii per suspensionem ipso jure vel ab homine latam; aunum propter culpam venialem? Idem au- nam ut prior imponatur, et incurratur, nulla tem est de qualibet simili suspensione gravi. alia forma necessaria est, praeter verba legis, At vero si suspensio levis sit, poterit propter quibus sufficienter significetur talem censu- peecatum veniale imponi, ut suspensio quoad ram seu poenam ipso facto incurrendam im- unum actum electionis, vel quoad distribu- poni. Est enim certa regula, pro nullo actu tiones unius horae, vel unius diei. Quod vel crimine incurri suspensionem ipso facto, maxime locum habet in suspensione, quae ab nisi id sit expressum Ecclesiastico jure, cujus homine fertur; nam quae feruntur a jure com- sola efficacitate imponitur. Hoc autem jus muni regulariter sunt graviores, et non in- Ecclesiasticum esse potest aut commune ca- curruntur nisi propter peccatum morlale, nonicum, sub quo ornne jus Ponlificium, quod quia leges Ecclesiasticae non puniunt tam se- totam Ecclesiam universaliter obligat, com- vere venialia peccata. Nam neque minor ex- prehendimus, aut speciale alicujus Episcopa- communicalio incurritur ipso jure propter tus, vel religionis. Supposito ergo tali jure et veniale peccaium nisi in casu communicalio- potestate condendi illud, necesseest,ut verba Dis cum excommunicato; quod speeialiter legis sufficienter ac determinate declarent videlur factum in odium excommunicationis speciem suspensionis, et modum imponendi majoris, ut cum majori rigore servetur. Quo- illam, quia lex nec potest operari aliquid circa (quod atlente observandum est) si gra- nisi specificum et determinatum, nec potest vis suspensio ab officio et beneficio in jure plus operari, quam verbis explicet; utrum- imponatur propler aliquod crimen, et aliquis que autem horum sufficienter est in superio- commiltat illum actum mortalem in specie, ribus declaratuin. peccando solum venialiler, non incurret ta- lem suspensionem in conscientia, sive talis De forma suspensionis ab homine. actus sit veniale peccatum ob imperfectam deliberationem, seu levem inadvertentiam, 2. An prsecedere debeat monitio. — Cum sive ex levilate materiae, quia priori modo vero suspensio ab homine fertur (sicut de talis actus in genere humani actus est imper- censura eliam in communi dixi) circa modura feclus; posteriori autem modo est imperfec- ferendi illam considerari possunt, scilicet, tus in tali specie morali, et incapax talis quid praecedere debeat, quid comitari, seu in poenae. Di\imus aulem in superioribus, cum illaferenda servari, quid vero subsequi. Circa de censuris in communi ageremus, quando primum quaeri solet, an suspensionem debeat lex punit aliquem actum simpliciler, intelli- praecedere admonitio, de qua re eliam dixi- gendum id csse de actu perfecto in genere mus late de censuris in communi, neque hic moris, el in specie, quae per illam vocem sim- aliquid occurrit addendum. Servanda enim pliciter prolatam significatur; et ratio juslitiae est dislinctio de suspensione pro contumacia, postulat, ut inlelligatur de actu moraliter quam nos proprie censuram appellamus, et digno tali ac tanta pcena. Statim vero hic quae pure fertur in ptenam propter conimis- SECT. V. DE FORMA FERENDI SUSPENSIONFM. 79 sum delictum. Et de priori dicendum est, ne- et excommunicatio parificari; et (quidquid sit cessarium esse, ut praecedat monitio, ut illo de aliis rebus) in hoc versatur eadem ratio, loco lale probavimus; et ex ipsis terminis quia nullitas provenit ex defectu jurisdiclio- patet, quia nisi praecedat monitio, non potest nis,quaeper appellationemsuspenditur. Unde sequi conlumacia ; ergo nec suspensio pro si e contrario appellatio sequatur post sen- contumacia. Posterior autem suspensio saepe tentiam suspensionis, non impedit effectum imponitur sine praevia monitione, ut patet ex ejus, c. Is cui, de Sent. excom., in 6. Et cap. Tam litteris, de Testib., ubi Papa quos- quamvis Abb., in c. 2 de Cleric. excora. dam suspendit propter quoddam deliclum, ministr., n. 2, et in cap. Saepe, de Appellat., etiamsi nec monitio ab homine praecessisset, num. 16, hoc limitare voluerit ad illam sus- neque a jure per legem aliquam, quae tale pensionem, quee est propriissime censura, et deliclum sub tali poena prohiberet. Et quo- pro contumacia fertur, quia illa, qune est tidie videmus id fieri in suspensionibus, quee pure pcena, suspendi potest per appellalio- ab homine feruntur; nam licet saepe ferantur nem, sicut et aliae poenee, id tamen proban- juxta aliquam legem, et tunc dici posset, dum non videtur. tum quia dict. cap. Is cui, quod per eam praecesserit sufficiens monitio, simpliciter loquitur de suspensione absque tamen saepe etiam imponitur suspensio arbi- distinctione; in jure autem nomen suspensio- trio judicis, ad tempus aliquod, juxta cir- nis indifferenter significat eam, quae pro con- cumstantias causae. Ratio vero est, quia tumacia , vel pro commisso delicto fertur; quando pcena imponitur propter delictum tum eliam quia ratio, ob quam suspensio non commissum praecise, sustinenda est, quan- suspendilur per appellationem, eadem est ia tumvis homo resipiscat, et ipsum pceniteat utraque, scilicet, quia sententia suspensionis prioris delicti; et ideo ad talem pcenam fe- sicut excommunicationis secum trahit execu- rendam monitio illa, quae ad resipiscentiam tionem, juxta cap. Pastoralis, § Verum, de ordinatur, necessaria non est. Et in hac doc- Appellat., quod tam est verum in suspen- trina conveniunt communiter Doctores et sione, quee est pura poena pro delicto, sicut Summistae, quos in citato loco sufficienter in ea, quee pro contumacia fertur. adduxi. 4. Denunciatio quid hic operetur. — Circa 3. Verba et solemnitas suspensionis expo- tertium de denunciatione jam supra ostendi, nuntur. — Suspensio etiam in puram pamam Extravag. Ad evitanda, ad suspensionem ex- lata non suspenditur per appellationem. — tendi; ideoque licet quoad ipsum suspensum Circa secundum punctum, quod iitiinet ad denuncialio non sit necessaria, ut omnes suos verba, quibus talis censura ferenda est, cer- effeclus operetur, quoad alios necessariam tum est nulla determinata verba requiri prae- esse, ut eum vitare teneantur. Neque erit sa- ter ea, quee sufficienter significent modum, tis, quod suspensio sit publica et notoria, speciem, seu effectum suspensionis, ut nota- quidquid Navarrus, et alii dicant, quia juxta vit Navarrus, in Summa, c. 27, num. 161, et veram et tenendam lectionem illius Extrava- omnes, satisque constat ex diclis supra de gantis, haec exceptio de publica censura so- censuris in communi, et paulo ante in decla- lum fit in manifesto clerici percussore, qui randis effectibus suspensionis; ibi enim vim non suspensionem, sed excommunicationem singulorum verborum, quibus ferri potest, incurrit; ideoque in hac suspensionis censura aut solet suspensio, exposuimus. De hac ergo sine ulla exceptione verum est, usque ad de- verborum forma nihil addendum superest, nunciationem in particulari et proprio no- praeierquam quod necesse est, ut talia verba mine factam non esse suspensum ab aliis non sola voce, sed scripto exhibeantur; quan- vitandum. quam hoc non sit de substantia, sed de pree- 5. Quomodo alii teneantur eum vitare; cepto, juxta c. 4 de Sent. excom., in6. Quam qui suspensus est. — Dices : suspensio noa rem late declaravimus supra agentes de cen- est censura privans communicalione homi- suris in communi. Addo eliam, oportere, ut num; narn in hoc differt ab excommunica- in tali suspensione ferenda servenlur aliae tione; ergo ex vi suspensionis nunquam alii conditiones ad validitatem senlentiae neces- tenentur vitare .ipsum suspensum, eiiamsi sariae, et pra>sertim illa, ut suspensio non denunciatus sit; quid est ergo, quod in illa feratur post interpositam appellationem, quia Extravag. conceditur respectu suspensi non erit nulla, ut est communis senlenlia in c. 1 denunciali? Ad hoc Navarrus, in Summa, de Sent. excom., in 6, ubi videntur suspensio cap. 27, num. 163, in fine, absolute affirmat 58 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS. excommunicatum in actus ex natura sua postulat, ut recte fiat; sicut tenemur vitare omnibus, ita et suspensum in his, a quibus vel etiarn quatenus ipse claves Ecclesiae con suspensus est; imo in cap. 4, § Laboret, de temnit. Sic peccat contra claves, qui suspen- Poenitent., dist. 6, num. 48, ait, gravius esse sum ab officio inducit ad celebrandum, vel ad non vitare suspensum in his, in quibus sus- ferendam sententiam in poenitentiali, vel ex- pensus est, quam non vitare. excommunica- terno foro; et qui suspensum a beneficio facit tum, quia hoc posterius, regulariter (inquit) participem fructuum Ecclesiasticorum ; nam est peccatum veniale; non evitare autem sus- et peccat contra justitiam, et contra obediea- pensum, vel interdictum, in quibus suspensus tiam Ecclesise debitam; nam illa prohibitio est, nemo dixit non esse mortale. Sed con- indirecte saltem in eum redundat. Et hinc tra hoc insto, quia Ecclesia non prohibuit di- etiam verum est quod Navarrus ait, hanc recte fidelibus communicationem cum sus- communicationem cum suspenso regulariter penso, vel interdicto, etiam in actibus, a esse peccatum mortale, quia moraliter non quibus suspensus vel interdictus est, sicut fit sine cooperatione cum illo ad peccatum directe prohibuit communicationem cum ex- mortale, nisi ex accidenti materia sit nimis communicato. De hac enim posteriori prohi- levis. bitione habemus multa jura, de priori vero 7. Quem favorem contulerit Extravag . Ad nullum. Exemplo item id declarari potest, evitanda, co vvnunicantibus cum suspenso non nam si interdictus ab ingressu Ecclesise vio- vitando. — ilinc tandem colligitur responsio let interdictum ingrediendo, et ibi audiendo ad difficultatem positam. quid nimirum con- Missam, non sunt alii prohibiti, quominus ibi tulerit Extravag. Ad evitanda, fidelibus per esse possint, et eamdem Missam audire; qui privilegium non vitandi suspensum non de- ibi sunt, non tenentur exire, vel divinum of- nunciatum; necessario enim dicendum est, ficium omittere, quia nullus lextus est, in contulisse ut propter commodum ipsorum quo de interdicto hoc habeatur, sicut de ex- fidelium nunc licitse sint multse actiones sus- co municatione. Et pari ratione, si interdic- penso non denunciato, si eas faciat ad peti- tus celebret in Ecclesia, qui ejus Missam au- tionem aliorum fidelium, et propter eorum diunt, per se loquendo, et secluso scandalo vel necessitatem, vel justitiam, quae antea et cooperatione, non peccant, quia nullo jure ipsi non licerent. Inde igitur factum est, ut prohibiti sunt, et alioqui actio illa per se sic suspensus ab officio non sit omnino pri- mala non est. Ergo eadem ratione, si suspen- vatus jurisdictione in foro interiori, vel exle- sus ab officio divino illud in Ecclesia canat, riori, sicut antca fuisset; si enim hoc conces- qui illud audiunt, contra nullum jus Ecclesia- sticuin operantur; ergo nec peccant, quia ex alio capite actio illa mala non est, per se loquendo. Denique ob hanc causam Eccle- sbslica censura imposita est his, qui com- municant cum excommunicato, scilicet ex- communicatio minor, quam, vel aliquam tione. aliam non incurrit, qui communicat cum sus- penso, eliam in his, a quibus suspensus est. Si autem illa communicatio esset ab Ecclesia prohibita, et regulariter esset gravior culpa, deberet profecto eadem, vel graviori censura puniri. 6. Dubii resolutio. — Respondeo, iu tnn- Supponimus suspensionem talem esse poe- tum esse pracceplum fidelibus evitare sus- nam, qua3 Iicet duret, tandem finiriet auferri ponsum in his, a quibus suspensus est, in possit, ut in ejus definitione declaravimus. quantum ex natura rei id consequitur ex Oportetautem praemitlere dislinclionem illam suspensioneejus, quandonon vitareillum, vel de suspensione, qua3 est pure poena peccati communicare cum illo tali modo, seu in tali- commissi, et de illa, quae tanquam propria bus actibus, vel essetcooperari ad peccatum, censura ob contumaciam fertur, nam habent quod ipse commitlit, agendo contra suam diversos modos cessationis, seu ablationis, et suspensionem, vcl esset aliquid operari modo ideo de illis sigillaliui explicabimus a quo, et indebito, ei sine his circumstantiis, quas lalis quomodo tolli possint. sum non est, inutilis plane est illa concessio, ut ratio facta convincit, prtesertim supposito moclo obligationis vitandi suspensutn, ut ex- plicuimus. Exempla vero hujus rei in superio- ribus tacta sunt in singulis suspensionibus, et latius dum ageremus de Excommunica- DISPUTATIO XXIX. DE ABSOLUTIONE, SEU ABLATIONE SUSPENSIONIS. SECT. I. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS PRO CEBTO TEMPORE, ETC. 59 SECTIO I. De modo computandi ternpus suspensionis varia dubia. Quomodo, et a quo auferatur suspensio, quee pura pcena est ob delictum commissum. . 2. Pnmum de inceptione temporis suspen- 1. De suspensione ad certum tempus. — sionis. — Quid de suspensione duplici titulo. Corollarium. — Diccndum primo est, sus- — Nonnulla vero supcrsuut minora dubia pensionem ad certum tempus latam, elapso explicanda. Primum est, quando incipiat hoc tempore ipso jure tolli. Hsec est communis tempus talis suspensionis currere. Et dicen- scntentia juris Pontificii interpretum cum dum est breviter, incipere ab eo puncto et Glossa, in cap. Sacro, de Sentent. excomm., momento, ex quo censura seu sententia sus- vcrb. Per mensem, et Glossa in Clement. 1 de pensionis lata est, si sit suspensio ab homine, imis, verb. Donec; Innocentii, Abbatis, et vel si sit a jure, ab eo tempore, quo delictum rliorum,ineap.Cumbonee,deiElateetqualit., contra tale jus commissum est. Sumitur ex etD. Antonin., 3 part., tit. 28, cap. 4, circa Glossa ult. cum notatione Archidiaconi, et fiu.; Navarr., cap. 27, num. 161 et 162; An- Joan. Audr., in cap. Proinde, de Elect., in 6. gel., Sylvest., Armill., ac denique omnium Ratio vero est, quia censura statim operatur Summistarum, verb. Suspensio. Et ratio ma- ac existit, secum enim affert executionem, nifesta est, quia suspensio vim habet ex cap. Pastoralis, § Verum, de Appellat.; ergo prohibitione Ecclesiae; sed prohibitio ad cer- statim incipit obligare, et ideo in illis quae tum tempus facta ipso ebpso cessat, quia ipso jure incurrunlur, scepe additur illa par- non operatur ultra voluntatem prohibentis ; ticula, ex tunc, ipso facto, vel quid simile; ipse autem suam voluntatem definivit ad ergo ex tuncetiam incipit computari tempus, certum tempus; ergo, illo elapso, suspensio pro quo lata est suspensio. Sed quid, si is, pcr se ccssabit. Unde fit, ut, qui sic sus- qui sic suspenditur, pro eodem tempore si- pcnsus erat, possit deinceps, vel suo officio mili suspensione ligatussit?numquidincipiet fungi, vel fructibus sui beneficii frui absque ligari statim nova suspensione? Quibusdam alia facullate, vel declaratione superioris, enim visum est non incipere ligari secunda, nain ablato impedimento, res per seipsam donec lempus prioris finiatur, ne hac occa- reducitur ad pristinum statum, et unusquis- sione leviori pcena afficiatur, nam levius est que, qui impeditus non est, uti potest jure eodem tempore privari eisdem fructibus vel suo. Diximus autem in superioribus suspen- functionibus duplici titulo vel suspensione, sum non privari officio, vel beneficio suo, quam longiori tempore privari per singulas sed impediri quoad usum; cum ergo hoc im- suspensiones sibi succedentes. Ita refert Za- pedimentum cesset elapso tempore, potest barella in Clementina 2 de Magistris, et ex illo uti absque alia declaratione, ut iidem parte tenuit Abbas, in cap. Cum in cunclis, auctores, praeserlim Innocentius et Abbas, § ult., de Electionc. Sedoppositum censeove- annolarunt. Unde videntur eliam id intelli- rum, quod tenent Glossa, et Doctores in dicta gerc in foro exteriori; est aulem multo cer- Clementina 2. Et ratio est, quia sententia tius in interiori, ut ratio facta sufficienter censurae, veljusstatim inferl suum effeclum declarat; quia nullum est positivum jus, in subjecto capaci. Prior autem suspensio quod specialiter obliget ad novam licentiam, non reddit personam incapacem secundee, ut vel declarationem a superiore petendam. In dictum est; ergo non obstante prima, incipit foro autem exteriori, prsesertim quando sus- statim currere lempus secundae, Et sicut non pensio est lata ab homine, videri potest ne- est inconveniens, ut idem sit ligalus duplici cessaria (propter ejus satisfactionem) aliqua suspensione, ita etiam non inconvenit, quod ipsius declaratio. Tamen, siipse in sententia duplici titulo privetur eisdem fructibus vel hoc non expressit, non est, cur hoc onus functionibus. Quod autem inde fiat poena ali- imponamus; satis est enim, ut, quando opor- quomodo levior (id enim negari non potest) tuerit, constare possit, usque ad elapsum accidentarium est, sicut si contingat incidere tempus in sententia preefixuin non coepisse simul in duas suspensiones ipso jure latas; eum, qui suspensus erat, uti rebus illis, seu tunc enim simul current, quia non est major actionibus a quibus erat suspensus. ratio de una, quam de alia. 3. Dubium secundum. — De cursu ejusdem temporis. — Resolutio. — Secundum dubium €0 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIO.NIS. est, quomodo computari debeat lapsus seu dies assignati temporis attingatur, ita ut si successio illius temporis, id est, an continue, suspensio sit per mensem, ut in cap. 1 de sicut naturale tempus elabitur, velsecundum Sentent. excom., in 6, durabit usque ad ulti- aliquam moralemcomputationem. Nam videri mum diem mensis; si per annum, ut in c. 1 polest hoc secundum, quia quando aliquid de Sentent. et re judic, in 6, usque ad ulti- prohibetur fieri aliquo tempore, intelligitur mum diem anni; et sic de aliis. Et ratio est, de tempore habili, ut in eo talis actio fiat; quia usque ad illum diem non est completum tempus autem habile ad celebrandum, v. gr., illud tempus. Dubitari vero solet, an dies ille vel ad judicium ferendum, etc, non est to- debeat computari inclusive tanquam termi- tum naturale tempus conlinuum, nam cele- nus intrinsecus, vel exclusive tanquam ter- brare licet tempore matutino, et non vesper- minus extrinsecus; vel (quod idem fere est) tino, et judicium ferre licet diebus feriatis, an ille postremus dies debeat totus intoger- lion festivis, vel per diem, non autem per que in illo tempore computari, vel sufficiat Hoctem : ergo. Nihilominus dicendum est, illum attigisse. In quoaliqui simpliciter affir- tempus illud secundum physicum et natura- mant debere totum illum diem integrum in- lem cursum continuum temporis computan- cludi in tali tempore; alii vero putant suffi- dum esse. Hoc est certum apud omnes, et cere attigisse illum; alii distinguunt, nam si constat ex usu; et quia nec moraliter nec per accusativum fertur suspensio, ut, sit sus- prudenter posset aliter talis computatio fieri, pensus per annum, diem integrum debere et ideo in omnibus aliis legibus et pactis ita computari, quia significatur tempus cornple- Solent definita tempora computari. Unde ad tum; si vero feratur in ablativo, ut, sit sus- rationem dubitandi dicitur in primis, in ali- pensus hoc anno, significari tempus incom- quibus suspensionibus quodlibet tempus esse pletum, et ideo satis esse attigisse postremum habile ad funclionem aliquam exercendam diem. earum, quse per suspensionem prohibentur; 5. Dubii enodatio. — Dicendum tamen est, Ut in suspensione a beneficio quodlibet tem- quocumque modo feratur, significari tempus pus est aptum ad percipiendos fructus be- completum, quia suspensio includit negatio- neficii; et jus ad reddilus ipsos quasi conti- nem, et prohibitionem; quod autem prohibe- liue successu temporis comparatur, et eodem tur fieri, sive hoc die, sive per hunc diem, modo per suspensionem tollitur. In suspen- pro toto die complelo prohibetur, quia nega- sione vero ab officio varise actiones variisdiei tio totum destruit; ita ergo in praesenti sus- temporibus, et nonnullaaindifferenter in quo- pensio unius mensis, aut anni, aut triennii, libet lempore fieri possunt. Quod vero aliquae quibuscumque verbis feratur, complete durat habeant certa et definita tempora ex Eccle- pro tota illa mensura significati temporis; et siee consuetudine vel preecepto, nihil refert, illa completa finitur. Gomputatio autem fieri tum quia id est accidentarium ad rationem debet ab eo puncto, in quo fit delictum, vel suspensionis, cujus signum est, quia si sus- sententia pronunciatur, usque ad proportio- pensus abOrdine celebraret hora vesperlina, nalem horam, in qua dies naturalis, mensis, vel noclurna, dupliciter peccaret, et quia vel annus completur, sive illa sit prima pars tempore indebilo, el quia suspensus celebrat. alterius mensis, vel anni naturalis, sive me- Tum eliam quia , sicut Philosophi dicunt, dia, sive ultima ejusdemjhsec enim omniaad quando accidens non potest inesse toli nisi moralem computationem accidentaria sunt. ratione unius partis, tunc ab una parte sim- 6. Dubium quartum. — De computatione pliciler denominat totum : ita hic quamvis mensium. — Conclusio. — Sed hic occurrit aclio, v. gr., non possit exerceri nisi in una quartum speciale dubium de mensibus, quot parle diei, ex eo quod prohibeatur in ea, dierum computandi sint, an triginta unius prohibetur per diem, et proportionali modo dierum, quia plures menses tot dies habent, per mensem.. vel annum; atque ita totum vel tantum viginti octo, quia pcenae sunt re- tempus suspensionis vel prohibitionis conti- stringendae, an triginla, quia esl numerus nuum est. medius, et quia vulgari modo ila mensis reci- k.Dubiumtertium.— Determinatiopraedicti pitur, an 30 dierum cum dimidio, quia est temporis. — Tertium dubium est, quando vel duodecima pars anni. In qua varii sunt et quomodo terminetur tempus in suspensione excogilari possunt dicendi modi, quos omitto, proascriptum. In quo in primis dicendum est quia res videtur parvi momenti. Et breviter 3d nrinimum necessarium esse, ut postremus assero, si suspensio tanlum sit unius mensis, SECT. I. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS PRO CERTO TEMPORE, ETC. 61 probabile esse 30 dies nomine mensis signifi- inchoetur, tantam partem ex sequenti anno cari. Qnod tenuit Joan. Andr., in cap. Quam adjungendam esse, quanta ad complendum sit, de Eiect., in 6, ad Glossam, verb. Men- integrum annum, id est, ex 365 diebus con- sem, et habet fundamentum in jure civili, stantem, sufficiat. Sed quiddeanno bissextili, 1. Miles, § Quidam, ff. Ad legem Juliam, de qui habet 366 dies?estne eodem modo com- Adult. Et rationes factae sunt probabiles, et putanda suspensio in illum incidens? De hoc alii modi non sunt verisimiles. Quia illa ma- multa Summistae, in verbo Suspensio, et in thematica partitio anni, quae fit in ullimo di- verb. JEtas, et Juristse, in cap. Quaesivit, de cendi modo, extra communem loquendi mo- Verb. signific, et in 1. Cum haeres, § Sti- dum, et extra rem moralem est, et vix posset chus, ff. de Statu liberi. Communis lamen exacte fieri. Alii veroduo primi modinimium sententia est in hujusmodi rebus odiosis et augent vel minuunt numerum sine funda- pcenalibus diem illum non computari, neque menlo. Addo vero etiam alium modum com- in anno, neque in mense; itaque si quis anna- putationis esse probabilem, ut scilicet consi- lem suspensionem per 365 dies servet, in derato die mensis, in quo fit delictum, vel altera die jam poterit celebrare, etiamsi ille Suspensio inchoatur, tot dies in sequenti dies, non sequentis anni, sed ejusdem com- mense sumantur ad complendam mensis sus- putetur. Sic enim dicitur in dict. § Stichus, pensionem, quot ex praecedenti transacti si servo liberlas concedatur sub conditione, fuerant, quando incepit suspensio; sic enim si per annum servierit, illud non esse intelli- complebitur mensis integer secundum ordi- gendum de anno bissextili, sed de anno 365 nariam mensium divisionem; nec videlur dierum. Sic ergo in praesenli dicendum est. posse cerlius computari. Maximequiatalislex Atque ita sentit Sylvester, verb. JEtas, n. 5, vel senlentia loqui videtur de proximo sub- et verb. Suspensio, num. 5, in fine, cum Ab- sequente mense. Solum potest obstare, quia bale, et aliis quos refert, et cum Glossa in sequitur, mensem suspensionis semper esse cap. 2, dist. 55. Quae sententia confirmatur, tot dierum, quot habuerit mensis, in quo fit nam quando suspensio unius anni in poenam delictum, et consequenter suspensionem esse imponitur, inlelligitur de anno communi et majorem vel minorem, solum quia sententia ordinario, non de extraordinario, tum quia profertur, vel delictum fit in diverso mense. hic est frequentior modus loquendi de anno; Sed hoc accidentarium est, et ideo nullum est tum eliam quia in pcenis interpretandis beni- inconveniens; maxime cum excessus tam gniori semper iuterpretalione utimur; sed parvus sit, ut moraliter non computetur. annus bissexlilis extraordinarius est, alius Unde in simili Juristae dicunt, mandatum da- vero communis et ordinarius. tum ad aliquid intra mensem agendum, esse 8. Cap. Quaesivit, de Verb., sign. objicitur, illo modo computandum, ut palet ex Gloss. et exponitur. — Unde consequenter fit, si cit. in dict. cap. Quam sit. Addo vero, si sus- alicui poena suspensionis mense Februario pensio sit duorum mensium, probabilem esse imponatur, et contingat mensem illum in allerum saltemcomputandumesse 31 dierum, anno bissextili evenire, explelis 28 diebus argum. 1. Lex, ff. de Reg. jur., quia semper absolvi suspensionem, et die 29, jam ei licere ita sibi succedunt. Si vero sit suspensio eas actiones exercere, a quibus suspensus trium, vel plurium mensium, unus quidem erat. Et pari ratione, si suspensio erat trium, computari poterit altero ex modis supra dic- aut plurium mensium, in ultimo die ultimi tis, intermedii vero iidem sumendi sunt, qui mensis jam non erit talis suspensus, quia naturaliter succedunt, quia hic est communis eadem est proportio plurium mensium ad ul- sensus, et loquendi modus; sicut eliam sus- timum diem, quae totius anni, ad ullimum pensio sex mensium intelligilur esse dimidii diem anni. Et ratio utrobique est, quia dies anni integri, prout menses succedunt a die ille vigesimus nonus, qui interpositus fuit, inchoatae suspensionis, argum. cap. Licet, de vicem ultimi supplevit. Quod si objiciatur Suppl. neglig. Praelat. praedictum cap. Quaesivit, ubi dicilur, duos 7. Dubium quintum. — De computatione illos dies anni bissextilis quasi pro uno re- anniin annuali suspensione. — De anno bis~ putari, respondetur, omissis aliis interpre- sextili. — Hinc facile definilur quintum du- tationibus, disjunclive, non conjunctive id bium simile, quando poena est unius anni, esse inlelligendum, id est (juxta materiam, quomodo compulandus annus sit. Dicendum de qua ibi agebaiur), utin altero eorum possit est enim, ex quacunique parte anni suspeusio festum sancti Matthiae celebrari, quasi pro 62 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS. eodem reputari, non vero copulative, ut in vis illi dies pro uno computentur, non est uno et altero debeat festum illud celebrari, Sicitum die vigesimo septimo Februarii jeju- ac si esset unus tantum. Et simili modo, si nare, et die vigesimo nono festum sancti alicui esset impositum onus jejunandi ultimo Matthise celebrare, ut traditur in dicto cap. die Februarii, posset tunc in uno vel altero Quaesivit, quia obstat contiguitas, ut sic illorum dierum jejunare et implere obligatio- dicam, necessaria inter vigiliam et festum, nem, quia hoc modo pro uno reputatur, quia inter quae nunquam licet diem interponere, unus eorum tunc de facto est ultimus, alfer nisi dies Dominica intercedat. vero est ultimus mensis ordinarii. Non vero 10. Suspensioabhomineproannobissextili, teneretur ille jejunare utroque die, eo quod an comprehendat diem vigesimum nonum pro uno reputentur, quia hoc modo, scilicet Februarii. — Sed dices tandem, quamvis conjunctim, non vere pro uno reputantur, dicta resolutio vera sit, quando suspensio nain revera sunt duo dies distincti, et in eis unius anni vel mensis in communi ponitur, ut multiplicantur jejunia. Unde, quando pars est in his quse sunt a jure, tamen, si suspen- Quadragesimee in eum mensem bissextilem sio sit ab homine, et signaiim imponatur pro incidit, uterque dies per se numeratur ad futuro mense Februarii, vel pro futuro anno, complendum quadragesimum numerum. Et qui bissextilis est, tunc non habere locum in- eodem modo recte dicunt communiter Docto- terpretationem positam, quia jam sermo est res, quando aliquid praecipitur, vel concedi- de tali mense vel anno in particulari. Res- tur fieri intra certum terminum dierum, tunc pondetur : si satis constaret de mente prseci- semper illos clies pro duobus computari, quia pientis, scilicet cogitasse illum de anno bis- revera duo sunt. Sic ergo in proesenti, quoad sexlili, et advertisse talem esse eum, de quo durationem suspensionis hi duo dies non loquitur, et voluisse pro toto illo suspendere, computantur pro uno, sed pro duobus, ncc tunc certum est ita esse servandam suspen- pro utroque copulative, seu conjunctim du- sionem, nam potest judex ita obligare; unde, rare debeat. An vero in gratiis, seu rebus fa- si de ejus mente conslet, non est dubium, vorabilibus, quando per mensem, vel annum quin obliget. At vero, si de hoc nihil speciale conceduntur, ita computari possint, alterius constet,etaliasverba sententiae sint generalia est considerationis. unius anni vel mensis, quamvis dicatur, 9. Quid de suspenso per mensem Februarii primi sequentis anni vel mensis, juridice erunt anni bissextilis. — Dices : si illi duo dies dis- interpretanda juxta benigniorem sensum, ut junctim pro eodem computantur, ergo ei, qui scilicct sermo sit de proximo anno sequente per mensem Februarii suspensus est, licitum ordinario, ut explicatum est. erit eo mense bissextili non servare suspen- 11. Quid si suspensio interrupta fuit. — sionem die vigesimo octavo, sed vigesimo Dubium sextum. — Primus dicendi modus. — nono, ut alleruler eligi possit. Respondetur, Secundus modus. — Sexta dubitatio circa hoc negando sequelam; illud enim intelligendum pnnctum esse potest, quando aliquis non ser- esi, nisi aliunde aliquid speciaie obstet; hic vavit suspensionem toto anno vel mense sibi autem obstat, quia tempus ad suspensionem praescripto, quando et quomodo finiatur preescriptum intelligitur debcre esse conti- tempus talis suspensionis. Tres enim modi nuum; haec enim cst communis juris intelli- diccndi excogitnri possunt. Primusest, v gentia, ut generatim tractavit Jasonin 1. Con- quo sic suspensus suam prohibitionem d i- tra majores, C. de Inofficioso testamento, n. nito tempore conlinuo non servavit, iterum 6, et ideo ne interrumpatur suspensio, non incboare debeatsuspensionemetservareiIl;itu licebit tunc diem vigesimum nonum pro vige- toto preescripto temporc, neque in illo com- simo octavo accipere. Sicut etiam, si suspen- putanda sit pars illa temporis, in quo suspen- siositannualis, nonlicebitin illa die vigesima sionem servavit. Ratio esse potest, quia nona eam non scrvare, eo quod in illo anno tempus suspcnsionis debct esse continuum, pcenali (ut sic dicam) illa non computetur, ut diximus; ct idco si semel interrumpalur nec numerum dierum ejus augere debeat; suspensio, non potest prius tempus cum pos- haberent enim locum hse rationcs, nisi neces- teriori conjungi, sed debet itcrum suspensio- saria continuitas suspensionis obstaret; et nis lempus inchoari. Sicut de anno probalio- ideo exceplio illius diei semper in ullimum nis ad professionem requisito, utex communi diem anni vel temporis prtescripti rcservalur. sententia et praxi lestatur Navarr., cons. 29 Sicuteliamobcausamproportiomilem, quam- de Regularibus; sic ergo propter ralionis SECT. r. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS PRO CERTO TEMPORE , ETC. G3 paritatem videtur in praesenti dicendum. Se- sio; non est ergo, cur nos illam adjungamus. cundus modus dicendi esse potest, tempus Prseserlim cum aliae pcena^ vel impositae sint quidem illud, in quo, et pro quo non servatur ipso jure vel imponi possint a superiore vio- suspensio, non computari, nec deservire, ut lantibus suspensionem. expleatur tempus suspensionis impositse; 13. Corollarium. — Quapropter finito illo tamen, si posl illud suspensio servetur, de- suspensionis tempore, non tenetur ille, qui bere hoc posterius tempus cum priori con- suspensus fuit, tot diebus aut vicibus asus- jungi ad complendura suspensionis tempus; pensionis actibus abstinere, quot illos male ut, v. gr.. si quis per annuui suspensus, post exercuit dum fuit suspensus, quia prohibitio- sex menses observatae suspensionis, per unum nis tempus finitum jam fuit; sicut non tenetur aut duos illam violavit celebrando, etc, sa- quispiam, quasi per modum reslitutionis tisfaciet, si postea sex alios menses se absti- exercere postea actum praeceptum vel omit- neat, etsiccompleatsuaesuspensionistempus; tere prohibitum, quando id non servavit pro minori enim tempore non poterit satisfacere eo tempore, pro quo latum erat pra?ceptum; suse obligationi, cum ea sit unius integri anni. ut qui non jejunavit in Quadragesima, non Quod vero hoc sufficiat, patet, quia, licet tenetur postea jejunare; vel qui uno die temporis continuitas sit per se loquendo ne- horas canonicas omisit, non tenetur alio eas cessaria, utdebilo modo impleatursuspensio, repetere, quia, quando preeceptum designat non est tamen ita necessaria simpliciter, ut si tempus, ut in eo terminetur obligatio actus, aliquo casu vel culpa interrupta sit, eam de extra illud non obligat, imo nec impleri novo inchoare oporteat; esset enim gravissi- potest, ut attigit Innocentius, in cap. 1, de nium onus et quoddam poenae augmenlum, Celebr. Missar., et Sylvester, verb. Jejunium, quod nullo jure ostendi potest. num. 22, et alibi latius diximus. Solum est 42. Tertius ac probabilior dicendi modus. advertenda obligatio restitutionis, quae inter- — Tertius et melior dicendi modus est, sus- dum manet ratione rei acceptae aut malae pensionis tempus continue fluere, ex quo acceptionis, quae in praesenti locurn habet in inchoatum est, nec itUerrumpipropterea quod suspensione a beneficio; nam, si quis eo tem- sic suspensus, vel casu aliquo, vel etiam ex pore, quo suspensus fuit a beneficio, accipit malitia aliquid faciat contra prohibitionem ei fructus vel aliquam partem eorum respon- factam, sed praescripto tempore finiri, licet dentem cum proportione alicui parti illius inlerim non servetur. Explicatur, quia effec- temporis, tenebitur postea ad restituendos tus proximus et immediatus suspensionis non illos fructus, vel si aliter restituere non potue- est ipsa realis privatio actionum vel rerum; rit, tenebitur tanto tempore abstinere a per- haec enim scepe pendet ex voluntate ipsius ceptione fructuum , quanto oportuerit ad suspensi, cum tamen ipsa suspensio ab illa illum effectum; illud tamen non est, quia non pendeat; sed immediatus effectus sus- suspensio duret, sed quia obligatio ad resti- pensionis est obligalio ad se abstinendum ab tuendum manet ex re injuste usurpata. illis aclionibus, vel etiam inhabilitas et inca- pacilas earum, quantum ab Ecclesia vel fieri Quando suspensio tollatur per dispensationem. potest vel intenditur. At haec obligatio vel iuhabilitas continue manet in homine sus- 14. Secunda conclusio. — Dico secundo : penso,etiamsiipse violetsuspensionem; cujus suspensio ad certum tempus, vel eliam in signum est, quia in eo, quod non servat, perpetuum explicite lata, per dispensationem graviler semper peccat, vel etiam irregularis superioris tollipotest nondum elapso termino, efficitur, si actio est ad illum effectum accom- vel licet illum non habeat. Prior pirs certa modata ; vel si sit actio pendens a jurisdic- est et communis. Et ratio est, quia temporis tione, et suspensio sit ab officio, est nulla; designatio, pro quo suspensio fertur, solura ergosuspensioipsasemperaccontinuedurat, hoc operalur, ut talis pcena tanto lempore quantumvis suspensus contra illara agat. duret, si nulla causa snperior impediens seu Ex quo ulterius fit, ut praescriplo tempore auferens illum intercedat, sed suo veluti finiatur, quia non plus durat, nec plus opera- ordinario cursui relinquatur; non tamen tur, quam fuerit imponentis voluntas. Quia facit, ut talis pcena pro eo tempore irremissi- absolute illud tempus determiuavit, neque bilis sit, neque aufert a superiore potestatem addidit conditionem, ut si suspensionem vio- solvendi subditum a lali poena. Altera pars laverit, longiori tempore protrahalur suspen- de perpetua suspensione eadem ratione cum 64 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONlS. proportione applicata probari potest, el quia per illam solam et non per inferiorem auferri in hoc differt talis suspensio a depositione potest. Confirmatur, nam si talis suspensio verbali, ut infra dicam; ergo saltem per fertur ad cerlum tempus, per illam designa- absolutionem vel dispensationem tolli potest. tionem auctor illius juris declarare voluit, ut 15. Tertia conclusio. — Quis possit suspen- ante illum terminum non auferretur; atque Stonem hanc tollere. — Dico ergo tertio : sus- ita virtualiter reservavit, ne in illo tempore pensio simpliciter lata propler delictum com- ab alio inferiore auferretur. Quando vero missum absque ulla adjecta conditione vel auctor canonis sibi reservat absolutionem, temporis designalione, potest per absolutio- sive tacile, sive expresse, nullus inferior po- nem tolli. Hsec eliam sententia certa est, et test absolvere, juxta c. Nuper, de Sentent. constat ex usu, et ex ratione paulo antea excomm. Accedit, quod, si talis pcena ante facta, et ex natura, seu institutione suspen- elapsum terminum ab ordinario Episcopo sionis; est enim talis poena, ut non sit posi- tolli posset, facile contemneretur, et delicta tive perpetua seu irremissibilis, in quo inter pro dignilate non punirentur. Quam rationem alia differt a depositione et degradatione. atligit Glossa, in c. Cupientes, § Cfeterum, de Ergo suspensio haec per aliquem modum Elect., in 6, verb. Suspensos. Quam adeo auferri potest; non auferlur autem per solum efficacem esse censeo, ut propter illam existi- lapsum temporis, quia nullum habel designa- mem neque ipsum Summum Pontificem seu tum ex vi formee. Explicandum vero superest auctorem canonis, debere facile a tali sus- quis possit hanc gratiam concedere. In quo pensione absolvere, neque licite id facere solum fere necesse est applicare dicta de posseabsque rationabili causa, sicut dicisolet censuris in communi, distinguendo suspen- de dispensatione in suis legibus, quia eadem sionem a jure vel ab homine, in ordine ad est ulriusque ratio, et quia ad bonum com- poteslalem ordinariom vel delegntam. Et mune id maxime expedit. Rursus utraque quidem de polestate delegata hic nihil dice- ratio cum proportione applicata locum habet mus, quia ut est ab honiine non cadit sub in suspensione perpetua; nametiam illa pcena scienliam; ut vero esse polest per privilegia, facile contemnetur, si facile sit statim absolu- sufficiunt dicta de censuris in communi, et lionem ejus oblinere. Imo in minori seslima- (Deo dante) in tomo de Religione plura dice- tione haberetur quam suspensio lata ad cer- mus. De suspensione item lata ab homine in tuin tempus, si hrec tantum a legislatore, illa puram peenam certum est, ab illo solo tolli vero a quolibet ordinario auferri possej,, cum posse, qui illam lulit, vel superiore, ut est tamen suspensio perpelua gravior poena sit, communissenlenliaDoctorum, inc. Tam litte- quam ad certum tempus. Unde etiam hic ris, de Testibus, et Summislarum, verb. Sus- habet locum altera ratio, quia jus inferens pensio; et Antonin., tract. de Suspensione; suspensionem et declarans illam esse perpe- Navarri, cap. 27, num. 262 ; et patebit a for- laam, tam immutabilem vult esse, sicut ipsum tiori ex dicendis; solum ilaque de ordinaria jus; atque ita virtute includit reservationem, potestate et suspensione a jure reslat dicen- ut a nemine tolli possit, nisi ab eo, qui tale dum. jus potuit condere vel auferre. 17. Quod sit discrimen inter ablationem Quis possit suspensionem a jure in poenam suspensionis et excommunicationis ad tempus latam auferre. latse. — Responsio quorumdam rejicitur et vera resolutio inculcatur. — Sed objicitur 16. Dico ergo quarto : suspensio a jure lata, contra ulramque partem, nam excommunica- sivepcrpelua, sive ad certum tempus, tantum tio ad tempus lata potest ante illud tempus ab auclore canonis ante lempus elapsum expletum per quemcumque ordinarium Epi- dimilti polest. lta Glossa, in cap. Cupientes, scopum auferri; ergo et suspensio; par enim § Cteterum, verb. Suspensos, de Elect., in 6; est ulriusque ratio. Et in universum, quando Abb;is, cap. Tam lilleris, 33, de Testibus, auctor canonissibi non reservatabsolutionem n. 4, etc. 2 de Solulionibus; Felinus, et alii censurae, eam concedere videtur inferiori infra citandi. Ratio est, quia lunc suspensio paslori ordinario, c. Nuper, de Sent. excom.; sumitur absolute ac definite, utpura pcena in ergo idem dicendum est dc hacsuspensione. vindictam delicli commissi; pcena autem sic Ad priorem rationem Covarr., in epitotn. 4 imposita a superiore perpetua est seu stabilis Decrelalium, 2 part., cap. 6, in princ, n. 16, et durunle eadem voluntale superioris; ergo refert et sequitur communein opiuionem SECT. I. DE ARLATIONE SUSPENSIONIS PRO CERTO TEMPORE, ETC. 65 Canonisfnrum, cum Glossa in Clementina 1 receditur. Dispensans vero ex parte diminuit de Dccimis, verb. Donec, quae dato antece- jus; et ideo solel dici dispensalio, vulneratio denli deexcommunicatione ad certum tempus juris; absolutio autem potius est juris exe- lata, noaat idcm sequi de hac suspensione; cutio. Et ideo non val:' argumenlum ab nullam tamen differentiae ralionem assignat; absolutione ad dispensationem, ut quia ia neque, si proprie fiat comparalio, assignari absolulione intelligitur concessum, quod non posse existimo. Aut enim loquuntur proprie reservatur, idem de dispensationecensendum de excommunicatione majori, et sic repugnat sit. Igitur c. Nuper, loquitur de absolutione excommunicalionem ferri ad tempus; supra ab excommunicatione, et ad summum ex- enim oslendimus ita esse proprie censuram et tendi polest ad suspensionem et inlerdictum, medicinalem poenam, ut nunquam ferri possit quatenus sunt proprise censurae, et per abso- in puram vindictam delicti commissi, sed ob lulionem propriam tolluntur; non vero ad contumaciam. Unde solum potest habere pro suspensionem pro certo tempore latam, quae termino recessum a contumacia. Idemque non est censura, nec potest per absolutiooem, censeo de excommunicatione minori, prout sed per dispensationem tolli, ideoque natura nunc est in usu Ecclesise, utsupra dixi, quia sua est reservata, nisi expresse concedatur. nemo privatur usu omnium sacramentorum, 19. Quis possit auferre suspensionem pro etiam pcenitentiae, si per illum non stet, quo- delicto prseterito simpliciterlatam. — Felini ei minusabsolvatur. Si autem excommunicalio- Panormitani opinio. — Hinc vero oriturdu- nem vocent quamcumque prohibilionem, quse bium, an idem dicendum sit de suspensione fitde solo usu Eucharisliee vel alterius sacra- lata pro delicto tantum praeterito, indefinite menti, ferri quidem potest ad certum tempus, tamen et sine temporis determinatione, neque ut in c. Nemo, de Consecratione, d. 1, cum cum determinalione perpetuitatis, sed abso- similibus, el finito tempore, ipso jure tollitur lute. Nam de hoc est controversia, an sequa- seu ccssat, sicut suspensio; et ante illud tem- tur conditionem censuree, vel purte poense. pus expletum, si sit lata a jure, a nemine tolli Panormitanus enim, in c. Tam litleris, quem poterit, nisi ab auctore ejusdem juris, propter ibi sequitur Felinus, censet etiam ab hac non easdem rationes, quas de suspensione ad- posse absolvere Episcopum, nisi positive con- duximus, nisi fortasse ob levilatem rei aliter cedatur, nec esse salis ut non reservetur. inlerdum sentiendum sit, quod etiam in sus- Ralio ejus est, quia est perpetua ex intentione pensione locum habet, ut stalim dicemus. ferentis; ideo enim illam absolute et sine ulla Nulla esl ergo differentia. Negandum ergo est conditione vel restrictione fert. Item talis anlecedens cum proportione sumptum. pcena intelligitur ferri secundum jus, el poena 48. Satisfit rationi sumptx ex cap. Nuper, indefinite lata in jure censetur perpetua, leg. tradunturque differentix inter suspensionem Servus, Codic. de Poenis;notat Glossa in cap. pcenalem et excommunicationem. — Ad cap. Si autem, de Cohabilat. clericor. et mulier., Nuper, et ralionem ex illo sumptam, respon- et multa ad hoc congerit Felinus, in cap. Ex dent Panormitanus et alii auclores cilali, ibi lilteris, de Constit., uum. 14 et sequent. Item esse sermonem de excommunicalione, de qua habet hic locum ratio supra tacta, quod talis non est eadem ratio, tum quia in illa majus pcena gravior censetur, quam suspensio lata vertitur periculum, et ideo facilius concedi- ad certum tempus, et quse difficilius tolli tur; lum quia illa pcena medicinalis est, et possit. Confirmatur, quiageneralis regula est, non absolute imponitur ad certum tempus, suspensionem, quae non est pro contumacia,' sed donoc quis resipiscat. Ex quo nascitur non posse tolli ab inferiori, ut tradunl omnes alia differentia, quod illa tollitur per absolu- Summislse, verb. Suspensio; Navarrus, c. 27, tionem; hsecautem suspensio, de qua agimus, num. 162, qui alios refert, et plures referam non potesl tolli, nisi per dispensationem. Iu- seclione sequenti. Contrariam sententiam ter quas est magna -differenlia notanda, tenuit Glossa in Clemenlina 1 de llujret., quam alibi latius explicui, quod absolvens ut verb. Excommunicationis ; distinguit enim sic non dat aliquid contra jus, sed potius inter suspensionem latam ad cerlum lempus, exequitur jus, per se loquendo, ut recte ait vel indefinite, el de priori docet senlentiam Glossa, dicto cap. Cupienles, et Panormitanus traditam; de posleriori dicit sequi conditio- supra, et facit cap. Qua fronle, de Appella- nem censurarum, posseque ab Episcopo tolli tionibus, qualenus disponit, excommunicatio- eo ipso quod non reservatur, quam absolute joem esse tollendam eoipso qucda contumacia poslea sequulus est idem Panormitanus, in xxiii bis. 5 66 DISP. XXIX. DE ABUTIONE SUSPENSIONIS. cap. Qunm sit, de Excessib. Prselat., in fine. contnmacia, nam imponitur sub hac formar Et idem sentit Innocentius in c. 2 de Solut. Si hoc feceris, suspensus sis, vel aequivalenti, Ubi hujusmodi suspensio indefinite ferlur, et qtioe sine dubio potest habere dictum sensum, putat esse concessnm Episcopo eo ipso quod sicut habet in excommunicatione, vel iuter- non reservatur. Et multa alia sumi possunt dicto. Addit praeterea idem Panormitanus, pro hac sententia ex Felino supra, et Covar- quando forma verborum dubia fuerit, prse- ruvia, qui eam sequitur in 2 part. 4 Decret., sumendum esse latam esse pro contumacia, C8p. 6, in princip., r. 15. Ratio eorum esse quia in pcenis benignior est interpretatio videtur, quia talis suspensio differt ab ea, adhibenda; est autem benignior poena medi- quae positive fertur perpetua; ergo in hoc cinalis, quam vindicativa, caeteris paribus, maxime differt, quod ex intentione superioris utper se constat. Ergo cum illa forma indif- non fertur, ut perpetuo duret, sed ad justum ferens sit, si aliunde non satis consliterit arbitrium superioris; ergo hoc judicium, eo legislatorem aliud voluisse, praesumendum ipso quod non reservatur Papae, censetur est concessisse illius pcenae relaxationem or- commissum Episcopo. dinariisPraelatis, quando illam non reservavit, 20. Qidd in hac controversia sentiendum. juxta conditionem pcenae medicinalis. Quin — Mihi haec posterior opinio videtur practice potius addo, etiam suspensionem hanc, quse vera, quamvis censeam cum priori opinione interdum videtur ferri pro delicto commisso, distinctionem datam esse formalem, scilicet, non ferri sine ordine ad futuram satisfactio- suspensionem latam in puram pcenam non nem, velemendationem,Iicetnonexprimatur, posse tolli ab inferiori, nisi concedatur; latam et in hoc sequi conditionem suspensionis pro veroobcontumaciamposse, eo ipso quod non contumacia; et in dubio ita esse interpretan- reservatur, ut infra dicam. Dico autem sus- dam, nisi aliud ex circumstantiis constet. Et pensionem indefinite latom propter delictum possunt ad hoc induci c. Si quis Episcopus conimissum, regulariter ferri procontumacia, damnatus, et c. Theugualdum, 11, quaest. 3, argnmento c. Ex litleris, de Constit., et quae ubi prius fertur suspensio absoluta et indefi- ibi notat Innocentius, et alii, et ideo tunc non nita, postea vero additur : Si ausi fuerint ali- censetur perpetua, ut dicitur in dicto c. Ex quid de suo ministerio contingere, nullo modo litteris, poterilque sine dispensatione tolli, si liceat eis habere spem remissionis, nec locum persona sufficienter disponalur, et Ecclesiae satisfactionis. Ubi clare significatur priorem satisfaciat, ideoque sequitur regulam cap. pcenam latam esse sub spe remissionis sub Nuper, quia revera per absolutionem tollitur. tacita conditione, si exhibeatur debita satis- Si autem contingat suspensionem pro crimine factio. In hoc ergo dicimus esse similem sus- ferri simpliciter in puram vindictam, tunc re- pensioni pro contumacia, ac proinde non esse vera esset perpelua, et non posset tolli per in- reservatam, nisi formaliter reservetur. Cujus feriorem, propter rationem prioris sententiae. etiam magna conjectura est, quia interdum "Vix autem credo reperiri in jure similem sus- haec suspensio reservari solet, ut in dicto pensionem, et Covarruvias supra pro regula cap. Tam litteris, de Testibus, ibi, Donec me- ponil, suspensionem indefinite lalam censeri reatur nostram indulgentiam obtinere , et restrictam ad tempus, pro quo durat contu- tamen fuerat suspensio ab officio et beneficio macia, et favet non parum dict. cap. Ex lit- simpliciter lata pro crimine jam commisso. teris.Necetiam ab homine solet aliter imponi, Ad exigendam ergo acerbiorem pcenitenliam namveltaxatur tempus, autperpetua dicetur, et satisfactionem illius, et ut suspensio diffi- vel si absolute fertur, habet condilionem sub- cilius tolli posset, addilur illa condilio; si intellectam, donec lollatur. Quod maxime ergo non esset addita, non esset reservata, colligi polerit ex qualitate delicti, quod non sed subintelligenda fuisset similis conditio "m solet esse dignum perpetuae suspensionis; ordine ad proprium Episcopum. imponiturtamen sine certo termino, ut aliqua 21. Quis possit auferre suspensionem hanc specialis satisfactio, vel emendatio a suspenso ferendam secundum jus. — Ex dictis inferre exigalur priusquam suspensio tollatur; et licet, preedicta locum habere in suspensio- ideo talis suspensio regulariter censetur ha- nibus non solum latis ipso jure, sed etiam bere conditionem illius, qua? pro contumacia ferendis secundum jus. Ut, v. gr., si propter ponitur. Unde Abbas,in dict. cap. Ex litteris, aliquod delictum lex praecipial imponi sus- iatelur suspensionem simpliciter ajure latam pensionem triennalem (ut c. Cum inhibilio, sine temporis determinaticne, ssepe ferri pro gultimo, deClandest. desponsal.), non poterit SECT. II. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS QU.E OB CONTUMACIAM, ETC. 67 Episcopus illam imponendo minuere, nec in docetur non posse Episcopum simpliciter dis- illa imposita dispensare,utrecteCovarruvias pensare in legibus Ponlificiis , aut Concilio- supra prosequitur. Quia non potest inferior judex dispensare in lege superioris, nec ab- solvere reum convictum a pcena legis; ut enim ait Papinianus : Facti quxstio in ar- bitrio est judicantis, pcense vero prosecutio non ejus voluntati mandatur, sed legis aucto- ritati reservatur. Leg. 1 Digest. ad Senat. consult. Turpil., et Gratianus, 2, qusest. 3, post cap. Si quem. Tradit etiam D. Thom., 2. 2, qua?st. 70, art. 5, quaast. 67, art. 4. At vero si lex canonica solum preecipiat indefi- nite suspensionem ferendam in eum, qui tale deliclum commisit, integrum erit judici dum illam fert, pro tanto vel tanto tempore illam rum, nisi ei concedatur, ut etiam Covarruv. notavit in dicto num. 15, et videri potesl Glossa, in c. In quibusdam, de Pcenis, et ibi Doctores, Innocent., c. Delictum, de Tempor. ordfn., 10 dist., § De adulteriis, num. 8. Ex hac vero limitatione colligitur, posse nun( Episcopum absolvere in omni hujusmodi sus- pensione contracta ipso facto, et ad forum contentiosum non deducta, dummodo occulta sit; nam hoc ei conceditur in Concilio Tri- dent., sess. 24, cap. 6 de Reform. De quo decreto alia essent nobis dicenda, sed ea re- servamus in materiam de irregularitate, quia de illa principnlius ibi sermo est. Tandem taxare; et tunc posset etiam idem judex (ut limitari solet dicta sententia ad eas suspen- opinor) illam poslea minuere, quia non esset siones, quae propter gravia delicta incurrun- dispensare in lege, sed in sua sententia, unde tur, quod ealenus verum esse censeo, qua- inferior illo, vel extraneus id non posset. Et tenus in aliis criminibus levioribus Episcopus eadem ratione si indefinite suspensionem tu- solet dispensare, et hoc ei in jure concediiur, lisset, sicut lex designat, postea illam posset juxta dictum c. At si clerici, § De adulteriis, ad certum tempus limitare, vel post aliquod atque ita limitatio haec sub prima generali tempus auferre. Quia intcntio legis sic desi- continetur. gnantis suspensionem, non est, ut ex vi sua 23. Occurrebat hoc loco dicendum, an per perpetua positive et immutabiliter impona- privilegia absolvendi a censuris et poenis tur; hic enim nimius rigor est, qui nec per detur facultas tollendi suspensionem hanc talem legem explicatur, nec solet esse accom- vindicativam. Nam profeclo videtur conse- modatus qualitati delicti; recte ergo hsec quenter dicendum non extendi, nisi in eis indefinita suspensio quoad suum terminum detur etiam facultas dispensandi. Sed quin juridicum justo judicio subordinata censetur. quoestionem hanc in libro de Religione latius tracto, et infra de Irregularitale attingenda est, ideo illam nunc omitto. SECTIO II. Quomodo, et a quo tollatur suspeasio, quse ob contumaciam fertur. I . Suspensio ob contumaciam in duplici est poena legis; neque enim major jurisdiclio ad differentia. — Prima conclusio. — Secunda unum, quam ad aliud requiritur. Imo dispen- conclusio. — Tertia conclusio. — Circ litu- sare in crimine, si jam crimen commissum lum oportet advertere, particulam illam, ob est, nibii aliud esse potest, quam dispensare, contumaciam, ambiguam esse, quod nolavit vel relaxare pcsnam propter crimen impo- Abbas, in c. Ex lilteris, de Constit.,num. 10. silam aut imponendam; si vero nondum est Potest enim sumi in vi unius specifici deTicti; crimen commissum, nihil aliud erit dispen- et sic sicut fertur suspensio inpuram pjenam sare in illo, quam dispensare in lege, ut propter alia delicta praeteritn, ita etiani po- 22. Quando Episcopus possit suspensionem a lege taxatam tollere. — Denique circa aliam regulam addunt communiter Doctores limi- tationem, scilicet Episcopum non posse sus- pensionem a lege taxatain pro delicto com- misso tollere, nisi delictum sit ex illis, in quibus Episcopus potest dispensare, nam si potest dispensare in crimine, a fortiori in quamvis non servetur, cnmen non commit- tatur; qui autem hoc modo potest in lege dispensare, poterit etiam dispensare in poena, ac relaxare illam. Habet autem hoc locum (ut bene dicit Abbas) solum in casibus Epi- scopo concessis. Qui autem sint illi casus, iractatur ab ipso et aliis in c. At si clerici, test ferri propter contumaciam; imo quoties lex prohibet aliquid sub tali suspensione, illa poena non incurritur sine contumacia seu inobedientia illius legis. Et hoc modo inter- dum canones considerant mnjorem vel mino- rem contumaciam commissam eliam praele- ritamad tantam vel tantam suspensionem vei § De adulleriis, de Judiciis; et frequentius pcenam imponendam, ut patet ex c. Ex tua, P8 D1SP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS. de Cleric. non resident., et in Trident.', sess. enim excommunicatio, dum non reservatur 6, c. 1 de Reform., et sess. 23, c. 5; non ergo auctori canonis, aliis concedi censetur, quia in pra?senti sumitur hoc modo, sed pertinet propter contumaciam fertur; nam idcirco ad dicta in sectione preecedenli. Aliter igitur quam primum sntisfactionem exhibet, in dicitur ob contumaciam imponi cum tractu communionem restituitur, ut sumitur ex cap. successivo in futurum, id est, quamdiu in Ex lilteris, de Constit.; quando vero sus- contumacia perseveratum fuerit, vel donecab pensio propter conlumaciam fertur, imitatur illa recedalur, et ita nunc loquimur. Potest qtioad hoc naturam excommunicationis, sci- autem sic suspensus in duplici statu conside- licet, ul exhibila satisfactione congrua statim rari. Prior est antequam a contumacia rece- auferatur, argum. dict. c. Ex lilteris, et cap. datur; posterior, poslquam ab illa disceditur, Qua fronte, de Appellat.; ergo simili ratione, et parli, vel prsecepto superioris satisfactum sicut excommunicatio non reservata aliis con- est. De priori statu tria videntur certa. Pri- cedi videtur quoad absolulionem, ila etiam mum est, durante contumacia non debere suspensio; nam tota ralio illius esse videtur, dari absolutionem hujusmodi suspensionis, ut excommunicalio auferatur quam primum regulariter, ac per se loquendo, quia est possit. contra vigorem Ecclesiasticee disciplince; et 3. Solvitur objectio. — Verumtamen hsa ideo in detrimentum vergit boni communis. probaliones, si in rigore loquamur, efficaces Dixi autem, regulariter ac per se loquendo, non sunt, quia videtur esse longe diversa quia interdum secundum prudentiam posset ratio de excommunicatione et de suspen- aliud expedire, personre ac negotii circum- sione;nam excommunicationisabsolutiomulto slantiis perspectis. Secundum est, hujusmodi magis est ad salutem animse necessaria, eo suspensionem, eliam in eo statu existenlem, quod excommunicatio privat suffragiis et re- posse per absolulionem tolli, ita ut factum ceptione sacramentorum, et ob hanc causam teneat, etiamsi non juste fiat, juxta c. Vene- non solum Episcopo, sed etiam ordinario pa- rabilibus, § Ubi aulem, cum Glossa, de Sent. rocho censetur concessa absolutio excommu- excomm., in 6. Tertium est, si haec suspensio nicalionis non reservatae. Ad quod specialiter lata sit ab homine, tantum a judice, qui illam expendo in dict. c. Qua fronte, verba illa : tulit, vel a superiore tolli posse; si vcro sit a Ne in excommunicatione decedat. At vero jure, solum ab auctore canonis, vel a supe- absolulio suspensionis non est ita necessaria, riore, si illum habeat. Omnes hse asserliones quia non privat suffragiis, neque sacramen» fere conslant ex his, qure de censuris in com- torum receplione, unde quod quis in suspen- muni dixiinus. sione decedat, per se non est aliquod spiri- 2. Objicitur contra tertiam conclusionem tuale incommodum; non est ergo eadem ratio cap. Nuper, de Sententia excommunicutionis, de suspensione, quse de excommunicatione; in 6. — Solum circa ultimam oporlet adver- ergo propter solam paritatem rationis non tere, illam videri posse conlrariam cuidam recte fit extensio dict. c. Nuper. Adde quod communi sententiie, quse asserit, suspensio- neque auctores videntur ausi fuisse a^qualiter nem a jure latam, si reservala non sit, posse eam facere, nam in dict. c. Nuper, aeque fit ab Episcopo tolli. Qua3 opinio praecipue fun- concessio Episcopo et proprio sacerdoti; auc- datur in illis verbis c. Nuper, de Senlentia tores autem communiler non dicunt poss( excomm., in 6 : Quia conditor canonis ejus parochum absolvere a suspensione, sed so- absolutionem sibi specialiter non reservavit, lum Episcopum aut vicarium ejus, ut viderc eo ipso concessisse videtur facultatem aliis licet in Navarr., cap. 27, num. 162; ergo relaxandi, quae de excommunicatione ibi signumestnonesse paremrationeminulraque dicta sunt; tamen ad suspensionem exlen- censura; nam, si esset, cur non esset eliana dunlur a Glossa in c. Gupientes, § Caelerum, sequalis exlensio et concessio; difficile ergo verb. Suspensos, de Sententia excomm., in 0. est ex dict. c. Nuper, hanc sentenliam colli- Et praecipue in hac suspensione, quaj propter gere. Alia vero capitula, Ex litteris, et Qua conlumaciam ferlur,eam exiensionem appro- fronle, non melius id probant; nam ibi solum bant Panormitanus et alii Doctores, lum in dicitur, esse absolvendum eum, qui a contu- diclo c. Nuper, tum etiam in c. Tam lilteris, macia recedit; est intelligendum autem, ut de Testibus, et in c. 2 dc Solution., et con- per se constal, esse absolvendum ab habente senliunt etiam Suiijniista) omnes. Soletqtie potestalem; quis autem habeat potestalem ibi probaii illa extensio a purilalo ralionis; ideo non explicatur; id autem est, quod inquiri- SECT. II. DE ABLATIONE SUSPENSlONiS Qt)£ OB CONTUMACIAM, ETC 69 mus; eo vel raaxirae quod in dict. c Ex lit- sufficienter prrescriptum , ut, finita templi teris, in quo Navarrus majorem vim facit fabrica, ipso jure finiretur suspensio; simili (fortasse quia privationem , de qua ibi est ergo modo, quando suspensio propler con- sermo, putnt esse suspensionem), in illo (in- tumaciam fertur, virtute continet hanc con- quam) capite, pcena, qua3 refertur, non erat dilionem, seu limitationem, Donec a contu- a jure, sed ab homine lata, mandaturque ut macia recedas, ut probatur optime ex cap. absolvat, qui poenam tulerat; quomodo ergo Ex lilteris, de Conslitut.; ergo, expleta illa polest inde probari, quod in suspensione a conditione, finitur tempus, pro quo talis sus- jure inferior possit absolvere a suspensione pensio lata est; ergo cessat etiam ipso jure lata a superiore? ipsa suspensio absque alia absolutione. Patet 4. Accedit tandem , quod, licet inferiori consequentia, tum a paritate rationis, quia concedenda esset hsec potestas, ad summum in ulroquecasu finitur terminus suspensionis; id intelligendum esset post satisfactionem tum etiam quia cessante causa, cessat effec- exhibitam et ablatam contumaciam ; cur tus; ergo, cessante contumacia, debet cessare enim praesumendum est, quando auctor ca- poena ejus; tum denique ex dict. cap. Ex lit- nonis aliquem ob conlumaciam suspendit, teris, ubi quia ablata erat contumacia, man- voluisse concedere inferiori facultalem tol- dat Pontifex, ut, qui ab actibus magislerii lendi illam suspensionem durante contuma- suspensus erat, ad eosdem admiltatur, nulla cia , cum hoc direcle repugnet intentioni» facta mentione proerniltendi absolulionern. quam habet in tali canone ferendo? Quae ratio Confirmatur, nam si suspensio feratur sub ullima mihi convincere videtur, sistendo in hac conditione, Donec restituas, vel simili, ut illo statu, de quo nunc loquimur; nam de in cap. Quia srepe, de Elect., in 6, implela alio post contumaciam ablatam statim dicam; conditione, cessat suspensio sine alia absolu- et ideo absolute, et sine limitatione proposui tione; ergo idem in praesenti. Consequentia assertionem de suspensione lata a jure, sive tenet ex dictisa paritale rationis. Antecedens reservata sil, sive non. Sententia aulem com- est Glossee in dict. cap. Quia saepe, verb. munis, ut verum habeat, intelligenda erit de Donec, et in cap. 2 de Censibus, in 6, et in suspensione illa in eo statu, in quo jam a cap. ult. de Offic. ordin., in 6. Et videtur conlumacia recessum est, quamvis nonnulli probari in cap. Presbyteri, 2, quaest. 5. moderni oppositum sentiant, quod jam exa- minandum est. Suspensionem latam ob contumaciam per 5. A quo possit auferri suspensio ejus qui absolutionem tollendam esse. a contumacia recessit. — Prima opinio. — Superest ergo, ut dicam de posleriori slatu, 6. Evasio. — Eluditur. — Secunda opinio nimirum si quis erat suspensus propter con- est, post satisfactionem seu recessum a con- lumaciam, et a contumacia recessit, salisfac- tumacia necessariam esse absolutionem. Ita tionemque congruam exhibuit, a quo possit, docet expresse Innoc, in cap. Ex lilteris, de vel debeat absolvi. In qua re est prima sen- Conslit. Et idem supponunt auctores, qui tentia , illum non indigere hominis absolu- negant auferri suspensionem absque absolu- tione, quia ipso facto, seu jure absolutus est. lione ; nam hoc maxime verum esse potest in Ita lnnocent., in c. Sicut, de Cohabit. cleric. illa, quae esl pro rontumacia. Id autem negat etmulier.; Felin.,in c. Ex litteris, deConstit., Gloss., in cap. Si quorumdam, de Solut.; num. 18; et Covarruvias, in epitome 4 Decr., Sylvest., verb. Suspensio, num. 8; Ripa, c. \ 2 part., c. 6, in princ, num. 15et17.Fuu- de Judic, num. 5; et ibi Decius, lect. 2, damentum est, quia haec suspensio sequipa- num. 8; Cardinalis, et Immola, Clement. 1 ratur suspensioni latee usque ad certum ler- de Decimis. Fundatur aulem ha?c sententia minum; nam perinde est limitare tempus sub primo in generali ratione propriae censurae, determinato numero dierum, aut mensium, de cujus ratione esse videtur, ut cum propter vel sub certa aliqua conditione, quse Iicel non conlumaciam feratur, non nisi per absolulio- ita delerminct numerum dierum, tamen illa nem tolli possit, ut supra in disput. ult. de completa tempus inlenlum seu praescriptum censuris oslendimus. Responderi potesl hoc finitur. Ut si quis suspenderetur a beneficio esse verum generatim loquendo de absolu- sub hao temporis limilatione, quamdiu dura- tione a jure vel ab homine, condilionata vel verit fabrica hujus templi , uon haberet absolula; tamen in hujusmodi suspensione quidem numerum; nihilomiuus tamen esset includi semper absolutionem coudilionatam 70 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS. ipso jure latam, quee statim operatur ac con- 8. Probatuv assertio per analogiam ad ex~ ditio impletur; tunc autem impletur, quando communicationem. — Evasio. — Et confir- a contumacia receditur, quia illa sola erat matur; nam similis senleutia pro eadem condilio requisita. Sed contra hoc est, quia causa, vel cum simili conditione in censura licet fortasse non repugnat absolutionem a excommunicationis preedictum reddit sen- censura hoc modo tribui, tamen quod ita sum; cur ergo non idem dicetur de censura semper feratur, quoties pro contumacia fer- suspensionis? Antecedens constat ex cap. Qua tur, gratis et sine fundamento dicitur. Et si fronte, de Appellat., et cap. Ex parte, 4, de considerentur ea, quee supra de censuris in Verb. significat., et aliis. Consequentia pro- communi diximus, disput. 8, sect. 4 et 4, batur, tum quia hee censurae seepe eequipa» multa occurrunt, propter quee hoc non videa- rantur in jure, ut in cap. 1 et in cap. Is cui, tur verisimile. et in cap. Statutum, de Sent. excomm., in 6. 7. Solvuntur fundamenta prioris sententise. Et specialiter in hoc puncto, de quo agimus, — Precterea illa principia, in quibus funda- videntur eequiparari in cap. Super eo, et tur contraria sententia, male ad propositum facit etiamcap. Venerabili, de Sent. excomm. applicantur, scilicet, quod cessante causa, Tum etiam, quia nullo jure cautum est, \i% cessat effectus, et quod poena pro contumacia senlentia suspensionis lata pro contumacia lata non plus durare potest quam contuma- illum conditionatum reddat sensum potius cia; quee quidem si valida essent, idcm de quam excommunic;Hio eodem modo lata. exconimunicatione concluderent; et ideo fa- cilem habent responsionem, quia contumacia est causa seu dispositio necessaria ut feralur censura, non vero ut conservetur; neque enim necessarium est, ut culpa eeque diu- Proprietas item verborum non magis reddit hunc sensum in una, quam in alia. Denique, quia nulla ratio assignari potest, ob quam excommunicatio pro contumacia non tollatur ipso facto ablata conlumacia; tollatur au- turna sit, ac pcena, quee pro illa imponitur. tem suspensio, etiam pro contumacia lata. Atque eadem ralione verum non est suspen- Respondent aliqui, esse disparem rationem, sionem pro contumacia latam esse conditio- quia excommunicalio ejicit hominem ab Ec- natam quoad durationem suam, aut virtute clesia, et preescindit membrum a corpore; includere absolutionem condilionatam ipso et ideo, ut iterum ei uniatur, et in Ecclesiam facto obtinendam statim ac fuerit contumacia recipiatur, necessaria est aliqua operatio ablata. Nam interrogo, unde habealur, aut ministrorum Ecclesiee; sicut enim a prin- colligatur heec conditio hoc sensu intellecta; cipio nemo recipitur in Ecclesia nisi per aut enim ex eo, quod suspensio pro contu- ministerium , seu aclionem aliquam ipsius macia fcrtur; et hoc uon, alias idem dicen- Ecclesiee, ita eliam postquam seniel aliquis dum csset de omni propria censura : aut ex ejectus est ab Ecclesia, in ea non recipilur aliqua conditione particulari suspensionis, nisi per ministerium ejusdem Ecclesice. Quee vel ex alio capite; ct, hoc etiam dici, vel pro- ratio in suspensione locum non habet, cum babili ratione explicari non potest. Preeterea per eam non ejiciatur quis ab Ecclesia. Heec quotl supra de censura in communi dicebam, vero responsio, licet apparenter excogitata in suspensione verum habet, quod, licet sit pro materiae capacitate, tamen ad consli- pro contumacia feratur, ad bonum commune tuendam tantam diversitatem sine ullo jure speclare polest, ut non statim ablala contu- non videtur sutTiciens, quia excommunicatus macia ipso facto auferatur, tum ut juridice non illa ratione dicitiar extra Ecclesiam ejici, constet Ecclesiee de salisfactione, quod attigit nisi quia privatur omni communicalione Innocent. supra dicens, quaudo dicitur, membrorum, et bonorum Ecclesiee; privatur quousque satisfaciat, possunt esse mullx dubi- autem per quamdam prohibitionem, qua ces- tationes, quia unus diceret plene satisfeeisse, sanle, statim exconimunicaliis ad Ecelesiana alter nerjuret; luni eliam, ut, si neeeaseait, restitaitur; ergo propler illum finem non condignam pconitentiam suee conlumuciee si- mul cum absolutione quis accipiat; ergo, quamvis aliquis pro contuinacia suspendatur, talis lex vel senlentia non facit illuni sensuni crat neccssaria actio minislri Ecclesiee absol- ventis. Eo vel maxime, quod sufliccre posset, i-ceeptionem scu reunionem ad Ecclesi.un aase proportionatam ejectioni, seu preecisioni; sed condilioualum, ut, si ;vconlumacia rcc.sseril, h;ec ejectio seepe est per sententiam genera- absolutus maneat ipso faclo, sed ut absol- lern, et condilionalam , Si hoc feceris. vendus sit. eriio similis resUtutio ad Ecclesiam suiiieere SECT. II. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS QU.E OB CONTUMACIAM, ETC. 11 possct per sentcntiaru absolutionis generalcm pensione, cum sub eodein verbo et teoore vel conditionatam inclusam in ipsa censura utraque censura comprehendatur. Aliud ca- procontumacia lata, et inillosensuexplicata, put erat, 2, qusest. 5, cap. Presbyter si a Sisatisfeceris,\el,siacontumaciarecesseris, plebe. Verumtamen in illo textu non est absolutus maneas. sermo de suspensione ob contumaciam, sed 9. Idem suadetur argumento ab excommu- ob infamiam de quodam delicto, et ideosalis- nicatione minori sumpto. — Prseterea ex- factio, quae ibi postulatur, non est quod rece- con.niunicatio minor, prout nunc est in usu datur a contumacia, sed legitima purgatio, Ecclesise, non aufertur nisi per absolutionem, et juramentum cum certa solemnitate, quod quamvis non ejiciat hominem ab Ecclesia, et tale crimen commissum non fuerit. Et ideo idem infra ostendemus de interdicto perso- mirum non est, quod talis suspensio ipso nali lato ob contumaciam ejus, qui inter- jure cesset, exhibita illa salisfactioue, quia dictus est, et colligi potest ex dict. cap. Qua solum erat imposita propter infamiam, et fronte; ergo signum est necessitatem absolu- propter scandalum populi tollendum. Deinde tionis non oriri ex illo capite, sed ex generali dico ibi non excludi beneficium absolutionis; ratione censurte, quee secum affert illud gra- illa enim suspensio ab homine imponenda vamen , ut non uisi per absolulionem ab est, ut ex texlu et Glossa constat; ergo per honiine lollatur. Quin potius, si aliqua cen- sententiam absolvendus est. Unde Innoc. su- sura tollenda esset ipso jure ablata contu- pra, textum illum pro hac secunda sententia macia, deberet certe esse excommunicatio allegat. major; nam quia illa magis videtur pendere 11. Auctoritati negativas juris ad idem a contumacia, quam reliquae, et majus nocu- probandum satisfit. — Adduut praelerea auc- mentuin animae affert, faciliorem viam et toritatem jiuisnegativam, cum argumento ab modum absolutionis videbatur postulare; speciali; nam de excommunicatione majori ergo , si de excommunicatione id stalutum specialiter cautum est, illam non tolli per non est, nec de suspensione est dicendum. solam resipiscentiam absque absolutione, in 10. Nullo jure statui suspensionem hanc cap. A nohis, 2, et cap. Quod in dubiis, et ipso jure tolli. — Superest tamen ut probe- cap. Gum desideres, de Sent. excomin.; de mus, nullo jure statutum esse, suspensionem suspensione autem hoc non invenimus slatu- ob contumaciam proedicto modo tolli ipso tum; ergo signum est illud esse speciale in jure. Hoc autem non aliter probamus, quam excommunicatione, et ideo non esse exten- ostendendo, ex juribus, quae ad hoc citantur, dendum. Maxime cum pcenae non sint am- id non coiligi; nam si praeter illa essent alia, pliandee. Et magis videtur urgere cap. Qua citarentur ab auctoribus contrariae sententiae. fronte, in quo de excommunicatione et in- Primum ergo allegabatur cap. Ex litteris, de terdicto statuitur absolulionem de illis esse Constit., de quo in primis non constat sermo- praestandam sub juratoria cautione, non ob- nem in eo esse de suspensione; nam textus stante partis contradictione, vel appellatione; absolute loquitur de privatione communionis. de suspensione autem nulla mentio fit. Ve- Deinde ibi geueralim dicitur, privalum com- rumtamen hsec etiam probatio efficax non munione ob contumaciam , si salisfactionem est, tum quia non omnia, quae expressius congruam exhibeat, recipiendum esse; non declarantur in jure de una censura, quam de tamen ibi dicilur esse jam receptum, vel esse aliis, sunt illi ita specialia, ut aliis non con- recipieudum absque absolutione praevia; et veniant, ut per se notum videtur ex supra applicata illa regula ad propriam excommu- tractalis de censuris in communi, et ex titulo nicationem intelligenda est de media absolu- ipso de Seut. excomm. ; haec enim est fre- tione; ergo eodem modo erit intelligenda quentior, et magis usilata , et maxima cen- decisio illius textus, quamvis demus, poenam sura ; et ideo fit seepius de illa sermo in jure, illam fuisse suspensionem. Quod oplime con- et in ea proprietates censurae expressius de- firmatur ex dict. cap. Super eo, de Sent. clarantur; non tamen propterea exislimandae excomm., ubi simul et expresse de excom- sunt speciales illius, nisi aliunde ex propria municatione, et suspensione pro contumacia ejus ratione constet, quod dici non potest de latis, eodem verbo dicilur, sic ligatum , si hac, quam nunc inquirimus. Tum etiam, quia promittat parere, posse recipi, scilicet, per de suspensione non omnino hoc tacetur, sed absolulionem; nam de excommunicatione ne- aliquando conjungitur suspensio excommu- cessario ita exponondum est; ergo de sus- nicationi quoad effeetum absolutionis, ut in 72 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS. dict. cap. Super eo. Per quod etiam respon- non datur, nisi postquam constat, aliquem detur ad cap. Qua fronte; ibi enim de sus- recessisse a contumacia, si illam habuit, vel pensione non fit sermo, quia fortasse in saltem nunc illam non habere; non enim di- ordine ad illum effectum obtinendi absolu- citur absolutio ad caulelam, propterea quod tionem contradicente vel appellante alio, non non a^que postulet carentiam contumaciaB, ac est eadem ralio de suspensione, quae est de absolulio simpliciter, sed propterea quod de excommunicalione vel inlerdicto, quia illius censura prius conlracta dubitatur, et ad ma- absolulio non est ita necessaria ad bona jorem securitatem datur absolutio; ergo ab- animae; tamen non propterea excluditur, solulio ad cautelam supponit necessitatem quin absolutio a suspensione absolute lo- absolulionis simpliciter, etiam ablata contu- quendo necessaria sit. Unde Covarr., in cap. macia; nam sicut se habet absolutio ad cau- Alma, part. 1, § 11, num. 5, posl longam lelam in casu dubio, ita absolutio simpliciter dispulationem concludit cum multis Cano- in casu certo. Deinde hoc maxime urget in nistis. quoad hoc non esse discrinien inter foro interiori; nam, licet in exteriori possit excommunicationem, et suspensionem, licet interdum dubilari, an suspensio cessaverit, de ulraque oppositum sentiat in eo casu, de necne, tamen in interiori hoc dubium locum quo ibi disputat, scilicet, quando fertur ex- non habet, si revera suspensio cessat ablata cornmunicatio sub ea condilione, Donec satis- contumacia ; nam in eo foro satis constat, an feceris. Cum autem nos supra de exconimu- contumacia ablata sit, necne. At vero nihil nicatione oppositumostenderimus, idemnunc magis est in usu, quam absolulio a suspen- de suspensione dioere cogimur. sione in foro pcenilentiali sub illa condilione, 12. Ralione eadem conclusio suadetur. — Si indiges , qua3 est absolutio ad cautelam; Evasio eluditur. — Solutio alia rejicitur. — ergo signum est suspensionem hanc non lolli Quod tandem confirmatur, quia alias nun- per solam resipiscentiam, vel satisfactionem quam esset necessaria absolutio a suspensione exhibitam. pro contumacia lata, saltem loquendo de 13. Declaratur assertio. — Tandem decla- justa absolutione, ac per se. Consequens est ratur, quia heec suspensio ob contumaciam falsum : ergo. Sequela patet, nam vel sus- interdum ferlur cum reservatione; ergo sup- pensus recessit a contumacia, vel non; si ponitur esse necessariam absolutionem ejus; recessit, jam non indiget absolulione; si non quia non reservatur, nisi absolutio; ergo, si recessit, absolvendus non est, regulariler ac haec non esset necessaria, nihil esset, quod per se loquendo. Et ideo nihil refert, quod reservari posset; nam, ablala contumacia, et aliqui respondent, absolutionem posse dari, facta condigna satisfactione, tollerelur cen- etiamsi non recedatur a contumacia, et pro sura ipso jure. Dicetur fortasse, quando eo stalu esse posse necessariam; nam tunc addilur reservalio, tunc specialiter explicari vel non juste datur, vel certe non esl danda talem suspensionem non fieri sub ea condi- liisi in aliquo raro et extraordinario casu, tione, et modo, ut per solam satisfactionem cum tamen hsec absolutio juste et frequenter auferri possit. Vel cerle dicetur eam suspen- tiecessaria existimelur. Et prselerea, licet in sionem tunc non ferri solum pro contumacia, eo casu possit dari ab eo, qui suspensionem sed etiam in pcenam delicti commissi, et ea tulit ipso jure, vel a superiore, non tamen ab inlentione, ut proptergravitatem delicli duret inferiore, ut supra ostendi; at vero Doctores talis poena, donec per absolutionem aufe- communiler affirmant, posse tolli per absolu- ralur. Sed, quanquam haec vera sint, tamen tionem ab ordinario Episcopo, si sit a jure, hic optime declaratur, hanc esse quasi natu- et non sit reservata ; ergo intelligunt posse ram, et condilionem hujus censume, quoties post ablatam contumaciam; non ergo esttunc pro conlumacia ferlur, quia reservatio ad- ipso jureablata. Rursus respondent, absolu- juncta non mutat naturam vel modum ejus, tionem simpliciter a suspensione non esse sed solum limilat absolvendi potestatem. necessariam, tamen absolutionem ad caute- 14. An suspensio lata sub conditione, doneo lam seepe esse necessariam, et hanc etiam restituas, etc, impleta conditione ipso jure juste posse concedi ab ordinario Proelato- auferatur. — Discrimen inter suspensionem sumuntque argumentum ex cap. Venerabili, ob delictum commissum, et ob contumaciam. de Sent. excomm., in quo de h;ic absolutione — Haec igitur omnia videntur quidem satis ad caulebm sermo est. Sed hoc non satis- persuadere, suspensionem hanc latam pro facit, primo quiu absolulio etiam ad cautelam contumacia, quando absolute fertur, non au- SECT. III. DE FORMA ABSOLUTIONIS A SUSPENSIONE. 73 ferri ipso jure ablata contumacia, donec per ad potestatem ordinariam, vel delegataiB absolutionem hominis toliatur. Quando vero juxta ibi dicla applicanda. additur illa conditio. Donec resipiscat , satis- faciat, restituat, vel aliquid simile, tunc res SECTIO III. est magis dubia propter quamdam rationem superius allatam, quod talis conditio videtur Dtrum Pr*3C»Pta sit aliqua certa forma absolvendl a 1 ' ^ suspensione. pra^scribere terminum, pro quo duratura est suspensio. Nihilominus tamen, consequenter 1 . Conclusio prima. — In forma absolutio- loquendo, videtur idem senliendum, etiamsi nis a suspensione non oportet exprimere cau- suspensio sub praedicta forma feratur, quia sam ejus. — Neque speciem suspensionis. — illa eadem conditio virtute includitur in qua- Haec res tractala est sufficienter de censuris cumque suspensione, vel censura lata ob con- in communi, et fere nihil hoc loco addendum tumaciam; et ideo sensus illius non tam est occurrit. Dicendum est enim nullam cerlam affirmalivus, quam negativus, scilicet ut ab- formam verborum hic esse praescriptam, ali- solvi non possit vel debeat sic suspensus, quam tamen necessariam esse, quaa sufficien- priusquam satisfaciat; vel, si affirmative ex- ler declaret efTeclum. Unde usitata forma esse plicetur, non est sensus, quod slalim sit solet : Ego te absolvoavinculosuspensionis,in absolulus, sed quod absolvendus sit. Unde quam incurristi; et restituo te ad executio- illa conditio non limitat proprie lerminum nem tui muneris, vel, Ordinis, vel, ad tuum durationis suspensionis, sed terminum, pro beneficiinn. Ita sumitur ex Sylvest., Tabien., quo non ost absolutio concedenda. Et in hoc Angelo, verb. Absolutio; et Anton., ia tract. diffcrt plurimum inter suspensionem, quae de Suspens.; Navar., c. 27, num. 101, et est pure poena ob delictum commissum, vel aliis; et palet, quia illa verba sunt satis apta quae est censura ob contumaciam; nam illa, ad significandam absolulionem ab hac cen- quando prrcfigit terminum , non imponitur sura, et communi usu consentanea. Neque nisi pro illo tempore, pro quo censetur suffi- alia sunt necessaria. Nam in primis non opor- ciens, et condigna pcena; et ideo terminatur tet exprimere causam, propter quam suspen- duralio ejus per se, et ipso jure, absque alia sio incursa est; nam ad indicandum effectum absolutione. At vero suspensio, quae pro absolutionis, qui est tollere suspensionem, contumacia fertur, cum sit propria censura, non oportet exprimere causam suspensionis; simpliciter imponilur, ut duret, donec abso- nam hoc extrinsecum est. Unde in absolu- lutione tollatur; haec enim est poena , quae lione generali, quam solemus ad cautelam juxta morem Ecclesias proportionata et con- dare ab omni vinculo suspensionis, nullam digna pro contumacia reputala est; quan- explicamus causam. Quando autem absolutio qnam, quia poena medicinalis est, auferri est alicujus suspensionis particularis, ut ad debeat per absolutionem , stiitim ac contu- illam delerminate dirigatur absolulio, sufficit macia reeeditur juxta canonum institutionem intentio absolventis, quamvis in verbis non supra declaratam. fiat determinatio per explicationem causae. \h. A quo possit dari absolutio a suspen- Atqueeadem ratione non est necessarium ex- sione ob contumaciam lata. — Supposita ergo primere speciem suspensionis, quia, si abso- necessitate absolutionis, superest dubium, a lutio est generalis, sub genere cotnprehen- quo possit dari. ln quo breviter dicendum duntur species omnes, si verba, aut saitem est, in suspensione ab homine, jure ordinario intentio universalis sint, ut cum dicimus, •absolutionem ab eo tanlum dari posse, qui Absolvo te a peccatis tuis, omnia peccata in illam tulit, vel a superiore. In suspensione specie inlelligimus; idem ergo erit, si dica- autem a jure, si reservata sit, ab auctore tur, Absolvo te a suspensione, quam incur- juris, vel a superiore, si autem non sit reser- risti; nam hsec verba, etiamsi videanlur in- vala, ab ordinario etiam tolli poterit, juxta definita,in hujusmodilocutionibussequivalent comicunem sentenliam tractatam in priori universalibus, ut ssepe in superioribus dic- puncto. Quse iicet ex jure evidenler non pro- tum esl; unde si ex generali intenlione pro- betur, habet nihilomiuus in eo fundamentum, cedant, erunt sufficienlia ; majoris lamen et usu recepta est, et ideo practice est certa, claritatis gratia, si a pluribus suspensionibus quia sola consueludo dat inlerdum jurisdic- datur absolutio, congruum est adderesignum tionem. Et ila hcec omnia certa sunt, etjuxta distributivum, A vinculo suspensionis. dicta de censuris in communi intelligenda, et , 2. Verba usitatae formae, reslituo te, elc, 74 DISP. XXIX. DE ABLATIONE SUSPENSIONIS. «o« sunt de necessitate absolutionis. — Imo de obediendo, citatque c. Super eo, et c. Ve- nec de prxcepto. — Utile item est addere nerabili, de Sent. excom. Tamen in priori illam particulam , quam incurristi; nam illa non est sermo de sola suspensione, sed con- sufficienter delerminat genericam vocem. juncta cum excommunicatione; et ideo mi- Quanquam neque illam addere exislimo ne- rum non est, quod; per se loquendo, esset cessarium, quia in ipsa absolutione satis in- necessarium juramentum, quanquam in eo cludilur, quod is, qui a suspensione absolvi- casu dispensaverit Pontifex, utpromissio ma^ tur, illam incurrit; et ideo, quando res est nualis sine juramento admilteretur. In poste- dubia, additur illa conditio, Si quam incur- riori aulem loco est sermo de absolutione ad risti. Tandem neque illa verba, Restituo cautelam, et quae in alterius preejudicium te, etc, licet claritali inserviant, existimo cedere poterat; et in omni casu simili veruaa esse necessaria, quia sine illis significatur exislimo exigendum esse juramentum, vel sufficienler eflectus hujus formae, et quia is, aliamsufficientemcautionem,maximequando qui absolvit, non aliter reslituit quam tol- res est gravioris momenti; exlra hujusmodi lendo vinculum; illo enim ablato, ex vi offi- autem casum non erit tale juramentum ne- cii, seu beneficii, quod antea habebat is, qui cessarium. absolvilur, manet habilis ad eorum usum; i. Signa ad cognoscendum quando absolutio ergo per hanc absolutionem nulla alia resti- detur ab una suspensione vel ab omnibus. — tutio fit per se, ut ita dicam, sed tantum per Ilic vero occurrebant quoestiones illse, an ad accidens, scilicet removendo prohibens, quae hanc absolulionem necessaria sit proesentia remotio satis per verbum absolutionis signifi- localis, vel ferri possit in absentem, et igno- catur. Propler quam ralionem illa verba, et rantetn, et non volunlarium, vel invitum; restituo te, etc, videri possunt superflua, verum hsec omnia , et similia eodem modo quia indicare videntur aliquem alium modum expedienda sunt, quo in censura in com- posilivse restitutionis, proeter ablationem im- muni. Unde hic etiam oportet advertere, quod pedimenti ; non tamen reprehendo usum illo- ibi tractavimus, fieri posse, ut aliquis sit sus- rum propter Doclorum auctoritatem, et ma- pensus pluribus suspensionibus, vel diversa- jorem expliealionem legitimo sensu illius rum ralionum, vel tantum numero diversis, verbi, restituo, qui est per absolutionem sus- ut per se notum est; ideoque posse etiam pensum restitui ad prislinum statum, in quo contingere, ut ab una absolvatur, et non ab ante suspensionem erat. Addo vero, preedicta alia , quia non habent inter se necessariam verba non solum non esse de necessitate for- connexionem, ut ex dictis ibi palet, quia mae, verum eliam nec de necessitate prae- nulla estbic specialis ratio. Et ideo diligenler cepti ; et consuetudo non est tanta, nec tam inspiciendum est, an absolutio limitetur ad certa, quae judicari possit sulfitiens, ut in- unam suspensionem, vel extendalur ad om- duxerit praeceptum. Verba ergo substantialia nes; limilabitur autem ad unam, primo sunt : Ego te absolvo a suspensione, vel alia quando in forma absolutionis explicalurcausa similia, seu aequivalenlia. Quod tamen intelli- suspensionis; nam tunc solum tollitur illa, gendum est juxta superius dicta de censuris quae propler talem causam contracta est, et in communi, ubi tractavimus, an debeant alia, quee orla fuerit ex diversa causa, mane- esse vocalia, vel sufficianl scripta, et quid de bit. Secundo, si una sit lala ab uno judice, et aliis signis dicendum sit. alia ab alio, si unus absolvat, tollit suspen- sionem, quam ipsc intulil, nonaliam, nisiab- De solemnitate in forma absolutionis a solvat simpliciter ex facultate alterius; idem- suspensione. que proportionaliler est, si una sit a jure, alia ab homine. Item si una sit propter delictum, 3. Secunda conclusio. — Secundo dicen- et alia propter defectum, priori ablata non dum est. nullom certam solemnilalem esse ab tollitur poslerior; nam poteslatem longe di- Ecclesia institutam, quae ex praecepto ser- versam requiril; ut si quis ante legilimam vanda sit in hac absolulione ferenda. Proba- aetalem sine dispensatione ordinatus sit, licet tur, quia nullo jure extat dicta solernnitas, absolvatur a suspensione, q(uam propter illud neque etiam in communi usu habelur. Solurn delictum incurrit, ■non tamen manet slaliin ait Navarrus citato loco, in hujusmodi abso- habilis ad minislrandum in Ordine suscepto, lutione e«.igendum esse jusjurandum ab eo, donec vel aalatem iinpleal, vel in illo ciiiui qui absolvilur, scilicet de satisfaciendo, aut defectu specialiter dispensetur; nam illa po- SECT. F. QUOMODO SUSPENSIO A DEPO?ITIONE DIFFEP.AT. 75 tias est irregularitas quaedam, de quo alias. citur quispiara deponere officium, vel impe- Afc vero, quando pctestas absolventis ad om- riuni. Et hincetiam nomen depositionis signi- aes suspensiones extenditur, et ab illo peti- ficat illam actionem per quam aliquis, vel tur absolutio, vel generatim ab omni suspen- deponit, vel deponitur ab officio, vel a quali- sione, vel specialim explicando modos et bet dignitate. Et quidem, si depositio fiat ab causas illarum suspensionum, tunc unica, et ipsomet, quideponitur, omnino sponte et vo- simplici absolutione omnes tolluntur, sive luntarie, non habet rationem pccnae; si vero e.ipresse addatur distributio, sive indefinite quis invitus ab alio deponatur, tunc deposilio concedatur absolutio a suspensione, dum- pcenalis est; et si versctur circa munus, vel roodo simpliciter et absque ulla limitatione dignitatemEcclcsiaslicam,erit specialis pcena detur, quia, cum illa absolutio sit iudifferens, Ecclesiaslica, ad quam significandara in jure Bihil operaretur, nisi omnes tolleret, quia canonico accommodata est hioc vox; et in Don est major ratio de una, quam de alia; hac significationenunc de illa generatim trac- nisi fortasse per inlentionem operantis limi- tamus. Nam etiarn in hac acceptatione plures taretur, quod sine dubio fieri posset; tamen, habet significationes, et aequivoca esse vide- quando non constat alias de tali intentione, tur, ut ex dicendis conslabit. Duplex aulem praesumendum est esse consentaneam verbis, significalio hic necessario proemiltenda est, et consequenter esse generalem et absolutam, quia inlerdum vidctur accipi generice, ut sicut verba ipsa sunl, juxla communem eo- comprehendit degradalionem; nam illa etiam rum usum, utdiximus. depositio quaedam est; interdum vero magis specifice, ut significat pceuam quamdam a DISPUTATIO XXX. degradatione, et a suspeasione distinctam, quae depositio verbalis appellatur; nam de- DE DiFFERENTiA suspensionis a DEPOSITIONE, gradatio, depositio realis esse censetur. Prius et degradatione. igitur de depositione verbali, quae frequen- tius depositio vocalur; postqa de reali, seu Depositionis nomen seqaivocum. — Quamvis degradalione dicemus. depositio et degradatio proprie censurae non sinl. ut in principio hujus materiae diximus, SECTIO I. tainen quia solemnes Ecclesiasticae pcenae sunt, et cum censuris, praDsertim cum sus- Quomodo suspeusio a depositioue diffcrat. pensione, maximam affinitatem habent, ad hi.jus materiae complementum necessarium 4. In quibus conveniat suspensio cum de~ est aliquam earum mentioaem facere. Atque positione. — Prima convenientia. — Ut ratio- ;ul id preestandum hic locus accommodatissi- nem dubitandi, atque dicendi, seu cxplicandi rous visus est, ut suspensionis natura, quam differentiam hanc melius aperiamus, oportet haclenus absolute consideravimus, nunc per incipere ab his, in quibus depositio, et sus- comparationem ad bas pcenas exactius intelli- pensio conveniunt; sunt enim tam multa, ut .gatur. Est autem circa nomen depositionis non videantur distingui, nisi tanquam spe- advertendum, aequivocum esse, sicut et ver- cies, et genus; nam depositio haec suspensio bum deponere, a quo deducitur. Deponere quaedamessevidetur.Gonveniuntenimprimo, enim aliquando idem siguificat, quod rem quod utraque est Ecclesiastica pcena, ut per alicui custodiendam tradere, et res sic tra- se notum est. Unde utrique etiam communia dita depositum dicitur; actio vero ipsa tra- sunt illa omnia, quae sunt de ratione pcenae, dendi dicetur depositio; quomodo frequen- nimirum, quod propler culpam proportiona- ter acc^niiur in utroque jure sub titulis de tam inferatur, et quod solus ille imponere Deposito. Et inde fortasse derivatum fuit in eam possit, qui jurisdiclionem habet in eum, jure ad significandam testium depositionem, cui imponitur, et similia. Et quamvis deposi- seu testificationera; naiu qui teslimonium tio talis sit pcena, quae non habet rationcm suum profert, quodammodo veritatem sibi censurae, tamen per hoc solum non videtur cogniliim fidei judicis commiltit. Atque sio sufficienter distinguia suspensione generatim accipilurnomen depositioinL. 3, C. Si minor sumpta, sed ab aliqua tantum, quia etiara se majorem dixerit. Alio vero modo verbum datur aliqua suspensio, quae non habet pro- deponere significat idem quod auferre, aut priam et exaclam rationem censurae, ut in ■deielinquere aliquid, quomodo inter alia di- superioribus visum est. 76 DISP. XXX. IN QUO DIFFEIUT SUSPENSIO A DEPOSITIONE ET DEGRADATIONE. 2. Secunda convenienlia. — Tertia conve- c. Ex parte, de Accusalionibus, n. 4, ait, de- nientia. — Secundo conveniunt, quia etiam positum a beneficio ex illius redditibus fore deposilio privat Ecclesiasticis funclionibus, alendum, ne egeat, quod nos supra etiam quod de suspensione satis ostensum est, et diximus de suspensione, quee est in pcenam de depositione constat, tum ex diclis de ipsa delicli commissi, et non ob contumaciam. voce, tum etiam quia in Eeclosia non dicitur Quia vero depositio simpliciter dicta magis quis deponi, cum privatur vel receptione sa- respicil Ordines, quam beneficia, juxta com- cramentorum , vel privatis aelionibus, aut munem modum loquendi, et quia in deposi- bonis communibus omnibus fidelibus; hujus- tione a beneficio facillirne cernitur differen- modi enim privaliones ad excommunicatio- tia, ideo eam breviter possumus expedire, Iiem, vel inlerdictum potius perlinent; depo- et rationem hujus deposilionis a beneficio sitio ergo privat aliquo munere publico, vel declarare. Ecclesiastica dignitale, cum deposilio Eccle- siaslica poena sit. Unde etiam fit (quae polest Depositio et suspensio a beneficio quomodo esse tertia convenienlia) ut ha3C etiam sit differant. pcena propria clericorum, quod sumilur ex c. Qui semel, 50 dist., et c. 2 de Pccnis, in 6, et 4. Depositio itaque et suspensio, si utraque aliis statim cilandis. Et constat ex eodem sit a bencficio, in hoc potissimum differunt, principio, scilicet, quod privet muneribus, quod suspensio non privat beneficio, sed functionibus, aut dignitatibus Ecclesiasticis, perceptione fructuum; depositio autem pri- qua? suntproprias clericorum; quamvis enim, vat ipso beneficio. Quod patet ex proprielate Ut supra dicebam, depositio lale sumpta di- ipsius vocis, qua3 hujusmodi privationem calur de quocumque munere temporali, et significat, ut dictum est. Unde Abbas supra, sic etiam judices seculares, vel alii ministri eamdem interdum vocat depositionem, inter- reipublicse dicantur a suis muneribus de- dum vero privationem beneficii. Declaratur, poni, tamen depositio specialiler sumpta, ut quia deposilio haec in primis est perpelua, et est Ecclesiaslica pcena, solum dicit respectum in hoc differt ab omni suspensione ad tempus ad Ecclesiaslica beneficia, vel munera ; et certum, et ab illa, quao indefinite fertur, quse ideo talis depositio clericorum propria est. virlualem condilionem includit (ut dixi), ra- Atque ita sentit Navarrus, c. 27, num. 151, tione cujus dici potest aliquo modo tempora- ubi Panormitanum, Cardinal., et alios citat. lis, licet sub alia consideratione sit perpetua Et videri eliam potest Decius in cap. At si negative. A suspensione aulem, qupeposiiive clerici, de Judiciis, num. 5; Bernard. Diaz, ut perpelua fertur, in hoc maxime differre inPract., c. 153. Alio tamen modo extenditur videlur, quod suspensio etiam illa privat di- ad rehgiosos, etiamsi clerici non sint, quale- recle solum fructibus, et usu benefieii, non nus sunt personee Ecclesiasticae, quod etiam radice ipsa, ut sic dicam; deposiiio autem suspensioni commune est; sic enim Abba- privat radice, nec facile polerit alia differen- tissae, el suspendi, et deponi solent. tia cogitari ; ergo depositio haec per se primo 3. Quarta convenientia. — Quarto conve- prival beneficio ipso. Verum est tamen,qnod niunt, quod sicut suspensio esse potest ab perpeluo suspensus illo modo, eo ipso vide- officio, et beneficio, ita eliam depositio; su- tur beneficio privandus, quia dissonum ra- milur ex Abbate in c. Insinuatum, de Simo- tioni est, ul beneficium habeat, qui a perci- nia et in c. QuaM-elam, de Jurejurando, n. 1, piendis ejus fruclibus perpetuo inlerdictus ubi ait propler perjurium posse aliquem de- est. Quia vel habebat beneficium sine obliga- poni ab Ordine. et beneficio; supponit ergo lione ad officium, quod est conlra finem ejus, utramquespeciem depositionis reperiri; cilat aut erit debitor officii in perpeluum, quod c. Cum non ab homine, de Judiciis, ubi solum est eliam contra institutionem beneficii. dicitur clericum in perjurio, aut homicidio, Nihilominus tamen ex vi suspensionis, quan- aui alio simili crimine deprehensuin depo- tumvis perpetuce, non perdilur beneficium nendum esse. At vero , in c. Si Episcopus, ipso jure; unde obtenta dispensatione sus- dist. 50, specialiter fil mentio de deposilione pensionis illud relinere poterit; per deposi- ab olficio, etin c. Si quis clericus, 81 dist., et tionem aulem tollitur ipso faclo, nec relinere in c. 1 de Homicid., in G, diserle ferlur depo- poterit nisi per novam concessionein. silio, ah Ordine, officio, dirjnitatibus, etc, et 5. Depositio an reddat inhabilem reum ad de utraque inlelligi polest, quod Felinus in novum beneficium. — Unde obiter expeditur SECT. F. QUOMODO SUSPENSIO A DEPOSITIONE DIFFERAT. 77 dubitim, an heec depositio dispensabilis sit. Suspemionis et depositionis ab officio Quod altigit Panormit., m c. Post translatio- discrimen. nem, de Elect., et in c. Insinuatum, in fine, et in c. De simoniaco, de Simonia, et ibi Fe- 7. Drpositio ajurisdictione. — Depositio ab linus, num. 3, et alii, qui non in genere de Ordine in quo conveniat cum suspensione. — hac deposilione, sed in particulari, ut est Prima convenientia. — Depositio ab officio, et pcena simonire, vel alterius vitii tractant, ab Ordine, et a jurisdictione esse potest, quod nunc ad nos non spectat. Ut ergo in argument. cap. 2 de Pccnis, in 6. Cum est a genere aliquod responsum demus, oportet jurisdiclione, non usu tantum, sed ipso mu- prius declarare, an hsec depositio praeler pri- nere et dominio (ut sic dicam) jurisdiciionis vationem beneficii prius possessi, reddat privat, et in hoc differt a suspensione juris- personam inhabilem ad illud, vel alia reci- dictionis, eadem proporlione qua de deposi- pienda. Ad quod breviter dicendum est, de- tione a beneficio dictum est, nec de hac depo- posilionem in genere sumptam includere hanc sitione plura sunt necessaria. Qua3 vero est vim, quia includit perpetuitatem positivam ab Ordine, in hoc convenit cum suspensione quodammodo majorem, quam sit in suspen- abOrdine, quod non privat Ordine ipso; nec sioneeliam perpetua, ut exusu vocis constat, enim potest, cum per indelebilem oharacte- et in sequentihus latius explicabitur. Si ergo rem imprimatur; quem proinde Ecclesia deposilio fit simpliciter a beneficio, perpeluo auferre non potest, ut est certa et communis privat omni beneficio, et consequenter ipsa Theologorum doclrina in 4, dist. 25. quana manente reddit personam inhabilem ad bene- etiam in 3 tomo tetigimus ad q. 63 D. Thomae. ficium suscipiendum. Si vero sit ab uno tan- Unde fit, eliam esse commune huic deposi- tum beneficio, respectu illius servat eamdem tioni cum suspensione, ut, quamvis depositus proportionem; tamen respectu aliorum non graviter peccet exercendo aclus Ordinis, inducit inhabililatem, juxta dicla de suspen- nihilominus validi sint, quando jurisdictio- sione, quee hic cum proportione, et fortiori nem non requirunt (ut excludamus absolutio- ratione possunt applicari. nem sacramentalem). Itaque depositus sacer- 6. An depositio a beneficio sit dispensabilis. dosvere consecrat, et vere ungit, et Episcopus — Jam vero ad priorem interrogalionem res- depositus vere ordinat, vere confirmat, si pondco, quantum ad privationem a beneficio, debita forma, et materia, et legitima inten- si semel facta est, non esse capacem dispen- tione utatur, eodem prorsus modo, quo id sationis, quia est pcena de se perpetua, quae diximus de suspensione, ex eodem principio, simul tota fit, et licet forle postea reslituatur quod hic retinet eamdem Ordinis potestatera, beneficium, vel aliud delur, non est propria a qua ex divina inslitulione actus habetsuum dispensatio, sed reparatio aut recompensatio valorem et effieaciam, si ceetera necessaria prioris damni, quam polest alius facere, si concurrant. alias persona non sit incapax beneficii. Quan- 8. Secunda convenientia. — Unde ulterius tum ergo ad inhabilitatem, clarum estdispen- etiam convenit haec depositio cum suspen- sari posse a Pontifice, cum sit juris humani; sione, quod non privat per se et ex vi sua difficilius autem dispensatur quam suspensio privilegio clericali, nisi hoc in specialem perpelua, et ideo dixi depositionem hanc poenam expresse adjnngatur, quod notavit rnoraliler esse magis perpeluam. Episcopus Abbas in cap. At si clerici, § de Adulleriis, autem non potest in illa dispensare nisi in de Judiciis, num. 2, ubi Additio, Felinum et casibus jure concessis, propter dicta supra a Speculatorem in eamdem sententiam citat. fortiori de dispensalione. Unde etiam obiter Colligilurque ex illo textu, ubi dicitur, cleri- nolari potest, pcenam privalionis beneficiisub cum deposilum non esse tradendum judici hac voce latam non includere inhabilitatem seculari, quia videlicet per solam depositio- ad iterum recipiendum illud, si delur ab illo, nem non amittit privilegium fori, el ideo, nisi qui conferre potest, quia nomen privalionis specialiter illo privelur propler novum delic- hoc non dicit, et vox pcenalis restringenda tum vel contumaciam , servandum illi est. est; unde in hoc privationis pcena minor est, Unde in c. Cum non ab homine, eodem lilulo, quam depositionis, respectu ejusdem bene- clericuscriminosus priusdeponendusdicilur; ficii. Si tamen cum privatione addatur inha- postea , si contumax sit, excommunicandus bilitas, sequivalet depositioni a beneficio res- vel anathematizandus; si vero crescente con- peclive. tumacia, inprofundum malorum venerit, cum 78 DISP. XXX. IN QUO DIFFERAT SUSPENSIO A DEPOSrTIONE ET DEGBADATIONE. Ecclesia non habeat alind quod faciat, tunc sumitur ex illo textu, et cap. 4 , 2 etsequent., tradendus est Curix seculari; ergo antea per 50 distinct., cum aliis citatis. Ratio vero est, solam deposilionem non amiserat privilegium quia uterque modus pcense potest ab Ecclesia clericale. Quod etiam colligitur ex cap. Tua, imponi, ut ex usu constat, quia nnTla est re- de Pcenis, ut latius declarat ibi Abbas. pugnantia, et in delictis potest esse funda- 9. Tertia convenientia. — Denique in hoc mentum, et potestas non deest, qmia Ticet etiam convenit depositus cum suspenso, quod Ecclesia non tollat chnracterem, potest per- sicut non privatur privilegio, ita neque onere petuo prohibere asurn ejus, saltera ne Kcite clericali , qaale est pensum diurnum horas 6at, et hoc facit per depositionem, per quatn canonicas recitandi, si sit clericus in sacris, privat, quantum potest, derreum, quem de- utdocent Summistse omnes, verb. Degrada- ponit, munere clericali, illum perpetuo remo- tio, et notavit Covarruv., lib. 3 Variarum, vendo, quod non ita facit per suspensionem. cap. 43, num. 8, ubi alios refert. Et ratio esfc, 41. Discrimen inter depositionem et suspen- quia btec obligatio comitatur ipsum Ordinem, sionem positive perpetuam. — Ex his ergo etiamsi nullum beneficium aut Ecclesiasticos satis clara est differentia inter deposilionern redditus habeat conjunctos; Ordo autem tam et quamcumque suspensionem ad definitum manet in deposito, quam in suspenso. Item a tempus. Eademque fere versatur curn sus- fortiori non privat depositio obligatione ser- pensione indefinite lata , quia haec licet vandi caslatatem, nec inhabilitate ad ma- negative dicatur perpetua, aliquo modo est trimonium comtrahendum, ut recte notavit temporalis et tolli polest, ut dixi; a suspen- Abbas, in c. 4 Qui clerici vel voventes, n. 6, sione vero positive perpetua, et cum hoc ex c. Dictum, 81 dist. addito lata, vix potest distingui, quia habent 10. Voce suspensionis pro depositione et e eosdem effectus; neutra enim privat ipso converso ssepe jura loquuntur. — Nihilominus Ordine, et utraque privat usu totaii (de hac depositio et suspensio ab Ordine diversse enim suspensione tracto), positive perpe- pcena3censentur,juxta usumjurium, ut patet tuo, et sine spe reraissionis, juxta c. Si quis cap. At si clerici, de Judiciis, et cap. 2 de Episcopus damnatus, et c. Theuguaidus, 11, Poenis, in 6, et Doctoribus his locis, et Sum- quaest. 3; ergo non habent in quo differant. miistis in dictis verbis. Usus autem vocum Atque ita certe sentiunt Panormitanus, Syl- reddit obscuram ralionem diversitatis. Sus- vesler, et alii locis citatis; nam cum distin- pensio enkn sa^pe vocatur depositio, ut notat guuntsuspensionem perpetuam a depositione, Glossa, cap. Si quis Episcopus, dist. 83, et videntur loqui de suspensione, quam nos ex mullis canonibus Aposlolorum sumitur, et indefinitam seu negative perpetuam appella- putant muili in rubrica de Clerico excommu- mus. Estque abquod hujus rei indicium in nicato, vel deposito ministrante, depositum c. Veritatis, de Dolo et contumacia, ubi prius appellari omnem illum, qui suspensus est, ponitur absoluta suspensio, poslea irremissi- quia in textibus illius tituli seepc fit mentiode I>Uis depositio. Et hoc sensu Navarrus supra suspensis; illi ergo eliam in titulo compre- ait, suspensionem perpetuam habcre ratio- hendunlur. Unde in cap. 3 ejusdem tituLi nem depositionis, significans suspensionem aliqua depositio vocatur perpetua, in quo partialem non esse depositionem, licet perpe- significatur aliam esse non perpetuam, quae tua sit. Sed hoc pertinet ad modum loquendi, Bon est aliud quam suspensio. E contrario et polius depositio illa irreniissibilis, de qua vero deposilio etiam perpetua solet appellnri loquitur eap. Verilatis, partialis erat, ut notat aliquando suspensio, ut ex Innocentio nolavit Abbns ibi, num. 15. Cum proportione ergo Navarrus, et palet in motu Sixti V de male videtur esseidemsuspensiopositiveperpetua, promotis, et sa.>pe alias. Nam quia omnis ha3C et deposilio ab Ordine. Hunc ergo senliendi, poena privat usu Ordinum et non ipsis Ordini- et loquendi modum, et probabilem, et facilem bus, propter primum dici potest depositio, et esse sentio. Si quis autem dicat, hane eam- propier secundum suspensio. Juxta propriam dem privationem perpetuam usus Ordinis in- vero magisque usitatam significationera illa- terdum esse dispensabilem jure ordinario, et rum vocum, depositio significat privationem tunc vocari proprie suspensionem, interdum perpetuam et irremissibilem, suspensio vero vero imponi ut irreraissibilem sine spe dis- minirne. lta Sylvester, verb. Degradatio; pensationis, ita ut licet Ponlifex possit dare Navarrus, cap. 17, num. 151; Abbas, in cap. de plena poteslate, regulariter lamata et quasi Veritatis, nura. 43, ae Dolo et conlumacia, et lege ordinaria non faciat, et tunc vocari de- SECT. I. QUOMODO SUSPENSTO A DEPOSITIO!yE DIFFERAT. 79 positionem. Si quis (inquam) hoc dicat, mea rtonem, nt etinm de respectiva depositione sententia non male sentiet, nec loquetnr sine probant superius adducta; reliqui vero effec- frmdamenlo in jnre, ut videre licet, 14, q. 3, tos omnes ab utraque fiont. per multa capita, et inenp. Veritalis,de Dolo et contumacia. Sed in boc etiam non potest An suspensioperpehm,autdepositioab officio magna vis fieri, quia interdnm de suspensione frivent ipso jure beneficiis possessis, et ad perpetua dioitur, ut sit sine spe dispensatio- futura inhabilitent. nis, ut patet in motu Sixti V oontra male promdtos, et Abbas, in dict. cap. Yerilatis, 43. Ratio dubitandi. — Hie vero tractan- notat fesee verba maxime poni ad terrorem. dum est dubium supra remissum, an aliqua Et ita ipseibisentithsecnondifferre, velcerte depositio verbalis vel perpetua snspensio, videtur esse tota diversitas in usu vocum, et privet ipso facto beneficiis possessis, reddant- kleo in hoc contendendum non est. que hominem inhabilem ad alia de novo 42. Discrimen aliud inter easdem pcenas. acquirenda. Videturenim probabiliter ostendi — Alio item modo potest suspensio perpetua posse utramque id facere, sive absolute fera- a depositione dislingui, vel potius duplex tur, sive ab officio, sive ab omni Ordine; quod modus depositionis cum aliqua diversitate in vero una potius quam alia id faciat, nulla re ct quse ad jurwm intelligentiam conducat, ratione probabili ostendi potest. Declaratur, et ideo explicandos etiam est. Oportet ergo quia si habent hunc effectum, est propter advertere, quod pra?ter depositionem realem perpetjilatem, quae utrique communis est; seu degradationem, de qua sectione sequenti ergo et effectus. Quod autem ex perpetuitate dicendum est, duplex depositio verbalis dis- ille effectus nascatur, videtur esse in primis tingui potest; nam queedam est, qua3 absolute doctrina communis Canonistarum. Nam Im- hil sic dicam) et per se fit, sine ordine ad mola in cap. Cum dilectus, de Consuet., refe- a!iud; alia, quee fit in ordine ad degradatio- rensCalderinum ait, suspensionemperpetuam nem realem: quam divisionem attigit Julius ab officio habere vim privationis, et lunc CJtarus in Practica criminali, qi:;est. 74, n. I; taliter suspensom esse privatum eliam bene- etBernardus Diaz, in Practica crirninal. can., ficio. Sic etiam Abbas in cap. Cum bonae, de c. 3, num. 7. Inter qoas possunt nioltfe diffe- iEtat. et qoalit., num. 6, referens Hostiensem rentiee assignari, tam ex modo qoo fiunt, ait, suspensionem ab officio non extendi ad quam ex effectibus, ut ex dicendis constabit. beneficium, nisi feratur ex impedimento per- Ad lollendas ergo verborum aequivocationes, petuo. Ex quorum mente hacc conficitur ratio: vocenms priorem depositionem absolutam, beneficium datur propler officium; ergo qui aliam respectivam, seu illam tantum deposi- perpetuo privatus est officio clericali, conse- tionem, hanc depositionem verbalem; alia quenter privatus est beneficio, quia ablato vero aut non vocetur depositio, sed degrada- fundamento ruunt reliqua. Unde Glossa, 4, tio, aut dicatur depositio realis seu actualis. qua?st. 3, in princip., verb. Annexa : Qui Quando ergo dicitur depositio nihil aliud esse, privatur (inqoit) officio, et beneficio privatur. qoam qoredam suspensio positive perpetua et Et refert jura, quae parum conferunt, pr?eter irremissibilis, intelligendum id est, de depo- ea verba cap. Eos, 81 dist.: Sicut sejustissime silione absoluta; nam ab alia moltum differt, ab officio alienos faciunt, ita beneficio Eccle- eodem, scilicet, modo, qoo ipsa depositio siastico privatos esse adjudicamus. absolota ab illa differt. Diversitas aotem inter 4 4. Quid in hoc dubio sentimdum de depo~ depositionem absolotam et respeotivam potis- sitione aut suspcnsione perpetua jure latis. — simum est, qood ona ordinatur ad degrada- Nihilomraus doctrina h»3c limitatione indiget; tionem, et non alia. Consistit autem moraliter distinguere ergo oportet inter hanc poenam a hic respectus seu differentia in hoc, quod de- jure latam et ab homine, item inter benefi- posilus tantom absolote nori potest sine nova ciom jam obtentom et obtinendom. Et dicen- sententia degradari, et si com eo respectu dom in primis est, per depositionem, vel jdepositus est, potest statim ad exeeulionem suspensionem ab ordine vel officio qoantom- ^degradationis pertraiasiri. Ita colligitor ex vis perpetoam solo jore latam non amitti ipso cap. 2 de Pcenis, in 6. Praeter hanc aotem facto beneficia jam possessa. Hoc sofficienter differentiam non habent aliam quoad effectus probamos , quia nullo jure id cautum est, moraies, quos inducunt, quia neutra privat neque auctores communiler id affirmant. privilegio Clericali usque ad realem degrada- Item quia irregularitas non habet hunc effec- '80 DISP. XXX. !N QUO DIFFERAT SUSPENSIO A DEPOSITIONE ET DECRADATIONE. tum, utinfra ostendemus; ergo nec suspensio cio, nihilominus formaliter talis suspensi® vel deposilio perpetua solo jure lala, nam non includit illam privationem, sicut nec heec irregulnritati aequiparantur praesertim irregularitas»illam includit, sed illam secuna in perpeluitate, ex qua dicebatur nasci ille affert, per hominem tamen exequendam. Do- effectus. Item supra ostensum est, suspensio- posilio autem, si vim verbi altendamus, nem ab officio non includere suspensionem a magis videtur formaliter includere posse dic- beneficio, quia nulla lege id declaratum est, tam privationem, quia vox illa magis indicat neque poena est amplianda ultra vim verbo- privationem totalem et (ut ita dicam) radica- rum legis, neque connexio beneficii cum officio lem. Unde si judex solum diceret : Suspendi- sufficit, quia vel officium illud potest aliter mus eum perpetuo ab officio et beneficio, ex supplerivel impedimentum illud auferri,quae vi horum verborum non videretur eum pri- omnia ad praesens accommodari possunt, vare ipsis beneficiis, sed fructibus tantum; sicut ad irregularitatem, in qua lalius expli- secus vero erit, si dicat : Deponimus eum ab cabuntur. omni officio et beneficio; nam ex vi horum 45. Quid de latis ab homine. — At vero per verborum videtur eum privare beneficiis, io hanc depositionem ab homine latam valde qua re consuetudo et communis sensus ver- probabile est simul fieri privationem a bene- borum attendenda sunt. Nos enim hic non ficio. Hoc sentit Sylvester, verb. Degradatio, explicamus , quibus verbis judex aperire in princip., dum ait depositionem verbalem debeat mentem suam, nec quid faciat de fieri per privationem ab officio et beneficio. facto, sed quid jure possit; quoties enim per- Idem sentit Panormitanus, dict. c. Veritatis, petuo suspendit vel deponit ab officio, potest Bum. 13, ubi ex illo textu colligendum esse etiam privare beneficiis; ut vero faciat, uti dicit formam et praclicam depositionis verba- debet verbis, quae sufficienter id significent. lis; dicitur autem in illo textu : Tulimus sen- Unde constat in his sententiis ab homine latis tentiamperpetuxdepositionisinipsum, eteum idem dicendum esse quoad beneficia poslea tam a Pontificali dignitate, quam ab omni obtinenda, quorum acceptio facilius impedi- officio sacerdotali privatum sine spe restitu- tur. An vero per has pcenas ipso jure con- tionis aliqua diximus condemnandum. Hoc tractas fiat homo inhabilis ad oblinenda etiam recte confirmant ea, qua? pro altera denuo beneficia, dicemus agentes de irregu- parte adducebantur, nam sine dubio is, qui laritate, quoniam dehisomnibus videtur esse perpetuoprivatur officio Ecclesiastico, dignus eadem ratio. est privari etiam beneficio; ergo maxime id 17. Objicitur cap.Qde Pcenis. — Responde- fieri debet per hominis condemnationem, ut tur dict. cap. 2. — Sed objici potest, contra in diclo cap. Eos, 81 dist., bene indicatur. dicta, cap. 2 de Poenis, in 6, ubi in forma de- Unde etiam in irregularitate ita fit: nam licet gradalionis actualis inter alia dicitur : Depo- per illam non amittanlur beneficia ipso jure, nimus, degradamus, spoliamus et cxuimus te tamen per sententiam judicis auferuntur, si omni Ordine, beneficio et privilegio clericali* impetrentur, vel homo condemnelur, prius- Ex quibus verbis colligi potest, hunc effectum quam ab irregularitate absolvatur. Ralio privandi beneficio ita esse proprium degra- autem est, quia lex regulariter non ita severe dationis aclualis, ut non conveniat verbali; punit, ut per seipsam cogat hominem statim illa enim duo in illo textu distinguunlur, ut in se exequi pcenam, maxinie illam, quae prius sit sermo de verbali, et hic effeclus ei propriam ipsius hominis aelionem rcquirit, non tribuitur, sed soli reali. Et polest confir- ut seipsum beneficiis spoliare; id autem per mari, nam prius dicilur deponimus, deinde judicem merito fit, quando talis pccna est vero, spoliamus omni beneficio; ergo hic effec- consenlanea et proporlionata delicto seu sta- tusnon fitexvi depositionis simplicilerdicl®. tui, in quo homo ratione delicli constituilur, Denique non efficaciori argumento colligunt ut in praesenti contingit. Et quoad hoc recte inde Doclores, per deposilionem verbalera. procedit ralio de connexione beneficii cum non privari aliquem privilegio clerfcali, sed officio, ut lalius declarabimus in irregulari- hoc esse speciale depo.sitionis, realis sciluet, tatc. quia in ejus forma id specialiter expriniitur. 46. Adverto tamen ex ibi dicendis, quod Respondeo, in eo capite necexplican effeclus licct haec privatio beneficiorum," in usu, seu deposiiionis verbalis, nec formam verborum, exercitiohominis,conjuncta sit cum pcena de- per quam lieii debet, et ideo nulluin posse pobilionis vcl suspeusiouis perpelutu ab offi- inde firmum argumentum sumi ad proban- SECT. I. QCOMODO SCSPENSIO A DEPOSITIONE DIFFERAT. 81 dum, an habeat hunc effectum, necne. Nam solemnilas; tum quod cessat speeinlis rnlio licet in forma degradationis realis, menlio ejus propter quam in alia introducta est, scilicet, flat, non sequilur esse proprium illius, vel in quia sic depositus statim degradandus est, et eo distingui a depositione. Quia cum degra- tradendus judici seculari. Denique quia cum datio sit veluti execulio quaedam verbalis absoluta deposilio solo jure inlerdum feratur depositionis, quod per hanc fuit jam plene ipso facto, non est mirum, quod per simpli- factum, per aliam significalur. Idemqtie dice- cem sententiam ferri possit. Oportet autem rem ex vi illiuslextus de amissione privilegii exponere quaenam solemnitas sit illa, quae in clericalis, nisi ex aliis juribus constaret per depositione respectiva servanda est. Dicitur solam depositionem verbalem illud non ergo in primis, in dict. cap. 2 de Poenis, in amilti. Quod vero in illo lextu prius dicatur 6, hanc depositionem debere fieri a proprio deponimus, et postea addatur, spoliamus Episcopo. Unde in primis aliqui colligunl de- beneficiis, frivolum argumentum est, quia ibi positionem hanc debere fieri ab Episcopo verbum deponimus, non accipitur in ea pro- consecrato, esseque hunc actum ex Ecclesia3 prietate, secundum quam illi specialiter res- instilutione ita deputalum consecralioni Epi- pondet depositio verbalis, de qua nunc agi- scopali, ut sine illa fieri non possit, quia cst mus, sed prout generatim significat idem, veluti actus Ordinis ejus, juxta Glossam ult. quod privare. Unde illa quatuor verba, quce in c. Transmissam, deElect., ibi receplam per ibi ad terrorem et exaggerationem coacer- Abbatem, etalios. Hanc vero communemsen- vantur, quasi synonyma sunt in hac materia, tentiam intelligendam esse existimo de actuali scilicet : Deponimus, degradamus, spoliamus degradatione, non de verbali deposilione, et exuimus te omni Ordine, beneficio, etc. Nisi etiam illa quae ad degradationem ordinatur, quis malit dicere, per verbum deponimus, in- quia hoec etiam nihil aliud est quam senlen- tegre significari totam pcenam, per alia vero tia quaedam, unde est actus solius jurisdio- quasi per parles declarari illam depositionem tionis, non Ordinis, ut latius dicam infra in consislere in degradatione ab Ordinibus, spo- materia de irregularitate. Ad depositionem liatione a beneficiis, et ablatione privilegii ergo verbalem sufficit Episcopus jurisdictio- clericalis. Quae omnia consummanlur quidem nem habens, qualis est electus et confirmatus, et quasi promulgantur in degradatione; in ver- etiamsi consecratus non sit. Praeterea cum ibi bali autem depositione contenta fuerant vel dicilur debere hanc depositionem fieri a pro- formaliter, ut privatio Ordinum et beneficio- prio Episcopo, non excluditur, quin possit rum,vel virtute, ut ablatio privilegii clericalis. fieri ab alicno de licentia proprii, quia heec jurisdictio, sicut aliae, delegabilis est. Quin De solemnitate in depositione, qux ad degra- potius, loquendo de depositione verbali, non dationem ordinatur, requisita. solum poterit delegari alteri Episcopo, sed etiam simplici clerico, v. gr., vicario Epi- 18. Discrimen primum inter depositionem scopi; quia cum non requiratur consecratio absolutam et eam qux fit in ordine ad degi^a- Episcopalis ad hunc actum, ut dictum est, dationem. — Prima solernnitas. — Quia ergo neque in delegato erit necessaria, alque ita hre deposiliones in effectibus non differunt, hodie dispositum esl in Concil. Tiidenlin., sed in fine, quia una est poena, in qua sisti- sess. 13, cap. 4, de Reform. Ad degradatio- tur, alia est quasi via ad degradationem, nem vero actualem necessarius erit Episco- ideo inlroducta fuit in jure alia differentia pus;tamen hic eliam poterit esse alienus de inler utramque; nam ad illam quae ordinatur licenlia proprii,ut recte sentitHostiens. quem ad degradationem, requiritur specialis so- Abbas sequiiur. Nam sicut unus Episcopus lemnitas, quee ad aliam absolutam depositio- alteri commitlere potest, ut suos subditos nem necessaria non est. Prior pars constat ordinet, ita etiam ut deordinet, seu degradet. ex dict. cap. et aliis statim citandis. Poste- 19. Secunda solemnitas. — Additur prae- riorem docuit Julius Clarus, in Praclic. Crim., terea in dict. cap. 2, quando deposilio est quaest. 74, referens generali consueludine ita a solis minoribus Ordinibus, solum proprium observari, ex Foller., in Practic. crimin. can. Episcopum sufficere, quando veroest ab Or- Idem Bern. Diaz., in Pract., cap. 3, num. 7, dine sacro, requiri preesenliam aliorum Epi- referens Pliilip. et Domin., in dict. cap. 2 de scoporum in numero a sacris canonibuz prae- Poenis. Et ralio reddi potest, tum quod pro scripto. Circa priorem autem partem addunt hac depositione nullo jure preescripla est illa Glossa,elDoctores, necessarium esse, ut Epi- xxiii bis. 6 SD DISP. XXX. IN QUO DIFFERAT SUSPENSIO A DEPOSITIONE, ET DEGRADATIONE. scopus id faciat pracsente suo clero, seuCapi- Nunc autem juxta novum Concili Trident. jus tulo, vel aliquibus personis, quae ejus nomine dubitari potest, an illi assistentes habeant adsint, et alioqui sententiam esse irritam, suffragium decisivum in tali sententia, vel juxta cap. penult., 15, quaest. 7, et cap. 1 de solum requirantur, ut consultores, seu ad Excessib. Praelat. Quod servandum est, nisi quamdam solemnitatem actus; ita enim ali- aliud teneat consuctudo, ut eadem Glossa et quibus visam est, licet non negent illam so- Doctores dicunt in dict. cap. 2. Circa alteram lemnitatem esse de essentia, et omnino ne- vero partem inquiri polest, quis sit hic nu- cessariam ad sententiae valorem. Nihilominus merus Episeoporum, quod tractatur ibi a tamen dicendum est, etiam nunc illos postu- Glossa et Doctoribus, et a Panormitan. et aliis lari ul judices assessores. Primo quia jus in cop. Non potest, de Sentent. et re judic; novum nou recedit ab antiquo, nisi quan- Julio Glaro, in Praclica Crim.,lib. 5,q.7i.Et tum in eo exprimitur; sed Concilium solum in summa dicunt, ad deponendum Episcopum mutavit qualitatem seu dignitatem persona- requiri praesenliam duodecim Episcoporum ; rum, non modum assistendi, vel actum, quem ad presbyterum sex; ad diaconum, vel sub- exercere debent : ergo. Minor patet ex illis dir.conum tres, ex cap. Felix, cum cap. Si verbis : In casibus in quibus aliorum przesen- quis, 15, quaest. 7. In his autem hodie stan- tia, innumero a canonibus definito, requiri- dum est quoad haereticos limitalioni adhibitae tur, etiam absque illis procedere liceat, adhi- in cap. 1, de Hacrelicis, in 6, generalim vero bitis tamen,et inhoc sibi assistentibus totidem definitioni Concilii Trident., sess. 13, cap. 4 Abbatibus, etc. Solum ergo immutat Episco- de Reform., ubi slaluit, Episcopum per se, pos in Abbales, reliqua vero inlegra relinquit. vel per vicarium suum posse verbalem depo- Item propter hanc causam censetur nunc sitionem exequi, adhibitis Abbatibus usum haec solemnilas essentialis, quia antea erat, et mitrae et baculi ex privilegio Sedis Aposto- Concilium in hoc nihil innovavit; ergo simili- licce habentibus, si commode possit, vel si ter, etc. Expendo praeterea illam verborum non possit, aliis personis gravibus, et in di- reduplicalionem : Adhibitis, et in hoc sibi gnitate Ecclesiaslica constitulis loco Episco- assistentibus; nam videntur addita, ne puta- porum, et in eodem numero; quod inteUigen- retur solam praesentiam requiri, sed etiam dum censeo de depositione sacerdotum et in- cooperalionem in judicando, ita ut sint veri feriorum; nam de depositione Episci*porum assessores. Et fortasse propter hanc causam ibi nihil statuitur, vel quia haec depositio poslulatur in fine capitis, ut si aliae personse Papae reservata est, ut omnes docent, et me- graves fuerinl adhibitae, juris scientia com- rito, quia ipse solus est (ut ita dicam) pro- mendabiles existant. Ilaec ergo opinio ex vi prius Episcopus oliorum Episcoporum; vel Concilii, et generatim loquendo servanda vi- quia in depositione Episcopi non erat eadem detur; tamen in casu haeresis servanda erit ratio, tum quia rara est, ideoque nccessaria praxis, juxta cap. 1 de Heeret., in 6. non erat in ea illa moderatio ; tum eliam quia 21. Discrimen aliud inter easdem deposi- propler dignitatem Episcopi non expediebat tiones. — Ultimo colligitur ex diclis aliud ■senliam Episcoporum in inferiorum prae- discrimen inter utramque depositionem ver- s liam commulari. balem; nam illa, quroad degradationem ordi- 20 . Ad quid requiratur horum Prcelatorum natur, nunquam imponitur ipso jure, neque prcesentia in depositione. — Conclusio. — tlinc incurritur ipso facto, quia requirit praedictam vero inquiri polest, an hi Episcopi, vel Prae- solemnitatem, quae non potest nisi mediante lati requirantur, ut assessores ad ferendom hominis sententia adhiberi, ut per se notum senlentiam. Sylvester enim ex Geminiano est. At vero depositio absoluta interdum im- ait requiri ut judices, ita ut a singulis sint ponitur ipso jure, ut patet ex c. 1 de Homic, suffragia petenda, et condemnari non possit in 6, el cap. 2, 50 distinct., quodetiam com- clericus nisi major pars consenliat. Idem mune est perpetuae suspensioni, ut ex usu Julius Clarus siipra. Et videtur coiligi ex c 3 conslat, utin liocetiamappareat non distingui de Sentent. et Re judic, ubi Glossa idem no- a simpliciseuabsoluta depositione. Atque hinc tat. Idera videtur insinuari in cap. ult., 15, colligitur, licet aliquis clericus ipsojure depo- qucest. 7, ubi re([uiritur synodale judicium; situs sit, non posse ad realem degradationem et in cap. Si quis, et in cap. Felix, dicitur, ut conlra illum procedi, donec ab hominesit da- talis causa audiatur a tot Episcopis; unde positus verbaliter cum praedicta solenmiiate, sinc dubio videlur hic fuisse ; ntiquus mos. quia ita pncscribilur in dict. cap. 2 do Poeuis. SECT. II. QUOMODO DEGRADATIO AB ALIIS DUABTS, ETC. 83 22. Tandem ex his coustat, qtrid utraque Posnis, in 6; nam per vcrbalem deposiiionem depositio sit, et quos cffeclus habeant, et quas profertur sententia, per degradationcin man- causas, tam subjectivas quam cfficientes, et datur executioni, quoad aliquas acliones, vel quibus modis fianl; propler quae autem pec- effectus, qui per ipsammet sententiam absque Cata possint imponi, in sequenli sect. altin- hominis actione perfici non possunt. Quo fit, gemus. De modo autem quo auferri possunt, ut degradatio quodammodo includat vel sup- nihil fere dicere oportet, quia depositio ver- ponat omnia, quae depositio, addat vero n-uv balis respectiva, et actualis degradalio, mo- nulla. Et ob priorem rationem multa habe' raliter non possunt auferri, quia statim post cum illa communia. Nam etiam tuec est Etsfe illas sequitur mors; de potentia vero abso- siaslica pcena privans Ecclesiasticis functio- lula Pontificis auferri potest per dispensalio- nibns, et ideo clericorum propria; imo in hoc nem ; et in aliquo raro casu posset expedire, (ut sic dicam) est maxime propria quod de- Ut attingam sect. sequent. Alia vero simplex gradatio haec primo dicit respectum ad Eccle- depositio, seu perpetua suspensio, aliquando siasticos Ordines, et illorum privatio cst per ex gravi causa possunt aufcrri per dispensa- se ac primario, consequenter vero esl priva- tionem, quaa soli Pontifici Summo rcservata tio beneficiorum, aut aliorum Ecclesiastico- est, Abbas in cap. Gum in te, de Re judic, rum officiorum, seu minisleriorum, ut constat num. 10. Et a fortiori patet ex dictis dispu- ex ipsius vocis explicalione, et usu, et ex lalione preecedenti. dict. cap. 2 de Poenis, in 6. Deinde non pri- vat charactere clericali, et consequenter non SECTIO II. impedit, quin aclus solius Ordinis a degradato ,■ . • facli validi sint, licet ipse peccet faciendo, ut Ouomodo desradatio a suspensione, et depositione * „ . rpi . • ., .. . , ^ • diilerat docent Theologi omnes citati in praecedente puncto, et in 3 tomo latius, agendo de mini- •I . Degradalioni.s vox propria est juris Pon- stris sacramentorum in communi, et de Eu- tificii, injurenamque civili uon est usitata, charistia in particulari. Denique hinc etiara nec lalina est; introducta vero est ad signifi- degradationi convenit, ut non privet illis one- candam pcenam quamdam privalivam cleri- ribus, qua3 propria sunt, seu ex ordinatioue corum, quando suis Ordinibus, quantum per Ecclesiae consequuntur characlerem Ordinis, Ecclesiam fieri potest, privantur. Sunt enim pra?sertim sacri, ut sunt obligatio ad ser- Ordines veluti gradus quidam personarum vandam caslitatem, cum inhabilitate ad ma- Ecclesiaslicarum; et ideo earum deordinatio trimonium contrahendum, et obligatio ad (ut sic dicam) degradatio appellata est; alii horas canonicas recitandas; hoc enim pro- vero regradationem vocant, quasiretrograda- bant, quao in simili de depositione diximus. tionem; prior aulem vox magis usitala est, et Cum enim ha3 sint pcence, non imponuntur aplioradprivationemsignificandam. Quoniam ad tollenda onera, sed ad implenda grava- vero haec privatio per verbalem, et actualem mina, et honores tollendos. Deniquc degra- depositionem fierisolet, ulraque etiam degra- datio etiam perpetua poena est, non aiinuS, datio dici solet, ut patet ex cap. 2 de Pccnis, imo quodammodo magis qQam dcpisilio; in 6. Imo et depositio simplex seu absoluta, quamvis enim utraque possit per Sunnnum degradatio vocatur in cap. Tuai , de Pcenis, Pontificem dispensari, ut diximus, dil.i. ilius ut ibi notat Abbas, et in cap. \ Ne clerici tamen degradatio, tum propter majorem in- vel voventes, et in textu satis constat. Nunc famiam, tum propter plures eflectus ejus. autem ut simplices terminos habeamus, qui- 3. In quibus conveniat degradatio cum de- bus uti possimus, degradationem appellamus positione qux ad illam ordinatuv. — Ob qiVA solam ipsam realem depositionem clerici, cvimina possint hce poenx imponi. — Atqu( eamque comparamus prius cum depositi nc haec fere omnia communia sunt degradalioni verbali, quee ad lllam ordinalur, ita enim de- eliam cum quacumque dcpositione,ctsuspen- clarabiturquidiflasit, et indefacile constabit, sioneperpetua, utex dictissatis co;; .'ie- quantum abomnialiadepositione, velsuspen- rius vero conveniunt specialiter (. Jo, sione distinguatur. et deposilio verbaiis, quae ad illam ordinatur, 2. In quibus conveniat degvadatio cum quod neutra fcrtur a jure ipso facto incur- depositione. — Comparantur ergo deposilio renda, scd per hominis senlentiam semper hsec et degradatio,sicut sententia, et senten- knponuntur, ut ex dictis satis patet. Rursus tise e.\ecutio, ut constat ex dict. cap. 2 de pro eisdem criminibus imponuntur, quia ve- DISP. XXX. IN QUO DIFFERAT SUSPENSIO A DEPOSITIONE ET DEGRADATIONE. luti unam inlegram poenam complent, sicut summam redigit Sylvest., verb. Degradatio, qusest. 3, 4; et latius Julius Clarus, lib. 5, § ult., quaest. 36, num. 33 et34; Bern. Diaz, sententia et executio idem crimen respi- nunt. Rarius vero ferendse sunt, quam sim- plex deposilio, quia cum illa sit longe gravior pcena, propter graviora crimen, et extraor- dinaria ferenda est. Statim vero occurrebat explicandum, propter quae peccata possit de et ibi Salzedo, in Pract., cap. 1 30 et 1 40. 5. Alius degradationis effectus, communis depositionis. — Praeter haec maxime convenit degradationi, quod hominem reddit infamem, positio aut degradalio ferri. Quod late trac- quod quidem quasi per antonomasiam illi tri- tant Angel.,Sylvest.,etalii, xerb. Degradatio, buitur, tamen simpliiiter commune est omni et Canonislae Iocis cilatis. Breviler vero di- depositioni, et suspensioni perpelua) proprio cendum est, depositionem omnem ferri in sumptse, ut sumitur ex Abb. in cap. Cum te, primis posse in casibus a jure expressis, et de Re judic, num. 10. Probatur tx duplici non in aliis, nisi pro magnis sceleribus, juxta principio, quod Adrian. P. ponit in cap. Om- cap. Tua3, de Pcenis. Quee autem sint hsec nes vero, 6, quaest. 1. Unum est : Omnes, qui gravia crimina, nulla certa regula preescribi- culpis exigentibus ad sacerdotium provehi tur. Dicunt vero Innocentius, et alii, illa cri- non possunt, infames sunt; constat enim de- mina, quee in jure civili habent impositam gradatum, seu depositum culpis exigenlibus, poenam morlis, censeri magna in clericis, at- ad sacerdotium provehi non posse; nam qui que adeo sufficienlia ad pcenam depositionis. propter suas culpas dignus est, ut a sacer- Abbas vero, et alii concludunl hoc esse re- dotio dejiciatur, a fortiori propter easdem linquendum judicis arbitrio. De quo videri est dignus, ne ad sacerdotium provehatur. possunt quse notat Bern. Diaz de Lugo, in Pract. Crim., cap. 135 et 136. 4. Tres casus in quibus clericus degrada- tur, et brachio sseculari traditur. — Primus. — At vero degradalio cum sua deposilione solum videlur posse fieri in casibus, in qui- bus post degradationem clericus traditur Unde, qui deponitur ab inferioribus Ordini- bus, non potest ad superiores Ordines pro- moveri, ex vi talis depositionis, ut a fortiori conslat ex dictis in simili de suspensione; ergo manet infamis ex vi talis depositionis; et haec dicitur propria infamia canonica. Aliud principium est, omnes illos esse infa~ brachio saeeulari, juxla cap. 2 de Pcenis, in 6, mes in Ecclesiastico foro, quos leges civiles et cap. Novimus, de Verb. signif. Qui autem infames esse declarant. Contrahitur autem in- sint illi casus, magis pertinet scire ad Praela- famia jure civili, quoties aliquis de gravis- tos, et judices Ecclesiasticos fori conlentiosi, simo delictoper sententiam declaratur, elali- quam ad confessores. Solcnt autem tres prae- quando ex ipso gcnere pcenae quod infame cipue casus numerari ex Glossa in cap. Ad est, juxta 1. Decuriones, cap.Exquibus caus. abolendam, deHaeret., scilicet, crimen haere- infam. irrog., et cap. Infames, § Porro, 3, sis, ex dict. cap. Ad abolendam, quod maxime procedit in haerelico relapso, et incorrigibili. Item in crimine falsi, id est, falsificandi litte- ras Aposlolicas, excap. Ad falsariorum, de Cri- minefalsi; quanquam interdum SummusPon- tifex eam pccnam moderelur, ut c. Novimus, quoest. 7. et sumitur ex 1. 1, ff. de Iis, quoa notantur infamia. At vero qui deponilur vel degradatur, publica senlenlia declaratur fa- cinorosus de aliquo publico et gravissimo crimine. Ipsum eliam genus pcenae infame est, ut a simili declaratur optime ex legibus § ult.,de Verb. signif. Tertius casus assignari civilibus, juxta quas miles efficitur infamis solet calumnia et contumelia gravis proprio ^piscopo illata, ex cap. Si quis sacerdotum, M, quocst. 1. Quoe tamen Doctores moderan- tur, ut intelligatur, si ille incorrigibilis sit. Et ideo alii non numerant hunc lerlium casum de incorrigibililale in aliquo speciali crimine, sed absolute de incorrigibilitate, ni- mirum, in quolibet crimine atroci, et scanda- loso. De qua re plura videri possunt in Ab- cum exaulorizatur, eique insignia militaria detrahunlur, juxla 1. 2, § Ignominia, ff. de Iis quoe notantur infamia, nam per quam- dam analogiam ad illam exautorizationem, desxadationem actualem declaravit Ponlifex in dict. cap. 2 de Pcenis, in 6. Unde sine du- bio major infamia crealur cx acluali degra- datione, quam ex sola verbali, et ex had major, quam ex simplici deposilione. Nihilo bate, cap. At si clerici, de Judic, num. 37, el minus tainen omnis depositio infamem reddit seq., in cap. Novimus, de Verb. signific, et propler causas diclas. aliis Doctoribus, eisdeni locis, quie fere in SECT. II. QUOMODO DEGRADATIO AB ALIFS DUABUS, ETC. 85 Discrimina inter degradationem et deposi- est abso,ute verum, sed solum qnoad illum tlonem. elTectum ; nam simpliciter multum dilTerunt, ut merito dixit Innocenlius, quem sine causa 6. Prima ex solemnitate. — Differt autem ipse impugnat, ut ex diclis patet, et amplius actunlis degradatio a depositione qualibet in ex dicendis. solemnitate. Nam licet illam specialem solem- 7. Secunda differentia. — Sylvester reji- nitalem non requirat, quam ejus verbalis citur. — Depositus etiam incorriqibilis non depositio, aliam tamen propriam poslulat. amittit privilegium canonis. — Sylvester im- Priorem partem docent Angelus et Sylvester, probatur. — Secundo ergo principaliter dif- verb. Degradatio, cum Panormitano in cap. ferunt, quod hcec degradatio privat privilegio Qualiler, 2, de Accusationibus, et in cap. 3de clericali, quod non facit sola depositio. Unde Sentent. et de re judic, num. 10, ubi idem immerito Sylvester, verb. Degradatio , in tenel Felinus, num. 6; Geminian., dicto cap. princ, propotiens quasi verborum formain, 2 de Pcenis in 6; Bernardus Diaz, in Pract. per quam depositio verbalis fit, ponit hanc : Crimin. c. 3, num. 7. Et est communis sen- Degradamus te privantes officio et beneficio, tentia Jurislarum. Quia in dicto cap. 2 solum et privilegio clericali. Hoc enim postremum dicitur ut degradandus actualiter ad prae- non pertinet ad senlenliam deposilionis ut sentiam Episcopi adducatur, et quod Epi- sic; neque est proferendum usque ad actua- scopus suum munus exequatur; ergo non lem degradalionem. Ita colligunt omnes ex requirit pra?sentiam aliorum Episcoporum, dicto cap. 2 de Pcenis, in 6, ubi in ablatione aut di"nitalum etc, sed prolata sententia ullimi veslimenti ita dicilur esse proferen- coram ipsis, postea solus Episcopus polest dum : Auclorilate Dei omnipotentis, Patris, publice actualem degradalionem complere. Filii, et Spiritus Sancti, ac nostra, tibi aufe- lljque habet usus. Et juxta hsec intelligenda rimus habitum clericalem, et exuimus te omni sunt c. 1 de Heeret., in 6, et Concil. Trident., Ordine, beneficio, ac privilegio clericali.Qmai sess. 13, cap. 4 de Reform., cum dicunt, ad ergo illa forma vera el efficax est, hunc effec- de^radationem requiri cerlum numerum Epi- lum sine dubio habel haec poena, et quia hic scoporum, quorom loco alii substiluunlur. effectus ultimus assignatur ut illi proprius, Loquuntur autem de degradatione ratione depositioni non convenit, ideoque per illum verbalis depositionis, quoe illam preecedit, et optime ab illa distinguitur. Unde fit, ut per- ad illam proxime ordinalur ; loquuntur enim culiens degradalum clericum, non incurrat secundum antiquiora jura, ex quibus hoc censuram canonis Si quis suadente, quod constat. Posterior ilem pars conslatex eodem secus est, si depositum tantum percutiat. lta cap. 2 de Poenis, in6, ubispecialis solemnitas tenet Glossa in dicto cap. 2, quam omnes se- degradalionis dcscribilur sufficienler, nimi- quunlur, ex illo principio, quod ille privatus rum quod degradandus indutus sacris ves- est privilegio clericali, non vero hic At vero tibus, et portans inslrumenta sacra, id est, Sylvester, num. 8, limitationem addit, nisi vasa, aut librum, seu ea, quse pertinent ad post verbalem depositionem sequatur incor- illumOrdinem, a quo degradatur,ad Episcopi rigibilitas, nam tunc eliam amiltere pulat prscsentiam adducatur, et ab eo publice illis privilegium, absque alia declaralione Eccle- exuatur, ac tandem radatur, vel londealur siastici judicis, juxla cap. Cum non ab ho- caput illius, cum aliqua forma et tenore ver- mine, de Judiciis, citatque Abbatem, in cap. borum , qute effectum hujus degradalionis Ad abolendam, de Hacretic Sed neque Abbas declarant. Per quam creremoniain quoad pri- hoc dicit; neque ex dicto cap. Cum non ab vationem Ordinis, aut beneficiorum, nihil de homine, colligitur, sed potius contrarium; novo fit, nam per prolalionem sententias de- nam juxla illud, clericus deposilus, et incor- positionis erat jam factum, sed illud ipsum rigibilis prius excommnnicandus est; et si quasi solemniter promulgatur, et reprsesen- adhuc sit perlinax, poteslati seculari tra- tatur ad majorem ignominiam et terrorem, et dendus. Non ergo amillit ipso fricto privile- ut persona illa veluti disponatur ad ullimum gium propter incorrigibililatem, donec per effectum, quem addit haec poena ultra depo- judicem Ecclesiasticum illo privetur, quod sitionem verbalem. Unde quod Abbas dixit regulariter non fit, nisi per realem degrada- in cap. Inquisitionis, de Accus., num. 6, nul- tionem. Et confirmatur, nam incorrigibilitas lam esse differentiam realem inler degrada- non habet cerlum terminum, nec consistit in tionem et privalionem oflicii et benelkii, non uno aclu, vel conlumacia, sed habet ialitu- TG D!SP. XXX. IN QUO DIFFERAT SUSPENSIO A DEPOSITIONE ET DEGRADAT10NE. dinem ; penciol ergo ex arbitrio judicis defi- 9. Descriptiones depositionis verbalis et nire, quando aliquis propter illara dignus est degradationis. — Atque ex his tandem colli- privari privilegio Ecclcsiaslico; non estergo gere licet, descriptiones degradationis, et hoc committendum vulgi opinioni, imo nec depositionis ad illam ordinatac; nam de al- judiciosecularisjudicis, sedEcclesiastici; ergo tera, quae suspensio perpetua est, jam satis donecpersententiamejuspriveturclcricustali constat ex dictis de suspensione. Depositio privilcgio, non potest ab aliis privari; ergo in- ergo verbalis est privatio perpetua clericalis current in canonem Si quis suadente, si illum muneris per canonicam sentcntiam cum de- percutiant.Nccsufficietsententia declaratoria bita solemnitate prolata. Degradatio autem incorrigibilitatis (ut sic dicaro), quia nullum est perpetua privatio clericalis muneris, et est jus, quod imponat hanc poenam ipso facto, privilegii, effecta post similem sententiam, etiam post declaralionem illam; requiritur adjuncta reali actione, et caeremonia per ca- ergo sententia condemnatoria. nones instituta. In quibus descriptionibus 8. Depositus non privatur privilegio fori, non ponimus censuram loco generis, ut multi secus degradatus. — Atque idem dicendum faciunt, quia non putamus has esse censuras, est de privalione privilegii fori ; nam ante cum non sint medicinales pcense, sed vindi- degradalionem actualem non potest judex cativae tanlum.Possettamen loco generis poni secularis procedere contra hujusmodi cleri- nomen poenee; satis tamen ex se notum csl, cum eliam depositum.Quod adeo verum cen- privationem illam esse pcenalem, seu in poe- seo, ut, licet depositio verbalis facta sit in nam imposilam. Deinde satis etiam ex dictis ordine ad aclualem, donec ipsa actualis exe- declaralse relinquuntur omnes eausae, et effec- culioni mandetur, et proferatur ullima ver- tus degradationis; nam quoad causam effi- borum forma supracilata,nonpossitsecularis cientem habet eamdem , quam depositio. judex talem personam apprehendere, aut ju- Solumque oportet advertere, quod Concilium dicare, quia nondum privatus est privilegio Tridentinum declaravit, depositionem verba- clericali, ut ex dicto cap. 2 colligitur, adjunc- lem posse fieri ab Episcopo per se vel per tls aliis, ex quibus constat, deposilum ver- vicarium suum; realem vero solum per se~ Laliler tantum adhuc esse de Ecclesiaslico ipsum. In causa vero subjcctiva convenit haec foro, et a seculari exemptum.Et ideo Ecclesia degradatio cum depositione et suspensione, nunquam consuevit tradere clericum reum ut dictum est. De materia vero circa quam, brachio seculari usque ad actualem degrado- seu fine, propter quem privatio haec fit, et de tionemejus; neque secundum jus ordinarium forma et modo ferendi illam, satis etiam cst existimo aliler fieri posse, quamvis ob neces- dictum. Quod vero spectat ad effectus, iidem sitatem urgenlem possit aliquando aliter fieri, sunt effectus degradationis, qui deposilionis, praesertim interveniente Summi Pontificis addita privationc clericalis privilegii , curn ituctoritate. At vero post degradationem ac- niajori quadam infaroia, ac dedccore, ex qua tualem, cum degradatus privilcgio clericali privatione tanquaro ex causa per accidcns privetur, slalim efficitur fori ssccularis, veluti reroovente prohibens, sequi solet seculare necessaria consecutione, quia non debet re- judicium circa talem personam, et pcenas, linqui nullius fori, et sui juris, et quia per qua3 per illucl imponuntur; illi lamen non privilegium clericale exemptus fuit a seculari possunt dici effectus degradationis, nisi valde foro, ideo, ablatoprivilegio, stalim revertitur remole, et pcr accidens. ad antiquum forum. Atque ita el judex secu- 10. De ablatione seu remissione pcenx de- laris potest statim de causa illius cognoscere, gradationis. — De hujus outem pcenaj solu- el Ecclesia consuevil clericos criminosos, ac tione, et remissione, aut de causis, per quas rebelles jam degradatos traderc secularibus fieri possit, nihil dicere oportet, quia pcr se judicibus. In quo debet observore Ecclesia- repugnat institutioni, et quasi naturac talis sticus Prselalus, ut cum (finita degradalione) poenec, cum pcrpetua sit. Ideoque jure ordi- seculari judicipronunciavit,ut in suum forum nario a nemine tolli potest ; Summus vero recipiat degradalum, eff.caciter pro eo inter- Pontifex per poteslatem absolulam polerit cedat, ut citra mortis pcriculum sententiam illam auferre; raro lamen, vel nunquam id circa eum moderetur. Hccc cnim fere verba facit. Imo juxla praesentem Ecclcsia3 consue- sunl Innocenlii 111, in cap. Novimus, de Ver- tudiuem non dalur huic remissioni locus; bor. .significat., ex quo lexlu mulla ex dictis nullus eniin dcgradatur, nisi brachio seculari sumuntur. stalim tradatur, a quo pocna morlis mulcla- SECT. T. DE SUSPENSIONIBUS 1N ORDINATIONE CONTRACTIS. 87 tur. Olim vero frequenter videtur fuisse usus bujus degradalionis; et ideo aliquando da- SECTIO I. baturIocusrestitutioni,quandoseiIicet postea constabat, degradationem fuisse injnsto fac- Quibus m^13' scu proPl?r <*ua3 cau3as clericu3 sus- 1 ' " . , . . J ,. pensus mancat m ordinatione sua. tam ; et tunc rcstitutio ad pnstinum Ordinem futura erat non tanlum verbalis, sed etiam 4. Principhm generale. — Supponenrlum rcr.lis, per exteriorem traditionem rerum, est in hac materia, verum habere principium scn instrumcntorum et vestium, qua? in uno- illud in irregularitate trilum, suspensionem quoque Ordinetradi solent. Ila enim slaluitur nunquam incurri inso facto, nisi in casibus a in Concil. Tolet. IV, c. 27, et refertur in jure expressis. Cujus ralio est evidens, quia c. Episcopus, 41, q. 3. Nunc autem, ut dixi, hoec pcena non incurritur ipso facto ex natura hoc locum non habet, quia post degradatio- rei tantum, ut per se notum est; neque ex vi nem statim sequitur mors. Tamen si contin- sententise ab homine lata;, ut nunc suppo- gcret post degradalionem constare de falso nimus; ergo debet esse virtute alicujus juris (cstimonio, sicut essel mors suspendenda, ita positivi; ergo oportet, ut in ipso jure satis postdeclaralionemnullitatispriorissententirc sit expressa lalis pcena ; alioqui si res sit pristinus gradus esset restituendus, dictaque dubia , erit in miliorem partem interpre- forma servanda csset. Idemque esset, si Pon- tanda, juxta communem regulam legis poe- tifex de absoluta poteslate alicui jam degra- nalis. dato pconam morlis remitleret, eumque vellct ad prisiinum stalum reslituere propter ma- Prima suspensio in Ordinum susceptione con- gnam fidei , aut conlrilionis ostensionem , tracta. verbi gratia, et spem alicujus magni fructus; quamvis etiam posset tunc Pontifex si vellet, 2. Hoc supposilo varii casus recenseri so- in pranlicta forma restitutionis dispcnsare, lent, in quilous clericus suspensus manet, eo cum non sit de subslantia Ordinis, ut per se quod non recle Ordines suscipiat. Primus est constat. de illo, qui Ordincs suscipit ab eo Episcopo qui non potest licite illos dare, eoquodjam DISPUTATIO XXXI. Episcopatui renunciavit. Qure colligitur ex cap. 1 de Ordinat. ab Episcopo qui renun- DE suspensionibus in particulari, QVJE ipso ciavit Episcopatui ; ubi non simpliciter, sed jure latjl sunt. cum yariis distinctionibus et limitationibus loquitur Pontifex. Primo ergo distinguit de Hactenusexplicuimusgeneralem doctrinam Episcopo, qui renunciavit loco tantum, vel de suspensione; superest, ut sicut de excom- qui renunciavit etiam dignitati. Dicitur au- municatione fecimus , ita hic suspensiones tem renunciare loco, qui Episcopatum dimit- omnes, quoe ipso jure latee sunt, explicemus. tit, quod est officium, seu potestatem juris- De suspensionibus autem , quae ab homine diclionis omittere;dignitati autem renunciare feruntur, nihil dicendum occurrit, quia nihil dicitur, qui quantum est in se, etiam potesta- addunt speciale, quod certum sit, et sub tem Ordinis Episcopalis dimittit, vel potius scientiam cadat, prceter ea, qua3 omnibus ejus ususeprivat;supponitque Pontifex posse suspensionibus generalia sunt. Neque etiam Episcopum etiam hoc modo renunciare Epi- in eis, prout sunt in usu, aliquid occurrit, scopatui, et post factam renunciationem, et quod speciali declaratione indigeat. Circa acceptatam ejusdem Pontificis Summi aucto- suspensiones autem a jure latas advertendum ritate dioc enim necessarium est), non posse est, quasdam esse communes omnibus cle- Episcopum licile proprios actus Episcopalis ri.is, ut sic; alias vero quorumdam clerico- Ordinis exercere; hanc enim vim habet ac- rum proprias, ut Episcoporum, vel sacerdo- ceptata renunciatio. Dixi autem uon posse tum secularium, vel regularium. Rursus quse licite, quia valide potesl; nam character est communcs sunt omnibus, qusedam in ipsa indelebilis, in quo consistit potestas Ordinis, ordinatione contrahuntur, alia? post ordina- qua? ad valorem actus sufficit, qui ex juris- tionem. De quibus sigillatim dicendum est. dictione non pendet; quanquam ut recte fiat, debeat secundum jus fieri. 3. An ordinatus ab Episcopo, qvi twtum locorenunciavit, sine proprii licentia, sit sus- 88 DISP. XXXT. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. pensus. — De priori ergo membro hnjus dis- tantum nomine, et titulo potest hujusmodi tinctionisaitPontifex, ordinalumabEpiscopo, Ordines conferre; ergo qui renunciavit digni- qui tantum loco renunciavit, nullam suspen- tati Episcopali, jam non potest minores Or- sionem incurrere, quia talisEpiscopus rogatus dines conferre. Probatur consequentia, quia ab alio recte polest Ordines conferre, et ideo dignilas Episcopalis unica est, et quasi indi- alter licile recipit Oidines, et usum eorum. visibilis; renuncialio eliam, quae de illa Gt, Non declarat autem ibi Pontifex, quid dicen- absoluta est, et totalis; ergo ex vi illius jam dum sit, si talis Episcopus Ordines conferat nihil poterit talis Episcopus operari; remoto non rogatus ab alio, sed usurpando jurisdic- autem hoc titulo, in eo non manet alius, ut tionem, cui renunciavit. Et ideo multi intelli- possit tanquam non Episcopus Ordines mi- gunt ibi tacite, seu a contrario sensu dici, nores conferre : ergo. Respondetur, haec pen- ordinalum in eo casu manere suspensum, dere ex jure posiiivo, quia Summus Pontifex. quia illam condilionem videlur Pontifex po- declarat, quomodo hujusmodi renunciationem nere, tit necessariam ad non incurrendam acceplet et inlelligat; declarat autem solum illam suspensionem. Sed certe si talis sus- fieri, r*. acceptari quoad illos actus ila pro- pensio tunc incurritur, non esl ex hoc speciali prios dignitatis Episcopalis, ut per simplicem capite, sed quatenus redundat in aliud gene- sacerdotem nullo modo exerceri possint. Et ralius, scilieet, de ordinato ab Episcopo non videtur Summus Pontifex voluisse statuere, suo, de quo infra dicemus. Et ideo fortasse ut Episcopi nunquam ita renuncient Episco- melius dicitur, casum illum merilo ibi omis- patui, quin eis liceant ea, quae per inferiores sum esse, quia non speclat specialiter ad dignitates, Abbates, vel similes exerceri pos- Episcopuin, qui renunciavit Episcopatui, sed sint, quia hoc videtur spectare ad decenliam communis est omnibus Episcopis usurpan- Ordinis Episcopalis, qui semper inest per- tibus jnrisdictionem in ministerio ordinandi sonae, quantumvis ipsa digniiati renunciet. alios, de quibus postea dicemus, et de ordi- Exislimo autem hoc ita esse verum stando in natis ab eis, an habeant suspensionem ipso jure commur.i, ut tamen si expresse Episco» jure impositam. pus renunciet dignitati eliam quoad actum h. Episcopus, qui renunciavit loco, et di- conferendi minoresOrdines, etSummus Pon- gnitali, polest conferre minores Ordines. — lifex facultatem concedat ad renunciationem Quid de ordinato ab Abbate, qui renunciavit. ita faciendam, eteodem modo illam acceptet, — In allero membro subdislinguit Pontifex; tunc non liceat ei illos Ordines conferre, quia nam vel Ordines collati sunt minores, vel tunc ex speciali modo, et concessione Ponti- sacri; ilem vel suscipiuntur ignoranler, vel ficis, non minus renunciatur dignilas Episco- scienier a tali Episcopo. Est ergo secunda palis quoad minores, quam quoad majores asserlio Pontificis, si quis suscipiat Ordines Ordines. Sicut si Abbas hanc facultatem ha- minorcs a lali Fpiscopo, nullam suspensio- bensconferendiOrdinesminores,renunciasset nem incurrit. Et reddit rationem, quia Or- suae dignitali, et privilegio, jam non posset dines minores eliam a non Episcopo conferri lales Ordines licite conferre. Iiinc vero statim solont;elideoexeo, quod aliquis renunciavit pullulat quaestio , an recipiens minores Or- Episiopalui, non slalim censetur renunciasse dines ab hujusmodi Abbale,quisuae dignitati huic actui conferendi minores Ordines. Est renunciavit, maneat suspensus, ad quam, si aulem circa lilteram hujus textus adverten- paritatem ralionis attendamus, aflirmative dum, in eo fieri menlionem minorum Ordi- respondendum videlur.Tamen quia nunquam num sub hac voce, usque ad subdiaconatum ; probo hunc modum extendendi legem poena- et ideo videtur ex vi illius lexlus dubium re- lem, et quia de hac renunciatione quoad hos hnqui, an sub hoc membro subdiaconus com- Ordines nihil in jure invenio, non censeo sus- prebendatur. Certum tamen est, parliculam pensionem hanc ad casum illum esse exlen- usque, exiiusivesumendam esse,utibiOIossa, dendam. Panormilanus et alii notant, quia subdiaco- 5. Episcopus, qui loco, et dignitati renun- natus sacer Ordo est, de quo alibi. Sed ratio ciavit, non potest licite non rogatus minores difficullatem nonnullam habet, nam licet Ordines conferre. — Denique circa hanc par- Episcopus, ut Abbas, possit inlerdum con- tem adverto, Summum Pontificem non addi- ferre hos Ordines ex privilegio speciali, et disse in illa eam limitationem, quam posuit coneessione Summi Pontificis; tamen ille, qui in primo membro, scilicet, si talis Episcopus solam habel dignilatem Episcopalem, ex illius rogatus ab alio minores Ordines conferat; noD SECT. I. DE SUSPENSIONIDUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 89 quidem, quia illa non sit aeque necessaria in illam exerceat, quamvis illam habeat. Unde hoc secundo membro sicut in primo, ut talis in cap. Inquisitionis, de Accusat., per illa ordinatio lieite fiat, quandoquidem juris- verba irrogularitas homicidii significatur. diclio, vel licentia proprii Episcopi necessa- Secundo, ibi Pontifex ulitur nomine dispen- ria est ad quoslibet Ordines, etiam minores, salionis, quas proprie cadit in irregularita- conferendos, vel recipiendos; constat autem tem, in suspensionem autem minime; nam a eum , qui renunciavit Episcopatui quoad suspensione datur absolutio, non dispensatio. dignitatcm, a fortiori renunciasse quoad lo- Accedit, quod ibi Ponlifex dat poteslntem cum, ideoque jurisdictionem non relinere; Episcopo dispensandi in illa poena, quando indiget ergo facultate proprii Episcopi, ut Ordo non fuit scienter receptus a tali Epi- ordinatio Iicite fiat. Sed omisit Ponlifex illam scopo; quod erat necessnrium in irregula- declarationem propler ralionem supra tac- ritale, non autem de suspensione, quia hoac, tam, scilicet, quia ad illum tilulum non spec- hoc ipso, quod non reservatur, concessa est tabat; nam si ex ullo alio capite ordinatio Episcopo, juxta cap. Nuper, de Senteutia pcccaminose fiat, et inde contrahatur aliqua excomnuuiicalionis. censura, illa non provenit ex eo, quod ordi- 7. Dubii resolutio. — Nihilominus censeo, nans renunciaverat Episcopatui eliam quoad poenam in illo textu Iatam esse propriam dignilatem, de qua re ibi agebatur; sed quia suspensionem, et non irregularitalem. Ita sine debita jurisdiclione actum Pontificalem sentiunt Glossa ibi, Panormitanus, et alii. Et exercuit. • suadetur primo, quia illa verba, Executionem 6. Suscipiens sacros Ordines ab Episcopo, officii non habebit, propriissime conveniunt quiloco, et dignitati renunciavit, quampce- suspensioni; nam revera suspensus pro eo nam incurrat. — Terlio loco addit Summus tempore, quo suspensus est, non habet oflicii Ponlifex, eum, qui suscipit Ordinem sacrum executionem; nihil est enim aliud non habere ab Episcopo, qui renunciavit Episcopatui, executionem, quam esse prohibitum, seu im- quoad dignilatem, non habiturum execulio- pedilum a tali executione. Unde in dicto cap. nem officii; et indicat hoc ita esse, sive Inquisilionis, per verba similia significatur scienter, sive ignoranter Ordines susceperit, suspensio, qure incurritur ob Ordinem sus- tamcn diverso modo; nam si scienter, abso- ceplum ab excommunicato Episcopo, ut infra lute dicitur carere executione Ordinis tan- dicetur. Quapropler licet sub eadem voce in- quam indignus, ita ut solus Ponlifex Summus cludalur ibi irregularitas homicidii, quatenus possit cum illo dispensare, ut sequentia indi- irregularilas, et suspensio hunc effeclum com- cant; nam de allero membro subjungilur : Si munem habent, tamen propriissime videtur ignoranter id factum sit, poterit, nisi crassa, convenire suspensioni, quae per se respicit et sapina fuerit ignorantia, discretus Pon- usumOrdinisjam suscepti; irregularitas enim tifex dispensart, id est, ordinarius Episcopus; per se primo impedit susceptionem Ordinis, nam SummusPonlifex in quolibet casu potest executionem aulem Ordinis suscepti solum dispensare. Circa quenl textum oportet in consequenter, ut infra suo loco dicetur. Ergo primis exponere, qualis sit haec poena in illo in prassenti textu merito sub ea voce suspen- imposita , scilicet, an irregularitas sit, vel sionem inlelligimus. Confirmatur, quia haec suspensio; quod utile erit fere ad omnia alia, est mitior poena , et lex poenalis mitiori qua) de suspensionibus juris dicemus. Solum modo inlerprelanda est, si aliud non cogat. autem potesl esse dubium inter illa duo, quia Maxime, quia irregularitas videtur esse poena execulio officii non tollitur nisi per alteram valde improportionata propler factum, quod exhis poenis, quando non intercedit excom- non videtur esse adeo grave. Unde proplei municatio, et ila tollitur ipso jure, ut dispen- similia non solet in jure imponi major poena, sabilis sit, ut depositionem, et degradationem quam suspensio, ut videbimus. Accedit, quod cxcludamus. Videtur ergo poiius ibi ferri sic ordinatus non manel impeditus ab execu- irregulariias, quam suspensio; primo propter tione omnium Ordinum, quoshabet, sed ab illa verba : Quiaindignum se fecit, executio- illo, vel illis, quos a tali Episcopo suscepit; nem officii non habebit, qute videnlur signifi- ita enim omnes intelligunt illam parliculam, care omnimodam privalionem, quae proprie executionem officii, respeclke, seu juxta fit per irregularilatem, non per suspensio- subjectam maleriam, scilicet, ab officio sus- nem; unde suspensus non videtur carere cepto per ordinationem a tali Episcopo, quia execulione ofiicii , sed solum delineri, ne in eo puuitur, in quo deiiquit; et solurn cen- 90 I ■ P. XXXI. DE SUSPENSIONHttJS JURE LATIS. setur, illam executionem non habere, quam obstat item textus in cnp. Ut animarum, de alius dnre non potuit, juxta gencralia prin- Constitut., in 6, ubi dicitur, ignoranles non cipia in superioribus posita , et ex sequen- ligari, nisi eorum ignorantia crassi luerit, tibus magis constabit. At vero irregularitas vel supina. Obstat denique, quod supra privat executione omnium Ordinum simpli- dictum est, suspensionem non incurri nisi citer; non est ergo sermo ibi de irregula- propler culpam; ignorantia autem invinci- ritale. Et hae rationes applicandac sunt fcre bilis excusal a culpa. ad omnes suspensiones sequentes; nam -10. Prima opinio. — Rejicitur. — Secunda eadem est de illis controversia , et auctores sententia. — Improbatur. — Quidam di\e- varie loquuntur, sed nobis videnlur sub hac runt, intelligendum esse illum textum de specie collocandse. ignorantia culpabili. Quod sensit Innocentlus 8. Suspensionem perpetuam per dispensa- ibi; et posset explicari vel juxta opinionem tionem tolli. — Neque etiam obstat verbum eorum, qui dicunt, dari ignorantiam culpa- dispensandi; nam licet suspensio, quse est bilem sufficientem ad peccatum mortale, quae censura, per absolutionem tollatur, suspen- minor est, quam crassa, vel supina igno- sio autem, quse est tantum pcena, vel impe- rantia, et de tali ibi esse sermonem, vel de dimentum, per dispensationem tollitur, et ignorantia venialiter tanlum culpabili, secun- hoc habet commune cum irregularitale, ut dum opinionem Gajet. asserentis ad suspen- supra tactum est, et dicetur sa?pe in sequen- sionem sufficere peccatum veniale. Sed quia tibus. Et patet ex cap. 2 ejusdem tiluli, de neutra ex his opinionibus nobis probala est Ordinatis, etc. , et ex Concilio Trident., in superioribus, ideo neque haec inlerpretatio sess. 24, cap. 6 de Beformal. Dices : licet probari potest. Et sane juxta usum Pontificii suspensio perpetua, vel ad certum tempus, juris constat, sub ignorantia crassa et su- intia illud per dispensationem lollatur, ta- pina omnem ignorantiam simpliciter culpa- men illa qua3 indefinile fertur, imilatuream, bilem comprehendi, et ignorantiam, quae ab quse est propter contumaciam, et ita per ab- his distinguitur. esse inculpabilem, ut patet solutionem lollitur; talis autem videtur sus- ex citato cap. Ut animarum, et ex dicto cap. pcM.sio ibi allata, quia simpliciter dicitur : penult. de Clerico excomm. ministr., et aliis Executionem officii non habebit. Respondeo, similibus. Et ideo communis inlerprelatio iam supra dictum esse, hanc formam esse Glossae, Abbalis, et aliorum est, textum illum dubiam et ex circumslantiis illius textus intelligendum esse de ignorantia probabili. Colli°i esse perpetuam, lum ex illo verbo, Dicunt vero aliqui, excusationem talis igno- quia indignum se fecit; tum quia in parlicu- rantiae in illo casu non admitti ad impedien- lari casu concedilur dispensalio Episccpo. dam suspensionem,quia supponituralia culpa Addo etiam (quocl notandum est pro omnibus recipiendi Ordines ab Episcopo non suo. Ita supra diclis) duplicem esse suspensionem : Glossa ibi in prima responsione. Sed non unum, qua3 tollit usum jam aliquando habi- placet, tum quia divinat; nam textus indis- tum et de hac loquuli hactenus sumus, et tincte loquitur de eo% qui bona fide a tali procedit objectio; aliam, quae impedit a prin- Episcopo Ordinem sacrum suscipit,sive alias cipio, ne recipiatur, et haac natura sua est peccet, sive non; tum eliam quia illud aliud perpetua, et reservati Ponlifici jure ordi- genus culpa? sufficere polerit ad aliud genus nario et simillima irregularitati, et talis est pcence, vel censurae, si ratione illius lata est, suspensio illius texlus. Quae omnia ex dicen- non vero ad illam suspensionem, de qua dis- dis patebunt. putatur. 9. De qua ignorantia loquatur dictum 11. Terlia sententia. — Aliter ergo dici cap.\ deOrdin. ab Episc. quirenunc. Episc. polesl, primo, ibi esse sermonem de igno- Juxta h33C enim expediendum est aliud rantia invincibili. Secundo, cum illa non in- dubium, quod oritur circa concessionem , curri hanc suspensionem, quia textus hoc qua3 ibi fit in casu ignorantire, de qua in- expresse non dicit, et objectiones in contra- telli(ienda sit, vincibiline,. vel invincibili. rium urgent. Tertio, in eo casu non requiri Nam si de vincibili, obstant illa verba : Nisi propriissimam dispensationem ; nec neccssa- crassa, et supina fuerit ignorantia. Si autem rium esse, lextum illum interprelari de dis- dicamus, sermonem esse etiam de ignorantia pensalione propric, el rigorose sumpta, qusa inculpabili, obstat textus in cap. penult. de vinculum , cl obTigationem supponit; scd Gerico cxcomm. minisl., a parilale rationis; intelligi laiius de inlerprctatione, publica SECT. I. DE SUSPENSIONIRUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 01 auctoritate , ct honcslate facta ; hrcc enim si reipsa non haberet characterem Episco- illins vocis acceptio non est inusitala, ut con- palem, non conferret ordinato characterem, slat ex maleria de legibus; et quando ma- ex divina instilutione, ita cx Ecclesiastica, si tcria poslulat, merito applicari potest. In Episcopus habeat charactcrem absque habitu nrtesenli autem vidctur nceessaria, quando- seu habililate ad suum minislerium, conferet quidctn ibi non supponitur vinculum, quod quidem characterem, quia hoc Ecclesia impe- per propriam dispcnsationem tolli possit, ut dire non potest; nou tamcn conferet charac- vidcnlur rationes factoc probare; supponitur terem habilem ad operandum ; idcoque qui autcm sufficiens ratio, ob quam talis inter- illum recipit, manebit ab executione sus- prctalio necessaria sit. Nam cum, per se lo- pensus, etiamsi culpa caruerit.Quaesuspensio qucndo, non possit aliquis Ordines, et usum rcvera est simillima irregularitati; et ideo eorum a tali Episcopo recipere, quamvis mirum non est, si interdum sine culpa con- propter ignorantiam excusetur, merito volue- trahatur. Neque contra hoc procedit cap. runl jura, ut doncc de illa cxcusatione legi- penult. de Clerico excomm. ministr., nam ibi time constet per sui Prrelali declarationem, est sermo de irrcgnlaritate solum ob culpam non possit suscepto Ordine uti. Et ita usque imposita. Et simililer cap. Ut animarum pe- ad talcm declarationem potest dici sic ordi- riculis, loquitur de vinculo quoad pocnam, natus quodainmodo manere suspensus, non praeterquam quod ibi non de Pontificiis Iegi- quia propriam censuram aut pcenam incurrat, bus, sed de statutis ordinariorum sermo est. sed quia indiget quadam publica satisfac- Aliud solutum jam est, ideoquesenlentia haec lione, seu quasi purgalione, priusquam pu- tanquam communior, securior, et magis con- blicum illud minislerium usurpet. Et ideo sentanea proprietati verborum illius lextus etiam dicetur Prrclatus dispensare, quia tollit sequenda videtur. Et practice ferc non dif- illud qualecumquc impedimentum, et cum fert a superiori interpretatione, cum faten- auctoritate declarat illum non esse suspen- dum sit, sic ordinatum non posse exercere sum. Et hicmodus dieendi, quamvis auctores Ordines sine Episcopi dispensalione, qualis- non habeat, non videlur improbabilis. cumque illa sit, et Episcopum leneri ad 12. Secunda et communis sententia. — dispensandum , si salis ei de ignorantia Communis ergo interpretatio cum Glossa ibi constet. est, textum loqui dc ignorantia incnlpnbili, et propria dispensatione ; quia illa suspensio Secunda suspensio ob ordinationem ab alieno sine culpa contrahilur, quia non est privalio Episcopo sine licentia proprii contracla. usus jam aliquando habiti, sed impedimen- tum ne recipiatur. Priori enim modo nemo 13. Secunda suspensio contrahi dicitur ab suspendilur proprie, nisi ob culpam pro- eo, qui ab alieno Episcopo sine licentia pro- priam. si suspens.o habct rationem pcense, prii ordinatur. Citalur cap. Eos qui, deTemp. vel ob causam etiam propriam, et in ipsomet ordin. , in 6. Sed ibi non declaratur pcena invcnlam, si suspensio solum sit per modum ordinati, sed ordinantis. Afferunlur etiam cujusdam inhabililatis, seu irregularitatis ob cap. 1 ct 3, 71 dist., et alia ex 9,qu£est.2, ubi aliqucm defcctum, ut citatis locis explicatum sic dicitur : Talis ordinatio rata non habe- est. Posteriori aulem modo potest quis ma- bitur, scilicet, quoad executionem. Sed haec nere suspensus, solum proptcr defectum verba indifferentia sunt, ut de suspensione danlis; quia scilicct non habuit potestatem ipso jure lata, vel ferenda intelligantur. Nam dandi talem usum, seu executionem Ordinis; licet in dicto cap. 3, dicatur, Irrita sit, in nam tunc illa suspensio non est poena, nec ipso Concilio Nicseno, cap. 17, dicitur, Irrita privatio superveniens , sed quasi defectus erit, vel secundum aliam translationem, Ir- quidam ipsi generationi conjunctus, qui sacpe rita habeatur. Quod recte intelligilur per provenit ex solo defectu virtutis in causa sententiam. Unde in cap. Quod translatio- efficienti. Et ita est in praesenti casu; nam nem, de Temp. ordin., in simili casu dicilur : Episcopus sicut indiget charactere, ut cha- lnterdicenda illis est Ordinis sic suscepti raclerem imprimat, ita requirit, quod habeat executio. Verbum enim, interdicenda, plane illum characterem habilem (ut sic dicam) ad significat actum hominis, atque adeo pcenam operandum, ut conferat alteri characterem ferendam, non latam. Similiter habilem et expeditum ad suam ope- 14. Qualis sit suspensio hxc. — Est ergo rationem. Sicut ergo exislimatus Episcopus, difficullas, qualis sit hnec suspensio. Nam 92 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JUBE LATIS. Glossc in dict. cap. Eos qui, dicit, hujus- pensio in eis casibus, in quibus potest aliquis modi clericum non incurrere ipso facto sus- legilime ab alieno suscipere Ordines sine pensionem , quse sit propria censura, ita ut licenlia proprii Episcopi. Sunt autem hi ca- ministrando in suo Ordine fiat irregularis; sus, primo, si proprius Episcopus suspensus addit tamen esse aliquo modo suspensum sit ob hujusmodi crimen ordinandi alienos ipso jure. Et affert praxim Romanae Curiae; sine legitima facultate; tunc enim si ejus sus- nam qimndo Ponlifex cum his dispensat, di- pensio manifesta fuerit, ipso jure conceditur cere solet di?pensare cum Pelro ipso jureab ejus subditis, ut possint ab altero ordinari Ordinum execatione suspenso; quis aulem sine licentia sui Praelati; id enim slaluilur in sit ille modus suspensionis, non declarat. diclo cap. Is qui, de Tempore ordin., in 6. Potest tamen explicari ex Hostiense, et aliis, Secundo, qui per triennium commoralur oum ut illa dicatnr suspensio, non censurae, sed alio Episcopo tanquam familiaris ei, seu de culpa?, quia ille graviter peccat minislrando familia ejus, ab eo polest ordinari sine li- in Ordine sic suscepto prius quam Episcopus centia alterius proprii, ex concessione Con- proprius talem ordinationem ratam habeat; cilii Trident., sess. 23, cap. 9. ln sessione nam sicut non poterat talis persona suscipere autem 14, cap. 2, decreverat hoc non licere illum Ordinem ab alieno Episcopo sine facul- Episcopis titularibus, etiam preetextu cujus- tale proprii, ita etiam non potest licite illum cumque familiaritalis; unde cum hoc ex- exercere sine ejusdem facultate, et approba- presse, et in specie non revocet in alio de- tione. Et quoad hanc partem sentenlia haec creto, in illo sine dubio loquitur de Episcopis mihi videtur vera; haec enim obligatio nasci- ordinariis. Quibusetiamconditionemapponit, tur ex subjectione, et debita subordinatione Dummodo dent illis statim beneficiwn. Praelato. Quod significavit etiam Armilla , 16. Tertius. — Tertio, solet excipi casus, verbo Ordo, num. 16. Quoad priorem vero in quo unus Episcopusordinat subditum alte- partem negalivam licet sententia illa secun- rius sub spe ratihabitionis ejus ; tunc enim dum antiquum jus suslineri possit, tamen ex illa ratihabitio censetur vim legitimae facul- jure novo Pii II in Extrav. Cum ex sacrorum} tatis habere. Quod sumi potest ex cap. ult., 9, quae est 6 illius in Bullario, haec suspensio est queest. 2, ubi etiam allegatur factum Epipha- vera censura propter tale crimen ipso jure nii, qui hoc modo ordinavit in dicecesi sancti imposita; ideoque sic ordinatus anle abso- Joannis Chrysostomi absque expressa ejus lulionem in suo Ordine rninislrans irregularis facultale, quod sanctus vir facturus non fuis- efficitur. Ila Navarrus, cap. 27, num. 155, et set, nisi spem ralihabitionis, seu consensus num. 241. Ubi etiam negal hanc esse irregu- Chrysoslomi haberet, et illam sufficere existi- laritnlem, et Bernardus Diaz, in Praclica, maret. Atque ita sentiunt Raymundus, in cap. 26; Covarruvias, Soto, et alii, quos ibi Summ., tit. de Forma consecr., et Maiolus, referl S;iIzedo. lib. 4 de Irregular., c. 2, num. 7, qui alios \§.Casus in quibus potest quis ordinari ab refert. Hic lamen casus minus est certus, alieno Episcopo sine Ucentia proprii. — Se- quam preecedentes, quia in his, quae sunt cundus. — Advertendum est autem, hanc contra ordinarium jus, et conlra alleriusju- suspensionem non incurri nisi propter cul- risdiclionem, non est facile hujusmodi rati- pam ejus, qui sic ordinalur; solum enim ut habitio admitlenda; alioqui daretur occasio pcena ei imponitur, neque aliud polest ex multarum perturbationum, si Episcopi hac citalis juribus colligi; et ideo quacumque ra- occasione alienos ordinarent sine licentia pro- tione susceptio talis Ordinis sine culpa sit, prii. Item,quia quando non intercedit facultas non incurretur lalis suspensio. Potest aulem expressa, non potest alienus Episcopus ordi- excusaria culpa primo propler bonam fidem, narealienum nomine proprii; ergo nec potest si ex ignorantia inculpabili putet talem Epi- postea proprius Episcopus talem ordinatio- scopum habere facultalem ordinandi, vel nem ratam habere, lum quia nemo potest tales lilteras dimissorias esse sufficientes. Ita ralum habere, quod ipsius nomine non est sumitur ex Navarro, dicto num. 155, qui re- geslum, ut dicitur in regula 9 de Regulis ju- fert seipsum, in cap. Recepla, de Restitu- ris, in 6, el in c. Cum quibus, de Sententia tione spoliatorum, propos. 8, num. 32. El ad excomm., in 6; lum etiam quia talis ordinatio hoc ponderat, in dicta Extrav., verbum prse- a principio fuit irrita secundum canones; sumpserit, quod dolum, vel malitiam indicat. quod autem ab inilio vitiosum est, non polest Deinde a fortiori non incurrelur talis sus- tractu temporis convalosccre, ut dicitur in SECT. I. DE SUSPENSIONIDUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 93 regula 30, ff. de Regulis juris. Propter quse lione poense et censursc. si constat bona fide multi Doctores prasdiclam exceptionem ad- processum esse, ita ut fuerit sufficiens ad ex- millendam non exislimant, quos refert, et cusandum a culpa, quamvis in ralione pro- sequitur Salzedo supra, qui varie interpre- hibitionis seu denegalionis facultatis ad uten- tanlur diclum c. ullim., 9, quoest. 2. Et sane dum Ordine susceplo, valida esse possit, quia ibi non omnino videtur opprobari talis rati- haec tunc pendet ex ipsius Episcopi voluntate, habilio, quandoquidem congrua pcenitentia, quam tamen aliqua justa ratione fundatam et salisfaclio sic ordinalis imponenda dicitur, esse necesse est. propter Ecclesiam, quam offenderunt, et mi- 18. Qunrtus, in quo ab alieno potest quis seralionis intuitu in suo honore, id est, ad ordinari non incurrendo hanc suspensionem. Ordinis execulionem admillendi dicunlur. — Quarto excipitur a prrcdicta suspensione 17. Tertius modus in aliquo casu admit- incurrenda, qui tantum minores Ordines ab iitur. — Sed nihilominus non censeo diclam alieno Episcopo suscipit, non tantum si bona exceptionem omnino esse rejiciendam, quia fide, sed etiam si peccando id faciat. Non est factum Epiphanii plurimum urget, utdicamus enim dubium, quin mortaliler peccet is, qui non peccare Episcopum, qui simili ratihabi- minores Ordines suscipit ab alieno sine li- tione aliquando utilur, prassertim cum in centia proprii, quia id est contra sacros ca- dict. c. Si quis, de Sent. excom., in 6, et in nones, et contra debitam subordinationem, et regula 10, de Reg. jur., in 6, dicatur, ratiha- jurisdiclionem proprii Episcopi, et materia bilionem retrotrahi, et mandato comparari; non est levis, cum sit susceptio gravissimi ergo, fi in aliquo casu hoc principaliter veri- sacramenti, et slatus clericalis. Quo fit, ut ficaripotest, maxime in praesenti,ubi facultas postea non possit licite tali Ordine uti, nisi propria Episcopi non est necessaria ad sub- prius proprius Episcopus talem ordinalionem Stanliam seu valorem actus ordinandi, sed ratam habeat, et facultatem concedat, juxta ad convenientem modum etsubordinationem. superius dicta. Nihilominus tamen propriam Unde quando ordinatio in hoc modo fit, po- suspensionem ipso jure non incurrit; nec si test dici facla aliquo modo nomine proprii in susceplo Ordine minislret, irregularis fiet. Ejiiscopi, cum sub probabili et prudenli spe Ratio est, quia Pius II, in dict. Extravagante, consensus ejus facta fuerit. Et ideo non potest expresse loquilur de sacris Ordinibus,et con- etiam dici irrita a principio etiam juxta mo- slilutio maxime poenalis non debet ullra pro- dum loquendi canonum, quia si licite facta prios terminos exlendi. Imoexpressio unius, est pnedicto modo, ut contendimus, nulla allerius exclusio esl; nam, si omnes Ordines suspensio in suscepto Ordine contracta est; comprehendere voluisset, de sacris in parti- ergo ordinalio nou fuit irrita. Fateor tamen culari locutus non fuisset, argument. c. Non hujusmodi ratihabitionem non esse facile me, de Praesumpt., et c. Ad audiendam, de admiltendam, sed ubi tam persona ordinanlis Decimis. Ila Rebuffus, in Praclica beneficiali, quam ordinati cognita est, et extra omnem tit. de Clericis ad sacros Ordines male pro- suspicionem ob vitee integritatem. sapientiam, molis, Glossa 3, num. 1; Navarr., in Sum., ac prudentiam, quee maxime spectari debent c. 25, n. 70, et lib. 1 Consil., titul. de Temp. ex parte ipsius ordinantis. Quapropter, si is, ordin., consilio 31, n. 4. qui ordinatur (de quo nunc agimus) absque 19. Suspensio lata incap., 1 de Tempor. or- malilia et deceplione bona fide procedat, cre- dinat., in 6, etiam ad minores Ordines ex- dens ordinanti Episcopo alieno dicenti se tenditur. — Non tam ad primam tonsuram. habere satis cognitam, vel pra?sumptam sui — Suspensio Pii II a Tridentino etiam ad ',Episcopi voluntatem seu ralihabitionem,ideo- recipientes minores Ordines extensa est. — que sibi licere eum ordinare, id satis erit ad Ibi tamen eodem modo exponit c. 1 de Temp. euui excusandum a culpa et consequenter a ordinat., in 6, in quo specialiter fuerat lata sut-pensione. Quod si postea proprius Episco- haec suspensio ipso jure, et Summo Pontifici pus ordinationem nolit ralam habere, polerit reservala contra ultramontanos, qui in Italia forte suspensionem ferre; suspensio autem ab alio Coepiscopo Ordinessuscipiunt, absque illa, quae ipso jure incurritur, non fuit con- sui Episcopi, vel Summi Pontificis speciali tracta,quia hsec non pendet exfuturoeventu. licentia ; vult autem Navarrus.eliam textum Imo eliam ipsa suspensio ab homine lata, illum limitandum esse ad sacros Ordines, quamvis in foro exteriori limenda sit, tamen quia in principio specialis mentio illorum fit. in conscienlia non poterit esse valida in ra- Tamen in casu iliius textus magis dubia res 91 DISP. XXXI. DE 5USPENSKHHBUS JURE LATIS. est, quia, licet in principio explicando ratio- pccna, scilicet, ut non gaudeant privilegio nem motivam Pontifex loquatur de sacris clericali, praesertim in criminalibus, quce di- Ordinibus, tamen postea in ipsa lege solum versa poena est; et ideo hi non suspenduntur, dicit, ut nullus clericus ordinari prsesumat, utetiam Gongregatio Cardinalium declaravit. et infra : Eos qui contra przemissa contigerit 21 . Quarta suspensio. — Quarto hic potest ordinari, manere volumus absque spe dispen- adjungi suspensio, quam incurrit is, qui a sationis super hoc a Scde Apostolica obtinendse proprio etiam Episcopo, in aliena dioecesi sine suspensos, etc. Unde Glossa ibi generalius licentia Episcopi loci Ordines conferente, eos texlum illum intelligit, quam sequitur Syl- receperit, juxta Concil. Antiochenum, c. 22, vest., verb. Irregularitas, 99. Mihique hcec et c. Episcopum, 9, qucest. 2, ubi talis ordi- sententia placet, quia textus absolule loqui- natio irrita esse dicitur; quibus verbis sigoi- tur de omnibus clericis, qui ordinantur, nec ficari solet in jure ordinatio illa, pcr quam quoad Ordines limitalionem adhibet. Quia executio Ordinis non conferlur; quce sus- vero de clericis loquitur, non comprehendet pensio innovata est, et clarius lata in Concil. eun>, qui priinam tonsuram accipit, quia cle- Trid., sess. 6, c. 5 de Reformat., et scss. 14, ricus non est, nec prima tonsura in rigoreest c. 2. Quo fit, ut si quis sine licentia sui Epi- Ordo. Item, quia est lex pro locis definitis, scopiabalioEpiscopoinaliena dicecesi absque non exlenditur ad alia; in ceeteris ergo locis debita licentia ministranle, Ordinessuscipi.it, et casibus restrictio Pii II servanda est. Po- duas suspensiones incurrat, unam, quia sine terit aulem sic orclinatus suspendi a proprio litteris dimissoriis,aiiara, quia a tali Episcopo Episcopo juxla jura antiqua , et juxla Tri- in lali loco Ordines suscipit; posset enim una dent., sess. 14, c. 3 de Rcform., ubi addit, ab altera separari, et e converso; ideoque prxsertim a sacris Ordinibus. Unde constat non se impediunt, quominus simul contra- alios eliam comprehendere; nam in fine ex- hantur. presse addit : Ne in aliquo Ordine ministret, interdicere potest. Ibi autem non solum lo- Quinta suspensio ob ordinationem ante legiti- quitur de indebila ordinatione, sed etiam de mam cetatem contracta. ' indignitate personrc; et ideo dicit judicium ilkul faciendum esse prcevio examine, quando 22. Qux legilima setas ad Ordines recipien- legilimaapprobatio proprii Episcopi non prae- dos. — Solum ob ordinationem in sacris cessil. At vero idem Concilium, sess. 23, c. 8 incurritur suspensio hxc. — Quinta suspen- de Reform., propter hanc culpam aperte po- sio lata est in eum, qui ante legilimam cetatem nit suspensionem ipso facto dicens : A sus- ordinatur. Quce sit legitima celas ordinando- ceptorum Ordinum executione suspensus sit ; rum , supponendum nunc est ex Concilio addit aulem limitationem, Quamdiu proprio Trident., sess. 23, cap. 12 de Reformat., ubi Ordinario videbitur. EtideoCongregalio Gar- sacris Ordinibus suscipicndis, non vero mi- dinalium declaravit hunc fieri irregularem, noribus certa cetas assignatur. Quo fit. ut hio si ante licentiam sui Episcopi in susceplo casus inlelligendus sit de suscipiente aliquem Ordine ministret. Unde obiter aperte constat sacrum OrdinemanteaBtatemlegitimam; nam hanc esse suspensionem et non irregularita- ad inferiores Ordines non est certum tempus tem, ut sensit Maiol., lib. 4 de Irregularit., aetalis lcge pra3scriptum, pra)ter hoc, quod c. 20. Et licet Concilium in principio capitis pueri tempore infantice, id cst, septiino setatis de sacris Ordinibus loqui videalur, postea anno, et non antea possunt ad clericatus offi- absolute loquitur, el ita minorcs etiam com- cium per primam tonsuram mancipari, et ab prehendit, ut eadem Congregalio declaravit. eo tempore usque ad vigcsimum secundum 20. Tertia suspensio in ordinatione con- setalis annum possunt reliquos Ordines mi- tracta. — Terlio hic addi potest suspcnsio nores arbilrio Episcopi recipere, ut colligitur lala ipso jure abeodcm Concilio Trid., sess. 7, ex c. De iis, 28 dist., et ex c. In singulis, 77 c. 10 cle Rcform., in eum, qui vacante Epi- dist. Ubi tempora qucedam et inlerslitia de- scopatu, et non arctatus occasione beneficii signantur, qure jam in usu non sunt, sed ar- recepti, vel recipiendi, infra annum cum lit- bitrio Episcopi commissum est, ut de inter- terisdimissoriis a Capiluloreceplis, ordinatur stitlis expresse habetur in Trident., scss. 23, in sacris. Et ibi etiam additur limitalio, ad c. 11 de Reformat., et dc cetate insinual r beneplacitum futuri Prcelali. Pro suscipien- in c. 12, quatenus de illis tacetur, et c. 6, tibus vcro minores Ordincs addilur alia aporte supponilur anto decimum quartum SECT. I. DE SUSPENSfOWBDS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 95 annum posso aliquem suscipere omnes rai- timam ministret in Ordine suscepto , licet nores Ordines; in c. vero ;5, quamvis de eo- graviter peccet conlra dictam prohibilionom, rum sctate, qui minores Ordines suscipere non tamen fit irregularis ex vi illius, si non volunt, inquirendum esse dicatur, non tamen est aliter suspensus, quia non aget contra certa retas prafigitur, sed id ficri videtur, ut specialem censuram. Episcopus possit prudenter arbitrari. Unde 24. Si aulem ministret, non fit irregularis quoad hoc potest quispiam aliquo modo pec- ex vi juris antiqui. — Nec per cap. Vcl non care, si per deceptionem vel dolum se faciat est compos, incurritur. — Alio modo inlelligi ordinari in minori cetate, quam Episcopus potest,sicordinatum manere suspensum pro- vellet; tamen propter hoc nulla est specialis pria suspensioniscensura, qure optime expli- pcena imposila, quia res est minoris momcnti, calur ex illo effectu, ut si post illam contrac- quia talis aetas, ut dixi, non est certa lege tam ministret ex officio, fiat irregularis; et praescripta. sic probabilius est, ex vi antiqui juris sic 23. Suscipiens Ordinem in minori gotate ordinatum non contrahere ipso facto suspeu- tionpotest in illo ministrare usque ad legiti- sioncm. Probatur, quia ex nullo jure antiquo tnam. — Conclusio ergo posila solum procedit coliigitur hcec suspensio, nisi ex dict. c. Vel de sacris Ordiiiibus; et probari solet ex cap. non est compos. Nullum enim aliud refertur, Vel non est compos, de Temp. ordin., ubi de aut invenitur; in illo autem non dicit Ponti- quodam ordinato in diaconum in setate tre- fex; Declaramussuspensum,sed, suspcndimus decim annorum ait Ponlifex : Ipsumabexecu- in injuriam ordinantis, propria scilicet sus- tioneofficiidiaconiusqueadcetatem legitimam pensione, quara Pontifex addit ullra aliam tuspendimus. Sed ex illo textu non colligitur, prohibitionem jam declaratam, alias nihil de eum, qui sic ordinatus est, esse ipso jure sus- novo faccret; non ergo recte diceret, suspen- pensuui, sed suspendendum, ut Glossa, et dimus, jam enim ille per se suspensus erat omnes interpretes notant, tum ibi, tum etiam illo modo. Item non recte diceret, in injuriam in Clementina Generalem, de iElate et qua- or dinantis, quia illud genus prohibitionis ex lit.; Antoninus, 3 part., tit. 14, c. 16, § 15; alio principio nascitur, ut vidimus; loquitur Ifajor, in 4, dist. 24, qua?st. 1, in fine, quam • ergo de propria suspensione, et illam de uovo vis ncn salis clare; et alii, quos refert, et se- efficit; ergo signum est, quod antea talis sus- quitur Covarr. in Clement. Se furiosus, p. 1, pensio non incurrebalur ipso facto. Ncc vero § 1, n. 4; Bernard. Diaz, in Practica crimin., ex vi illius juris poslea incurritur, quia ibi c. 16. Quee sententia est vera; ut tamen ex- Pontifex non est locutus ut logislalor, sed ut pliceluradverlendumest, duobus modis possc judex in illa causa; ergo licet in illa talem iulelligi, ordinatum anle logitimam aetatem sentenliam tulerit, non propterea ipso jure Tn;«neie snsp>>nsum. Primo ex vi illius pro- similem sententiam latam esse voluit contra itionis generalis, qua teneturnonsusciperc omnem ordinatum ante legitimam aetatem. tolem Ordincm usque ad talem iclatem ; nam Inde igitur solum colligitur, Pontificem suo in ea includitur, ut non possit tale minisle- facto constiluisse veluti exemplar quoddam, rium exercere usque ad talem eetatem, ut per quod alii judices possint, aut debeant imitari; se notum est; quae prohibilio non tollitur, vel certe, Pontificem tulisse sententiam se- proplerea quod aliquis ante Icgilimam 03ta- cundutn ordiuarium jus antiquum, quod alii tem illicile et sine dispensatione ordinatus a fortiori servare tenentur; colligitur autem sit; non enim debet commodum ex sua ma- illud jus ex c. Subdiaconus, 77 dis!., ubi sic litia, vel ex actu illicilo reportare; et quoad lcgitur : Si quis in aliquo Ordine sacerdotali hoc fatentur omncs etiam ex \i anliquijuris prxter constituta tempora ordinatus fuerit, manerehujusmodi ordinatum suspensum, vel deponatur. Loquitur autem apcrte de tempo- polius prohibilum ipso jiire, ne in suscepto ribus quoad aetatem lcgitimam ; nam imme- Ordinc ministret usque ad Icgitimam eetatem. diate pieemiserat, ut nullus ante vigcsimum Ilsec autem non est proprie loquendo sus- annum subdiaconus ordinetur; dcposilionis pensio, ut dicit censuram, seu pcenam Eccle- autem nomine suspensionem comprehendit, siasticam, nam praaceptum illud, quo omnes quod usitatum est in jure: prohibentur, neante talem eetatem talem Or- 2o. Per Extravag. Pii II, incurritur su$- dincm suscipiant, non est suspensio, sed pensio h:cc ipso facto. — Num incurrat illarn irregularitas, a qua dictum impedimentum bona fide ante legitimam ictutem ordinatus. provenit. Quo 6t, ut Si quis ante astatem legi- — Addendum vero est jam uunc ex jure novo 06 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIS JURE LATIS. hanc suspensionem ipso facto incurri per sionem ignoret, non autem prohibitionem. — Extravag. Pii II, superius citatam. Quam Secus vero esset, si talis ignorantia juris non Pius V et Sixtus V auxerunt, et Clemens VIII esset generalis de toto jure prohibente ordi- confirmavit in conslitulionibus infra citandis. nationem ante lalem aelatem, sed specialis Duoautem dubia circa illam occurrunt. Unum de jure imponente hanc poenam; facile enim esl,anqui bona fide ordinatur ante legitimam potest aliquis sine culpa ignorare totum hoc 8atatem,inculpabililerexistimansse jam illam novum jus, per quod imposita est suspensio altigisse, nihilominus maneat suspensus, ita ipso facto in praedicto casu, quamvis non ut absolulione indigeat, si postea inlelligatse ignoret talem relatem esse jure prsescriptam ante tempus fuisse ordinatum. Et ratio dubi- ad talem Ordinem suscipiendum. In eo ergo tandi esse polest, quia ex vi illius Exlrava- casu dicendum est, talem ignoranliam non gantts incurrilur suspensio ipso jure in eo impedire, quominus incurratur haec suspen- casu, in quo secundum jus antiquum aliquis sio, quia illa non excusat culpam in tali ordi- essetsuspendendusab Ordine; sed secundum nalione, ut per se notum est; ignorantia antiquum jus suspendendus esset sic ordi- autem solius pcenae non excusat, quominus natus, eliam si non peccasset in sua ordina- poena incurralur; maxime in hacpoena, quae tione; ergo nunc etiam est suspensus ipso non pro contumacia, sed pro delicto fertur; jure. quod delictum semper includit aliquam ino- 26. Conclusio. — Nihilominus contrarium bedientiam contra praeceptum Ecclesiee ; ergo tenet Navarrus, in Summ., c. 27, num. 155, quamvis non sciantur omnia proecepia, quae et mihi videlur vera sententia. Ad mnjorem circa hoc lata sunt, et specialiter ignoretur tamen explicntionem distinguere hic possu- illud, per quod lalis pcena imponilur, nihilo- mus de ignorantia facti vel juris; Navarrus minus ratione delicti talis suspensio incur- enim loquilur de ignorantia facti, scilicet ip- retur , juxta doctrinam generalem superius sius a?talis. Et sic videtur res clara, quia ex datam de censuris in communi. Conferet verbis illius Extravaganlis constat, inlentio- tamen dicta ignorantia ad excusandam irre- nem Pontificis fuisse punire excessus (sic gularitatem, si quis in Ordine sic suscepto enim loquitur) qui in hacparte fiunt, et scan- ministret; nam licet ille reipsa suspensus dala, quse inde generancur. Unde sic ait : maneat, tamen invincibiliter ignorat se esse Nos eorumdem temeritatem tali castigatione suspensum ipso facto, ut supponimus; ergo reprimentes, etc, quee omnia cessant inter- sic ministrando non peccat;ergo non incurrit venienle praedicta ignorantia. At vero si lo- irregularitatem, quia haec irregnlaritas non quamurde ignorantiajuris,primum moraliter imponitur, nisi in pcenam delicti, utsatis in- fieri non potest, neque ordinarie admitti de- dicat verbum prsesumpserit, in praedicta Ex- bet, quod aliquis ordinelur ante legitimam travag. posilum. Idque confirmari potest ex retatem ex ignorantia inculpabili, vel quia generali doctrina superius data de censuris; exisiimet nullum esse jus, quod talem aetatem et eam eliam approbat Navarrus supra , et requirat, vel putet, verbi gralia, nunc suffi- in cap. Acccpta, de Reslilulione spolialor., cere vigesimum annum eelatis ad subdiaco- proposit. 8, num. 32 et sequentibus, et Co- natum , quia, qui ad suscipiendos Ordines va rr., in Clement. Si furiosus, p. 1, num. 4, accedit, tenetur hoc jus scire; et adeo est in fine. commune et vulgare, ut vix possit inculpabi- 28. Rationi dubitandi satisfit. — Ad ralio- liler ignorari, cum facile possit a peritis in- nem autem in contrarium respondetur, in terrogari. Nihilominus tamen, si fingeremus primis non esse similem rationem, nam sus- casum, in quo hsec ignoranlia invincibilis in- pensio, quse nunc incurritur ipso jure in hoc tervenirel, excusaret a culpa.et consequenter casu, est ex se perpelua, quae non tollitur eliam excusaret a pracdictasuspensionejuxta nisi per absolulionem Pontificis; nam Pius II fundamenlum posilum. Imo senlit Navarrus simpliciter, et sine ulla temporis limitatione sufficere quod interveniat ignoranlia excu- fert hujusmodi suspensionem. At vero sus- sans a prtesuinplione et temeritate, etiam si pensio illa, quae jure antiquo ferenda erat, non omnino excuset a culpa, quia in Exlra- solum durabat usque ad legitimam eetatem, vag. ponitur vcrbum prresumpserit, quod qui- juxta dict. cap. Vel non est compos, alque ita dem mihi probabile vidolur juxta principia fere nullum novum onus imponebat, sed illud posila. ipsum, quod ex ipso defoctu aelatis seipie- 27. Quid si quis jus imponens hanc suspen- batur juxta sacros canones, majori quadaiu SECT. I. DE SUSPENSIONIBUS obHgatioue, et fortasse etiam sub nova poena irreeularitatis incurrenda, si eo tempore mi- nistraret. Et ideo mirura non est, quod tunc illa suspensio imponi posset, et.am illi, qui sine culpa sua sic ordinatus est. Prsserl.m, quia, ut dicitur in eodem cap. Vel non est compos, imponebalur eliam in injur.am ordi- uantis; nunc autem ea suspensio, quffi i ipw iure imposita est, peculiariler fertur ob dehc- tum ipsius ordinati, ut ex Extravaganti Pii II ponderandum est. Nec mirandum est illom suspensionem ab homine posse imponi sine culpa ordinati, quia non privat illum usu, quemjam haberef, pro illa enim eetate non habebat usum Ordinum, ut d.ctum est; sed addilur solum ad majorem secuntatem, et ad aliquam poenam ordinanlis. 29 Aliud dubium est, an ha?c pcena locum habeat in eo qui ante lcgitimam tetalem Epi- scopus consecratur. Nam in sacris canonibus cerium eliam aetatis tempus ad Episcopatum prmscribitur, scilicet triginta annorum; con- secralio etiam Episcopi juxta communem salisque probabilem sententiam Ordo quidam est et consequenter inter sacros Ordines nu- merandus; ergo suspensio lata in eum, qui suscipit Ordinem sacrum ante legitimam sela- tem.comprehendeteum, qui anle trigesimum annum fuerit consecratus Episcopus. Nihilo- minus dicendum est, illam pcenam et consti- tutionem non extendi ad Episcopos. Pr.mo quidem ob illud principium generale, quod suspensio generatim lata non coraprehendit Eniscopos, nisi eorum fiat specialis ment.o, iuxla c. Quia periculosum, de Sent. excom., in 6. Secundo, quia ex mullis circumstanliis conslat iUam Extravagant. non loqui de Episcopo, tum quia licet Episcopalus sit Ordo, lamen ejus collatio propter excellen- tiam consecratio dicilur polius, quam ordi- Datio. Tum etiam quia illae particulae, Utterx dimissorioe, extra tempora, et similes, non accomraodantur Episcopatui. Sexta suspensio ipso jure lata in eum, qui extra tempora ordinatur. 30. Cap. Cum quidam, cap. Consullationi, cap. Litteras, de Tempor. ordin. — Sexta suspensio lata est in eura, qui Ordines susci- pit extra tempora ab Ecclesia ad illud opus designata, absque legilima dispensalione. Haec est recepta senlentia, quae probari solet ex c. 2 de Tempor. ordin. Verba tamen illius textus, qua3 ad rem praesentem faciunt, ha2C xxiii bis. IN ORDINATIONE CONTRAfTI?. 07 sunt : Taliter ordinati non debereni permitti insusceptis Ordinibus ministrare; nam apud nos sic ordinati deponerentur. Qum omnia verba solum indicant poenam imponendam, non ipso jure lalam. Et sirailia habentur in cap. Cum quidam, eodem titulo. In c. autem Consultalioni, dicitur, dignapcenitentiaimpo- sita, hos permilti posse minislrare, ul)i non videtur significari suspensionem jam contrac- tam posse tolli, sed suspensionem, qura ferenda erat, potuisse non ferri, et in aliam poenitentiam commutari. Citatur eliam cap. Litteras, eodem titulo; sed neque ibi est sermo de hoc casu, sed de alio infra traclando, sci- licet de suscipiente plures Ordines sacros eodem die. Preeterea in cap. ult., 75 dist., designantur quidem tempora ad ordinandum definita, non tamen pcena aliqua transgresso- ribus imponitur. Unde licet Sylvester et Angel., verb. Irregularitas , cum nonnullis Canonistis dicant, hanc suspensionem ipso jure latam, nobis tamen solum ferenda ab homine colligi videtur ex jure antiquo. Qua3 fuit etiam senlentia Innocentii, Hostiens.. Pa- normitani, et aliorum, quia nullus est levlus, quo sufficienter probetur. Nunc vero lalis suspensio expresse posita est propter hoc crimen in dicta Extravagant. Piill, qum etiam quoad hanc partem suam vim habet et^eodem modo exponenda est. Loquitur enim tantum in sacris Ordinibus, ac merito, quia minores Ordines non habent determinata tempora, ut constat ex cap. De eo, de Temp. ordin. 31 . Suspensio hxc solum ob culpam gravem incurritur. — Suspensio hxc solum impedit usum Ordinis sic suscepti, non inferiorum. — Ut autem talis suspensio incurralur, necessa- rium est ut prsecedat culpa gravis, sicut de duabus pnecedentibus dictum est; nam de his tribus casibus eodem verborum tenore loquitur illa constitutio. Unde, si quis boua fide exlra tempora ordinetur, vel credens se habere legitimam facullatem, vel Episcopum illam habere, vel ex alia simili ignorantia in- culpabili, tunc, sicut excusaretur a culpa, ita etiam a suspensione. Rursus suspensio hsec semper intelligilur esse proportionata culpae; unde licet verba illius Exlravaganl. sint biec : A suorum Ordinum executione ipso jure sus- pensisint, nihilominus ea censeo intelligenda de Ordinibus sic raale et extra legitima lem- pora suscepiis, nam in eis tantum deliquit. Consequenter vero etiam eril imped.lus, ne ulterius ascendal, non vero ne inferion Ordine utatur, si illum legitirae suscepit. Nec 98 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. refert, quod illa Extravagans dicit, a suis sula oonlinentur, et non ad capitis initium, Ordinibus, in plurali, nam loquitur etiam in ubi fit mentio de ordinationibus statutis tera- plurali de omnibus sic ordinatis, et eos dicit poribus faciendis, quod evidenter patet ex. suspendi a suis Ordinibus, et intelligitur ac- contextu. Huic ergo quaestioni ex doctrina commodate, scilicet, unusquisque ab eo Ordi- superius data est respondendum; nam Inec ne, quem male suscepit, quod verba sequen- suspensio indefinite ponilur, et ita juxta tia magis declarant : Si suspensione durante probabilem opinionem post sufficientem pu- in eisdem Ordinibus ministraverint, irregula- nitionem et emendutionem ab Episcopo tolli res fiant, in eisdem, scilicet, male susceptis a poterit. quibus suspensi sunt. 32. Quis valeat in hac suspensione dispen- Septima suspensio ipso jure lata in eos, qui sare, — Tandem interrogare aliquis potest, ficto titulo promoventur. quis valeat in bac suspensione dispensare. Nam quidam putant proprium Episcopum, si 33. Cap. Neminem, 70 dist. — Quid de sic non sit particeps illius delicti, posse in hoc ordinatis absque culpa propria. — Septima dispensare ex cap. Gonsultationi, de Temp. suspensio in eum fertur, qui ficto et ementito ordin. Sed, ut supra dixi, ibi non est serino titulo ordinatur. Colligitur ex cap. Neminem, de solutione a censura suspensionis ipso jure et cap. Sanctorum, 70 dist. Nam in priori lata, sed de commutatione suspensionis fe- suspenditur is, qui absolute ordinatur; dici- rendao in aliam pcenam. Rursus in cap. Cum tur autem absolute ordinari, id est, sine quidam, eodem titulo, significatur solum titulo, ut ibi Gloss. et omnesexponunt; et est Papam posse hanc suspensionem tollere; sic sermo ibideomnibus Ordinibus, etiarn mino- enim dicilur : Ordinatos a susceptis Ordinibus ribus, nam verba textus absoluta sunt. Et ita tamdiu reddere debes expertes, donec apud exponunt Glossa, Turrecrem., elalii. In pos- nos reslitulionis (jratiam consequantur. Ubi teriori aulem capite expresse dicitur, ut sine significatur suspensionem fuisse ponendam titulo facta ordinatio irrita habeatur; per ab Episcopo, semel autem positam solum quee verba non satis significare suspensionem Papam posse illam auferre. Atque ita Glossa ipso jure, nam perinde videtur esse dicere, ibi sentit ex vi illius textus, licet in cap. Con- irrita habeatur, ac, suspendatur. Tamen quia sulialioni, censeat ibi esse moderatam resti- non dicitur irritanda, sed irrita habenda, tntionem illam, et potestatem Episcoporum ideo probabilius est illam suspensionem fuisse a liatam. Uterque vero Abbas ibi dicit, ipso jure latam, et verba superioris capitis Episcopum quando ponit suspensionem suo sunt satis elara, scilicet : Decrevit sancta iure orclinario, eodcm posse illam tollere; ibi Sunodus vacuam esse talem manuum imposi- tamen reservari Papte, quia Episcopus ipse tionem,etnullumtalefactumvalere. Quantum orc!inarius deliquerat male ordinando. et non autem ex illis decrelis coliigitur, ita erat im- ipsc imponit pcenam, sed Papa prsecipit Me- posita illa suspensio, ut etiam si quis absque tropolitano illam imponere; ideOque sibi peccato ita ordinaretur, ad pra3ceptum, verbi dispensationem reservavit, quia neque Epi- gratia, sui Episcopi, suspensus maneret in Scopus erat dignus ralione sues culpoe, nec injuriam ordinantis, ut ibi dicitur, ita ut fue- ropolitanus erat judex ordinarius, sed rit Episcopo ablata potestas conferendi exe- deicgatus; eique commissa fuit punitio, non cutionem Ordinum, si absque sufficiente liberalio, ad majorem delicti punilionem, et litulo Ordines conferret. Verumtamen hoo fortasse in injuriam ordinanlis. Quee recte mutatumestseumoderatum ab Innocentia III, proccdunt de eo tempore, quo haec suspensio in cap. Cum secundum Apostolum, de Presb., imponebatur ab homiiie et non a jure. Nunc ubi ab ipsis sic orciinatis suspensionem abstu- autem aliqui existimant Concilium Tridentin., lisse videtur, et ordinanlibus onus imposuisse sess. 23, cap. 8, commisisse Ordinario deter- illos alendi, donec per eos Ecclesiastica bene* minationem temporis, pro quo duratura est ficia consequantur. Quod etiam confirmatum taiis suspensio, et consequehter etiam ejus et explicatum est in cap. Si Episcopus, de ablationem illi commisisse. Tamen ibi non Preebend., in 6. In Concilio vero Lateran. sub loquitur Concilium de eo, qui ordinalur extra Alexandro III, part. I , c. 5, addita est limi- tcnipora, sed sine legitimis litteris dimisso- tatio : Nisi, qui ordinatur, de sua vel paterna riis; nam verba illa : Si secus fiat, etc, tan- hxreditate subsidium possit habere. Quae tum referuntur ad ea, quse in proxima clau- tamen nunc servanda est juxta prajscripla in SECT. 1. DE SOSPtNSIOMBOS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 99 •ConcH. Triden'.., h sess. 21, c. 2 dc Reform. sufficiat, vel si ab aliquo fictam donationem Prrciereamtelligendumhocvidetur, siabsque accipiat, vel certe si cum eo pactum faciat, frar.de et deceptione vel malitia quispiam se quod nunquam talibus bonis fruetur, aul ab permittat ab Episcopo ordinari, vel ab alio eo sustentationem pclet, et tunc multis vide- Ordines petat sincere confitcndo non habere tur sic ordinatum non manere ipso jure sus- titulum beneficii aut patrimonii; tunc enim, pensum, quia hic casus non comprehcnditur si nihilominus Episcopus illun ordinet. se in dict. cap. penult. dc Simonia, quia ibi voluntarie obligat ad alendum illum , donec tantum est sermo de illo, qui pactum efficit debencficioprovideatur, juxtadict. cap.Cum cum ipsomet ordinante vel prsesentante ad secundum Apostolum. Ipse vero ordinatus Ordines, quia ibi qucedam simonice species tunc non manet suspensns, quia neque ullo intervenirc videtur, qute in alio casu non in- jure cautum est, neque est ulla sufficiens tercedit; neque in his rebus valet argumen- ratio, cum ipse non delinquat, et alioqui satis tum a simili, nedum a re adeo dissimili, ad provisum sit illi per dictum jus. Unde con- extendendam illampcenam. Nihilorninus con-. grcgatio Cardinalium expendens illa verba trariam sententiam docet Navarrus, in Sum., tloncilii Tridentini, sess. M, c. 2 de Reform.: cap. 27, num 158, et fundatur solum in dict. Antiquorum canonum pcenas super hoc inno- cap. penultimo de Simonia, ex parilate r.lio- vando. ait, intelligi de pcenis dict. cap. Cum nis. Quod fundamentum plane videtur inva- ^ecundum, non antiquiorum. lidum ob ratiouem factam. Sed dici potest, 34. Ordinatus absque titulo sab pacto non saltem procedere decisionem illius textus, pctcndi sustentationem ab ordinante, an sit quando quis ab aliquo accipit titulum patri- suspensus. — At vero, quando is, qui sic ordi- monii sub pacto occulto iterum daudi, quia nalur, aliquo dolo vel fraude utitur, ut Ordi- tunc ille, qui patrimonium confert, habet nes obtineat, difficultas est, an suspensionem vicem proesentatoris ad Ordines, et ideo incnrrat. Potest autcm multiplcx gcnus pec- comprehenditur sub altero membro illius cati in hoc intervenire. Primum cst, si cum capitis, et sub cap. Per tuanobis, deSimonia. ipsometEpiscopo ordinonte, vei cum alio, qui Quod maxime videtur habere locum, si dona- ipsum ad Ordines praesentat, paciscatur, et tio illa vel assignatio patrimonii specialilcr cum juramento, vel alio modo firmo se obli- facta sit ad hunc finem suscipiendi Ordincs get ad nunquam petendam sustentationem, illo titulo. Si lamen simpliciter fiat, quamvis aut neneficium, vel aliquid aliud, unde ali alter poslea illa utatur ad effectum suscipiendi possit. Et in eo casu est expressa decisio Ordines, non propterea vere ac proprie dici textus in capit. penult. de Simonia, illum sic potest praasentari ab alio ad Ordines su-ci- ordinatum manere suspensum ab executione piendos, et ideo difficile est legem pcenalem Ordinis sic suscepti, donec dispensationem a ad illum casum estendere. Quapropler ex Scde Apostolica obtinere mcreatur. Idem alio probabiliori fundamcnto opinor, hunc, habetur in cap. Per tuas nobis, de Simonia, qui per dolum et fraudem quamcumque ficto et additur ibi , hanc suspensionem incurri, titulo ordinatur. manere suspensum, scilicet etiamsi quis ex ignoTantia juris pactum illud ex vi antiquorum canonum, quos ex dist. 70 fecerit, ita ut se in hoc nihil illicitum agere citavimus; nam illi non sunt revocati, quoad existimavcrit, ibidem dicitur. Sed hoc intelli- has personas, per constitutionem Innocent. III gendum existimo, quia illa ignorantia, cum obligantis Episcopum ad alendum sic ordina- sit juris et in re adeo clara, non praesumitur tum sine titulo , ut recte dixit Navarrus, probabilis. Si autem esse contingeret, vide- consil. 45 de Temp. ordin., quia in co casu retur excusare, quidquid sit de praesumptione non potest rationabililer obligari Episcopus juris, argument. cap. Siquis a simoniacis, I, ad alendum sic ordinatos; ergo quoad illum qua?st. 1 . - necesse est, ut jus antiquum integrum maneat. 35. De ordinaio cum falso titulo aut insuf- Consequentia videtur clara, quia jus novum ficienti, falso probato sufficienti, anincurrat. non derogat antiquum, nisi quantum ad id, — Unde colligatur suspensio hxc. — Aliud in quo obligare potest, et quia illi non debent genus pacti seu peccati esse potest, si quis relinqui extra omnem juris dispositionem. fictum titulum patrimonii conficiat, aut men- Antecedens vero patet, tum quia fraus et dolus tiendo, aut falso probando habere quod non non debentalicnipatrocinari; tum etiam quia "habet, vel plus habere quam habet, cum sine causa imponeretur Episcopo ordinanli tamen id, quod habet, ad sustentationem non onus alendi hujusmodi deceptores, quando- 100 D!SP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. quidem absque sua cnlpa potuit ita deoipi. nationis factx, et ante ordinationem renun- Unde a Sixto V, in motu proprio, qui incipit, ciatx, an sint irritx.— In illo aulem particu- Sanctum et salutare, contraclericos malepro- lari casu, quem Navarrus attigit, quamvis molos, haec suspensio lata est contra omnes, probabilis sit excusatio ejus, res lamen ipsa qui sine litulo suffieienlis beneficii vel patri- salis dubia mihi videtur. Nam esto illa re- monii se faciunt ordinari, illis verbis : Eosdem nunciatiu sit invalida, videtur tamen sufficere clericos posthac male promotos ab executione ad dimissorias lilteras irritas faciendas, quia Ordinum susceptorum, et ab omni spe, et fa- sunt subreplitite, et contra justam Episcopi cultate ascendendi adalios superiores,suspen- volunlatem, quia ipse minime concederet ta- sos declaramus; quam suspensionem inferius lem facullatem , si de talis lituli conditione sibi reservat; nemo autem dicet, aut habere plena einarratio facta fuisset. Quod ita etiam sufficienter titulum, aut non esse male pro- declaro, quia ille titulus spectatus secundum molum eum , qui his fraudibus utitur ad titulum fingendum. De illa tamen constilu- tione, quas vires nunc habeat, infra dicam. 36. An qui litteras dimissorias cum ficto omnia quae includit, non est sufficiens, neque in jure talis reputatur; cujus argumentum est, quia, qui cum solo illo ordinatur, sus- pensionem incurrit eo nomine, quod absque titulo impetravit incurrat pcenas latas contra litulo sufficienti ordinatus est. At vero quando ordinalo sine dimissoriis. — Quaeri vero hic talis lilulus proponilur Episcopo, ut faculta- polest primo, an is, qui cum hoc ficto lilulo temconcedat, proponilur ut sufficiens, et sub diniissoriaslitteras a proprioEpiscopo habuit, ea fide ipse concedit lilleras; ergo sunt incurrat eliam suspensionem latam contra subreptitiae, atque adeo nullee. Adde, nou eos, qui sine lilteris dimissoriis ordinanlur. esse ita certum , renunciationem illam esse Circa hoc Navarr. tractans in speciali de eo, invalidam, nam donntio non videtur fieri nisi qui ordinatur cum facultate sui Episcopi im- sub illa conditione, et tunc, conditione non pelrata ad titulum patrimonii donali, et ante impleta, potiusdonatio ipsa videtur invalida. ordinalionem renunciati, ait, illum non in- Quanquam si donatio prius absolute fiat, et currere praediclam suspensionem, quia illa postea renuncialio subsequatur, probabile renuneialio invalida est, eiiamsi esset jurata, sit, hanc esse invalidam; tunc autem aliae juxta communem sententiam, quam refert in raliones procedunt, quae apud me urgentes diclocap.penult. deSimonia; siautem renun- videntur; et ideo securius exislimo in abso- cialio est invalida , donatio palrimonii, et lutione talis suspensionis ulramque causam consequenter facultas titulo ejus impelrata, aperire. Harum enim suspensionum multipli- validae erunt; ergo, qui sic ordinatur, non po- catio nullum alium effectum habet, vel obli- test dici ordinari absque litteris dimissoriis; gationem inducit, ul ex supra dictis constat; ergo non incurrit alleram suspensionem, quaa et ideo, cum ad absolulionem oblinendam in- in hoc tilulo fundabatur. Ex qua ratione per sufficientia tituli aperienda sit, facillimum argumentum a contrario, colligo, quoties quis erit simul explicare, sub illo tilulo litteras di- impetrat ab Episcopo suo litteras dimissorias missorias oblinuisse, et sic ordinatum fuisse. ementilo tilulo, qui revera nullus est, sed 38. Anpossit quis patrimonium, seu benefi- falsis testimoniis comprobatur, vel quolibet cium ad cujus titulum ordinatus esl, post alio modo fingilur,si postea ordinetur, dupli- ordinationem renunciare. — Hic vero potest cem suspensionem incurrere, unam , quia ulterius dubitari, an si hcec patrimoniii re- sine validis dimissoriis litleris, aliam, quia nunciatio (et idem est de beneficio) fiat post sine vero titulo ordinatur; constat enim illas ordinationem, incurratur suspensio ipsojure. litleras, subreplitie impetratas, invalidas Respondeo, de hac re nullam esse antiquo esse. Et ita in diclo molu proprio Sixli V, jure prohibitionem factam,nec suspensionem illae duae causae suspensionis dislincte ponun- impositam. Concilium aulem Trident., dicla tur, absque veris dimissoriis litteris suiOrdi- sess. 24, c. 2, prohibuit alienari haec bona, narii, vel absque litulo sufficienlis beneficii, aut remitti sine licenlia Episcopi, doncc vel patrimonii ordinari; quibus multiplicatis, aliunde habeat ordinatus, unde vivere pos- mulliplicantur censura, quando unaquaeque sit. Quod praeceptum grave est, et sinc dubio illarum causarum per se sufficiens erat ad obligat in conscientia, et sub mortali ex suo suspensionem inducendam, juxta dicla supra genere; non tamen habet suspensionem, vel de censuris in communi. aliquam aliam pcenam ipso jure impositam. 37. Dimissorix impelratx ad titulum do- An vero per illa verba, Alienari nullatenus SECT. I. DE SUSPENSIONIBUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. |01 possit, tnlis alienatio ipso facto irrita sit, praesertim ex Trident. Et ita constat, ralio- necne, alterius est considerationis. Si tamen nem in contrarium factam nullius esse mo- spectemus diversum modum, quo Concilium menti, nec facere illam sententiam practice de renunciatione beneficii, et de renuncia- probabilem, quia unus Ordo non dat jus ad tione patrimonii loquitur, intelligemus, illam suscipiendum alium nisi debito modo, serva- irritari ab ipso Concilio, hanc vero solum tisque canonibus Ecclesiasticis. Quapropter prohiberi. Est denique circa illud decretum qui aliter ordinatus fuerit, dictam suspensio- ConciliiTrident. observandum, Pium V, motu nem incurret. Et hoc confirmat quoddam proprio anni 1568, qui incipit, Romanus responsum Cardinalium, quod sic habet : Si Pontifex, extendisse decrelum illud, quate- quis ante Concilium erat promotus subdia- nus titulum beneficii, vel patrimonii requirit, coiius absque tilulo , poterit absque titulo etiam ad clericos religiosos, vel religiosorum promoveri, rnodo ad tilulum patrimonii pro~ more viventes, qui professionem, et solemnia moveatur. vota non emiserunt, et eos aliler ordinatos ipso jure suspendit, et si ministrent, irregu- Octava suspensio ipso jure lata in promotos lares efficil. Verumtamen hic motus proprius, non reservatis temporum interstitiis. quantum ad Societatem Jesu pertinebat, re- vocalus est per Gregorium XIII, in Bullis 40. Primus modus quo lapsushic contingere quibus institutum ejusdem Socielatis postea potest. — Episcopatus susceptio non compre- confirmavit. henditur hac lege. — Octava suspensio lata 39. An ordinatus absque vero titulo possit censetur in eurn, qui non reservatis intersti- absolutus sine novo titulo ad altiorem pro- tiis lemporum ab Ecclesia preescriptis ordi- moveri. — Ultimo interrogari polest circa natur. Qui lapsus variis modis contingit, hunc casum, an si quis absque vero titulo quos oportet dislinguere, ut constet, quid jura diaconus, vel subdiaconus factus est, et anliqua vel nova de hac suspensione dispo- poslea a suspensione est absolulus, possit nant. Primus ergo modus est, quando plures Sine novo titulo patrimonii vel beneficii ad Ordines sacri eodem die recipiunlur, quod fiuperiorem Ordinem ascendere sine periculo etiam antiquo jure prohibitum est, ut constat incidendi iterum in eamdem suspensionem. exc. Dilectus, et c. Lilleras, de Temp.ordin., Videtur enim posse, quia postquam aliquis ubi non solum uno die ordinario seu naturali, habet unum Ordinem sacrum. ille est suffi- verum etiam die uno fictione canonica hoc ciens titulus ad superiorem suscipiendum; non licere asseritur, id est non esse licitura imo ex vi unius Ordinis habet quispiam jus diesabbathi unum accipere Ordinem sacrum, ad suscipiendum alium, et ideo ablalo impe- et mane Dominici diei alterum, eliam conli- dimento suspensionis nihil aliud videtur re- nuato jejunio sabbathi usque ad diem Do- quiri. Maxime, quia nullum novum incommo- minicam; quo casu, fictione juris canonici, dum, aut indecentia incurri videlur ex eo, vespera sabbathi, et mane diei Dominici con- quod aliquis non habens, unde sustentetur, tinuato jejunio tanquam unus dies reputatur} diaconus potius quam subdiaconus existat. ut ibidem dicitur. Et sumitur ex Leone Papa, Nihilominus dicendum est, illum non posse epist. 79, c. 1. Et habetur in c. Quod a P.itri- sine vero titulo alium Ordinem suscipere. Ra- bus, 75 dist. De suspensione vero ordinati tio est, quia jura non prohibent suscipere sic, dicitur in dict. c. Lilteras :Ab executione tantum subdiaconatum sine vero titulo, sed officii sacerdotalis, tumdiu volumus manere simpliciter prohibent suscipere quemlibet Or- suspensum donec de illo aliter disponamus. dinem sacrum; nec distinguunt inter ordina- Unde consiat talem suspensionem solum esse tumvelnon ordinatum inferiori Ordine; ergo ab illo Ordine, qui posleriori loco susceptus nec nos distinguere debemus, ut sumitur ex est; ac merito, nam prior legitime susceptus c. Solilae, de Major. et obed.,et in L. Impera- fuerat; unde si tres sacri Ordines fuerunt tor, ff. de Postulando. Praterea non loquun- eodem die suscepli, suspensio erit a duobus tur illa jura quasi collective, id est, ut nullus ullimis, quia illi fuerunt illegitime suscepti. ascendat ad statum sacrorum Ordinum sine Est aulem hic etiam adverlendum, Episcopa- vero lilulo, aliasclarius diceretur, Nemo sub- tum non numerari in his juriitus inler Ordi- diaconus fiat; sed loquuntur distributive, vel nes sacros, et ideo non incurri hanc suspen- (quod idem est) in plurali, ad sacros Ordines sionem, etiamsi quis die sabbathi et Dominica promoveatur, ut palet ex juribus citalis, et conlinuato jejunio ordinarelur sacerdos, et 102 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. consecraretur Episcopus, ut notarunt Joan- nistrare non permittas, etc. Et hoc videtur nes Andreas in dicto c. Quod a patribus, et supponere Congregatio in illa declaratione, Abbas, in dicto c. Litteras, ubi refert alios nisi explicetur loqui, ubi consuetudo ita prae- etiamaddidisse, quodlicetdieDominica prius valuit, ut legem illam abrogaverit; potest sacerdotalem Ordinem (quod fieri potest con~ enim sine dubio id facere, ut Navarrus supra tinuato jejunio sabbathi) et postea consecra- dicit cum communi in c. 3 de Temp. ordin., tionem Episcopalem susciperet, non facere et c. 2 deEo qui furt. ordin.suscep.,pertex- contra hanc prohibitionem. tum ibi, qui licet loquatur de consuetudine 41. An cap. Dilectus, suspensionem ipso recipiendi plures Ordines eodem die, potest jure contineat. — Dnbium autem est inler exlendi ad aliam, quia etiam illa tantum est auctores, an illo c. Litteras, contineatur sus- contra legem humanam, quam vincere potest. pensio ipso jure lata, vel ferenda; de quo Nec Concilium talem consuetudinem peculia- Glossa ibi nihil dicit, et Panormit. rem du- rem alicujus regionis revocat, cum id non biam reliquit. Considerando tamen proprie- exprimnt, juxta c. 1 de Constitut., in 6. licet tatem ilioruai verboram, et quoe supra oppositum contra Navarrum sentiat Salzedo diximus de interpretatione similium legum in Scholio ad Pract. Bernardi, c. 25, in fme, pcenalium, videtur inde non colligi sufficien- cum Maiolo,. lib. 4 de Irregularitat., c. 11. tcrsuspensio ipso jure lata, quia verba illa, Quod licet esset verum, nihilominus etiam Tamdiu volumus manere suspensum, faclum, Cardinalium responsum esset verum, quia et sententiam in eo casu latam, et consequen- non tantum concedit ob abrogationem, sed ter ferendam in aliis similibus indicant; non quia lex illa non est latae sententiae. In alio vero continent jus inferens suspensionem ipso autem casu duorum Ordinum sacrorum, licet facto incurrendam. Nihilominus aliis videtur res sit dubia, nihilominus jura supra citata hanc suspensionem ipso facto incurri. Quod attente perpensa videntur hanc suspensio- tenet Navarrus in Summa, c. 25, num.71, et nem ipso jure imponerc. Adverto tandem videtur plurimumsuaderi ex dict. c, et ex c. Navarrum, c. 27, num. 241 , vocare hanc irre- Innoluit, de Eo quifurt. ordin. suscepit, ibi : gularitatem; sed non loquitur consequenter, In susceptis Ordinibus de juris rigore mi- eliamsi se excusare conetur; vel non loquitur nistrare non debeat. Quamvis ibi non solum dehaccensura, sed de poena, quam contrahit hoc delictum, sed mulla alia concurrant, ut excommunicatussuscipiendo Ordines, de qua infra dicemus; ideoque ncque ex illo textu infra dicemus; loquendo vero de praesenti s;:tis probatur; et ideo non caret res dubila- casu, revera est suspensio, non irregularitas. tione. Concilium ctiam Tridentinum nullam 42. De susceptione duorum Ordinum sacro- pro hoc deliclo pcenam imposuit, licet sess. rum eodem die. — Post praedictam viol.itio- 23, cop. 13 de Reform., prohibuerit, ne duo nem interstitiorum alia illi proxima esl, si sacri Ordines ecdem die eliam reguloribns quis continuatis diebus plures Ordincs sacros ewferantnm, r.on obslantibus quibuscumque suscipiat. De quo casu nihil invenio jure an- privilcgiis, ac indultis quibusvis concessis. tiquo expresse traditum; neque immerito, Congicgatio tamcn Cardinalium hoc habet ibi quia jam hoc erat satis prohibitum et puni- responsum : Qui ex consuetudine illius reli- tum per illa decreta,in quibus certa jejunio- gionis quatucr minores Ordines et subdiaco- rum tempora seu sabbatha ad Ordiaes con- nalum eodcm die susceperunt, non sunt sus- ferendos, et suscipiendos definita sunt; non pensi. Ubi clare supponit, rccipiendo plures potest enim aliquis suscipere duos sacros Ordines sacros eodem die, csse suspensos. Ordines continuatis diebus, nisi vel utrum- Fortasse tamen Ioquitur juxta constitutionem que vcl alierum illorum extra tempora reci- Sixli V, in qua erat Ikcc suspensio clara; piat. Si enim unum die sabbatho, et altenim tamen illa revocata est. Est aulem adverten- die Dominico recipiat, aut id fit conlinuato dum, eliam essc graviter prohibitum susci- jejunio, aut interrupto; si primum, uterque perc eodem die minores Ordines ct subdiaco- quidom Ordo recipilur intra tempora, tamcn natum, non solumexeodemConcilioTrident., in eodem dic; si vero secundum, jam secun- sess. 23, c. 11, sed eliam ex c. 2 de Eo qui dus Ordo recipitur extra lempora, et ev eo furt. ordin. suscep., ubi suspensio etiam fer- capile id prohibitum est, et suspensioncm ha- tur; quam Navarrus eliam putat csse ipso bet illi prohibitioni anncxam, supra explici- jure, scd revcra non est, quia Pontifex in lam, non vcro aliam, quantum cst jure anii- clict. c. 2, solum ait : Mandamus, ut eum mi- quo; nam juxta conslitulionem Sixti V, aliud SECT. r. DE SUSPENSIONIBUS 1N ORDINATIONE CONTRACTIS. 103 esset dicendum. Sed illa jnm non obligat, et non est male promotus. Si vero contra Epi- ideo ejus declnrationem omitto. scopi voluntalem, vel decipiendo illum eos 43. De susceptione duorum Ordinum sacro- suscipiat, vel eodem die, vel non reservatis rum diversis diebus non reservatis intersti- inlerstitiis ab Episcopo designatis, tunc erit liis. De dispensat inlerstit. — Qux requi- male promotus quoad culpam, non quoad runturinterstitia inter susccptionem minorum censuram. Ordinum. — Tertium delictum multo minus grave quam prsecedentia, est, si quis Ordines Nona suspensio ipso jure lata in promotos per sacros diversis diebus, et legitimis tempori- saltw». bus accipiat, non ser vando inter un u m et alium eam temporis moram, quam Concilium Trid., 44. Ordinari per saltum quid. — An sus- dicta sess. 23, cap. 13 ct 14, statuit, sine dis- pensio hsec incurratur ipso jure. — Nona sus- pensatione,autindultoApostolico. Voluitenim pensio lata censetur in eum, qui per saltum Concilium Trident. ut post susceptum unum Ordinem aliquem suscepit. Suntcnim septem Ordinem sacrum annus integer elabatur an- Ordines ila inter se subordinati, ut per mi- tequam alius suscipiatur; nuUam vero pcenam norem ad proxime superiorem ascendendum adhibuit, nequc ila severe id prohibet, quin sit. Unde per saltum quis promoveri dicitur, arbilrio Episcopi id commiltat. In quo illud quando inlermisso inferiori Ordine superior animadverto, quod cum agit de anno impo- sumitur; ut si quis ord-inetur lector prius- nendo inter subdiaconatum et diaconatum, quamostiarius, vel diaconus priusquam sub- simpliciter addit : Nisi aliud Episcopo videa- diaconus. In eo ergo casu est dubium, an tur; cum vero loquitur de diaconatu, et maneat quis suspensus ipso facto ab eo Or- presbytero, ait : Nisi ob Ecclesix utilitatem, dine, quem per saltum accepit. Nam quidam ac nccessitatem aliud Episcopo videretur. Per Doctores juris canonici negant, suspensionem hoc tamen non est intelligendum, licitum esse hanc incurri, donec aliquis per sententiam Episcopo in priori casu dispensare sinc ulla suspendatur; ut Archidiaconus, et alii, in c. causa ralioaabili, quia hoc est contra ratio- Sollicitudo, 52 dist., quos refert, et sequitur nem dispensationis in communi lege , sed Bernardus Diaz, in c. 24, et Turrecremata in solum indicatum est minorem causam in eodem c. Sollicitudo, art. 4. Qui tamen non priori casu sufficere, et in illo utilitatem tan- negant, eum, qui sic promolus est, non posse tum spectandam esse, in alio vero etiam ne- licite in suscepto Ordine ministrare, donec cessitatem. Sixtus autem V, suspcnsionem Ordinem, quem praetermisit, accipiat, quia ipso facto lulit in eo casu, quae sublata jam sicut non potuit licite superiorem Ordinem est. Unde a fortiori constat non esse suspen- suscipere absque inferiori, ita consequenler sam, qui sine dispensatione subdiaconus fit non potest licite superius ministerium exer- anle elapsum annum ab ullimo minori Ordine cere, nisi prius omnes inferiores Ordines suscepto, licet hodie graviter peccet contra habeat, quia illa est dispositio prrerequisita Trident. proeccptum, sess. 23, c. 11 de Re- ad convenientem usum illius ministerii. Et a form. De minoribus autem Ordinibus inter se fortiori etiam non potest sic ordinatus in dia- multo id cerlius. Nam in illis nulla certa tem- conum, verbi gratia, licite ad sacerdotium pora interslitiorum definita sunt. Nam licet promoveri, priusquam subdiaconatum, quem in c. In singulis, 77 dist., qua?dam tempora prtetermiserat, accipiat . quia ulterior illa designentur, tamen illud jus antiquatum est; promotio semper erit per saltum, qunmdiu licitum est etiam eodem die omnes illos Ordi- quod prsetermissum fuit, non suppletur. Unde nes conferre, aut suscipere, praserlim ubi utraque hcec prohibitio non lam est addita, est consuetudo, ut expresse habetur in dict. aut per modum poence prioris delicti, quam c. 2 de Eo qui furlim Ordines suscepit, et ex natura rei consequens, supposita institu- ibi notant Glossa, et Doclores, et in c. 3 de tione divina de his Ordinibus, eorumque mi< Temp. ordin., ex quo textu ctiam colligitur. nisteriis. Negant igitur dicti auctores, praetet Nunc vcroConcilium Trident., dict. sess. 23, hanc prohibitioncm esse ab Ecclesia imposi« c. 11, solum generatim dixit, ut hi Ordines tam propriam suspensionis censuram ipso per temporum inlerstitia , nisi aliud Episcopo jure incurrendam, quia nullo jure invenitur videatur, conferantitr. Quocirca si quispiam lata. Nam iri dicto c. Sollicitudo, solum dici- arbitrio, et voluntate Episcopi hos Ordines tur: A sacerdotali officio eum prohibeasf. Quaft suscipiateodem die, velcontinuis diebus, etc, verba vcl significant executionem dictaa pro* m DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. hibitionis, vel ad summtim suspensionem provenire ex sola natura rei, absque positiva ferendnm. In cap. etiam unico de Clerico per prohibiiione, seu censura. sallum promoto, solum dicitur, ut imponatur 46. Probatur secundo ex Concilio Triden- poenitentia, et sic ordinetur in praelermisso tino. — Confirmatur a posteriori. — Quod Ordine, et tunc permittatur ministrare in seeundo argumentor ex Concilio Tridenlino, superiore jam suscepto. Ex quibus omnibus sess. 23, cap. 14 de Reform., dicente : Cum non potest colligi suspensio ipso jure lata. Et promotis per saltum, si non ministraverint, confirmatur, quia alias celebrans aliquis in Episcopus ex legitima causa possit dispensare. Ordine sic suscepto, fieret irregularis; quod Qugero enim in quo-possit dispensare. An ut tamen falsum est. ascendant ad superiores Ordines, priusquam 45. Secunda sententia et verior. — Proba- inferiorem accipiant? At hoc ita repugnat tur primo. — Nihilominus alii lenent, hanc divinojuri, et inslitutioni talium Ordinum, ut suspensionem incurri ipso facto. Ita tenet nec Summus Ponlifex in eo dispensare posse Soto, in 4, dist. 25, qusest. 1, art. 3; Hostien- videatur. An potest dispensare, ut possit mi- sis, in Sum., tit. de Clerico per sallum pro- nistrare in Ordine sic suscepto, antequam moto, § 1 , quem sequitur Navarrus, in Sum., proetermissum recipiat? At hoc etiam est fal- c. 25, num. 71, et c. 27, num. 242; et Gre- sum, quia illud est per se malum, et pro- gorius Lopez, in 1. 28, tit. 6, parlil. 1, et hihitum quasi ex natura rei, supposita insti- 1. 63, tit. 5, part. 1. Qui tamen adhibet limi- tutione talium Ordinum. Ergo intelligit Con- talionem, utscilicel hsec suspensio incurratur cilium posse dispensare in hoc, quod prreter- ipso jure, quando scienler, et ambiliose ila missum Ordinem recipiat, et sic in suscepto quis ordinatus est; secus vero ex negligenlia, minislret, et ad superiorem ascendat; ergo el incuria. In quocasu videntur loqui diclum supponit Concilium, hoc esse prohibilum ipso c. unic. etc.Sollicitudo;non tamen ipse osten- facto ei, qui sic ordinatus est; quod non dit, quo jure feratur suspensio latae senten- est, nisi per censuram suspensionis, ut os- tise magis in ordinatum per saltum scienter, tendimus; supponit ergo hanc ipso facto in- quam ex ignorantia culpabili, vel crassa. curri. Et confirmatur ex mente illorum Docto- Unde alii auctores dicunt, illam circumstan- rum; nam minislrans in Ordine sic suscepto, tiam conferre ad faciliorem, vel diffioiliorem vel recipiens novum Ordinem, sive superio- dispensationem efficiendam, non vero ad rem, sive inferiorem, efficitur irregularis; pcenam incurrendam in uno casu, et non in ergo signum esl mansisse suspensum ipso alio. Atque ita sentil Sylv., verb. Irregula- facto. Consequenlia probatur, quia hic non ritas, quaest. 11. Fundamentum esse polest, est aliud genus irregularitatis, quod incurri quia ordinalus per saltum non polest absque possit, nisi ob crimen minislrandi, vel sus- dispensalione saltem Episcopi suscipere infe- cipiendi Ortlinem cum dicta censura. Antece- riorem Ordinem prsetermissum, ut in dicto c. dens vero asseritur quidem a Sylvestro, et unico supponilur; ergo signum est, pneter Navarro supra; nullo tamen jure id sufficien- prohibilionem supra dictam quasi connatura- ter probant; nihil enim afferunt nisi dictum lem, esse ab Ecclesia suspensum. Palel con- cap. Sollicitudo, et diclum cap. unicum, et sequentia, quia quod ille sic ordinatus sit cap. Sicut neophylus, 48dist., ex quibus talis prohihilus ministrare in suscepto Ordine, vel irregularitas minime colligitur sufficienler, ut ascendere ad superiorem, solum est ob ca- legenti facile patebit. Nonnihil vero f.ivet rentiam Ordinis pra'termissi; ex hoc vero Cuncilium Trideniinum supra in illo verbo, Si capile non prohibelur eumdem Ordinem prae- non ministraverint. Docet enim, ordinalum termissum suscipere, ut per se notum est; per saltum, si absque dispensatione ministret ergo illa prohibitio tantum polest provenire in Ordine suscepto, manere ita impcditum ex Ecclesire suspensione. Nam quod ex irre- ad suscipiendos Ordines, qui illi desunt, sive gularitate non proveniat, ex dicendis patebit. superiorem, sive inferiorem, etad minislran- Confirmatur, quia sic ordinatus, etiam post dum in suscepto, ut solus Papa possit in hoc accepium prastermissum Ordinem indiget dispensare; ergo indicat illum factum esse dispensatione ad ministrandum in superiore irregularem, quia non potest aliunde illa spe- prius suscepto, ut ex diclo cap. unico sumi- cialis reservatio provenire. Ethoc etiam sup» tur; ergo signum est eum esse prohibilum ponit prius itnpedimentum non fuisse irre- ministrare io lali Ordine per Ecclesiae sus- gularilalem. Ubi est obiter advertendum, pensionem, quia illa prohibitio non polest Concilium nihil distinguere inler eum, qui SECT. I. DE SUSPENSIONIBUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 105 ex negligentia, vel ex malitia sic ordinatus posse suscipere Ordinem per saltum prreter- est; Heoque nunc generaliter verum esse, missum. — Conclusio. — Objectio. — De hoo Episcopum posse dispensare cum ordinato aulem impedimento merito dubitari potest, per sallum, si non ministravit, etiamsi ex an proveniat ex dicta suspensione. Nam vi- sciemia vel superbia ordinatus sit, quia detur mogis habere rationem cujusdam irre- Concilium nihil limitat. Et eadem ratione ve- gularilatis, quia, ut infra dicam, irregularitas rum est, non posse dispensare cum illo, si est, quaa per se impedit susceptionem alicu- jam ministravit, etiamsi per crassam igno- jus Ordinis; nam suspensio per se primo res- rantiam sic ordinatus fuerit, quia in hoc picit usum Ordinis suscepti; susceptionem etiam Concilium nihil dislinguit. Unde pro- autem novi Ordinis tantura prohibet, quate- i>abileest,hunc sic ministrantem factum esse nus connexionem aliquam habet cum usu jrre°ularem, et consequenter ante ministra- alterius Ordinis, quse connexio respicit supe- tionem fuisse suspensum. ™res Ordines, non vero inferiores, quia nun- 47. A quo Ordine maneat suspensus sic or- quam potest quis esse impedilus ab usu infe- dinatus per saltum. — Prima opinio. — Hsec riorisOrdinis,et esseexpeditusad superiores, igitur posterior sententia magis probanda quamvis e converso possit aliquis esse sus- videtur, pra?cipue prcpter locum Concilii pensusin uno Ordiue,etexpedilus ad inferio- Tridentini, quod ita videtur anliquiora jura res. Illa ergo prohibitio suscipiendi Ordinem interpretari. Clarius veroid sanciverat Six- prsetermissum, videtur esse irregularitas tus V si ejus constitutio vires nunc obtine- qusedam. Nihilominus dicendum est, illam ret. Deelarandum vero superest, an haec sus- non esse propriam irregularilalem, quia non pensio sit etiam in Ordinibus antea rite per se inducitur, sed ut annexa priori sus- susceptis, vel solum ab illo, quem per saltum pensioni, non quidem propter connexionem accepit. Navarrus enim, cap. 27, num. 242, in ordine ad usum talium Ordinum, ut ratio indefinite dicit, hunc manere suspensum, facta probat, sed quia nemo ligatus censura, nihil amplius declarans, ac per hoc signifi- vel suspensione Ordinum, potest licite novum cans, illam suspensionem esse totalem. Maio- Ordinem suscipere. Dices : hoc principium lus lib. 4 de Irregular., cap. 12, dicit, hunc non est verum, nisi in suspensione lotali, nec ascendere ad altiores Ordines, nec in sus- quae suspendit ab usu omnium Ordinum; hsec ceptis ministrare posse; ubi omnes etiam aulem quse incurritur per hanc ordinalionera susceplos comprehendere videtur. Et ex- non est suspensio totalis, sed tantum illius presse ita declaravit quasdam lex Hispaniee, Ordinis qui per saltum receptus est : ergo. tit. 6 1. 28, parlit. 1, quse in hoc non habet Responderi polest negandominorem, quia per legis'auctoritalem, sed interpretis. At vero se, et vi sua, illa est suspensio simpliciler. Sylvester, verb. Irregularitas, quaast. 11, Quod maxime procederet juxta opinionem docet hanc suspensionem solum esse ab Or- eorum, qui putant suspensionem hanc ex- dinemalesuscepto.QuodsequiturBernardus tendi etiam ad Ordines legitime susceptos. Diaz, in Practica, cap. 29, et Gregorius Lo- Tamen quia oppositum verum esse supra re- pez in 1. 63, tit.' 5, part. Mihi etiam dicen- censuimus, ideo non potest hsec suspensio dum videtur, impedimentum hoc respeclu dici totalis. Nihilominus tamen illa inhabililas Ordinum jam susceptorum solum impedire ad suscipiendum Ordinemprastermissum, so- usum Ordinismale suscepti, quia non plus ex lum imponitur, ut annexa tali suspensiom; jurecolliaitur; imo hoc etiam salis obscure, non enim imponuntur ibi dure pcenaa, una et ideo ampliandum non est. Ex hoc tamen suspensionis, et altera irregularitatis, sed sequitur, ut eliam impediat ascendere ad su- una suspcnsio habet duos effectus mter se periores Ordines; nam suspensio a quolibet connexos et ordinatos; ideo enim ille prohi- Ordine, consequenter impedit ascensum du- betur suscipere Ordinem prffiterm.ssum ut rante illa, ut supra visum est; haec autem est nunquam possit in suscepto minislrare, do- vera suspensio ipso jure imposita, ut supra nec cum eo dispensetur. probatum est. De Ordine item praatermisso 49. Corollarium. — Unde obiter infero, fatendum est, relinqui ex tali ordinatione statim ac dispensatur cum tab clenco, ut speciale impedimentum sumendi illum sine prastermissum Ordmem susc.pwit, manere ita dispensalione; nam hoc etiam jura adducta liberum a taU suspensione, ul postsusceptum l3allL prastermissum Ordinem possit lam m lllo, 48^ Unde proveniai impedimentum non quam in alio, quem per saltum suscepit, mi- 106 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JUftE LATIS.. nistrare, argumento cap. unic. dc Glerico per utrumque ergo propria incliget dispensatione, saltum promoto; ubi dicitur, post pceniten- et posset una dari sine alia, ut constat cx tiam actani ordinandum esse in gradu prae- dictis; neutram ergo potest dare Episcopus. termisso, et sic permittendum in susccpto Non quidem irregularitatis contractae per ministrare. Ete converso, si cum illo dispen- talem usum, quia nullibi ei conceditur; ne- setur ad ministrandum in Ordine suscepto, que etiam suspensionis, quoo supponitur ante dispensari etiam, ut recipiat Ordinem prac- talem usum, quia conccssa est sub ilTa condi- termissum, quia talis dispensatio non potest tione, nisi ministraverit, ut ex Goncilio Trid. aliter habere effectum, neque in alio sensu constat. legitime concedi. Existimo etiam, post sus- 51. Quando possit Episcopus dispensare ccptum praetennissum Ordinem, ex vi ejus- cum eo qui sic suspensus ministravit. — ln dem dispcusationis liberum manere, ut pos- quo possit Episcopus dispensare cum eo qui sit ad superiores Ordines ascendere, quia hoc tantum sine dispensatione prxtermissum Or- non per se prohibebalur, sed solum ratione clinemsuscepit. — Addit vero Navarrus, dict. suspensionis in inferiori Ordine male sus- num. 242, duo : priinum si ignoranter mini- cepto; unde tali suspensione ablata, aufertur stravit, posse Episcopum dispeusare; quod etiam illa prohibitio. Et ideo fortasse Conci- verum censco, si ignoranlia talis sit, ut excu- lium Trident., sess. 23, cap. 14 de Reform., set a culpa. Nam in primis ignorantia excu- dc hac dispensatione per modum unius sim- sat hanc irregularilatem, utsupra diclum est. plicis aclus loculum est. Haec autem intelligo Deinde hinc fit eliam probabile, ut excuset per seloquendo, etexvi juris;namsisuperior illam veluti reservationem prioris suspensio- velit limilare dispensationem ad unum effec- nis, quia haec facla eliam videlur propter lum, et non ad alium, tunc vcrbis ejus stan- culpam, et propter novam irregularilatem dum erit, quando non repugnat juri divino, adjunctam. Sccundo ait, eliam si scienter mi- velcommuni, unumeffectumabalioseparari. nistraverit, posse Episcopum dispensare ad 50. Quis possit in hac suspensione dispen- exercendum Ordinem acceptum, licet non ad sare. — Quod si quis inquirat, quis possit altiorem suscipiendum; citatque capit. uni- lianc dispensationem concedere, respondetur cum de Clerico per saltum promolo; in quo eam essc Episcopalem; quod hodie certum tamen non fit mentio, quod sacerdos ille mi- estex Concilio Tridentino supra. Addit tamen nistraverit, et potius supponitur, illum non limilationem, Si non ministraverit, utique in scienter, sed ignoranter processisse, prceler- Ordine male suscepto; ita enim inlelligendum quam quod dispensatio facla ibi videtur a est juxla subjectam uiateriam. Addi etiam Pontifice, vel ex commissione ejus. Panormi- potest, nisi ministraverit in Ordine praeter- tanus etiam, quem ipse Navarrus citat, licet misso; idque dupliciter, vel ante illum sus- dicat, in eo casu committi Episcopo dispen- ceptum, quod pertinet ad aliud genus irre- sationem, fatetur in illo intervenissc igno- gularilatis infra tractandum, vel eliam post ranliam. Verumtamen ex eodem textu colligi illum susccptum sine Icgitima dispensatione; posse, talem ignorantiam fuisse culpabilem, nam cum ille sit suspensus a reccptione lalis ut patet ex illis verbis : Condignam pceniten- Ordinis, poslquam illum sine dispensatione tiam pro hujusmodi negligentia injxmgas ei; suscepit, manet adhuc suspensus ab illius quam Glossa declarat de crassa, et supina, cxeculione; et ideo si in illo ministrel, jam quoa non excusat; Sylvesler autem, verb. /r- non poterit cum illo Episcopus dispensare. regularitas, qurcst. 11, eamdem tenens opi- Quod polest ex duplici causa provcnire, sci- nionem, aequiparat hunc casum illo de non licet, vel quia illamct suspensio, quae inerat, ordinato ministrante. Sed advcrtendum est, indispensabilior fit, eo quod Episcopus non aliud esse loqui de clerico per saltum pro- acceperit poteslatem, nisi cum illa liinita- moto minislranle in Ordine, quem praetcrmi- tione; vel certe quia novum impedimentum sit, anlequam illud accipiat, vel de mini- irregularilatis supcradditur, juxta ea, quae strantc in quolibct Ordine suscepto. Prior dicemus sectione scquenti. Solelque hoc recte acquiparalur cum clerico ministrantc in posteriori modo intelligi; mihi aulem ulrum- Ordine, quem non habet, de quo infra dicam, que videtur esse verum, quia ibi duplex est namexistimo Goncilium nonloquide sic mini- impcdhncntum : unum contractum per usum strante. Posterior vero non est cur cum illo Ordinis, a quo quis est suspensus; aliud est tequiparetur. Undc cum Concilium absolulo SUiipensioipsa, qua) anle usum supponebalur; loquatur, existimo in dicto casu ncquc ad SECT. I. DE SUSPENSIONIBUS IN OBDIN.VTIONE CONTRACTIS. 107 usum Ordinum susceptorum, ncque ad ali- j)ec{ma suspensi0 Jure [ata contra promotos qucm suscipiendtim dispensare Posse Episco- ad sacrum Ordinem post matrimonium con- pum. Sed quid si is, qui per snltuni promotus tractum. fuit. tantum pra^termissum Ordinem postea sinedispeusalionerecipiat?poteritne cum illo 53. Extravag . Antiqux, dc Voto,Joan.XXIl. Episcopus dispensare, ut ministret insuscep- — An sic ordinatus maneat suspensus ab Or- tis, et ad superiores. ascendat? Respondeo dinibus ante matrimonium susceptis. — De- posse dispens ;re in priori impediniento con- cima suspensio lata est in eum, qui post tracto ex ordinatione per saltum, quia Con- matrimonium contractum, etiam non con- cilium solum posuit illam conditionem, nisi summatum, sacrum Ordinem suscipit, niai ministraverit; suscipere autem Ordinem prae- prout sacri canones permittunt. Ita statuit termissum, non est ministrare. Dices esse ac- Joannes XXII, in Extrav. Anliqux, de Voto; tuniaoquivalentem, et aeque prohibitum. Res- quae tam clara est, ut nulla indigeat exposi- pondeo, in his rebus hoc satis non esse, quia tione. Supponitur enim in illa, ordinntionem standum est verbis legis, ut nec rigor exten- sacram, seu \ otum coatinentice solemnizatum datur, ncc favor minualur. Additur vero ibi per sacri Ordinis susceptionem, nondirimere aliud impedimentum novae suspensionis con- matrimonium ratum prius conlractum, quia traclcc pcr susceptionem Ordinis cum cen- nec jure divino, nec per sacros canones id sura, et in hac non potest dispensnre Episco- stalutum est. Quia ergo juxta eosdem cano- pus ex vi citali decreti Concil. Trident., quia nes, et Eeclesioe usum nullus clericus in esl suspensio alterius rationis, in qua ser- sacris uxorem habere debet, aut obligalio- vanda sunt, quae in sequenti casu dicentur. tionem reddendi debitum, ideo merito prohi- 52. Incurratne suspensionem hanc qui per betur, ut quisquis uxorem jam habet, sacrum saltum consecrationcm Episcopalem accepit. Ordinem non suscipiat. Quia vero, si illura — Notandum. — Dubitari tandem circa hunc suscipiat, non potest non manere ordinatus, casum potest, an suscipiens per saltum cou- simulque manet matrimonii vinculo ligatus, secrationemEpiscopalem,hancsusperisionem ideo saUem suspenditur ab usu Ordinis sus- incurrat, et irregularilatem, si Poutific&le mi- cepti, et superiorum susceptione, et ab oim.i nisterium exerceat. Sed jam supra dictum officio, et beneficio Ecclesiaslico, ut ibidem est, appellatione Ordinum non venire in his additur, imo ut adhaec non valeatpromoveri, legibus consecrationem Episcopalem, neque quo significatur, illum etiam manere irregu- etiam suspensionem generatim latam Episco- larem, de quo suo loco dicemus. Quoeri werp pos compiehendere; ideoque certum est hanc potest, an haec suspensio sit eliam a suscep- suspensionem ad casum illum non extendi. tis Ordinibus ante matrimonium. Respon- Solumoportet obiter hic advertere, quod Deo dendum est negalive; nam ibi dicitur, In Or- danle, latius in sequente tomo dicemus, si quis dine sic suscepto. Et ratio est, quia si Ordines ita consecretur Episcopus per saltum, ut sa- illi sint minores, non repugnat, juxta Eccle- ccrdotii Ordinem praetermittat, eum non so- siaa morem, eum, qui uxorera habet, hujus- lum manere suspensum, verum etiam non modi Ordiues habere, et in eis aliquando manere consecrctum , quia character Episco- ministrare ; et ideo in illis non suspenditur palis, si quis est, essentialiter requirit cha- quis propter susceptionem alterius Ordinis. racterem saeerdotalem, vel ab eo non dis- Imo licet aliquis accipiat hos Ordines post tinguitur; quod secus est in inferioribus matrimonium contractum, non manet ipso Ordinibus; nam licet inferior, vcl inferiores ju^esuspensusab usu illorum,quia nullo jure praelermittantur, collatio superioris valida est id t^utura invenitur. Si vero ille Ordo sus- quantum ad impressionem characteris. At ceptus ante matrimonium sit sacer, jam ma- verosi in illosaltu non sacerdotalis Ordo, sed trimonium subsequens non erit validum; et alius inferior sit prsetermissus, consecratio ita non habebit locum alius casus, de quo quidem Episcopalis valida erit, quamvis ex agimus. Solum possei excogitari casus in quo sentenlia Glossae ultimae in cap. unico de Cle- aliquis postsubdiaconatum susceptum ex dis- rico per sallum promoto, Ordinem, quemnon densatione Papae matrimonium contraheret, habet, aliis conferre non possit. Quod quo- etdeinde sine alia facuitate ordinaretur dia- modo intelligeudum sit, citato loco dicemus. conus; tunc autem dicendum esset, ex vi dictae Extravagantis non manere suspensum ab Ordine subdiaconatus magis quam antea 40S DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. erat. Talis vero dispensatio, ut existimo, non ineurri; quia non intervenit culpa. Item nunquom conceditur, quin separelur quis a quia licet i!le in re non ordinetur eo modo ministerio sacri Ordinis. quo sacri oanones permittunt, tamen in con- 54. Quamdiu duret suspensiohxc, et a quo scientia ita ordinatur. Unde formaliter ut sic tolli possit, soluto matrimonio.— In quibus dicam, ordinatio est secundum sacros cano- casibus liceat, vivente uxore, sacrwn Ordinem nes, licet materinliter sit contra ; ergo potius recipere.— Rursus queeri polest,an talis sus- exceptio illius legis, quas favorem conlinet pensio duret soluni matrimonio durante, vel ad illum casum exlendenda est, quam poena' eliamillo soluto. Respondeo,hocsalis in diclo quee est odiosa. In contrarium est quia ille textu declarari, dum dicitur, Nec matrimonio revera non fuit ordinatus secundum modum SOluto, elc. Potest autem malrimonium tri- a canonibus concessum, quod lex illa re- bus modis solvi, si ratum tantumsit. Primus quirit. Item non videtur illa suspensio esse est per mortem alterius conjugis,qui solus tantum propter culpam, sed propler inde- communis est matrimonio consummato; et centiam; nam in illo casu, intellecla postea hocmodo, quamvis uxor moriatur, non libe- veritate. uxori jus suum reddi necessarium ratur a suspensione maritus; imo nec potest est, ut ex fine diclce Exlravagantis colligitur cum illo nisi per Ponlificem dispensari. Se- et aliunde est indecens et indecorum et cundo solvitur matrimonium ratum per dis- praeter Ecclesiae usum, ut qui rei uxorhe ope- pensalionem Ponlificis, et tunc idem dicen- ram dat, in aliquo sacro Ordine ministret. dum est, nisi idem Pontifex in suspensione Respondetur ergo propter hanc causam te- dispenset. Terlio solvitur per professionem neri hujusmodi hominem ad abslinendum a in rehgione approbata; et tunc ex vi illius ministerio sacro durante matrimonio, nisi Extravag. non tollitur ipso facto talis sus- uxor voluerit juri suo cedere, et castilaUs vo- pensio, tamen potest Dicecesanus Episcopus tum emittere. Si vero postea malrimonium in ea dispensare, ut in eadem Extravag. di- dissolvatur, quacumque ralione contin^at citur. Quod verum est de jure communi, nam ipso facto tolletur impedimentum, quia fpse specialibus privilegiis ahler tolli potest illa suspensionem aliam non contraxit, ut priores suspensio per superiores religionum. Addi- rationes probare videntur; et quia in textu tur vero ibi exceptio haec, Nisi prout in sacris dicitur, nemo prsesumat, et, si secus fuerit a canonibus noverit convenire; quoe posita est quoquam attentatum; quse verba non cadunt propter duos casus, in quibus talis ordinatio in eum, qui bona fide processit. An vero du- licita est etiam vivenle conjuge, et durante rante matrimonio illa suspensiohabeat verara malrimonio. Prior est, si post consummatum rationem censurae, ita ul minislrando fiat irre- matrimonium ex consensu utriusque conjugis gularis, dicendum censeo non habere sed uxor ingrediatur religionem, juxta cap. Epi- simplicis cujusdam Ecclesiastici precepti scopus benedictionem, 76 dist. Secundus est ut alibi tractando de voto sacrarum persona- quando uxor, licet ingredi religionem nolit, rum dicemus. tamen separari vult, et votum castilatis emit- tit, et marito facultalem prabet Ordines sus- Undecima suspensio contra eos, qui censura cipiendi, juxta cap. Serialim, 32 dist., et cap. Ugati ordinantur. Conjugatus, de Convers. conjugat. In his ergo casibus cura Ordo sacer licite suscipiatur, 56. Cap. \ de Eo qui furtive Ordin. suscep., Dulla incurritur suspensio. expenditur. — Undecima suspensio Iata est 55. An suspensio hxc semper ob peccami- in eum, qui excommunicatus, suspensus ab nosam ordinationem. contrahatur. — Reso- Ordine, vel interdiclus, ordinatur. Hanc po- lulio. — Ex quo videtur colligi, hancsuspen- nunt sub nomine irregularitatis Panormi- sionem non incurri sine culpa,nam imponitur tanus, cap. 1 de Eo qui furtim Ordines ut pcena talis delicti. Ubi occurrebat statim suscepit, num.2; Antonin., 3 parte, tit. 24 qua?stiodeignorantia,siquis, bona fide putans cap. 76, in 7 effectu; Maiolus referens alios uxorem esse mortuam, vel validnm religionis lib. 4, cap. 34; Navarr., cap. 27, num. 241. professionem fecisse, aut(si id fingere licet) Idem vero in cap. Consideret, § Cautus de invincibiliter existimans per susceptionem Pcenit., dist. 5, solum dixit, hunc non acci- sacri Ordinis solvi malrimonium ratum sine pere Ordinis execulionem, quod suspensio- peccato, hoc faceret, an incurrcret hanc sus- nem magis ind.cat, et ila senlit Covarruvias pensionem. Nam ex diclis videtur consequi, cap. Ahna, part. 4, § 6, num. 6. Et revera SECT. I. DE SUSPENSIONIRU? IN ORDINATIONE CONTRACTI5. 109 est propria suspensio, ut patebit facile appli- ideo illa poena et suspensio generalis esse cando, quae in principio hujus sectionis dixi, censelurpro omnibus excommunicatis susci- etex juribus sequentibus. Adducit ergo Co- pientibus Ordines. varruvias ad hanc suspensionem probandam, 57. Ob quorum Ordinum susceptionem in- cap. 1 et 2 de Schismat. , et cap. 1 et 2 de curratur suspensio hxc. — Quaeri auteua Episc. qui renunc. Episc; sed illa jura lo- potesl, an de omnibus Ordinibus hoc inlelli- quuntur de homine non excommunicato, qui gendum sit, vel solum de sacris; nam in ab Episcopo suspenso, vel aliter ab Ecclesia multis casibus similibus jura loquuntur de impedilo, Ordinessuscepit. Quem casum con- sacris Ordinibus, cap. 1 et ult. de Eo qui fundit Covarruv. cum eo, quem nunc tracta- furt. Ordin. suscepit., cap. 1 de Tempor. mus, cum sint longe diversi, et a diversis ordin., in 6, cap. ult. de Apostatis. Nihilo- non fiat illatio. Probari prseterea solet ex minus dico, dictum cap. Cum illorum, sim- cap. 1 de Eo qui furt. Ordin. suscep., ubi de pliciter de Ordinibus loqui, et ideo de illo, qui furtive subdiaconatum susceperat, omnibus esse cum proportione intelligen- dicitur, si id fecit sub analhemate prohibitus, dum ; nam hoec suspensio non est ab omnibus non posse ascendere ad sacerdotium sine dis- Ordinibus simpliciler, sed a sic susceptis, ut pensatione Papae, quae tamen committitur ex ipso texlu colligilur; et ideo qui excom- Episcopo, si prius regularem habilum susci- municalus suscipit Ordinem sacrum, ab illius piat, el aliquandiu ibi laudabiliter vivat. Ex executione suspensus est, non tamen ab in- quo textu aliqui irregularitalem colligunt, feriori; si aulem Ordinem minorcm susci- quia ferlur sub ratione inhabilitatis ad ascen- piat, in illo manet suspensus. Consequenter dendum ad superiorem Ordinem; sed idem etiam durante suspensione impeditus manet, impedimenlum declaratur ibidem , cap. 3, ne ultra possit ascendere, juxta generales per privationem execulionis Ordinissuscepli; regulas superius traditas. Alque ita exposuit quare in utroque est sermo de suspensione, clare Antoninus, 3 part., tit. 24, cap. 86, Ut patet ex supradictis, In illo aulem cap. 1 in 6 effeclu; et senliunt Sylvester, verb. nulla imponilur nova poena excommunicato Excommunicatio , 3, qufest. 44, et verb. suscipienti Ordines, quia ibi non agitur de Ordo, 5, queest. 6, verb. Irregularitas, q. 2; hoc delicto, sed de furtiva suscepiione Ordi- Angelus, num. 22; Covarruvias supra; qui num. Ponderatur autem quaedam citcim- indefinite loquunlur de Ordinibus. Propter Stanlia, scilicet, anilla furtivasusceptio fuerit primam aulem tonsuram non existimo hanc etiam contra praeceptum Episcopi sub ana- poenam incurri, qui Ordo non est, nec habet themate impositum, non se ingerendi ad proprium actum, a quo suspendatur. isec Ordines; et tuncnon adtlilur nova suspensio, etiam propler Episcopatum, ut in similibus vel irregularitas, sed illa eadem dicilur ha- dictum est, et propler eamdem rationem. bere difficiliorem dispensalionem, quia sine Haec aulem intelligenda sunt de excommu- illa circumstanlia commitlitur absolute Epi- nicato simpliciler, de quo textus loquitur, scopo, cum illa vero non nisi sub conditione, id est, majori excommunicatione. ut religionem intret prius, et in ea lauda- 58. An suspensio hxc solum ob peccami- bililer vivat. Denique etiam tunc non est nosam ordinationem incurratur. — Resolutio. verum dicere, excommunicatum recipere — Ulterius autem quaeri solet, si excommu- Ordines, sed per ordinationem talcm incurrit nicatus per ignorantiam ordinetur, nihilo- excommunicalionem ; supponitur ergo ordi- minus hanc poenam incurrat. Nam Covarruv. natio excommunicationi. Non est ergo illud supra affirmat, citans varias Glossas, et delictum, de quo nunc loquimur; nec eliam Doctores, et jura, quae si attente legantur, pcena, ut declaralum est. Solum ergo video loquunlur de altero casu ejus qui ab ex- posse probari suspensionem hanc ex cap. communicato Ordines suscipit, qui non est Cum illorum, de Sentent. excomm., ubi similis, nec in his pcenalibus argumenlum a expresse ponilur, non tamen in generali, sed simili est validum. Praeterquam quod etiam specialiter in casu excommunicalionis in- ille alius casus certus non est, ut jam dicam. cursae propter violentam manuum injectio- Solum ergo potest haec sententia apparenter nem in clericum. Quia tamen ibi non videtur probari ex dicto cap. Cum illorum, ubi in spectari ad gravitalem illius delicli, et ex- casu ignoranliae facli, vel juris, dicitur neces- coninmnicationis, sed ad generalem culpam saria dispensatio, licet commitlalur Episcopo, suscipiendi Ordines cum excommunicalione, ergo supponitur censura incursa. Nihilo- 110 DfSP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. minus existimo, si talis sit ignorantia, qute ut sequentia declarant; si autem ex crassa excuset a culpa mortali, non incurri hanc ignorantia, datur spes dispensationis, sed censuram in conscientia. Ita Innocentius, in Pontifici reservatur ibidem; siautem sint re- cap. 4 de Schismat. ; Panormitanus, in cap. ligiosi scientes, simpliciter suspcnduntur; Veritatis, de Dolo et contum., num. 46; unde non videtur absolutio reservari Papae, Castro, lib. 2 de Lege poenal., cap. 15; Na- sed relinqui in jure communi. Quando vero varrus, in Summa, cap. 27, num. 241, ubi intercedit ignorantia, eorum Abbatibns ex- tacite exponit dictum, cap. Cum illorum, de presse committitur, nisi tam crassa repu- ignorantia crassa. Idem sentit Antoninus, tetur ignorantia, ut scientise sequivaleat, ut 3 part., tit. 24, cap. 76, in 7 effectu, citans latius ibi interpretes, et Covarr. supra. Paludanum, 4, dist. 18. Et confirmatur, quia 59. Qui per vim cogitur ligatus ordinari, ignorantia invincibilis excusat, ne quis in- non incurrit hanc poenam. — Modo sufficiat currat irregularitatem, etiamsi excommuni- ad excusandum a culpa. — Unde infero, catus celebret ; ergo etiam excusabit hanc idem dicendum esse, si quis per vim vel me- suspensionem. Confirmatur praeterea, quia tum cadentem in constantem virum cogatur cessante causa adeequata, cessat effectus; ordinari, excommunicatus, vel irregularis sed hfec suspensio adsequate ponilur ut pcena, existens; nam tunc absolutus ab excommu- quse respicit culpam; ergo cessante culpa, nicatione, vel dispensatus in priori irregula- cessat, juxta cap. Apostolicae, de Clerico ritate, non indigebit alia dispcnsatione. Ita excomm. minislr. Nec potest dici cessante sentitSylvest., verb. Irregularitas, qusest. 7; culpa incurri hoc impedimentum non ut pce- Tabiena, Irregularitas, 4, concl. 15, licet sub nam , sed ut inhabilitatem quamdam , vel dubio, et distinclione ; licet contrarium sen- irregularitatem. Hoc enim verisimile non est, tiat Maiol., lib. 4, cap. 16, sed sine jure, vel tum quia nullum hic fundamentum, etiam in- cogente ratione, quia hsec suspensio non in- decentiee, vel alicujus significationis, propter currilur nisi propler culpam; et ideo sicut quod hrec inhabilitas tunc imponatur; tum ignoraulia excusans culpam excusat hanc m quia talis inhabilitas non est asse- pcenam, ita et necessilas; est enim eadem renda, nisi sit in jure expressa; quod hic ratio, et nullum est jus in conlrarium. Qnod non invenitur. Nam ceetera capita, praeter autem aliquis metus, vel necessitas possit in cap. Cum illorum, nihil probant, ut dixi, eo casu excusare a culpa, tanquam certum quia non loquuntur in hoc casu. Adde, in suppono ex dictis de censuris in comamni, cap. 1 et ult. de Eo qui furt. Ordin. suscep. ubi ostensum est, propter vilandim mortem, (quse sunt polissima), manifeste requiri cul- aut gravem infamiam posse aliquem censura pam, vel in furtiva seu clandestina suscep- ligaturn immiscere se divinis, secluso scan- tione Ordinis, de qua ibi est sermo, et aperte dalo, et contemptu religionis; eadem est includit culpam, ita ut sine illa vix possit autem ratio in hoc actu, quas est in sacrifi- intelligi; vel etiam in contumacia conlra pro- cando, vel alio simili. Nec vero polest quis hibitionem ordinantis snb anathemate posi- in eo casu exterius rccipere Ordines, et inte- tam, et censura inde contracta, ut ibidem rius intentionem non habere, quia majus supponitur; cap. autem Cum illorum, optime sacrilegium commilteret; potest igitur licile exponitur de ignorantia culpabili. Nam in et valide et sine suspensione ordinari. Solum facto tam gravi, ut est violenta percussio cle- crgo oportet adverlere in particulari, an co- rici, et jure tam manifeslo, ut est de excom- actio, -vel metus sit sufficiens ad excusandum i nicatione, quve propter illud incurritur, a culpa. Et in hoc sensu dicunt aliquando nonpra2Sumiturinjureprobabilis ignorantia, auctores, excommunicatum, vel irregularom ut recte ibi notant Hostiens. et Abb., num. 15, non debere, nec posse licite obedire Episcopo advertendo ibi non esse sermonem in foro volenti eum ordinare, et cogenti etiam per pcenitentiae, sed contentioso, et ideo non pras- excommunicationem, ut in simili sumitur ex sumi illam ignorantiam talem esse, quee a D. Thom., 2. 2, quaest. 100, art. 6, ad 2, ct culpa, vel censura excuset. Quia vero aliquo Sylvcsl., verb. Ordo, 3, qusest. 11 et 12; illa modo diminuit culpam, ideo quoad dispcn- enim non videtur sufficiens coactio, qua3 c\- sationem ibi conslituitur discrimen; nam qui cuset, quia pnvceptum illud in re non obli- scienter sic ordinatus est, si fuerit secularis, gat, et ideo illa excommunicalio cst nulla, ct spe omnis disnensationis privalur; sic enim exterius illam sustinere pro aliquo tempore intelligo illa verba, In perpetuum deponendos, non est gravc delrimentum, propter quod SECT. L DE SUSPENSIONIBUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. Hl vifandura liceat cuni censura sese ingerere Sed prseterquam quod exemplum est dubium, ad Ordincs suscipiendos. Secus vero esset, si argumentum a simili parum efficax est. Affe- adjungeretur gravis infamia, vel aliud simile runtur pra-terea dict. cap. Si qui, et cap. Ab dctrimentum. excommunicatis , nam in eis significatur, etiam ignorantes probabiliter, indigere dis- Duodecima suspensio contra ordinatos ab pensatione. Ratio etiam adhiberi potest, quia Episcopo excommunicato , vel suspenso. nemo dat quod non habet; suspensus autera, vel excommunicalus non habet usum Ordinis, 60. Duodecimus casus est de illo, qui ab et ideo illurn non confert. Unde (sicut in sus- Episcopo excommunicalo vel suspenso Ordi- pensione prima dicebamus) hccc non est tunc nes suscipit, nam executionem Ordinum non pcena, nec propria suspensio, quse sit cen- recipit, et ideo censetur manere ipso jure sura, sed solus effectus, vel potius defectus suspensus. In hoc casu conveniunt Doctores consequcns ex defectu (ut sic dicam) virtutis comnmniter in cop. \ et 2 de Schismat., per activte in ordinante. Et hoec ratio differentiae textusibi, et per plura alia, quce habenlur, 9, posset optime conslitui (supposita hac opi- quaest. 1, a principio, dicenlia tales ordina- nione), rnter hunc casum, et proxime pra :ce- tiones esse irritas, non quidem quoad sub- dentem. Hicc ergo senteulia magis probanda stantiam, sed quoad usum Ordinum, ut sa?pe est, quia jura simpliciter irritant ut possunt exposuimus; quod perinde est ac si dice- hanc ordinationem, non ob culpam ordinati, relur, per illara ordinationem non dani sed in injuriam ordinantis. Cum enim talis Ordinis executionem , et consequenter sic Episcopus non habeat usum Ordinum, nec ordinatum manere suspensum. Idem docent illum dare permittitur. Non quod intrinsece, Summistce, et Navarr., cap. 27, num. 241; et ex natura rei hoc sequatur, pendet nam- Covarr. dict. § 6, num. 6; Maiol., lib. 4, que ex prohibitione Ecclesiaj, sed quod illam cap. 22; qui interdum irregularitatem hanc congruentiam consideraverint jura, quoo hoc vocant. Sed quoad hoc eadem est ratio de disponunt, quia nemo dat quod non habet. ilJa, qua3 de aliis. Non excusat ergo ignorantia hanc suspensio- 61. An suspensio hscc solum ob culpabilem nem, licet ratione illius facilior sit dispen- oixliiiationem incurratur. — Tertia sententla satio, et Episcopo coucedatur. prsefertur. — Dubium vero est, an si contin- 62. An sic ordinatus pcr metum gravem gat aliquem sine culpa sua ordinari ab ex- suspensus maneat. — Objectio. — Sohitio. — communicato, suspensus nihilominus maneat. Dubium vero superest, an idem dicendum sit Potcst enim id facile contingere per ignoran- de coactione et metu cadente in constantem tiam facti, quce de excommunicatione alterius virum. Navarrus enim, dict. num. 241, putat potest facile esse invincibilis. Videtur enim excusare hanc irregularitatem, et idem sen- non incurri, quia est pceno, quge cessat, excu- tiunt Sylvester, etTabiena supra, sub dubio, sata culpa. Atque ita senserunt Innocent. et ut retuli. Favelque cap. Constat, 1, qua?st. 1, Abb., superiori punclo citati, quos etiam cum ubi est sermo de ordinatis ab hsereticis. aliis refert Covarr. dict. §6, num. 6. Quibus Consequenter autem loquendo itfem hic di- etiam favet cap. Si qui a simoniacis, 1, cendum est, ex eodem fundameulo, quod quicst. 1, ubi de ordinatis a simoniacis di- hcec suspensio non est propter culpam ordi- citur, si probare potuerint, ex ignorantia nali, sed defectus potestatis in ordin.mte. (utique inculpabili) id fecisse, in suis gradi- Qui defectus non tollitur propter metum, bus et Ordinibus esse recipiendos. Facit imo quodammodo augetur, prassertim si ab etiam cap. Ordinationem, 9, qusest. 1, ibi : ipsomet ordinante incutiatur. Et confirmatur, Nisi probare voluerint se, cum ordinarentur, nam ignoranlia exousans a culpa, non impe- eos nescisse damnatos. Nihilominus Covarr., dit hanc suspensionem ; ergo neque metus, dict. num. 6, contrariam sententiam, ut pro- seu necessitas, nain hic etiam est eadem babiliorem, et securiorem amplectitur, cum ralio. Dices, repugnantiam involvi, quod ali- Gloss. in dict. cap. Si qui a simoniacis, 1, quis sciens et videns licite accipiat Ordines, qusest. 1, et in cap. Ab excommunicatis, 9, a quibus scit se mansurum suspensum; nam qiuest. 1, et aliis Glossis, et Doctoribus, quos hoc ipsum cedit in irreverentiam ipsorum refert. ldem Maiol., lib. 4, cap. 16. Fundatur Ordinuui, et ha?c differentia ossignari hic pra3cipue haec opinio in dict. cap. 1, et ult., potest inter ignorantem et coactum; nam de £:> qui Ordin. ab Episcop. qui renunc. ignor.ms putat se accipere et Ordines, et exe- H2 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. cutionem eorum, et ideo tolis actus excusatur gula, et cum eadem limitatione sumpta ex ab omni culpa; ille vero , qui cogitur, non eadem Extravag. Et de suspensione simo- ignorat polestatem, et conditionem ordi- niaci plura in sect. 4, quia et latius patet. et nantis, et ideo non poterit licite velle aut in jure speciali odio habetur. Unde Cle- permitiere se ab iilo ordinari ad vitandum mens VIII cum in motu anni 1595, constitu- grave nocumentum, nisi intelligat posse se tionem Si\li V contra male promotos ad ter- inlegre (ut sic dicam) ab illo oidinari, reci- minos juris communis et constilutionem Pii II piendo Ordinem, et usum ejus. Sed hoc non reduxerit,quoadsimoniacorum poenam voluit cogit, quia non est per se et intrinsece ma- in sua vi permanere. lum scienler recipere Ordinem sine usu ejns, 64. An suspensio hsec locum habeat in con- quando id non provenit ex defectu reci- secratione Episcopi. — Conclusio. — Sed pientis, sed dantis, nec fil omnino spontanee, circa hunc casum interrogari polest, an hsec sed cum morali violentia ac necessitate. Nam suspensio locum habeat in consecratione Epi- in hoc non fit contra prohibilionem Ecelesiae, scopi ab excommunicatis seu non toleratis quia hsec non obligat cum lanto rigore, et facla. Affirmat Maiol., 1. 4, c. 22; imo addit, discrimine; neque ex sola rei natura fit in- eliamsi per ignorantiam consecretur, solum juria tali sacramento; ipsum enim integrum Papam dispensare; citat Albericum et Sum- recipitur, et polest etiam digne recipi; usus mam confessorum. Solumque fundatur in autem ejus licet tunc non sit expedilus, non cap. Qua diligenlia, de Elect., ubi certe nihil vergit in irreverentiam sacramenti, polerit- probatur, primo quia ibi agitur de schisma- que facile poslea expediri per superiorem, tico electo a Calholicis, atque ita dubitabatur cui necesse est juxta debitum ordinem ratio- de electione ob defectum electi, non eligen- nem reddere talis ordinationis, el legilimam tium. Secundo, quia verba illa, si a schisma- excusationem ostendere. Atque hoc solum t ico nullum Ordinem susceperit, intelliguntur probai dict. cap. Constat, cujus verba sunt: de Ordinibus anle eleclionem ad Episcopa- Iste talispotest habere colorem aliquem excu- tum. Et Glossa addit : Nisi probaret se, cum sationis. Non quidem ut execulionem Ordinis ordinaretur , ordinatorem nescivisse damna- a tali ministro receperit, sed ut Episcopus tum. Tertio quoad ignorantiam atlinet, pro- possit facile cum illo dispensare, sicut etiam babilius est ibi non intervenisse, cum ibi polest dispensare cum eo, qui per ignoran- dicatur, electum abjurasse schisma. Nihilo- tiarn probabilem a tali minislro ordinatur, ex minus quoad suspensionem e;ustimo, Episco- omnium sententia, ut palet ex Navarro, Syl- pum sic consecratum contrahere illam, quia vestro, et aliis supra, et juribus quae ab ipsis jura universaliter loquunlur. Et fundatur in citantur in cap. 2 de Ordin. ab Episcop. qui principio generali quod hunc casum includit, renunc. Episcop., el in cap. Statuimus, 2, et quia nemo dat quod non habet. Ur.de haec non cap. Si qui a simoniacis, 1, quaest. 1. Nam est pcena, nec extenditur per aequiparatio- licet expresse hoc non asserant, tamen ad nem, sed est defectus potestatis in dante. favorom ampliandum per ralionis similitudi- Quoad dispcnsationem vero , ideo forlasse nem sufficiunt. EpiscopussemperindigetdispensationePapae, 63. Ordinatus ab excommunicato aut sus- quia illi immediate subjicitur. Si autem habe- penso non denunciato non incurrit. — Haec ret Patriarcham vel alium Primatem, quem autem omnia intelligenda sunt de ministro recognosceret, ut superiorem, quoad similes non tolerato, sub quo comprehendimus depo- aclus, ab eo posset dispensari in casu igno- situm. degradatum, suspensum ab Ordine, ranliae, quia nulla est ratio exceptionem fa- inlerdictum et excommunicatum; nam de his ciendi. omnibus est eadem ralio. Sed hodie non cen- 65. De dispensatione in tractatis suspensio- sentur non tolerali, donec per senlenliam nibus. — Supererattantum dicendum de modo nominatim declarati sint, juxta Exlravagant. oblinendi dispensalionem in omnibus his ca- Martini V supra tractatam in materia de ex- sibus. Sed in hoc nihil addendum occurrit, communicatione. Comprehendimus etiam hic nam inlerdum in ipso canone fit resorvatio omnes ordinatos ab Episcopo simoniaco, Ponlifici, inlerdum eonceditur expresse Epi- hairctico vel schismatico; nani hi omnes sunt scopo, ut suis locis annotatum est, el tunc res excommunicali vel suspcnsi ab usuOrdinum, est clara. Ubi aulem nihil dicitur, generales juxta cap. 1 dc Schismalicis, cum similibus, regulae supra positaeprajoculishabendas sunt et ita omncs comnrehendunlur sub dicta re- et suis locis applicandse. SECT. I. DE SUSPENSIONIBUS IN ORDINATIONE CONTRACTIS. 113 An contrahantur dictx suspensiones per cientes probationes et testimonia, haec aulem delicta occulta. occulla talia sunt ut probari non possint : nihilominus tamen ha?c occulta per accidens 66. Duo vero occurrunt hic dubia, quae vindicat et punit per ipsam legem, quia haec prsetermitti non possunt : unum est genera- non sunt exlra forum Ecclesiae, et aliunde lius de deliclis occultis; tamen quia in hoc sunt aliquae poena3 accommodata3, ut per genere suspensionis ob iniquam Ordinum legem ipsam inferantur, quaeutinconscienlia susceptionem frequentius contingit dclictum ligent, sufficit teslimonium conscientiae ipsius esse occullum, explicandum hoc loco est, an delinquentis, et hujusmodi poena est censura tunc incurratur haec poena. Fuit enim opinio qualibet, et consequenter suspensio. Alfons. de Castro, 1. 2 de Lege poenali, cap. 68. Ob occulta crimina soepe imponitur irre- ultim., concl.3, suspensionem impositam ipso gularitas. — Et ob eadem imponitur etiam jure ob aliquod crimen non incurri, si crimen suspensio. — Supposita vero potestate, quod illud sit per accidens occultum, quod etiam defaclosuspensio haec vel etiam irregularitas affirmat de irregularitate et deposilione. Ex inferatur propter crimina occulta, evidenter qua senlentia infertur, quando in aliquo ex supponit Concilium Tridentinum, in c. 6, casibus supra numeratis, defeclus illius, qui sess. 24, ubi concedit Episcopis facultalem ordinatur, omnino occultus est, nulla indi- absolvendi a suspensionibus contractis prop- gere dispensatione vel absolutione, ut sic ter crimina occulta; ergo supponit suspensio- ordinalus licile possit ministrare, quod prae- nem vere incurri propter talia crimina. Quae dictus auctor consequenler concedit. Hanc enim esset necessitas illius dispensalionis vel vero sententiam potissimum fundat in illo facultatis, si suspensio non incurrerelur? Et principio, quod Ecclesia non vindicat occulta ibidem aequiparat homicidium cum aliis de- crimina,cap.Christianae, 35, quaest. 5, et cap. lictis habenlibus suspensionem annexam, Sicut tuis, et cap. Tua nos, de Simonia. Et quantum ad hoc, quod licet sint occulta, confirmat ex cap. Inquisitionis, de Accusat., nihilominus ob illa talis censura vel irregula- et c. Quaesilum, de Tempor. ordin. In quibus ritas incurritur, quanquam differentiam in significatur, propler occulta crimina, excepto hoc ponat, quod in homicidio difficilior est homicidio vel simonia, neminem esse execu- dispensatio. At vero de homicidio occulto est tione Ordinum privandum, imo nec ascen- res certa, quod sufficit ad irregularitatem sione ad Ordines superiores, quod clarius contrahendam, ex eodem Concilio, sess. 14, dicitur in c. Ex tenore, de Temp. ordin. c. 7 de Reform., et ex cap. ult. de Tempor. 67. Prxdicta sententia rejicitur. — Satisftt ordin., et c. Inquisilionis, de Accusationibus; Castri fundamentis. — Ecclesia potest per ergo idem est in aliis. Denique quod iu casi- legem delicta occulta per accidens vindicare. bus specialibus, de quibus in hac sectione — Hanc verodoctrinam,Ioquendo in forocon- egimus, incurratur suspensio eliam si delicta scientiae, ut loquimur, falsam esse opinor et occultafuerint,probatur, quia juraindislincte non securam practice. Nam in primis nullus loquuntur; ergo non possunta nobis coarctari dubilare potest, quinpossitEcclesiaper legem ad crimina publica; alias etiam in censura punire poena suspensionis externa crimina excommunicalionis ipso jure lata , eadem etiam occultissima , quod de irregularilale limitatio adhiberi posset. Ubi ergo lex non recle contra Castrum notavit Covarruvias in limitat, neque nos limitare possumus. Alia Clcmenlina S* furiosus, 2 part., § 3, num. 4. vero jura, quee allegat Castro, de re longe Estque eadem vel major ratio de suspensione diversa loquuntur, ut sect. 3 videbimus. et de censura in communi; id late probatum cst anobissupra, disputat. 4, et in exconunu- An incurratur irregularitas ministrando iA nicatione est extra omnem conlroversiam, et ipsa ordinatione in casibus propositis. orr.nia ibi adducta a forliori procedunt in suspensione. Quo fit, nt primum Caslri fun- 69. Pars afftrmans. — Quarto, quoniam is, damentum invalidissimum sit, nam licet Ec- quiordinatur, solet aliquandostatim Episcopo clesia de occultis per se, id est, mere inter- ministrare, vel Epislolam, aut Evangolium nis, non judicet, quia sunt extra forum ejus; solemniler cantare, vel cum eo cuisecrare, ut et de occultis per accidens, id est, externis, faciunl omnes, qui presbyleri ordinantur, quae probari non possunt, non judicet per dubitari potest, an, si is, qui incurrit suspen- sent?nlia;n hominis, quia hcec requirit sufli- sionem in ordinalione sua ob aliquem ex nu- xxiii bis, 8 Hl DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. meratis casibus, statim cum Episcopo mini- nisterium illud, quod ordinati omncs cum stret, irrcgularitalem incurrat. Quod enimille Episcopo exercent, non eensetur, moraliter fiat irrcgularis, argumentum est primo, quia loquendo, actus distinctus ab ipsa ordina- vere et proprie ministrat in Ordine jam sus- tione; ergo cum ratione ordinationis incursa- ceplo; prius enim subdiaconus vel diaconus tursuspensio, non potest incurri irregulariAaa crdinalur, et tunc incurrit suspensionem , propter alia ministeria, quse sunt quasi cir- postea vero jam suspcnsus solemniter canit cumstanlioe illius actus. Antecedens nolum Epistolam vel Evangclium, quodcst proprium est, quia tota actio Episcopi a principio usqua ministerium illius Ordinis. Simililer etiam ad finem officii est unus actus moralis, ad presbyteri prius recipiunt characlerem sa- quem reliqui ordinantur. Consequentia vero cerdolalem, postmodum autem vere conse- probalur, tum quia propter cooperationem crant; nam lieet simul cum Episcopo conce- ad unum et eumdem actum non debet quis Jebrent, vere tamcn conficiunt, el proprium simul suspensionem et irregularitalem imr officium sacerdotalis characteris exercent, currere; tum maxime quia jura, quse ferunt jnxtaeaquo3tradidimusin3tom. tertice part., irregularitatem in clericum in suo Ordine circa quecst. 82 D. Thomae; ergo hi omnes ministranlem, intelliguntur de ministrante efficiuntur irregulares, nam lex generalis est, actu dislincto ab ordinatione sua; ergo prop- suspensum ab aliquoOrdine, si in illo Ordine ter ministerium in ipsa ordinatione exhibi- ministret, irregularem fieri. Et potest a simili tum, quod est quasi pars vel accidens ejusdem confirmari, nam si quis ordinetur in loco in- ordinalionis, non incurret praedictam irregu- terdiclo, et in ipsamet ordinalione exerceat laritatem, quia hasc non incurritur, nisi in solemniter aclum Ordinis suscepti, canendo casu a lcge proescripto. Quod autem hic sit Epistolam aut Evangelium, vel consecrando sensus illarum legum, ostenditur primo ex cum Episcopo, irregularis fit ex viillius legis, ipsa dislinctione , quam ilise leges faciunt quse irrcgularitatem imponit clerico mini- inler ordinationem et usum Ordinis; sic enim slranli solemniter in suo Ordine in loco inler- habet Pius II, in supra cilata Extravag. : A diclo, ut in specic annotavit Covarruvias, in suorum Ordinum executione ipsojuresuspensi c. Alma, part. 2, § 3, num. 5. Item est aliud sint, et si hujusmodi suspensione durante in exemplum, si quis furlive suscipiendo Ordi- eisdem. Ordinibus ministrare prsesumpserint, nes latam excommunicalionem (hoc enim eo ipso irregularitatem incurrant. Et fere exempli gratia supponimus) ipso faclo incur- similia habet Sixtus V in suo motu proprio. rat in ipsa ordinalione, irregularis fiet ex vi Dislinguunt ergo ordinationem ab Ordinis generalis canonis ferenlis irregularilatem suscepti administralione, tanquam actiones conlra cum, qui excommunicatus ordinatur. condistinctas; ergo non intelligunt irregulari- Quod docuit Glossa, in cap. ultim. de Eo qui latem incurri propler ministerium in ipsamet furt. ordin. suscept. Et idem sentit Abbas ibi, ordinatione exhibitum. Et ad hoc magis per- num. 4, et elarius, cap. i, num. 4, ut notat et suadendum expendo verbum illud, durante defendit Navarrus, consil. 97 de Simonia, suspensione, quod plane significat, suspensio- num. 9 et 10, et in Summa, cap. 25, n. 70. nem debere lempore prsecedere, et post ali- Et videtur probari ex dict. cap. 1 ct 3 de Eo quam ejus duralionem Ordinis ministeriua qui furt. ordin. suscep. Unde a fortiori idem subsequi; quod enim in ipsa rei generatione dicendum est, si quis ita ordinalus furtive, ac fit, non proprie dicitur ipsa re durante fieri, propterea excommunicatus, Episcopo conce- sed ipsa facta confieri. Nec salis cst, si quis lebret, quod nimirum novo tilulo irregula- respondeat, jam praecedere suspensionem, et ritalem incurret, scilicet, quia in suscepto durare eo tempore, quod inler uuam partena Ordine excommunicalus rninistravit; ergo et aliam illius oliicii intercedit. Hoc (inquam) pari ralione idem clicendum erit in casu pra3- non satisfacit, quia non est hasc duratio me- senti. Alque ila docuit Navarr., consil. 8 n. tapbysice, sed morali modo pensanda; ita 9, in princ, et 4, in princ, deCleric. excom. enim jura loquuntur; moraliter autem sicut ministr., et Salzedo in Practica criminali, tola illa aclio una est, ita quidquid in ea c 2G, circa finem, ubi refert quosdam Theo- faciunt hi, qui ordinantur, dicuntur facere in lcgos ejusdem fuisse scnlenliae. ordinalione sua, el consequenler in suspen- 70. Pars negans suadetur et prxfcrtur. — sione sua, si ibi suspendi conlingat, potius Pii XI Extravag. expendiiur. — Nihilominus quam suspensione durante. Rursus expendo contraria sentenlia suaderi potest, quia mi- verbum i\\\id, prxsumpserint , quod significat SECT. I. DE SCBPENSrONlBUS IN ORDTNATIONE CONTRACTIS. 115 specialem temeritatem et audaciam seu con- actum omnino distinctum, ut patet cx cap. 1, tumaciam distinctam ab illa, quce in tali or- et cap. Is qui, de Senlent. excom., in 6, ibi : dinatione et suspcnsione committitur; unde In suo officio agens sicut prius, et in cap. < I potcst verbum illud vere atlribui sic de Sent. et re judic., in 6, ibi : Si suspensione ordinato, proptcr ministerium, quod in ipsa durante dcuricbiliter ingesserit se divinis. Et ordinatione cum Episcopo exercet, quia illa eodemmodoloquunturmulta clecreta,11,q. 3. tion est nova pra?sumptio, sed est qtrid rao- Cum ergo simus in materia pcenali et odiosa, raliter conlcntum in ipsamet Ordinis suscep- et jura omnia in proprielr.te sermonis niagis tione, tali modo et voluntate facta. inclinent in benignum scnsum, videlicet quod 71. Unde eliam expendo vim illius condi- ha?c irregularitas non contrahatur, nisi per tionalis : Si in eis ministraverint, seu mini- actum moraliter dislinctnm ab eo, quo sus- strareprxsumpserint; nam ex vi et prcprielate pensio contracta fuit, non debemus ea ad scn- fllius, sermo est de ministerio clistincto, et sum magis rigorosum relorquere. moralitcr scparabili ab Ordinis susceptione, 73. Ex praxi Cancellarix idem ostenditur. et prorsus voluntarie assumplo post priorem — Idem argumcnto Extr. Sixt. V roboratur. ordinationem; at vero illa concelebratio, quee — Acceditprasterea, quod in quodam scholio fit cum Episcopo, non est ministerium nova addito ad consil. 8 Navarri circa primam voluntate susceptum, nec moraliter separa- opinionem adverlitur juxta stilum Cancclla- bile ab ipsa ordinatione. Quod evidentius ria? hos non reputari irregulares; nrlm cum locum habet in prcsbyteris consecrantibus sacerdote ordinato ante lcgitimam a3tatem, si cum Episcopo, quia non solum non pra?su- postea non celebravit, non dispensatur tan- munt aut voluntarie se ingertmt, sed eliam quam cum irregulari, sed solum absolvitur a cssilote morali coguntur illud exercere, suspensione, et eo ipso censetur manere habt- i juxta usum Ecclesia) illa ca?remonia est lis ad celebrandum, quod secus est quando inscparabililer conjuncta cum ordinatione, et postea celebravit, quia tunc preeter absolutic- l magnum scandalum se separare aut nem a suspensione, specialis dispensatio ab illam omittcre, praeter infamiam et notam, irregularitate necessaria reputalur; ergo quam inde incurrerct ordinatus, id non fa- signum est illam celebrationem cum Episcopo cicns. Qua3 necessitas non videtur esse tanta non censeri sufficiens minislerium Ordinis r.d in subdiacono vel diacono, quanlnm ad mi- incurrendam irregularilatem. Accedil nislcrium cantandi solemniter Epistolam aut dem, quod Sixtus V hujusnjodi suspensos Evangelium, quia non omnes, sed unus tan- propter ministrationem irregulares effectos, lum ex his, qui ordinantur, illud facere solet, privahat omnibus officiis et beneficiis Ecclc- et ideo facilius possef aliquis sine scandalo :s, et inhabiles faciebat ad ali i i aut nota excusari. Sed nihilominus etiam in pienda; at nemo dicet stante illa loge in sua his sufficienter procedit illa ratio, tum quia si vi sacerdotem sic ordinatum et suspensum, esset tantum unus sic ordinatu?, idem fere etiamsi poslea non celebret, ex vi tanlum omnino in eo procederet; per accidens autem eorum, quae in ordinatione gessit, esse priva- est quod sint plures; tum eliam quia etiam tum omnibus beneficiis el officiis et voce quando sunt plures, si quis non se ingerat, activa et passiva, etc; ergo dicendum non sed invitelur et rcgelur, licet consultius est illum factum esse irregularen?. Propter faciat, se excusando, si facile possit, tamen qua? sententia ha?c probabilior mihi videtur, moraliternondebetadidobligari,nealiquam quam tenuit Medina fere sine probatione in suspicionem aut nolam prtebeat, nec poterit Summa, lib. 1, c. 11, § 8; llenriqaez, lib. 13 dici ex prcesumptione id facere, tale ministe- de Excommun., cap. 40, E, cap. 13, F. rium acceptando. lib. 15, cap. 3, n. 6, X, ex alio fundamento, 72. Ex jure antiquo, confirmatur eadem quia idera actus non punitur duplici poena, pars. — Et confirmatur iota ha?c ratio, quia quod nunc examinare non licet. non solum ha?c specialia jura, qua? in parti- 74. Partis affirmantis fundamentum solvi- culari de hac suspensione in susccptione tur. — Ad fundamentum vero coniraria: sen- Ordinum, et minislerio postea subscquuto Io- tentice quilam respondent negando illam quuntur, sed eliam omnia antiqua, quoe irre- cekbrationem cum Episcopo esse proprium gularemfaciunteum,quisuspensusmiuistrat, usum Ordinis suscepli, quia nonea iutenlione semper loquuntur de suspep«sione prius con- et modo fit, ut actum celebrandi quis exer- Iracta, et de usu Ordinum ..jsequente Der ceat,sedsolum tanquamappendicemadOrdi- 116 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. num susceptionem, quorl significatur in dicto qui furt. ordin. suscep., contrarium dicitur. scholio ad Navarrum. Sed tamen negandum Nam ut supra notavi, in primo dicitur, diffi- non est illam ex se esse veram consecratio- cilius esse dispensandum cum eo, qui con- nem et consequenler proprium et solemnem tempto analhemate furlive Ordines suscepit, actum characteris sacerdotalis; idemque est quam cum eo, qui absque anathemate id manifeslum in actu cantandi solemniter Epi- fecit; non vero dicitur aliud genus censurae, stolam aut Evangelium. Vera ergo responsio vel inhabilitatis contrahi. Et idem dici posset esi,illudquidemDministerium esse ab Ordine adaliudcap.,quanquam ibi,quia duo Ordines suscepto, tamen non esse illud, propter quod suscepti fuerunt, in diaconatus susceptione iura ferunt hanc irregularilatem, quia solum recte dicitur irregularitas, vel polius nova illam ferunt propter usum Ordinis, qui om- suspensio conlracta , quia in subdiaconatu nino extra ipsam primam ordinalionem exer- jam ille excommunicationem contraxerat. celur ' 77. Tertio exemplo satisfit. — Denique 75. 4d exemplum respondetur. — Ad pri- quod in terlio exemplo additur de eo, qui mum exemplum responderi potest negando contra latam excommunicationem ordinatur, consequenliam, quidquid sit de anlecedenti; et in ipsa ordinatione ministerium exercet, nam si ibi incurritur irregularitas, ideo est, apparenlius est quod assumitur; nihilominus quia iura absolute faciunt irregularem eum, tamen etiam id negandum videtur cum Me- qui celebrat in loco interdicto, vel solemnem dina supra, ex eodem fundamento, quod Ulud actum Ordinis exercet; nec distinguunt, an ministerium non videtur distinctum ab ordi- exerceat in ordinalione, vel poslea. At vero natione ipsa. Ut in dicto exemplo Sylvestn, inpr^entiiura,qua)ferunthancirregulari- qui primam Missam dicit in loco prohibito tatem satis'distin«uunt, et declarant se loqui sub excommumcatione, excommumcaiionem de Ordinis usu post seu extra ipsam ordina- incurrit stalim ac substantiale sacnficium tioncm Deinde nezari potest anlecedens, de perficit, et lamen licet postca orationes ulti- nuo suo loco dicemus. ™s dicat, et alia pcrficiat, non fit irregula- 76 Respondetur secundo exemplo. - In ris, quia non censelur novum actum Ordinis secundo esemplo falsum esse existimo, quod exercere post excommumcaUonem contrac- assumitur- fieri enim non potest, quod aliquis tam; iia ergo in nostro, et in proposilo casu, iiat irregularis ex eo pra3cise, quod proh.bi- dicendum censeo. tus sub excommunicalione ipso facto ne Or- dines suscipiat, nihilominus ordinalur. Nam ille licet per ordinaiionem excommunicatus maneat, non tamen recipit Ordines excom- municatus, sed polius e contrario jam ordi- ualus excommunicalionem incurrit; cum enim SECTIO II. Utrum aliqua suspensio ipso jure lata sit propter pra- vum usum Ordiuis cum violatione censurae. 1 . Multiplex modus peccandi in Ordinum non excommunicelur, nisi quia ordinalur, ministerio absguesuspensione. — Hicsolumde prius natura ordinatus est, quam excommu- clericis Episcopo inferioribus agimus, nam de nicolus; poslquam vero excommunicatus est, Episcopis postea dicemus seclion. 5. Et sicut nihil sacrum agit aut recipit propler quod in suscipiendis Ordinibus variis modis pecca- irre^ularis sit. Estque oplimum siu.ile, quod tur, ila in eorum ministerio mulliplex potest affert Sylvester, verb. Irregularitas, qusest. esse abusus. Primus est generalis, scilicet, 43 punct 2 nam si sub excommunicalione quod in peccato fiat, juxta ea quae tractavi- ipso factoprohibilum sit, ne in tali oratorio mus in 3 tomo, disp. 13, sect. 6, et circa hoc Missa dicatur qui ibi primam Missam dixerit, nullam invcnio suspensionem ipso jure la- fiet excommunicatus, non irregularis; si au- tam, praiter ea quse dicam sect. 4. Alms tem priusquam absolvatur, dicat secundam, modus pravitatis est, si clencus utatur Or- irre°ularis fiet; quia quando dixit primam, dine suo ritu insufficiente ad valorem actus non°eral ligatus censura, nec illam contraxit, seu prseler Christi inlenlionem, ut si tentel donec Missam absolvit; et ita jam excommu- sacerdos conficere in aqua, pane hordeaceo; nicatus nihil egit, quo irrcgularis (ieret, quod aut si velit baptizare alus verbis, quam smt tamen faceret, si secundam Missam cele- in usu Ecclesiae, aut aho s.nnli modo; et braret; et idem dicit in simili Maiol., lib. 2 propler hoc eliam peccati genus nullam in- de lrregular., c. 18, num. 5; ita ergo est venio suspcnsionem ipso jure lalam, sed omninoDin proposito. Neque in illis c. de Eo interdum abquam irregularitatem, ut propter SECT. II. DE SUSPENS10NIBUS OB VIOLATIONEM CENSUR^E. H7 rebnptizationem, ut in 3 tomo etiom tactum monasteriis ad agendam pcenitentim esse de- est et inferius videbimus. Aliquando eliam trudendos; alia vero poena ipso facto incur- fertur excommunicatio ipso jure propler hoc renda ibi non imponitur; nec ego credo peccatum, ut ex superius traclatis de excom- excommunicationem illam fuisse a jure, sed municatione patet. Tertius modus malitise ab homine, quia nec verba texlusaliud postu- esse potest, si clericus utatur suo Ordine lant, nec talis excommunicatio in jure inve- contra specialem prohibilionem Ecclesiae, nitur, nec auctores illius mcminerunt. quse per censuras fit. Notanter aulem dico, 3. C. Is qui, de Sent.excom., in 6. — Rursus qux per censuras fit, quia quselibet alia pro- citatur c. Is qui, § Quis vero, de Sent. excom., hibitio, qure simpliciter et absque censura in 6, ubi non suspensio, sed irregularitas fieri polest per Ecclesiasticum Praelatum, non Summo Pontifici reservata propter hoc delic- habet ipso jure suspensionem annexam, nisi tum incurri dicitur; additurque hujusmodi sic ab homine imponalur, quia nullum est de delinquentem neque eligibilem esse, neque hoc lalum decrelum. Igilur in hoc genere de- cum aliis ad eligendum admitti debere. Et licti solent duo vel tres casus numerari. quidem illud prius, scilicet esse ineligibilem, in ipsa irregularilate includitur; secundum Prima suspensio propter pravum tisum Ordi- autem minime, quia irregularitas non privat nis examinatur et excluditur. jurisdictione, vel quasi jurisdictione, ut suo loco dicemus. Et ita quoad hanc partem vide- 2. Prima ergo suspensio dicitur esse ipso tur ibi imponi quoddam genus suspensionis, jure lata in clericos, qui solemniler, et praoter scilicet a potestate eligendi; quamvis si verba modum in jure concessum uluntur Ordine textus praecise et limitate intelligantur, ut suo in loco interdiclo, et censetur ha?c sus- intelligi debent in materia poenali, non satis pensio esse ab officio et beneficio. Ita Syl- ex eis colligitur suspensio ipso jure; verba vester, verb. Interdicto, 6, num. 3; Angelus, enim sunt : Adeo efficitur ineligibilis, quod Interdictum,!, num. 7; Armilla, verb. Inter- neque ad eligendum cum aliis deberet ad- dictum, num. 58, qui citat Hosliensem, Inno- mitti. In quibus non dicilur illum esse ipso centium, Abbatem, Paludanum. Cilatur ab jure suspensum, ita ut si ad eligendum ad- his aucloribus c. Tanta, de Excessibus Prae- mitlatur, actio ejus nulla sit; sed solum dici- lat. Sed in eo capit. duae sunt partes seu tur, non debere admitti; in quo significatur pcenales sententiae. Prior est, quam fert Pon- hominum factum requiri, ut ille ab eligendo tifexcontra quemdam Episcopum Colubrien- excludatur; ideoque poenam illam non esse sem, qui interdictum violaverat; et Ponlifex talem , qure ipso jure incurratur, sed quae declarat omnes beneficiorum collaliones, cen- imponenda sit. Cilatur etiam c. 1 de Postu- surarum prolationes, et similes actbnes ab lat. Praelat., in quo Summus Pontifex cujus- illo factas post violationem interdicli irritas dam postu».tionem non admiltit, eo quod in- esse et inanes. In quo supponere videtur terdictum violaverat; et ideo persona indigna illum fuisse suspensum a jurisdictione, atque erat, quae poslulari posset. Sed in primis llla adeo ab aliquo officio. Verumlamen in illa indignitas non est propria suspensio, neque parte nulla est mentio suspensionis ab Or- etiam est propria clericorum, sed de laico dine, nec eliam a beneficio. Aliera pars illius eliam violante interdictum verificari; et capitis est, in qua praecipit Pontifex, plures deinde in ipsa irregularilale conlenta inlelli- alios clericos, qui violaverant interdictum, gilur, quia eliam irregularis indignus est ut suspendi ab officio et beneficio. Verba autem posluletur; imo ex vi ipsius criminis violandi textus sunt : Omnes alios, qui prxfatum in- inlerdictum,absque alia censura efficilur quis terdictum damnabiliter violarunt. suspendas indignus, ut ad Praelaluram Ecclesiaslieam auctoritate Apostolica ab officio et beneficio. postulelur. Quae verba, ut per se palet, non conlinent 4. Cap. Episcoporum, de Privileg.,in6. — suspensionem ipso jure latam, sed ferendam. Praeterea citalur cap. Episcoporum, de Privil.f Citari praeterea solet cap. Poslulasti, § Quae in 6, ubi propler illud crimen suspendilur scivislis, de Cleric. excom. min. Sed ibi sup- quis ab ingressu Ecclesiae. Sed illa non est ponitur quidem in eo casu excommunicalio propria suspensio de qua agimus, quae solis lata; et additur hujusmodi violatores inter- clericis conveniat, sed esl communis omnibus dicti, si clerici seculares sint, esse beneficiis laicis; atque ila magis pertinet ad censuram gpoliandos; si aulem monachi, in arctioribus interdicli, de qua postea. Adducitur eliam ilo DISP. XXXI. DE SUSPENSIOiNIBUS JURE LATIS. eap. Quia diversitatem, de Concess. prse- vero duobus casibus imponiturpoena suspen- bend., ad hoc, ut clericus, qui sic deliquit sionis ab officio, et in primo additur restilu- contra interdictum, non possit conferre bene- tio rerum, qua3 in oblationem susceptae sunt. ficium; at hoc iL-i non dicitur, sed solum de Verumtamen quoad hanc partem non impo- Episcopo suspenso sermo est, et de illo ve- nitur poena ipso jure; neque est ibi aliquod rum est, si sit suspensus ab officio, non posse verbum, quo significetur, impediri transla- conferrebeneficium; tamen probandum esset tionem dominii; solum enim dicilur, Qu$ prius ob violationem interdicti mc.nere sic accepit reddere compellatur; ergo donec com- suspensum, quod ibi non dicitur. Igitur pellatur, non tenebitur restituere ex vi illius nulkun in jure textum invenio, quo hsec sus- legis. Quod addo, quia cum usurarii bona pensio lata sit, prout est censura ab irregula- censeantur injuste acquisita, et ideo obnoxia ritate distincta, sed solum ut in illa inclu- restitutioni, res ab ipso oblatae poterunt ex ditur. hoc capite etiam esse restitutioni obnoxiae. Si tamen usurarius habeat plura bona, ex qui- Secunda etiam suspensio excluditur. bus restituere possit, cessabit illa obligatio. Et fortnsse ideo non explicatur in illo textu, 5. Secundus casus similis praecedenli est cui cogendus sit sacerdos reddere illa bona de clerico, qui celebrat coram excommuni- oblata, sed id videtur arbitrio judicis relin- cato, vel interdicto, vel illum admitlit ad qui, quia si necessaria sint ad plenam restitu- divina, vel ad sepulturam Eeclesiasticam; tionem usurarum faciendam, reddenda erunt illum enim aliqui asserunt, suspensum ipso ipsi usurario, ut ea restituat, vel ipsismet, jure manere, ex dict. cap. Episcoporum, de quibus debentur, si manifesti sint; alioqui PriviL, in 6. Verumtamen, ut dixi, ibi uon poterunt, ut opinor, applicari pauperibus, fertur pcena suspensionis clericorum propria, quia jam usurarius, quanlum in se est, abdi- sed interdicti communis laicis; et prcelerea cavit a se dominium illorum, et in illius fa- intelli^enda est illa pcena quoad excomrnuni- vorera cederet, si ei redderentur; sed de hoc catos vitandos juxta Exlravagantem Ad evi- lalius alibi. tanda, ut latius exposuimus supra, disp. 10, 7. Sub hac pcena prohibentur oblationes in sect. 2, et disp. '12, sect. 1 et 4. Missx offertcrio accipi. — At vero suspensio ipsu jure fcrlur, et propter duas actiones non Ultima suspensio ob pravum usum muneris simul, sed divisim sumplas, ita ut qucelibet sacerdotalis. earum sufficiat ad suspcnsionem incurren- darn, ut patct ex particula disjunctiva, Qui 6. Terlius casus speciabter addi solet de accepcrit, vel tradiderit; atque ita sunt duae clerico tradenie Christianee sepulturse corpus suspensiones , licet eodem textu conlentse. publici usurarii in tali peccato .morientis. Unde, si aliquis sacerdos ulramque ilLirum Quem casum hic numero. quia hic actus ad committat, duas suspensiones incurret, ideo- Ordinem suo modo pertinere videtur, et pro- que dupiici incligebit absolutione, vel una , hibitio seu pcena illa tanquam censura quee- quae utramque causam respiciat. Prior ergo dam est respectu ipsius usurarii. Ilabelur aclio est recipere oblaliones usurarii. Quid autem hcec suspensio in cap. Quia in omni- autem nomine oblalionum intelligendum sit, bus deUsuris. Ubi non solum propter sepul- inquiri polest; lamen hoc alterius considera- turam, sed eliam propter crimen accipiendi tionis est. Vicleatur D. Thom., 2. 2, quaest. oblationes ab usurario manifesto qucedam 85, art. 3, ad 3, ubi oblalionem esse ait, suspensio fertur, his verbis : Qui autem acce- quiclquid Deo directe offertur, quod latius peril, vel Christianx tradiderit sepulturx, et prosequitur tota quaest. 86. Quod vero ad qn.ic accepit reddere compellatur, et donec ad prccscns spectnl, tribus modis possunt fieri arbitrium Episcopi salisfuciat, ab officii sui hau oblalioncs. Primo in Missa ad offertorium, mqnettt executione suspensus. Ubi duo prohi- prout cst in usu. Et hic modus suscipiendi benlur, scilicct, et oblalioues suscipere a oblationes videtur maximc ibi prohibitus, publico usurario, et illius corpus sepulturce quia et illcc propriissimc oblaliones dicuntur, liadcre. rrohibelur eliam ibi saccrdotibus, et illas ab usurario recipcre majus est Eecle- ne hos usurarios aclmillant ad communioncm sicc scandalum. allaris; tamen contra facientes opposilum 8. An prohibeantur accipi stipcndia pro n.uU;> specialis pccna imponitur. In primis divinis officiis ab usurariis. — Secundo oile- SECT. II. DE SUSPENSIONIBUS OB VIOLATIONEM CENSUR/E. 119 runturhrec donaextra Missam non mere gra- art. 5, quia usurarius propter suum crimen tis, sed tanquam stipendium seu eleemosyna, non debet fieri melioris conditionis, aut libe- nt sacrificia vel ali» officia divina pro cre- rari obligalione. Et confirmatur, nam ab dentibus fiant. Quomodoin c. Sacris,deSent. usurario licet oblationes sic debitas exigere, excom., prohibentur sacerdotes recipereobla- sicut et alia debita, ut in superioribus dictum tioncs pro excommunicato mortuo, antequam est, et notavit Rich., d. 18, art. 6, queest. 4. absolvatur, eliamsi cum signis contritionis Intelligendum est tamen, dummodo usura- obierit. Et de hoc genere oblationis dubitari rius habeat bona, ex quibus talcs oblationes potest, an in illo textu comprehendatur, quia solvat, proeler ea, qute restitutioni usurarum oblationes proprie significant dona gratuita, obnoxia sunt, quia illa non sunt sua, ut in ut D. Thom. supra dicit; haecautem non gra- oblationem dari aut recipi possint, ut ctiam tis dantur, sed ex implicito pacto justitiar, et Sylvcster notavit. Et hcec de illa prima causa ideo non sunt tam propriae oblationes. Pra> hujus suspensionis videntur sufficere. De terea non est prohibitum orare pro usurario altera vero causa, scilicet, tradendi usura- publico; non est enim excommunicatus; et rium sepulturce Ecclesiasticce, plura essent ideo licet pro illo sacrificium offerre, ut Deus dicenda, nisi in simili tradita essent superius illum convertat; ergo etiam licebit ab illo disp. 12, sect. 4, ex quo loco peti potest stipendium accipere pro Missa dicenda, vel hujus partis declaratio. aliquid simile. Quare probabile censeo hoc 10. Quomodo habeat locum suspensio hcec ibi r.on prohiberi; quod secus est in excom- post Extravag. Ad evitanda. — Solum potest municato, a quo non licet hujusmodi cbla- circahocdecretumdubitari,anpostExtravag. tiones accipere propter prohibitam commu- Ad evitanda, habeat locum hcec suspensio. nicationem cum illo, ut recte Navar., de Et ratio dubii esse potest, quia ratione illius Oratione, c. 49, num. 67. In illo ergo casu, Extravagantis non tenemur vitare in sacris, non incurretur suspensio, imonequeerit ma- vel in aliis rebus quemquam, nisi sit nomi- lum, per se loquendo, secluso scandalo. Sed nalim excommunicatu9, aut manifestus per- quid si recipiantur haec stipendia pro usura- cussor clerici; ergo publicus usurarius, si rio jam mortuo in suo peccato publico? Res- non sit excommunicatus nominatim, non erit pondeo id esse malum ex. alio capite, quia vitanclus, vel in oblationibus recipiendis, vel ille est publice condemnatus, quantum Eccle- in sepultura sacra. Quidam respondent, per sia? constare potest; et ideo non licet pro illo illam Extravagantem solum esse concessum, sacrificium offerre, vel publicas orationes. ne teneamur vitare quempiam titulo censurae- Tamen ex vi illius decreti non incurretur illa in eum latee, nisi nominatim denunciatus est ; suspensio, propter ralionem factam; etpree- publicum aulem usurarium non vitari in illis terea, quia ibi non prohibetur sub illa cen- duobus actibus propter propriam censuram, sura suscipere eleemosynam pro usurario, sed solum in odium criminis et propter scan- sed abusurario; undenisioblationes ejus no- dalum vitandum; ideoque, non obstante dicta mine fiant (tunc enim censentur ab ipso fieri) Extravagante, durare prohibitionem et poe- non videntur sub illa prohibitione compre- nam hujus decreti. Sed contra hanc interpre- hendi. tationem videntur aperte facere verba dictee 9. Quid si oblationes in subsidium Ecclesix Extravag. quce sic habent : Constituimus, ut aut ejus ministrorum dentur. — Tertium ge- nemo posthac teneatur abstinere, et separare nus oblationis est, quando simpliciter aliquid se, neque evitare communicationem alicujus, offertur Ecclesice. vel ministris ejus in elee- ratione alicujus sententix, aut censurx Eccle- mosynam et subsidium, et hce si dentur mi- siasticx, aut suspensionis, aut prohibitionis nistris Ecclesiae ut tales sunt, et non tantum ab homine, aut a jure generaliter promul- quia sunt pauperes (ut dari solet eleernosyna gatse. Quod ultimum verbum comprehendit religioso vel sacerdoti pauperi), vere compu- prcesentem casum, de quo agimus, quia non tantur inter oblationes Ecclesiasticas, juxta tenenlur saeerdotes excludere usurarium pu- 'docirinam D. Thora. supra; et ideo etiam de blicum ab his actibus, nisi ratione prohibi- his procedit dicta prohibitio et pcena. Quod tionis generali jure latte. Et ita censeo dicen- ita sentit Sylvest., verb. Decima. Ubiadhibet dum hanc suspensionem non incurri, donec limitationem, nisi hujusmodi oblationes sint usurarius sit spectaliter, et nominatim per alias debitse ex consuetudine, vel alio titulo sentenliam condemnatus, vel saltem de tali ex his, quos ponit D. Thom. dict. quaest. 86, crimine declaratus, quia alias nullum com- |20 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. mitliturpeccatum contra illam prohibitionem, Ecclesia obIip:ari, nam qui hoc facere praesu- et consequenter nec pcena ejus incurritur. munt, ab adminislralione spiritualium et Atque in hunc modurn estlimitanda haee sns- lemporalium rerum ipso jure suspenduntur pcnsio, qnam solam ex tolo discursu hujus in c. 2 extra de Solulionibus. Qua3 lex et sectionis colligimus. P06™ non comprehendit Episcopos, ut bene ibi Glossa notat ex cap. Quia periculosum, SECTIO III. de Sent. excom., in 6, quod de omnibus ca- sibus in hac seclione tractandis dictum intel- In qnibus casibus incurrant clerici suspensionem ipso ijoaiur. Addit vero Angelus, verb. Suspensio, iure propter neccata conlra alia munera vel obli- . ; ,. . c , „„_» a J ,. F * ... ' . 1, num. 10, quem sequilur Svlvest., num. 6, galiones sibi propnas. ' ' » ' J . ,. posse Episcopum m hac suspensione dispen- 1 . Prima suspensio clerici propter vestium sare; quod tamen facere non debet, nisi prius abusum. — Post usnm Ordinis proxime immunitati Ecclesiae fuerit satisfactum juxta spectant ad clericos obligaliones alite, quae cap. Cum olim, de Verb. signific; quod ipsi ex Ecclesiaslicis muneribus, vel ex decentia nullo jure probant, et ideo censeo generalem talis stalus oriuntur, et ob culpas, quae in regulam traditam supra ad hunc casum esse hoc genere commiltuntur, suspensiones ali- extendendam. quae sunt jure ipso latae, quas breviter exa- 3. Tertia in occupantcs bona Prselati de- minabimus, alque explicabimus. Prima est functi. — Tertius casus est de his, qui va- de his, qui non utuntur vestitu ad formam cante Sede alicujus Cathedralis, regularis aut eodem jure slatutam, nam hi, si beneficium ccllegiatae Ecclesiae, occupant bona, quse ad habeant, suspenduntur per sex menses, aut Pnvlatum defunctum spectant, vel quse tem- per annum, juxta delieti qualitatem eodem pore vacationis obveniunt , et in utilitatem jure expressam. Ita habelur in Clement. 2 de Ecclesise expendi, vel futuris deberent suc- Vita et honest. clerie. Circa quam, quia verba cessoribus fideliter reservari; qui suspen- texlus sunt clara , solum annoto, quamvis duntur ab officio, et beneficiis quibuscumque, culpa hcec communis esse possit omnibus donec plene restituerint quidquid de prxdictis clericis, suspensionis tamen pcenam non im- bonis acceperint. Fertur autem illa censura poni omnibus, sed illis tanlum, qui benefi- inCapitulu?n,collegia,et singulares personas, cium habent Ecclesiasticum; itaenim in textu quac talia bona occupant, inler se dividunt, expresse dicitur, et ipsa pcena suspensionis subripiunt, dilapidant, dissipant, et consu- a beneficio id exigit ; et ideo pro clericis non munt. Habeturque in cap. Quia saepe, de beneticialis idem crimen commillenlibus alia Elect., in 6. Quid aulem bouorum nominein pcona ibi fertur, qute in textu videri potest. ea constitutione intelligatur, ex generali ap- Advertit autem Navarrus, cap. 27, n. 157, pellatione salis constat; comprehenduntur eam censuram incurri, quando clericus com- enim omnia bona tam mobilia quam immo- muniler utitur vestibus illic prohibilis; non bilia ; tamen ex vi illius juris solum compre- vero si semel aut iterum aliqua occasione henduntur ea, quoe vel a Praelato defuncto extraordinaria illis utitur , et citat Cardina- possidebantur, vel vacationis tempore ex lem ibi, num. 27. Denique in hoc plurimum fructibus talis Ecclesiae proveniunt. Tamea esl consideranda consuetudo, et an secundum in Clement. penult. de Electione, fit exlensio, prudentium hominumarbilriumaliquispeccet ut sub illis bonis intelligatur comprehendi mortaliter contra illam prohibilionem, utendo omne emolumentum, quod provenit ex juris- bac vel illa vesle; nam si non ita peccat, non dictione, et sigillo curiae Ecclesiaslica?, vel exislimo incurrere pcenam illam adeo gra- secularis, aut quidquid alias undecumque ad. vem. Mnlta vero minutatim distinguuntur in Ecclesiam perlineret, si non vacaret, de- illa Clemenlina, qnae aut non sunt usu re- ductis expensis, et addita limitatione, sci- cepta, aut non sub ea ecstimatione, ut mor- licet : Nisi vacante Sede jurisdictio cum ejus tale peccalum existimelur tali veste uti, sed emolumento ad aliquas singulares personas adsummum indecentia quaedam veuialis. ex consuetudine, aut aliquo speciali privile- 2. Secunda propter Ecclesiarum gravamen. gio, aut titulo devolvatur; nam illi non pri- — Secunda est de his clericis beneficium ha- vanlur jure suo propter illam constilutioncm, benlibus, seu curam alicujus Ecclesiae, qui ul in eadem advertitur. In qua limitatione eam pro alienis debitis gravant, aut lilteras, nonnulla advertenda sunt. Primum, illam seu sigilla alicui conccdunl, quibus possit solum adhiberi circa jurisdiclionem, et emo- SECT. III. DE SUSPENSIONIBUS OB PECCATA CONTRA, ETC. 12i lumentum ejus, et ila Clemens in nulla re silanis. Circa illam vero suspensionem duo limilat priorem constitutionem Bonifacii, qui occurrunt notanda. Unum est, illam non vi- voluit, ut nullo privilegio vel consuetudine deri proprie Ecclesiaslicam censuram, quia obstante prior constilutio observaretur; Cle- non est a beneficio, vel ab officio Ecclesia- mens autem solum quantum ad eam partem stico; neque est propria clericorum, praeser- extensionis, quam ipse addit, voluit illam tim quoad gradus doctoratus in utroque jure, limitntionem adjungere. Deinde est conside- aut medicina et arlibus. Unde ait Glossa ult. randum, Clementem non Ioqui de privilegiis in dict. Clement., qui violat hanc suspensio- personarum secundum se, sed ratLne digni- nem, non fieri irregularem, quia non violat tatum, quas obtinent; merilo enim voluit Ecclesiaslicam censuram. Deinde observo dignitalem non privari jurisdictione, quse ad conslilulionem hanc non esse usu receptam illam pro eo tempore justa ralione seu litulo in multis academiis; in quibus et tale jura- pertinet. Quod si is, qui talem habet digni- mentum non exigilur, et sunt propriae con- tatem , jurisdictionem juste exercet, eliam suetudines receptae et approbatoe, juxta quas emolumento ejus merito frui debet, cum illud interdum longe majores fiunt expensae; nec detur ralione muneris. Deinde in priori texlu propterea censetur incurri illa suspensio; adverto solum loqui de Episcopis vel Prae- ideoque in hac re consueludini standum est. lalis alieujus Ecclesiae collegiatae, vel regu- 5. Quinta in delinquenles in electione Epi- laris, et ideo non extendi ad bona, quae ad scoporum. — Quinla suspensio Iata est contra inferiores beneficiatos spectant. Notari vero electores Episcoporum, qui infra octo dies debet alia lex lata incap. ult.de Offic.ordin., postquam commode potuerint, electionem in 6, per quam quidem nihil derogatur dict. factam electo non praesenlaverint, et in hoc cap. Quia saepe, ut in fine ejusdem lextus culpabiles exliterint ; hi enim ab omnibus dicitur; sed fertur specialis suspensio ab beneficiis, quae in illa Ecclesia, de cujus elec- offieio et beneficio contra omnes Ecclesia- tione agitur, oblinent, per triennium suspen- sticas personas Episcopis inferiores, quae duntur; et si ad illa intra illud tempus temere vacnntibus dignitatibus, personalibus, prio- se ingesserint, privantur perpetuo ipsis be- ritatibus , vel Ecclesiis quibuscumque sibi neficiis. Ita staluitur in cap. Cupienles, § Cae- subjectis, seu ad collationem, ordinationem, terum, de Elect., in 6. Ubi eadem pcena praesentationem, vel cuslodiam perlinentibus extendilur ad eligentes, vel opponentes se eorumdem, bona in ipsis inventa, sive vaca- eleclioni, qui intra tempus et modum ibi tionis tempore venientia, occupare, aut in praescriptum ad Sedem Apostolicam non ac- usus suos quoquomodo converlere praesu- cedunt per se, vel per procuratores, aut per mant, nisi aliquo justo titulo ad illos perti- cerlas personas ad hoc destinalas ad redden- neant. dam totius negolii rationem. Ac tandem ldem 4. Quarta suspensio exponitur. — Quarta fere decernitur, cum aliquis postulatur, ut in suspensio ipso jure ferlur in Clement. 2 de eodem textu videre licet; hic enim casus am- Magistris, ubi cancellarius Univcrsilalis, vel pliorem exposilionem non requirit, quia fere ille, ad quem speclat gradum magistratus non sunl jam in usu hujusmodi electiones. conferre, ab eo munere per sex menses sus- penditur, si cuipiam talem gradum contulerit Sexta in compromissarium eligentem non prius recepto a tali persona juramento, indignum. quod ultra certam summam ibi taxatam, sci- licet, triurn millium Turonensium argenteo- 6. Sexta etiam ad electiones perlinens est rum non expendat. De qua summa pecuniae decompromissarioeligenleindignum;illeenim videri potest Covarruvias, in Veterum colla- a beneficiis Ecclesiasticis trienniosuspenditur tione numismatum, c. 3, § 2, num. 8, ubi in ipso jure in c. Si compromissarius, de Elect., summa dicit, Turonensem argenleum quarta in 6, ubi etiam integra declaratio, quae de hoc parta minorem esse Casieilano argenleo, a?s£t- casu desiderari potest, traditur. Nam primo matur enim (inquit) viginti quinque nostris explicatur id inlelligendum esse de illis bene- sereis maravedis; quamobrem juxta illam ficiis, quae in ea Ecclesia elector obtinet,quam constitulionem nemo polerit in doctorali per talem eleclionem offendit. Secundo, quod gradu, et honore adipiseendo expendere ultra haee poena solum imponitur, quando eleclio fit ducentos simplices ducatos Castellae, qui ad Episcopatum, vel superiorem dignitalem. sequivalent ducenlis et viginli crucialis Lu- Tertio hac pcena non ligari, nec comprehendi m CiSP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JLRE LATIS. Episcopos, vel supcriorcs, quando ipsi com- non excusentur a culpa, videntur non excu- promissarii sunt, quia generaliter fertur, et sari a pcena. Nihilominus tamen propter ver- generalis suspensio non comprehendit Epi- bum, scienter , probabile exislimo, hos non scopos vel superiores, juxta cap. Ut anima- incurrere pcenam nisi interveniente dolo et rum, de Sent. excom. Quarto extenditur illa malilia, et supposita seientia, quod eleclio suspensio ad eum, qui alicujus eleclionem, fuit de indigno facta; nam, si interveniat posiulationem, aut provisionem impugnans, ignorantia,etiamsi vinci fortasse poluisset, et in probationc deficit. Addit vero Angelus, ideo non excuset a culpn, tamen aliquam ex- verb. Suspcnsio, 4, num. 27, compromissa- cusationem affert, qua? juxta intentionem, et rium eligcnlem indignum incurrere hancsus- verba illius textus, sufficit ad excusandarn pcnsionem, nisi compromittentes illudhabue- illam pcenam, alioqui verbum illud, scienter, ryofe ratum, sentiens si illi ratam habeant,. nihil operaretur. Etfortasse ratiofuit,quiai!la alium non incurrere. Sed illa conditio in eo erat ignorantia facti; ignorantia enim juris textu ad hanc rem non ponitur, sed ad aliam hic admitti non polest; quis enim ignorahit longe diversam. Dicitur enim prius in vers. non licere electionem indigni ratam habere? Si vero, quando compromissarius eligit indi- Ignorantia autem facti, scilicet, de electi in- gnum, sive dolo, sive ignorantia id faciat, dignitate, facile potest haberi, et praesertim jam functura esse officio suo, ideoque potes- postquam auctoritate compromissarii eligen- tatem cligendi ad compromittentes reverti, tis illum verisimilior seu probabilior facta nisi eliam illi talem electionem scienter ratam erat. prius habuerint; et merito talis conditio in 8. Quapropter licet Gloss. ibi, vers. Eli- eo casu apponitur in pcenam eorum, qui gitur, etiam de compromissario particulam scienter talem eleclionem approbant. Deinde scienter, intelligat, ego de illo aliter judican- vero in vers. Porro, imponitur dicta pcena dum censeo, nam ratio diversa est, et textus smpensionis compromissario male eligenti ; de illo diversimode loquitur. Si ergo compro- ac: lilur vero illam pflaaam vel similem non missarius ex ignorantia invincibili eligat in- exiendi ad ipsos compron iltentes, nisi etiam dignum,nonincurret,cumillasuspensiosolum ipsi ratam eleclionem habuerint, quia pcena feralur propter culpam, et pcena solum auc- solum auctorem culpm tenere debet, ut ibi torem culpse tenere debeat, ut ihi dicitur. Si dicitur; compromittenles autem nihil pecca- tamen indignum eligat ex culpabili ignoran- runt compromillendo in aliquo, licet ille tia, et ex negligentin gravi, quae ad peccatum postea male fungatur officio suo. Merito au- mortale sufficiat, dictam suspensionem in- tem adclitur illa conditio, Nisi ipsi ratam ha- curret, quia ibi est culpa sufficiens ad talem beant talem eleclionem, quia tunc jam illi sunt pcenam, et in illo textu nunquam postulatur, pariicipes ejusdem criminis, et ideo etiam ut compromissarius scienter eligat indignum debent esse participes alicujus pceuse. Tan- ad incurrendam illam, sedsimpliciterdicitur: tum ergo abest, ut posita illa condilione, quod Si indignum eligat. Quod satis intelligitur, si compromiltentcs ratam babeant talem elec- eligat volunlarie et culpabiliter indignum. Et tionem, compromissarius non incurrat dictam ratio etiam differentioe cst, quia postquam illi pcenam, ut Angelus intellexisse videlur, quod est concessa potestas eligendi, ad eum speclat polius tunc non solum compromissarius, sed de conditione et dignitate electi inquirere; eliam compromiltentes pcenam incurrant. meritoque punitur, si in hoc sit notabiliter 7. Quid si per ignorantiam culpabilcm in- negligens; compromittentes veromagis excu- dignus eligaiur. — Expendendum autcm est sabiles sunt, quia de compromissarii dili- illud verbum, Nisi sic, utpri£mittitur,ratum genlia et auctoritale conficlunt, et quando habucrint, id est, scienter; sic enim praemis- oppositum non constat, merito dignum repu- sum fuerat in § Si vero. Quare si per igno- tant, quem ipse elegit, neque habent illam rantiam indignitatis electi ratam habuerint specialem obligationem inquirendi de digni- electionem, non incurrent. Et quidem,si talis tate electi. ignorantia fuerit invincibilis, res est mani- 9. Quam pcenam incurrant compromittentes festn, quia tunc nulla committitur culpa ; si consentientes electioni indigni. — Dubitari autem non sit omnino invincibilis, sed aliquo vero potest, quoenam pcena sit illa, quam modo voluntaria, dubitari potest, an luuc compromittentes incurrunt consentienles tali conipromillentes , et electionem ratam ha- electioni. Aliqui enim putant incurrere eam- benle§ {nlem incurrant pcenam; cum enim dem suspensioncm, quia ibi fit exccptio, ut SECT. III. DE SUSPENSIONIBUS OB PECCATA CONTBA, ETC. 123 non incurrant illam picnam, nisi in illo casu; modi electores habent ic ea Ecclesia, quam ergo in eo illam incurrunt. Alii vero existi- pertalem electionemoffenduntjuxta dicla in mant per illam particulam : Nisi sic, ut prce- superioribus, et proxime in praicedenli casti wtittitur, ratum habuerint, non significari, ex cap. Si compromissarius. Circa actioneni hos compromittentes, indigni electionem ra- vero, propter quam haec pcena imponitur, tam scientcr habentes,incurrerepcenam illius advertendum est, non esse absolute electio- suspeusionis, sed solum illam pcenam prius nem indigni quomodocumque, sed verba positam in § Si vero, scilicet quod privautur textus sunt : Clerici si contra formam istnm potcstate iterum eligendi vel compromittendi, guemquam elegerint, alque ita ex vi illius le- quia illa exceptio, Nisi,e\,c, posita in §Porro> gis solum illi pcenam illam incurruni, qui ali» non cadit supra verbum Suspenduntur, sed quem eligunt non habentem conditiones ia supra verbum Puniuntur, quod generalius illo decreto praescriptas ; illaeautemsunt tres. est; et ideo sensus non est, ut in casu illius Prima, ut nullus eligatur in Episcopum, nisi ralihibitionis suspendantur, sed ut puniantur gici trigesimum xtatis annum egerit (ita enim poena prius indicata, scilicet privatione elec- legitur inConc.Laleranensisub AlexandroIII, tionis, juxta priorem § Si vero, et juxta cap. part. 1, c. 3) : in Decretalibus vero legitur Quanquam, eodem titulo, ubi declaratur po- exegerit ; prior tamen leclio videlur magis testatem eligendi in eo casu ad Summum probanda ex cap. Cum nobis olim, de Elect., Pontiiicem devolvi. Et hic sensus mihi magis ibi, guod annum setatis Irigesimum attigisset. probatur, quia et mitior est, et satis conformis Secunda, ut sit ex lcgilimo matrimonio natus. verbis lextus et rationi; nam in ipso compro- Tertia, quod vita et scientia commendabilis missario, quod postquam semel elegit indi- demonstrelur. Ad decanatum vero, et archi- gnum, jam non possit iterum eligere, non est diaconatum, et alias prsebendas inferiores, pcena, sed est quasi cessatio injuncti mune- quae curam animarum habent annexam, et ris, et ideo nova pcena illi imponitur ob talem ad ipsum regimen parochialis Ecclesise re- electionem peccaminose factam; in ipsis vero quiritur, ut qui eligitur, vigesimum quinlum compromittentibus est peculiaris pcena, quod aetatis annum altigerit, et scienlia et moribus voce eligendi priventur, quando ratam ha- existat commendatus. Qui ergo indignum ele- buerint talem electiouem ; et ideo non debent gerit ob defectum alicujus ex his condilioni- alin suspensione puniri. Tamen juxta hunc bus, pr?edictam suspensionem incurret. Si etiam sensum procedunt alia, quce circa par- vero aliis modis in electione peccet seu defi- Xicalam scienter, expendimus, ut perse patet. ciat, non incurret illam pcenam, sed aliis modis puniri poterit arbitrio superiorum, quia Septima contra eligentes indignum ad haec lex de illis non loquitur. Episcopatum, etc. 11. Octava suspensio. — Octava suspensio non dissimilis praecedenti ferlur in Extravag. 10. Septimus casus est de his, qui eligunt unic. inter communes, de Postulat. Prtelat., indignum ad Episcopatum, vel inferiora be- ubi qui ad Cathedralem Ecclesiam postulant neficia, qufe curam animarum habent an- eum, qui vigesimum septimum eetatis annum nexam, nam clerici sic eligentes et potestate non attigit, vel qui religiosum mendicantem eligendi tunc seu pro ea vice privantur, et ad inferiorem Cathedrali Ecclesiam postu- per triennium ab Ecclesiaslicis beneficiis sus- lant, ea vice potestate postulandi, et eligendi, penduntur. Ita habetur in c. Cum in cunctis, et a beneficiis, quae in illa Ecclesia obtiuent, | Clerici, de Elect. Ferturque haec pcena in per triennium suspenduntur. clericos Episcopis inferiores, tum propter regulam superius positam, quod Episcopi non Nona in eum, qui defecit in probatione eorum comprehenduntur sub generali suspensione; gu$ contra electum objecit. tum etiam quia ibidem Episcopi in hoc delin- quentes aliter puniuntur, privatione potes- 42. Cap. 1 de Elect., m6. — Nona fertur in tatis conferendi prasdicta officia, aut bene- eum, qui in personam electi aliquid opponit, ficia, quaa pcena confirmari potest ex cap. et postea in probatione deficit; suspenditur Nihil est, eodem titulo, de Elect., ubi etiarn enim a beneficiis Ecclesiasticis per trienniuni pcena suspensionis a beneficio, non latse, sed in cap. 1, § Adjicientes, de Elect., in 6. In ferenda3 adjungitur. Deinde illa suspensio quo nonnulla sunt notanda. Primum non esse linulanda est ad eadem beneficia, quae hujus- sermonem de electo ad quodcumque benefi- 124 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATMS. ciumEcclesiaslicum,sedado7Qm7o^,perso- Decima in eum> qui consentit eiectioni per natus, et canonicas, ut declaratur in § Sed si abusum polestatis secularis factx. pars. In c. aulem Si compromissarius, in fine, videtur declarari, eliam in Episcopatibus 13. Cap. Quisquis, cle Elect. — Decimaest haberelocum; et sane rnerito, cum magis sit de eo, qui ad Ecclesiasticam praebendam per punienda calumnia in Episcopum, quam in abusum secubiris potestalis eligitur, et tali eum, qui ad inferiorem dignitalem eligitur. electioni consentit; de quo ita dicitur in cap. Secundo exlenditur hic casus ex principio Quisquis, de Elect. : Electionis commodo careat illius cap. et ex dict. cap. Si compromissa- et ineligibilis fiat, nec absque dispensatione rius, non solum ad eleclionem, sed eliam ad ad aliquam valeat eligi dignitatem. Qui postulalionem, et quamcumque promissio- textus citari solet communiter ad probandum nem. Itaque quacumque ratione aliquis sit suspensionem in eo casu incurri. Sed ea provisus, vel proesentatusad aliquod ex diclis verba non suspensionem, sed privalionem, beneficiis Ecclesiasticis, et aliquid in perso- et inhabilitalem inducere videntur. Nam pri- nam ejus opponatur, si opponens deficiat in vatio, seu irritatio illius electionis et inhabili- probalione, dictam suspensionem incurrit. tas ad illud beneficium, etad quamlibet aliam Tertio, quoniam contra electionem opponi Ecclesiasticam dignitatem non est suspensio potest et in formam ejus, et in personam ab officio, neque a beneficio, ut per se con- electam, ha^c pcena non imponitur, in eum, stat.Unde Panormit. ibi irregularitatem illam qui objicit contra formam, et deficil in proba- appellat; atque ita poena illius textus, quan- tione; tunc enim solum ad expensas condem- tum ad electum pertinet, ad praesentem ma- ttatur; secl ponilur in eurn, qui objicit in per- teriam non spectat. Additur vero deinde sonam absque probatione; et merito, quia pcena in electores clericos, qui in illo modo, gravius delinquit, propter periculum infama- id est, inducti per abusum secularis potesta- tionis, et majorem calumniae suspicionem; et tis et contra canonicam libertatem electio- ideo subdiiur ibidem, illam suspensionis pce- nem faciunt. Nam, prreter irrilationem elec- nam imponi, absque ulla spe remissionis, aut tionis, ab officioet beneficio contra eos fertur misericordix, nisi manifestissimis consisterit suspensio. Tamen, si verba textus ponderen- documentis, quod ipsum a calumnix vitio tur, non fertur ipso jure, sed ferri mandatur; causa probabilis et sufficiens excusaret. sic enim dicilur : Ab officiis et beneficiis peni- Quorum verborum sensus non est in eo casu tus suspendantur per triennium, quod etiam non incurri suspensionem ipso facto prout ibi Glossa nolavit. Objicit vero ex cap. Cum per eam legem fertur aperlissime, et sine in cunctis, supra tractato. Sed, ut ex supra ulla exceptione; sed esl sensus tunc esse dis- notatis constat, nulla est difficultas, quia iltf pensandum cum illo, et pro ralione excusa- texlus loquuntur in diversis casibus; el ideo tionis tempus suspensionis coarctari. Addo mirum non est, quod diversas poenas, vel vero tam probabilem posse esse excusatio- eamdem diversis modis imponant; neque erit nem ut Summus Pontifex jusle ac merito difficile congruentes rationes hujus diversita- possit tolam suspensionem tollere, et fructus tis invenire. Additur vero in illo textu de his amissos reslituere ; ut si constiterit bona electoribus, eligendi tunc potestate privati, fide, et probabili spe sufficienier probandi qure vcrba quoad hanc partern sine dubio objeclionem, atque adeo sine morali culpa id imponunt pcenam ipso jure, quae suspensio faclum fuisse. Imo si hoc in conscientia con- queedam dici potest, nam impedit polestatera stet, in eodem foro talis suspensio non incur- eligendi quoad unum actum; et hocsolo titulo rilur, quia pcena est, et cessat, cessante potest hic casus in praesenli numerari. culpa. Tandem, licet ibi simpliciter feraiur 14. Electionem fieri per abusum secularis triennalis suspensio a beneficiis, tamen ex potestatis, quid. — Quorumdam dictum reji- dict. cap.Sicompromissarius,constatlimitan- citur. — Hic vero quaeri posset, quid sit dam esse ad beneficia illius EcclesitB, de cujus electionem fieri per abusum secularis po- provisione, seu electione agitur, ut poena sit lestatis. Item, an hoc procedat de electione culpse proportionata. ad quodlibet beneficium. Item an in omnibus electoribus et electis. Dico breviler, aliudcsse electionem fieri a seculari poteslate, aliud fieri a clericis, per abusurn secularis potesta- tis; in illo enim textu dc hac posteriori sermo SECT. III. DE SCSPENSIONIBUS OB PECCATA CONTRA , ETC. 125 est. nam dicitur, ut eleclores suspendantur abusum secularis potestatis, et eo non ob- ab officiis et beneficiis; supponitur ergo illos stante, libere fit electio, non opinor esse irri- esseclericos. Sentiunt autem aliqui exposito- tam, quia neque ex natura rei id per se con- res, banc pcenam a fortiori habere locum in stat, neque ex vi dict. cap. Quisquis, ut illo, qui dignitatem Ecclesise immediate reci- ponderatum est. Solum ergo incurritur illa pit de manu laici, nam ille major abusus est. suspensio, quando electores voluntarie ad- Dico tamen ex vi hujus textus non ferri spe- mittunt talem abusum secularis potestatis; et cialem poenam, aut suspensionem pro illo tunc locum habet illa decisio in omnibus be- delicto, etiamsi gravius sit. Nec argumentum neficiis Ecclesiae, sive Episcopatus, sive infe- a simili, vel a majori ratione est efficax in riora sint, quia textus indistincte loquitur, ut hujusmodi legibus poenalibus, ut saepe dixi, bene Abbas ibi notavit. Et eadem ratione quia non necessario puniuntur graviora de- locum habet in omnibus electis, et in omni- licta per eas leges, quibus minora puniuntur, bus electoribus, nisi fortasse excipiendi sint sed singula suis locis; ut illud delictum susci- Episcopi, quatenus sub generali clausula sus- piendi Kcclesice beneficium a laico punitur in pensionis non comprehenduntur. cap. Quisquis deinceps, 16, q. 7, de qua alibi. 16. Suspensio undecima et duodecima. — In preesenti ergo, electionem fieri per abu- Undecimus casus sumilur ex cap. Exigit, de sum secularis polestatis, est, quod electio fiat Censibus, in 6, ubi omnes clerici inferiores quidem ab electoribus Ecclesiasticis, tamen Episcopis, qui Ecclesias visitant, aut sunt vi- cum aliquo abusu secularis Principis, ut, v. sitantium familiares, et non servant consti- gr., quod ipse intersit tali electioni, aut ali- tutionem Innocent. IV, in c. Romana, eodem quod munus in ea exerceat, vel aliquid hujus- titulo, de non recipiendis pro visitatione, aut modi, ut in eodem cap. notatGloss. 1,et alia debita procuratione, pecuniis aut aliis mune- exempla adducunt Innocentius et Abbas. ribus, si ea receperint, et infra mensem in 15. An vis aut metus gravis excusent hanc duplum non resiituant, suspenduntur ab offi- censuram. — Adverlit aulem dicta Glossa cio et beneficio, donec similem restilulionem hoc intelligendum esse, quando ipsi electores faciant Ecclesia?, a qua aliquid receperint. voluntarie in sua eleclione admiltunt illum Duodecimus casus sumi potest ex Exlrav. 2, abusum secularis polestatis; uam si per vim de Privil., ubi ferlur senlentia suspensionis vel metum cogantur, non incurrent hanc in eos, qui conferunt, vel recipiunt beneficia pcenam, et consequenter neque ipsa electio eorum, qui pro suis negoliis ad Romanam erit ipso jure irrita, si nuP.uin alium habeat Curiam profecti sunt, quive in illa , officia defeclum; ad quod citat cap. Cum Vintonien- aliqua exercent. Ubi solum oportet advertere sis, de Elect., in 6. Ex quo nihil ad rem prse- ibi ferre suspensionem absolute et absque ulla sentem elici potest; melius id probaret ex determinatione, quae neque ex verbis, neque illis verbis ejusdem textus : Qui electionem ex materia, neque aliunde potest commode hujusmodi prxsumpserit celebrare, nam illud limitari, ideoque suspensionem tam ab officio verbu m, prsesumpserit, indicat modum ope- quam a beneficio complecti. Alia advertemus randi ex mera iiberlale plene volunlaria. infra agentes de interdicto. Conlrarium vero quoad hoc senlire videtur Innocentius, nam inler alia exempla illius Decima tertia suspensio contra judices Eccle~ abusus ponit, quando Ecclesiastici eligunt siasticos injudicio delinquentes. aliquem minis secularis potestatis; sed for- tasse intelligit, quando minae non sunt tales, 17. Decimus tertius casus est de judice Ec- ut sufficiant inducere melum gravem, et mo- clesiastico ordinario, aut delegato, qui per ralem violentiam; nam, quando hujusmodi gratiam, vel sordes aliquid in judicio facit sunt, cum actio sit valde involuntaria, non conira conscientiam et justitiam in gravamen sunt digni electores tam gravi pcena, et sal- altenus parlis; ille enim ab executione officii tem in casu illius textus, et juxta verba ejus per annum suspenditur ipso jure in c. 1, de probabilius exislimo non incurri. Nec disputo Sentent. et re judic, in 6, ubi additur, Si modo, an electio facta per hujusmodi melum suspensione durante, damnabiliter se ingesse- irrita sit, necne; nam esto sit irrita, quando rit diviuis, irregularitatis laqueo se involvet. melus incutitur ad exlorquendum consensum Ex quo constat illam suspensionem non tan- electorum intalem personam, tamen, quando tum intelligi ab officio judicandi, nam sus- solum incutitur ad admiitendum in eleclione pensio ab illo solo nou impedit celebralionem 4'26 DISP. XXXI. DE SUSPENSI0N1BU3 JURE LATIS. divinorum; inlelligitur ergo de suspensione propter cap. Ut animarum periculis, de Sen- ab officio simpliciter tam Ordinis, quam ju- tent. excomm., in 6, et ita facile constat, quse risdiclionis. Recte autem advertit Glossa sint personse, contra quas fertur hsec suspen- illam pcenam non extendi ad Episcopum, sio; sunt enim omnes personae Ecclesiasticae etiamsi ordinarius, vel delegatus judex sit, inferiores Episcopis, quae munus Conservato- propter principium saepe positum, quod sus- ris exercent. Actio vero, propter quam haec pcnsio generaliter lata non comprehendit suspensio imponitur, est excessus jurisdictio- Episcopum ; ponderanda autem sunt verba, nis et muneris sibi commissi in duobus, qure Qrdinarius, aut delegatus, quia non est ultra in dictis verbis satis distincte proponuntur. iHos haec poena extendenda, cum pcenae re- Explicatur autem modus delinquendi neces- stringendaesint; et ideo neque arbiter com- sarius ad hanc pcenam incurrendam, per promissarius, neque merus executor illam illam parliculam, scienter, per quam ut mi- pcenam suspensionis incurrunt, quia neuter nimum requiritur, ut culpabiliter et graviter eorum est judex ordinarius, vel delegatus, peccando id faciant. Glossa vero ibi addit ut ibi notat Gloss., verb. In judicio, ex idem esse, si ex ignorantia culpabili id fiai, Hostiense et aliis. Observanda etiam sunt illa citatque cap. Eos, de Temp. ordin., in 6. Scd verba, Contra conscientiam, et contra jicsti- conlrarium existimo verius; non enim sine tiam, quoeopinor copulalive esse intelligenda causa additum est verbum illud, scienter, et sicut proponuntur; non enim sufficit facere dict. cap. Eos, potius probat oppositum; nani contra conscientiam, si non faciat contra quando jus vult comprehenderc eliam pec- justitiam; potest enim judex ex odio proce- cantes per ignorantiam, non ponit verbum dere, et in hoc facere contra conscientiam; scienter, sed vel sirnpliciter loquitur, vel sub tamen si gravamen illud, quod alteri parti disjunctione, Scientcr, vel ignoranter, ut fit imponit, revera non est contra justiliam, sed in dict. cap. Eos. Quamvis ergo ignorantia solum quia intra latiludinem juslitise semper crassa non excuset a culpa. excusat tamen a illam gravatquantum potest, nullofavore aut pcena et censura, quando lex, quae illam po- gralia cum illa utendo in his, quas licite pos- nit, rcquirit modum pcccandi ex certa scien- set, hanc suspensionem non incurrit. E con- tia, qui in praesenti textu per adverbium, trario etiam non satis erit agere contra justi- scicnter, significatur. Suspensio autem ibi tiam, si non agat contra conscientiam; quod imposita est ab officio non tantum muneris potest conlingere, si per ignorantiam incul- Conservatoris, sed simpliciler ab officio cleri- pabilem, velinconsiderationem judex partem cali, ut verba illa simpliciter prolata signifi- aliquam gravet ultra justitiae aequitateni; tunc cant, et patet ex dictis in casu proxime prae- enim licet materialiter agat contra juslitiam, cedenti, et ex cloctrina superius generaliter non tamen formaliter et secundum conscien- data de suspensione ab officio. Male autem tiam ; et ideo suspensionem illam non incurret, infert Glossa in illo texf u, hanc suspensionem tum propter illa verba textus, tum propter etiam esse a beneficio, nam oppositum potius rationem generalem, quod, cessante culpa , colligitur ex verbi limitatione, et in superiori debet pcena ccssare. Caetera in ipso textu etiam doctrina nolatum est. clara sunt. 19. Suspcnsio contra parochos. — Alia sus- 48. Decima quarta suspensio contra Con- pensio sumitur ex Concil. Trident., sess. 25, servatores. — Glossa rejicitur. — Decimus cap. 1 de Reformat. matrim,, ubi parochus quartus casus, qui ad hanc sectionem spec- vel alins sacerdos, sive secularis, sive regu- tat, sumi potest ex cap. ult. de Offic. deleg., laris, crai allerius parochiao sponsos, sine pa- in 6, vers. Ubi autem, ubi suspenduntur ipso rochi licentia , matrimonio conjungere aut jure per annum ab officio judices Conserva- bene liccre ausus fuerit, etiamsi praetextu tores, qui de aliis quam manifestis injuriiset privilcgii, vel immemorabilis consucludinis violentiis scienter se intromiserint, seu ad id faciat, ipso jurc suspenditur, donec ab Or- alia,quxjudicialemindaginemexigunt,suam dinario ejus parochi, qui matrimonio inle- extenderint potestatem. In quo textu obser- ressc debcbat, seu a quo benedictio susei- vare in primis licel, quod licet in principio pienda erat, absolvatur. Non cxplical aulem iiliuscap., inter eas personas, qure poss;;nt in Concilium, a quo hujusmodi sacerdofcs prop- Conservatores eligi, primo loco ponantur ter talc crimcn suspcnd.intur; cum lamen Episcopi et eorum su[>eriores, nihilominus verisimile non sit, suspondi illnin ab onmi clausula pcenalis ad illos non cxlenditur officio ct bencficio, ut verbum illud simplici- SECT. IV. DE STJSPENSIOiNIBUS OB PECCATA CUM, ETC. 427 (er prolatum indicare videtur : tum quia quod grave ac publicura, et consequenter ex peccatum illud non videtur dignum tanta se scandalosum sit. Verumtamen hic cnsus poena; tum etiam quia illa poena indifferen- non habet in jure fundamcntum, saltem sub ter fertur in parochos, et in socerdotes sim- hac generalitate sumptum ; et ideo non est, plices, tam regulares quam seculares. Et ita cur hoc loco numeralur. Non enim omne pcc- videtur suspcnsio solum esse de re com- catum grave, quanlumvis publicum et scan- muni omnibus illis. Censeo igitur illam esse dalosum, habet annexam in personam cleri i suspensionem ab officio sacerdotali, vel ad censuram suspensionis; aut enim illam indu- summum a munere sacerdotali, quia juxta ceret vi sua absque alia Ecclesia3 constitu- communem inlelligentiam canonum ex mate- tione, aut ex Ecclesiasticojure; boc posterius ria subjecta determinatur pcena,ut ineo quis dici non pofest, quia nullum invenitur tale puniatur, in quo deliquit. Iteun, quia, cnm jra; neque etiam prius, quia supra ostens'- m sacerdos propter abusum sacerdotalis mu- est nullam censuram incurri jure divino aut neris suspenditur, recte intelligitur suspendi naturali, sed solo Ecclesiastico jure esse in- formaliter, quatenus sacerdos est, atque adeo troductam. Et ideo supra diximus, quamvis a sacerdotali munere. Alias suspensiones sacerdos exislens in peccato mortali etiara hujusmodi, quee sunt communes aliis clericis occuIto,in tali slatunon possitlicite celebrare, cum Episcopis, vel annexce Episcopalibus, et ideo ab aliquibus dicatur suspensus quoad declarabuntur infra, sect. 5. se, tamen illud improprie ac lorge dici, prout SO.IIisdenique addi posset suspensio, quae suspensio dicitur de quolibet impedimenlo, olim ferebatur in Bulla Ccenao, in fin., contra non vero ut significat propriam censuram. eos, qui contra tenorem ejus absolvunt trans- Cujus signum est duplex. Unum, quod lioet gressores, qui in censuras Bullse inciderunt, celebret, nou manet irregularis; aliud, quod, his verbis : Eisque prxdicationis, lectionis, si agat pcenilenliam sui peccati, non indiget adminislrationis sacramcntorum, et audiendi absolutione a censura, ut licite celebrare cot? fcssiones offcia interdicimus. Non obstante possit. Idem ergo dicendum est de clerico enimhoc ultimoverbo, manifestum estexma- publico peccatore; nam ex vi talis peccali est teria, et effectibus, illam censuram non esse impeditus, ne licite ministrare possit ratione interdiclum, sed suspensionem quamdam ab colpa? et scandali, quod maxime locum habet officio, non quidem totalem, sed quoad illa io sacerdote, et est etiam verisimile in dia- tria,velquatuormunero,qu8eibideclarantur, cono ct subdiacono, ut alibi latius diximus; 25. Ouamdiu duret suspensio hxc in ordi- Sentem casum spectat, magis in sequentibus nante. — De duratione vero illius suspen- explionhitur. Quanquam in hoc servandum sionis difficultas esl, quia verba illius lextus est novnm jus Concilii Tridentin., sess. 21, sic habent : Ordinator a collatione, prxsenta- c. 1 de Reformat., ubi omni consuetudine re- tor vero ab executione Ordinum per trien- vocata collatoribus Ordiuum pra?cipit, nihil nium, etc, ubi obscurum est, an illa parti- accipere quocumque pra^extu, sub pcenis, cula. per tricnnium, cum utraque persona, (inquil)a jure statutis ipsofacto incurrcndis. vel solum cum proxima, qua? pra^cessit, con- Sed non opinor violationem hujus decreti struenda sit; nam in uno sensuha?c suspensio esse proprie simoniam, sed injustitiam , vel collatons estabsoluta et sine limitalione tem- inobedientiam, ut in alio opere, Deo dante, poris, in alio vero est triennolis. Prior ergo dicenms, quare nec poena ha?c. de qua agi- sensus videtur verisimilis ex ipso contexlu, mus, propterea incurretur, quia solum prop- quia determinalio solum delerminat ea, quae ter simonia? vitium ferlur. proxime pra?cedunt. Sed oppositum verius 24. De conferente Ordines per simoniam, est ex mente Glossa? lbi, et interpretum; et guam suspensionem incurrat. — Resolulio. — patet ex ipso conlexlu, nam tota illa clausula Circa personam ergo, qua? Ordines confert suspensa esl, et ideo determinatio illa addi- per simoniam. d:' ium non est, quin propter tur tanquam communis utrique persona?, sci- tale peccalum aliquain suspensionem ipso licet conferenti, et prsesentanti, nam de tertia 136 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JUBE LATIS. scilicet de suscipiente alia delerminatio addi- c. Penult. Quod sine causa exponilur de im- lur, scilicet, donec dispmsationem obtineat. propria simonia. Nam esto aliquod pretium Itaque ex vi illius textus, et in casu ejus, ibi collatum non fuerit, ipsa promissio, seu dicendum est, suspensionem illam esse trien- obligatio erat res pretio sestimabilis, et con- nalem. sequenter ad simoniam sufficiens. Adcle, 26. Nihilominus tamen Canonistce commu- quod, si ex illo jure non habemns, quam sus- niter dicunt, quando simonia est perfecta et pensionem incurrat collator Ordinum per si- consummala per receptionem pretii, aut rei moniam propriam, et rigorosam, ex nullo sequivalentis, ordinatorem manere perpetuo alio habelur, non solum quantum ad duratio- suspensum. In eo vero capit. suspensionem nem, ut oslensum est, sed neque eliam quan- fuisse triennalem, quia simonia non fuit pro- tum ad speciem suspensionis, ut ex dictis pria, nec perfecta, quia collatio prelii non circa prsedicta jura, quse in conlrarium ci- intervenit, sed sola remissio cujusdam obli- lanlur, facilc constat. Unde liberum erit uni- gationis nondum exislentis, sed prsetensre ; cuique dicere hujusmodi collatorem manere unde potius fuit conservarese indemnem, aut suspensum ab officio et beneficio, etc. Deni- tollere importunam vexationem , quam ali- que si propler impcrfectionem simonioe sus- quid recipere. Ita sentiunt Glossa, Innocent., pensio collatoris temporalis effecta est, cur Abbas, et alii, in cap. ult. de Simonia, quos non etiam suspensio ejus, qui Ordines susce- Sylvester sequilur, verb. Suspensio, quaest. pit? non ergo id factum est, quia illa non fuit 7. Juxta hanc ergo opinionem sub disjunc- propria simonia , sed quia auclori canonis tione respondendum erit, nam si simonia fuit visum est, conferenti Ordines non majorem impropria, suspensio erit triennalis per illum pcenam imponere quoad durationem, vel textum; si propria, erit perpelua. Et heec propter personae dignitatem, vel certe quia posterior pars polissimum probari solet ex ejus suspensio aliuncle, scilicet in usu, quo c. Per tuas, 3, eodem tilulo, de Simonia. Ta- privat, gravior esse videlur. Igitur conferens men in illo de ordinato, non de ordinante simoniace Ordines, per triennium tanlum sermoest.Citatur etiam c. Insinuatum, eodem ipso jure manet suspensus; unde illo Irans- titulOj sed ibi nec sermo est de collatione Or- acto, si aliunde ab excommunicatione abso- diniSj sed beneficii, neque est sermo de con- lutus sit, absque alia dispensatione vel abso- ferenle, sed de ipso inlruso in beneficium, lutione Ordines poterit conferre. Neque uec poena suspensionis ponilur, sed privatio- oportet dislinguere quoad hoc inter occultum ur> beneficii per judicem faciendae. Citatur et publicum simoniacum, nisi ut in sequenti etiam c. De hoc, praesertim in illis verbis: Si puncto dicetur. manifestutn est promissa recepisse, ab altaris 28. Non solum Episcopi, sed Abbates hac ministefio sunt perpetuo deponendi. Sed ibi lege comprehenduntur. — Illud denique est rion est scrmo de simonia commissa in ordi- in hac suspensione considerandum, eam prae- natione, sed in eleclione ad Episcopatum; et, cipue ad Episcopos pertinere, nam in prae- ut ex ipsis verbis palet, nec imponitur poena senti satis expresse nominanlur sub ratione suspensionis ipso jure, sed poena deposilionis conferentium Ordines; nec enim necesse est, per judicem ferenda. Cilatur preelerea c. Si sub proprio nomine dignilatis Episcopalis vel quis Episcopus, 4, quaest. 1, ex Concilio superioris exprimantur, cum ex munere vel Chaleed., cap. 2, ubi de hoc ordinatore dici- ofticio Episcoporum proprio, cujusmodi est lur, proprii gradus periculo subjacere. Sed Ordines conferre, designentur. Nec refert, per illa verba , si recle expendanlur, nulla quod nonnulli Abbales Ordines conferant, pcena ipso jure imponilur, nam illa solum ex- nam illud est ex privilegio, et quasi secun- communicalio queedam, qute per judicem est dum quid, el ideo simpliciter per collatores niandanda execulioni. Unde ibi non designa- Ordinutn Episcopi inlelligunlur; quamvis noa tur tempus, neque eliam dicitur, ut illa pcena soli illi, sed etiam Abbates, el quicumque alii, Isit perpetua, sed videtur judicis arbitrio re- qui ex privilegio minores Ordines conferunt, 'linqui. eamdem poenam incurrunt, si per simoniam ' 27. Extensio non admiltitur. — Propter id faciant; nam lex generalis est, et a forliori hsec igitur dicendum videlur, quaniumvis hos inferiores comprehendit. perfecta sit simonia in collalione Ordinum 29. De prxsentante alium ad Ordines per commissa, ipso jure tantum incurri propler simoniam, quam suspensionem incurrat. — • ilhun, triennalem suspensionem , juxta dict. Quorumdam distinctio de sitnonia publica, aut SECT. IV. DE SUSPENSTONIBUS OB PECCATA CUM,ETC 137 occulta rejicitur. — Circa alteram personam, deponi, nisi fortasse suspensionem sibi im- scilicet ejus qui pra^sentat alium per simo- positam non servasse convincatur. niam, nihil novi notandum occurrit; nam 30. Aliorum distinctio exponitur. — Alii ejus pccna et suspensio salis clara est in vero aliter dislinguunt de simoniaco publico dict. cap. penult. de Simonia. Suspenditur et occulto, dicentes, occultum simoniacum in enim ab executione Ordinum, omnium scili- hoc casu manere suspensum quoad se, non cet quos habuerit; hanc enim vim habet illa vero quoad alios; si vero sit publicus, esse absoluta et indefinita loculio; illa vero sus- utroque modo suspensum scilicet quoad se, pensio tantum est triennalis, ut in eodem et quond alios. lla loquitur de conferente, textu hahetur. Neque oporlet hoc limilare ad et mediatore, D. Thom., d. art. ult., ad 1 simoniam impropriam, quia in omni simonia et 2; item Raimund. quem refert, et sequitur locum habet, ut dictum est in superiori Turrecr., in d. c. Si quis Episcopus. Sed hoc puncto; est enim quoad hoc eadem ratio. in primis non est ita accipiendum, ut per Neque eliam distinguere oporlet de simonia suspensionem quoad se intelligatur solum publica, vel occulta, ut alii faciunt, dicentes, peccalum mortale; nam hi simoniaci licet in simonia occulta suspensionem esse trienna- occulti sint, veram poenam suspensionis in- lem, in publica vero perpetuam; quod idem currunt, quia in d. c. ult. absolule fertur ipso dicunt de collatore, ut ex Hostiense, Inno- jure propier hoc crimen, et ita comprehendit cenl. et Archidiac. refcrt Panorm., super etiam occultum, juxta dicta supra, sect. 1. eumdem textum. Qui. tamen eorum senten- Dicetur ergo hic non suspensus quoad alios, tiam non approbat, et merito, quia lexlus ab- vel quia non tenetur vitare illos se prodendo, Solute loquilur, et ubi lex non dislinguit, nos vel quia alii non tenentur vilare ipsum, vel non debemus sine alia lege, vel ratione co- omnino, si ejusdefectum ignorent, vel sallem gente, distinguere. Hic aulem cum slmus in publice, secundumjus antiquum ; hodie vero maleria pcenali, et quee ex voluntate legisla- omnino non lenentur, propter Extravag. Ad toris pendet, nulla ratio prsesumpla cogere evitanda. polest, ut per se notum est. Neque eliam in- 31. De suscipiente Ordines per simoniam. venitur r.liud jus, in quo ha?c suspensio per- — Superest dicendum de tertia persona, sci- petua imponatur propter hoc crimen publi- licet de illo, qui Ordines suscipit per simo- cum. Quod quidem de conferente ex diclis in niam, de quo eliam certum est manere sus- superiori puncto satis patet; de poena vero pensum ipso jure, ut D. Thom. docet, dict. prsesenlantis fere nullo alio loco menlio fit, solut. ad I ; Angel.,Sylvest.,etaliiSummista3, praeler illud, quod generatim sub nomine me- verb. Simonia ;Covarr. supra, et quos refert. diatoris statuilurin cap. Si quis Episcopus, 1 , Citat aulem Covarruvias ad hoc probandum qua^st. 1, his verbis : Si quis vero mediator c. Prseter, §Verum, 32 dist., dequojam vidi- tam cupidis, et nefandis datis, vel acceptis mus nullam suspensionem ipso jure conti- extiterit, et ipse siquidem clericus fuerit, nere. Cilat etiam c. Eos, 8! d., ubi non est proprio gradu decidat, si vero laicus, aut sermo de vitio simoniee. Affert praaterea c. monachus, anathematizetur. Jam vero supra Reperiuntur, 1, queest. 1, ubi non censura exposui in simili per hasc verba non imponi suspensionis, sed analhematis feriuntur ipso pcenam ipso jure, sed comminari pcenam a jure hujusmodi simoniaci, et si censentur, judice inferendam, quam esse poenam deposi- suscepti, dicitur, honoris gradu priventur, et tionis exponit ibi Turrecremala cum aliis, et monasterio sub perenni pcenitentia retrudan- D. Thom., 2. 2, qiiEtst. 100, art. ult., et est tur. Denique cilatur c. Tanla, de Simonia, probabilis exposilio, et consenlanea verbis, ubi non agitur de pcena ipso jure incurrenda, quamvis eliam possint illa verba generalius sed de his, qui possunt admilli ad accusan- intelligi, ut supra insinuavimus, vel nomen dum simoniacum, ut ab Ordine (inquil) male ipsum depositionis potest- etiam late sumi, accepto removeatur. Quae verba factum hc- prout interdum accipitur pro suspensione. Si minis potius, quam legis significant; aliis vero intelligatur de propria poena depositio- ergo juribus probandum hoc est, quse statiaa nis, dicendum est illam olim habuisse locum, afleram. quando suspensio ipso jure non erat impo- 32. A quo Ordine suspendatur sic recipiens sila ; nunc aulem cum non debeat idem delic- Ordines. — Quid juxta antiquum jus. — lum bis puniri, postquam aliquis suspensio- Dissentiunt ilem auctores in explicanda qua- nem latam a jure sustinuit. non debet iierum litate hujus suspensionis, et ut Covarruvias 138 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS J.URE LATIS. etSylvester referunt, communior opinio est, suscepto, non esset illud novum, sed anti- incurrere suspcnsionem absolutam omnium quum. Non nego tamen, etiam textum illum Ordinum, quos habuerit. Aliis vero magis posse probabiliter intelligijuxta antiqua jura; plaeet lantum incurrere suspensionem Ordi- ssepe enim Pontifices, quamvis jus novum nis simoniace suscepti. Dicendum tamen est non slatuant, sed renovent, et confirment an- breviter. juxta antiquaDecretalium jura,tan- tiquum, Apostolica aucloritate loquuntur, tum incurrere suspensionem ab Ordine sic seque id facere declarant. Nomen autem illud suscepto. Ita videtur loqui D. Thom., supra, plurale, a suorum Ordinum, etc, respondet et sumitur ex c. Per tuas, 3, de Simonia, ubi plurali locutioni, qua3 proxime pra^cesserat de quodam, qui subdiaconatum simoniace de omnibus, qui simoniace ordinati fuerant; susceperat, dicitur : Nisi cum eo fuerit mi- unde non oportel intelligere, ut singuli ma- sericorditer dispensatum, nec ad superiores neant suspensi a suis Ordinibus, sed accom- ascendere, nec in succepto debet Ordine mi- modando singula singulis, ita ut omnes, quasi nislrare. Dicetur fortasse, ibi non dici in colleclive, maneant suspensi a suis Ordini- Ordine sic suscepto, sed simpliciter in ordine bus; unusquisque tamen ab illoOrdine, quem suscepto; ergo in nullo suscepto potest mi- simoniace suscepit. Quec interpretatio, si viris nistrare: manet ergo suspensus ab omnibus. doctis probaretur, non cssct contemnenda. Respondelur nimis rigorosam esse interpre- Quia vero contraria opinio etiam secundum tationem hanc; nam illa particula indofinila, jus antiquum cornmunior est, et prior inter- ab Ordine, recte determinatur juxta subjec- pretalio videtur magis plana et sincera, ideo tam maleriam. Cum ergo ibi sit sermo de securiorem opinor esse partem illam. Ordine illicite suscepto, de illo recteintelligi- tur illa pcena, quod salis etiam declarat illa De suspensione ejus, qui a simoniaco Episcopo, partlcula, ab Ordine suscepto; refertur enim licet non simoniace, Ordines recepit. ad pra?cedentem narrationem. Denique cum ha ' intelligenlia sit satis accommodata, et 34. Addendum praterea est, et suspensio- Ie itima, in roateria odiosa prccferenda est. nem etiam incurri accipicndo Ordines ab Cn i issime tamen hoc probat cap. penult. Episcopo simoniaco, sunt enim hoec duo dis- ejusdem tituli, ubi de prassenlante aliquem lincta, accipere a simoniaco; et accipcre si- ad Ordines simoniace dicitur, per triennium moniace; nam hoc posterius committitur, fore suspensum ab executione Ordinum; de quando ipsa ordinalio per simoniam fit; illud ipso vero ordinato immediate subjungitur, vero prius, quando Episcopus ordinans alias ab Ordine suscepto, etc. Loquitur ergo tan- supponitur simoniacus, licet in tali ordina- tum de Ordine simoniace suscepto; alias tione hoc vitium non misceatur; hi ergo duo dixissetab executioneOrdinum, sicutde prse- tituli separari possunt, et si interdum conjun- sentalore proxime dixerat. gantur, accidcntarium est. Rcciperc ergo Or- 33. Quid juxta jus novum Extravag. 2 de clines simoniace, per se est delictum simoniaj, Simmia. — At vero secundum novum jus etiarn in ordinalo, nisi inlercedat ignoranlia; Pauli 11, in Extravag. 2 de Simonia, inter et ideo mirum non est, si propterea suspcn- communes, satis probabile est, hanc pcenam datur; recipere aulem a sirnoniaco, non fuisse ampliatam, ita ut qui unum Ordinem tamen simoniace, per se non pertinebat ad simoniace suscipit, ab omnibus, quos habet, vitium simonitv, el nihilominus in illius \ilii suspensus moneal; verba enim illius sunt : detestalionem suspcndilur is, qui a tali mr- Apostolica auctoritate declaramus, ut omnes nislro Ordines aceipit, c. Si qui a simoniaeis, il i, qui simoniace ordinati fuerint, a suorum 1, quaesl. 1, ibi : Eorum ordinationem irri- sint Ordinum executione suspensi. Et similis tam esse decernimus, scilicet quoad usum constitulio Martini V, et sub eisdem fere ver- Ordinis confcrendum, ut ssepe exposilum e.st. !>is, habctur in Goncilio Constant., sess. 43; Ipse vero ordinans propter hoc crimen depo- i ergo loeutio pluralis, el absoluta, et rela- nendus dicitur ia c. De ceetero, 1, qiucst. 1. tivum illud, suorum, absque ulla mentione Et ultra hoc si suspensus, vel excommunica- t;usceptorum Ordinum, indicant satis scrmo- tus supponatur ratione simoniaa, irregularis nem esse de omnibus Ordinibus. Illa ilem fiet, juxta principia snpra posita. verba, Aposlolica auctoritute declaramus, 35. Bona fide sic ordinatus non inatrrit, eliam significant aliquid novi ibi slatui; at etiumignorantiujuris. — Sylvestri limitatio. vero si tantum infeiretur suspensio ab Ordine — Bejicilttr. — Addilur vero iu dicto cap. Si SECT. IV. DE SUSPENSIONIBUS OB PECCATA CUM,. ETC. 139 qui, banc stispensionem non incurri ab ordi- superioribus diximus de illo, qui per igno- nalo, nisi ordinatus voluntarie participet in ranliam ordinatur ab excommunicato. At temeritate ordinantis; nam si bona (ide ordtf- vero quando Episcopus alio modo est simo- nelur ignorans simoniam ejus, non suspendi- niacus, aut est occultus, ait D. Thomas, aut tur, quod expresse etiam hahetur in cap. publicus; si sit occullus, licet sit suspensus Per luas, 2, deSimonia. Loquuntur autcm hsec quoad se, non tamen quod alios; et ideo qui jura de ignorantia facti, et ideo Sylvcst., ab illo bona fide ordinatur, non manebit sus- verb. Suspensio, qurest. 7, ad illam limitanda pensus; si vero sit publicus, est suspensus censuit, quia ignorantia juris (inquit) non quoad se, et alios; et ideo nemini potest dare excusat. Sed in hoc jam in superioribus dixi- Ordinis execulionem. mus, lieet in foro exteriori ignorantia juris 37. Limitatio rejicitur. — Alia limitatio reguJariter non preesumatur probabilis, nec improbatur. — Adverto tamen loqui nos sufficiens ad excusandum, tamen revera posse de simoniaco preccise, ut est in tali posse esse invincibilem, et excusare a culpa; vitio, vel ut ratione illius aliquam censuram in pnrsenli ergo si talis sit, etiam excusabit a contraxit. Priori modo iu hoc puncto consi- suspcnsione propter rationem factam. Deinde deratur, et hoc prreciso tilulo contrnhitur addit Sylvesler, etiam quando intercessit suspensio recipiendo ab illo Ordines, sive ignorantia facli, si quis postea audiat suum simonia ejus fucrit in acquirendo Episeopatu ordinatorcm fuisse simoniacum, ita ut illi seu consecratione sua, sive in alia materia, saltem dubium, vel scrupulum generet, posse quia jura nihil in hoc distinguunt, nec nobis quidem in suscepto Ordine ministrare, non dant occasionem dislinguendi, quia omnem en ultra aseendere, seu ordinari ab siraoniam, prcesertim in Episcopo, detestan- eodem, donec scrupulum deponat; quod si tur. Eodcmque modo admittunt indislincte cevto inlellexit illum fuisse simoniacum, non excusationem ignorantiee, et non est a nobis posse etiam in suseepto Ordine minislrare, reslringenda , cum favores polius ampliandi donee per Papam dispensetur, juxta Gloss. 1, sint, quam odia. Sic ergo licet simonia Epi- in dict. cap. Si qui a simoniacis, ex illis scopi fuerit in promotione sua, si ignorelur verbis ejusdem lextus : Talium ordinationem ab ordinato, non contrahct suspensionem. At ■misericorditer sustinemus, qua3 videntur dis- si in Episcopo simoniaco spectemus, quod pensaloriae; scd haec limitatio falsa est, quia ratione illius vitii excommunicatus, vel sus- ille sie ordinatus a principio non contraxit pensus est, sic verum est, ordinatum ab illo suspensionem; ergo nec postea illam con- etiam ignoranter non recipere ab illo Ordinis trahet propter supervenientem scienliam. executionem, juxta superius dicta ; et ita Anlecedens pstet ex ipso textu; nam solus potest intelligi primum membrum primoe dis- ille manet suspensus, qui scienter a simo- tinctionis D. Thom.; an vero propter alias niaco Ordines suscipit; crgo qui ignoranter, simonias incurrat Episcopus tales censuras, et bona fide id facit. non contrahit illam. infra dicemus. Alia verodislinclio de publico, Prima vero consequentia probalur, quia sola vel occulto, in tantum potest hie habere lo- scientia non sufficit ad suspensionem indu- cum, in quantum acta a publico ministro ex cendam, quia non est aliqua culpa. publico officio non viliantur propter oecul- 36. Alia divi Thomx limitatio. — Aliter tum crimen, vel impedimentum, ut supra limitare hoc videtur D. Thom., 2. 2, q. 100, traditum est. Hoc autem principium etiam nri. ult., ad 2, ubi ait, duobus modis posse applicari polest ad Episcopum occulte per Episcopum esse simoniacum : primo in ordi- simoniam promotum, habet enim eamdem nulione, seu consecratione sua, quia nimi- rationem. rum per simoniam illam adeptusest; secundo 38. Possitne quis a suo Episcopo simoniaco per alia peccata simoniee, qme postea com- omnino occulto Ordines suscipere. — Prima raisit. Quando priori modo est Episcopus opinio. — Secunda opinio. — Et juxta haec suspensus, ait D. Thom. eum, qui ab illo expedienda est alia dubitatio, qu;im attige- ordinatur, etiam per ignorantiam, manere runt D. Thomas, dicta sol. ad 2, et Glossa, suspensum, quia ille Episcopus est suspensus in dict. cap. Si qui, an si quis noverit suum ab executione sui Ordinis quoad se et alios; Episcopum esse simoniacum, ila tamen occul- e4» ideo non potest conferre alteri executio- tum, ut id probari non possit, ab eo Ordines nem Ordinis, etbmsi alter bona fide ordiue- suscipere valeat absque periculo suspen- tur, quia nemo dat quod non habet, sicut in sionis. Aiiqui enim dixerunt, iilum posse a |40 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. %\\i Episcopo Ordines suscipere, prsesertim si rium erat talem simoniaeum etiam occultum ab eo praecipiatur, aut si non possit ab alio vitare ralione censuree; et ideo, per se etiam Episcopo ordinari; addunt tamen, eum sic loquendo, non poterat quis sciens ejus vilium, ordinatum non posse in Ordinibus sic sus- et censuram, ab eo Ordines suscipere, quin ceptis ministrare absquedispensatione, quam illos sic suscipiens, suspensus maneret. Dico debet occulte procurare, ne Episcopum de autem per se loquendo, quia etiam seoundum occulto crimine infamet. Sed hacc duo non jus antiquum excommunicatus occultus in sunt consequenter dicta, ut recte D. Thom. occultis tantum vitandus erat, non vero in Dolavit. Nam vel ille peccat rccipiendo Ordi- publicis aclionibus; et ideo si quis non posset nes a tali Episcopo, et sic nulla ralione debet sine gravi incommodo, aut sine publica nota, abeo Ordinessuscipcre, aut ei in hoc obedire; vel infamia, non suscipereOrdines a lali Epi- aut non peccat, et sic non manet sispensus, scopo parato ad dandum, vel potius indu- iuxta dicta et consequenter non indiget dis- cente ad recipiendum, tunc nulla esset culpa pensatione ad ministrandum in Ordine sic ab illo recipere Ordines, quia talis communi- suscepto. Alii dixerunt in eo casu non posse catio cum illo non erat prohibita, neque erat subditum recipere Ordines a tali Episcopo, cooperatio ad aclionem viliosam ejus, sed etiamsi ille sub excommunicalione preecipiat, erat bene uli mala actione fjus. Et conse- quia est res illicita, et prohibila in dicto cap. quenter ille sic oidinatus non maneret sus- Si qui a simoniacis, et cap. De cretero, et pensus, eadern ralione, qua de eo, qui igno- Per tuas. Et in hanc partem tandem inclinat ranter ordinatur, idem diximus, scilicet, quia Glossa verb. Probure; et ex parte idem te- cum ille sit minister ab Ecclesia toleralus, et net D. Thom., scilicet, quando talis Episcopus titulo publici officii Ordines ministret, propter simoniace promotus est, quia tunc licet sit occultum defectum non impeditur, quominus occultus est suspensus quoad se et alios; valide suum publicum ministerium exerceat, unde illicite operatur ordinando, et non licet etiam quantum ad conferendam Ordinis exe- communicare cum illo in opere illicilo Ordi- cutionem. Unde si alias recipiens excusatur nes ab illo recipiendo; ideoque si quis ita a culpa propter articulum necessitatis et ge- ordinetur manebit suspensus. Quod secus nus quoddam coactionis, non est cur maneat est (ait D. Thom.) quando Episcopus alio suspensus. Ad quod etiam sumi potest argu- quocumque modo est simoniacus occultus; mentum ex cap. Constat, 1, qusest. 1. Quod potest enim quis licite ab eo suscipere Ordi- quidem cerlius nunc est secundum novum nes etiamsi sciat vitium illius, nec propterea jus Extrav. Ad evitanda; nam quamdiu talis manebit suspensus, aut indigebit dispensa- Episcopus de tali crimine publice, et nomi- tione, quia talis Episcopus non est suspensus natim declaratus ac denunciatus non est, quoad alios, sed quoad se tantum. Sed, ut nemo illum vilare tenetur in Ordinum colla- dixi, iura in hoc nihil distinguunt; imo in tione, eliamsi privatim sciat illum esse ob dicto cap. Per tuas, verba sunt : Episcopum simoniam excommunicatum, vel suspensum. multis modis fuisse simoniacum; quibus signi- An vero juxta hoc jus novum possit quis non ficatnr quemlibet modum sufficere. solum recipere Ordines a tali Episcopo, si ille 39. Vera resolutio. — Unde utendum po- se offerat, sed etiam illum inducere, et ab tius videlur distinctione data, quod aliud est illo peiere , et consequenter an ille possit considerare in Episcopo simoniaco simonioe dare licite, quando non valet prius absolutio- vilium, aliud vero excommunicationem, vel nem obtinere, juxta principia gener^lia supe- suspensionem, qua ligatus est propter tale rius posita definiendum est. vilium. Priori igitur titulo nemo tenetur illum 40. An ordinatus simoniaceper invincibilem vitare, nisi sit publicus simoniacus, etiam ignorantiam sit suspensus. — Opinio af/irma- secundum antiqua jura, ut supra diclum est, tivd. — Vera sententia. — Ullima dubitatio quod maxime habet nunc verum post Extrav. circa hanc partem est de ordinato simoniace Ad cvitanda, ut supra in simili de concubi- absque peccato simonice, quod ipse commit- nario dictum esl; et ideo licet aliquis sciat tat, incurratne hanc suspensionem,ut, v.gr., tnle vilium occultum ejus, non tenebitur si ipso ignorante ejus amicus per simoniam illum vitare in suscipiendis ab ipso Ordini- ab Episcopo obtineat, ut Ordines ei conferat. bus, quare si illos suscipiat, suspensus non Non enim desunt qui dicant, hujusmodi sio erit. At vero posleriori tilulo, per se lo- ordinatum manere ipso jure suspensum, quendo, et secundum jus antiquum, necessa- etiamsi illa ignorantia inculpabilis fuerit. Ita SECT. IV. DE SUSPENSIONIBUS OB PECCATA CUM, ETC. 14i tenet Sylvester, verb. Suspensio, quaest. 7, cap. ergo Per luas, 3, ejusdem tituli, dicen- ubi ait, manere solum suspensum ab Ordine dum est, illam non fuisse ignorantiam facti, sic suscepto; in quo distingtiit hunc ab eo, sed juris; nam ut ex casu textus constat, qui scienter per simoniam ordinatur, quod ipsemet ordinandusactum simoniacum efficit, tamen discrimen nullo jure probat. Potest per quem sibi ad Ordines suscipiendos viam tamen probari haec opinio ex cap. Per tuas, paraverit; non tamen intellexit in eo facto se 3, de Simonia. Ubi de quodam sic ordinato aliquid illicitum fecisse, ut ibidem dicitur; per ignorantiam ait Pontifex : Nisi cum eo quae manifesta est ignorantia juris. Unde fuerit misericorditer dispensatum, nec ad ulterius dicitur, illam ignorantiam vel reipsa superiores ascendere, nec in suscepto debet non fuisse probabilem, et inculpabilem, vel Ordine ministrare. Item adjungi potest cap. certe non fuisse hujusmodi praesumptam, ac Praesentium, 4, qusest. 5, ubi quidam per propterea illum non fuisse judicatum immu- ijnorantiam ordinatus simoniace , quia pa- nem a culpa simoniae. Quod verum esse cen- rentes dederunt pecuniam, ipso nesciente. a semus, quoties ignorantia ipsa, etiamsi sit taliOrdinesusceptosuspenditur. Nihilominus facti, culpabilis fuerit; et hoc probat oplime dicendum censeo, quoties is, qui ordinatur, aliud cap. Preesentium, ibi : Culpam istam non committit simoniam, etiamsi ipso igno- nesciens, et coactus commisit. Et a simili su- rante commiltatur in sua ordinatione, non mitur ex diclis cap. Apostolicae, et Ut ani- manere suspensum etiam ab Ordine sic sus- marum, quce loquunlur de ignorantia crassa, ceplo. Ita tenetNavarr., in Summa, cap. 26, velsupina, sub qua comprehendunt omnem num. 68, citans Bellameram, et Cardinalem ignorantiam, quae ad peccandum mortaliter Alexandrinum. Et ratio est illa generalis, sufficit, ut conlra nonnullos modernos in su- quia haec suspensio est poena imposita propler perioribus dixi. culpam; et ideo cessante culpa etiam per ignorantiam cessat poena, arg. cap. Aposto- De suspensione ob simoniacam collationem, licac, de Clerico excomm. ministr., ibi : Vos beneficii. reddit ignorantia probabilis excusatos, sci- licet a quadam pcenali suspcnsione. Et facit 42. Circa alteram partem de simonia in etiam cap. Ut animarum, de Constit., in 6, et collatione beneficiorum commissa, D. Tho- cnp. Cum cessante, de Appell. Et in specie mas, 2. 2, qua^st. 100, art. ult., ad 1, tam de confirmalur ex cap. De simoniaco, de Simo- dante, quam recipicnte beneficiurn simo- nin, ubi expresse dicitur : Qui ipsis ignoran- niace, dicit, si crimen sit occullum, manere tibus simoniace ordinantur, possunt , quia suspensum quoad se tantum; si vero sit pu- simoniaci non sunt, in suis Ordinibus rema- blicum, esse ipso jure suspensum et quoad nere. Ilem potest sumi argumentum a simili se, et quoad alios, et idem dicit de mediatore ex dicto cap. Per tuas, 2. hujus simoniae; non tamen declarat, qualis 41. Objectio. — Solvitur. — Respondetur sit illa suspensio, nec quo jure introducta sit. ad cap. Per tuas, 3, de Sim. — Exponilur Eam vero sententiam sequuntur ibi Cajeta- cap. Prxsentium, 2, quscst. 5. — Dices ; nus, et Soto, hb. 9 de Justilia , qmest. 8, ordinatus per ignoranliam ab Episcopo simo- art. 1, ad 1. Nonnulli vero Summistae decla- niaco suspenso, suspensus manet; ergo el in rant, eum, qui recipit beneficium, manere pracscnli fiet. Respondetur negnndo conse- ipso jure suspensum a tali beneficio. Al vero quentiam, quia in eo casu non ordinalur quis Innocentius, et Panormitanus, quos refert et abEpiscopo jam suspenso, ut ob eam causam sequilur Covarruvias, in dict. Clement. Si non recipiat ab illo Ordinis executionem, sed furiosus, part. 1, § 1, num. 7, senliunt, hunc pcr talem ordinationem efficitur ordinator manere suspeusum ab Ordine, si crimen suspensus, cum antea non esset; ergo poluit fuerit publicum; aiuntenim fieriirregularem, dare executionem Ordinis,- quam habebat, si celebret sic suspensus; conslat autem, q lamvis simul ipse illam perdiderit sic ordi- irregularitatera non incurri propler celobra- n.mdo. Unde cum alias ordinalus non com- tionem cum suspensione a benelicio tantum, uiittat crimen, ob quod privetur taii execu- quandoquidem illa suspensio non privat Or- tione, non est unde suspensionem incurrat ; dinis executione. Quod eliam tenet Villadiego aecus vero est in superioribus casibus; nam Ce Irregular., cap. De simoniacis. ln illis omnibus aut ordinaluscriminosus est, 43. De conferent: simoniace beneficium, an aul ordinalor suspensus esse supponilur. Ad sit ipsojure suspensus. — Verumlamen, quod 142 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONinrS JERE LATIS. ssepe admonui. distingaere oportet propriam csse hos non manere suspensos a collatione suspensionem , ut est censura distincta ab beneficiorum; nam si quse suspensio eontra- excommunicatione, ab illa, qurc in ipsamet hitur propter haec peccata graviora publica. excommunicatione includilur. Hoc posteriori solum est ab usu Ordinis, et sacris ministe- modo certum est, hujusmodi simoniacum riis, ut ex praedictis juribus constat. esse suspensum ab omni officio, beneficio et i\. Suscipiens per simoniam beneficium non Ordine, quia excommunicatus est, saltem est suspensus ab officio. — Ex quibus, idem post Paulum II, et Marlinum V. Et hac ra- dicendum est de suscipiente beneficium pcr tione etiam est verum, simoniacum fieri irre- simoniam, quantum ad suspensionem ab Or- gularem, si celebret non absolutus ab hac dine; nam si crimen sit occultum, omnes excommunicatione. At vero loquendo de spe- concedunt non manere suspensum ab Ordine, ciali censura suspensionis, ut hic loquimur, ut patet ex D. Thom. supra ; Angelo, verb. in primis contra conferentem simoniace hu- Simonia, 6; Sylvestro, verb. Suspensio, q. 7. jusmodi beneficium nullam reperio suspcn- Quanquam dicant, tunc manere suspensum sionem ipso jure imposilam. Et quidem si sit quoad se; quod aliqui ita declarant, ut si occultus simoniacus, omnes concedunt; nam ante actam pcenitenliam celebret, mancat licet dicant, illum esse suspensum quoad se, irregularis; post pernctam vero poenitentiam non tamen intelligunt de propria censura celebrare possit absque alia dispensatione. vt suspensionis, sed de impedimento, quod se- absolutione ; verumtamen illud prius nnllo cum affert quodlibet peccatum mortale. Unde jure probant magis de hoc vitio, quam de fit, ut necessario debeat id intelligi de sas- aliis supra tractatis. Similiter si hoc cri: tn pensione a ministerio Ordinum, non a colla- sit publicum, dicunt ita manere clericum tione beneficiorum, quia peccatum mortale suspensum ab Ordine, ut eliam post perac- non impedit, quominus absque novo peccato tam pcenitentiam sine dispensatione cele- possit collatio beneficii fieri, sicut et alii brare non possit. Verum de hoc eliam supra aclus jurisdiclionis, maxime quando pecca- osteudimus non probari ex illis juribus, qure tum est occultum, ex quo nullum scandaium communia sunt huic vitio cum aliis. Quoe potest sequi, ut alibi latius dixi. Quando vero de hoc vitio specialiter citantur, minus vero tale peccatum simonia3 publicum est, probant, qualia sunt cap. ! et 2, 1,qusest. 1, potesl esse nonnullum dubium propter com- ubi solum dicitur, hunc corripiendum esse, et munem sententiam Doctorum; nihilominus a Sanctsc Ecclesix liminibus submovmdum, lamen etiam lunc non invenio hanc censuram et digno analhematis vinculo percutiendum, latam aliquo jure. Aut enim dicitur hic simo- et si perseverans fuerit, perpetua damnatione niacus publicus manere ipso jure suspensus, malctandum ; qua3 omnia nec suspensionem solum quia peccatum publicum est, et hoc propriam continent, nec pcenam latam, scd non; supra enim ostendimus , non omnem ferendam. Et similia sunt multa sub tit. de icum publicum peccatorem essc ipso jure Simonia, et 1, queest. 1. pensum; vel quia in tali specie, seu ge- 45. An sit suspensus a beneficio, quod sic nere peccati publicus peccator est, et de hoc acquirit. — Quantum vero ad suspensionem rursus interrogo, an intelligalur specialiter a beneficio, sermo esse potest vel de beneficio de tali peccato simonise commisso in colla- per siinoniam comparato, vel de aliis, qua3 tione bcneficii; et hoc etiam nulla specialis prius legilime habebantur. Quantum ad pri- coi siilutio lalem pcenam ferens circa hoc mum, dicendum cst, illuin non proprie ma- delictum invenitur, aut a clictis aucloribus nere suspensum a lali beneficio, sed omnino citalur. An vero intelligalur de quovis pec- non acquirere lale beneficium, quia collatio cato simonias publico; et ad hoc, solum seu provisio ejus omnino nulla fuit, juxta ; :l eruntur illa jura, qiue de concubinariis Extravaganl. Pauli II, et decretum Martini V, ■ iicis supra adducta sunt, pracsertim cap. supra citata. Ex quo a fortiori fit, ut hic Praster, § Verum, 32, ubi dicilur, hos non simoniacus suos non faciat fruclus talis bene- esse admittendos ad Ecclesiaslica minisleria; ficii, sed eos in eonscienlia et sub animx suce quod potius significat per Ecclesias Pra3- periculo, ut ibidem dicilur, restituere tenea- latos esse suspendendos, quam ipso jure tur.Uhi est obiter advertendum cum Cajetano esse suspensos. llaque de his quoad hano in Suinma, verb. Excoiiununicatio, cap. 72, pcenam idem sentiendum est, quod de pu- hoc non solum procedere in beneficiis proprie blicis concubinariis. Undc fit, mullo certius dictis, qtwa conferunt jus ad proventus ra- SECT. IV. DE SUSPENSIONIBUS OP, PFCCATA CUM, ETC. 143 tione officii; sed etiam in aliis pivclalionibus dixi plura supra tractanCfo de excommunica- spirilualibus seu Ecclesi.isticis, quoe nullum tione, hic solum expendo, ad incurrendam habent beneficium adjunctum, utsunt prsela- hanc suspensionem non satis esse tcnere tiones in religionibus ; nam etiam qui ad hax schisma, nisi de hoc juramentum pracstelur, eligitur vel illa suscipit per simonium, manet et non quomodocumque, sed sponte, id est, non solum suspensusa tali officio, sed omnino absque timore vel ignorantia, ut ex prrcdicto carens illo; nam omnis hujusmodi electio et textu constat. confirmatio irrita esse declaratur in dictis 18. Casus de clerico in duello pugnante re- decrelis. Qaod adeo verum est, utetiamsiper jicitur. — Sextus casus adjuogi posset ex ignorantiam suscipientis beneficium, et bona Sylvestro, Angelo, Tabiena et aliis, verbo fide ex parte ejus, collatio simoniace facta Suspensio, de clerico alium ad duellum pro- sit, retineri beneficium non possit, juxta vocante, vel duellum ab alio oblatum accep- sacros canones, ut dicilur in cap. Sicut tuis, tanle, quem dicunt ipso jure manere suspen- de Simonia, ct declaratur ac iimitatur, nisi sum, excap. 1 de Clericis pugnant. induello. receptor beneficii non solum non consenserit, Verumtamen, ut recte advertit Navarrus, sed eliam prius cxpressc contradixerit. De cap. 27, num. 156, in eo textu non dicitur, quo latius alibi, nam hoc ad ccnsuram sus- hunc esso suspensum ipso jure, sed de rigore pensionis non spcctat. juris merilo esse deponendum; solum ergo 40. An maneat suspensus a beneficiis antea designatur poena per judicem imponenda. habitiS. — De suspensione vero ab aliis bene- Imo addilur, Episcopum posse cum tali pcena ficiis, licet Sylvest., Angelus et alii dicant, miserioorditer dispensare, dummodo ex ipso hunc simoniacum in susceptione unius bene- duellohomicidium vel membrorum diminulio ficii manere suspensum ab omnibus aliis non fuerit subsecuta; nam tunc jam orilur beneficiis, qua? legitime possidebat, nullo irregularitas, in qua solus Papa potest dis- tamen jure id probant sufficienler, et ideo pensare.Undeintelligilur, talemdeposilionera oppositum credo verius, seclusa excommuni- non esse imponendam propter solam provo- catione. Aflerunt c. De simoniaco, deSimonia, cationem vel acceptationem daelli, nisi usque ubi neque est sermo de simonia commissa in ad realem pugnam progressum sit; hoc enim susceplione beneficii, sed in susceptione videtur in textu supponi, cum dicitur : Duel- Crdinis, neque etiam fit mentio de suspen- lum susceperit, sive victor, sive victus fuerit. sionc aliqua jure lata. Ilem citatur cap. Prae- Imo etiam post pugnam illa depositio, dc qua scntium, \ , quoest. 5, ubi etiam est sermo de ibi estsermo, non videlur proprie et rigorose, cimonia in ordinatione commissa et de pcena sed pro suspensione accipi, quia in rigorosa ejus, ct ideo non fertur suspensioab omnibus depositione nunquam potesl Episcopus dis- Ordinibus, sed tanlum ab Ordine simoniacc pensare, cum Papa ipse raro dispenset. suscepto; undc nec proportionale argumen- Denique hsec procedunt juxta illud jus anti- tum inde sumi potest. Cum ergo nulla cen- quum, et de propria suspensione, ut ub e.v- sura sit admittenda ipso jure, nisi in eo sit communicatione distinguitur. Naaa juxta jus s lis expressa, fit, ut hcec sine alia probalione novum Concilii Tridentini, sess. 25, c. 19 de non sit a nobis admittenda. Et inde a fortiori Reform., hujusmodiclericus pugnans in duello sequitur, ex vi hujus delicti non manere ali- exconimunicatus manet ipso jure, eaque ra- quem inhabilem ad alia beneficia postea reci- tione ab officio et beneficio suspcnsus. pienda, nisi ratione excommunicalionis, et 49. Alius casus de raptoribus rejicitur. — ideosihrecsitablataper absoIutionem,absque Tandem addi hic potest casusaliusexConcilio alia dispensatione poterit quis novam bene- Tridentino, sess. 24, c. 6 de Refonnal. matri- ficium obtinere. mon., ubi cum pcena excommunicationis, et alire conlra raplores ferantur in ha3c verba : Alii casus breviter explicantur. Raptor ac omnes illi auxi^um, consilium, et favorem prxbentes sint ipso jure excommuni- 47. Suspensio contrajuramentum emittentes cati ac pcrpetuo infamcs, omniumquc dignita- de tenendo schismatc, cap. \ de Schismate. — tum incapaces; postea subjungitur : Et si Quinia suspensio sumilur ex cap. 1 dc Schis- clerici fuerint, de proprio gradu decidant. jnaticis, ubi qui juramentum preebent sponte Quse verba et deposilioneni et suspensionem de tenendo schismate, a sncris Ordinibus et significare possuni. Et dubium est, an parti- tlignitale suspenduntqr, Et qaia de hoc textu cula illa, ipsojure, construenda sit cum sola 144 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. dictione seu poena immediata, scilicet excom- fessionem emitterent. Tunc enim in favorem municationis, an cum omnibus aliis pcenis. religionis voluit Ponlifex, ut in quacumque Sed quidquid hoc sitquoad infamiam et inca- setate habitum religionis susciperent, posset pacitatem, de quibus ibi, quoad suspensionem eis saltem prima tonsura conferri. Excepto existimo esse ipso jure, qnia verba illa, deci- ergo illo casu suspendilur Episcopus infanti dant a proprio gradu, sumpla videntur ex c. conferens primam tonsuram. Idemqueibidem Eos, 36, q. 2, et ibi ferendam poenam signifi- statuitur de conjugatis, cum duplici limita- cant, ut constat ex c. de Puellis, eadem causa tione, nisi religionem intraverint, vel statuant et quaestione. ad sacros Ordincs promoveri, eo modo, quo SECTIO V. secundum canones fieri potest. Idem statui- _ . _ . . tur ibi de illiteratis absque ulla exceptione. Quas suspensiones mcurrant idso jure Episcopi et itar,,,a «™ -„-._n» •• » -n j •• • Ecclesiarum capitula. It9CU,e non Permitllt Jus ^ el.am pnmam tonsuram conferri homini prorsus illilerato, 1. Prima suspensio. — Quoniam generalibus quanquam cum proportione hoc intelligen- suspensionibus Episcopi non comprehendun- dum sil juxta illius Ordinis seu initii Ordinum tur, ideo breviter annotare oportet, suspen- exigentiam, servata constitutione Concilil siones illas, quae vel specialiler in illos solos Tridentini, sess. 23, cap. 4 de Reformat. vel in eos simul cum aliis, facta eorum spe- Denique eadem suspensio extenditur ibidera ciali mentione, latae sunt. Prima causa sus- ad Episcopum sic ordinantem hominem dioe- pensionis Episcopalis est illicila Ordinum cesis alienae absque sui superioris licentia. collatio, sub quo genere plures comprehen- Quae omnia et species ac duratio suspensionis dunlur species : una est de simoniaca colla- satis clara sunt ibi. tione, de qua in sectione praecedente diximus 3. An suspensio dicti cap. ultim. extenda- propler connexionem maleriae; nam per se tur ad collationem aliorum Ordinum cum huc spectabat. Quamvis interdum exlendatur similibus defectibus. — Solum dubitari potest, ad Praelatos inferiores, minores Ordines simo- an suspensio illa extendenda sit cum propor- niace conferenles. lione ad collalionem cujuscumque Ordinis 2. Secunda suspensio ob illicitam Ordinum factam personae habenti proportionalem de- collationem. — Ergo illo casu omisso, suspen- fectum. Nam Sylvester et alii Summistae, ex dilur Episcopus, quoties ordinatus propter hoc textu colligunt, manere suspensum Epi- malam pruinotionem suspenditur. Sic suspen- scopum conferentem quemlibet Ordinem ha- dunlur ipso jure Episcopi, qui ordinant ante benti aliquod ex dictis quatuor impedimentis, tempora seu ante legitimam aetatem, et qui scilicet defectum aetatis, litteraturae, vel quia ordinant non suos sine licentia proprii, vel est non subditus, vel conjugatus. Et idem etram quiordinantindignum seu irregularem, sentit D. Antoninus, 3 part., tit. 28, cap. 4, aut illegitimum, auteum, qui publicam pceni- et indicat Soto, in 4, d. 25, quaest. 1, art. 2, tentiam egit, vel denique qui ordinant illite- circa finem, et videtur verisimile ex aequali ratum , ul addunt Sylvesler et alii. Quae vel etiam majori ratione; plus enim peccalur omnia ex jure antiquo colligi solent. Primum servala proportione conferendo superiorem ex cnp. ultim. seu Nullus, de Temp. ordin., Ordinem indigno vel incapaci ejus, quam in- in 6, ubi per unum annum suspenditur Epi- feriorem. Unde cum in illo texlu solum impo- scopus a collalione clericalis tonsurae dun- natur in pcenam suspensio collaiionis primae taxat, si infanti conferre praesumat clericalem tonsurae, juxta praediclam sententiam erit hoc tonsuram, et additur limitatio : Nisi forle re- proportionaliter inlelligendum, ut pro uno- ligionem intraret. Quoe exceplio videlur in- quoque Ordine sic male collalo intelligatur volvere repugnantiam, quia infanles in prae- ferri suspensio ab annua collatione illius senti materia intelligi debent, qui septimum Ordinis, ut in eo, in quo quis peccaverit, pu- soltem aelalis aru'um non altigerunt, quos in nialur, quae est ratio illius textus. Sed objici ea aclale repugnat religionem inirare. Dicen- polest, quia videtur haec nimia extensio et dum vero est olim solitum fuisse hujusmodi amplificatio legis pcenalis, in qua, ut ssepe infantes eliam ante illam aetatem religioni a dixi, argumenlumasimili, imoet a majori seu parentibus offerri seu dicari, et hoc in eo a fortiori ralione validum non est. Et pneser- texlu significari, maximesi ab illa aelate reci- tim est niniia licentia, augere poenam taxa- piebant religionis habitum, quamvis non sta- tam in lege, proplerea quod delictum sit tim, nec usque ad convenienlem aetatem pro- majus, cum proporlione ad deliclum, cum SECT. V. DE SUSPENSIONIBUS EPISCOPORUM. 145 hoctotum pendeat ex voluntate legislatoris, leat. Hoc enim significat fictio, seu figmcn- de qua non constat ex sola illa proportione a tum in re morali. Est autem illa suspensio nobis considerata. Eo vel maxime quod in solum per annum; tamen est a collalione collatione priinse tonsurae, laici transferuntur omnium Ordinum : hoc enim significat, ut ad ordinem clericalem; unde est veluti janua supra vidimus, illa locutio absoluta, a colla- ad clerum (ut sic dicam), et ideo in hoc in- tione Ordinum. gressu seu assumptione laicorum ad cleri- 5. Obprimx tonsurae collationem non incur- catum voluit Pontifex specialem cautionem ritur censura hsec, quse ab omni Ordine suspen- adhibere. Quae ratio non invenitur in quacum- dit. — Incurriturque haec pcena propter colla- que alia ordinatioue, per quam ille, qui jam tionem cujuscumque Ordinis ultra primam clericus est, ad superiorem Ordinem in illo tonsuram; nam propter hanc non incurritur, statu ascendit; non ergo licet poenam illius ut constat, tum ex alio textu supra traclato legis ad alios Ordines extendere. in c. Nullus; tum etiam quia hic suspenditur, 4. Ex aliis juribus colligitur suspensio ob quiordinaveritclericum;collalioautemprimae collationem minorum alieno. — Nihilominus tonsuraenequeestordinatiosimpliciter,neque tamen addendum est, in aliis juribus esse ordinatioclerici,sedlaici;collatioautemcujus- latam pcenam suspensionis unius anni contra cumque alterius Ordinis etiam minoris sup- eos Episcopos, qui male promovent clericos ponit clericum, saltemper primam tonsuram; ad quoscumque Ordines. Nam in cap. Eos et est ordinatio simpliciter, et ideo sufficit aol qui, de Temp. ordin., in 6, suspenduntur hanc pcenam incurrendam. Nec mirum videri Episcopi, qui ordinant clericos aliente paro- debet, quod propter unum Ordinem sic male chiae, nisi de suorum superiorum licentia. collatum inferatur suspensio a collatione om- Ferlur autem cumhaclimitatione, si scienter, nium Ordinum, eo quod videatur talis pcena seu affectata ignorantia, vel quocumque alio excedere culpam, quia licet secundum quam- figmento qusesito prsesumpserint ordinare. dam extensionem excedat, tamen secundum Itaque si id faciant bona fide, non incurrunt, meritum et proportionem non excedit. Estque imo etiamsi ex ignorantia vel negligentia hoc usitatum in jure, ut patetex cap. Vel non culpabili decipi se sinant, nisi ignorantia est compos, de Temp. ord., cum similibus. affectala sit, ut in textu dicitur; qualis erit, Atque ita exponit hanc pcenam Glossa in dict. si probabiliter dubitans licentiam esse sub- cap. Eos qui. Non desunt tamen, qui putent reptitiam, nullam vult facere diligentiam. illam pcenam et indefinitam locutionem de- Quod vero additur, vel alio figmento quxsito, terminandam esse ad materiam, in qua pec- explicatio vel amplificatio esse videtur pree- catur, id est, ad Ordines sic male collatos, cedentis particulae scienter. Duobus enim mo- arg. cap. Si compromissarius, de Elect. Quod dis potestEpiscopusordinareclericum, quem sentit Dominicus ibi, quem alii sequuntur. scit esse alterius dicecesis : uno modo sine Mihi tamen prior expositio planior videtur, et honesto titulo etiam apparente, ductusaffectu, conformior his, qu«e in superioribus de hujus- et utens (ut sic dicam) absoluta potestate, et modi suspensionibus generatim diximus. Ad tunc clarum est, maxime incurrere hanc cen- hanc etiam pcenam confirmandam citari solet suram. Alio modo potest id facere sub aliquo cap. Si quis, d. 58, ubi punitur Episcopus, titulo, v. gr., quia urget aliqua necessitas, qui monachuin ordinat sine licentia sui Proe- nec potest tam cito proprius Episcopus adiri, lati; tamen ibi non imponitur pcena suspen- et praesumitur, sine alio majori fundamento, sionis, sed cujusdam excornmunicationis his quod ratum habebit. In quo casu licet igno- verbis : Episcopus, qui hoc fecerit, a cxte- rantia facti non intercedat quantum ad hoc rorum communione sejunctus, suceplebis com- quod talis persona est alienae jurisdiclionis, munione contentus sit. Qurje pcena nunc non tamen intervenit quodammodo ignorantia est usitata. juris, quia eo non obstante, existimatur in eo 6. At vero proper alios tres defectus, scili- casu licitum esse illum ordinare; vel etiam cet lilleraturae, aetatisetconjugii, non invenio potest illa dici ignorantia facti, quantum ad suspensionem ipso jure latam in eum, qui hoc quod creditur esse ibi licentia prresumpta Ordines sic confert, loquendo de jure com- vel tacita. Hoc ergo genus ignorantiae vel tituli muni. Nam in cap. 2 de Temp. ordin., suspen- colorati non sufficit ad excusandum. Quod dendus dicitur Episcopus, qui extra tempora inlelligendum est, quando mala fides interce- ab Ecclesia statuta Ordines confert ; non vero dit, vel ignorantia affeclata, quee illi a^quiva- ferlur suspensio ipso jure. Et similiter in cap. xxiii bis. 10 146 OISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. Vel non est compos, eodem titulo, decernitur celebratum Concilium convocet totnm dicece- suspensio ferenda , non lata, in eum, qui or- sim, ut ei promulgentur, quae in Goncilio sta- dinat aliquem ante legitimam setatem. Atque tuta fuerint. Sed ibi non imponitur poena eadem lata fuerat in Concilio Arelat. III, c. 1 , suspensionis, sed cujusdam excommunicatio- juncto 3, ubi eadem poena extenditur ad eum, nis duorum mensium; tamen Glossa, quoniam qui ordinat irregularem , bigamum , viduae illa temporis determinatio excommunicationi maritum, aut publicum pcenitentem. In Con- repugnat, per excommunicationem, suspen- cilio Aurelianensi III, c. 6, solum sex mensium sionem intelligit. Et similis textus babetur in suspensio pro hujusmodi delicto imponi pree- cap. unico. 10, quaest. 3. Quas jura sunt Con- cipiebatur. Et in cap. 7, quod refertur d. 74, cilii Toletani XVI, c. 7, in collectione Loaysse, cap. 1 , in Episcopum ordinantem invitum et ubi haec pcena vocalur excommunicatio duo- «veluctantem annua suspensio fertur his ver- rum mensium. Sed quEecumque illa fuerit, ais : Annuali pamitentice subditus , Missas jam non est in usu etiam in Hispania, ubi facere nonprsesumat. Ex quibus suspensionem Concilium illud coactum est; imo forte nun- ipsojure latam colliguntSylvest., verb. Ord., quam fuit in Ecclesia universaliter recepta. 3, qusest. 10; Maiol., lib. 4 de Irregul., c. 10. 8. Secundus casus cap. Provida, deElect., Qui etiam citat cap. Honoratus, et cap. Ubi, m 6. — Secunda suspensio sumitur ex cap. dist. 74. Sed in priori reprehenditur vitium, Provida, de Elect., in 6, ubi per annum sus- nihil tamen de pcena agitur; in alio vero penduntur Episcopi, qui non servant consti- potius Siricius supponit contrarium, et com- tutionem quamdam Concilii Lugdunensis, minatur suspensionem, si iterum fiat delic- quae habetur in cap. Quamvis, eodem titulo, tum. Denique Pius II, qui male promotos per quam prohibetur Episcopis, vel Archie- suspendit, de oidinatoribus nihil dixit. Et piscopis, ne in causis spectantibus ad electio- prsesertim de ordinantibus illiteratos vel con- nem Episcoporum, postquam ad Sedem jugatos nihil invenio specialiter sancitum. At Apostolicam appellatum est, se intromittant, vero Concilium Tridentinum, sess. 14, c. 2, etiamsi parles ab appellatione voluntarie re- specialiter suspendit per annum ab exercitio cedant, nisi prius facta diligentia eis consti- Pontificalium Episcopos titulares, qui ad ali- terit nullam fraudem vel pravitatem in tali quem Ordinem vel primam tonsuram promo- negotio intercessisse. Et quamvis in d. cap. vent quempiam, absque ejus proprii Praelati Provida, non fiat mentiode Episcopis, sed de expressocousensuautlitterisdimissoriis,prae- judicibus inferioribus, ad quos via ordinaria textu cujusvis familiaritalis, privilegii, etc, talium negotiorum cognilio spectat, tamen et in sess. 23, cap. 8 de Reformat., extendit ex multis circumstanliis constat illos judices sermonem ad omnes Episcopos, eosque sus- esse non posse nlsi Episcopos, vel illis su- pendit a collatione Ordinum per annum, si periores, scilicet Archiepiscopos, Patriar- non subditum ordinent, nisi ejus probitas ac chas, etc. Quos omnes hoc loco nomine mores Ordinarii sui testimonio commenden- Episcoporum comprehendimus. Assumptum tur. Generalius autem et rigorosius Sixtus V patet, primo quia electio Episcoporum res est in hujusmodi ordinantes suspensionem tulit, gravissima ; unde causae pertinentes ad illam sed revocata est per Clementem VIII, utsupra inter majores annumerantur, ut dicilur in notavimus. dict. cap. Quainvis; ergo ordinaria de illis cognitio non potest nisi ad Episcopos perti- ln Episcopos prave utentes pastorali munere. nere, qui dicuntur inferiores judiccs com- paratione Summi Pontificis, post illum vero 7. Primus casus ex cap. ult., dist. 18, et sunt superiores. Secundo, quia ibklcm dici- cap. unic, 10, quxst. 3. — Secundo princi- tur, hos judices cognoscendo de his causis ad paliter feruntur plures suspensiones in jure conlirmandos et consecrandos electos proce- in Episcopos propter varios defectus, vel dere; at hoc Episcoporum munus est. Deni- in electionibus, vel in usu jurisdictionis, vel que suspensio, quae ibi imponitur, solum est in administralione rerum Ecclesiac, vcl in ab Episcoporum conlirmalione, ac consecra- aliis rebus ad paslorale munus perlinenlibus. tione, quae suspensio in solis Episcopis locup Primus ergo casus in hoc ordinesumisolet ab habel. Unde est etiam considerandum, hanc Angelo et aliis Summistis ex cap. ult., d. 18, suspensionem non incurri per violatiooem ubi praeeipitur Kpiscopo, ut dum provinciale illius conslitutionis Concilii Lugdunensis, do- Concilium cogitur, infra sex menses post nec ad confirmationeni lalis electionis, et SECT. V. DE SUSPENSIONIDUS EPISCOPORUM. 147 consecrationera sic electi procedatur. Unde, rerum temporalium talis Ecclesia3 sic gra- licet Episcopus post appellationem interposi- vatse; ita enim moderandam censeo illam tam in tali causa cognoscat, praeter formam poenam juxta materiam subjectam, et regu- pra^scriptara in dicto cap. Quamvis, non in- lam illius textus, et aliorum similium. Dico curret hanc suspensionem, donec confirmet autem illam non esse suspensionem a bcnt.- electionem, et consecret electum, quidquid ficio, quia ibi non exprimitur clare, nec im- Angclus, et Sylvester dicant, quia praedict. plicite continetur, juxta principia superius cap. Provida, solum suspendit confirmantes, posita. et consecrantes eosdem; non ergo cognoscen- 10. An contrahant hanc censuram Prxlati tes de causa, si ad pradictos actus non per- inferiores habentes quasi Episcopalem juris- veniant, sed solum acta in tali causa erunt dictionem. — Dubitari vero hic potest, an irrita et inania, ut in eodem textu dicitur. soli Episcopi, et superiores illis contrahant Nonnullam tamen dubitationem habet, an, si hanc censuram, vel etiam inferiores Preelati Episcopus confirmet, non tamen consecret, parlicipantes jurisdictionem Episcopalem, et vel e converso, talem suspensionem incur- habentes Ecclesias Capitulares, scilicet Colle- rat; nam ibi uterque actus simul et conjunc- giatas, vel regulares sibi commissas. Videntur tim videtur postulari. Respondeo probabilem enim etiam hic comprchendi, quia in eos quidem esse hanc partem, nihilominus pro- conveniunt omnia verba illius textus, qui babilius videri, quemlibet ex illis actibus fortasse non sine mysterio usus est potius sufficere ad suspensionem sibi proportiona- nomine Prxlatorum, quam Episcoporum, ut tam incurrendam, id est ab usu seu exercitio hos etiam comprehenderet. Item, quia lex illa actus male exerciti, juxta regulam in eodem non minus erat necessaria his Preelatis, quam textu positam, ut in eo, in quo peccaverint, Episcopis. In contrarium vero objici potest, pithiantur. quia si suspensio illa communis est aliis prse- 9. Tertia suspensio in Episcopos alienantes ter Episcopos, ergo non est propria Episcopo- Ecclesise bona. -r-Tertia suspensio sumitur ex rum; ergo cum in ea non fiat specialis mentio cap. Hoc consultissimo, de RebusEccles. non Episcoporum, non comprehendet illos, juxta alien., in 6, ubisuspenduntur Preelati Eccle- cap. Quia periculosum, de Sentent. excoin., siarum, qui bona immobilia Ecclesiarum sibi in 6. Respondetur priorem partem sine dubio commissarum laicis subjiciunt sine consensu esse veram, ut probant priores raliones. Ad Capituli, et speciali licenlia Sedis Apostolicoe, objectioncm vero in contrarium respondetur nisi modo, et in casibus a jure permissis. negando sequelam, nam potius Episcopi pri- Nam in primis tales contractus irritantur; mario ac per se illa lege comprehenduntur, deinde ipsi Preelati ab qfficio, et ab admini- inferiores vero Praelati quatenus munus Epi- stratione ipso facto suspenduntur, et inferio- scopale participant in administratione sua- res clerici a perceptione beneficiorum, quse rum Ecclesiarum. Unde, licet illa lex alios, in tali Ecclesia obtinent per triennium sus- qui Episcopi non sunt, comprehendat, non est penduntur, si scientes aliquid contra illam ex illis generalibus legibus, de quibus loqui- constitutionem attentari, id superiori non tur cap. Quia periculosum, nam per se primo denunciaverint. Quie suspensio annumerari et quasi per antonomasiam est propria Epi- poterat eis, quee tractatse sunt, sect. 3; huc scoporum, licet communicelur aliis quasi per tamen reservata est, quia est veluti annexa participationem, et analogiam quamdam. huic casui Episcopali, et non indiget alia ex- 11. Quarta suspensio contra Prxlatos occu- positione, nisi quod illi tunc incurrerent ta- pantesbonaEcclesiarumvacantium. — Quarta lem suspensionem, quando et sufficienter suspeusio sumitur ex cap. Prsesenti, de Offic. cognoverint delictum, et illud probare potue- ordin., in 6 , ubi suspenduntur Episcopi cum rint, et sine magno incdmmodo, seu morali aliis inferioribus Praelulis, qui sibi usurpant periculo alicujus gravis nocumenti, illud po- sine justo titulo bona dignitatum, persona- tuerint denunciare, juxla superius tractata in tuum, prioratuum, vel quarumcumque Eccle- ! simili in disp. 20. Suspensio autem hcec, quee siarum vacantium, et ad ipsorum curam, Praelatis imponitur, non est triennalis, sed seu provisionem pertinentium. Quem casum absolute fertur, ita ut duret, donec per supe- quantum ad inferiores spectat, supra, sect. 3, riorem tollatur. Est autem talis suspensio declaravimus ; quantum vero pertinent ad simpliciter ab officio, a bcneficio aulem r.on Episcopos, si recfe expendanttir, non fertur simpUciter, sed soluin ab aduiinistratione ibi.contra eos censura suspensionis, sed in- 148 DISP. XXXI. DE SUSPENSIONIBUS JURE LATIS. terdicti; suspenduntur enim ibi Episcopi ab quae incipit Quanta. Quae quidem primo fer- ingressu Ecclesiae, donec restituant; suspen- tur in Episcopos; extenditur autem ad quos- sioautem ab ingressu Ecclesiae, ut supra dixi, cumque beneficiorum collatores, sive singu- non est propria censura suspensionis, sed Iares personae sint, sive Capitula. Ralio vero interdicti. Unde in cap. Exigit, de Censib., incurrendi illam suspensionem est, si admit- in 6, ex quo solet alia similis suspensio Epi- tant resignationes beneficiorum contra for- scoporum desumi, non utitur Pontifex verbo mam ibi praescriptam; suspensio vero est a suspendendi, sed interdicendi. Agitur enim collatione vel institutione beneficii, quae tali ibi de non recipiendis in pecunia procuratio- personae convenit. Quam rem supra etiam nibus nec muneribus ab Ecclesiarum visita- attigimus agentes de excommunicationibus toribus, eorumque familiaribus; quae si aliqui Papae reservatis, disp. 22, sect. 5. receperint, duplum ejus quod receperint, Ecclesiae, a qua receperint, infra rnensem jfn Episcopos aliis modis delinquentes. reddere praecipiuntur, et subditur : Alioquin ex tunc Patriarchx, Archiepiscopi, Episcopi 13. Prima in Episcopos foventes usuras. — duplum ipsum ultra prxdictum tempus resti- Contra quod usurx vitium censura hxc sit tuere differentes ingressum Ecclesix sibi sen- lata. — Terlio feruntur variae suspensiones tiant interdictum. Similisque pcena fertur in in Episcopos propter alia delicta. In quo or- Extravag. unic. de Reb. Eccles. non alien., dine prima sumitur ex cap. t de Usuris, in 6, ubi Episcopus, vel Abbas Ecclesiae, bona alie- ubi Patriarchae, Archiepiscopi, et Episcopi nans contra illam constitutionem, ab ingressu ipso facto suspenduntur, si domos suas locent Ecclesiae interdicitur; quae etiam non est vel sub alio titulo concedant ad fcenus et ccnsura suspensionis, sed interdicti. Statim usuram exercendam hominibus alienigenis, vero subjungitur ibi alia suspensio, quae pos- vel aliis non oriundis de terris ipsorum, tam set hic distincte numerari; nam si in illo in- illicitam negotiationem publice exercentes, terdicto per sex menses obduratio animi vei etiam si eos in terris suis habitare per- perseveraverit, ab administratione suae Ec- mitlant. Circa quam prohibitionem et censu- clesiae in spiritualibus et temporalibus sus- ram nonnulla consideranda sunt. Primum est pendilur absolute et simpliciter, et absque peccatum illud, in cujus odium illa constitu- temporis limitatione. tio facta est, esse peccatum usurae, non quo- 42. Quinta suspensio. — Sexta suspensio. modocumque exercitum, sed quasi ex officio — Septima. — ■ Octava. — Quinta suspensio et per modum publicae negotiationis. Nam sumitur ex Extravag. 2 Pauli II, in Bullario licet usurae vitium absolute et in universum Rom., ubi Episcopus commissarius, vel dele- detestandum sit, tamen Ecclesiastica jura gatus in causa alienationis rerum Ecclesiasti- quae pcenas statuunt contra hos usurarios, carum, si per gratiam, timorem, aut sordes vel eos coercere inlendunt, denegando illis in detrimentum Ecclesix utatur potestate sibi aliqua subsidia aliorum fidclium, ut suavius commissa, ab executione officii per annum procedant, de publicis fceneratoribus lanlum suspenditur , ita ut.si damnabiliter se ingerat loquuntur, ut palet in praedicto textu, et in divinis suspensione duranle, irregularitatem Concilio Lateranensi sub Alexandro III, incurrat, quam solus Papapossit auferre. De part. 1, cap. 25. Quanquam, ut locum ha- qua constitutione diximus supra agentes de beat constilutio dict. cap. 1 , non est necesse excommunicationibus reservatis Papae, et ibi ut prius hanc negotiationem publice exercue- dicta hic cum proportione applicanda sunt. rint;sed salis est, ut ex tunc exercere velint, Alia vero suspensio, quae sumi potest ex ut patet ex illis verbis, Exercenlcs aut exer- Extravag. Ambitiosx, de Reb. Eccles. non cere volentes. Non quod interiorem usuram, alien., et potest hic esse sexta, declarabilur seu voluntatem foenerandi hoc jus puniat; melius infra in materia de Inlerdicto. Itern hoc enim et est contra generale principium, numerari hic posset alia suspensio lata a quod Ecclesia non judicat de occultis, et Joanne XXII, in Extravag. Salvator, de Prae- contra specialem decisionem illius decroti, bend.; tamen quia solum attingit speoialem qiue solum esfc contra usurarios publicos, ul causam Episcopatus Tolosani, illam omitto, constat ex verbis ejus; sed sermo esl de vo- sicut eliam alligi supra tractando de excom- luntate extcrius ct publice contestala, ita ut municationibus reservatis. Legitur alia sus- aliquis publice proliteatur se velle lianc ne- pensio quoad Pium V, Constitutione sua 58, goLatiouein exercere, ct ad huuc linem velle SECT. V. DE SUSPENSIONIBUS EPTSCOPORUM. 149 vlvere in hae civitate, vel locare domum, etc. vero, seu reliqui omnos, tam lalci quam Uude cum statim in illo textu dicitur, hujus- Ecclesiastici , excommunicantur; communi- niodi publicos usurarios non esse permitten- tates vero interdicuntur. Ultimo observare dos, vel inter usurarios jam computantur pu- licet, hic haberi exemplum suspensionis latce blice profitentes se velle eam negotiationem simpliciter, et sine ulla delerminatione officii c\orcere; velsensus est, ut non permittantur vel beneficii. Unde ne incerta maneat sus- illi, qui jam sunt, vel esse volunt publice pensio, vel ne nimis ample, aut rigorose ex- usurarii. plicetur, posset quis juxta subjectam mate- 14. De quibus usurariis loquatur dict. riam, illam limitare, ut scilicet intelligatur cap. 1. — Rursus considerandum est in prae- de suspensione a jurisdictione. Verius tamen dicto textu non de omnibus his usurariis, sed credo intelligendam esse de suspensione ab deaIienigenis,etnonoriundisintalibus terris, officio et beneficio. Tum quia hoc sonant sermonem esse. Itaque si quis locet domum verba in omni proprietalesumpta; tum etiam indigenae terrae publico fceneratori, non in- quia non solum male utendo jurisdictione, curret censuras illius canonis, neque aget sed etiam locando proprias domos possunt contra prohibitionem ejus, quidquid sit de illam incurrere; tum denique quia non est alio genere culpae contra jus naturale, de quo illa pcena nimis rigorosa in peccato adeo pu- alibi. Ratio est, quia verba illius textus ex- blico, et communi bono contrario, majorque presse limitant legem illam ad praedictas per- est pcena excommunicationis, quae pro aliis sonas. Cur autem id fecerit Gregorius X, personis fertur. multae rationes considerantur ibi in Glossa, 16. In Episcopos munere Inquisitorum ab- verb. Alienigenis. Nobis sufficiat Pontifici utentes. — Duplex prohibitio hujus canonis. visum esse, per hoc sufficienter provideri pu- — Secunda suspensio sumitur ex Clement. 1, blicae necessitati; nam si externi et alieni- § Verum, de Hseret., ubi suspenduntur per genae abigantur, seu non admittantur, non triennium ab officio, et Episcopi, et superio- erit difficile domesticos, et indigenas aliis res, qui odii, gratise, amoris, lucri, aut com- modis facilioribus corrigere. Praesertim quia modi temporalis obtentu, contra justitiam, frequenter videmus hujusmodi artem per et conscientiam suam omiserint contra quem- alienigenas exerceri, quod credibile est ob- quam procedere, ubi fuerit procedendum su- servatum esse illo tempore ab auctore ca- per hujusmodi pravitatem (scilicet hseresisj, nonis; leges autem humanae considerant id aut obtentu eodem pravitatem ipsam, vel im- quod frequentius accidit; et ideo contra illas pedimentum officii sui, scilicet Inquisitionis, personas specialiter lata est lex. alicui imponendo. Quod quidem praeceptum 15. Quse actiones prohibeantur Episcopis commune est aliis Inquisitoribus, qui non contrahos usurarios. — Quee personse incur- sunt Episcopi; illis vero non imponilur cen- rant censuras et poenas dict. cA. — Qusesus- sura suspensionis, sed excommunicationis, pensio sit quse in dict. cap. 1 fertur. — Tertio ut patet in textu. Hic vero statim occurrebat est considerandum duo ibi praecipue prohi- declarandum, quomodo haec censura feratur beri : unum est, ne his usurariis peregrinis propter malitiam mere internam, qualis est domus locentur, vel quocumque modo conce- odium, etc; sed hoc sufficienter tractalum dantur, aut semel concessae, haberi permit- est in superioribus, ut diximus, non ferri tantur. Secundum est, ne terram inhabitare propter malitiam internam, sed propter in- permittantur, sed ab illa ejiciantur. Primum justitiam ex tali pravo animo procedentem, horum pertinet non solum ad publicas per- de qua re latius in materia de Legibus. Hic sonas, sed etiam ad privatas; secundum vero ergo solum occurrit advertendum, duas esse specialiter spectat ad personas publicas, ad partes, et quasi materias illius peccati, scili- quas pertinet regimen Reipublicae , nam cet malitiose contra aliquem procedere causa privatae personae non possunt quemlibet haeresis, vel in alia, quae Inquisitores in exe- quantumvis criminosum a terra, vel civitate cutione officii Inquisitionis impediat. Ad offi- ejicere. Quarto advertendum est, legem illam cium autem Inquisitoris primo et per se per- generalem esse, et comprehendere, tam per- tinet cognoscere de his, qui delinquunt in sonas singulares, quam collegia, seu univer- peccato haeresis; tamen etiam extenditur ad sitates; tamen censuram, quee eis imponitur, alia crimina, quae non sunt haeresis, inferunt esse diversam; nam Patriarchae, Archiepi- tamen quamdam suspicionem propter ali- gcopi, et Episcopi suspenduntur; inferiores quam affinitatem, vel participationem. Quoad aua DISP. XXXI. DE SttSPENSTONmtTS JUPT5 LATIS. primam ergo partem videtur limitanda haec tur pro superioribus Praelatis, atque adeo censura ad propriam pravitatem haoresis, ita pro Episcopis. Dixi autem videri hic fieri ut si Episcopus, vel Inquisitor delinquant hanc suspensionem, quia dubitari potest, an procedendo injuste ex odio in aliis delictis, ipso jure feratur. Verba enim textus sunt, Sit quae non sunt haeresis, non incurrent has suspensus, quae aliqui putant non indicare censuras, quia textus loquitur de pravitate censuram latam, sed ferendam, quia sunt de haeresis, et illa crimina non sunt haeresis; et futuro. Mihi autem videntur habere vim fe< poenalis lex ad verborum proprietatem re- rendi ipso jure, quia non sunt ita de futurov stringenda est. At vero posterior pars abso- ut postulent aclum hominis, qualia sunt, fiai lute intelligenda est de toto officio Inquisito- suspensus, aut, suspendatur; sed sunt de ris circa quodlibet crimen versetur, quia inesse, seu solum respiciunt futurum, ut in- verba textus non sunt limitata, sed simplici- dicant suspensionem pro illo tempore dura- citer loquuntur de officio Inquisitoris. In turam, magisquesunt imperativi modi effica- utroque autem casu necesse est, ut ex odio, citer imponentis censuram, quam de futuro. vel amore procedant, sicut in textu dicitur. 18. Quam poznam incurrant Prxlati infe- Unde si ex negligentia, aut ex metu delin- riores hoc crimen committentes. — Merilo quant, non incurrent, ut recte ibi colligit autem dubitari potest, an Praelati inferiores Gloss., quam Antonin., 3 parte, cap. 24, §7, Episcopis, qui illud crimen committunt, in- Sylvest., Navarr., et alii sequuntur, et Caje- currant hanc poenam suspensionis, vel aliam tan., cap. 3. Qui etiam ex textu advertit, privationis beneficiorum; hi enim compara- Decessarium esse, ut contra juslitiam et con- tione Episcoporum sunt inferiores; ibi autem scientiam delinquant, ita ut sit peccatum ex de inferioribus sinelimitatione dicitur, utsint certa scientia; nam si esset ex ignorantia, privati beneficiis suis. Praeterea ibi non dici- non sufficeret; et e contrario, si esset ex con- tur, inferiores clerici, sed simpliciter inferio- scientia erronea, et in re non esset injustitia, res; ergo intelligitur respective ad praece- multo minus sufficeret. dentia ; ergo comprehendit inferiores etiam 17. In Episcopos delinquentes contra cleri- Praelatos. Nihilominus existimo hanc suspen- corum immunitatem. — Tertia suspensio sumi sionem non esse omnino propriam Episcopo- videtur ex Clement. 2, de Poenis, ubi Praelati rum, sed extendi ad inferiores Praelatos tam Ecclesiae, qui procurant, ut clerici capiantur regulares quam seculares, et praesertim ad a dominis temporalibus, ut beneficia renun- eos, qui participant Episcopalem jurisdictio- cient, vel ut citati ad Apostolicam Sedem ab nem. Nam nomen Praelatorum simpliciter homine, vel a jure, ire ad ipsam non possint, dictum hos omnes comprehendit, et nomine per triennium suspenduntur a perceptione inferiorum, quod postea subjungitur, respec- fructuum suarum Ecclesiarum. Dixi autem tive quidem intelligendi sunt, non Praelati sumi videtur, quia dubitare quis potest, an inferiores, ut aliqui exponere videntur, alias haec suspensio ad Episcopos pertineat, cum illa poena non extenderetur ad alios clericos, eorum expressa mentio non fiat; valde enim qui non sunt Praelati, sed intelliguntur infe- generalis est Prselatorum appellatio; et ideo riores in dignitate, id est, omnes qui PraeJati ex vi illius non videntur Episcopi com- non sunt, vel, quod in idem rcdit, inferiores, prehendi, juxla cap. Quia periculosum, de id est, subditi ipsorum Praelatorum. Sentent. excomm., in 6. Nihilominus verisi- 19. Qux personse incurrant poenam dict. milius videlur, hac lege etiam Episcopos Clement., et ob quod crimen. — Est autem comprehendi; imo illos ibi praecipue, et quasi circa causam hujus suspensionis adverten- per anlonomasiam significari nomine Prxla- dum, cum in hoc crimine duae personse con- torum. Quod Glossa, et Abbas tanquam curreresupponantur,scilicetcapiensc!ericum cerlum supponere videntur, nullam de hoc seu carceri tradens injuste per potestatom 'aeientes quaestionem. Nam et ipsa vox Prx- laicam, et id procurans, in illo textu poenam itorum simpliciter dicta praecipue solet non ferricontra temporalesdominoscapienles iipiscopos significare; et materia illius con- hujusmodi, sed contra procurantes, non om- stilutionis maximc potest ad Episcopos pcr- nes, sed eos, qui sunt Ecclesiasticae personae. tinere, ct pro eis esse necessaria. Et praeterea Nam etiam laici possunt hujusmodi capturam pro inferioribus clericis alia gravior pcena procurare; et tamen nulla speciali pcena affi- ibidem ponitur, scilicet privatio omnium be- ciuntur, utex textu constat, etex ipsa poena; neficiorum; ergo suspcnsionis pcena imponi- nam illi non sunt suspensionis capaces. Et SECT. V. DE SUSPENSIONIBUS EPISCOPORUM. 451 rntio forlasse fuit, quia delictum illud habet ralem, qui simul est Pra?latus, per se ipsum, specialem deformitatem in personis Eccle- et non per alium, sic capere vel incarcerare siasticis, et ideo speciali pcena afficiuntur, clericum, nihilominus incurreret hanc censu- nam pro aliis est sufficiens excommunicatio- ram, quia per se et apud se, ut ita dicam, satis nis pcena, quam incurrunt ex vi canonis Si procurat hujusmodi violentiamseu capturam. quis suadente. Hinc vero colligitur, si Episco- 21. Quando compleatur causa hujus cen- pus procuret clericum incarcerari ab alio surx. — Tandem inquiri potest, quando com- Episcopo, utentetitulo jurisdictionis spiritua- pleatur hoc delictum, ita ut incurratur cen- lis obeasdem injustas causas, scilicet, ut re- sura, an scilicet sufficiat captura ipsa, vel nunciet beneficium, vel impediatur, ne ad oporteat sequi effectum per illam intentum. Sedem Apostolicam citatus accedat, non in- Nam quod procuratio sola non sufficiat, nisi currere hanc censuram, quia solum fertur in saltem ad incarceralionem perveniatur, ma- eum, qui hoc procurat, per potestatem secula- nifestum est, tum ex regula generali, quod rem dominorum temporalium, ut ex textu censura requirit delictum completum, tum nperte constat. Dico autem utente jurisdic- ex textu ipso, quia non imponit hanc pcenam tione spirituali, quia si Episcopus esset simul nisi supposita injuria facta clericis contra dominus temporalis, et sub ea ratione indu- cap. Si quis suadente. Qufeinjuria inillo casu ceretur ab altero Episcopo, ut dominio tem- non est alia nisi incarceratio et injusta deten- porali utendo, clericum incarceraret ob ali- tio. Hinc vero fieri videtur, statim post talem quem ex preedictis finibus, tunc sine dubio incarcerationem incurri suspensionem, sicut incurrerethanc censuram, ut sentit ibi Glossa, incurritur excommunicatio, nam textus dicit : verb. Dominium, et Panormitan., in princip. Prceter sententiam canonis, quam incurrunt, Et ratio est, quia textus absolute loquilur de sint suspensi, etc. Item, quia in illo textu dominis temporalibus; quod autemhocdomi- fertur haec pcena contra procurantes talem nium sit conjunctum cum dignitate Episcopali capturam; ergo non est necessarium alium in eadem persona, non impedit, quominus expectare effectum. Nihilominus dicendum ille sit vere dominus temporalis. censeo, non incurri hanc censurum, nisi per- 20. Quid de Episcopo qui simul est dominus veniatur ad effectum per censuram intentum, temporalis, et ut sic clericum capit. — Sed id est, nisi clericus sic captus beneficio re- quid dicendum est de ipsomet Episcopo, qui signet propter talem vim, aut nisi eam ob simul est dominus temporalis, qui non pro- causam non compareat ante Apostolicam curat, ut alius temporalis dominus clericum Sedem tempore sibi praescripto. Ita tenet capiat, sed ipsemet illum capit, ut dominus Bernard. Diaz de Lugo, in Practica criminali, temporalis? numquid incurret hanc censu- cap. 104. Et praeter generalem regulam, quod ram? Videtur enim non incurrere, tum quia delictum debet esse consummatura, colligitur censura lata est contra procurantes, non con- ex textu, ubi in principio sic dicitur : Eccle- tra capientes; tum etiam quia lata est contra siasticoscapere, captosque donec sua resignent personas Ecclesiasticas; ille autem tunc non beneficia, autne citati ad Apostolicam Sedem se gerit ut Ecclesiastica persona, sed ut do- venire valeant, ausu sacrilego detinere non minus lemporalis. Nihilominus tamen non verentur. Et infra subditur, procurantes hooc videtur separabilis transgressio hujus legis fieri, manere suspensos; ergo non satis est ab illo delicto; nam dominus temporalis, qui captura, nisi sitcum detentione usque ad re- clericum capit aut delinet preedicto modo, siguationem beneficii vel usque ad impoten- necessario procurat ut capiatur, preecipiendo liam comparendi debito tempore. aut mittendo ministros suos; omnia cnim haec 22. Alix suspensiones in Episcopos, Extra- sub verbo procurandi comprehenduntur. vagant. 2 de Elect., Joannis XXII. — Quarta Neque est necesse, ut ipsa procuratio semper suspensio sumitur ex Exlravag. 2 de Elect., fiat apud ipsum dominum seu superiorem. Joannis XXII, ubi Episcopus, qui non servat Quod autem id faciat ut utens potestate et Extravagantem illam quoad perceptionem dominio temporali, nihil refert, si ipsemet fructuum primi vel secundi anni sui Episco- personaEcclesiastica sit, quia non estnecesse, patus eo modo, quo ibi statuitur, a Pontifica- ut id procurct ut Episcopus, sed soium ut libusetingressu Ecclesia? suspenditur; eadem ille, qui procurat, sit Episcopus, ut ex textu Extravagans habelur sub titulo Ne Sede va- constat, etper se est satisnolum. Quin potius cante, inter communes; et circa eatM solum l.cet fingeremus hujusmodi dominum tempo- bccurrit notandum sub uno verbo in latiori 152 DISP. XXXI. DE SUSPENSTONIBTJS JUBE LATIS. significatione sumpto duplicem censuram ferri; nam illa suspensio ab ingressu Eccle- sia3, ut ssepe dixi, interdictum potius est, quam suspensio, argum. Extravag. Ambi- tiose, de Rebus Eccles. non alienan. Illud pra?terea est in illo textu adverlendum, verba illa : Donec prxdicta cum integritate resti- tuerint, etc, conjungenda esse non solum cum proximeprfecedentibus verbis, sed etiam cum superioribus , quibus dicta suspensio fertur, nam omnia illa verba suspensa sunt usque ad perfeclum sensum illius clausulae, quae unica tantum est. Atque ita illa suspen- sio non ferlur ut perpetua, sed ut non aufe- renda, nisi sub illa conditione, donec restitu- tio fiat. 23. Extravag. 1 de Elect. — Quinta sumi potest ex Extrav. 1 de Elect., inter commu- ncs, ubi Episcopi, Abbates vel Praelati religio- num, qui ab Apostolica Sede confirmationem sumitur ex cap. ultimo de Apostatis, fertur- licti et scandati, si adsit, ipso facto illam suspensionem incurret. Quas suspensio abso- lute fertur, et sine limitatione temporis, offi- cii aut beneficii, et ideo ex se omnia complec- titur. 25. Alque ex his fere explicatse sunt suspensiones, quse adversus Capitula Eccle- siarum jure latae sunt, nam in praecedente quinta unam altigimus, et aliam supra in prima suspensione. Alia item sumi potest ex c. Quia saepe, de Electione, in 6, quam supra declaravi sect. 3, casu 3. SECTIO VI. Quse suspensiones sint ipso jure latae, specialiter contra religiosos. 1 . Prima contra apostatas Ordinem sacrum recipientes, cap.ultim. de Apostatis. — Prima recipiunt aut ab ea promoventur, si absque litteris authenticis ejusdem Sedis administra- tionem suarum Ecclesiarum recipianl, ab ad- ministratione fructuum earumdem Ecclesia- rum suspenduntur. Quamvis enim ibi non que in religiosos apostatas, qui in apostasia perseverantes, Ordinem sacrum suscipiunt; nam ab illo suspenduntur. Circa quam est notandum, hancpcenam non fundari in aliqua priori censura quam incurrant apostatae, sed utatur Pontifex verbo suspensionis, tamen re praecise in ipso apostasiae vitio, cuiestannexa ipsa suspensionem imponit per effectus ejus, ex vi illius juris haec inhabilitas seu quasi dum irritat omnia gesta in hujusmodi regi- irregularitas ad Ordines , quamdiu illud mine per tales Prrclatos, eosque proventibus durat; hoc enim significant illa verba texlus, privat. Atque ibidem subditur alia suspensio aliquem sacrum Ordinem in apostasia reci- conlra Capitula, vel conventus tatium Eccle- piens. Uncle licet apostata ut sic non sit ex- siarum, qui hujusmodi Episcopos, vel supe- riores sine talibus litteris recipiunt; suspen- duntur autem a beneficiis, donec ab eadem Sede Apostolica gratiam recipiant. Ubi obscu- rum manet, an singulae personae de Capitulo a suis beneficiis suspendantur, vet a commu- nibus beneficiis, ut sic dicam, totum Capi- tulum. Sed de hac re supra egimus genera- lem doctrinam tradendo. 24. In Episcopos concubinarios. — Sexta sumi potest ex Concilio Tridentino, sess. 25, c. 14 de Reformat., ubi Episcopus si (quod absit) concubinarius sit, et a Synodo Provin- ciali admonitus, se non emendaverit, ipso facto suspenditur. Ubi non requiritur trina admonitio, sed una tantum ; tamen nisi ea praemittatur, quod raro fiet, quia raro talia Concilia celebrantur, non incurretur. Quando communicatus anliquo jure, hanc suspensio- nem incurrit suscipiens Ordinem, et modo si excommunicatus sit, vel propter dimissionem habitus, juxta cap. 2 Ne clerici vel monachi, in 6, vel propter ipsam apostasiam, juxta indulta rcligionum, duplicem suspensionem incurrit, si ita ordinetur, unam quia excom- municatus, aliam quia apostata ordinatur; nam hae duse pcenae non sunt incompossibi- les, ut una aliam excludat; nec una in aliam commutata est, sed unaquaeque propter suam rationem absolute imposita. Unde, licet ab excoinmunicatione absolveretur, priusquam ad religionem rediret, et interim ordinarelur, aliam suspensionem vitaret, non vero praa- seutem. 2. An incurratur suspensio hsec suscipiendo minores Ordines. — Prima opinio. — Vera vero censendus sit Episcopus non emendari sententia. — Cap. Placuit, dist. 50, cap. ult.t post admonitionem, ut statimhanc suspensio- dist. 50. — Hoc supposito dubitari primo nem incurrat, in similibus superius tactum potest, an haec suspensio incurratur susci- est; nam cum teneatur statim et sine dilatione piendo tantum minores Ordines in apostasia. emendalioneni exhibere, nisi stalim etiam et Communis enim opinio affirmat, ut refert et absque morali dilatione tollat occasionem de- sequitur Panormitanus, dict. cap. ultim., et SECT. VI. DE SUSPENSIONIBUS RELTC.TOSOBUM. 153 significant Antonin., 3 part., tit. 27, cap. 4, secundo est certuni, non impedire usum alte- Sylvester, verb. Ordo, 5, quaest. 6, quatenus rius Ordinis prins rite suscepti, quia in textu de Ordine absolute loquuntur, et uterque additur illa determinatio. Tertio constat im- citot extra eodem Apostata, nullum tamen pedire ascensum ad superiores, licet aliqui invenio decretum ita incipiens sub titulo de Canonistae contradicant; sed haec est commu- Apostatis, vel de Scntent. excomm.; videntur nior sententia Panormitani et aliorum, et satis ergo citare dict. cap. ultim. de Apostatis, et constat ex generali doctrina superius data. errorem esse typographorum. Eamdem opi- 4. Iieligiosus transiens indebite ad aliam nionem tenet Maiol., lib. 2 de Irregul., c. 1, religionem, anincurrat. — Opinionegans. — num. 15, qui alia jura refert. Addit vero Sententia affirmans. — Tertio dubitari solet, Panormitan., snspensionem contractam per an religiosus transiens indebite ad aliam reli- receptionem Ordinis sacri, esse Ponlifici re- gionem hanc suspensionem incurrat. Dico servatam, aliam vero esse Episcopalem. Et indebite, nam si transeat ex facultate vel fundari in hoc videtur, quod in dicto capite dispensatione sufficiente, nulla est quaestio, ultimo sola prior reservatur. Sed hinc certe cum ille nullo modo dici possit apostata. Imo melius inferret solam priorem incurri. Dico licet transeat indebite quoad modum, ut, ergo hanc suspensionem non incurri propter v. gr., quia transivit ad arctiorem sine licen- solam receptionem minorum Ordinum. Pro- tia pelita, si tamen jam professus est alibi et batur, quia vel ex vi dicti capitis ultimi, vel professio valuit, certumestnon incurrerehoc allerius; neutrum dici potest; ergo non incur- impedimentum, quia nullo modo est aposlata. ritur, quia, ut saepe dixi, suspensio non in- Et ita declaratur in cap. Ex parte, de Temp. curritur ipso facto, nisi sit in jure lata. Minor ordin. Dubium ergo est, quando transitus est ergo quoad priorem partem probatur, quia iniquus et occultus, ita ut semper quis tenea- ibi expresse dicitur, aliquem sacrum Ordi- tur ad suam religionem redire. Quidam ergo nem. Et lex poenalis non est extendenda, asserunt eliam tunc non incurrere hanc sus- maxime ubi non est similitudo rationis; longe pensionem, licet in eo statu ordinetur; signi- enim gravius est suscipere Ordinem sacrum ficat Glossa in dicto cap. ultim., quia indis- in illo pravo statu, quam minorem. Confir- tincte respondet. Et Panormitanus etiam matur argumento insinuato contra Panormi- exponit de transeunte in casu non concesso. tanum, quia sola suspensio Ordinis sacri cen- IdemMaiol., dicto num. 15. Et videtursenten- setur reservata Pontifici ex vi illius textus, tia communis, quia communiler hic non cen- quia de illa sola ibi est mentio facta; ergo setur apostala, quia non deficit a religione, eadem ratione illa sola lata est ex vi illius ut sic. Et licet aliqui Canonistae vocent illum textus, quia etiam quoad impositionem, tan- apostatam, dicunt saltem, nonesse illam pro- tum illius mentio facta est. Altera pars pro- priissimam apostasiam; lex autem poenalis batur, quia duo tantum alia jura citantur ad restringenda est ad significationem maxime hanc rem. Primum est cap. Placuit, d. 50; propriam et rigorosam. Sed haec quaestio sed ibi non de hoc agitur, sed de his, qui pendet ex alia, an sit vere apostata transfuga publicam poenitentiam egerunt, qui dicuntur ab una religione ad aliam, in qua juxta insli- non admitti ad clerum, et de his dicitur in tutionem et indulta Apostolica non potest casu necessitatis admitti posse ad minores valide profiteri, et consequenter nec perma- Ordines. Secundum estcap. ult., eadem dist., nere, quam in opere de religione, quod prae ubi de his apostatis dicitur : Jubemus ad cle- manibus habemus, ex professo tractamus, ricatus officium non admitti. Quae verba pce- cum aliis multis de aposlasia a religione, ex nam ferendam, non latam continent. Praeter- quibus intelligentia hujus suspensionis pen- quam quod illud decretum estConcilii provin- det. Nunc breviter assero illum esse vere cialis Arelat. II, c. 25, quod nec universaliter apostatam et incurrere in poenam hujus legis. obligat, nec fortasse propriam irregularita- Quod tenet Glossa, dicto cap. Ex parte, verb. tem inducere poterat. Ac denique ibi solum Liberet de Tempor. ordin., et ibi Abbas, et jubentur hi non ordinari; non dicitur autem, alii. Ratio mea est, quia relinquens statum ut, si ordinati fuerint, suspensi maneant. suum religiosum, et alium valide non assu- 3. Quid impediat suspensio hsec. — Dubium mens, absolute dimittit religiosum statum, et secundum est, quid impediat suspensio haec. ideo est verus apostata, et ita appellatur sim- Primum cerlum est, impedire usum Ordinis pliciter a Pontificibus, et ut talis punitur, ut sic suscepti, ita enim dicitur in textu. Unde latius dicto loco. i$| DTSP. XXXI. DE SUSPENSlONIBUS JURE LATIS. '6. Dubium. — Ratio dubii. — Conciusio. tulo extenditur pcena ad cmnes ordines men- — Ratio dubitandi enodatur. — Qnartum du- dicantes. Circa quam suspensionem solum bium est, an, si religiosus, qui prius apostata video dubitari posse, an feratur in Capitulum, fuit, post reconciliationem , absolutionem et vel etiam in singulas personas. Et ratio dubii reditum ad suam religionem, ordinelur sine esse potest, quia potestas recipiendi ad pro- dispcnsatione, maneat suspensus. Et ratio fessionem ordinarie in religionibus rcsidct dubitandi sumitur ex illis verbis textus : apud Capitulum; nam, licet professio fiat in Quantumlibet suo fuerit reconciliatus Abbati manibus solius Praelati, tamen potestas reci- et receperit peenitentiam, etc. Ubi expresse piendi est in toto Capitulo; hsec aulem sus- videtur hoc definiri. Et potest ita explicari, pensio proxime fertur in eum, quihanchabet quia pcr illud crimcn contrehilur quoddam polestatem; ergo immediate fertur in ipsum genus irregularitalis seu inhabilitatis acl Or- Capitulum. Diximus autem supra, propter dines suscipiendos; ergo licet peccatum sit suspensionem Capituli non suspendi singulas ablalum vel alia censura, donec in illa irre- personas nisi in quantumsunt membra ipsius gularitate vel inhabilitate dispensalum sit, Capituli. Atque ita fiet, ut licet Capitulum non polest quispiam Ordines assumere, et si unius domus sit hac ratione suspensus, par- assumat, manebit suspensus. Nihilominus ticulares personae, si ad alias domos inhabi- dicendum est in eo casu non incurri suspen- tandas transferantur, illic possent suffragium Sionem hanc, sed eo ipso quod oliquis est ab habere in Capitulo ad hujusmodi actum, quia apostasia liber et ab aliis censuris , posse non sunt suspensi nisi ut partes alterius Ca- ordinari absque nova dispensatione, et reci- piluli, quod jam esse desierunt. Nihilominus pere non solum Ordinem, sed etiam Ordinis probabilius credo, et Praelatum praecipue, et execulionem. Ita notavit additio ad Abbatem singulas personas, quac in tali receptione suf- in dict. cap., ex Innocentioet aliis Doctoribus fragium habuere, manere suspensas, quia ibi. Et colligi potest ex illo verbo text. : In verba Pontificis non ad Capitulum tantum, apostasia sacrum Ordinem recipiens; nam sed ad singulas personas diriguntur, ut palet qui opostasiam commisit, si jam ab illa re- ex illis verbis : Vosque a receptione, etc. Et cessit, non potest dici, in illa Ordines reci- signum etiam est, quia eisdem, quibus hanc pere. Ratio autem dubitandi in contrarium suspeusionem imponit, prius in virtute obe- procedit ex mala intelligentia textus. Non dientiae, et sub pceua excommunicationis enim est sensus, quod qui fuit apostata, mandaverat, ne id facerent; at vero poena quantumvis fuerit reconciliatus Abbati vel excommunicationis non habet locum erga pcenitentiam egerit, maneat suspensus reci- Capitulum ;ergo signum est totum sermonem piendo Ordines, sed sensus est, quod qui re- immediate dirigi ad singulas personas; ad ceperit Ordines in apostasia manens et ante- Capitulum autem quatenus ex illis constat. quam de illa pcenitentiam egerit, Ordines 7. An ordo Minimorum et Societatis Jesu susceperit maneat suspensus, et ab ea sus- hac constitutione comprehendantur. — Hic pensione non Iiberetur, etiamsi postea recon- eliam dubitari posset, an hacc constitutio et cilielur vel pcenitentiam agat apostasiae, nisi suspensio locum habeat in ordine Minimorum etiani dispensationem a suspensione obtinue- et in Societale Jesu, quoe inter ordines men- rit. Et hoc modo et non alio imposita est illa dicantium non erant, quando illa constitulio prohibitio. lata est; illa autem constitutio solum videtur comprehendere ordines mendicantium, qui Secunda, circa professionem religiosorum. tunc erant instituti. Respondco hoc non ob- stare, quominus illa constitutio ad pr.edictas 6. Cap. Non solum, de Regularibus, in 6. religiones se extendat; nam lex, quae perpe- — Cap. Constitutionem, eodem. — Quod sub- tua est, non tantum obligat cos, qui nati jeclum suspensionis hujus. — Conclusio. — erant eo tempore quo ipsa ferlur, sed etiam Secunda suspensio habetur in cap. Non so- eos, qui nascuntur tolo tempore quo ijpsa lum, et cap. Constitutionem, de Regularibus, durat. Est autem hoec lex perpetua, et ideo in 6, ubi in priori religiosi ordinum Praedica- ex hacparte obligare potest quamcumque re- torum etMinorum suspendunlur a recoptione ligionern mendicantem postea institutam aut quorumlibet ad profcssionem suae religionis, opprobatam. Aliunde vero ex defectu malc- si aliquem ante completum probationisannum riae non habet locum haec conslilutio in Socie- ad professionem recipiant. In alio vero Capi- tate, moraliter loquendo, quia in ea nullus SECT. VT. DE StfcPBNSTONrBUS nET.TC.TOPomiM. 155 ad professionem suscipitur, imo neque ad cium, de quo ibi est sermo. Sed certe nulla simplicia vota ejusdem religionis, etiam post est ralio vel conjectura sufficiens ad eam in- unum tantum annum probationis , nedum terprctationem adhibendam ; et ideo verba ante illum completum. Nihilominus tnmen, si ut sonnnt censeo simpliciter essc intclligenda. Generalis, apud quem est hrec potestas, ali- Sed de hoc etiam plura in citato opere de quem ad professionem admittere tentnret Religione. ante expletum unum probationis annum, 9. Clement. 1 de Decimis. — Qnarta sus- hanc (ut opinor) suspcnsionom incurrerot, pensio sumitur ex Clementina 1 de Decimis, quia jus proprium illius religionis, licet plus ubi religiosi, qui sibi approprinnt, vel inique tcmporis exigat, et in hoc aliquid addat juri usurpant decimas ad se non pcrlinentes, vel communi, tamen quantum ad necessitntem in hoc defraudnntes Ecclesins nliquo ex mo- unius anni, non tollit, sed supponit jus com- dis, qui ibi narrnntur, si inlrn duos menses mune; et ideo qui illud violat, etiam incurret non sntisfecerint, nb officii, et beneficii nd- poenam jure latam. Quod secus esset, si post ministrnlione suspenduntur , donec resti- complelum annum,ante completum biennium tuant. Quod si officia aut beneficia non ha- ad professionem aliquis admitleretur; nam bennt, ipso fncto excommunicantur, ita ut licet demus Pralalum mnle agere, non tamen absolvi non possint, donec salisfaciant. Ubi incurret hanc suspensionem, quia non violat circa verbum prxsumpserint , pondernndum jus commune, sed proprium ; hrcc autem est quod saepe dixi, an scilicet si hujusmodi pcena solum est lata in eos, qui jus commune actio fiat ex aliqua ignorantia, quia religiosi violant. Neque propter similitudinem, vel putant se habere privilegium, vel excusari proportionem extendenda cst, quia, ut saepe antiqua consuetudine, nam tunc cessat prae- dixi, in pcenalibuslegibus hoc locum non ha- sumptio, eliamsi ignorantia admodum pro- bet. Et eadem ratione existimo non posse babilis non sit. Similiter ponderanda sunt hnnc suspensionem extendi ad superiorem, verba, appropriare, usurpare, retinere, pro- qui in eadem religione novitium admitteret hiberc, etc; nnm propter horum verborum ad simplicia vota ejusdem religionis ante ex- proprietatem non satis erit quocumque modo pletum biennium. An vero idem dicendum non solvere, nisi vel prohibitio, vel appro- sit, si eadem vota admittantur ante unum .priatio, interveniat, ita ut vel dicant, non annum probationis, majoris est considera- esse debita, et sub ea ratione ea retineant, vel tionis, quam remittimus in dictum opus de etiamsi sint debita, ea nihilominus solvi pro- Religione, ubi de hoc ex professo disserimus. hibennt. Rursus expendendum est illud ver- bum, Religiosi quicumque; comprehendit enim Tertia et quarta, circa usum temporalium non solum viros, sed etinm fceminns, ut snepe bonorum. in superioribus dictum est in similibus. Et quoad hanc pnrtem videntur includi etiam 8. Tertia suspensio contra religiosos fertur religiosi Militares, quia concensio hnec quoad in Clementina 1 de Rebus Eccles. non alien. hanc pnrtem favorabilis est Ecclesiis, et ideo Ubi religiosus prresidens alicui monasterio, extendenda qunntum proprietas verbi pnti- priorntui, Ecclesice, seu adminislrationi cui- tur; suppono autem illos esse vere religiosos. vis, concedens alicui ad vitam, vel ad certum Est autem illud verbum formaliter intelligen- tcmpus jura, redditus, aut possessiones ejus- dum de religiosis in suo statu vivenlibus; dcm religionis sine sufficienli necessitate, aut nam, si transacti sint ad Ecclesiam secula- utilitate, et consensu superioris, ab officio rem, ut ejus bona et fructus dispensent, ibi ipso facto suspenditur, absque ulla alia de- non comprehenduntur sub hnc censura, ut leraiinalione temporis, vel officii. Ubi circa recte docent Sylvesler, excomm. 9, casu 36, causam hujus suspensionis solum est adver- etNavarr., cap. 27, num. 438, contra Sum- tendum non extendi ad locationem seu ven- mam Rosellam, verb. Excommun., casu 39. ditionem fructuum, quae ad breve tempus Tandem advertendum est hanc poenam non fit, ut in eodem textu explicatur ; sed intelligi simpliciter ferri, sed sub hac conditione : Nisi de alienatione ad vitam, vel ad tempus diu- intra mensem per requisitionem eorum, quo- turnum, quale esset ultra triennium, secun- rum intererit, factam, non satisfecerint ; quae dum jura, et communem interpretationem. requisitio in praesenti una sufficit, quia non Circa pcenam vero ipsam dubitari posset, an est monitio canonica. illa particula, Ab officio, limitanda sit ad offi- !56 DISP. XXXT. DE SUSPENSIONIBUS JTJRE LATTS. Quinta, circa religiosum habitum. dendis testamentis, a restitutionibus facien- dis, aut legatis matricibus Ecclesiis relin- 10. Clement. 1 de Statu monach. — Quinta quendis, testatores retrahant. Item ne legata suspensio sumitur ex Clement. 1, § Si quis aut debita, vel male ablata incerta sibi, aut aulem, de Statu monach., ubi religiosus non aliis singularibus sui ordinis fratribus, vel utens habitu et vestitu ad formam ibi prae- conventibus in aliorum praejudieium fieri, aut scriptam, si Abbas vel Prior non habens Ab- erogari procurent, etc, et alia quse ibi nu- batem fuerit, a beneficiorum collatione per merantur. Tertium est, ut hujusmodi Prtelati annum suspenditur; si inferior aliquam ad- ad quos hoec bona sic usurpata pervenerunt, ministrationem habens, eadem per annum super ea requirantur ab his personis in quo- privatur; si vero nullam habet, inhabilis fit rum prsejudicium usurpata sunt. Quartum, ad illam, vel beneficium intra annum reci- ut post hanc requisitionem per mensem sint piendum. Quae suspensio ibidem extenditur in mora satisfaciendi, quo tempore elapso adsimilem religiosum, qui venalioni aut au- suspensionem incurrunt usque ad satisfaclio- cupationi clamorosae, vel alias cum canibus, nem debitam. Quae suspensio, cum simplici- aut avibus ex proposito interfuerit. Circa ter feratur, ab omni officio et administraliono quam poenam primum adverto non de omni- suspendit, juxta superius dicta. Ex quibus bus religiosis aut monachis ibi sermonem constat hanc suspensionem non ferri contra esse, sed solum de Monachis nigris (ut ibi di- omnes singulares religiosos, qui illos exces- cilur), id est, ordinis S. Benedicti. Ideoque sus committunt, et in principio illius Clemen- extendenda non est ad alios religiosos, ut tinse numerantur, ut Sylvest., et Angel., Closs. ibidem advertit. Notanda enim sunt verb. Suspensio, falso docent; nam hi omnes singula verba, quee ibi ponuntur in expli- ea causa ibi excommunicantur; suspensio au- canda causa hujus suspensionis; nam in priori tem solum fertur in Prselatos, qui modo ex- parte dicitur, Si praesumpserit portare, etc, plicato delinquunt. juxta quse verba requiritur, ut aliquis cum sufficienti advertentia et per modum ordina- Septima in confessores. rii habitus, illo utatur sibi prohibito. Simili- ter in altera parte dicitur, Ex proposito in- 12. Clement. Cupientes, de Pcenis. — Nota. terfuerit. Unde intelligitur, si casu contingat — Causa hujus censuroe. — Septima suspen- aliquem in hujusmodi venatione aliquantu- sio sumitur ex Clement. Cupientes, de Pcenis, lum interesse, posseab hac censura excusari. ubi omnibus religiosis, qui confessiones au- diunt, vel populo concionantur, prsecipilur, Sexta in Prxlatos non restituentes bona. ut, si a rectoribus Ecclesiarum, vel eorum vicariis requirantur, populum admoneant \ 1 . Clement. 1 de Privilegiis. — Causse inter concionandum certis diebus ibi desi- hujus suspensionis. — Sexla suspensio fertur gnalis, ut decimas solvant, et pcenitentium in Clement. 1 ,§ Quibus, de Privilegiis, in qua conscientias super hoc onerent; quod si con- fertur sententia suspensionis absolute et sim- cionatores religiosi sic requisiti scienter omi- pliciter in Praelatos religionum, qui de his, serint hoc populo suadere, contra eos non qua? occasione quorumdam excessuum suo- fertur suspensio, ut quidam putant, sed so- rum religiosorum ibi prohibitorum ad eos lum prsecipitur eorum Praelatis, ut eos pu- quoquo modo pervenerint, Ecclesiis, aut per- niant, et statuta pcenalia conlra eos faciant. sonis Ecclesiasticis lsesis, seu damnificatis Sed qui in audiendis confessionibus scienter intra mensem postquam requisiti fuerint, non postposuerint confitentibus conscientiam. fa- satisfecerint. Itaque ad incurrendam hanc cere de solvendis hujusmodi decimis, ab officio suspensionem multa concurrere debent ex prsedicationis ipso facto suspenduntur, donec parte causae, propter quam incurritur. Pri- confitentibus eisdem conscientiam circa eam- mum, quod isti Preelati aliquid acceperint; dem rem fecerint, si commode potuerint. In quod intelligo, sive pro monasterio religionis, quo textu genus quidem seu modus suspen- sive etiam pro personis privatis acceperint; sionis satis clarus est. Est autem animadver- jiam textus simpliciter et generatim loquitur. sione dignum, quod cum delictum hoc sit ex Secundum, ut id quod accipitur, illis detur negligenlia in confessione, suspensio non sit occasione excessuum ibi prohibitorum suis a munere audiendi confessiones, sed concio- rcligiQsis;quales 5unt, ne,cum intersunt con- nandi, ut intelligamus non semper necessa- SECT. I. QUID INTERDICTCM SIT, ET QUOMODO AB ALIIS CENSURIS DIFFERAT. i57 rium esse, aliquem in eadem materia puniri, receptione alicujus aliquid ex pactione reci- in qua deliquit, sed pendere hoc ex voluntate pit, juxta Extravag. 1 de Simonia, inter com- legislatoris. Et fortasse occasio hic fuit, ut munes. Ubi illa suspensio Papae reservatur. possent hi in eodem confessionis officio sup- Sed textum illum supra exposuimus agentes plere quod negligenler omiserant; hoc enim de excommunicatione, quae ibi principalius onus eis imponilur, quod implere non pos- fertur pro his actionibus quae ad singulas per- sent, si ab officio audiendi confessiones sus- sonas pertinent, et de illo genere culpae, quia penderentur. Rursus circa causam hujus sus- longiorem difficultatem postulat, in dicto ipensionis multae circumstantiae observandae opere de religione latius dicemus. Et ideo de sunt. Prima quod hujusmodi religiosi sint suspensione haec dixisse sufficiat. requisiti a rectoribus Ecclesiarum. Secunda, ut scienter hoc facere omittant; nam si ex DISPUTATIO XXXII. aliqua inadvertentia id relinquant, non suffi- ciet. Tcrtia, quod circa confitentes hanc dili- de interdicto in commoni quoad esseNTIam, gentiam omittant. Quod potest probabiliter et species ejus. exponi formaliter de confitentibus, ut confi- tentes sunt, id est, quatenus in confessione De hac censura eadem methodo et ordine, ipsa aliquam notitiam hujus obligationis, vel quo de aliis disputabimus. Prius enim de occasionemhujusadmonitionis praebent, nam natura et specifica ratione interdicti, postea si poenitens nullam menlionem hujus rei fa- de singulis interdictis ipsojure latis dicemus. ciat, non videtur obligari confessor, utde illa In priori vero parte prius essentialem ratio- re poenitentem admoneat. Sed quia Pontifex nem interdicti, et varios modos seu species simpliciter, et absolute loqui videtur, adden- ejus, deinde effectus, postea causas, ac tan- dum censeo, praeter illum casum, obligari dem ejus absolutionem, seu relaxationem de- confessorem ad hoc, quoties ab Ecclesiee rec- clarabimus. Et quia cessatio a divinis inter- tore requiritur, nisi alias ei certo constaret dicto annexa est, ideo brevem etiam de illa hunc poenitentem particularem nulla obliga- tractatum in fine adjungemus. Disputant tioneteneri. autem de hac materia ex Scholasticis pauci, 13. Poena in violantem suspensionem hanc. magnaque cum brevitate in 4, dist. 18, et 21; — Additur vero ulterius in praedicto textu latius Summistae, praesertim Angelus, Syl- pcena excommunicationis ipso facto incur- vester, et Antoninus, 3 part., tit. 26; et Ju> renda in praedictum religiosum sic suspen- risperiti, praesertim Navarrus, et Covarru- sum, qui non obstante dicta suspensione con- vias, quos saepe in sequentibus referemus, et cionari audet, praedicta ncgligentia non prius in tomo 14 tractatuum Juristarum habentur purgata; quo satis significatur tamdiu durare nonnulli de hac materia. In hac ergo dispu- suspensiouem illam, et non amplius. Ac de- tatione solum definitionem et divisionem in- nique additur limitatio quaedam ex parte per- terdicli trademus. sonarum, scilicet, ut pcena vel constitutio non extendatur ad religiosos monasteriorum, SECTIO I. vel rcclores Ecclesiarum decimas percipien- . . . . , , ... . , .. Quid interdictum sit, et quomodo ab alus censuns tium; eos enim tanquam m re propna dehn- differat. quentes nolait Pontifex punire. 1. Ratio dubitandi. — Difficultas hujus Alix suspensiones religiosorum. dubitationis consistit in explicanda propria differentia interdicti ab aliis duabus censuris. 14. Ultimo loco addi hic possunt suspen- Supponimus enim ex dictis in principio hujus siones nonnullae, quae -sunt communes reli- operis, interdictum essecensuram quamdam, giosis cum aliis clericis, ut est illa quae circa et consequenter per gcuus illud differre ab honestatem habitus fertur in Clement. 2 de omnibus aliis poenis, impedimentis, seu inha- Vita et honest. cleric, et quae circa matri- bilitatibus Ecclesiasticis, quae censurae non monii benedictionem, et contractum, sine fa- sunt. Tamen ab excomnmnicatione, et sus- cultateadministratum,fertur in Concil.Trid., pensione non videtur posse differre, quia sess. 24, cap. 1 de Reform. matrim., quae in cum illis convenit in ratione privationis Ec- superioribus declaratae sunt. Item hucspectal clesiasticorum bonorum, vel quee illis annexa suspensio Capiluli religiosorum , quod pro sunt; nullum autem videtur posse excogitari 158 DISP. XXXII. DE INTERDICTO IN COMMUNI. Eoclesiasticum bonuui, quo non privent ex- tamen ipsa definitio. Quso, si recte attenda- communicatio, vel suspensio; ergo non op- tur, tota convenit excommunicationi, quom- paret, quomodo possit esse censura ab his vis non sit illi adsequata ; et ideo ex vi illius dislincta; sedad summum differt ab illis vel definitionis non vitalur, quod in principio tanquam pars a tolo, vel sicut excommunica- objiciebamus, interdiclum esse quamdam mi- tio minor a majore, vel alio modo simili. In nus gravem excommunicationem, veluti me- contrarium vero est, quia supra ostendimus diam inter mojorem et minorem supra decla- ex jure tres esse species censuras, quarum ratas. Accedit, quod illa definitio non videtur una est interdictum. dari de interdicto in communi, quod a 2. Ratio nonmiis. — Ut nominis ambigui- personali et Iocali abstrahit. Et ideo alii tastollatur, suppono verbuminterdicendi ali- prtescindunt hominem a tali definitione, et quando generaliter sumi pro quacumque pro- indefinite vel passive aiunt, interdictum hibitione a superiore facta; quomodo sunt esse censuram Ecclesiasticam , qua prohi- apud Juristas tiluli de Interdictis, in Codice bentur divina officia, etc. , ut Navarrus, et Institut. Ubi in secundo dicitur non solum cap. 27, num. 164, qui in reliquis particulis dari interdicta prohibitoria, sed etiam resti- fere convenit cum prsedicta definitione. Co- tutoria, et exhibitorio, quia licet interdicere varruvias vero in dict. cap. Alma, 2 part., quadam ratione significet idem quod prohi- § 1, num. 2, magis oequivoce usus est voce bere, tamen ralione alia etiam significare suspensionis , dicens, Interdictum esse sus- polest dicere jus inter aliquos, et ideo obti- pensionem a divinorum officiorum sacra- nuit usus (dicitur ibi) ut decretum inter duos mentorumque activa et passiva celebratione dictum, interdictum dicatur. In qua signifi- respectu alicujus loci, aut personarum facta, catione utitur hac voce Pontifex in c. Pasto- Ecclesiasticam etiam prohibentem sepultu- ralis, de Causa possess. et prop., ubi Glossa ram. Usus est enim nomine suspensionis pro ait : Interdictum olim erat quxdam formata nomine prohibitionis vel privationis, non sine et sole^nnis conceptio verborum, quibus prx- eequivocatione, cum de differenlia inter sus- tor aliquid fieri jubebat, vel prohibebat. Sed pensionem et interdictum agamus. In reliquis omissa hac significatione juris civilis propria, vero particulis, non solum genus, sed etiam quamvis a Cicerone etiam et Latinis interdum species interdicli complectitur. Alii differen- usurpata, frequentiorestilla, qua interdictum tiam interdicli constituunt in hoc, quod pro- prohibitionem significat; et sic etiam jure ci- hibitio ejus directe non fertur ad personas, vili, interdictum, significat poenam, qua ali- sed ad locum, probibens in illo usum vel quis vel patria, vel aliorum bonorum usu ministerium talium rerum sacrarum; per- privatur ; quomodo etiam est titulus ff. de sonas vero non prohibet nisi vel ralione loci, Interdictis, et relegatis. Et aliquando in jure vel in ordine ad locum, ut cum alicui inter- canonico, ut in superioribus ssepe notavimus, dicitur ingressus Ecclesise, vel celebratio in vox interdicendi in hac significatione sumi- Ecclesia. Sed quamvis in multis interdictis tur, et effectibus cujuslibet censurae accom- hoc verum sit, et in eis declaretur diffe- modatur; sicut e converso verbum suspen- rentia ab aliis censuris, tamen non est gene- dendi aliquando huic censuroe inlerdicti raliter verum ; datur enim aliquod inler- adaptatur. Jam vero usu Ecclesiee nomen in- dictum personale, quo simpliciter persona terdicti accommodatum est ad significandam inlerdicitur, non tantum in ordine ad hunc, quamdam specialem Ecclesiaslicam pcenam vel illum locum, sed omnino. privativam quorumdnm bonorum Ecclesiosti- 4. Propria definitio. — Ad rationem dubit. corum, quae per modum censuros imponilur. — Videtur ergo propria ralio inlerdicti in 3. Variae definitiones. — Inlerdiclum ergo hoc posita, quod sit : Censnra Ecclesiastica in hac acceptione sumptum ita solet definiri: prohibens usnm quarumdam rerum divina- Est censura Ecclesiastica, qua homo a per- rum, ut fidelibus communem, quatenus talis ceptione quorumdam sacramentorum , et a est. In qua definitione abstrahimus a loco ct divinis officiis, et ab Ecclesiastica sepultura a personis, quoniom eliam interdiclum obs- separatur. Ita Soto, in 4, dist. 22, quaest. 3, trahit, ut postea declarabimus. Abstrohimus art. 1, ex cap. Non est vobis, de Sponsai., et etiam ab usu activo et possivo, quoniam in- cap. Quod in te, de Pcenilcntiis et remiss. Ex terdictum in gcnere ab hoc etiam praescindit, /juibus colliguntnr quidem eflVrtns interdicli, et interdum lUroqac moclo, inierdum altero imi in preediola deiiuitioue insinuaulur, non ferri potest. Addita est particula, ut fidelibus SECT. IT. DE SPECEBUS %\AV$. !59 commimcm, ad separandum interdictum a rationalis personse. Dicendum est primum, suspensione, quae privat aliquo usu, non ut etiam loca sacra, eo modo, quo sunt capacia communi, sed ut proprio alicujus potestatis cujusdam sanctificationis, esse etiam capacia Ecclesiae, seu ut ministerioexofficio,quod est cujusdam irregularilatis seu inhabilitatis, ut materialc ad interdictum. Et ideo suspensio sacra in eis peragantur, quomodo contingit por se solum privat usu aclivo, interdictum Ecclesiam pollui, ut alibi tractavimus; ad indifferenter. Hinc etiam suspensio per se hunc ergo modum dici potest locus capax privat clericos; interdictum commune est de hujus censurae. Secundo et magis ad rem se. Dictum vero preelerea est, quatenus talis dicitur, licet hoc interdictum dicatur locale, cst, ut separctur haec censura ab excommuni- quia prohibitio ejus proxime versatur circa catione ; nam excommunicalio privat quidem locum et intra illum, ut sic dicam, continetur, usu talium rerum sacrarum, non tamen qua- tamen illam prohibilionem ad homines dirigi, tenus est usus rei sacrae, sed quatenus est qui in eo loco prohibentur divina audire, communicatio cum aliis fidelibus; interdictum facere aut recipere, quamvis non prohibean- vero formaliter prival usu talis rei sacrae per tur simpliciter seu extra talem locum. Atque se ac independenter a communicatione cum ita heec censura semper est pcena alicujus vel aliis. Inter excommunicationem vero et in- aliquorum hominum, proprie quidem illius, terdictum interccdit alia, scilicet, quod ex- ob cujus culpam interdictum ponitur, late communicatio privat non solum communi- vero et quasi per communicationcm etiam calione in divinis, sed etiam in humanis; illorum, quibus talis locus interdicitur. Non intcrdictum vero solum privat usu sacrarum ergo dicitur interdiclum locale, quia non sit rerum. Dixi <\ulem,quarumdamrerumsacra- pcena et gravamen personarum, sed quia rum, quia inlerdiclum non privat omnibus directe cadit in locum, et per illum in perso- rebus sacris, sed illis, quae in jure expressae nas redundat. sunt, et modo etiam in jure declarato, quod 2. Interdictum autem personale immediate aliqui in definitione ponunt, sed non oportct dirigitur ad personam, eique interdicit cer- eam onerare. Quae autem illae sint, videbi- tum quemdam usum divinarum rerum, dif- mus infra agentes de effectu interdicti. Ex fertquea praecedenti, quodnon terminaturad quopendetdistinctior cognitiohujuscensuree, certum locum. Nam si persona interdicta est quia tota ratio ejus in ordinead illum consis- simpliciter, prohibita est, ne alicubi talibus tit. Ex quo etiam satis responsum est ad ra- divinis uti valeat, ut latius videbimus decla- tionemdubitandi; concludit enim materialiter rando effectus. Dico autem, si sit simpliciter quidem habere has censuras plures effectus interdicta, nam, si ei tantum sit interdictus communes, non tamen sub eadem ratione, ac Ecclesiae iugressus, non ubique, sed tantum propterea in multis aliis differunt, quod satis in Ecclesia est illi prohibita divinorum cele- est, ut sint diversee pcenae ac censurse. bratio, argument. c. Is cui, de Sent. excom., in6. SECTIO II. 3. Divisionis sufftcientia. — Atque hinc tandem constat divisionem illam sufficientcm Quotuplex sit interdictum. esse, quia praeter personas vel loca nihil in jure interdici consuevit. Et ratio reddi po- 1 . Prima divisio interdicti in locale et per- test, quia omnia sacra, quae hac censura sonale. — Locus quomodo capax interdicti. interdicuntur, sunt quorumdam sacramento- — Primo ac preccipue dividitur interdictum rum usus et divinorum officiorum, ac sepul- in localeetpersonale. Quee divisio suniiturex turae sacrae participatio; haec autem et in c*> «• 9, cum Innocentio, matrimonium omni tempore contrahi posse inPc' LJT7 rr scandalosa; et ideo circa illam magis fuit illa quata non est hic vel ille modus violandi pccna necessaria. Accedit, quod qui celebrat intcrdietum, scd absolute qurecumque vio- in Ioco interdiclo, directe etprincipaliler agit latio per administrationem divinorum ex contra censuram Ecclesiasticam. At vero qui officio, ut ex citatis juribus colligi videtur. confert sacramentum personse intcrdictas non 8. Sed nihilominus non censeo illam trans- est principalis transgressor, sed ipse qui re- gressionem sufficere ad irregularilatem con- cipit; minister vero solum delinquit quasi trahendam, quia in his rebus non est facienda cooperando, seu commuuicando cum alio ; et extensio, neque argumentum a simili, et ideo ideo non est in eo tanta causa irregularilatis. non invenio auctorem gravem, qui hoc ex- Denique propter hanc causam videtur impo- presse et in particulari affirmet. Pralerea sita in jure alia pcena propter hunc mo- qui dat sacramentum aliquod excommuni- dum violationisinterdicti magis quodammodo cato, non incurrit irregularitatem, ut supra accommodata, scilicet interdictum ab in- suo loco diximus; ergo neque qui dat sacra- gressu Ecclesioe, ut sumitur ex cap. Episco- mentum interdicto, quia est eadem vel ma- porum, de Privileg., in G, ubi qui admittit jor ratio, si gravitatem peccati, et ccnsuraa personam interdictam ad sacramenta, ab spcclcmus; in jure vero non est magis ex- ingressu Ecclesiae interdicitur, donec ad ar- pressa irregularitas in uno casu, quam in bitrium cjus, cujus sentenlia violatur, salis- alio, cum tamen, si censura se teneat ex fecerit compctenler. Quem textum supra parle rninistri, id est, si ipse excommunicatus declaravimus agentes de excommunicatione; vel intcrdiclus sit, aeque incurrat irregulari- nam illa pocna utrique censurse communis tatem ministrando. Et in hoc est clara difie- est, quam etiam incurrunt violanles inter- rentia inter hanc censuram, quando ligat dictum prioribus modis posilis ; atque etiam dantem sacramenlum, vel eum cui dalur; aliis, quos sequenti dispulatione tractabimus. Bam in priori casu ipseminister estsuspensus 10. Id vero intelligendum de publice inter- ab officio, et est principalis violator inter- dictis. — Est autem advertendum circa hunc dicti, et ideo merito fit irregularis. In poste- textum, in eo esse sermonem de publice in- riori vero casu minister ipse non est sus- terdictis , quod nunc intelligendum est de pensus, sed solum alius est prohibitus, ne nominatim interdiclis, ac denunciatis, juxla recipiat. Extravag. Ad evitanda, et ideo non violat 9. Occurritur objectionibus. — Admittens inlerdictum, qui dat sacramentum personae personam interdicta?n ad sacramenta, ab in- interdicloe, cujus censura specialiter et no- gressu Ecclesix interdicitur . — Dices : etiam minatim denunciata non est. Atquc idcm cum per interdictum locale non est sacerdos sus- proportione servandum est in interdicto lo- pensus aministeriosacramentorum,sed locus cali, quia, nisi sit publice denunciatum, non ipse est prohibitus. Respondebis, etiam sa- incurretur irregularitas celebrando sacra- cerdotem suspendi, ne ibi ministret sacra- menla in loco interdicto, quia sicut non tcne- mentum. Atcodem modo dicipoterit suspendi mur vitare personam non denunciatam, ita per interdictum personale allerius, ne illi nec locum. Quod secus est in primo modo conferat sacramentum ; neutra tamen est vera violationis ; nam quando ipsamet persona in- suspensio.Respondeo verum quidemhopesse; terdicta est, statim et absque alia denuncia- nihilominus tamen in jure latam esse irregu- tione tenetur servare interdictum, quia nullus larilatem in eum, qui violat interdictum Io- favor ei fit; ct ideo si ministret sacramenla, cale, non vero in eum qui violat personale eamdem irregularitatem incurret, juxta dicta per solam communicationem cum alio, ut sic dc aliis censuris; est cnim eadem in pra.\senli dicam. Quod si ratio petalur, cur jus posucrit ratio. SECT. III. DE POENA TIOLANTIS INTERDICTUM IN MATERIA, ETC J95 11. Qaartus modus violandi interdictnm, Quod tandem itn declnratur; nam, si propter ex duobus primis compositus. — Quartus illas diversas violationes interdicli essent im- modus ex duobus primis compositas erit, si posileepoenpe diversarum rationum,ut, v.gr., persona interdicta in loco interdicto sacra- excommunicatio propter ministrationem sa- menlum administrct, et addo etiam, quod cramenti in loco interdicto, irregularitas illad conferat personse interdictce; de quo propter tale minislerium factum a pcrsona nihil novi dicendum occurrit. quia ex simpli- interdicta, etc, qui una actione utrumque in- cibus judicandum de illo est. Solum potest terdictum violaret, excommunicatus et irre- dubitari, an in eo casu duplex incurratur gularis maneret, quia utrique poence dnt suf- irregularitas; cum enim peccatum sit unum ficientem causam, et non est major ratio de tnntum, licet sit gravius propter plurcs cir- una quam de alia; ergo idem est, etiamsi cumstnntias, non videtur causa plurium irre- pcence sint ejusdem rationis; nam est eadem gularitatum. ratio, supposito quod talis pcena est multi- 12. Quando per unum singularem actum plicabilis in eodem subjecto. plures irrcgularitates incurrantur. — Con- 14. In quo casu conferens sacramentum trarium nihilominus sentiendum est, quia prxter diclas duas irregularitates triplica- quando diversi tiluli concurrunt ad censuram tum incurrat interdictum ab ingressu Eccle- incurrendam, ita ut unusquisque illorum per sise. — Atque hinc colligo, si addalur altera se sufficiat, et ipsi sint diversarum rationum circumstantia, nimirum quod sacramentum moralium, diversas inferunt censuras, argu- detur personjeinterdiclse, prccter diclas irre- mento cap. Officii, de Sent. excom., et Clem. gularitates simul incurri interdictum ab in- 4 de Sepult., ubi Cardinalis Zabarella, n. 29, gressu Ecclesice. Imo hoc interdiclum tripli- referens alios, ita censet, in simili puncto de catum videtur incurri proptcr violationem censura, quod disputat. 4 tractavimus; idem hanc, si triplicem illum modum, seu tres cir- crgoestdeirregularitate; haec enim pcena ite- cumstantias simnl involvat, quia eliam pcena rabilis est, sicut et censura; sed in hoc facto interdicli mullip!icabilisest,etpropter unam- concurrunt duse causce diversarum rationum, quamque ex illis circumstantiis per se solnm et singulce per se sufficiunt; ergo anaquceque est imposita, ut dixi. Non oportet autem de inducit suam irregularitatem , ita ut, si ad nomine contendere, si quis importune ad- dispensationem obtinendam unus tantum ti- miscens metaphysicam disputationem neget tulus explicclur, v. gr., quod in Ioco inter- illa esse plura interdicta, vel irregularitates, dicto aliquem ordinavit, adhuc maneat altera sed unam cum diversis respectibus, sicut irregularilas ex alio titulo contracta, scilicet, multi de relalionibus loquuntur; inutilisenim quia cum esset ipse interdictus, tale sacra- est hcec disputatio, dummodo id, quod ad menlum ministravit; ideoque ad plenam mores spectat, constet, nimirum has pcenas dispensalionem obtinendam necessarium sit ita incurri propler dictas circumstanli;is, ut utramque causam declarare, argumento dict. ad dispensationem integram oblinendam non cap. Officii. sufficiat, unam causam sine alia explicare; 13. Et confirmatur, nam si diversis actio- et qucd dispensalione habita ex una causa, nibus et temporibus aliquis commisisset illa adhuc maneat ex alia, et e converso, quod est duo delicta, nuncordinando in loco interdicto sufficiens argumentum moralis distinctionis. ipse non interdictus, postea vero ipse jam 15. Prceter has pcenas sunt alice impositae, interdictus ordinando in Ioco non interdicto, qucc colliguntur ex dictis capitulis Is qui, et sine dubio duplicem irregularitatem incur- Is cui, cum similibus, scilicet , quod iste vio- reret, quia est duplex causa sufficicns, et lator interdicli sit inhabilis ut eligitur, vel omnino diversa, et effectus est multiplicabi- postuletur, quod sit privatus Ecclesiastica lis; ergo idem erit, etiamsi illae dua3 causae sepultura, et alice similes. Quarum explicatio simul et unica actione materiali concurrant, pendet ex iis quse dicturi sumus de secundo quia semper manet diversitas moralis et for- effectu interdicti, et ideo mebus tractabuutur malis, et leges, imponentes hanc pcenam, in disputatione sequenti. eamdem efficacitatem habentinutroquecasu, 16. Prxdictas pcenas etiam incurri solem- et malitice morales licet in eodem actu mate- nem czremoniam alicujus sacramenti exer- riali conjungantur, diversae manent ex cir- cendo. — Advertenda tamen sunt nonnulla cumstantiis morali specie diversis, et una- circa praedictas poenas. Priinum est non so- quseque suam pcenam integram meretur. lum incurri propter aduiinistrationem sacra- 196 DISP. XXXIII. DE PRIMO EFFECTU INTERDICTI. menti quoad snbstantiam, sed etinm propter sacramentorum ex officio, vel clarius, sub publicam et solemnem caeremoniam, seu ri- celebratione divinorum, de qua in tota hac tum alicujus sacramenti, sive antecedat, sive generalitate jura loquuntur. comitetur, sive subsequi soleat sacramen- 19. In quo casu subservientes ministranti tum. Exemplum primi esl in collatione primae sacramentum incurrant dictas pcenas. — Se- tonsura?, quae revera sacramentum non est, cundo est advertendum aliquos extenderehas sed praeambulum quoddam ad sacramenlales poenas non solum ad ministrum sacramento- Ordines; tamen quia est cacremonia quaedam rum, sed etiam ad eos, qui iliis cooperantur, Ecrlesiastica, quae solemni ritu datur, et ex seu subserviunt in tali ministerio, ut sunt, officio cst annexa ejus collatio Ordini Episco- verbi gralia, assislentes Episcopo Ordines pali, vcl aliquando et ex privilegio sacerdo- conferenti in loco interdicto, ut videre licet tali cum dignitate Abbatis vel similis con- in Covarruvia, dicto § 3, in fine. Sed est ad- juncta, et ideo violatio interdicti per hoc vertendum hujusmodi assislentes, seu ser- minislerium sufficit ad pra?dictas pcenas in- vientes, ex vi cooperationis ad sacramentum currendasjuxla communemsententiam. Unde non incurrere has poenas, quia, quantum ad constat a forliori, collationem cujuscumque hoc caput spectat,non sunt imposilaeservien- minoris Ordinis sufficere, cum juxta veram tibus, seu cooperantibus, sed ministrantibus sententiam sacramentum sit. Idem dicendum sacramenta. Si tamen contingat cooperatio- est de confectione chrismatis et benedictione nem illam includere aliquod minislerium olei, quae sunt praeparalioncs materiae ad sacrum, per se annexum alicui Ordini, prae- plura sacramenta. serlim sacro, jam ex illo capite poterunt 17. Exercere baptismi solemnitatem tem- hujnsmodi poenas incurri, ut dicetur latius pore interdicti quando licitum sit. — Exem- explicando secundum effectum , cui magis plum secundi erit in eeeremoniis, seu solem- opponilur talis interdicti violalio. nilatibus baplismi, quae per se ccmilarisolent 20. Terlio in his poenis observandae sunt substanliam baplismi; aliquando vero prius singulae particulae seu voces textuum, in qui- dalur privatim baptismus propter necessita- bus hujusmodi pcenae ferunlur, ut sunt in tem, et postea publica solemnilas expletur. dicto cap. Is qui, § Is vero, particula scienter, Dico ergo, hoc solum ministerium, faclum in et in cap. Episcoporum , eadem particula casu a jure non permisso, sufficere ad eas- scienter, et verbum prxsumpserint,et verbum dem poenas incurrendas. Quia vero baptismus contempserint, et similia, quorum vis semper solemnis non est prohibitus per interdictum, expendenda est ad inlelligendum, an pcena ut supra dixi, ideo non opinor violari inter- seu irregularitas incurralur. Quam vim au- diclum , eliamsi baptismi solemnilas sola, tem habeant similia verba, satis dictum est post baptismum prius collatuni,in Ioco inter- in aliis censuris, praesertim de excommuni» diclo celebretur. Si tamen persona specialiler catione; et ideo hic repetere non est ne- interdicta, vel ob propriam culpam, illud mi- cesse. Ponderanda item sunt verba , quaa nisterium exhiberet, irregularis fieret; nam continent exceptiones, ut sunt illa dicti cap. illud non est jure permissum. In exlrema Is qui, dict. § Is vero, Nisi super hoc privi- vero unclione, si contingeret, v. gr., unum legiatus existat, ubi expendenda est parti- sacerdotem in loco interdiclo celeriler propler cula super hoc. Non enim sufficiunt communia timorem morlis dare extremam unclionem privilegia exemptionum, quae religiosi com- tantum quoad subslantiam sacramenti, alium muniler habent, ut in sequenlibus videbimus, vero sacerdotem statim publico et solemni sed necesse est, ut circa interdictum specia- ritu supplere caeremonias illius sacramenli, liter sit privilegium concessum. Item,additur non solum prior, sed etiam hic poslerior irre- exceptio, Nisi a jure sit concessum, vel, ut gularis fieret. dicilur in cap. Episcoporum, de Privil., Nisi 18. Exemplum terlii membri est in solemni quatenus eis a jure conceditur. Denique in benediclione nupliarum, quae dari solet post dicto cap. Is cui, hoc ipsum indicatur in illa sacramentum illud prius receptum, etsufficit parlicula, contra interdictum. Nam qui ope- eliam ad dictas pcenas incurrendas, si sacer- ratur ex juris concessione, non agit contra dos contra interdictum lale ministerium exhi- interdiclum; et eadem ratione in hac parti- beat, quatenus ex officio sacerdotali Ordini cula includitur omnis legitima causa, quae a annexum est. Ratio omnium est. quia haac culpa excusat; nam in conscientia excusafc omnia comprehenduntur sub administratione etiam a praedicta pcena et irregularitale. SECT. III. DE POENA VIOLANTIS INTERDICTUM IN MATBRIA, ETC. 197 21. Propter usurn sacramenti non exigen- rislise sub specie vini, quae fit a diacono mi- tem ministerium Ordinis clericalis, nulla im- nistranle Summo Ponlifici solemniter cele- ponitur pceni. — Secunda regula generalis branli; nam ille modus communicationis est. Prcpter usum sacramenti, qui non re- videlur esse proprius actus Ordinis diacona- quirit proprium minislerium alicujus Ordinis tus; proprie tamcn id non tam est propter Hericalis, nulla est pcena jure ipso imposita, susceptionem sacramenti, qnam propter to- sive clericis, sive laicis. Probalio hujus est, tum illud ministerium , quod per modum quia nullum invenitur jus imponens hujus- unius fit, et est proprius aclus illius Ordinis. modipoenam, una vel alia exceptione addita 23. Recipiens Ordines, aut in ipsa ordina- circa parliculares personas, et cum specia- tione ministrans, non incurrit irregularita- libus circumstanliis. Declaratur autem haec tem. — Praeterea fit exceptio de sacramento regula magis in particulari, quia hic usus Ordinis, quae dupliciter fieri potest : primo duplex essepotest : unus estactivus, qui lan- ratione receptionis talis sacramenti praecise; tum in duobus sacramentis inveniri potest secundo ralione alicujus actus concumilantis. absque usu alicujus Ordinis, scilicet in ma- Prior modus suaderi potest, tum quia excom- trimonio et in baptismo sine solemnitate col- municatus recipiens Ordines fit irregularis, lato. Nam in matrimonio ipsi contrahentes vel saltem suspensus; ergo et interdictus. sunt ministri quoad substantiam sacramenti, Confirmatur, quia suscipiens superiorem Or- de quibus dubium est, an peccent contra- dinem utitur inferiori, sine quo alium non hendo tempore interdicti; tamen, licet sup- polest suscipere, ut supra dictum est; ergo ponamus peccare, nullam censuram aut Ec- etiam hoc litulo fit irregnlaris. Secundo po- clesiaslicam pcenam ipso facto incurrunt. test incurri hsec irregularitas per aclum con- Imo, nec parochus, cujus praesentia nunc comitantem ipsam ordinationem, ut est con- necessaria est juxta Concilium Tridenlinum, secralio in sacerdotibus, canere Epistolam, aliquam pcenam vel irregularitatem incurrit, vel Evangelium, in diacono, vel subdiacono, quia illa praesentia non est actus alicujus quando in ipsa ordinatione eis committitur, Ordinis, ut in superioribus etiam teligi. Simi- quod senlit Covarr., dict. § 3, num. 5, quia liter baptismi collatio et prohibita non est, et ille est actus Ordinis. Neutro tamen modo quamvis esset, ad hanc irregularilalem non videtur exceplio admitlenda , quia non est sufficeret , quando absque solemnitate fit, satis in jure expressa. Unde ad priorem par- quia non est actus Ordinis,quamviscontingat tem respondeo, illam poenam non esse ad fieri ab eo, qui Ordinem habet; et haec irrer interdiclum extendendam, quia jura solum gularitas non contrahitur nisi per actum ali- loquuntur de excommunicatione, et hic noa cujus Ordinis, quem exercet is, qui talem valet argumentum a simili, pra?serlim cuni Ordinem habet, cum sit interdictus, vel in excommunicatio gravior censura sit. Ad con- loco interdiclo, ut constat ex illis verbis : In firmnlionem respondetur, suscipere superio- suo officio ministrando sicut prius, qua: ha- rem Ordinem non esse proprie ministrare, ia bentur in cilatis juribus, et in siniili sunt inferiori, quia ministrare dicit aclionem, et explicata superius agendo de excommunica- ita intelligenda sunt jura cum prbprietate in tione; et altigil Covarruvias in dicto c. Alma, materia praesertitn poenali. Ad alleram par- part. 2, § 2, num. 3. tem respondeo, etiam in illis casibus noa 22. Propter receptionem sacramenti nulla incurri, propter ea queedixi supra, tractando incurritur pcena. — Excipiuntur duo casus. de suspensione, de illo, qui suspensus in sua — Atque hinc eliam constat, propter usum ordinatione, statim in eadem actum Ordinis passivum, seu receplionem sacramentorum exercet. Et quamvis sit nonnulla differenlia, nullam hujusmodi poenam incurri, quia reci- quia ibi suspensio contrahilur in ipso actu pere sacramentum non est aclus alicujus Or- susceplionis Ordinis, hic aulem interdictum dinis, etiamsi a clerico fiat, Excipilur tamen supponitur anlesusceplionem Ordinis, et ideo sumptio Eucharistios sub utraque specie, quae major ralio esse videtur contrahendi irregu- fit a sacerdolesucrificante; illa enim est actus laritatem, nihilominus in hoc videtur esse Ordims, non lamen praecise quatenus assump- eadem ratio, quod illa moraliter non censetur tio, sed qualenus est consumptio, et quasi ministralio in Ordine suscepto, sed tantum consummatio sacrificii, quee est proprius ac- indebita Ordinis susceplio; nam aliud est tus Ordinis, qui tunc exercelur. Excipi etiam tanquam accessorium, quod non reputatur posset parlicipatio illa sacramenli Eucha- aclio dislincta, neque magis punitur, quum 198 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. ipsum principale quodcomitatur. Prassertim, ciale, in illo definilo Ioco habet cum propor- quia etiam jura, quse loquuntur de persona tione eumdem effectum. Denique, si perso- interdicta exercente officium Ordinis, illis nale sit, generale et speciale, in persona, vel verbis loquuntur, quae indicant ministerium personis idem cum proportione operatur res- illud dcbere esse moraliter distinctumab ipsa pectu locorum omnium, ex cisdem juribus, ordinalione, ut patet ex illis verbis, in suo cum aliis, qua3 de his interdictis in disputa- officio ministrando sicut prius, et similibus. lione prima tractavimus. Hocergo supposito, Propter qtiffl censeo hanc partem esse pro- tria pracipue, vel quatuor declaranda super- babilem, de qua iterum redibit sermo in sunt. Primum, qme divina officia, prater dispulntione sequenli. sacramenta, et quis eorum usus interdicto 24. Religiosi ac moniales generale inter- prohibeautur. Secundo, quale peccatum sit dictum non servantes excommunicantur. — violatio interdicli quoad hanc parlem. Tertio, quae pcena sit ob eam rem ipso jure imposita. SECTIO L Praeter has exceptiones, quse ex parte sacra- mentorum notantur, ex parte personarum fieri solent olia3 ; nam religiosi, et moniales, qui generale inlerdiclum non servant, ex- communicantur ipso jure in Clement. I de Sent. excom., et in Clementina 3, specialiter excommunicantur fratrcs Minores, qui per- sonas sui tertii ordiuis tempore interdicti An, et quouiodo Missae sacrificium per interdictuna gus; ex quibus etiam inlelligilur facienda tempore interdicti. Haec enim pcena prohibitionem hanc non simpliciler, scd cum cum proportione applicanda est ad sacra- moderalione sumendam esse, scilicet ne con- mentorum usum ; nam ille etiam, ut diximus, sueto more, et libertate fiat, sed modo a jure sub celebralione divinorum comprehendilur; pra?scr:plo. Quod in singulis interdictis di- tamen, quia ula pcena generahor est, m se- quenti disputalione exaclius declarabitur. DISPUTATIO XXXI V. LE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI, QUI EST DFVTNORUM OFFICiORUM PROIllBITIO. Quam late pateat secundus cffectus inter~ dicti generalis. — De hoc effectu disputare non oportet, an sit, sed supponere, esse per se et maxime proprium effectum intcrdicti, ut constat ex dcfinilione interdicli, supra Iradita, et ex oninibus juribus, quae de in- lerdicto loquuntur, utc. Si civitas, c. Si sen- tentia, et c. Alma, de Sent. excom., in 6, c. Episcoporum, de Privilegiis, in 6, c. Non est vobis, de Sponsalib., Clemenlina 1 de Sent. excom. Est autem hic effectus communis oninibus inlerdictis cum proporlione, uam, si sit generale loci, non solum in templis, vei oratoriis, sed etiam in domibus, viis, et vici- nis agris, ac denique in tola illa terra, quaj generaliter inlcrdicitur, habel hunc effectum respecta omniumhominumcujuscumqueloci, dispositionejuris positivi, hoc arbitrium erat vcl dioccesis, ut ex eisdcm juribus constat, et pro ralione neccssitatis, ideo, ut melior ordo ex c. Licet, et c. ult. de Privil., in G, cum servarelur, slatutum poslea fuil in c. lVnnit- simiiibus. Si vero inlerdrclum toci sit spc- limus, de Senteniia excom., ut semel in heb- verso modo, et ratione verum est; et ideo sigiilalim explicandum. 2. Sacrificium Missse tempore interdicti nunquam fuit oinnino prohibitum. — Per in- terdictum ergo generale loci nunquam vide- lur fuisse omnino prohibitum Missa> sacri- ficium, quia cum viaticum nunquam sit morienlibus denegandum, semper oportet Eucharisliaj sacramentum saltem pro infir- mis in Ecclesia conservare. Ex quo fit conse- quens, ut semper etiam potuerit congruenti tempore renovari; namhaec veluti intrinseca et necessaria connexione sese consequuntur; et primum perlinet ad animarum salutem, et observationem divini praecepti; secundum autem ad debitam sacratncnti reverentiam spec!at. Et ideo neutrum debuit, vel eliam potuit per interdictum simpliciter prohibcri. Cum crgo Eucharistiae sacramentum nonnisi in sacrificio Missa) renovari possit, (juia in solo illo confici potest, fit consequens, ut nec sacrificium Missse fuerit omnino prohibitum, scd permissum saltem quantum ad hunc finem neccssarium erat. Quia vero, seclusa SECT. I. DE SACRIFICU MlSSiE rROIIIBITIONE. 199 domada posset MissfB sacrificium dici tem- 6. An dicto casu nomine Ecclesiarum ve- pore interdicti in singulis Ecclesiis cansa niant privata oratoria. — Prima opinio» conficicndi Corpus Domini, quod decedenti- — Qureritur autem ulterius, an in priva- bus in pcenitcntin non negatur, cum circum- tis oratoriis, qua3 solent esse in communibus stantiis, et conditionibus statim explicandis. domibus, possint tempore inlerdicti Missae 3. Jure antiquo quid conccssum. — Quid celebrari, prresertim nunc, quando talia ora- jure novo. — Postea vero propter magna in- toria esse debent ab Ordinariis designata commoda, quaaex carentia tanti sacrificii se- et approbata juxta Concilium Tridentinum, quebantur, hunc rigorem interdicti Ecclesia sess. 22, decrcto de observandis in Misssa temperavit, et permisit, ut singulis dieous in celebratione. Nam, quia materia favorabilis Ecclesiis, et monasteriis Missx celebrcntur, et est, videnlur hsec oratoria posse nomiae Ec- alia dicantur divina officia sicut prius; sub- clesiarum comprehcndi, quia favores am- missatamcn voce, januis clausis, excommuni~ pliandi sunt. Nihilominus dictus auctor con- catis,acinterdictis exclusis, et campanis etiam trarium significat, quia solum act monasleria nonpulsatis. Qacesunlverha c. AIma,deSent. monialium, et hospitalia facit ampliationem, excom., in 6, et quoad dictas circumstantias alia loca tacite excludens. Pra3serlim, cum eadem habebantur in dicto cap. Permiltimus. generalem regulam statuat, extra loca ibi Etbrcvitcr sunt sigillalim explicanda. signata non posse divina celebrari. Et potest 4. Et in primis dubitari potest, quid no- hoc confirmari, tum quia, juxla comnumem tnine Ecclcsiarum hoc loco intclligendum sit; usum, non solent hrec loca nomine Ecclesia- nam ex quo sub disjunctione ponuntur Eccle- rum inlelligi, unde Concilium Tridenlinura, six vel monasteria, nomine Ecclesiarum non citato loco, heec oraloria eliam ad divinum videntur intelligi omnia loca sacra, in quibus tantum cultum dedicata, et ab Ordinariis solet hoc sacrum confici, alioqui non opor- designata, ab Ecclesiis condistinguit; tum teret monasleria specialiter adjungere; signi- etiam quia cap. Alma, proster Ecclesias ex- ficari ergo videntur illa voce templa , quas primens monasteria , satis significavit nolle sunt sub cura secularium clericorum, et auc- permittere omnia loca, sed ea tantum, quae toritate Episcopi publice sunt exposita et videntur a?que digna , ut in hoc privilegio approbata, nt in eis tam sacrificium, quam sequiparentur, quod de privatis oratoriis di- alia divina officia celebrentur. cere non possumus. 5. Dubium. — Nomine Ecclesiarum com- 7. Secunda opinio etverior. — Contrariura prehenduntur sacella hospitalium. — Hinc vero videtur posse sumi ex Navarro, c. 27, vero orilur dubium, an extra hnjusmodi Ec- num. 175, quatenus dicit, quando jura per- clesias, vel monasteria Iiceat Missa3 sacrifi- miltunt divina officia cum hac moderatione, cium eo tempore celebrare. Nam illa consti- in Ecclesiis, vel monasleriis, non addere hanc tutiosolum inhislocishocpermitlere videlur, parliculam, ut limilalionem ad excludenda ut ex textu constat, et notarunt ibi aliqui in- alia loca, sed potius ut amplialionem , quia terprctes, et senlit Covarruvias ibi, 2 part., permittendo ha^c loca, in quibus laici solent § 4, num. 2. Addit lamen nomine Ecclesia- sacra audire, multo magis permitlunt alia rum comprehendi eliam hospitalia, in quibus loca, inquibuslaici inleresse non solent; nara est sacer locus auctoritate Episcopi approba- principalis, inquit, scopus prohibendi diviu' tus ad hoc ministet ium, tum quia ratio hnjus officia est, ne audianlur a laicis. concessionis in illis maxime rnilitat; tum 8. Sed qnidquid sit de aliis divinis officiis, etiam quia in favorabilibus merito ha3c no- de quibus infra dicemus, in Missce saciificio minc Ecclesiarum comprehenduntur. Addit ratio illa non videtur locum habere. Pi'imo, prajterea ibi comprehendi monasleria monia- quia de illa verum non est, propler laicos lium; namex vi verbi manifestum est, vocem principaliler fuisse prohibitum, ne ab eis au- monasicriis, simpliciter dictam, hasc etiam diretur; nam olim reque erat prohibitum pro comprehendere; necessilas etiam in eis quo- laicis et clericis; et non solum prohibebalur dammodo major est, ut possint sacrificio audiri, sed simpliciter fieri extra casum ne- Missa3 inleresse. Qui etiam adverlit, sermo- cessitatis, supra explicatum. Cum ergo jus nem esse de Ecclesiis, et monasteriis existen- novum solum perniitlat fieri in cerus, ac tibus in loco generatim interdicto, quia illa determinatis locis, integra manet prohibitio moderatio non extenditur ad loca specialiter quoad ca^tera loca. Secundo, quia nullus est interdicta, ut infra videbimus. locus aptus ad hoc sacrificium conficiendura, r20O DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. in quo laici non possint et soleant assistere et Aliud quod colligitur est quodcumque Missae audire; ergo respectu hujus sacrificii non officium posse eo lempore celebrari, quod videtur habere locum ille modus ampliatio- supra animadverlit Covarrnvias, nutnero nis; imo, quia omnis alius locus, praler Ec- tertio, contra quosdam Canonistas, qui dixe- clesiam et r.ionasteria, est jure communi runt, tnntum licere dicere Missam diei, quo- quasi ineptus ad hoc minislcrium, ideo illis rum sententia improbabilis est, quia illa li- tantum locis concessum videtur hoc privile- mitatio in textu non habet fundamentum, et gium. ex absoluta concessione et adjeclione illius 9. Nihilominus hfec posterior opinio viris particulae, sicut prius, conlrarium potius doctissimis probatur, et quoniam favorabilis colligitur; et ita communius sentiunt Docto- est, et favorem ampliat, mihi eliam probanda res, quos ibidem Covarruvias refert. Addi videtur. Vel dicendo, nomen Ecclesise am- eliam posset, ex his verbis colligi omnem so- plissime sumptum (utin re favorabili sumen- lemnitatem hujus sacrificii in Ecclesia usita- dum esl) comprehendere omnia loca appro- tam licilam esse tempore interdicli, praeter bata ad Missse sacrificium perficiendum. Vel eas qualuor conditiones, quse ibidem adjun- dicendo (quod verisimilius videtur) in eo gunlur. Nam cum prius fiat generalis conces- texlu nominalas esse Ecclesias et monasteria, sio, et postea addantur quatuor illae limita- quia sunt frequenliora loca, in quibus divina tiones, per illasmet declaratum est, quoad officia celebrari solent; non vero ut ad illa alia omnia generalissimam esse concessio- sola concessio limitaretur. Nam primaria nem; nam exceptio, ut aiunt, firmat regulam illius legis intentio non fuit his locis nomina- in contrarium. Sed hoc habet difficultatenl tis privilegium concedere, sed sacrificium inferius tractandam. ipsum permiltere sicut prius, cum conditio- nibus ibi positis; ergo ubicumque antea fieri Conditiones servandx in sacro faciendo in polerat, potest eliam nunc, illis condilionibus prxdicto casu. servatis. 4 0. Prsedicta concessio intelligi debet res- 42. Prima conditio ut submissa voce fiat, pectu cujusque sacerdotis nonpersonaliter in- ne ab externis audiatur. — Tertio expen- terdicti. — Secundo expendenda est absoluta denda est particula, submissa voce, per quam permissio celebrandi Missarum solemnia cum excludilur, ne Missa solemni cantu dicatur. illa adjectione, sicut prius, nain hic duo colli- Et quia finis hujus circumstanliae est, ut di- gunlur. Unum est, non solum esse licitum vina officia extra Ecclesiam, atque adeo a singulis diebus in singulis Ecclesiis semel sa- personis prohibilis audiri non possint, ideo crificare, sed eliam tolies, quoties aliis diebus ea vocis submissio tenenda erit, qu?e ad hunc fieri solebat, atque adeo omnes sacerdotcs, finem necessaria fuerit, ut ibi communiter alias non prohibitos, seu personaliter inler- advertitur, et sumitur ex c. Quod in le, de dictos, posse eo tempore cum dictis circum- Pcenilenliis et remissionibus, ibi : Et voce ita Slanliis in lalibus locis sacrificare. Quia licet demissa, quod exterius audirinon possit. Non. in textu hoc expresse non declaretur, sed ergo prohibetur, quin Missae officium tam indefinite dicalur, quod liceat in Ecclesiis alta voce proferri possit, ut et a minislris, et singulis diebus Missarum solemnia celebrare, ab aliis, qui intra Ecclesiam legitime as- tamen hoc ipso quod hsec concessio non limi- sistunt, audiri possit, et in hoc omnes etiam tatur, omnibus indifierenter conceditur; et conveniunt, neque aliqua occurril difficultas. addendo, sicut prius, hoc amplius, et eviden- 43. Secunda ut januis clausis fiat. — Non tius declaratur. tamen requiritur ut janux ita sint obseratas 44. Non est limitanda dicta concessio ad ut ab externis aperiri nequeant. — Adhibere officium proprium illius diei. — Unde colli- ostiarium laudabile est, non tamen necessa- gunl omnes, quoscumque clericos, sive illius riwn. — Quarlo notanda est secunda condi- loci, sive alterius, qui ibi invenianlur, posse tio, scilicet, januis clausis. Circa quam primo tempore inlerdicti sacrificia ibi facere sicut adverti potest, finem hujus circumslanliae prius, ut palet ex Navarro, c. 27, num. 174, esse, ne oraliones, aut alia divina ofiicia ex- cum aliis, quos cital, et ex Covarruvia, cap. terius audiantur, quod facile conlingere pos- Alma, part. 2, § 4, num. 4, qui excipit cleri- sel, si januae essent apertae, quantumvisMissa cos conjugatos, qui quoad hoc tanquam laici submissa vocc diceretur, loquendo regulari- repulanlur, de quo puulo inferius dicelur. ler et prout communiter dici solet. Deinde, SECT. I. DE SACRIFICH MISS.E PROIIIBITIONE. 201 110 Missse sacrificium, ct aliae Ecelesiastieae satis videtur illa porta esse clausa muris, et caeremoniae ab existentibus extra Ecclesiam, portis ipsius claustri, quibus ipsa concludi- atque adeo a personis prohibitis videri pos- tur. In contrarium vero obstant generalia sint. Unde necesse est, ut januae integrae verba legis, quae magis atlendenda videnlur, sint, ita ut et auditum, et visum impedire quam finis legis. Eo vel maxime, quod saepe possint. Unde in Clement. 1 de Sent. excom., intra claustrum ingredi possunt personae, graviter reprehenduntur, qui Ecclesiae januis quibus licitum non est sacris interesse. Unde latenter perforatis, aut in eis factis fenestris hanc regulam censeo esse servandam, nimi- interdictum violare prsesumunt. Tertius finis rum , quod si claustrum ita sit post Eccle- hujus circumslantiae esse polest, ne personae siam conlentum, ut ad illud non pateat adi- prohibitae ingredi valeant; ad hunc autem tus, nisi per Ecclesiae januas, salis censealur finem videtur necessarium, ut januae ita sint clausa Ecclesia, si januae, quae publicas vias interius clausae, ut exterius aperiri non pos- respiciunt, clausae sint; quando vero aliunde sint; quod tamen neque est in usu, neque paleat aditus ad ipsum claustrum, qui aditus in textu exprimitur. Sed sufficere censetur, tempore inlerdicti non solet esse specialiter quod portae ita junctae sint, ut et visum, et impedilus, tunc necesse est, ut januae etiam auditum et transitum impediant, nisi ape- quse clauslrum respiciunt clausae sint, quia riantur, quamvis non sint ila obseratae, ut ralione finis et ralione verborum legis com- volenti ingredi resistant; hoc enim etiam prehenduntur. magnum esset incommodum, cum multi de 45. Utrum liceat facere sacrum solius ca- populo facullalem habeant ingrediendi. Solet pellse portaclausa. — Excluditur quorumdam autem in nonnullis Ecclesiis ostiarius ad ja- opinio. — Et ad eumdem inoduin responden- Iiuam adhiberi. qui ingredienles admoneat, dum est, si quis interroget, an liceat in Ga- et prohibitos, seu facultatem non habentes pella Ecclesiae Missam dicere apertis Ecclesiae repellat, quam providentiam ceuseo esse lau- januis, porla vero ipsius Capellae clausa; dabilem, non lamen in prsecepto, quia uullibi nam si ita Capella occludatur, ut nec videri, illud invenio, nequeex nalura rei sequitur ex nec, moraliter loquendo, possint Missae exle- aliis, quae praecepta sunt, quia generalis ad- rius audiri, id satis est, quia el ad finem legis monitio et denunciatio interdicli, per se lo- hoc sufficit, et in verbis ejus nihil est, quod quendo, sufficit, et ipsae januae clausae per se cogat ad id intelligendum de januis tolius Significant, et admonent, ne ingrediantur ii, Ecclesiae, sed (respective) illius loci, ubi fit qui facullatem non habent. Quod si aliquis sacrificium, vel divinum officium. Imo ad- prohibitus nihilominus ingressus fuerit, satis dunt aliqui, si locus Capellae ita sit remotus, erit illum expellere, cum primum in notitiam ut nullum sit morale periculum, ut ab aliquo minislrorum devenerit, neque ad majorem possit audiri vel videri Missa, eliam si januae diligentiam, moraliter loquendo, tenentur. apertae sint, tum necessarium non esse eas 14. Omnes januse prxdicto lempore clau- claudere. Quod videtur a simili posse surai dendx. — Advertendum praeterea est, si ex Navarro. num. 174, ut infra videbimus. templum plures portas habeat, non satis Et ratio esse potest, quia tunc cessat finis esseunam, vel aliam etiam principalem clau- legis. Sed hoc ego non probo, quia illud est dere sed necesse est omnes, tum quia ad accidentarium, et semper necesse est verba praedictos fines id necessarium est; tum legis tenere, et servare in aliquo probabili etiam, quia propterea dicitur in texlu, januis sensu; nam cessante fine legis in particulari, clausis. Qua3 locutio pluralis eequivalet uni- non statim cessat obligalio legis. Ut non lice- versali, maxime cum includat virtute hanc ret tempore interdicti Missam dicere solemni ncationem, non aperla Ecclesiae janua. In- canlu, etiamsi esset Ecclesia ila reraola a terdum vero solet Ecclesia, praesertim in mo- populo, ut nullura esset periculum quod ab Dasteriis, hospitalibus, vel eiiam in Calhe- externis audiri posset; ac denique quia nun- dralibus, vel aliis sirailibus templis, praeler quam potest esse ila certum, nullum esse tale eas januas, quoe sunt in viis publicis, hubere periculum, ut ob eam rem hujus praecepti aliquam ad inlerius clauslrum, de qua dubi- obligalio cessare judicetur. Clausae ergo de- tari potest, an necesse sit illam etiam claudi. bent esse januae, vel proxirae, vel remote, flam in illa cessare videntur omnes ratione r, prout moraliter ac prudenter satis existime- et fines hujus circumstantiae, praesertim, quia tur. 202 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. Tertia conditio, ut campanx non pulscntur. »» solum possunt, sed etiam debent divinis ofheiis interesse lempore interdicti, alioqui 4G. Quidnominc campanarum intelligatur . distributionibus quotidianis privandi sunt, — Quinto notanda est alia conditio requisita, eeque ac in tempore non interdicto, ut statui- scilicet ut sacrificium fiat sine pulsatione tur in dicto cap. Alma; ergo merilo possunt campanarum. Quod in primis intelligitur de in Ecclesiis institui specialia signa illi lempori pnlsatione, qute Missam antecedit, et publice accommodata, quibus clerus admoneatur. fit ad populum convocandum, ut omncs in- Nihilque refert, quod populus intelligat tunc telligunt, et usus probat. Ejusque ratio pri- divina celebrari, tum quia hoc non cst pro- matia vidctur esse, quia cum communis po- hibitum; lum etiara,quiadum id inlelligit per pulus ad talia officia admittendus non sit, signum speciale, verbi gratia, alicujus tubae, nec eliarn est vocandus illo publico signo, et non per commune signura campanse, simul quo vocari solitus est. Alque ex hac vatione intelligit cx vi talis sigui populum non vocari, confirmanlur dicta in superiori puncto; ideo sed potius excludi, nisi privilegium habeat. enim non vocatur populus, quia admitti non 18. Quis campanarum usus sit prohibitus debet; ergo signum est ex vi hujus capitis temporeinterdicti. — Ex preedicta etiam ra- non concedi populo, ut interesse possit. Nam tione constat, quod notavit Covarruvias, dicto si soli excommunicali, et interdicli, exclu- § 4, numero 5, usum campanarum non esse dendi essent, nihil esset, cur campanae non simpliciter prohibitum tempore inlerdicti, essent pulsandoc; nam excommunicati et in- sed solum iilum, qui estad eonvocandum po- terdicti pauci sunt, et eorum impcdiraeutum pulum ad divina officia, non vero ad concio- est satis nolum, et constat eos non vocari, nem, verbi gratia, salutalionem Angelicam, quamvis signum publicum detur, ut constat significandas horas diei, et similia, quia non aperie quando illisolisunt excommunicati et est illa pulsalio per se prohibita, sed solum interdicti absque interdiclione loci. Deinde ut circumstantia divini officii. ex eadem ratione intelligiraus sub appella- 19. /1?^ violetur interdictum si catnpanas tione campanarum comprehendi quodlibet pulsentur, nec tamen divina celebrentur. — • signum pubbciira, quo solent ad celebratio- Sed quid, si detur signum quasi vacuum et nem divinorura populi convocari. Quia ubi sine re, nimirum, quia pulsantur campanaa est eadera ratio, eadem videtur esse juris illis horis, in quibus divina celebrari solent, disposilio; valde enim materiale est, quod quamvis lbi celebranda non sint;solent enim, signum dclur per cymbalum, vel per tubam, verbi gralia, in aliquibus Ecclesiis vel mo- vel voce praeconis, quae carapanis fequip-ara- nasteriis pulsari campanae ad Matutinum, vel tur in CJementiua 2de Sentenlia excommuni- etiam ad Missam, quamvis non dicantur; tunc calionis, quia convocalio et significalio est eniranon vidctur talispuIsatioprohibita,quia eadein. revera non est circumstantia celebralionis, 47. Prsedicta prohibitio non extenditur nec etiam est verum signum, sed apparens. nisi ad signum campanx. — Publice potest Nihilominus aliqui exislimant hoc etiam esse tuta dari sicjtutm Canonicis, et iis qui debent prohibilum, ut videre licet in Calderino, trac- interesse divinis of/iciis. — Aliqui tamen hoc latu de Interdicto, part. 1 . Indicant etiam ila extendunt, ut dicant, nullum esse dan- Navarrus, num. 177, et Sylvester, Interdic- dum publicum signum, quo populo constet, tum, 5, num. 7, quatenus dicunt, inlerdicti divina tunc esse facienda. Veruintaraen si tempore nullo modo licere pulsare campanas tale signura non sit campance, quod in specie pro signo celebrationis divinorum officiorum. pruhibitum est, et alioqui ex raore et usu Quee sententia erit vera ratione scandali, conslet non dari ad convocandum popu- quia populus perhocintelligit intcrdicium illo lum, sed solum ad admonendum clerum, modo violari; per se autem ac formaliter quod jam sit hora, in qua divina sunt cele- talis aclio non videtur conlra legem inter- branda modo jure permisso, non video illud dicti; quia interdictum, ut dicebam, non pro- esse hic probibitum, quia neque verba neque hibet per se pulsationem campanarum, sed ratio textus tali signo accommodautur. Imo prohibet celebrationem divinorum cum pul- video in gravissimis Ecclesiis, in quibus viri satione campanarum; ibi autem non fil cele- ettimorati, et valde docti congregantur, hanc bratio divinorum. Tum etiam quia signum consuetudinein observari. Neque immerito; campanee datum ad res non sacras non est nam canonici, et aiii beneficiati Ecclesiarum prohibitum; ergo nec datuui ad rcs non SECT. I. DE SACRIFICH veras, sed tantum fictas, et appareates. De- nique (quod ponderandum vidctur) si qms temporc interdicti faccrct pulsari campanam ad Missam, publice faciendam, et ammo i arn diccndi, si postea mutaret animum ct lllam non diceret, quamvis peccasset gravilcr mente, non tamen censeretur exterior trans- gressor interdicti, simpliciter et absolule, ne- que incurrcret censuram latam contra hujus- raodi transgressorem interdicti; ergo pulsatio per se sola uon sufficiet ad hanc transgres- sionem proprie ac formaliler loquenclo, quamvis sufficere possit ad culpam gravem ratione scandali. 20. Quid de pulsatione parvx campanx m Missa. — Tandem inquiri potest in hoc puncto an per hanc particulam sit prohibitus usus seu signum parvae campanae, quod m Missadari solet; nam in illo cessat ratio hujus probibitionis, quia illud siguum non dalur ad convocandum populum, sed ad excitandum mentes audienlium, ut sacrificio attentius assistant, et adorent corpus et sanguinem Do- mini qui finis honestus videtur eliam tem- porc interdicti. Nihilominus omnes auclores docenthoc etiam esse prohibitum, ut Calde- rinus Govarruvias et Navarrus supra, aluque Summistm. Nam in texlu dicitur, Campams etiam non pulsatis, qme locutio universah negativse aequivalet. Ralio vero est, quia vel h»etiam parvulsc campamc, rcgulanter lo- nuendo, facile exteiius audiunlur, et ita per eas etiam convocantur alii; vel certe non est illa ratio adaequala, quiu etiam prohibeantur ha3 propter aliquam solemnitatem tollcndam. Quod a simili colligere Iicet ex cap. Quod m te de Pcenitent. et remiss., ubi organa , ct alia siana solemnitalis, vel ksetitiaj prohiben- tur. Onde, licet in illis conditionibus de hoc non fiat expressa menlio, tamcn in hoc verbo, et multo magis in illo, submissa voce, sufficienter conlinetur. Quarta conditio, ut interdicti personaliter, . et qui interdicto causam dederunt, exclu- dantur. 21 . Sexto additur, Excommunicatis et in- terdictis exclusis. Et quidem prior pars, quae ad excommunicatos speclat, non est hujus loci propria, quia non solum interdicti tem- pore, sed quolibet alio, a divinis officiis et praeserlim a sacrificio Missee excludendi sunt, juvta superius dicta in propria materia. Poslcrior autem pars inlelligilur de omnibus MISS/E PROIItBITIONE. 203 personaliter interdictis, sub quibus compre- henduntur etiam persontc, quaj inlcrdicto gencrali causam dederunt, et quae ad perpe- trandum dehclum, cujus occasione interdic- tum latum fuit, consilium, auxilium \cl favo- rem praebuerunt, ut dicitur in cap. Licet, de Privilegiis, in 6; nam illrc virtule, seu conse- quentcr eliam sunt personaliter inlerdiclae per ipsummet inlerdictum locale, ut supra diximus. 22. Utrum excludi etiam debeant laici non excommunicati , nec interdkti. — Ratio dubi- tandi. -— Dubium vero grave hic occurrit, an debeant excludi omnes laici, qui interdicti et excommunicati non sint; nam ex prcedictis verbis colligi potest, omnes non excommuni- catos vel iuterdictos, cujuscumque condilio- nis sint, excludendos non esse, quia excep- tio firmat regulam in contrarium; sed hic Pontifex solum excipit cxcommunicatos et inlerdictos; ergo admiltit omnes alios. Praa- terea, ut supra expendebamus, concedit fa- cultalem absolutam offerendi sacrificium sicut prius, solumque hoc limitat illis quatuor conditionibusappositis; sedquamvislaici non interdicti vel excommunicati adsint, omr.es ilte condHioaes servari poterunt; ergo sicut prius licebat facere sacrificium pra?sentibus laicis, eliam nunc licet servalis praedictis conditionibus. Denique ratio illius modera- tionis in eo expressa, scilicet ne indevotio po- puli crescat, videtur hanc ampliationom postulare; alioqui eadem occasio indevolionis populi remaneret. Et hanc scnlentiam vide- tur probare Frederic, cons. 70. 23. Nihilominus contraria sententia et auctoritate et consuetudine est communiter recepta, ut videre licet in omnibus inlerpre- tibus, cap. Alma, ubi Covarruvias, part. 2, 8 4-, uum. 4, et in Galderino, Antonino et in aliis in tractatibus de interdiclo, et Sum- mistis, verb. Interdictum, Navarr., n. 173. Et videtur hsee scntentia declarata a Boni- facio VIII, qui auctor fuit cap. Alma, in cap. Licet, de Privileg., in 6, ubi sic inquit : Licet vobis concessum existat, ut interdicti tem- porejanuis clausvs, excommunicatis. et inter- dictis exclusis, vocc submissa divina celebrare possitis, adea tamen aliquos etiamsi aliunde venerint, nisi super hoc privilegiati existant, recipere nulla ratione debetis. 24. Objectio prima contra primum funda- mentum propositx opinionis. — Sed hic textus licet communiter ad hoc allegetur, tanquam omnino daius, non caret difficullate; quia 204 DISP. XXXIV. DE SECCNDO EFFECTU INTERDICTI. aliud est agere de privilegio concesso perso- miltere, et tunc haberet locum decisio illius nis in parliculari, vel in communi nlicui re- cap. Lioet. ligioni, aliud vero de communi jure mode- QS.Clement.Q deSentcnt.excomm. — Objec- rante lccnle interdiclum et edectus ejus tio secunda contra secundum fundamentutn. limitante. Nam cap. Licet, loquitur in priori — Solet preeterea citari textus in Clement. 2 specie, ut ex verbis ejus constat, et ex titulo de Senlent. excomm., ubi Pnpn excommu- sub quo continetur, et in illn hnbet ejus de- nicnt eos, qui ad divinn nudiendn vocant, cisio evidentem rntionem; nnm privilegium tempore interdicli, non solum excommunica- uni concessum, alteri non prodest, neque ex- los et interdictos, sed etiam nlios , ut patet tctfditur ultra verba ejus. Et ideo qunmvis ex illis verbis : Aut qui modo prpcdicto ad mihi fnctum sit privileginm fnciendi sacrum officia eadem audienda aliquos, excommuni- in loco interdicto, non ideo mihi concessum cationis prxsertim, vel interdicti ligatos sen- est nliquem ad sacrum audiendum admiltere tentia, evocare prscsumpserint. Expendenda qui alins prohibitus erat. Quin hoc est valde est enim illa pnrticula, prcesertim , nmpliat diversum, nec in alio formaliter aut virtute enim ad alios prreter ibi nominalos; ergo continetur; ncc ego possum nlteri privile- signum est aliis etinm non ligntis excommu- gium meum communicnre. At vero nos nunc nicntione, vel interdicto, non licere interesse non agimus de privilegio personnli, sed de divinis tempore interdicti generalis; nam si lege moderante eflectum interdicti locnlis, liceret eis, non excommunicirentur alii, qui qunlis fuit constilutio cap. Alma, per quod eos evocarent. Minus autem efficnx est haec non fuere personae aliquae priviloginlae, sed probatio, qunm praecedens, quia ponderata locus ipse hnbilis factus est, ut in eo fierent non est illa dictio, prsedicto modo. Modus au- sncrificin sicut prius, servatis solum illis qua- tem evocntionis superius narratus fuerat, tuor conditionibus; ergo, cum Inici non quud quidam nobiles in suis terris Ecclesia- essent anlea prohibiti audire sacrum in tali stico interdictosuppositis Missnsel alin divina loco, nisi in quantum ipse locus quasi inha- officin publice et solemniter fnciebnnt cele- bilis ficbat ad tale interdiclum, ablata hac brare, nd officia eadem celebranda nunc hos inhnbilitnte per hanc legem, omnes fruentur nunc illos vocantes, et subdilur : Hisque non beneficio ejus. contenti excessibus per campanarum non so- 25. Confirmatur eadem objectio. — Et con- lum pnlsationem, sed et voce prxconia populos firmntur a simili ; nam sistendo in terminis ut adaudiendas Missashujusmodiveniant, fa- cap. Licet, non solum lnici, verum eliam cle- ciunt evocare. Unde conslat non quomodocum- rici non privilegiali aliunde venientes non que vocnntes, sed fllis modis publicis, scilicet, polerunt admitti ad celebranda ibi divina, voce prxconia, et pulsatione campanarum, quia in eis procedit eadem ralio, nimirum, nec ad quascumque Missas, sed ad hujus- quod privilegium aliis factum non extenditur modi, id est, publice et solemniter diclns vo- ad extraneos. At vero juxta cap. Almn, om- canles excommunicari. Quapropler qui nunc nes clcrici etiam extranei admitti possunt vocaret laicum non privilegialum, nlio modo in qnacumque Ecclesin, utsupra dictum est; rognndo, vel inducendo illum ad Missam au- quin ibi non conceditur privilegium personis, diendnm, qua? modo a jure praescripto dici- sed in ipso loco fit quaednm interdicti mode- tur, sine dubio non incurreret illam excom- ralio;ergoex dict. cnp. Licet, non suniitur municationem; e contrario vero, qui modo efficnx argumentum. Quam difficultntem vi- prjedicto, et ad Missas dicto modo publico et delur i!ii sensisse Glossa, verb. Exclusis. Ubi solemni celebratas audiendas vocaret homi- in primis rationem illius decretalis fundat nes eliam privilegiatos, imo etinm clericos, solum in hoc, quod unius privilegium alleri illam excommunicationem incurreret, quia non prodest, et posleadubil.it quem usum ha- ageret conlra illam prohibilionem, quae non behibitum tis. sed alterius persona?, privilegiataa, el fidelibus assistere tempore interdnti admi- illam vocat partem sacrificii, et non male, Distrationiillius sacramenti, quotleodem tem- lato modo loquendo de tota illa actione, qua3 porc licite mimslratur; nam, si baptismus inter sacrificandum fit. Qua ratione sic inlel- solemniter tunc ministretur, quilibet alias lecla nos usi sumus ad inferendum probabi- non prohibili vel excommunicati possunt ibi kiter, hanc participationem sacrificii assisten- assislere; imo ipsa solemnilas hoc fere secum tibus concedi. Illa tamen ralio in rigore solum affert. Idemque est in sacramento confirma- probat licere communicare ex ipso sacrificio, tionis; idem erit ergo in prsesenti, vel in sa- \el assistere communioni, qua3 in ipsomet cramento extremse unctionis, si ex pri\ il sacrificio dispensatur. alicui detur; de matrimonio vero nou est du- 30. Octavum dubium, an licea': tunc as- bium; nec etiam de pcenitenlia, dummotfo sistere sumptioni Euckaristise , quiv fit ex non sit perieulum audiendi confessionern. formulis prxconsecratis. — Non licet tunc Solum in sacramento Ordinis ministrando est ex prxconsecratis communicare. — Dubitari specialis ratio excsptionis, quia inter sacrifi- tanien potest octavo, an liceat assistere dis- candum ministralur. Et ideo, nisi aliaa liceat pensationi bujus sacramenli, qua3 exlra sa- sacrificio assislere, non licebit assistere ordi- erificium fit cx praeconsecratis, ul cum in nationi in eo facl;c; tamen quoties illius prius aliquo altari sacerdos assislit ad dispensan- licuerit, eliaiu hoc posterius licilum crit. dum hoc sacramentum, el non ad sacrilican- Unde, si in pradictis festivitatibus Episcopus dum, quia tunc il!a dispcnsalio non est pars publiceOrdmes conferat, quibuscumque fide- gacrificii, sed pure sacramentalis; ergo non libus1 licebit illi officio assrstci usi ad- comprehenditur sub divinis ofliciis, quibus ministraUonem cujusdam sacramenti con- licct assislere in his festivitatibus ex vi hujus junclam habeat. concessionis; ergo non licebit aliis fidelibus 32. Ralio generalis est, quia, quoties jura SECT. rv. DE PECCATO VIOLATIOMS INTERDICTI-, ETC. 223 prohibent audire divina officia, non compre- permittuntur interesse divinis cum limita- hendunt sacramenta ; hsec enim prohibent tione ibi contenta, et a nobis supra decl;n ata dare vel recipere, non vero assistere illi3, circa sacrificium Missce. An vero liceat per- aut ea videre vel audire. Hujus autem juris sonis non interdictis aadire heec officia, si ab ratio esse potest, quia dispensalio alicujus interdiclis dicantur, et e converso an clerici sacramenti non est divinum officium per se non interdicti possint ea dicere, qoamris commune omuibus fidelibus, id est, quod fiat personte interdictae adsint, si eas excludei e Domine omniom, et cui alii quasi per se as- non valeant, dictum supra est de sacriGcio sislant, suo modo participando ct commu- Missae, et idem est hic proportionaliter sea- nicando in tali officio ; sed est peculiare mi- tiendum. nisterium, quod per se transigitur inter SECTIO IV. dantem, et recipientem, ad quod aliorum prasentia est (ut sic dicam) accidenlaria, et Quam Srave peccatum sit in Ecclesiaticis personis „_si c.ncomitan_; et ideo non est .nagis Z££Eg£Z d™a ^ * ■»*- prohibita ex vi inlerdicti, quam assistere m Ecclesia, aut videre Eucharistiam, ve. quid <. Quinam Ecclesiasticarum personarum simile. Atque ex his salis videlur constare, nomine comprehendanlur. — Clerici conjugati quee officia, et quibus diebus sint vel non sint ibi etiam comprehenduntur. — Comprehen- prohibita ex vi generalis interdicti loci. duntur etiam religiosi et moniales. — Ut de hac re distinctius dicamus, oportet in prh.is De prohibitione divinorum officiorum in aliis dislinguere duo genera personarum, qure interdictis possunt interdictum violare, scilicet Eccle- siasticarum et laicarum. Sub laicis com- 33. De speciali interdicto locali. — Nono prehenduntur omnes non Ecclesiastici, de snperest, ut breviler dicamns de aliis inter- quibus postea. Sub Ecclesiasticis ergo com- dictis qaoad htec eadem officia divina. Et prehenduntur in primis clerici omnes, a primum de interdicto specinli locali dicen- prima tonsura usque ad quemlibet superio- dum est, jare antiquo esse prohibitum et fa- rem Ordinem. Censet autem Govarruv., d. cere et aadire in illo oninia divina officia, cap. Alma, part. 2, § i, num. 5, excipiendos qure superius explicata sunt, et quee prohi- clericos conjugatos, etiam cum unica, et vir- benlur in tola aliqua terra per inlerdictum gine, quia in cap. unico de Clericis conjug., generale. Hoc patet ex eisdem juribus ssepe in 6, dicitur, hoc clericos gaudere quidem citatis; et quia quoad hoc • eadem est propor- privilegio canonis et fori, si tonsuram, et tio, seu eadem efficacia inlerdicti singulariter vestes clericales deferant, in caeteris aulem lati, circa locum, in quem fertur. Hoc aulem nongaudere privilegioclerica]i,elianisitonsu- anliquum jus respectu interdicli specialisloci ram el bafa&iom deferant. Et Concil. Trident., immutatum non est per cap. Alma, ut constat sess. 23, cap. 6, de Reform., addit, ut prseter ex dictis supra de sacrifieio Miss_e; nam eo- tonsuram et habilum, ad alicujus Ecclesia. dem modo loquitur caput illud de Missa et servitium vel ministerium ab Episcopo sint de aliis divinis officiis; notavitque hoc Covar- deputati, eidemque Ecclesia. serviant vel mi- ruvias, dict. § 5, num. 2. Et ideo de hoc in- nistrent. Ex hoc ergo infert hos clericos terdicto quoad hunc effectum nihil superest quoad observationem interdicli nullo gaudere dicendum. privilegio, quia illud nec est canonis, scilicet, 34. De interdicto personali. — An liceat Si quis suadente, nec fori, ut pcr se conslat, personis non interdictis hxc officia audire, si et est privilegium clericorum proprium, quia ab interdictis dicantur, et e converso. — illo non gaudenl laici; ergo illo non fruuntur Idemque fere est de inlerdicto personali, hujusmodi clerici; ergo in prcesenti materia tam generali, quem speciali, servata pro- perinde reputandi sunt, alque laici. Sed, licet portione. Nam per inlerdiclum hoc prohi- hajc ratio probabilis sit, nihilominus ego non benlur omnes personee, qua. illo ligantur, censeo illos esse excipiendos, si habeant con- ne ha_c officia facere, aut eis interesse pos- diliones omnes a Concilio Trident. requisitas; sint, quocumque in loco, ut ex eisdem juri- cujus rationem statim declarabo, et ex illa bus coustat. Neque in hoc aliqua moderatio patebit responsio ad ralionem Covarr. Sub facta est preeler illam specialem cap. Alma. hoc etiammembro comprehenduntur religiosi Ubi in illis quatuor festivitalibus, inlerdicli oinnes, etiamsi Ordiuem uon habeant, imo $24 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. et moniales, ex omnium sentenlia, quod ex viter prohibent has actiones Ecclesiasticfs dicendis evidenlius constabit. Nunc ratio est, personis ex vi inlerdicli; materia autem illius quia celebrare divina officia publice et in prohibilionis gravis est, ut per se constat; communi, vel in illis aliquo modo minislrare, modus etiam prohibendi gravis est, seilicet ad omnes has personas pertinent quasi ex et verbis rigorosum praeceptum indicantibus, officio seu ratione status ; et ideo quoad hoc et inlerdum sub gravissimis poenis; ergo tale munus omnes hae personae repulantur tan- preeceptum obligat sub mortali. Deinde pro- quam clerici, vel tanquam personac Eccle- balur induclione in singulis interdictis. Et siasticae, prout revera sunt. primo de interdicto speciali personali, quod 2. Et ex hac ratione probatur id, quod di- in praesenti videtur gravius obligare, est res cebam de clericis conjugatis, in quibus con- manifesta, quia illa est censura gravissima currunt omnia a Concilio Tridentino requi- huic personee imposita propter culpam suam; sita. Nam illi, si sunt dcpulati ab Episcopo ergo in materia sacra et gravi illam violare, alicui Ecelesise, et in illa ministrant tanquam est ex genere suo peccatum mortale. Ilem ob clerici, etiam sunt ministri ex officio, et ra- hanc causam, quoties jura aliquid videntur tione status sic acceptantur ab Ecclesia ; ergo remitlere de rigore interdicti, semperaliquam quantum ad hunc finem, seu ad preesentem exceptionem faciuntearum personarum, quaa materiam verese gerunt ut personse Ecclesia- sua culpa causam dederunt interdiclo, quia sticee; ergo in hoc numero computandi sunt, nimirum illee sunt personaliter et specialiter non tam propter privilegium quam propter interdiclae; senliunt ergo hanc obligalionem officium, et minislerium, cum tali statu et Or- in lalibus personis esse gravissimam. dine conjunctum. Unde ul statim videbimus, 5. In secundo ordine videntur esse illi, quf haec personarum distinctio non fit preecipue personaliter inlerdicti sunt generali inter- propter privilegium , sed maxime propter dicto, iuter quas et alias haec est differentia, onuset obligalionem, quee revera cadit in hu- quod non propter propriarn culpam ligatae jusmodi clericos praedictasconditiones haben- sunt; at censura, et prohibilio. eadem est; tes. Et ideo mirum non est, quod etiam gau- ergo in eadem materia eamdem gravem obli- deant aliqua facultate, vel licentia, quee cum gationem inducil. Nam quod prohibitio illa ipsoonere conjuncta est, juxta dicta in 1 sect. posita sit propter culpam propriam, vel alie- 3. Deinde adverlo, posse clericos interdum nam, non est differenlia sufficiens, ut illius violare interdictum modo aliquo communi transgressio in uno sit peccatum mortale, et laicis, et tunc non se gerunt ut clerici, ideo- non in alio. Quia praeceptum justum suam que hic modum illum non consideramus, sed lotam vim et efficaciam habet, eliamsi ali- quae de laicis infra dicemus, illis communia quid onerosum prohibeat vel mandet prop- sunt; praeterea suppono clericum non violare ter commune bonum, absque ulla culpa ejus, ialerdiclum per actus solius jurisdictionis, cui imponitur. quia non prohibenlur. Solum ergo quod ad 6. Terlio hinc facile fit gradus ad interdic- praesens attinet, violare illud possunt vel tiim speciale loci, tum respectu eorum, qui exercenclo actusOrdinis prohibitos, vel modo causam illi dederunt; narn in illis habet vina prohibito per inlerdiclum, vel ministando in personalis et specialis; tum etiam respectu illis aliquo modo proprio Ecclejsiasticarum aliorum, quia in eos habet vim quamdam ge- personarum. neralis interdicti, non quidem absolute ligan- lis personas, sed quoad non celebranda divina Prima assertio. in tali loco, vel tempore; ergo respective tam gravem obligationem inducit hoc interdictum 4. Probatur conclusio percurrendo omnes in singulis personis respectu lalis Ioci, sicut species inlerdicti. — Dico ergo primo : in interdictum generale personale respectu om- Ecclesiasticis personis viob.re quodcumque nium locorum. Imo ex parle videtur esse inlerdictum celebrando divina officia, ex ge- gravior propter majorem determinalionem, nere suo est peccatum mortale. Esl communis et specialitalem prohibitionis. conclusio, quam (licet Cajetan., verb. Inter- 7. Quia culpa gravis est, ideo censura pu- diclum, dubilel) omnes Summistae ul claram nitur, non e converso. — Tandem haec ratio supponunt; et Soto, d. 22, quast. 3, arl. 1, curn proporlione accommodaii polest ad in- concl. 5, et Navarr., c. 27, num. 187. Et lerdictum generale loci ; quia vero post cap. probatur manifesle; nam jura direcle et gra- Alma, illius transgressio lanlum cousislit iu SF.CT. IV. DE PECCATO VIOLATIONIS INTERDICTI , ETC. 225 modo, ideo in bac parte videtur esse levior. Enodantur aliqua dubia. Nihilominus tamen non dubito, quin llla eliam sit gravis materia, et sufficiens ad peccatum 9. Primum dubium, anexercens actummi- mortole, quia in rebus moralibus modus in- noris Ordinis contra formam interdicti, peccet terdum valde necessarius est ad honestatem mortaliter. — Primum est, an exercere ac- morum, et ad commune bonum. Nam cele- tum alicujus Ordinis minoris contra interdic- brare, v. gr., cum veslibus sacris ad modum tum aliquo ex modis pracdictis sit sufficiens pertinet; et tamen obligatio servandi talein ad materiam peccati mortalis.Nam Soto,dict. modum gravissima est; et multa similia dixi- art. 4, explicando 5 concl., videtur hoc limi- mus agentes de sacramentis; ita ergo est in tare ad aclum alicujus Ordinis sacri. Sed ille praesenli. Eo vel maxime, quod ille modus, non loquitur de gravitate culpoe, sed de irre- licet non sit de substanlia divini officii, quod gularitate, de quo infra. Conlrarium vero celebralur, nunc tamen est veluti de substan- supponere videtur Sylvest., Interdictum, 5 tia hujus interdicti, quod servari praecipitur; quaest. 3 et 4, in princip., et qusest. 5, vers. et ideo, sicut Ecclesia quantum est ex se in- 1 et 4, nam dicit prohibilionem Ecclesue esse tendit obligare graviter ad illius interdicli generalem de omnibus eliam minoribus; et observationem, ila maxime obligat clericos, transgressionem ejus per talem actum, seu et religiosos ad illum modum observandum; usum Ordinis minoris, esse suffieientem ad quoad hoc ergo semper manet illa obligalio irregularilatem contrahendam, quee, quando sub mortali. Alioquin interdictum illud fere incurritur per modum pcenae, videtur esse totam suam vim amisisset contra intentionem sufficiens indicium peccati mortalis; quia est cap. Alma, in illis verbis : Cseteris, qux circa gravissima pcena. Et quidquid sit de irregu- observationem interdictorum a nostris sunt laritate mihi videtur illa gravis satis materia prscdecessoribus instituta, in suo robore dura- pro culpa mortali, cum sit actio sacra, ad turis. Unde in Clement. 1 de Sent. excom., quamex officio minister est consecralus; cum de quibusdam violantibus hoc interdictum ergo Ecclesia directe interdicat illud ministe- proedicto modo dicitur : Non absque damno rium, non caret gravi culpa qui illud proecep- Cathedralium et parochialium Ecclesiarum, tum transgreditur. Eo vel maxime, quod hoc et scandalo plurimorum dirumpendo nervum minislerium semper sit cum aliqua coopera- Ecclesiasticse disciplinse, generalia locorum tione ad sacrificium Missae, vel aliud sacrum interdicta prsesumptione damnabili violare officium, propter quod maxime interdicitur; prsesumunt. Quae verba manifeste indicant et ideo, per se loquendo, haec est sufficiens peccatum mortale etiam ante illam Clementi- maleria, nisi actio esset tam parva, et ita so- nam; nam post illam evidens est, cura prop- litaria seu praecisa ab alia cooperalione, ut ter illam culpam imponat excommunicationis moraliter quasi nihil reputaretur. Addendum poenam. Quod est signum illam culpam ante eliam hic est, quod supra notavimus agendo etiam fuisse gravem; non enim culpa gravis de excommunicalione, secundum praesentem est, quia propter eam excommunicalio impo- consuetudinem vix dari usum minorum Ordi- nitur, sed e converso, quia ipsa gravis est, num, ila proprium clericorum, ut non possit ideo censura punitur. Et simile argumenlum per laieos exerceri; et ideo, quantum ad potest sumi ex Clement. 2, eodem tilulo, et praxim atlinet, haec quaestio fere jam locum ex aliis textibus stalim afferendis. non habet, nisi qualenus est communislaicis, 8. Quamvis autem haec asserlio ita genera- de quibus infra dicturi sumus. tim proposita certa sit, in particulari saepe 10. Secundum dubium, an canere divinum est difficile judieare, an sit raortale, necne, officiumin Ecclesia contra interdicti prohibi- quod tamen discernere est necessarium, tum tionem sit mortale. — Secundum dubium est, propter conscientias, tum etiam propter ju- an publice canere in Ecclesia divinum offi- dicium ferendum de pcena Ecclesiaslica. Ne- cium, vel aliquam pnrtem ejus contra inter- que agimus de excusatione peccati morlalis diclum sit sufficiens materia peccati mortalis; ob indeliberalionem, seu inadvertentiam; ut, v. gr., quod religiosus in choro dicat nam hoc nihil habet hic speciale, sed appli- complelorium, aut vesperas cum aliis; et ra- canda est generalis doclrina; solum ergo ex tio dubii est, quia illud etiam potest inter- parte materiae possunt nonnulla dubitari. dum facere laicus; et ideo non videtur hoc in clerico habere specialem gravitatem. Respon- delur, quidquid sit de laico, de quo infra, in xxiii bis. 15 ?26 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFTECTU INTERDICTI. clerico hoc esse peccatum mortale, quando transgressionem sufficere ad peccalum mor- ut clericus seu persona Ecclesiastica ad illud tule, utcolligitur ex his, quaelradunt Covarr., officium deputata, tale munus exercet; prout dicl. § 4, num. 6, vers. 14; Sylvest., Tnter- esse intelligitur, quando aliquis ut pars illius dictum, 5, qurest. 5, in princ; Tabiena, n. 2; cleri seu communitatis Ecclesiasticaj illud Armilla , num. 43; qui citant Hoslicnsem, officium celebrat; sicut concurrunt religiosi Joannem Andream, Calderinum, et alios. Et in choro cantantes; et clerici seculares, qui favet dicla Clement. 1 de Sent. excom., ubi ratione beneficii , vel alio simili titulo in inlerdictum in una sola condilione violaba- choro assistunl; nam ad hos omnes pertinet tur, nimirum, quia januis non omnino aper- directeilla prohibUiocelebrandi tale officium. tis, sed perforatis, seu fenestris in eis factis et materia de se est gravis. Oportebit tamen, divina officia celebrantur; et nihilominus ut pars aliqua notabilis officii dicatur, qualis transgressio exaggeratur ut valde gravis. erit, v. gr., una hora eanonica, vel magna Ralio vero esse videtur, quia forma illius in- pars ejus; nam dicere unum versum, imo terdicti ita constituitur nunc ex illis condilio- etiam unum psalmum, non videtur esse mor- nibus, ut, qualibet ablata, tota forma et quasi tale, secluso scandalo. Dicere autem publice substantia interdicti destruatur. Item, quia orationem divini officii, prcemisso Dominus ad finem inlerdicti, qui est gravare populum, vobiscum, gravis materia esse videtur, quia eumque a divinis excludere, quaelibet ex illis et est aclus Ordinis sacri proprius, et licet circumstantiis est valde necessaria; et ideo quanlitale, ut sic dicam, non sit magnus, ta- est materia gravis illius praecepti; cujus in- men qualitate rcputalur valde gravis. dicium etiam est, quod in omnibus juribus, 11. Quid de benedictione aqux ,. solemni in quibus hcec officia tempore interdicti per- aspersione, ac Episcopi benedictione solem- miltunlur, semper adjiciunlur expresse om- niter data. — Et per hice, qucc in his duobus nes illte condiliones. Neque satis erii, quod dnbiis dicta sunt, potest judicium fcrri de praetermissa una conditione, v. gr., quod aliis similibus; ut, v. gr., de benediclione januce sint clausce, alia via caveatur, ne offi- aqua?, aut aspersione solemni, qcrse fieri solet cia a personis prohibitis audiantur ; quia hic diebus Dominicis, an per se sit sufficicns ma- est finis praecepti, non materia ; tenemur au- teria peccali mortalis; item de benedictione tem non solum finem, sed etiam materiam Episcopali solemniter data, et similibus. Di- preccepti observare; imo potius maleriara, cendum est enim esse sufficientem materiam, quam finera. Vel (quod idem fere est) lex hasc per se loquendo; nam, licet actus videantur intcrdicti non solum cavit, ne divina officia esse breves, tamen sunt aclus annexi Ordini- audirenlur, sed etiam ne audiri possint quan- Lus sacris; et sunt aclus in suo ordinc gra- tum est ex modo quo fieri permittuntur, ut ves, et magnae auctorilaf . Et ideo semper sumitur ex cap. Quod in te, de Poonitentiis Ioquimur de his, ut solemniler faclis; nam et remiss.. et ideo observatio illius modi quod saccrdos ingrcdiens cum aliisEcclesiam quoad omnes et singulas circumstanlias gra- interdictam eos aspergat aqua benedicta , vis maleria est. Atque ha3c sentenlia veris- nullum peccalum est, quia neque illud est sima est, et conformis communi sensui, et cfficium divinum, neque proprie est actus exislimationi Ecclesiye, quas in his rebus mo- Ordinib; unde non est per inlerdictom prohi- ralibus magnum pondus habet. bitus. Idemque est de privata benedictione 13. Duo notanda pro majori declaratione Episcopi, quam domi sua3, vel per viam in- resohttionis. — Primum. — Secundum. — c.cdens tribuit; non enim esl ex actibus Solum videnlur advertenda duo. Primura est, sacris, qui per inlerdictum prohibentur. gravitatem hanc non consistere in sola cir- 12. Tertium, dubium, ancelebrare inEccle- cumstantia, sed in officio dicto sine tali cir- iia interdicta,nonservataaliquacircumstan- cumstanlia; nam inde fit, ut totum oflicium iia debita, sit mortale: — Terlio polest du- dicatur modo indebilo; et quia officium est iri circa interdiclum generale loci, an res gravissima, ideo eliam illa transgressio pra3termitlere unam tantum circumstanliam gravis est. At vero si fieret contra circum- ex his, qaaj pra;cipiunlur, sit sufficiens ma- stantiam absque officio subsecuto, illa per se leria peccati mortalis, ut, v. gr., an dicere non esset materia gravis hujus transgressio- Missam in Ecclesia apcrtis januis et servatis nis; ut, v. gr., si pulsarenlur campanoe ad aliis conditionibus sit peccatum morlale. In Missam, et aperiretur janua et convocaretur rAuo Doclores communiter senliunt hujusmodi populus, si postea Missa non diceretur, per se SECT. IV. DE PECCATO VIOLATIONIS 1NTERDICTI, ETC 227 etex vi intcrdicli, non essetilla gravistrans- tur interdictum speciale loci, ut cx vi etiam gressio exterior, quandoquidem in principali verborum constat. Et eadem ralione coinpre- materia et per se probibita non violalur. Dico henditur ibi omne interdictum sive ab 'ho- autem, exterior, nam, si id fieret animo fa- mine, sive a jurelatum sit, quia lex generalis ciencli sacrum, interius quiclem jam pecca- est. Quamvis nuncpropter Exlravag. Ad evi- tum esset grave; mutata vero inlentione ex- tanda, necessarium sit ad incurrendam hane ternum peccatum non esset consummatum. irregularilalem, ut locus nominalim declara- Unde si a principio fieret absque tali inten- tus scu denunciatus sit interdictus.Ex illa au- tione, solum ad aliquam ostentationem, vel tem parlicula, is qui, aperte constat pcenam alios fines, per se loquendo, non esset trans- esse generalem , et comprehenclere omnem gressio morlalis contra interdictum ; ralione clericum sive regularem sive s;:culareni: autem scandali, moraliter loquendo, semper prresertim cum addatur exceplio , nisi jure erit peccatum mortale. Ilinc eliam secundo vel privilegio super hoc aliud concessum sit; adveriimus, neccssarium esse ad hanc gravi- comprehendit ergo omnem personam, quce tatem eulpa\ ut tolum aliquod officium, vel hujusmodi concessionem non habet. In inter- mogna pars ejns sine tali circumstantia fiat; dicto autem ab horoine sufficit, ut validura nam, si, v. gr., solum dum fit offertorium, sit, licet fortassesit inutile seu inique latum, vel in ultima parte Missce post consumplum juxta generalem doclrinam datam de censu- sacramentum sit aperta janua Ecclesia3, non ris in communi. opinor illam esse materiam pecc.ti morlalis. 15. Violans interdictum exignorantia etiam Imo, si id casu conlingat, ct non omnino vo- culpabili, vitat pamam hanc. — Propler par- luntarie, nullum erit peccatum ; ut, verbi ticulam autem, scienter, excusabilur in pri- gralia, si aliquis ingrediens Ecclesiam tem- mis ab hac irregularitate, qui ex ignorantia pore mterdlcli januam apertam rellnquat, probabili hoc facit. Deinde probabiiiler opi- non tenetnr sacerdos, qui Missam dicil, sia- nor excusari omncm illum, qui direcle bona tim sistere, donec janua claudatur; et licet fide id facit, etiamsi fortasse negligens sit interim, dum clauditur, Epistolam aut Evan- etiam ex gravi culpa, dummodo ignorantia gelium dicat, nihil peecabit, quia per illum affectata non sit, quia alias i!la parlicula, non stat, et alioquin non decet tam facile in- scienter, nihil operalur, quia ignorantia in- terrumpere sacrum ministerium: satis ergo viucibilis per sehabet excusare, utsoepius in est, ut caveat, ne nimia sit dilatio. et si opor- superioribus diximus. Rursus, quamvis ver- tuerit, ut signo aliquo id admoneat, loci et bum celebratj absolute prolatum, videatur temporis opportunitutem aut decentiam ser- de sacrificio Missoe quasi per antonomasiam vando. dici, nihilominus proprie et in rigore com- Secunda assertio. prekendil cujuscujnque diviui officii celebra- tionem. El ita sumitur in preesenli textu 14. Dico secundo : clerici, qui violaut in- juxta omnium exposilionem, consenlaneam terdictum excrcendo aclum proprium sui proprieiali verborum, et aliis juribus, qu« Ordinis, co modo, quo a laicis excrceri non slalinj referemus. Additur pralereu in iilo polest, irregulares fiunt, et alias censuras et lextu solum Pontificem Summum posse in inhabilitates in jure expressas mcurrunt. IIoc hac irregularitate dispensare; quod inledi- est quasi axioma in hac materia, ut notarunt gendum est nunc juxta lunitationem cle irre- Glossa et Doctores, in cap. Episcoporum, de gularibus occultis Episcopo commissis per Privil., in 6, et in c. Is cui, de Sent. excom., Concil. Trident., sess. 24, c. 6 de Reform. in G; Abbas, cum aliis, in cap. Postulaslis, 16. Privanlur etiam dicti clerici electione num. 5, de Clerico excom. ministr.; Covarr. passiva et activa Ecclesiastica. — Yideantur supra, § 2, num. 2; Navarrus, c. 27, n. 187; siipra notata in materia de suspensione, circa Soto, d. 22, queest. 3, art. 1 , concl. 5; Richar- lioc caput et superiora. — Quie culjoa requira- dus, in 4. d. 13, art. 4, quaast. 1. Colligilur tur ad eam irregularitalem incurrendam. — ex c. Is q .;, § ls vero, de Sent. excom., in G, Denique additur in eodem textu alia pcena ubi sermo cst dc illo, qui scienter in loco ce- his verbis : Et adeo efficitur inelirjibilis, quod lebrat supposito interdicto, quod eliam de nec ad eligendum cum aliis debebit admitti. generali onmes inlelligunt; nam ita Ioquuntur Per cpia? verbu irregularitati adjungitur quae- jura dc quoii.e ioeo prohibito per iuterdic- clani suspensio, nam ex vi irrcgulantalis fit tum genercde; a fortiori autem comprehendi- quidem uliquis inhabilis uL eligatur, argu. 228 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. mento textus in cap. Si celebrat, de Clerico culpa mortali, quacumque ratione committa- excom. ministr., ibi : Quia ad susceptionem tur celebrando ex officio in loco interdicto, eorum eligitur, a quorum perceptione a sanc- contra formam a jure praescriptam, satis esse tis Patribus est privatus. Sic enim in prae- ad has pcenas incurrendas. Quia illa est gra- senti dicere possumus, si irregularis el:gatur vis violatio et celebralio simpliciter prohibita (electionenimirum Ecclesiaslica),aliquo modo in loco interdicto, et in illo texlu nihil aliud eligi ad usum Ordinum, a quorum percep- requiritur; quid vero significemus per illam tione est prohibitus, et ideo talis electio pro- particulam, ex officio, in puncto sequenti de- hibita eliam est; specialiter vero ex vi hujus clarabitur. Quod vero talis culpa in foro sal- textus videtur iste irregularis ila ineligibilis tem conscientiae necessaria sit, probatur, fieri, ut eleclio ejus irrita sit; hoc enhn in quia haec irregularitas imponitur, ut pcena rigore significat vox illa, ineligibilis. Et con- gravissima, et ideo non incurritur nisi inter- firmari eliam polest ex c. \ de Postulat. cedente gravi culpa, quamvis alia irregulari- Praelat., ubi postulatio personae, quse inter- tas, quae uon est pcena, soleat contrahi sine diclurn violaverat, repellitur ut indigna. culpa, ut in simili dictum est latius tractando Quod verbum videlur in rigore significare de excommunicatione. Est etiam hujus rei esse nullam, sicut electio indigna nulla est. optimum signum, quod cum hac irregulari- Et quoad hoc est eadem ratio de postulatione tate conjunguntur aliae pcenoa et censurae, et electione, ut ex eodem textu colligitur, et quas certum est non incurri sine culpa mor- ex Glossa, Panormitano, et aliis. At vero lali. Aliqui vero extendunt hanc irregularita- irregularitas ex se non privat polestate eli- tem non solum ad eum, qui celebrat, sed gendi, quia non privat usu jurisdictionis; et etiam ad eum, qui auclor est ut alius cele- ideo dum in dicto § Is vero, additur, hujus- bret, et ad superiorem, qui id facere per- modi irregularem non esse admittendum ad miltit. Ita senlit Maiolus, 1. 3, de Irregular., eligendum, nova pcena adjungilur, quao non c. 20, num. 7, et c. 23, num. 9. potest esse, nisi suspensio quoedam. Et ita 47. Excluditur quorumdam sententia. — est intelligenda Gloss. ibi, quae dicit, hunc Verumlamen non exislimo hoc esse verum ex amillere polestatem eligendi aclivam et pas- vi illius § Is vero, quia ibi de celebrante lo- sivam. Alia vero GIoss. in dict. c. 1 de quitur, et non de aliis; et in materia pcenali Postulat. Praelatorum , verb. Personam, ex- non est admittenda extensio, ut supra decen- presse ait, hunc esse suspensum, et ideo suris et excommunicatione diximus, et quoad eligere non posse. Subjungit vero etiam non hoc est eadem ralio de irregularilate. Nec posse beneficium conferre, nec excommuni- eliam in aliis juribus invenio illam extensio- care. Quod colligitur ex c. ult. de Excessibus sionem factam, et ideo illam non admitto. So- Praelatorum, ubi omnem inslilutionem, desti- lum invenio in cap. Episcoporum, de Privil., tutionem, collationem pra^bendarum, et ex- in 6, mentionem fieri de his, qui celebrant communicationes, seu interdicti senlentias a vel faciunt celebrare divina in locis interdic- quodam Episcopo post violalionem interdicti - lis, et in eos praeler alias pcenas a jure statu- faclas, decernuntur irritae et inanes. Hanc tas, novam pcenam imponi inlerdicti ab vero suspensionem dicit Soto esse ab officio ingressu Ecclesiae, de quo inlerdiclo quid sit, et beneficio; et idem supponit Cajetanus, in et quam vim habeat, poslea gcneralim dice- verb. Jnterdicti violatio. Ego vero non in- mus; illa vero pcena non est propria clerico- venio in jure circa hoc suspensionem a be- rum, sed laicos etiam comprehendit, si cele- neficio, sed solum ab officio; ex qua non in- brare faciant vel alia ibi prohibita, quatenus fertur alia. Alque hinc obiler inlclligilur has ab eis fieri possunt, ut ex ipso lextu constat. pcenas privationis passivac et acliv«x> electio- Irregularitas aulem de qua agimus, solum in nis non esse dependentes ab irregularilate, clericos fertur, si celebrant, non vero si cele- sed per se impositas; ila ut illas incurrant brare faciant. etiam qui irregulares fieri non possunt, ut de 18. Notandum circa cap. Episcoporum. — monialibus notavit Navarr., cum Caklerino, Obilerveroin illo cap. Episcoporum, notanda dict. num. 187. Quae autem transgressio in- suntilla verba : Prxsiunpserint et donec satis- terdicti sufficiat ad hanc irregularilatem, et fecerint, elc, ut inlelligatur quando incurra- alias pcenas dictas incurrendas, disputatur ttir, et quantum duret illa specialis poena late a Doctoribus; breviler tamen dicendum juxla vim et proprietalem illorum verborum, est, violalionem hanc scienler factam, cum quam siepe in superioribus declaravimus. SECT. IV. DE PECCATO VIOLATIONIS INTERDICTI, ETC. 229 Similis huic est alia poena excommunicatio- tia magis certa. Nam illud delictum post tot nis, quse fertur in Clementin. 2 de Sentent. censuras et poenas, et cum tanta contumacia excomm., contra dominos temporales, qui et contemptu est gravissimum, et ideo depo- cogunt aliquem ad celebranda divina in suis sitione dignum. terrisinterdicto supposilis, quem textum Iate exposuimus supra, dispulat. 17, sect. 4. In Eamdem irregularilatem incurrere violatores Clemenlina eliam 1 et 3, eodem titulo, haben- interdicli personalis. tur spcciales poenee excommunicationis lata3 in religiosos non servantes hoc interdictum 21. Cap. Is cui, de Sentent. excomm., in 6, locale, vel celebrando in loco interdicto, vel expenditur. — Ex his ulterius infertur, eam- etiam alios admiltendo, quee in superioribus dem irregularitatem incurri violando inter- tactae sunt, et traclando etiam de excommu- dicltim personale, sive speciole sive generale, nicatione. prcbaturque a simili ex diclis de locali, prop- 19. De aliis pcenis inipsos ajureimpositis. ter rationem paulo antea factam. Efficacius — Praeter has autem pcenas, quce ipso jure tamen probatur ex cap. Is cui, de Sentent. feruntur. sunt aliae, quae ferendee sunt juxla excom., in 6, ubi dicitur : Is cui est Ecclesias modum in jure prsescriptum. Nam in c. Auc- interdictus ingressus, irregularis efficitur, si toritate, de Privileg., in 6, in genere dicitur, contra interdictum hujusmodi divinis in ea se hos transgressores per Iocorum ordinarios ingerat in suo agens officio sicut prius. Et esse compescendos. Deinde in c. Postulastis, addilur ratio : Cum sibi per consequens cen- % Quaesivistis, de Cleric. excomm. ministr., seatur inipsadivinorum celebratio interdicta; de clericis hoc interdictum violantibus dici- in*quo textu primum est adverteudum, illud tur, esse beneficiis spoliandos. De monachis interdiclum, de quo in eo agitur, non esse vero et monialibus, esse in arctiora monaste- locale, sed personale; nam quando quis inler- ria ad agendum pcenitentiam detrudendos. dicitur ab ingressu Ecclesiae, ipsa non manet Verumtamen, utex textu constat, ibi non est interdicta, tum quia in ea possunt celebrari sermo de quibuscumque violatoribus hujus et audiri divina ab aliis; tuin etiam quia talis interdicti, sed de his, qui adeo pertinaces persona inlerdicitur respectu omnium Eccle- erant in eo delicto, ut etiam propter eam siarum, et tamen non omnes sunt interdictae; causam excommunicati (scilicet ab homine) in est ergo illud interdictum personale; recte eadem contumacia cum interdicti contemptu ergo ex illo colligitur, per hujusmodi viola- perdurabant. Et ita censeo verum , quod tionem interdicti personalis incurri irregula- significat ibi Glossa, verb. Spoliandi, ante ritalem. Nec refert, quod illud non sil inter- hujusmodi contumaciam, secundum illud jus, dictum simpliciter, utsicdicam,sed limitatum non esse dignos tali poena, licet opposi- ad talem locum , nimirum Ecclesiam; nam tum videatur insinuare Navarrus, cap. 27, potius inde a minori sumitur argumentum. num. 187, et mulli alii, qui absque ulla limi- Nam, si ob violatum interdictum personale tatione dicunt violatores interdicli his pceni secundum quidincurritur irregularitos, multo esse afficiendos, ut patet etiam ex Panormi- magis incurretur ob violatum interdictum tano ibi, num. 5; et Covarruv. supra, § 2, personale simpliciler. Ilem ob ralionem tex- num. 2. tus, quae non fundatur in speciali ratione 20. Denique addunthi auctores cum Glossa talis inlerdicti, sed quia per illud est prohi- in dict. c. Postulastis, verb. Celebrare, hujus- bita celebratio divinorum in Ecclesia. Quae modi clericos posse per Episcopum deponi, ratio habet locum in omni inlerdicto perso- citatque illa Glossa, c. Latoris, eodem tilulo, nali; imo in aliis directe et immediate, in illo de Clerico excomm. ministr. Quod recte per- vero quasi implicite seu per consequens, ut pensum, loquilur de interdicto personali, non dicitur in texlu. delocali; tamen ex paritate rationis videtur 22. Posset autem aliquis cogitare, textum sumi argumentum, quod hic habet majorem illum limitandumesseadinterdiclumspeciale, efficaciam, quam in aliis, quia omne inlerdic- seu quod fertur in aliquem propter propriam tum, ad personam relatum, respective seu ejus culpam, quia hoc modo interdici solet proportionaliler reducitur ad persouale; in- aliquis ab Ecclesiae ingressu. Et idco pcenam ducit enim censuram et prohibitionem ejus- hanc non esse extendendam ad interdictum demralionis. Tamensuppositis quae diximus, personale generale, quia illud non videtur ex alio generali principio videtur illa senlen- cum tanto rigore obligare, si non feralur io 230 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU 1NTERDICTI. lem propter propriani ejus culpam. Sed interdictum ab ingressu Ecclesice non privare iioc non ita est, qufa in illo textu absolute est sepullura Ecclesiaslica, nisi quando latum est . ermo de interdicto personar, neque enim propter propriam contumaciam vel culpam. inierdictum ab ingressu Ecclesice necessario Quia, si tunc etiam «essat talis effeclus illo limitatur ad speciale; posset enim aliquis poenitentiam agente, multomagis non habebit popnlus gcneraliler interdici ab ingressu locum in eo, qui non indiget pcenilenlia. Unde Ecclcsiao , nam si potest interdici simpliciter, etiam possent illa verba universaliler intelligi, cur non eliam secundum quid? Et simili tamen subintellecta alia condilione, nisi poe- argumento convincitur, posse aliquem siue nituerit, si pcenitentia indiguerit, vel cerle propria culpa inlerdici ab ingressu Ecclesiee uisi pcenituerit, id est, nisi vere pcenilens et a celebratione in flla , si nimirum clerus mortuus fuerit, et hujus rei specialiter signa hoc modo generaliter interdicafur, et tunc dederit, ut sequenti disputatione dicemus. eJiam in persona sic generutius interdicta 24. Alio vero modo polest inlelligi illud haberet locum decisio dicti cap. Is cui; nam relativum, talis , ut non referat simpliciter iiie simpliciler est inlerdictus ab ingressu personam interdictam, sed illam , de qua Eeclesise. Nec refert, quod ille sit interdictus sermo praecesserat, scilicet quae celebrando propter propriam culpam, vel sine illa : tum in Ecclesia kiterdictum violaverat. Ex quo quia hoc in textu non limilalur; tum etiam sensu non sequitur, hanc poenam privationis quia hoc non variat substanliam censurae efc sepulturaa esse intrinsecum effectum illius prohibitionis, licet fortassealiquid conferatad interdicti ab ingressu Ecclesiai, sed esse no- gravitatem ejus; tum denique quia in viola- vam pcenam imposilam ob inlerdicti violatio- tione interdicli localis, ut aliquis irregularita- nem. Et simililer juxta hunc sensum non se- Lem incurrat violando illud, non est necesse, quitur, in illo textu esse sermonem tantum de ut propler propriaui culpam fuerit interdic- persona interdicla propter propriam culpana, tns; ergo nequein interdicto personali neces- quia poenitenlia, qua; in illis verbis postula- s^rium erit, cum a nu!lo]ure hoc declaratum tur, non tam est de culpa, propter quam sif- Non me latet, Covarruviam, dicta relect., latum est inlerdictum, quam de culpa com- ■ . 9, § 4, num. 3, interpretari illud cap. Is missa in transgressioue inlerdicli; nam sine cr:i, de iutcrdicto ingressus Ecclesiae lalo in pcenilenlia vel salisfaclione pro illa, nonest aliquem ob contumaciam ejus, vcl propter talis persona ab inlerdicto vel pcena priva- crimen, quod sensi' ctiam Bernardus Diaz. tionis sepulturaj Ecclesiasticce, quam propter Qni fundanlur in verbis textus, quee exponere illam incurrit, liberanda. Fitque heee exposi- necesse est. tio apparenler ex textu; nana prius slatuit 23. Adduntur ergo in dicto cap. Is cui, haec poenam irregularitalis in transgressorem talis : Talhquoque, sihoc interdicto durante interdicli, et immediate post subdit : Talis decedat, non debet in Ecclesia vel ccemeterio quoque, sihocinterdicto durante decedat, etc. esiasticQ , nisi pcenituerit, sepeliri. In Ubi expendo et particulam talis, quae non, quibus verhis illud relalivum, talis, duobus solum personam, sed etiam qualitateru ejus modis intelligi potest : primo, ut referat sim- refert; ideoque indicare videtur personam pliciter hominem interdictum ab ingressu affeclam eo crimiue, etdequo proxime fuerat lesiae; et ita intelligunt preedicli auctores, facla mentio. Et praelerea expendo particu- et consequenter volunt, illud interdictum lam quoque, quse copulativa est, et ita vide- habere hunc efieelum privandi sepultura tur priori poenee adjungcre posteriorem ob Ecclesiaslica, quod habet suam difficultatem idem deliclum. Concludo igitur, illam irregu- lUlaliooa sequenli tractandam. Et juxta larifatem incurri propler transgressionem huat; sonsum consequenter dicunt, in illis personalis dclicti, sive sit latum propter pro- verbis loqui Pontificcm de homine interdicto priam culpam, sive non, sive per gencrale, propler propriam culpam, quia pcenitentia sive pcr speciale interdiclum; nam quoad poslulalur, nisi supposita culpa. Tamen personalcm prohibitionem heec duo ocquipa- iw;;i proplerea necesse est, ut in loto textu sit rantur e.\ cap. Si senlenlia, de Sent. cxcom., sermo de solo interdicto lato in aliquem prop- in G. II uc accedunt omnia jura, quae probant propriam culpam cjus. Unde Bernaidus suspensum ab officio fieri irrcgularcin mini- Diaz solum diiit in illis posterioribus verbis strando in divinis; nam omneshoc inlelligunt tssc sermonem de inlerdicLo propler contu- de suspensione vel propria, vel communi. jnaciam. Alque ila ex iliis solum coiligimus, cujuseumque censurm. SECT. IV. DE PECCATO VIOLATIONIS INTERDICTI, ETC. 231 25. Incurritur dicta irregularitas quamvis nam fere eodem modo in prcesenti proce" interdicti pcrsonales non fuerunt ob propriam ditur. culpam. Hoc ergo supposito, eodem fere 27. Atque hinc intelligitur, religiosos can- modo exponenda est illa irregularitas, quo tantes in choro tempore interdicti non fieri alia, qua? incurritur propter violationem in- irregulares, nisi sacerdotale officium in choro terdicli localis. Nam in primis ex parte per- sonarum generalis est, ut patet ex illis verbis, Is cui, etc; propria tamen clericorum, ut constat ex peccato propter quod incurritur, quod est ingerere se divinis in suo officio exerceant, aut in altari officium proprium ali- cujus Ordinis. Quo etiam fit, ut monachi, qui nullum Ordinem habent, nunquam incurrant hanc irregularitatem propter quodcumque ministerium ab eis exhibitum in celebratione IJU-U "» _i_--w-..- .-v. ~ - ,, aqendo sicut prius, prout ibidicitur. quod est divinorum officiorum, quod notavit Navarr., i •__ __________ ..-._.■_* »-.,-,>- V. <-. l-v_-_r>f _-_<-_.-. Gl**? .-.■-..-.-. ilO*T A %-_ -t_-_i->/-\ tvi.i-.iclpinfoc 1 r_ proprium clericorum, quia laici non habent aliquid divinum et Ecclcsiasticum ex officio. Unde eliam colligitur, ipsos clericos non in- currere hanc censurani, nisi ministrando ex officio in aliquo divino ministerio, ad quod sunt consecrati ; ideoque neque exercendo qucmcumque aclum solius jurisdictionis hanc irregularitatem incurrunt, tum quia illud non est ingerere se divinis sicut prius; tum etiam quia illud ministerium non est prohibitum ex vi interdicli personalis, ut patet ex dictis. Neque eliam illam incurrunt, si solum se in- gerant ita ministrando, sicut laicus posset minislrare, ut, v. gr., privatim serviendo cap. 27, num. 187. An vero ministrantes in Ordinibus minoribus hanc irregularitatem in- currant, quamvis Soto loco supra citato ab- solute neget, communis tamen sententia est in contrarium, quia jus absolute loquitur de officio clericali, et nullibi restringit sermonem ad clericum ordinalum in sacris, ut palet ex cap. Is qui, et cap. Is cui. Et ideo in rigore jurishaec sentci.lia probabilior est; quamvis in praxi secundum communem consuetudi- nera Ecclesite vix locum habeat, ut supra dixi. 28. Rursus interrogari hic potest, an cleri- cus violans hoc modo interdictum personale UlUHMIlUL, «V, -• t.' > [••-' sacerdoti facienti sacrum, vel a.iquid simile. incurrat alias pcenas suspensionis et pnva - 1 !"_:_.• __ _ _. jl_ * -.:_-. _>.a|! --_-_-_ _-_* «<-._-.(-. t _-<-w-_ _-*i-i*-_r» /liii rv. II 26. Circa hoc vero dubitari polest, an in- currat hanc irregularitatem clericus persona- liter inlerdictus publice cantans in choro cum aliis horas canonicas; nam illud potest eliam facere laicus. In contrarium vero est, quia hsec eliam celebralio divinornm officiorum, qua3 fit in horis canonicis vel aliis divinis officiis decantandis, est prohibita pcr inter lionis vocis activre et passivae, quas diximus incurri per transgressionem et violationem intcrdicti localis; nam in dict. cap. Is cui, illae non continentur. Nihilominus auctores commuuiter videntur illas intelligere indiffe- renter, ut videre licet in Covarruvia, dict. §, num. 1 et 2; Soto, dict. conclus. 5; Navarro, cap. 25, num. 93 et 94; quse sententia vera diclum personale, et per se loquenclo ex vi videtur propter rationem supra tactam, quod institulionis pertinet ad officium clericorum ; obligatio hujus censurce eadem est comparata • . _■!•• i>_~» 1__ _-.~ h * i nn. v_ _-v » _ .11.-1 rv» li/v.f 11» Ol*T_-k ergo qui hoc modo concurrit ad divinum offi cium, se ingerit divinis in suo agens officio sicut prius; ergo id salis est ad incurrendam irregularitatem. Nihilominus dicendum est, nisi id facial cum aliqua solemnitate vel modo, qui Ecclesiasticum Ordinem requirat, non in- currere irregularitatem. Omnes enim intelH- guntillam particulam, in officio suo,de officio clericali pcrtinente ad aliquem Ordinem. Unde est communis doctrina, ad incurrendam irregularitatem tria requiri. Primum, ut is qui ministrat, ordinatus sit. Secundum, ut aclus, quem exercet, requirat Ordinem. Ter- tium, ul talisaclus sub interdiclo comprehen- datur. Pro qua plures refert auctores Covar ad personam , quse per illam ligatur, sive li«etur in ordine ad unum locum , sive ad onmia. Excipio tamen illas pcenas excommu- nicationis, qua. in Clementin. 2, de Sentent. excomm., feruntur contra quosdam religiosos violanles interdictum, quia ilkc solum habent locum in interdicto generali loci, de quo jura illa in specie loquunlur, et ad ejus propriam et specialem rationem respiciunt, nimirum ad vitandum commune scandalum, aut ne illa censura conlemnatur aut minus timeatur, et ideo non censeo excommunicationem illam esse extendendam ad interdicta personalia, in quibus ratio illa locum non habet. 29. Cap. Episcoporum, de Privileg., in 6, ruvias, dicla part. 2, § 2, n. 3, et in simili exponitur. — Tandem inquiri potest, an in eam explicuimus supra agentes de excom- currant hanc irregularitatem clerici celebran- municatione et de suspensione. Unde multa tes coram aliis personaliter interdictis, esto alia, qua. ibi diximus, hic appljcanda sunt, ipsi inlerdicti non sint; jam enim supra vidi- 232 DISP. XXXIV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. mus, etiam hoc modo graviter peccare posse tionibus infra declarandis. Et idem fere tenet contra personnle interdictum, et ideo pcenam Solo, dist. 22, qusest. 3, art. 1, conclus. 6. etiam hujus delicti explicare oporlet. Dicen- Unde in senlenlia horum auctorum laici sine dum ergo est, hunc non fieri irregularem, dolo aut violentia, vel cooperatione cum cle- quia talis irregularitas non est in jure ex- ricis, audiendo sacrum, vel divina officia,noa pressa. Nam dictum cap. Is cui, loquitur de peccant saltem mortaliter. celebranle, cum ipse interdictus sit; non vero 2. Prima conclusio. — Nihilominus dico de celebrante coram persona interdicta, cum primo : laici ex suo genere graviter peccant ipse interdiclus non sit. Imo, in cap. Is qui> violando personale interdiclum, non solum eodem titulo, dicitur non fieri irregularem speciale, sed etiam generale. lib lenent Pa- eum, qui coram excommunicatocelebrat,quia norrnitanus et alii, cap. ult. de Excossibus. non est expressum in jure; ergo a forliori Soto supra dicit esse fere certum ; idemque idem dicendum est de illo, qui celebrat coram admittit Navarrus. Et probatur, quia inter- interdiclo. In cap. autem Episcoporum, de dictum personale est censura Ecclesiastica Privileg., in 6, specialiter prohibetur, ne ali- directe imposita ipsi personas; ergo quod illa quis interdictos ad divina officia admiltat, et persona sit clericus vel laicus, non impedit, conlra eos qui hoc violant, ferlur specialis quominus illa censura inducat lotam obliga- poena interdicti ab ingressu Ecclesiae. Adver- lionem, quam Ecclesia per absolulam prohi- til autem Navarrus, cap. 25, num. 94, etcap. bilionern imponere polest, juxla materise 27, num. 157, illam legem et poenam non esse qualitatem seu capacitatem; sed hsec materia generalein ad omnes personas, sed tantum gravis est, cum ad communicationem rerum ad exemptas a jurisdictione ordinaria; nam divinarum speclet; ergo prohibitio directe hic est communis sensus illius capilis exposi- imposita personae, sicut fit per inlerdiclum torum ibi, et aliorum Doctorum, quos ipse personale, in tali materia obligat ex suo ge- citat; et est textui consentaneus, ut patet ex nere ad mortale. Et confirmatur a simili de illis verbis : Quanlumcumque exemplionis seu excommunicatione, quae Iaicos etiam obligat libertatis Sedis Apostolicx privilegiis commu- sub mortali ad non audienda divina, quia in- niti, et ex intentione et occasione illius legis; cludil et direcle imponit hanc prohibitionem; nam Episcopoium querelae non erant de sibi ergo idem faciet inlerdiclum personale; nam, subjeclis, quos ipsi poterant coercere, sed de licet excommunicalio quoad alia sit gravior exemptis, in quos non habebant polestatem; censura, tamen quoad hoc non excedit; imo et ideo conlra illos spccialiter illa pcena lata interdiclum in hoc superat, quod specialius est, qua3 non est exlendenda, juxta principia et formalius est ad hunc efTectum instilutum. juris; neque invenio aliam pcenam ipso jure Et potest hoc amplius urgere; nam excom- latam propler hoc delictum. municalio non solum excommunicatum ip- sum, sed etiam alios obligat sub mortali, ne SECTIO V. in divinis cum excommunicato communicent, propter materiae gravitalem; ergo multo ma- Utrura laici peccent mortaliter violando interdictum, . , ,• , •. ,„,„ „„..„ „„„, „,■ j ;„„,,.»,,. F . . ' eis obhgabit heec censura eum, qui directe et quam poenam racurraut. b ° . . , illa ligatur, circa eamdem malenam sub ea- \. Quorumdam sententix. — Quod hsec dem gravitale. transgressio sit sallem veniale peccatum in 3. Posita conclusio in personali interdict. laicis, onines pro comperto supponunt, ut tam generali quam speciuli procedit. — Et videbimus. Multi autem negant esse mortale, hae raliones convincunt non solum de inter- nam Cajetanus, \erb.Interdicliviolatio, dicit dicto personali speciali, sed etiam de gene- Viohitionem inlerdicti esse propriam clerico- rali. Tum quia utrumque continet prohibi- rum; imo etium ait, clericos ipsos non violare tionem directe imposilam ipsis personis inlcrdiclum, nisi exercendo aliquem actum singularibus, juxla cap. Si sentenlia , de Ordinis; sed hoc poslerius plane falsum est, Senlenlia excomm., in 6; tum eliam quia alias religiosi non ordinati, et moniales non prohibitio, quae imponitur caeleris fidelibus violarent inierdictum publice celebrando, seu non communicandi in divinis cum excommu> canendo divinum officium; quod falsum esse nicato, satis generalis est, et sine culpa ipso- constat ex dictis. Illud vero prius admitlit rum fidelium eis imposila; et nihilominus Navarrus, cap. 27, num. 187, sallem quoad obligat sub morlali, quia est prohibilio justa, inlerdictum localc, et cum quibusdam limita- et communi bono nccessaria, et in gravi ma- CFCT. V. DE PECCATO VIOLATIONIS INTEP.DICTI, ETC. 233 teria; sed ha?e omnia efficacius locum habent supra troctavimus agendo de Missa; nam in interdicto generali personali : ergo. Quare jura ibi adducta de omnibus divinis officiis quoad hanc assertionem non invenio proba- loquuntur. Preetcrea , si clerici possunt et bilitatem in contraria sentenlia. Solum opor- debent laicos excludere, ergo ipsi tenentur tet recte explicare, per quas actiones violetur non adesse ; alioquin esset veluli bellum jus- hoc interdictum a Iaico; solum enim violalur tum ex utraque parte, si illi lenerentur alios recipiendo, vel agendo aliquid per intcrdic- expcllere, hi vero non tenerentur exire. tum prohibitum, ut supra explicalum est; et 5. Dices, teneri, si expellantur, non vero juxta qualitatem actionis, vel receptionis erit alias. Sed contra; nam sequitur, si clerici sint gravitas culpee. negligentes in expellendo alios, non peccare 4. Secunda conclusio. — Dico secundo : etiom venialiter audiendo divina, quia non laici eliam peccant graviter ex genere suo sunt prohibiti; nec eis preccipitur, ut sua violando interdictum locale, non solum spe- voluntale non intersint, sed solum ut ejecti ciale, sed etiam generale. Ita tenent Inno- non resistant. Unde etiam fit, ut si absque centius, Hosliensis, et alii, quos refert Syl- fraude et dolo latenler ingredianlur, et in- vester, Interdictum, 9, qurest. 7, et quamvis tersint divinis, nihil peccent, quia nullo jure ipse limilet ad casum, quando hoc fit ex con- hoc prohibitum est eis. Respondet Soto, ve- temptu, talem limilationem non censecfcad- nialiter peccare, proplerea quod interpreta- mittendam, nisi per contemptum intelligat tive faciunt contra clericorum intentionem ; voluntatem audiendi divina non obstante sed hoc profecto nulla culpa est, si alioquin interdicto ex certa scientia, seu absque igno- non est per se prohibitnm ipsis laicis inte- rantia probabili. Probalur autem primo, quia rcsse, sed solum ut pareant clericis ejicien- etiam per inlerdictum locale directe prohi- tibus, quia per hoc non preecipilur eis, ut bentur laici, ne in loco interdicto divinis in- operentur secundum intentionem clericorum, tersin!; ergo violando hoc pra-ceptum ex aut ne caute, et per medb non prava, effu- genere suo peccant mortaliter. Consequentia giant ejeclionem.Quin polius, licet menliendo probalur eisdem rationibus, quia maleria est se habere bullam, aut privilegium, decipiant gravis, et prspceptum Ecclesiasticum est ab- sacerdotes, ut illos admittant ad divina, non solutum, et illi proporlionatum. Et auctores peccabunt mortaliter, ut Navarrus ct alii contrariee sententiee vim hujus illationis vi- volunt, quia mendacium illud, nec est contra disse elnon negasse videnlur; etenim ideo in preeceptum eis specialiler impositum, neque antecedente contrarium fundamentum posue- est perniciosum ipsis sacerdotibus, cum ipsi runt, scilicet, prohibitionem interdicli localis nihil peccent, neque aliquo jure, vel re ali- non dirigi ad laicos, sed tantum ad clericos, cujus momenti priventur; nec etiam est Utistilocum cuslodiant. Probatur ergo ante- contra res divinas saltem in re gravi juxta cedens ex jure;nam seepe in illo dicitur aut ipsorum senlenliam ; sentiunt enim laicum cerle supponitur non licere laicis interesse interesse divinis in loco interdicto non esse divinis in loco interdicto; est igitur hoc illis materiam gravem.Quod si dicatur, tale men- prohibitum, quia cum non sit per se malum, dacium esse contra vigorem interdicti, et non polest fieri illicitum nisi ex prohibitione. contra intentionem Ecclesiee, quee maxime Anlecedens patet ex cap. Si sententia , de intendit gravait populum hac censura, eum Sent. excomni., ubi dicilur civitate interdicta expellendo a divmis, quod frustra fieret, si licitum esse civibus, qui culpam interdicto per hujusmodi frauties possint laici vitare non dederunt, exlra ipsam interesse divinis; effeclum interdicli sine culpa mortali. Res- ergo supponilur inlra ipsam non esse licilutn. pondctur hanc rationem optinie probare hoc Idem etiam colligitur ex cap. Licet, de Privi- esse peccatum mortale, eamdem tamen suf- legiis, in 6, ibi : Cum conceditur singulari ficienter ostendere, Ecclesiee intentionem esse personse, ut modo permisso tempore interdicto obligare laicos, ne divinis se ingerant in loco celebrare valeat, vel audire divina. Si ergo interdicto; nam, si prohibet sub mortah, ne concedi necesse est, signum est, esse prohi- per mendacia se ingerant , eadem ratione bitum. Idemque sumitur ex cap. Ut privile- prohibet, ne sua voluntate, vel per queeeum* gia, de Privilegiis, cum similibus. Et idem que alia media se ingerant sine privilegio. probant omnia jura, quee dicunt laicos non Patet consequentia, quia non est facta spe- esse admittendos ad audienda divina in loco cialis prohibilio se ingerendi per mendacium; interdicto, nisi privilegiali existant. Quod ergo, quia hoc jpsutn, scilicet ingerere se di- 234 DISP. XXXiV. DE SECUNDO EFFECTU INTERDICTI. \inis, per se prohibitum illis est, ideo per tale in hac maleria,quia illi non suntprohibiti mendaciumestmagispiohibitum; et siraililer audiredivina absolute,sedsolum in tali loco, mendaciuui illud non ideo est morlale, quia ut constat ex dict. cap. Si sentenlia. Violatio mendacium est, sed quia ordinalur ad rem autem illius circumslanliae solius in lali usu graviter prohibitam juxta Ecclesia3 intentio- divinorum officiorum videtur esse maleria nem. Tandem ita hoc declaro, nam hccc pro- levis. Sed haec ralio frivola est, alias idem hibitio non est tanquam pocna, quam neino probaret de receplione sacramentorum ia sustinere cogilur, donec ab alio imponatur, loco inlerdieto; imo elde acliva cclebratione, sed est obligatio quaedam ex censura prove- quia htec eliam non est prohibita ahsolute niens, et consequenler urgens modo censuris clericis, sed solum in tali loco. Gonfileor, accommodato, qui est, ut homo sese abslincat quia si esset prohibilum, hodie communicare, eliamsi ab aliis non cogatur; ergo si laici vel audire sacrum, illa ex vi maleriae esset tenentur non adesse divinis a clcricis exclusi gravis prohibilio, sicut est de esu talis cibi vel admoniti, ipsi etiam per sese tenentur in lali die; ergo idein est de circumslantia non se ingerere, etiamsi non ejicianlur vel loci. Et ralio est supra tacta, quia prohibilio moneantur , quia ex vi hujus censurae re- circumstanliae redundat in totum actum, et dundat in eos hoc gravamen. gravamen illud , quod Ecclesia inlendil in- 6. Excluditur tertia evasio. — Dices, ferre, pendet ex illius circumstanliae obser- rationes convincere, oliquam esse prohibi- vatione. tionem impositam laicis ex vi hujus censurae, 8. Deinde id, quod in dicta responsione quod alii auctores absolule non negabant; sumilur, non est universaliter verum; nam alias nec peccalum veniale admilterent in si laicus assistat divinis officiis canendo in hujusmodi trangrcssione por se loquendo, et iliis more clericorum, sine dubio peccat mor- exclusis extrinsecis circumstanliis. Dicent taliter, ut eliam Navarrus faletur cum Cal- tamen esse hanc prohibilionem soluxn indi- derino, tractatu de Inlerdicto, membro 6, recam, et quasi per redundanliam quam- quanquam non agat aclum prohibitum nisi da; i, et ideo non inducere gravem obligatio- in lali loco; nec vero peccat solum propter n ..). Sed hoc etiam non video, quam firmo cooperalionem cum aliis, sed quia ipsa ma- fundamento dicatur; nam inlerdiclum per se teria gravis est, et mullum repugnans inten- et immediale prohibet diccre et audire divina tioni Ecelesiae ponentis inlerdiclum. Imo in in loco interdiclo; cujus signum est, quia rigore illa non est cooperatio, eliam si sit quando concedilur ut dici possint, semper simultanea operatio ; praesertim si clerici es- adduntur circumstantiae necessariae, ut ab sentplures, quipossentdicereofficium,eliam- aliis non audiantur; ergo signum est hanc si laici cum eis ncn canant. etiam esse direclam el per se prohibilionem. 9. Concludo igitur hoc esse peccalum mor- Deinde, eslo illud ita sit, non refert ad lol- tale ex genere; cujus argumentum sufficiens lendam gravem obligationem, sialias materia esl, quod io tali materia potest esse mortale esl illius capax;nam etiam escornmunicatio peccatum sine exlrinseca circumstanlia ex- majori ratione dicetur non obligare alios, ne trahente aclum ad aliud genus vitii, vel pec- cum excommunicato communicent, nisi in- cati, ut palet in exemplo proxime proposito directe, et per quamdam redundanliam; hoc Idem aulem censeo de actu audiendi Missau tamen non tollit, quin hccc obligalio in illis in loco interdiclo. quia etiam illa est gravi» gravis sit, quoad communicalionem in divi- actio, et aliqualis concursus ad ipsum sacri- nis,quia maleria cst gravis.Et ratioesl clara, ficium, quod suo modo offerunt, qui illi as- quia tam ad virlulem obedientiae quam reli- sistunt. In aliis vero divinis officis facile gionis, in qua est iolis materia, salis est, quod admittercm, posse hoc peccatum esse veniale superior vere praecipiat ; quod autem sit ex levitate materiae; non quia illa gravia non directe, vel indirecte, seu ex primaria, vel sint, sed quia sola assistenlia personae laicae secundaria intentione, non tollit absolutam est minima quaedam participatio illius actio- efficaciam et obligationem praecepti, quamvis nis, et ideo si aliunde assistentia non esset indicel unum esse principalius intentum, ad magnam parlem divini ofiicii, secluso quam aliud. contemplu, posset a mortali excusari. Neque I.Refetiitur ultima evasio. — Sed dici tan- eliam dubito, quin facilior sit haec cxcusalio dem potest, hanc prohibilionem, licetsit pro- in his, qui culpam non dederunt, quam in prieimposila laicis,non obligare eos ad mor- contumacibus ; el quod aliqua maleria sit SECT. V. DE PECCATO VIOLATIONIS INTERDICTI , ETC 235 gravis respectu horum, qure comparatione per occasionem nori satis est, ut simpliciter aliorum sit levis. Sccpe eliam accidere potest, dicantur non servare interdictum, et conse- ut ha>c culpa sit levis ex quadam pia inten- quenter, nec ut ea de causa suspendalur vel tionc, licet indiscreta; quod prudenter pen- tollatur ; atque hunc in modum inlelligunt sandum est seoundum occurrentes circum- texlum illum Doctores communiter. Estque stantias. haec exceptio ad omnes alias prohibitiones 10. Quae denunciatio interdicli requiratur hujus intcrdicti localis applicanda, nam po- ad hanc culpam. — Ut autem nunc hcec culpa ' tius est queedam revocatio, vel suspensio in- locum haheat, necessarium est, ut inlerdic- terdicti, illa occasione facta a jure, et ideo tum denunciatum sit, ob Exlravagant. Ad cessant omnes prohibiliones non solum ad evitanda. Aliqui eliam addunt oporlere, ut laicos, sed eliam ad clericos pertinentes. ab Ecclesia malrice servelur, si inlerdictum Quapropler idem dicendum erit in omnibus generale sit, argumento Clementiiue 4 de casibus, in quibus interdiclum jure vel ab Sententia excomm. Sed non opinor esse hoc hominesuspendilur,proralionesuspensionis, necessarium, nam sufficit censuram esse de- ul supra tactum est, et in sequentibus lalius nuncialam juxta procdictam Exlravaganlem, dicetur. ut unusquisque eam servare teneatur in eo 42. In quibus casibus possit laicus inte- quod ad ipsum speclat. Unde, si in aliquo resse divinis tempore interdicti. — Quomodo casu Ecclesia principalis inlerdicium non autem ratione privilegii, vel ob aliam occa- servavcrit, poterit id confcrre ad evilandam sionem possit laicus oliquando inleresse di- excommunicalionem lalam in illa Clementina vinis, in superioribus sufficienter tactum est; 1 de Senlentia excommun., quia illa solum omnis enim casus ad tres reducitur. Primus fertur in religiosos, qui in sua Ecclesia non est, quando quis habet privilegium a Romano servant inleidictum , quando Ecclesia loci Ponlifice concessum ; solus enim ille id con- ill ;d scrvat; non vero conferet ad tollendam cedere potest, ut dixit Glossa, in c. Ad heec, obligationem servandae censune sufficienter de Appellat., in fine, ubi etiam Panormi- dcnuneiaUe,quodrecte sentit ibiGlossa, vcrb. tanus, num. 4, et alii idem senliuut. Quod Subjacere; et idem sentit, licet subobscure, latius examinabimus infra agentes de sus- Covarruvias, dicto § 2, n. 3. pensione interdicti. Secundus casus est , 44. Alia conditio ut obligatio servandi in- quando laicus est familiaris alterius singula- terdictum teneat. — Additur etiam in jure, ris personse, quac privilegium habet, eamque ut luxjc obligatio servandi interdictum in aliis comitatur, juxta cap. Licet, de Privilegiis. orialur, necessarium esse, ut ab his, propter Terlius est, quando clericus indiget aliquo quos latum est, servelur, ut sumitur ex cap. ministerio laici, ut sacrum officium peragat Petisli, dePrivilegiis. Per eos autem, propter modo sibi licito, ut in superioribus decla- quos interdictum dicitur esse positum, non ratum est. inlclligenlur illi, qui causam dederunt inter- diclo ; nam eorum transgressio et contumacia Tertia conclusio. non dcbetesse occasio relaxandi inlerdictum; quod in eorura profectum redundaret; sed i 13. Ultimo dicendum est, ob merara trans- inlclliguntur illi, in quorum gratiam positum gressionem interdicli, quam laici commillunt est interdictum; nam si ipsi non servant, se ingerendo divinis officiis, nullara pcenara, non merentur, ut Ecclesia alios prohibeat a vel censuram incurrere. Prcbatur, quia nulla divinis in gratiam eorum. Atque ita non libe- in jure invenitur. Dixi autem , Ob meram rantur alii hoc onere ex facto aliorum, quod transgressionem , etc, nam si laicus aliquo pcr sese consideratum inordinatura fuerat, speciali modo concurrat ad celebrationem sed ex benigna interpretatione, et concessione contra interdictum, vel speciali perlinacia in- Ecclesiee, ut in eodem jure declaralur. Unde, terdictum violet, sic sunt aliqui casus in jure siinterdictuminuniusgratiampositumesset, expressi, in quibus ob eam causam spe :ia- salis est quod ille non servet. Si autem esset lem censurara incurrit, juxta Clement. 2 de latum in graliam multorum, oportebit, utsal- Sententia excommunicationis. Ubi excommu- tem a majori parte non servetur, Necesse est nicantur ipso facto laici, qui cogunt quem- eliam, ut inlerdictum non observent perse- piam celebrare divina officia in loco inter- veranter, seu tali modo ut animum perseve- dicto, vel prohibitos publice vocant, ut divinis randisignificentjnamunavelaliatransgressio officiis in loco interdicto celebralis intersint; 236 D!SP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. vel prohibent, ne interdicti, qui Missse inter- quia ita statutum est ob majorem rigorem sunt, exeant postquam a celebrantibus moniti Ecclesiasticse disciplinse; et ut fideles magis sunt; et tandern excommunicantur etiam ipsi gravati interdicto majori diligentin ejus cau- interdicti, qui post similem monitionem non sam tollendam procurent. Hoc aulem adeo exeunt, quos omnes casus supra late expo- verum est, ut non solum adultis fidelibus, suirnus agentes de exeommunicalione. Unde sed etiam infanlibus baptizatis hujusmodi laicus nunquam fit irregularis immediate sepultura deneganda sit. Quia jura simpli- propler violationem interdicti, ut notavit citer, et absolute loquuntur; et hic actus Covarruvias, in cap. Alma , part. 1, § 1, sequelocum habet in infantibus, ac in adullis, num. 3, quia in jure non est expressum ; et a quia corpus, quod sepelitur, mere passive se fortiori patet ex supra dictis, quod clerici habet, et ex parte ejus rationis aclus non re- etiam ipsi, si ad divina concurrant non modo quiritur, et ideo quoad hanc prohibitionem proprio clericorum, sed communi laicorum, seque sunt apta corpora infantium, ac adul- non fiunt irregulares. torum. Imo haec prohibitio ad ipsos viventes proprie refertur, eisque prohibet, ne in tali DISPUTATIO XXXV. ^oco sepulturam alicui tradant; obligatergo, ne infantibus etiam sepultura Ecclesiastica DE tertio effectu interdicti , qui est detur. In quo est magnum discrimen inter ecclesiastioe sepultuius, vel ingressus nanc prohibitionem , et aliam de audiendis ecclesi^; trivatio. officiis , quia illa requirit actum rationis; quod bene notavit Covarruvias, in cap. Alma, Tertius effectus interdicli, quem in supe- part. 2, § 4, num. 5. rioribus supposuimus, est privatio Ecclesia- 3. Quid sit sepultura Ecclesiastica. — E sticre sepullura?, qui nunc superest declaran- loco interdicto possunt deferri corpora, et dus; cum eo vero conjungimus alium, qui alibi sepeliri. — Quid autem nomine Eccle- licet universalis non sit, interdum adjungi siasticse sepulturse intelligendum sit, dixi- solet, et habet proportionem quamdam cum mus supra agentes de simili effectu excom- priori, quia per unum privatur vivus, ne municationis. Addimus autem in asserlione, Ecclesiam ingrediatur, per alium vero pri- per hanc censuram privari fideles Ecclesia- vatur defunctus, ne in eam inferatur. Ulrum- stica sepultura in tali loco, quia simpliciter que ergo in hac dispulalione expedimus. non prohibentur, quin suorum defunctorum corpora exlra talem locum, ejusque confinia SECTIO I. (juxta superius explicala disputat. 1) deferre possint, ibique Eeclesiaslicae sepultura3 illa *» ^ssssxss^* privet iW tradere> ut «i» satis est ■> ^ "*- tibus hujus inlerdicti. Ratio enim universalis 1. Hic effeclus expressus est in jnre; est estomnibus effeelibus, scilicet, quia hrcccen- autem singulis interdictis applicandus cum sura non fertur in personas absolute, sed so- proporlione illis accommodata, et moderatio- lum per respectum ad locum, qui interdi- nibus vel exceptionibus in jure ipso decla- citur. Quod in hoc effeclu, sicut in aliis ratis, quae in interdicto generali loci plures intelligendum est, sistendo praecise in vi sunt; et ideo de illo prius in parliculari di- interdicti localis; nam quatenus in eos, qui cemus, et consequenler de aliis. culpam tali interdiclo dederunt, efficaciam 2. Prima conclusio. — Etiam in infantibus habet interdicti personalis, alia ratio et re- habet locum conclusio. — Dico ergo primo : gula servanda est infra de interdiclo perso- per interdictum generale loci prohibitum est, nali tradenda, scilicet nullibi posse habere ne aliquis in illo loco Ecclesiaslicam sepultu- Ecclesiasticam sepulturam, ut clare colligitur ram accipiat, nisi sint personoe, quce a jure ex cap. Si civitas, de Sent. excomm., et est vel ab homine privilegium, seu exceptionem communis sententia, tam ibi, quam in dicto super hoc habeant. Conclusio est expressa in cap. Quod in te, et apud Summistas, ac Theo- cap. Quod in te, de Pcenit. et remiss., et su- logos, qui hanc materiam attigerunt, dist. 18 mitur ex cap. Cum et plantare, § Quod si, et et 22. cap. Ut privilegia, de Privilegiis, et cap. 4. Limitatio conclusionis. — Quantum se Episcoporum, eodem tilulo, in 6 , et Cle- extendat clericorum privilegium circa hanc meuUnd 1 de Sepultuns. Ralio solum est, poenam. — Addimus prseterea in conclusione SECT. I. AN PRIVET ECCLESIASTICA SEPULTURA. 237 limitationem, quae communis etiam est omni- clericorum numero. Prceterea non gaudent bus his effeclibus interdicti, quse fere eisdem hoc privilegio degradati seu realiter depositi, verbis in juribus citatis et hic speeinliler ad- quia inter clericos non computantur ; qtiod ditur. Et in primis in cap. Quod in te, clerici secus erit, si depositio sit tantum verbalis, ab hoc gravamine eximuntur, dummodo ipsi quia haec non tollit privilegia, ut supra causam non dederint interdicto, seu (quod vidimus. perinde est) personaliler interdicti non sint, 6. Gaudent hoc privilegio omnes personx vel ob aliam causam, et per aliam legem Ecclesiasticx. — Comprehenduntur vero no- sepullura privati sint; hic enim praecise fit mine clericorum omnes personee Ecclesia- exceplioab interdicto locali. Requiritur etiam sticae, quae licite divinis intersunt, et suo ibi, ut servaverint interdictum, quia non me- modo illa celebrant tempore hujus interdicti, rentur tali privilegio gaudere, qui Ecclesia- de quibus supra dictum est; et usus ipse ac sticam censuram violarunt, maxime cum consuetudo ita explicare videtur hoc privile- violatores interdicti, si clerici sint, hac pcena gium. Et ratio eliam id exigit; nam, si in his, soleant puniri, juxta cap. Is cui, de Sentent. quae spectant ad rigorosam observationem excomm. Existimo tamen intelligendum hoc esse de violatione interdicti clericorum pro- pria ; nam et textus loquitur de clericis, qua- tenus clerici sunt, et in materia poenali verba suntstricte interpretanda, et quia alise pocnae interdicti, clericorum nomine omnes hse per- souae comprehenduntur, etiam in hoc favore comprehendi debent. 7. Limitatur prxdictum quatuor conditio- nibus. — Prima conditio. — Tandem additur jure impositse clericis ob violationem inter- ibi moderatio servanda in usu hujus privi- dicli semper intelliguntur de violatione cleri- legii. Et requirit quatuor condiliones : prima, corum propria, ut supra vidimus; haec autem ut sepultura detur in coemeterio Ecclesix; est veluli quaedam pcena. Quamvis ergo cle- unde non videtur concedi, ut intra Ecclesiam ricus in loco interdicto in aliquo officio sacro sepeliri possint; non enim sine causa fit illa contra inierdictum facto minislerium exhi- loci specificalio. Nam cum omnis locus sacer buisset, quod per laicum fieri posset, nihilo- esset denegatus ex vi interdicli, et solum minus hoc privilegio gauderet. Quo item concedatur minus nobilis, et accessorius lo- gaudent omnes ordinati clerici a prima ton- cus, non videlur concedi principalis, sed sura usque ad supremum Ordinem; omnes potius tacite denegari. Unde etiam est regula enim simpliciler clerici sunt, dummodo in eis Juristarum superius tacta, nomine Ecclesiae aliae conditiones concurrant necessariae ad comprehendi ccemeterium, non vero e con- gaudendum communibus privilegiis clerico- trario, quia accessorium sequitur principale, rum, vel secundum jus commune, in cap. et non e contrario. Haec vero interpretatio, unico de Clericis conjugalis, in 6, vel secun- dum jus Concilii Trident., sess. 23, cap. 6, quod in superiori disputatione, sect. 2, expli- cuimus. 5. Clerici conjugati non gaudent hoc pri- vilegio nisi contraria vigeat consuetudo. — Unde etiam fit, clericos conjugatos non quamvis appareat rigori verborum consen- tanea, niinis tamen rigorosa exislit. Estque difficile creditu solum iilum locum concedi clericis in sepulturam, qui minus decens vi- detur statui et dignitati eorum ; et ideo for- tasse nomine ccemeterii significatus est omnis locus aliquo modo sacer ad fidelium sepultu- gaudere hoc privilegio, quia solum gaudent ram destinatus; nam quia olim frequentius privilegio fori et canonis Si quis suadente, sepeliri solebant fideles in ccemeteriis, ideo et nolarunt Covarruvias supra, et Navarrus, ex frequentiori usu omnis lorus Ecclesiasticoe cap. 27, num. 173 et 174, qui hoc limital, sepulturce sub illa voce comprehensus est. nisi contrarium habeat consuetudo prse- Atque hucc inlerpretalio sicut favorabilis est, scripta in clericis conjugatis cum unica vir- ita communiter recepta videtur. Et fundari gine, unde indicat generalem regulam, oplime polest in Clemenlina 1 de Sepulturis. nimirum, quoties sic clerici conjugati licite 8. Secunda conditio. — Dubium deciditur. admitluntur ad divina tempore interdicli ad — Secunda condilio est, ut fiat sine pulsa- modum aliorum clericorum, licite etiam se- tione campanarum. In qua idem servandura peliri in loco sacro; quam regulam veram est, quod supra in simili adnotavimus de censeo, quia et est eadem ralio utriusque divinis officiis. Terlia, ut fiat cessantibus so- effeclus, et quia illi, quoad hoc negolium in- lemnitalibus omnibus. Quod inlelligendura terdicli, adhuc manent et computantur in est de solemnilalibus Ecclesiasticis, quibus 238 DISP. XXXV. DE TERTIO EFFECTD INTEIIDICTI. divina officia perngi, et corpora morluorum 10. Nec per viam in deferendo corpore, deferri solent; nam alia, qure pertinent ad nec in coemeterio possunt recitari officia vel humanum honorem, non perlinent ad prchi- Psalmi. — Hinc vero colligo, non licere hoc bitioneru interdicti. Quarta est, ut cum si- divinum officium, vel Psalmos alternis choris lentio tumulentur. Circa quam dubitari po- Ecclesiastico more dicere per vias deferendo test, an prohibeatur non solum cantus, sed corpus defuncti; neque etiam in ccemeterio, eliam Psalmorum, aut officii mortuorum dum sepelilur, sepulturam benedici, etc, si recilatio. In quo dislinguendum censeo vel ccemeterium sic apertum et publicum, ita ut ex vi illius juris, vel ex vi capituli Alma. januis claudi non possit. Ratio est, quia ex vi Item de recitalione officii intra Ecclesiam , dicti cap. Quod in te, hoc est prohibitum, et vel per viam cum deferlur corpus defuncti, per cap. Alma, non est concessum, quia noa aut cum in ccemeterio tumulatur. Ex vi ergo possunt servari conditiones requisitse ad di- illius juris videtur quidem prohiberi non so- vina officia facienda, praecipue illa, quod fiant lum cantus, sed etiam omnis publica recitatio januis clausis. Item, quia est conlra finem, Ecclesiastici officii submissa voce facta, qua- ob quem illse conditiones requiruntur, sci- lis nunc permiltitur ex cap. Alma ; hoc enim Iicet, ut officia illa a personis prohibitis noa in rigore significat verbum illud, Sub silentio; audiantur; illce enim nullo modo vitari pote- quando enim, jura volunt concedere cele- runt, moraliter loquendo, si per vias, vel iu brationem Ecclesiaslici officii, non utuntur ccemeterio publico talia officia dicantur. In- verbis similibus, sed expresse concedunt, ut lelligendum autem hoc est de Ecclesiasticis possint divina officia dici voce submissa ; hic officiis, quse a clericis publico ritu dici solent, autem omnino silenlium postulatur. ut supra declaravimus; nam preces privatse, 9. Pro clerico sepeliendo quxvis officia intra quse a laicis dici possunt, recilari lunc pote- Ecclesiam fieri possunt. — Pro laicis mortuis runt, quia non sunt prohibita tempore inler- Missxdici possunt tempore interdicli. — Qua- dicli. Si tamen inlra Ecclesiam corpus se- propler ex vi hujus concessionis non posset pelilur, juxta opinionem probabilem supra dici Missa, nec responsoria cum vestibus positam, tunc iicebit quselibet officia divina sacris, et solemni aspersione aquse bene- facere cum moderatione cap. Alma , dum diclfe, etc. Tamen supposita concessione cap. corpus traditur Ecclesiasticae sepullurae. At- Alma, licite possunt intra Ecclesiam dici que tota heec doctrina consenlanea esl his, Missse, et quselibet alia officia sacra pro de- qusetradunt D. Anton., in tract. delnlerdict., funclo clerico sepeliendo, cum circumstantiis et Sylvest., verb. Interdictum, 5, quaesl. 8, ibi requisilis; quia ex vi illius juris possunt etalii. quselibel officia divina celebrari illo modo in Ecclesia generatim interdicta ; ergo el Missoe, An privilegium per verba qeneralia concessum et officium defunctorum; ergo, conjungendo compreliendat hunc effectum Ecclesiasticae simnl haec duojura, polerit clericus sepeliri sepulturx. cum hujusmodi officio. Et eadem ratione in illis festivilatibus, in quibus ibidem conce- 11. Pars af/irmans. — Ultimo addimus ditur cum tota solemnitate divina officia ce- dictam limilationem propter alia privilegia lebrare, licebit eliam cum eadem officium spccialia, qua> super hoc conccdi possunt, et mortuorum dicere in sepultura clerici, quia, solent. De quo, quia ad faclum spectat, so- licet ex vi cap. Alma, sepultura non liceat, lurn possumus admonere, ut unusquisque Ut stalim dicemus, lamen supposita conces- consulat sua privilegia , et verba illorum, sioue sepulturse, alio jure facla, licitum est atque id servet, ut intelligat, quid sibi con- adjungere officium, vel solemnitatem in alio cessum sit. Inquiri autem posset, quis valeat jure per se concessam; unde quoad partem hujusmodi privilegium concedere, et specia- derogalum est illud jus anliquum per hoc liler de Episcopo; nam de Summo Pontifice novum. Sicut eliam censeo, licet nunc ncn nullum est dubium ; sed de hoc dicemus com- liceat sepelire laieos in loco sacro tempore modius infra agentes de suspensione inter- interdicti, licere lamen pro eis Missas, et dicti. Circa verba autem ipsorum privilegio- officia divina facere cum moderalione cap. rum dubilari solet, an si per generalia verba Alma, quia illa concessio generalis est de conccdatur alicui, ut possit inleresse divinis omnibus divinis officiis, et pro quacumque officiis, censeatur concessa Ecclesiatica se- causa justa, vel persona uon excommunicata. pultura; et similis qusestio est, an ex vi SECT. I. AN PRIVET ECCLESIASTICA SEPULTURA 239 cnp. Alma, licoat in dictis feslivitatihus ibi privilegiolis corpora laicorum sepelire pu- blico, et solemni ritu. Videtur enim in utro- quedubio affirmandum esse; quia sepultura Ecclesiastica est unum ex divinis officiis; efrgo comprehenditur sub generali conces- sione, maxime cum favores ampliandi sint. Atque hanc sententiam in utroque casu pro- posito tenuit Angelus, verb. Interdictum , num. 35 et 36, secutus Cahlerinum; idem Sylvester, verb. Interdictum. , 5, qucest. 2 et 8. Et fundalur primo , quia sepultura Ecclesiastica pracipuc prohihetur ratione di- pua est, quia hi tres effectus privationis sacramentorum , divinorum officiorum , et sepulturte Ecclesiasticse, distinctenumerantur in jure, cap. Si civitas, de Sentent. excomm., et cap. Episcoporum , de Privilegiis, eodem libro. Unde constat esse distinctos, et in rigore verborum unum sub alio non comprehendi; ergo nullum est fundamentum, ut privile- gium, vel legem quantumvis favorabilem ab uno nd alium extend-mius, quia ampla bene- ficii interpretalio contineri semper debet sub verborum proprielate. Prceterea falsum est, sepulturam sacram ut sic conlineri sub di- vini officii; et ideo postquam divinum offi- vino officio, aut solum propter divinum offi- cium permissum est. etiam sepultura Eccle- cium prohiberi; ergo licet quis admittalur ad siastica ceasetur permissa. Secundo, quia cui divina officia, non propterea ei conceditur communicamus vivo, possumus eliam com- municare defuncto, argumento cap. A nobis, 2. de Sententia excomm.; ergo cum vivens admiltitur ad divina officia, ei consequenter conceditur, ut post morlem habeat Ecclesia- sticam sepulturam. 42. Occurritur objectioni. — Quod si obji- clas, sequi ex hac sententia , licere nunc sepelire tempore interdicti fideles quibus- cumque dicbus, cum modemliopp cnp. Alma, quia si divina officia cum illa permiltuntur, qnam participatio loci sacri post mortem; Ecclesiaslica sepultura. Gonsequentia est clara, quia si illa sunt diversa, et unum- quodque per se prohibetur, et non unutn dependet ab alio, reslitutio unius, nec forma- liter, nec virtule est reslitutio alterius; sicut in superioribus dicebamus, concesso usut sn ramentorum, non concedi divina officia, neque e converso, nisi ubi esl aliqua connexio. Anlecedens vero patet quoad priorem par- tem, quia sepultura sacra nihi! aliud est, etiam permittetur Ecclesiaslica sepultura juxla primum fundamentum hic positum. "espondebunt negando consequentiam, quia licet divina officia clericis permittantur, ta- men ex vi cap. Alma, non permittitur laicis eis nrterfcsse; et ideo nec post mortem eis conceditur Ecoloshistica sepultura, quia qui- bus non communicamus vivis, nec commu- nicamus defunctis. At vero si piivilegium habeant audiendi divina, jam cuin eis com- munioatur vivis; et ideo quocumque die poterunt in loco sacro sepeliri, servatis con- ditionibus cap. Alma mater. H;ec senlentia, utCovarruvias dixit, est henigna; in rigore tamen juris non videtur vera. 13. Sententia negans pmefertur. — Nomine officii tlivini non comprehenditur sepultura Ecclesiastica. — Dicendum ergo censeo, re- laxationem, vel suspensionem interdicti, vel privilcgium, si sil prcecise ad audienda di- vina, ex vi verborum non extendi ad Eccle- siaslicam sepulturain. Heec est communior sententia Juristarum cum Glossa , in Gle- lnentina 1 de Sepulturis, in princip.; et Covarruvias, in cap. Alma, part. 2, § 5, num. 6, eam sequi videtur, licet non omnino officium autem divinum consislit in aliqua puhlica oratione, vel sacrificio, vel casremo- niis ejus. Et patet etiam e contrario, qUia si quis esset prohibitus a divinis officiis, et ia jure non esset expressum, non esset idco privalus Ecclesiastica sepultura ; sicul nunc qui est interdictus a divinis officiis, non est interdictus ab ingressu Ecclesiae, quia hajc sunt divcrsa, et non necessario connexa; ergo et e contrario, qui ad unum rcstituitur, non propterea restituitur ad aliud. Denique ulrumque videtur in jure expressum; nam in cap. Quod in te, de Pcenit. et remiss., admittunlur clerici ad Ecclesiasticam sepul- turam, sine divino tamen oflicio ex vi illius lextus, ut supra declaravi; et ita constat, Eeclesiasticam sepulturam per se concedi ahs(iue divino officio. E contrario vero in cap. Cum et plantare, § Quod si, de PrivUe- giis. permittuntur divina ofiicia in Ecclesia intcrdicta perquoddam privilegium; negatur tamen nihilominus Ecclesiaslica sepultura. Et ita etiam constat, sepulturam non tantum propter divinuin ofiicium, sed per se negari; imo etiain constat, sub concessione divino- rum ofliciorum non comprehendi Ecclesia- consianter; eamdem lenet Maiolus, lib. 3 de sticam sepulturain; falsum ergo est solum Irregularitate, cap. 23, num. 8. Ratio pra;ci- propter oiiicia prohiberi. 240 DISP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. 14. Occurritur objectioni. — Dices : prohi- functo non excommunicato, quia si esset bito alicui ingressu Ecclesiae, prohibentur vivus, posset admilti addivina officia, et post divina officia in Ecclesia, cap. Is cui, de Sent. mortem ex vi illius praesentiae ad hoc tantum excomm., in 6; ergo et e contrario, si alicui quodammodo admittitur, et non ad Ecclesia- concedunlur divina officia in Ecclesia, conce- slicam sepulturam. dilur etiam ingressus in Ecclesiam; ergo si 16. An possint coram non privilegiati ca- alicui conceditur participatio divinorum offi- davere. — Quin eliam dici polest, semper ciorum in Ecclesia, etiam post mortem eidem posse fieri non obstante interdicto, cum quo- conceditur ingressus in Ecclesiam et per- cumque fideli non excommunicato, absque manere in illa, etiam post morlem, quod fit alio privilegio, servata ex parte divinorum per sepulturam sacram. Respondetur, com- officiorum moderatione cap. Almn, quia cor- mitti eequivocationem in illatione; nam in poralis praesentia cadaveris ad divina officia primis aliud est loqui de praesentia, aliud de nullibi prohibila est ex vi interdicli, sed sola participalione divinorum officiorum; parlici- Ecclesiastica sepultura, quae est res diversa, pant enim eliam absentes de fruclu sacrificii, et separabilis ab altera. Sub prohibitione au- vel divini officii, si pro eis offeratur, seu tem, per quam laici excluduntur a divinis, dicatur. Unde non solum quicumque laici non videtur contineri,quod defunctorum cor- non privilegiati, sed etiam interdicti, si ex- pora non possint in Ecclesiam deferri, ut illis communicati non sint, possunt esse partici- praesenlibus officia dicanlur, quia ut supra pes sacrificiorum, et divinorum officiorum, dicebamus de infantibus, ibi solum prohibe- licet eis interesse non possint. Non ergo recle tur praesentia humana, qua3 includat actum fit illatio a participalione ad praesentiam; et ralionabi!em,qui per verbum audiendi divina ideo non est simile, quod affertur; nam cui indicatur, cujus capax non est corpus de- concedilur celebralio vel assistentia divini functi. Est ergo hoc probabile, mihi tamen officii in Ecclesia etiam conceditur ingressus, dubium, tum propter usum, tum etiam quia quia necessario praesupponitur; quando vero saltem per quamdam analogiam illa censetur concedilur absoluta celebratio divinorum quaedam praesentia humana eo modo quo officiorum in tali loco, vel pro tali defuncto, ille censetur idem homo; et ad moralem aesti- non propterea conceditur illi sepultura in tali mationem, quae in his rebus maxime consi- loco, quiahaec nonnecessario praesupponitur, deratur, multum valet haec analogia, et ut per se notum est. Unde saepe aliquis communis apprehensio; tamen supposito pri- habetjus, ut pro ipso dicatur officium post vilegio, videtur tolli omne dubium. morlem in aliquo loco, non tamen ut ibi se- 17. Explicatur axioma : Cui communica- peliatur. mus vivo, etiam possumus communicare de- 15. Ad dicendum officium, vel Missam pro functo. — Alque hinc constat, quam vim guovis non reguiritur privilegium. — Coram poisit habere in praesenti illud axioma : Cui cadavere privilegiali possunt sacra celebrari. communicamus vivo, etiam possumus commu- — Ex quo etiam certum esse censeo, ad di- nicare defuncto; et in quo sensu male appli- cendum nunc officium, vel sacrificium offe- cetur. Ad concludendum ergo id, quod alia rendum pro quocumque defuncto non excom- opinio intendit de sepultura Ecelesiastica, non municalo nullum privilegium esse necessa- recte appiicatur, quia debet intelligi respectu rium, cum tamen ad admiltendum illum ad earumdem rerum, et supposita capacitate,- sepulturam necessaiium sit. Ratio est, quia nam a diversis non fit illatio, haec autem tria illa oblatio, vel participatio non est prohibita distincta, et diversa prohibenlur ; et idco licet ex vi inlerdicti. Addo vero non esse impro- in uno, id est in officiis divinis communice- babile, quod ex vi privilegii audiendi divina mus vivo, non sequitur in alio, id est, in se- of(ici;>, possit corpus alicujus post mortem ad puliura communicare defuncto; sicut necse- Ecclesiam deferri, ut in ejus pnvsentia exe- quilur, cum eodem vivo si communicamus in quiae, et divina officia dicanlur, dummodo officiis, communicare in sacramentis, nisi illis finitis extra Iocum sacrum sepeliatur. Et utrumque concedatur; item alicujus commu- in dicendis officiis servelur moderatio cap. nicationis est capax homo vivus, cujus non Alma, exlra illas festivitates privilegiatas; estcapax delunctus, et e converso. In audi- nam in illis polerunt talia officia publice, et tione enim ofliciorum non communicat de- de more fieri. Imo in illis diebus absque alio functus, nec in sepultura communicat vivus, privilegio polerit hoc fieri cuui quolibet de- nisi quulenus jus, vel facullus illius homini, SECT. I. AN PRIVET ECCLESIASTICA SEPULTURA. 2ii dum vivit, concedilur, ut illa post morlem fieat, non tamen propter sepulturam, sed Utatur; et hoc privilegium fuisset in praesenti propter executionem Ordinis contra inter- necessarium. Solum ergo potest inferri ex dicturn, quae est alia specialis culpa ; propter illo pnncipio, eum, qui dum vivit, habet pri- sepulturam ergo non est alia pcena ipso jure vilegium sepulturae, posse illo post rnortem lata ; illa vero sufficit ad indicandam culpam gaudere, vel etiam admitti potest juxta dicta, mortalem in hac transgressione (quae erat al- eum, qui habuit privilegium assistendi divi- tera pars proposita), quia excommunicatio nis officiis, etiam post mortem posse suo major non imponitur propter leviorem cul- modo eis interesse, dummodo sepulturae Ec- pam. Est autem haec culpa adeo gravis, non clesiasticae non tradatur, quamvis hoc fortasse propter excommunicationem, sed potius quia non sit in usu, quia non multum curant ho- ipsa tam gravis est, ideo est digna excom- mines de illa funerali pioesentia, si corpus municatione; est ergo gravis culpa, quia est non est dandum Ecclesiasticae sepulturae. Et in materia gravi, et contra absolutam Eccle- per haec satis responsum est ad fundamenta siae prohibitionem; crescit tamen ex majori contrariae sententiae. contumacia, quando additur excommunicatio. 18. Advertendum. — Solum superest ad- 21. Mortuus sepultus non incurrit hano vertendum, haec omnia procedere, quando pcenam. Et ideo non est exhumandus. — De- privilegium loquitur in particulari de divinis nique advertendum est, hanc pcenam solum officiis, seu auditione illorum; nam si genera- referri ad vivos, quia in eis tantum est lius concedat tali personae ut admittatur ad culpa; mortuus enim, qui sepelilur, per se divina, illa sane videtur generalior suspensio non est particeps ejus; et ideo non est dignus interdicti quoad omnes effectus ejus, respectu participatione poenae. Ex quo infero, si de talis personae. Cujus argumentum sumo ex c. facto in loco sacro fideles sepeliantur, sive Si sententia, de Sententia excommunicatio- bona, sive mala fide sepelientium, non esse nis, ibi : Uno interdicto ipsorum alius licite exhumandos, sed ibi relinquendos, quod do- admittitur ad divina, id est, alius interdictus cuit Angelus, Interdictum, 6, num. 33, et non est; per illa ergo verba significatur ex- alii. Potest autem dupliciter intelligi : primo, clusio, vel suspensio (juxta subjectam mate- si auferatur interdictum, non esse exhuman- riam) omnium effectuum interdicti. dos; et hoc per se notum est, quia jam tunc sublatum est impedimentum, ut dixit Glossa De poena, et culpa violantium interdictum cum Innocentio, in cap. Si civitas, de Sentent. quoad sepulturam Ecclesiasticam. excomm., in 6, verb. Sepeliri. Nam tunc etiamsi qui fideles propter interdictum se- 49. De parna. — Ultimo (ne specialem pulti essent extra locum sacrum, ad illum quaestionem de hoc facere oporteat) adden- essent transferendi, ut etiam dixit Glossa dum est, gravem poenam esse in jure ipso cum lnnocentio, et Hostiensi, in dicta Cle- impositam his, qui interdictum violant quoad mentina 1, verbo Eis, de Sepulturis. Alio hunc effectum, quod est sufficiens indicium modo potest intelligi, quod etiam duranle illam esse gravem culpam. Prior pars constat interdicto exhumandi non sunt; et in hoc ex Clementina 1 de Sepulturis, ubi excom- etiam sensu credo id esse verum. Tum quia municatio ipso jure fertur in eos, qui in loco Ecclesia solum prohibet actum sepeliendi, inlerdicto aliquem sepeliunt. Quam censuram non vero effectum, seu terminum ejus, post- attigi supra disputatione 23, sectione 5, et quam jam est factus; non enim prohibet fide- latius dispulatione 42, sectione 4, ubi eam- lium corpora semel sepulta in loco sacro, in eo dem pcenam declaravimus, prout incurritur manere, licet interdictus sit, dummodo per- sepelieudo excommunicatum in loco sacro; sonae ipsae non fuerint speciali censura af- nam eadem est ratio de utroque casu; neque fectae; de quo infra videbimus. Unde licet hic aliquid addendum'occurrit, cum eisdem factum illud sepeliendi male factum fuerit, omnino verbis censura illa in utroque casu factum tamen lenet; neque est ulla lex, quae feratur. obliget ad irritandum illud, ut sic dicam, 20. De culpa. — Praeter hanc pcenam non corpus sepultum exhumando; unde cum ma- invenio aliam ipso jure latam propter hanc teria sit odiosa, benignius accipienda est. transgressionem; nam si clerici propriam 22. Respondetur objectioni. — Sed contra, operam in tali funere exhibeant, proprium quia cadem ratione personrc prohibike semel munusalicujusOrdinisexercendo, irregulares ingressse, et, admissae ad audienda divina xxiii bis. 16 £4$ DISP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. teraporc mtcrdicti, non essent postea exclu- dendec, quod est aperte falsum. Item prohi- «;ECTlO II bito antccedente , prohibetur id quod est consequens,argum. cap. Is cui, de Sentent. QUOmodo interdictum speciale loci privet ibi excomm., in 6. Qua) ratio eliam in prasenti Ecclesiastica sepultura. procedit. Respondetur negando consequen- liam, quia audire, vel assislere divinis est 4, Ex dictis facile erit hunc effectum in aclus habens (ut inquiunt) tractum succcssi- speciali loco interdiclo declarare; nam ad vum, qui conlinue durat, et in quo continue illum fere omnia dicta accommodanda sunt, peccatur, quamdiu divina fiunt; et ideo paucis animadversis. Etenim jura superius semper vitandus est ille actus, et expellenda citata, qua3 de hoc efibctu loquuntur, in com- persona prohibita, quolies aclus inlerrumpi, muni de interdicto locali, et non de solo ge- et persona excludi potuerit. At vero sepul- nerali mentionem faciunt; imo in cap. Si tura Ecclesiaslica non est hujusmodi; aclio eivitas, versic. Ratione, de Senlentia excom- cnim illa sepeliendi in loco sacro, quce pro- municationis, in 6, videtur esse in parliculari hibita est, non tamdiu clurat, quamdiu cor- sermo de interdicto speciali alicujus Eccle- pus sepullum manet; et in hoc sensu non siae. Et ratio a fortiori procedit, quia non habet traclum successivum pro toto illo tem- minus prohibetur locus specialiter inlerdic- pore, sed finitur consummato effectu. Et ideo tus; solum enim differunt in extensione lex, quse illum actum prohibebat, jam non quoad lerminos loci, non vero quoad effec- obligat, cum jam non duret actio, quam pro- tus. Imo in hoc excedit interdictum speciale, hibet, et alias non preecipiat effectura revo- quod in eo non habent locum aliqua privile- cari. gia concessa lempore interdicti generalis, 23. Explicatur axioma, prohibito ante- prcesertim moderalio cap. Alma, ut supra vedente, prohiberi consequens. — Ulud autem visum est. sxioma, prohibito antccedente prohiberi con- 2. An privilegium clericis concessum in sequens, est verum secundum modum de- cap. Quod in te, locum habeat in speciali m- pendenlia3 consequentis ab antecedente; nam terdicto. — Prima opinio. — Secunda opinio. si illa sit dependentia ab actione, seu re pro- — Quo fit, ut licet alia, qua3 diximus de in- hibita continue durante, seu in conservari, terdicto generali, in speciali locum habeant, ut aiunt, tunc semper est prohibitum conse- illud nihilominus dubium maneat, quod spec- quens ralione anlecedentis. Tamen si depen- tat ad privilegium clericorum concessum in denlia tantum sit in (ieri, et transacta actione cap. Quod in te, de Pcenitent. et remiss., aa maneat tcrminus, tunc non est semper pro- scilicet ad interdictum speciale extendi de- hibita permanenlia termini in se, sed solum beat. Nam ille textus loqui videtur de inter- in anlecedenle, id est in aclione, ne fiat; dicto generali; et ideo extendi non debet ad tamen si semel fiat, non prohibetur perma- speciale, in quonon est eadem necessitas, aut nere; ut prohibita fornicalione, inilla prohi- ratio, ut supra in simili dicluin est. Atque Lelur habere filium ex illa genitum; tamen ita senlit Joannes Andreas. Oppositum vero si semel ita generatus sit, non est prohibitum absolute docuit Hosliensis; fundalur enim ia habere illum, aut praeceptum, illuin de medio proportione inler generale, et speciale inter- tollere. Sic ergo est in prresenti, idemque est dictum, quia non plus unum operatur in suo quoliesvel in ipso lermino non manel aliquid Ioco, quam alius in suo; et ideo specialis sub deforme, vel conlra rationem, ut est habere generali continelur tanquam pars sub tolo. rem alienam in furto, vel nisi in ipsa lege Quod fundamentum tnibi non probatur, prop- aliud expressum sit; neulrum aulem reperi- ter contrariam rationem tactam, et lalius tur in praesenti, ut declaratum est; et alioqui explicatam circa moderationem cap. Alma. habet nescio quid inhumauitatis, vel rigoris, 3. Tertia opinio. — Alii ergo distinclione exhumare corpus defuncli, ceditque in igno- utuntur cum Panormitano ibidem; nam cle- miniam, vel dedecus ejus, censebiturque mo- rici (inquiunt) Eedesiaj specialiter inlerdiclee raliter non parva pcona illius, el ideo ubi a poterunt in ea sepeliri; non vero alienus cle- lege non exprimitur, a nobis adjungcnda non ricus, seu alterius Ecclesias. Et hanc opinio- est. nem sequitur Govarruvias, dicta relect.. part. 2, § 2, num 7, et Sylvester, Interdictum, 3, qua^st. ult., qui addit, si in illo loco non sit SECT. II. AN 1NTERDICTFJM SPECIALE, ETC. 243 alia Ecclesia, nisi interdicta, tunc posse in ea dictum illud virtute, seu reductive, generale sepeliri clericum peregrinum vel alterius Ec- sit quoad hoc impedimentum. clesiae ibi defunctum, quamvis ipse non ex- 5. Satisfit objectioni. — Dices : ergo simili presse loquatur de clerico peregrino alterius modo poss3t extendi concessio c. Alma; vide- Ecclesife, sed de illis clericis, qui alias Eccle- tur enim esse eadem ratio, quod tamen sim- sias non habent. Sed est eadem ratio de om- pliciter est a nobis negiitum in superioribus. nibus, vel quia moraliter non possunt deferri Respondetur, fortasse id non esse magnum ad propria loca, vel quia secundum prsesen- inconveniens, si res fuisset usu et auctoritate tem statum quoad usum rerum sacrarum Doctorum comprobata; quia tnmen non ita eestimantur tanquam incoloe illius Ioci. Addit est, nolumus rem novam inlroducere, et ne- etiam, si contingat plures esse Ecclesias, et gamus similitudinem rationis. Nam in cap. omnes esse specialiter interdictas, non opor- Alma, non conceditur privilegium in gratiam tere illa distinctione uti, sed quemlibet cleri- aliquarum personarum, sed propter com- cum cujuslibet Ecclesiae illarum, posse in mune Ecclesise bonum, ut in principio ejus- qualibet earum sepeliri, quia non magis vio- dem textus dicitur, ideoque adhibetur mo- latur interdictum uno modo, quam alio. deralio ipsi interdiclo generali, quae ad 4. Interdiclum speciale potest sequivalere praedictum finem visa est sufficiens, quia in- generali, vel in ratione specialis manere. — terdicto speciali regulariter non est necessa- Ex hac vero doctrina Sylvestri, quae proba- ria. Et quod in aliquo raro casu esse possit bilis est, colligere possumus distinctionem vel necessaria, vel valde conveniens, non aliam fortasse magis accommodatam, scilicet consideralur a lege. At vero in cap. Quod in contingere posse interdictum speciale quoad te, concedilur privilegium in favorem clerico- hunceffectum eequivalere universali, vel per- rum, ut patet ex illis verbis, Concedimus ta- manere omnino in ratione particularis. Prior men ex gratia, ut clerici, etc, et per se non moduserit, si contingat omnesEcclesias civi- consideratur, quod interdiclum sit generale, talis esse specialiler interdictas cum omni- nisi quatenus per illud interdicuntur omnia bus coemeteriis ad fidelium sepulturam desti- loca, et clerici constiiuuntur in necessitate natis, vel si una tantum sit Ecclesia in hujus concessionis; et ideo quolies inlerdic- populo, et illa sit interdicta; in his enim casi- tum eumdem effeclum habuerit, seu clericos bus perinde se habent clerici quantum ad in tali necessitate conslituerit, generale quoad carentiam loci sacri, in quo sepelianlur, ao praesentem effectum judicabitur. Et ideo si interdum esset generale. Posterior autena tunc sepeliri poterunt in tali loco quicumque modus erit, si in populo sint plures Ecclesiee, clerici, sive ejusdem, sive alterius Ecclesioe, etuna tantum vel altera sit interdicta. In hoc quia privilegium in hoc nihil distinguit. ergo posteriori casu nulli clerici sive alterius, Ceetera, qua3 de generali interdicto diximus, sive ejusdem Ecclesiee, possnnt licite sepeliri ad speciale applicauda sunt. in tali Ecclesia interdicta, quia cap. Quod in te, expresse loquitur de interdicto generali; SECTIO III unde ex vi formalium verborum non com- prelu-ndit speciale. Et alioqui nulla est pro- ^ pefstoale interdictuin privet Ecclesiastica babilis causa, vel ratio extendendi concessio- sepultura. nem illam ad illum casum, quia sunt alia Ioca sacra in quibus facile possunt clerici tunc se- 1. De personali speciali. — Qui causam peliri; cur ergo concedetur eis, ut in loco in- interdicti dederunt, censentur specialiter in- terdicto sepeliantur? At vero in priori casa terdicto. — Secundo eliam constat ex diclis, probabiliter fit extensio hujus privilegii ad quid dicendum sit de inlerdicto personali. tale interdictum, quia licet non comprehen- Nam si illud speciale sil, sine dubio privat datur sub verbis formalibus illius decreti, personam interdictamEcclesiasticasepultura, comprehendi tamen videtur sub intentione Clemenlina 1 de Sepulturis, ibi, Vel nomi- Ponlificis; voluit enim, ut omnino possent natim interdictas. Et ibidem habetur in cap. clerici lempore interdicti in loco sacro sepe- Episcoporum, de Privilegiis, in 6, a qua lege liri; ergo cum in praedicto casu moraliter non communi non excipiuntur clerici per cap. possint, verisimile est Pontificem sub volun- Quod in te, quia in eo solum est sermo de taie et conceptione sua casum illum co:^nre- interdicto locali, et de personis alias non hendisse; satisque ad hoc esse, quod inler- prohibitis; nam privilegium iliud solum res- 244 DISP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. picit et moderatur loci prohibitionem res- tentia etiam de jure antiquo videtur mihi pectu clericorum. Si autem ipsi propriam et valde probabilis, quamvis cap. illud Episco- personalem interdictionem habeant, haec non porum, rem possit facere dubiam. Jure autem tollitur quantum ad hunc effectum ex vi illius novo Extravagantis Ad evitanda, existimo concessionis. Unde si clericus culpa sua fuit auferri omne dubium, quia nisi persona sit causa, ut interdictum locale poneretur, non nominatim interdicta, non est privanda Ec- poterit etiam illo privilegio frui, quia tunc est clesiastica sepultura, ut constat ex generali personaliter interdictus, ut supra declara- concessione illius Extravagantis supra expli- vimus. Et ideo in similibus concessionibus cata. Nec satis esse censeo, quod populus sit semper intelliguntur exceptse personae, quse nominatim interdiclus, quia illa nominatio dederunt causam interdicto, ut in superio- est valde generalis respectu singularum per- ribus visum est, et ex eodem textu fit optima sonarum talis populi. Dices : in dicta Extra- conjectura ; nam ibi excipiuntur clerici, qui vagante solum postulatur, ut interdictum sit non servaverunt interdiclum, ut illo privi- latum contracertam personam, collegium aut legio non fruantur; ergo multo magis inlelli- universitalem. Respondeo, id esse intelligen- guntur excepti, qui causam interdicto dede- dum respective; nam ut servetur respectu runt; et in universum qui personaliter ac collegii vel universitatis, ut sic, sufficit, quod specialiter interdicti sunt. collegium vel universitas sit nominatim in- 2. De inlerdiclo generali personali. — Per- terdicta; ut vero servetur respectu singula- sonanoninterdictanominatimnonestprivanda rum personarum , oportet, ut singulae sint Ecclcsiastica sepultura. — Respondeturprimx nominatim interdictae ; et ita ex illo textu po- objeciioni. — Addunl vero aliqui, etiam haec tius sumitur argumentum in contrarium. habere locum in interdicto generali personali, 3. Respondetur secundx. — Dices : ut in- argumento cap. Si sententia, de Senlentia terdictum locale servandum sit, satis est, excomm., in 6, ubi hoc interdictum generale quod contra certum locum sit generaliter singulas personas ligare dicitur. Verumtamen latum nominatim. Respondeo, licet illud in- ille lextus posset in contrarium retorqueri, terdictum dieatur generale propter amplitu- quia dicit personas sic ligalas hoc interdicto dinem loci respectu specialis, tamen revera generali non posse alicubi audire divina vel omnino ferri circa rem delerminatam et par- Ecclesiaslica recipere sacramenta. Unde cum ticularem, quee solum includit parlialia loca, hi duo effectus specialiter exprimantur, et tanquam partes integrantes totum locum in- tertius laceatur, videtur indicari, interdictum terdictum, qui proprie non est aliquod totum generale non habere hunc effectum in per- collectivum, sed singulare determinatum sonis sic tantum interdictis. Accedit, quod in constans ex mullis partibus, sicut aliae res Clementina 1 de Sepulturis, ubi excommuni- corporales. At vero interdictum generale po- catio fertur contra violantes interdictum , puli, licet respectu totius communitatis sit quoad hunc effectum, de interdicto personali satis determinatum, non vero respectu sin- solum dicilur : Aut nominatim interdictis; gularum personarum, quia illud totum est ubi Glossa advertit, ex illo textu, et ex simi- collectivum tantum, et ideo valde confu- libus colligi. posse personam interdictam non sum, et tanquam generale quid respectu sin- nominalim, in loco sacro sepeliri, dummodo gularium. locus ipse interdictus non sit. Quod etiam 4. Respondetur tertise. — Duplexdifferentia confirmat cap. Ut privilegia, de Privilegiis, notanda. — Dices tandem : ergo neque in ibi : Nisi excommunicati, vel nominatim fue- sacramentis ministrandis, neque in admit- rint interdicti; et alia jura, quae in praodicta tendo ad divina officia tenebimur vitare per- Glossa citantur. Unde quod dicilur in cap. sonas generatim interdictas, quia per tale Episcoporum, de Privilegiis, in 6, de excom- interdictum nunquam nominatim inlerdicun- municatis, et interdictis, respectu sepullurse tur. Respondeo concedendo sequelam. Est sacrae, inlelligendum videtur de interdictis tameu differentia, quod in aliis eflectibus hoc specialiter, quia ibi non conditur novum jus non habet locum jure antiquo; quod lamen quoad effectus interdicti, sed solum quoad valde probabile est de effectibus Ecclesia- Wovam pcenam quibusdam transgressonbus sticae sepulturae; et ideo nunc simpliciler rtuposilam; et ideo illud jus intelligendum hoc certius est de hoc effectu, quam de aliis. CJJelur juxta anliquiora, quae solum loquun- Aliud discrimen est, quod in aliis ellectibus • ::r de nominatim interdictis. Ilaec ergo sen- ipsi personaliter interdicti tenentur sese a SECT. III. AN PERSONALE INTe'RD1CTUM PRIVET ECCLESIASTICA SEPULTURA. 245 divinis soparare, quia per Extravagantem Incitatoautemcap. Episcoporum, addilur illa Ad evitanda, nullos favor eis fit, et alioqui pcena; inlerdicuntur enim ab ingressu Eccle- talis prohibitio directe in eos cadit, et inde siac personse sepelientes in loco sacro perso- potest redundare in alios saltem per modum nam interdictam. Quod etiam intelligendum vilandi cooperationem, juxta dicta superius est de persona nominatim denunciata, seu circa eamdem Extravagantem. In hac vero declarata interdicta, saltem propter Extrav. privatione Ecclesiasticse sepulturae nulla pro- Ad evitanda, quidquid sit de jure antiquo. hibitio directe pertinet ad ipsum defunctum, An vero si talis persona de facto sepeliatur, ut per se constat. Et ideo si ex parte vivo- exhumanda sit, donec absolvatur, idem di- rum cessat prohibitio, talis effectus nullum cendum censeo, quod depersona excommuni- locum habet ex vi solius interdicti generalis, cata, quia quoad hunceffeclum eequiparantur donec persona sit nominatim interdicta. in jure, sicut etiam de aliis in superioribus 5. De culpa et poena violantium interdictum adnotavimus ; videri ergo debent, quee circa personale quoad sepulturam Ecclesiasticam. hoc de excommunicatis diximus. — Atque hinc tandem facile constat, quid dicendum sit de culpa et poena violantium SECTIO IV. interdictum personale quoad hunc effectum ; . „ , . ,.,.... ,. ■ ra *• i j o 1. An mgressus EcclesiiE prohibitus sit ex vi mterdicti nam m dicta Clementina 4 de Sepultuns, ^ hoc constituatPaliam interdicti speciem • manifeste extenditur excommunicatio ibi lata ad eos, qui pcrsonas nominatim interdictas 1. Per interdictum locale non prohibetur scienter sepelire praesumunt. Unde manifes- ingressus Ecclesix. — Qutestio heec solum tum est ibi intervenire peccatum mortale. habet locum in interdicto personali ; nam per Qui autem sepeliunt personam tantum gene- locale cerlum est nunquam prohiberi ingres- ratim interdictam, sine dubio non incurrunt sum Ecclesiae absolute, sed tantum ad divina illam excommunicationem, etiam seclusa Ex- officia in ea audienda, vel parlicipanda, quod travag. Ad evitanda, quia proprie et in ri- in omnibus juribus saepe citatis satis clarum gore non potest dici persona, quae sepelitur, est; neque ullus auctorum contrarium dicit, nominatim interdicta, propterea quod populus et usus ita habet ; nam ad concionem audien- ejus sit nominatim inleidictus. Quod vero in dam, ad privatim orandum, et similia, lici- eo actu non peccetur mortaliter, non colli- tum est ingredi Ecclesiam interdictam. gilur ex illo textu, quia polerat esse pecca- 2. Quid de personali. — Ratio dubitandi. tum , et non puniri excommunicatione ; — Interdictum personale non privare ab Ec- sequitur tamen probabiliter, praesertim con- clesiae ingressu. — Vera sententia. — De in- jungendo alia jura, ut vidimus; et maxime terdicto ergo personaliestnonnulla dubitalio; nunc post Extravagantem Ad evitanda, cre- nam jura interdum dicunt, personas privari dimus in eo actu nullam esse culpam. ingressu Ecclesiae per interdictum, cap. 4 et 6. Personale interdictum speciale non in- cap. Is cui, de Senlentia excomm., in 6; ergo ducit hanc pcenam inpersonam non nominatim videtur hic effectus communis omni personali interdictam. — Notandum vero ulterius est, interdicto absolute probato; nam vel est no- etiamsi interdictum personale sit speciale, vum genus interdicti, vel communis effeclus. non incurri hanc excommunicationem, si Primum non videtur dicendum, quia pari persona non sit per judicem specialiter et rationedici posset esse novum genuscensuraa nominatim interdicta, seu declarata, ut patet distinctum a reliquis; ergo dicendum est esse tam ex dicta Clementina 4 , quam ex Extrav. effectum communem interdicti personalis. Ad evitanda. Est tamen differentia, quia, Atque ita tenuit Burgasius in tractatu de Ir- stando in jure antiquo, licet non incurreretur regularitate, part. 6, num. 24. Nobis tamen excommunicatio in eo casu, nihilominus grave contraria sententia certa videlur, primo, quia esset peccalum, personam specialiter inter- nullum est jus, quod plures effectus tribuat dictam in loco sacro sepelire, quacumque interdictopersonali,quamlocali, servata pro- ratione de censura ejus sufficienter constaret, portione; imo eamdem esse utriusque ratio- juxta dicta in praecedenti puncto; nunc vero nem colligi potest ex cap. Si civitas, et cap. si persona interdicta nominatim declarata, Si sententia, de Sententia excomm., in 6, seu denunciata non sit, neque incurritur ex- cum similibus. Sed interdictum locale, etiam communicatio, neque culpa, quia Extravag. speciale alicujus Ecclesisenon privat ingressu Ad evitanda, omnem abstulit obligationem. in illam, ut dictum est; ergo nec interdictum 246 DISl». XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. personale absolnte latum prohibet personam, nibus habere rationem suspensionis; habet quominus ingredi possit in Ecclesiam, dum- ergo ralionem interdicti; tum eliam quia talis modo ad divina non accedat. Secundo, supra censura in clericum lata, non solum privat ostensum est, excommunicato non esse pro- illum exercitio Ordinum, sed etiam auditione hibitum ingredi in Ecclesiam; ergo neque in- divinorum officiorum in Ecclesia, quamvis terdicto, quia non est minus separatus a nonsub eadempcena irregularitalis,sedmore divinis excommunicatus, quam interdictus. laicorum. Privat etiam sepultura Ecclesias- Terlio, quia quando jura interdicunt aliquem tica, ut patet ex dicto capit. Is cui; suspensio ab Ecclesiae ingressu, id exprimunl, ut in autem non habet hos effectus. Denique inter- citatis juribus; quando ergo hunc effectum dictum etiam personale latum in clericum non declarant, illum non facinnt. Confirma- privat illum usu Ordinum sub poena irregu- tur, quia quando solum illum delerminant laritatis,et tamen non propterea taliscensura effectum, illum solum efficiunt, et nullum in tali persona est propria suspensio. Illo alium, qui cum hoc non sit intriusece con- igitur argumento solum concluditur, has cen- nexus , propter generalem regulam supra suras habere interdum aliquos effeclus com- traditam tam de suspensionis quam de inter- munes; inde vero non fit, unam esse alteram, dicti sententia, quod effectus ejus non exce- ut supra declaravimus.Adde,loquendo etiam dunt verba ejus. de clericis, in eodem capit. Is cui, ssepe vo- cari hanc poenam interdictum : Is (inquit) Quale sit interdictum ab ingressu Ecclesice, cui est Ecclesix interdictus ingressus, cum et quem habeat effectum. sibi per consequens censeatur in ipsa divino- rum celebratio interdicta, irregularis effici- 3. Prima opinio. — Rejicitur. — Exclu- tur, si contra interdictum hujusmodi, etc. Et dilur qucedam evasio . — Propter difficultatem infra : Talis quoque, si hoc interdicto du- tamen tactam oportet exponere, quale sit hoc rante, etc. Idem habetur in c. Episcoporum, interdictum ab ingressu Ecclesise, et quem de Privilegiis, in 6, et in cap. Sacro, de Sent. effectum habeat; ad hunc enim prsecipue excomm. Quod ergo aliquando effectus hujus finem hanc dubitationem proposuimus. Qui- censurse per verbum suspendendi explicelur, dam ergo existimant illam poenam esse quod- non referl, quia, ut in superioribus adnola- dain genus suspensionis, quia in dictis cap. vimus, haec verba, cum sint privaliva, seu A et cap. Is cui, de Sententia excom., in 6, prohibiiiva, interdum sumuntur late.ut com- et in cap. ult. de Offic. ordin., in 6, per ver- munia sunt multis censuris, aliquando vero bum suspensionis fertur. Verumtamen, nisi proprie et specifice; in illisergojuribus priori sit de nomine qusestio, illa non perlinet pro- modo sumitur verbum suspendendi pro pro- prie ad specificam censuram suspensionis, hibitione ab ingressu Ecclesiae, ut patet ex sed potius interdicti. Quia i!la non est poena subjecta materia, juxta quam sunt jura inter- clericorum propria, qualis est suspensio; nec pretanda, cap. Intelligentia, cum ibi notatis, privat actu proprio alicujus Ecclesiasticas de Verb. signific. polestatis per se ac necessario. Respondent 4. Resolutio quxstionis. — Dicendum ergo aliqui, hanc censuram, quando fertur in cle- est, poenam illam esse quoddam peculiare ricos, etiam privare illos usu potestatis Eccle- genus interdicli, quia est censura quaedam, siasticee sallem quoad poleslatem Ordinis, et ut in dictis juribus aperte supponitur ; prop- consequenter usu jurisdictionis in foro poeni- terea enim definitur, fieri irregularern sacer- tentiae intra Ecclesiam, quia non possunt ibi dclem, si illam violando celebret. Est autem celebrare, aut sacramenta minislrare, alioqui censura privans lideles aliqua participatione irregulares fiunt; ideoque censuram hanc, divinorum, non propter communicationem prout cadit in clericos, esse veram suspen- cum aliis, sed per se; convenit ergo huic sioncm, licet in laicis sit quoddam inlerdie- censurse ratio iuterdicti. Continelur aulem tum, ut patet ex capit. Latorem, 33, quaest. 2. sub speciebus supra numcralis, quatenus in- Sed hoc non recte dicitur, tum quia censura terdictum pcrsonale csL ct non locale. Differt non variat suam rationem propler solam va- autem ab aliis personulibus, quia non est to- rielatem subjectorum; hcec aulem censura tale interdictum, sed parliale, et quia forte generatim lata ceque comprehendil laicos et addit aliquem effectum, quem non habent clericos; ergo in omnibus habct camdem alia inlerdicla personalia. ralionem censura?. Non potest autem in om- 5. In quibus conveniat interdictum hoc cum SECT. IV. AN INGRESSSUS ECCLESIyE PR0II1BEATUR. 247 aliis personalibus, et quibus differat. — Pri- hanc ad illum locum limitari. Et ita intellexit mum declaratur, quia alia interdicta perso- Glossa ibi, et omnes interpretes; et Innocen- nalia privant simpliciter participalione divi- tius et Covarruvias supra; et Abbas, in cap. norum in omni loco, juxta c. Si sentenlia, de Cum dilectus, de Consuetudine, num. 20; et Sententia excomm. Hoc autem solum privat Navarrus, cap. 27, num. 470, ubi alios refert. ptirticipatione divinorum in Ecclesia. Quod Qui etiam explicant, quid nomine Ecclesia? probat quoad utramque partem dictum capi- intelligendum sit, quod in superioribus jam tulum Is cui, ubi dicitur, cui est Ecclesiae teligimus. Et resolutio est, per Ecclesiam ingressus interdictus, per consequens esse intelligi quodlibet lemplum auctoritate Epi- interdictam divinorum celebrationem in ipsa. scopi publice deputatum ad sacra facienda, Cujus ratio est, tum quia celebratio in Eccle- sive illud sit benediclum, sive non; nam Iwdc sia supponit necessario ingressum in ipsam ; est significalio illius vocis secundum commu- tum maxime quia hoc interdictum praecipue nem usum Ecclesiae, et sumitur ex cap. pen. ferri videtur proptcr probibendam sacrorum de Immun. Eccles. Celebratio crgo, vel par- administralionem in Ecclesia.Quae ratioaeque ticipatio divinorum in tali Ecclesia interdi- procedit de quacumque parlicipalione divi- citur per hanc censuram, non vero extra norum officiorum in Ecclesia, ut omnes Doc- illam. Ratio est, quia per nullam censuram tores advertunt in dict. cap. Is cui, et Inno- plus prohibetur, quam verba legis, vel sen- centius, in cap. Sacro, de Sententia excom., tenliee conlineant, ut supra diximus. Sed ex num. 2; et ibidem Panormitanus, Felinus, et vi verborum, per quae fertur haec pcena, non alii; Sylvester, v. Suspensio, num. 5, et verb. fit probibitio divinorum simpliciter, sed cum Interdictum, 6, quaest. 5; et Covarruvias, in determinatione Ecclesiae; ergo non est ex- cap. Alma, part. 2, § 1, num. 3. Qui addit, tendenda prohibitio; ergo extra Ecclesiam adeo verum esse, hoc interdictum ferri prop- omnia alia, quae antea licebant tali personae, ter prohibenda divina in Ecclesia, ut alioqui, postea licent, ut est facere sacrum in privato cessanle hac parlicipatione divinorum, hu- oratorio approbato, recipere sacramentum jusmodi ingressum non prohibeat, quod infra unctionis in domo sua, et quaelibet alia sa- videbimus. Nunc satis est, hoc interdiclum cramenta < tra Ecclesiam, ut recte docent convenirecum aliis personalibus in hoc, quod iidem a ' t ;, et Navarr., cap. 25, n. 75, privat omni parlicipatione divinorum in Ec- et Sylvest., In -dictum, 6, queest. 5, qui clesia, ita ut sic interdictus nec celebrare in eodem modo est intelligendus, verb. Sus- ea possit, nec sepeliri, nec dare aul recipere pensio, num. 5, circa finem. Neque aliud col- sacramenta, nec ministerium aliquod sacrum ligitur ex c. Latorem, 33, quaest. 2, nam tota exercere, nec Missam aut aliud divinum offi- illa prohibitio, de qua ibi est sermo, intelli- cium audire. Unde quoad hoc participat hoc genda est cum eadem limitatione, scilicet in interdictum ea, quae in superioribus diximus Ecclesia. deinterdictopersonali, tamquoadpeccatumet 7. An sic interdictus possit extra Ecclesiam pcenam transgressionis, ut patet ex dict. cap. existens audire Missam qux intra illam cele- Is cui, quam quoad privilegia, ut aequilas bratur. — Occurritur objectioni. — Quaeri rationis postulat. Unde privilegium , quod autem potest, an sic interdiclus extra Eccle- conceditur, in cap. Alma, personis interdic- siam existens, possitaudiredivina, quaeintra tis, ut in qualuor festivitatibus possint inte- Ham fiunt. Videtur enim tunc non violare resse divinis, etiam extenditur ad personas suum interdictum, quia non ingreditur Eccle- interdictas ab ingressu Ecclesiae; poterunt - im;directe autem solum est interdictus a enim illis diebus in Ecclesia interesse divinis, t'' ingressu. Item alias si e contrario Missa non tamen celebrare aut ministrare, quia hoc diceretur extra Ecclesiam, peccaret persona in diclo cap. Alma, non conceditur. sic interdicta illam audiens ex Ecclesia, ut 6. Primum discrimen ihter hoc interdictum servelur commutata proportio. Consequens et alia personalia. — Altera vero pars con- autem videtur falsum, quia ex vi hujus inter- tinet priniam differentiam inter hoc interdic- dicti solum in Ecclesia prohibentur divina. tum et alia personalia, scilicet limitalionem Nihilominus dicendum videtur, non esse lici- hnjus prohibitionisad Ecclesiam. Et probalur tum personaa sic interdictae audire Missam sufficienler ex dict. cap. Is cui, ibi, In ipsa, vel oificia divina, quae in Ecclesia dicuntur, el ilerum, In ea; addendo enim hanc limila- etiamsi possit ea audire extra Ecclesiam exi- tionem satis indicavit Pontifex, probibitionem stens. Ratio est, quia ex Yi illius interdicli 248 DISP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU TNTERDICTI. hoc principnliter prohibetur; ideo enim alicui necesse est, ut intra Ecclesiam sacrum facint. interdicitur ingressus Ecclesioe, ut divino- Nam si extra Ecclesiam diceret, licet diaco- rum, quae in ea fiunt, particeps non fiat. nus, v. gr., intra Ecclesiam caneret Evange- Dices : hunc esse finem prsecepti, et ideo, lium, sacerdos non fieret irregalaris, quia quamvis in aliquo parliculari actu non serve- principalis actus ejus extra Ecclesiam fit. tur, non propterea violari censuram, si alias 9. An sic interdictus possit dicere vel audire non agitur contra materiam prohibilam. Res- Missam in ccemeterio. — Prima opinio. — pondeo, non esse finem extrinsecum, sed ita Vera sentenlia. — Evasioni occurritur. — intrinsecum, ut contineatur etiamsub materia Ulterius vero circa hanc parlem inquiri po- praecepti prohibita; ita euim interpretantur lest, an sic inlerdictus possit in coemeterio jura supra citata interdictum hoc ab ingressu Missam dicere, vel eam, aut alia divina officia Ecclesiae, ut formaliter seu virtute conlineat audire, si ibi dicantur. Aliqui enim affirmant, prohibilionem omnium divinorum, non sim- posse. et citant Glossam, c. Is cui, de Sent. pliciter, sed in tali loco. Dicere etiam possu- excom., in 6, verb. Ccemeterio, quae revera mus, eum, qui sic audit divina in Ecclesia, id non dicit. Potest autem suaderi, quia cce- iicet non ingrediatur corpore, ingredi animo meterium in rigore non est Ecclesia ; ergo et sensu, cum tamen hoc totum prohibitum interdicto ingressu Ecclesiae praecise, non in- sit ex vi illius interdicti. Et per hoc respon- terdicitur ccemeterii ingressus ; praesertim sum est ad primam dubitandi rationem. Ad cum in materia pcenali, ac propterea odiosa, secundam vero pendet responsio ex his, quae verba sunt stricte intelligenda. Oppositam dicemus circa alteram differentiam. vero senlentiam tenet Abbas in cap. Gum 8. Corollaria prxcedentis conclusionis. — Ecclesia, de Immunitat. Eccles. Et potest Et juxta hanc doclrinam recte dicit Sylvest., fundari in dict. cap. Is cui, nam ibi dicitur, Interdict., 6, qusest. 6. si diaconus, v. gr., hujusmodi personam sic interdictam, si in eo interdictus ab ingressu Ecclesise Evangelium statu moriatur, non posse sepeliri in coeme- solemniter cantet, extra Ecclesiam ipse exis- terio. Respondent aliqui, hoc ideo esse, quia tens , ministrando tamen sacerdoti dicenti per tale interdiclum privalur persona Eccle- Missam intra Ecclesiam, irregularitatem in- siastica sepultura, qualis est etiam illa, quae currere, quia licet corporaliter videatur mi- fit in coemeterio Ecclesiae. Sed haac responsio nislerium illud extra Ecclesiam exercere, non satisfacit; nam, ex vi hujus interdicti, tainen moraliter intra Ecclesiam ministrare non privatur quispiam sepultura Ecclesias- censetur, quia sacrum ipsum, cui ministrat, tica, nisi quatenus privatus est sacro usu intra Ecclesiam fit, et ad illud cooperatur. At Ecclesiae; si ergo ex vi illorum verborum sub vero recte jam addit Sylvest., si sacerdos eo interdicto non includitur coemeterium extra Ecclesiam sacrum faciat, et diaconus quoad sacros usus viventium, neque etiam interdictus ab ingressu Ecclesiae, ex Ecclesia includetur quoad usum sepulturae ; vel e con- illi ministret cantandosolemniter intra Eccle- verso, si quoad hunc posteriorem usum in- siam Evangelium vel Epistolam, etiam tunc cluditur, ut praedicto textu dicitur, etiam fieri irregularem, quia licet haec Missa extra includitur quoad alia officia divina. Quia Ecclesiam dicatur, et actio ministri, quatenus illud non est peculiari extensione, quae aliis est cooperalio ad illam , videatur ordinari verbis quoad usum sepulturae facta sit, nui- extra Ecclesiam, tamen secundum se fit re- libi enim legitur talis extensio, sed ex vi ^vera in Ecclesia, estque solemnis adminis- ipsius interdicti ab ingressu Ecclesiae talis tratio Ordinis conlra censuram Ecclesiae; et effectus sequi censetur. Ratio autem esse vi- ideo sufficil ad irregularilalem incurrendam. detur, quam ibi tangit Glossa, quia nomine Addit vero in his casibus etiam sacerdotem Ecclesiae coemeterium comprehenditur tan- facientem sacrum fieri irregularem, etiamsi quam accessorium sub principali, utcolligitur ipseinlerdictusnon esset, quia parlicipat cum ex cap. Si civitas, de Sentent. excomm., in 6, ministris in crimine. Sed hoc falsum est, quia ubi, interdicta Ecclesia, dicitur consequenter nulla talis irregularilas est in jure lata contra esse interdictum ccemeterium; ergo similiter sic participanles, sed solum contra ipsum in praesenti, cum quis interdiclus est ab in- clericum violantem censuram, qua ipse est gressu Ecclcsioe, cadem ratione interdiclus ligatus, ut patet ex dict. cap. Iscui; nisi ergo est ab ingressu cccmeterii; nam eadem ralio ipse sacerdos ab ingressu Eccleskc interdictus hic procedit, scilicet, quod accessorium com- sit, hancirrcgularitalcmnonincurrit. Ettunc prehenditur sub principali. Sicut etiam sic SECT. IV. AN INGRESSUS ECCLESI^E PROTHBEATUR. 249 interdictus celebrans in quacumque capella tas, colligitur comprehendi ccemeterium con- Ecclesife, sine dubio peccaret et irregularis tiguum, non vero disjunctum; quod non pro- fieret, quia qui totum prohibet, quomlibet venit ex eo quod interdictum illud locale est, eliam partem interdicit. At vero quoad hoc sed ex ratione supra tacta, quod ccemete- aequiparantur ccemeterium et capella, argu- rium contiguum est quid accessorium Eccle- mento dicti cap. Si civitas. siee, non vero disjunctum, quae ratio etiam in 40. An sic interdicto sit prohibitum cceme- praesenti locum habet; ergo differentia illa terium separatum ab Ecclesia. — Pars affir- nihil ad praesens refert. Neque etiam hino mans. — Pars negans. — Insurgit vero sequitur eludihocinterdictum, quia ipsum de difficultas ex hac ratione, quia ad summum se est limitatum ad talem locum; et ideo, si procedit de coemeterio Ecclesiae contiguo, non in illo servetur, non illuditur, etiamsi actus vero de separato. Nam in dict. c. Si civitas, similis extra illum locum exerceri valeat, dicitur, irJerdicta Ecclesia interdici ccemete- sicut non illuditur hoc interdictum etiamsi rium contiguum, non vero non contiguum; quis possit celebrare in oratorio privato. ergo pari ratione idem erit dicendum in prae- -12. Resolutio quxstionis. — Est ergo res senti. Est autem ratio, quia ccemeterium, haec utrinque satis dubia. Censeo tamen in quod non est contiguum, non comparaturad primis, ex vi hujus interdicti non prohiberi Ecclesiam, ut quid accessorium, sed tantum aliquem, quominus possit celebrare divina, quidam locus per se distinctus; ideoque non autea participare, aut iis interesse si fiant ia comprehenditur nomine Ecclesiae, quod secus ccemeterio non contiguo alicui Ecclesiae. Hoc estin ccemeterio contiguo. Nihilominus Glossa probat optime ralio proxime facta, quia m in dict. cap. Is cui, dicit, in hoc interdicto non toto rigore tale ccemeterium non comprehen- oportere distinguere de coemeterio contiguo ditur nomine Eeclesise, neque est ulla ratio, vel non contiguo, et habet fundamentum in ob quam ad illud fiat talis extensio. Eo vel illo textu, quatenus absolute dicit hominem maxime, quod talis locus non est deputatus sic interdictum non debere in ccemeterio se- ad alios usus sacros praeterquam ad sepultu- peliri, nihil distinguens de ccemeterio conti- ram Ecclesiasticam; ideoque respectu aliorum guo vel non contiguo; ergo in neutro potest divinorum officiorum fere se habet sicut alia sepeliri sic interdictus; ergo eadem ratione loca privata, quamvishabeat majorem quam- non potest talis persona interdicta ingredi dam decentiam, eo quod aliquo modo locus ccemeterium etiam non contiguum Eeclesiae sacer sit; tamen hoc non est satis, ut sub illo ad quaelibet alia divina officia celebranda vel interdicto comprehendatur quantum ad alios participanda, atque ita Glossa praedicla indif- actus. Nam etiam privatum oratorium est ferenter loquitur, dicens, ccemeterium quod- aliquo modo locus sacer, etnihilominus Eccle- libet esse inlerdictum tali personae. Ut vero siae nomine non comprehenditur. respondeat ad dict. cap. Si civitas, constituit 13. Exvi hujus interdicti prohibetur Eccle- differentiam inter locale interdictum ipsius siastica sepultura etiam in ccemeterio non Ecclesiae, etinterdictumpersonaleabingressu contiguo. — Prima expositio cap. Is cui. — Ecclesiae; nam illud quasi inhaeret loco, et Nihilominus tamen addo secundo, ex vi hujus ideo afficit etiam locum sacrum contiguum, interdicti prohiberi Ecclesiasticam sepultu- non vero disjunctum ; hoc vero afficit perso- ram etiam in ccemeterio non contiguo. Hoc nam, eamque privat usu loci sacri, ideoque probat mihi absoluta decisio dict. cap. Is cui, non refert locorum contiguitas vel disjunctio. ut supra expendimus. Oportet tamen recolere Prsesertim, quia alias illuderetur interdictum, duplicem interpretationem illius texlus, quam si posset quis sepeliri in ccemeterio non con- in fine superioris disputationis tetigimus. Una tiguo. est, ut haec poena non referatur ad omnem 11. Excluditur Glossse responsio. — Sed personam interdictam ab ingressu Ecclesiae, haec responsio non videtur satisfacere, quia, sed ad illam tantum, quae violavit hoc inter- licet hoc interdictum ab ingressu Ecclesiae dictum celebrando in Ecclesia. Juxla quam cadat directe in personam, tamen non sim- interpretationem nullum argumentum ex illo pliciter illam interdicit, sed solum respectu loco ad rem praesentem desumi potest; nam loci expressi in sententia vel lege; hic autem dicemus in illo textu non declarari hunc esse locus solum est Ecclesia, ut supponimus, et effecium hujus interdicti, sed imponi ut spe- de hoc inquirimus , quid nomine Ecclesiae cialem poenam celebranti contra hoc interdic- comprehendatur; exdict. autem cap. Si civi- tum, atque ita ruit totum fundamentum se- 250 UlSP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. cundae scntentiae propositae. Imo juxta hano alios; et ideo, quantum nd hnnc prohibitio- expositionem ex illo textu non colligitur, hoc nem repulatur tanquam Ecclesia. Unde etiam interdiclum ab ingressu Ecclesiae habere hunc secundum communem modum loquendi sepul- effectum privandi Ecclesiaslica sepultura, sed tura in tali loco dicitur Ecclesiaslica ; ob honc id colligi debet ex illa generali regula supra ergo causam facla est illa extensio quoad tradita, quod hoc interdictum habet omnes hunc usum sepulturae. Ex qua non sumilur effcctus inlerdicti personalis, non ubique, sed argumentum ad alios actus; imo ex speciali in Ecclesia; unde solum fit privare etiam declaratione hic facta colligi potest non esse sepullura in Ecclesia, non tamen in quolibet idem de reliquis. alio loco sacro seu ccemeterio. 16. Ex vi interdicti ab ingressu Ecclesix 4 4. Alia ejusdem capitis expositio. — Ha?c non prohibetur ingressus in coeme.lerio etiam vero interpretatio illius textus singularis est; contiguo. — Excluditur fundamentum con- alia vero expositio est communiter l*eceptd, trarix sentenlix. — Alque hinc ulterius in- et ideo magis probanda, scilicet, ibi declarari fero, ex vi hujus interdicti ab ingressu Eccle- hunc, ul cffectum talis interdicti, quod magis siae non privari aliquem ingressu coemeterii est consentaneum verbis texlus, tum quia illa etiam contigui Ecclesiae, nec celebratione di- relalio et conjunctio, talis quoque, etc, plane vinorum officiorum in ipso. Quod sensit Phi- referlur ad personam sic interdictam, de qua lippus Franc, in dict. cap. Is cui, et nonnihil ut sic principaliter erat sermo in textu, et favet cap. Latorem, 33, quaest. 2, ubi quidam non quatenus novum crimen commisit; tum inlerdiclus ab ingressu Ecclesiae ad fores ejus etiam quia illa condilio, si tali interdicto assistere, et ibi Deum precari permittilur; durante, etc, frustra poneretur, si non«esset ergo non intelligitur exclusus ab Ecclesiaa sermo de effectu interdicti, sed de poena ob ccemeterio. Ratio est illa generalis, quod transgressionem; nam haec posset executioni verba poenalia reslringenda sunt quantum mandari, etiamsi interdictum non duraret. proprietas eorum patitur, nisi vel aliter in Igitur in illa parte declaratur hic tanquam jure declaratum sit, vel alia necessaria ratio specialis effectusinterdicti; declaratur autem cogat. Hic autem in rigore nomine Ecclesiee subea condiUone, nisipcenituerit, quam citato non significatur ccemeterium, nec est jus ali- loco disputalionis praecedentis satis explicui- quod, aut sufficiens ratio, qua3 cogat ad illam mus. Cum ergo ibi absolute dicatur, in Eccle- extensionem faciendam : ergo. Probatur mi- sia vel ccemeterio , quodlibet ccemeterium nor, quia, si esset aliquod jus, maxime esset comprehenditur, eliam non conliguum. Quo- dictum c Is cui, ubi declaratur ccemelerium niodo aulem haec assertio cum preecedenti comprehendi quoad effecluin privationis se- coheereat, explicandum superest; cur enim pultura?; oslendimus autem, hoc esse specialo polius quoad hunc effectum fit exlensio ad in illo effectu, ideoque non esse extendendum ccemelerium disjunclum, quam quoad alios? ad alios; alioqui etiam in cnornelerio non con- Iletn respondere oportet ad c Si civitas, nam tiguo esset prohibitus talis ingressus, quod repugnare videlur,sallem argumento sumpto falsum esse oslendi; igitur ex illo textu colligi a paritate rationis. non potest heec extensio ad ccemeterium 15. Cur interdicto ab ingressu Ecclesix etiam contiguum Ecclesiee. Rursus, si aliqua prohibeatur sepultura in ccemeterio separato, ralio cogerel, esset maxime illa, quod acccs- nonvero in illo sacra audire. — Dico igilur, sorium sequitur principale; at hoc verum in hanc fuisse specialem declarationem illius favorabilibus, non aulem in pcenalibus et textus quoad hunc effectum, quee non funda- odiosis. lur in illo principio, quod accessorium sequi- 17. Occurritur objectioni. — Dices : licet tur naluram principalis et sub illo compre- hoc videatur odiosum respectu persome, quaj hendilur; nam hoc non habet locum in interdicituf , tamen respectu Ecclesiaj est ccemelerio separato, Ut recte probatum est; favor; hoc ergo satis est, ut fiat extensio. Ob imo neque ad conliguum hic recte applicatur, similem enim rationem in dict. c. Si clvitas, ut poslea dicam; sed fundalur in hoc, quod inteidicta Ecclesia, dicilur esse intonlictum quantum ad usum sepulturae, perinde se cceinelerium conliguum. Respondelur nulluin habet quodlibet ccemelerium, sive conjunc- favorem Ecclesi;xi ab ipsa inlenlum In hoc tum, sive separalum, ac ipsa Ecclesia, quia inveniri, quia, quando ipsa intcrdicit aliquem per se et direcle est locus institutus ac depu- ab ingressu Ecclesioe, id solum intefid.it, quod tatusad huncsacrum usum, sicut Ecclesiaad verbis declarat ; quod si plus voluisset, ex- SECT. IV. AN INGRESSUS BCOLBSM! PROIIIBEATUR. 25! pressisset seu dcclarasset. Nec pertinet, per privat ingressu ab Ecclesiac proptcr privalam se loquendo, ad favorem Ecclesia3, ut pccnnlia orntionem. Tenet eiiam Angelus, verb. Sus- verba extendanlur, alioqui eo titulo semper pensio, 3, num. C; Sylvest., verb. Suspensio, essent pcenre late intelligendte, contra juris q. 5. circa finem, dicitque colligi ex ratione regulam. Nec cap. Si civitas, in ea ratione textus in dict. cap. Is cui, nimirum ex illis fundatur, sed alia speciali, scilicet, ne vili- vcrbis : Cum sibi per consequens censeatur in pencii valeat sententia interdicti, quoo ralio ipsa divinorum celebratio interdicta; nam babet locum in interdicto locali, de quo ibi hinc videtur colligi, privatam orationem non est sermo, non vero in personnli, quale id esse ibi interdlolam. Et huc eliam videtur 'est, de quo agimus, quia cum afficiat perso- tendere ratio, quam Navarr. affert, quod nam solum in ordinead talem locum, quamvis prohibitio ingressus Eeclesiaj respicit solum exlra illum in loco etiam vicino et contiguo divina officia, ne ea quis faciat vel audiat in celebrare possit, non proplcrea conlemnitur Ecclesia. Quod quidem de celebratione con- aut vilipenditur interdictum. stat ex cap. Is qui; de auditione vero expri- 48. Capella quoad hunc effectum nomine mitur in cap. Prcosenli, 5, q. 2. Mcclesixvenit. — Non oportet tamen hoc ex- 20. Secunda sententia. — Ugolin., tabul. 6 tenderead capellas Ecclesise, ut supra obji- cap. 16, qucest. 3, num. 1, et part. 1, per ciebatur, quia capellse revera sunt partes tot. — Contrariam tamen sententiam tenet Ecclesias, et ideo sub ipso toto comprehen- Sylvest., verb. lnterdictum, 6, qua3st. 6, cum duntur, quando ingressus Ecclesioe interdici- Monaldo et Venuccio, quos refert; idem te- tur; secus vero est de ccemeterio, non enim nuit Innocentius, in c. Sacro, n. 2, de Sent. estpars Ecclesire, sed omnino extra illam; et excom.; Abbas, in c. Cum Ec^lcsia, num. 5, 3n rigore nomine Ecclesiee non comprehendi- de Immunit. Eccles.; et Calder., tract. de In- tur quoad poenalia, nisi ubi id specialiter terdiclo Eccles., m. 2, vers. Sed quxritur; declaratum est. et Felin., in c. A nobis, num. 6, de Excep. Fundamentum esse potest, quia verba illa, ExplicatW alia differentia inter hoc inter- ab ingressu Ecclesix, totam hanc vim habere dictum et reliqua. videntur. Et ideo argumentum ab excommu- nicatione, vel aliis censuris sumptum efficax 49. Prima sententia circa effectus hujus non videtur; nam, licet aliae censuree simpli- interdicti. — Ultimo loco explicanda superest citer graviores sint, haec tamen potest habere alia differenlia, quam supra insinuavimus aliquid speciale, in quo alias superet, cum inter hoc interdiclum et reliqua. Est autem ipsa specialis sit, et per verba specialia fera- differenlia, quia alia interdicta non privant tur, quaa praedictam vim habere videntur. hominem ab ingressu Ecclesias, ut supra Nec apparet aliquod fundamenlum sufliciens visum est; diximus enim, quando divina offi- ad limilandam hanc prohibitionem ad illa cia non celebrantur, posse unumquemque, duo cnpita, scilicet, facere, vel audire divina non obslante interdicto, ingredi Ecclesiam et officia in Ecclesia, quia in dicto capit. Is cui, in ea privatas orationes fundere. At vero hoc solum dicitur, prohibito ingressu Ecclesiaa, interdictum privat hominem ingressu Eccle- consequenter prohiberi celebrationem divino- siae, ut verba ipsa sonant. In hac nutem diffe- rum in ea; non vero excludit, quin alia pro- rentia non conveniunt Doctores; mulli enim hibeantur; sed illius effeclus meminit, quia sentiunt, ex vi hujus interdicti ab ingressu intentioni illius cnp. deserviebat, scilicet ad Ecclesia3 solum prohiberi ingressum Ecciesia3 explicandam irregularitatem, quaa propter ad celebranda, audienda vel recipienda divi- violutionem hujus censuros incurritur; nam na; non vero ad privatas orationes funden- ha^c propter solnm celebralionem divinorum das, vel ad alias orationes. Ita sentit Covarr., ex officio incurritur, non vero propler alias in cap. Alma, part. 2,' § 1, num. 3, citans actiones contra hoc interdictum, eliamsi ex Calderinum, Ancharranum, Dominicum et vi illius prohibitte sint; imo Panormilanus, Francum pro hac sentenlia. Quam eliam supra, ponderatverbumillud, per consequens; tenet Navarr., in Summ., cap. 25, num. 75, nam ex eo intelligimus ipsum ingressum citans Archidiaconum et communem in dict. Ecclesiaa per se ac simpliciter esse prohibi- cap. Is cui, et cap. 27, num. 170, referens tum, consequenter vero celebrationem, quae alios et sumens argumentum ab excommuni- talem ingressum praarequirit. catione, qua3 major est censura, et tamen non 21 . Cap. Prsesenti, 5, qux&t. 2, expenditur. 252 DISP. XXXV. DE TERTIO EFFECTU INTERDICTI. — Caput autem Praesenti, 5, quaest. 2, in terea sim ad eam propensus, et fortc in praxi primis non videlur in proprio sensu adduci; possit probabiliter, et secure servari, nihilo- nam verba ejussunt : lnterdictaEcclesiamin- minus in rigore juris posteriorem sententiam trandi licentia, et omnia divina officia au- veram esse opinor, quia fundamenla ejus so- diendi. Quae duas habent partes, et in priori lidiora sunt, et nullum fundamenlum video fertur interdictum ab ingressu Ecclesiae: in sufficiens in ratione, vel jure, ad limitandam posteriori vero nova pcena generalior ferri illo modo prohibitionem ab ingressu Ecclesiae videtur; non enim additum est, in ea, sed absolute factam, et dictum c. Latorem, apud simpliciter prohibetur audire divina officia, me non parum facit, ut illa limilatio non ad- quod (ex vi talium verborum) intelligitur miltatur. Adverto tamen, cum prohibetur ubicumque dicantur, quee prohibitio non con- ingressus Ecclesiae, intelligendum id esse for- tinebatur in inlerdiclo ab ingressu Ecclesiae, maliter, ut sic dicam, de ingressu in Eccle- ut constat. Vel certe, si quis omnino velit siam, ut Ecclesia est, id est, ad utendum ea posteriora verba conjungenda esse prioribus, tanquam loco sacro, et solemniter instituto et referenda esse ad Ecclesiam, dicendum ad orandum Deum, vel alia sacra facienda. est, illud non fuisse interdictum simpliciter Unde non opinor (etiamsi Abbas, et nonnulli ab ingressu Ecclesiae, sed solum ex parte, alii contrarium sentiant), ex vi hujus inter- seu cum limitatione, scilicet intrandi ad au- dicti esse prohibitum omnem ingressum in dienda divina officia. Ex quo non licet in- Ecclesiam solum quasi materialiter sumptum, ferre, quoties interdictum ab ingressu Eccle- scilicet vel ad transeundum per eam, ut recte siae fertur, licet absolute et simpliciter dicit Innocentius supra, vel ad Ioquendum, feratur, non prohiberi nisi actum audiendi, aut disputandum, vel quidpiam simile, quia vel celebrandi officia. Alioqui nec receptio tunc non utitur aliquis Ecclesia, nisi ut quo- sacramentorum in Ecclesia esset prohibita, dam communi loco; jura autem loquuntur quia recipere sacramentum non est audire, de Ecclesia quoad sacrum aliquem usum. vel celebrare divina officia. 24. Hoc interdictum non prohibet ingrcdi 22. Praeterea, quod haec prohibitio exten- Ecclesiam ad audiendam concionem. — Quid datur etiam ad orationes privatas in Eccle- vero dicendum sit deaudienda concione intra sia, videtur apparenler colligi ex c. Latorem, Ecclesiam, juxta priorem opinionem satis 33, quaest. 2, ibi : Per annum integrum constat, juxta posteriorem vero res est magis Ecclesiam non ingrediatur, sed ante fores ba- dubia. Dicendum vero censeo hoc non esse silicx stans, orans, et deprecans Deum perse- prohibitum, quia nullo jure hoc significalur; veret. In quibus manifeste est sermo de pri- et quia, licet actio illa aliquo modo sacra sit, vata oratione; et illa permittitur fundi ante non tamen ita proprie ac per se pertinet ad fores Ecclesiae; ergo supponitur prohibita munus Ecclesiae, quatenus templum est Deo intra Ecclesiam ex vi talis censurae. Illa enim dicatum, sicut pertinet oralio, et aliie actio- particula adversativa, sed ante fores, etc, nes similes; item quia verbum Dei nunquam satis declarat, prohibito ingressu Ecclesiae, prohibetur, est enim ad conversionem maxi- illam etiam deprecationem intra illam esse me necessarium. De aliis vero actibus, qui prohibitam, quae ad fores Ecclesiae facienda pertinent ad jurisdictionem Ecclesiasticam dicilur. Quod aliter sic urgeo : nam, cum di- exterioris fori, ut sunt eligere, absolvere a citur, ut sic interdictus stet ad fores Ecclesiae, censura, et similes, certum est per se non el idi deprecelur, vel intelligitur quod stet ad prohiberi in Ecclesia ex vi hujus censurae, divina officia audienda , et deprecandum in quia respectu illorum etiam se habet Ecclesia eis; et hoc dici non putest, cum id prohibi- mere materialiter, et alioquin lales actus non tum sit ex vi talis interdicti, quod supra prohibentur ex vi Ecclesiaslici inlerdicli, ut ostensum est, et sumi potest ex dict. c. Prae- ex superioribus constat. senli, juxta communem intellectum; vel in- telligitur, ut stet ibi ad deprecandum absque DISPUTATIO XXXVI. ouditione divinorum, et hoc superflue adde- retur, nisi talis deprecatio prohiberetur fieri de causis interdicti. mtra Ecclesiam ex vi illius interdicti. 23. Inter duas propositas sententias judi- Post effectuum considerationem sequitur cium fertur. — Quamvis ergo prior senten- ut de causis dicamus. Supponimus aulem in lia et communior et favorabilior sit, et prop- hac censura locum habere quatuor communia SECT. I. QUIS POSSIT CENSURAM INTERDICTI FEURE. 253 causarum genera, quae de censuris in com- speciali in propriis Ecclesiis, vel domibus muni declaravimus, de quibus in hac dispu- non videtur eadem ratio, quia talia loca re- tatione sigillatim dicemus, quia suppositis, gulariter exernpta sunt et eorum jurisdictioni quaa in superioribus tractata sunt, breviter subjecta; cur ergo non poterunt in eis tale possunt expediri. interdictum ponere? Sed, quidquid sit de ab- soluta potestate, et jurisdictione, usu non est SECTIO I. receptum, ut talia interdicla ab his Praelatis ponantur, vel quia sunt media improportio- Quia possit censuram interdicti ferre. nata ad modum, et finem religiosi regiminis; vel quia generaret scandalum in populo, et 1 . Prima regula generalis. — Duse regulae res esset Episcopis et aliis Praelatis Eccle- generales in superioribus traditae, hic appli- siarum odiosa. Et ob has fortasse causas eis candae sunt. Prima est interdictum posse et etiam non est data hujusmodi polestas, et ju- ab homine, et a jure ferri. De homine id risdictio, vel per contrariam consuetudinem constat communi usu Ecclesiae, et ex dictis eam amiserunt. supra de potestate ferendi has censuras, nam 4. Quis possit interdictum ipso jure ferre. haec potestas in hominibus residet, et ex mul- — Ab homine dupliciter ferri potest. — Quis tis juribus, quae hoc supponunt, ut cap. ulti- illam habeat ordinariam. — Ex his regulis mum de Sent. excommun., in 6, cum simili- sequitur, quoad interdicta a jure eum posse bus. Denique est res indubitata, et de fide. ipso jure interdictum ferre, qui potest con- De jure etiam id constat ex eisdem principiis; dere canonicum jus, et sub censuris ad illud et inferius afferemus, et declarabimus varia obligare. De qua potestate, et de habentibus interdicta, quae ipso jure lata sunt. illam satis diximus tractando de censuris in 2. Secunda regula est, eum posse hanc communi. Similiter, quod spectat ad homi- censuram interdicti ferre, qui potest excom- nem, duobus modis potest homo habere hano municare, vel suspendere; quae insinuatur in potestatem, scilicet ordinariam et delegatam, c. Cum Ecclesiarum, de Offic. ordin. Ubi sicut de censura in communi diximus, et in quoad hoc excommunicatio, et interdictura particulari de interdicto probari potest ex c. aequiparantur. Et communiter recipitur, ut Sane, 2, de Offic. deleg., et ex c. Episcopo- videre licet in Sylvestro, Interdictum, 3, rum, de Privil., in 6. Et ratio est eadem, quia qusest. 3; Covarr., in c. Alma, part. 2, § 2, haec potestas non potest esse in hominibus, num. 6; Navarr., c. 27, num. 168; Soto, in 4, quin in aliquo sit tanquam propria et ex offi- dist. 22, quaest. 3, art. 1, conclus. 2. Ratio cio, quod est esse ordinariam; et iude fit, ut tradita est supra disp. 28 de Susp., sect. 1, etiam delegari possit, quia nec ex parte po- quae ibi videri potest, nam eadem omnino hic testatis repugnat quin delegabilis sit, nec ex locum habet. Solum est hic advertendum, parte judicis ordinarii, quin delegare eam hanc regulam intelligendam esse de inter- possit. Est autem haec potestas ordinaria in dicto absolute, non descendendo ad determi- Episcopis, ut constat ex dict. c. Episcopo- nalam speciem interdicti localis. Nam multi rum, et aliis citatis, etex c. Cum et plantare, Praelati videntur in Ecclesia habere potesta- § Excommunicatos, de Privil. Et ratio est, tem ferendi censuras, et interdictum perso- quia illi habent ordinariam et principalem nale, qui non possunt ferre interdiclum lo- jurisdictionem Ecclesiasticam fori contentiosi. cale, quod de Praelatis religionum notavit Constat autem sub Episcopis a fortiori com- Soto supra ; de quibus saltem constat non prehendi eorum superiores, praesertim Ponti- esse in usu, ut ferant interdictum locale, nisi ficem, Concilium generale, et alios, de quibus fortasse ubi in aliquo oppido habent juris- supra de censuris in communi satis dictum dictionem Ecclesiasticamfori contentiosi, et est. Comprehenduntur etiam illi, qui partici- quasi Episcopalem. Ratio autem esse videtur, pant Episcopalem jurisdictionem, ut sunt ali- quia jurisdictio horum Praelatorum magis est qui Abbates, cap. Sede vacante, etc, de qui- in personas, quam in territoria, aut loca; et bus eodem loco dictum est. ideo magis possunt ferre censuras in perso- o. An illam habeat Capitulum Cathedralis nas, quam in loca ; agimus autem de potes- Ecclesix Sede non vacante. — Conclusio. — tate ordinaria, et non delegata. Specialiter autem hic dubilari solet, an Capi- 3. Atque haec ratio maxime convincit de tulum Cathedralis Ecclesiae possit censuram interdicto generali loci. De interdicto enim illam ferre, etiam quando Sedes non vacat. 254 DISP. XXXV!. DE CAUSIS INTERDICT!. Et ratio dubitandi potest sumi ex c. Cum principio ipsius cap., et ratione ejus. Unde inter, de Consuet., ibi : Super eo quod dicti generalius posset hoc probari ex cap. Quae- canonici generale interdictum ab Episcopo sivit, de His quae fiunt a majori parte Copi- vestro, vel a vobis (id est, a Decano, et Capi- luli, ibi : Interdictum sine tuo, et aliorurn tulo) in civitate Cenomanensi posilum non ser- consensu fratrum positum observare non de- vabant, etc. Quae verba supponunt, inlerdic- bes, etc. Ubi uterque consensus videtur re- tum non tantum ab Episcopo, sed etiam a quiri, quamvis non satis explicetur utrumque Capilulo solere ferri, conslatque ex eodem esse necessarium. At vero supra annotavi- textu tale interdictum fuisse validum. Nam mus, tractando de suspensione, hrec et simi- Pontifex servari illud prsecipit, non obstante lia jura contraria consuetudine, et Episco- consuetudine contraria. Dicendum vero est porum praescriptione derogata esse; atque Copilulum jure ordinorio non habere potes- ita polest Episcopus sine consensu Copiluli tatem ferendi interdictum; quod sentiunt interdiclum ferre tam in clericos quam in communiter Canonislse in cop. Queesivit, de alios, quod eliam satis confirmat cap. 3 de His quse fiunt a majori parte Capiluli, et Pa- Consueludine, in 6, et juvat cap. 3, extra Dormilanus in dict. cap. Cum inter, et Joan- eodem. Et heec sufficiunt de ordiuaria potes- nes de Lignan., in tractatu de Interdicto; tate. Covarr., dict. num. 6, colligiturque ex dict. 7. De potestate vero delegata, seu ex com- cap. Qusesivit, ubidieitur inlerdictum acano- missione, si de facto inquiratur, qui illam nico vel canonicis positum sine consensu Epi- habeant, non est res, quse sub scientiam scopi non esse ab Episcopo servondum, vel cadat; nam pendet ex volunlate delegantis. permittendum ab aliis servari. Et ratio est, Si vero de capocitale agatur, qui scilicet sint quia vivente Episcopo Capitulum non habet capaces hujus potestatis, et a quibus delegari ordinarie jurisdictionem fori conlenliosi in possit, hoc salis tractatum est de censuris territorium, et civitatem Episcopalem. Prop- in communi, nec aliquid speciale hic occurrit. ter dictum cap. Cum inter, addendum est Caetera vero, quae hic desiderari possent, cum eisdem Doctoribus, ex consuetudine, vel complebuntur sectione sequenli, propter ha- privilegio aliquando hobere Capitulum hanc bitudinem, quee inter eum, qui interdicere, polestatem. Quod cenfirmari etiam potest ex et eum, qui interdici potest, intervenit. c. Si canonici, et cap. Quamvis, de Offic. ordin., in 6, ubi de cessatione a divinis est SECTIO II. sermo, et forma, ac modus eam imponendi Qui posgint MeM praescribitur; de qua forma, an servanda eliam sit in interdicto, infra dicetur. Potest 4. De interdicto locali. — Suppositis divi- autem ex dict. cap. Cum inter, animadverti sionibus inlerdicti superius traditis, dicen- differentia inter Episcopum et Capitulum, dum est primo, locum tam generalem, quam eliam quando potest ferre interdiclum; Epi- particularem interdici posse. Ilocsatisconstat scopus enim potest ferre inlerdictum gene- ex doclrina data circa ipsasdivisiones.Quoeri rale in tolum Episcopatum, Capitulum vero autem potest primo, an universa Ecclesia in- solum in civitatem Episcopolem,. ut patet ex terdici possit, vel, quod idem est, universa verbis texlus supra cilalis. Et ratio esse terra;nam,quantumadspacialocorum,EccIe- videtur, quia nec privilegium , nec consue- sia ex se per universum mundumextenditur. tudo amplius extenderentur rationabililer; et Certum est igitur, neminem praeler Romanum ideo nunquam extendi solent. Poniificem posse universom Ecclesiam inter- 6. An Episcopus possit sine consensu Capi- dicere; neque eliam Concilium generale sin8 tuli interdicere. — Rursus inquiri potest, an approbatione, et consensu ipsius Pontificis, e converso possit Episcopus interdictum ferre saltem ipso vivente, quia nullus habet abso- sine consensu Copituli. Aliqui Doctores abso- lulam jurisdictionem in universam Ecclesiam lute negant, ob c. 1 de Excess. Praelat., ibi : prtetcr ipsurn Ponlificem; inlerdictum autem Aut sine judicio Capiluli eorum Ecclesias in- sine jurisdiclione poni nou potest. Dico au- terdicere, elc. Sed in primis textus ille non tem, ipso viventef quia vacanle Sede Aposlo- loquitur generaliter de omni inlerdiclo, sed lica,generaloConcilium rile congregatum uni- de illo, quod in clericos vel eorum Ecclesias versalem hanc jurisdiclionem habet, quoad fertur; nam in favorem clericorum specialiter vim direclivam ct coercivam, saltem pro eo decretum illud condilum est, ut constat ex tempore; de quoalias.SummusergoPoutifex SECT. II. QUI POSSINT INTERDICI. 255 potest in universam Ecclesiam interdictum in totam dicecesim propriam non contem- indicere, divisive, seu distributive, id est, in natur, aliquantulum extendi potest extra quamcumque Ecclesise partem, quia in qua- terminos proprire dicecesis, virtutejuris com- cumque habet sufficientem jurisdictionem, munis, quod hanc extensionem fecit, vel to- et ubique polest subesse aliquando legitima tum illum locum subjecit, quantum ad hunc causa utendi illa, ut per se clarum est. Col- effectum, Episcopali jurisdictioni in cap. Si lective aulem loquendo de lota Ecclesia, civitas, de Sent. exc, in 6, ut in disput. 1 quamvis nude et quasi speculalive conside- hujus materise latius diximus. Dices : ali- rando, vel poteslatem ex parle Pontificis, vel quando potest Episcopus inlerdicere perso- capacitatem ex parte loci, ex neutro capite nam existentem in aliena dicecesi ; ergo et repugnet tale interdictum, quia potestas Pon- locum. Item potest interdicere subditum alte- tificia universalissima est, et in ipso loco non rius dicecesis, si in propria versetur, et in ea potest fingi repugnantia propter solam ampli- delinquat; ergo eliam polerit locum alterius tudinem ejus, nihilominus lamen, moraliter dicece&is interdicere, si suus subditus in eo loquendo, tale interclictum est impossibile, verselur, et in eo delinquat. Ad priorem par- quia nec polest occurrere legitima causa ad tem respondetur negando consequenliam, illud imponendum, neque esse in Ecclesiae quia persona potest mutare locum, et manere sedificationem, sed potius in destructionern. sub jurisdictione ejusdem Episcopi, si non 2. Quantus locus possit interdici ab Episco- mutet domicilium; et in eo casu polest Epi- pis. — Deinde interrogari potest, quantus scopus subditum suum in aliena dioecesi locus inlerdici possit ab Episcopis summo existentem interdicere, quia in illum retinet Pontifice inferioribus. Haec autem loci quan- jurisdictionem, ut latius diximus de censuris titas non potest mensurari per locales termi- in communi. Secus autem est de loco, quia in nos physicos, ut sic dicam, nam hoc modo ex illum nullam jurisdictionem habel. Simililer parte loci non repugnat amplissimum quem- ad aliam partem negatur consequentia, quia que locum interdici, ut ex superiori puncto persona dolinquens in alterius dioecesi fit ei facile constat. Solum ergo tractari potest de subdita ratione delicli; locus autem, in quo terminis jurisdictionis. Et hoc modo, certum alienus subditus peccat, non proplerea sub- est, lotam dicecesim cujuscumque Episcopi jicitur Episcopo ipsius delinquentis, sed po- posse ab eo interdici, non tantum divisive tius ipse delinquens subditur Episcopo loci, quamcumque partem ejus, sed etiam collec- quia in ipso, et non in loco existit causa, et tive simul totam, quia habet Episcopus suffi- culpa delicti. Quse ratio, eliam in interdicto cientem jurisdictionem in totam dicecesim ad speciali loci, Iocum habet, et ideo in illo etiam hunc effectum, el aliquando potest interve- tota hcec doctrina procedit. Est etiam alia nire sufficiens causa, quamvis rara sit, nam ratio, quia inlerdictum loci non tam est gravissima et valde generalis esse debet. gravamen loci quam personarum, quae ad Neque oportet excipere loca exempta inter locum pertinent; non potest autem unus Epi- dicecesim contenta , quia illa etiam generali scopus propter delictum sui subdili, personas inlerdicto comprehenduntur, ut conslat ex sibi non subdilas gravare interdicendo locum cap. Cum inter, de Consuetudine, et ex aliis ipsorum inaliena dicecesi existentem,etiamsi supra tractatis. in illa proprius subditus peccet. Atque hoec 3. Num Episcopus interdictum generale ratio (ut hoc obiter expediamus) etiam pro- extra terminos sux dicecesis extendere possit. bat, quamvis unus Episcopus possit personale — Corollarium. — Solum ergo superest in- interdictum speciale ferre extra propriam lerrogandum, an possit Episcopus particu- dioecesim, non tamen generale, quia ferret laris generalem interdicti senlentiam exlra illud in personas sibi non subditas, quod terminos suse dicecesis extendere ex vi crdi- facere non polest. narise jurisdictionis; nam de delegata a 4. An per interdictum particulare loca non superiore, et habente jurisdiclionem magis sacra possint interdici. — Rationes dubi- universalem, nulla est difficultas. Ad hoc tandi.— Tandem dubitari potest,an Ioca non autem breviter dicendum est, per se, directe sacra, seu rebus divinis non deputata inter- non posse, quia extra suam dicecesim juris- dici possint. Quod quidem dubium non habet diclionem non habet; sententia aulem sine in inlerdicto generali, nam ex diclis superius jurisdictione lata nulla est. Indirecte autem, disput. 32 conslat, inlerdiclo generaliter ali- et quantum necesse esl, ut interdiclum latum quo loco, interdici omnia parlicularia loca 256 DISP. XXXVI. DE CAUSIS INTERDICTL eliam non sacra. De interdicto autem parti- quo etiam differt interdictum ab excommu- culari oritur nonnulla dubitatio ex consue- nicatione, et cum suspensione convenit; quae tudine Ecclesiae, quia per illud nunquam est sententia communis et certa, sumiturque solet interdici nisi aliquod templum seu Ec- ex cap. Si sententia, de Sententia excomm., clesia. In contrarium vero est, quia nonvide- in 6, et ex diclis supra inler explicandam tur ulla ratio, cur non possit locus non sacer divisionem interdicti;etinfra afferemus varia per se solus interdici, sicut interdicitur ut jura, in quibus hujusmodi interdictum ipso pars alicujus loci universalis. Et revera hoc facto incurrendum in communitatem fertur. ita est, si nudam potestatem et absolatam Quomodo autem tale interdictum liget sin- non repugnantiam consideremus. Tamen, gulas personas, vel communitatem, in supe- moraliter loquendo, id non fit, quia esset rioribus explicatum est; nam quantum ad inutile, et supervacaneum, locum alias non actus, seu effeclus, qui non possunt exerceri deputatum ad divina officia parliculariter nisi per particulares personas, ligat singulas, interdicere, si loca sacra ad illud munus des- ne inulile sit interdictum, ut dicilur in dict. tinata maneant libera; quod non ita est in cap. Si sententia, quamvis non ligatillas per interdicto generali, quia interdicendo omnia sese, seu ratione sui, sed ut partes sunt talis loca ad divina officia, gravior multo fit inter- communitatis. Hinc eliam proprium est hujus dictio Ecclesiarum, cum etiam extra illas non censurae, ut non solum ferri possit in perso- possint divina celebrari. Quod si quis fingat nam certam unam vel plures, sed etiam con- interdici in primis Ecclesiara vel Ecclesias, fuse, et generatim in multitudinem aliquam deinde vero interdici speciatim aliqua Ioca personarum, singulas ligando quoad actiones particularia, prsesertim privata oratoria, aut proprias et personales, quod in suspensione tolam aliquam domum, etc, facile concedam non invenilur. Imo etiam eas inlerdicendo hoc recle fieri posse, quia interdum habere sine culpa earum, vel totius communitatis ut potest et causam et utilitatem moralem, et sic, ut poslea videbimus, quod eliam in sus- aliunde non est repugnantia ; quod si hoc pensione non contingit, quia necessaria sal- non est in usu, ideo est, quia facilius fe- tem est culpa communitatis. runtur generalia interdicta Iocalia. Et heec de 7. Resolutio. — Hinc vero nascitur dubium, loco. an hoc generali modo possint interdici in- De interdicto personaliter. fantes> seu perpetui amentes; nam per par- ticulare interdictum personale certum est non 5. Regula generalis. — Dico secundo : posse, quia tale interdictum non fertur nisi omnes persona3, quae excommunicari pos- propter propriam culpam, cujus hae personae sunt, possent etiam interdici, quanlum est ex capaces non sunt. Interdictum autem generale parte personee, si reliqua concurrant, id est, potest ligare aliquem sine propria culpa, et causa et jurisdictio sufficiens. Ita Sylvest., ideo de illo est specialis dubitatio. Nam prop- Interdictum. 3, in principio; Navarrus, cap. ter hanc rationem Navarr. in Summa, c. 27, 27, num. 168, et reliqui omnes. Et ratio est, num. 168, absolute dicit hos infantes com- quia ex parte fidelium eadem est capacitas prehendi interdicto generali. Sed circa hanc ad quamcumque censuram, si ex parte ju- dubitationem videnda sunt supra dicta de dicis, seu sententiae aut legis omnia etiam personis, quae excludendae sunt a loco inter- necessaria concurrant. Videantur supra dicta dicto , tempore divinorum officiorum , ubi de censuris in communi. diximus, non esse necessarium excludere has 6. Eliam confuse et sine culpa propria. — pcrsonas usu rationis carenles. Eadem ergo Sed praeter haec communia, quaedam specialia ratione hic dicendum censeo, has personas notanda sunt. Primum est, Episcopos non non ligari hujusmodi interdicto, quia haec posse interdici per sententiam,seu generalem censura est veluti privatio quaedam moralis legem, per quam interdicuntur omnes, qui divinorum; privatio autem supponit capaci- hoc vel illud delictum fecerint, quia ita sta- tatem in eo, qui privatur ; cum ergo hi non tutum est in cap. Quia periculosum, deSent. sint capaces divinorum officiorum, privari excomm., in 6, quem textum supra agentes non possunt, vel ligari hac censura. Prae- de suspensione late exposuimus, quia in hoc terea, quia vel isti ligantur, eo quod directe cequiparantur suspensio et interdictum. Se- obligentur; et hoc dici non polest, quia illi cuudum esl,non solum particularespersonas, non sunt capaces obligationis; vel ex eo quod sed etiam communitates interdici posse, in alii, scilicet ministri Ecclesitc, obligentur ad SECT. II. QUI POSSINT INTERDICI. 257 vitandos illos in divinis officiis ; et hoc etiam in illo fieri Ecclesiasticam sepulturam, qualis non est verum, quia ministri Ecclesiae non erit, etiamsi infans sepeliatur; et ideo non oblignntur ad vitandum alium, nisi suppo- est similis ratio. Est item differentia in ipso sito quod ille ligatus sit. Atque ita sentit interdicto locali quoad hunc effectum, vel Sylvesler, Interdictum, 2, particul. 17, nam alios, quia hiceffectus exercetur circa corpus dicit, interdicto populo, interdici impuberes, inanime, et ita non requirit usum rationis ex, si sint doli capaces; unde secus esse sentit, parte illius; ex parte autem viventium seque si non sint doli capaces. Item Covarruvias, potest eos obligare ad non sepeliendum in- cap. Alma, 2 part., § 4, num. 5, qui tamen fanlium corpora, sicut adultorum. addit, non tantum impuberes doli capaces, 9. Tertium dubiumde infante, quidurante sed etiam minorem usum rationis habentes, si interdicto pervenit ad usum rationis. — Con- jam sciunt discernere divina, esse etiam ca- clusio. — Hic vero tertio inquiri potest, si paces interdicti. Sed jam in superioribus tempore, quo interdictum latum est, infans dixi, necessariura esse usam rationis, qui ad nondum utatur ratione, durante vero inter- peccandum sufficiat, et hoc probant rationes dicto ad usum rationis perveniat, an statim factae; quicumque autem habet hunc rationis incipiat interdicto ligari. Itemque dubitari usum, dicitur in prsesenti doli capax, et ideo potest de persona, quee tempore, quo lata non oportet medium illud distinguere inter est sententia, nondum erat pars communi- infantes non utentes ratione, et doli capaces. tatis, durante vero interdicto, illi conjun- EamdemsententiamtenetCorduba,inSumma gitur; et proportionale dubium locum habet Hispan., queest. 60, qui addit, hos infantes in interdicto locali, si nova capella, vel no- carentes usu rationis, cum non comprehen- vum ccemeterium adjungatur Ecclesiae inter- dantur interdicto personali, posse audireMis- dictae. Ad quod breviter dicendum est, in eo sam, et divina officia in loco non interdicto. casu puerum statim ac ratione uti incipit, Sed in boc non sibi constat, quia puer carens simul etiam incipere interdicto ligari. Quae usu rationis, de quo agimus, nullibi potest est communis opinio Canonistarum, qui idem vere, ac moraliter audire divina; et ideo nul- dicunt de infantibus de novo natis durante libi prohibetur assistere eo modo, quo mate- interdicto per plures annos, cum Glossa, in rialiter, seu corporaliter potest; neque est cap. Si sententia, de Sententia excom., in 6, magis capax prohibitiouis, quse in personas verb. Non competant, et Panormitano, in cap. resultat ex inlerdicto generali locali, quam Quoniam, de Offic. ordin., in princ, et cap. prohibitionis, quse fit per interdictum per- Cum in partibus, de Verborum signif., in sonale. princ. Idemque dicendum est de eo, qui du- 8. Secundum dubium. — An per interdictum rante interdicto, de novo fit membrum com- generale infantes priventur Ecclesiastica se- munitatis interdictae, ut notavit Sylvester, pultura. — Conclusio. — Speciale vero du- Jnterdictum, 2, vers. 9. bium hic habet, an hujusmodi infantes pri- 40 . Conclusio etiam in locali interdicto pro- ventur saltem Ecclesiastica sepultura propter cedit. — Ratio est, quia jam ille est capax inlerdictum generale personale. Et ratio du- inlerdicti, et aliunde est, vel fit pars commu- bitandiest, quia propter interdictum generale nitatis, quee universe interdicta est, et ideo locale privantur sepultura ; ergo et propter statim participat vinculum ejus; nam ad hoc personale; nain est eadem, vel major ratio, nec requiritur culpa in tali persona, neque quia personale interdictum magisdirecte res- etiam oportet, ut a principio ligata fuerit; picit personas,etquia privatio sepultura non nam sentenlia prius lata eamdem vim sem- requirit usum rationis in eo, qui privatur. per habet, et quasi continue influit in totam Nihilominus respondetur, hos infantes non illam communitatem. Et in hoc est differentia comprchendi hoc interdicto, etiam quoad inter generale interdictum communitatis, et hunc cffectum. Est autem ratio differentise , speciale, etiamsi hoc in plures, vel omnes quia intcrdictum personale afficit personas, personas de collegio feratur; nunquam enim iocum autem ipsum habilem relinquit, ut sic extenditur ad aiias personas, etiamsi de novo dicam ; ct ideo cum tale inlerdictum per se, illi communitati adjungantur, quia non com- ac rlirecte non liget has personas, non est cur munitas ut sic, sed singulas personas ligatae a loco non interdicto expellantur quoad se- fuerant, quod secus est in interdicto generali. pulturam Ecclesiaslicam. At vero locale in- Atque eadem ratione idem dicendum est de terdictum afficit locum, et absolute prohibet interdicio locali, quoad partem adjectam loco xxin bis, 17 258 DISP. XXXVI. DE CAUSIS INTERDICTI. interdicto, si revera ejus efficiatur pars, sit- supra de censura in communi dictum est; que minus prsecipua , et quasi accessoria, ergo et pars potest interdicere communila- quia eadem proportionalis ralio in illa locum tem, et quasi per consequens, et concomitan- habet. Quod verum est tam in interdicto par- ter, seipsum ut partem ejus, sicut rex suis ticulari loci quam in generali, quia uterque legibus obligat regnum , et concomilanler locus est quoddam totum, et utrique fieri seipsum, et Pontifex concedendo indulgen- potest alicujus partis adjectio, qua facta tiam communitati, concedit sibi. nihilominus semper idem locus manet, in 12. Conclusio. — Respondetur nihilominus, quem per se, ac directe latum est interdic- hocnon posse fieri, sed quotiescumquealiquis tum; et ideo semper totus ille Iocus inter- interdicit communitatem, cujus ipse videtur dictus manet. Nam, ut dixit Barlholus, in esse pars sub aliqua ratione, non interdicit 1. Si converterit, § Nulla, ff. de Pignoratitia illam ut talem seu ut ipsum comprehendit, actione, locus adjeclus alteri, si unus cum sed sub alia magis particulari; ut quando eo efficiatur, cui adjicitur, legibus ejus, cui Episcopus interdicit suum clerum, respicit adjectus est, gubernatur. Oportet autem, ut illum ut corpus dislinclum a se; alioqui etiam locus addatur loco; nam si addatur personae, Papa interdicendo, v. gr., generale Conci- non fit unus locus, nec propterea communi- lium, posset hoc modo seipsum interdicere, catur interdictum ; ut licet regnum Lusitanice quod plane falsum est. Ralio vero est, quia sit additum regi Castellae, nihilominus inler- ligare aliquem interdicto pertinet ad jurisdic- dicto regno Castellae, non esset interdictum tionem coercivam; nemo autem potest habere regnum Lusitaniae, quia non est addilum re- hanc jurisdictionem in seipsum, nec directe, gnum regno, ita ut ex utroque factum sit nec per redundantiam, quia repugnat aetui unum politicum corpus. Necesse est eliam, ut talis jurisdictionis, qui de se coaclionem in- maneat idem locus, vel idem populus, morali, cludit. Item ille qui interdicit, debet csse et humano modo loquendo; nam si tanta sit superior; nemo autem habel jurisdictionem addilio, ut vincat, et superet pars addita et superioris in totam aliquam communitatem non inlerdicta, vel etiam tanla sit mutatio includendo seipsum, ut per se satis constat, ut neuter locus manere censeatur, sed novus et ita facile solvuntur rationes dubitandi in consurgere, non solum non afiicietur inter- contrarium objectae. dicto id, quod additur, verum potius totum interdiclum cessabit, quia destructum est SECTIO III. subjectum ejus. _ . „ £ ._. .. M ,, ~ : , j. ,T ,^ Quam ob causam fem possit mterdictum. 1 1 . Quartum dubium. — Num per gencrale * interdiclum personale possit quis seipsum n . Conclusio prima. — In hac sectione ex- interdicere. — Ratio dubitandi. — Ultimo plicanda est causa finalis interdicti, cujus circa personam quse interdicitur, dubitari cognitlo maxime pendet ex causa seu culpa, potest, anper interdiclum generale personale propterquamferri potest. Nam caetera omnia, possitquisseipsum inlerdicere. Quod dubium quoe de hac causa dici poterant, per se et ex non habet locum in interdicto speciali; jam superioribus satis nota sunt. Nam cum una- enim de censura in communi ostendimus, qua?que res sit propter suum effectum, omnes «eminem posse seipsum censura ligare. Quod effectus proprii interdicti possunt dici finis maxime verum est de censura directe lata in ejus; tamen cum hi effectus sint pcenales, non Seipsum, qualis est omnis censura personalis. sunt propter se intenli, sed propter alia, sci- At vero uiediate ct per redundantiam, prout licet propter punilionem vel emendationem fieret pcr interdiclum generale, non videtur delicti. Cum ergo in superioribus diclum hoc repugnare, quia qui immediate interdici- sufficienter sit de ejus effeclibus, solum tur, quid distinctum est a persona fereute superest declarandum, quse sit causa, ob intcrdiclum, saltem ut tolum a parte; ergo quam et interdictum, et cffectus ejus possunt hoc salis est, ut possit aliquis et ferre inter- imponi. Quia vero in diversis speciebus in- dictum in aliquam communitatem, a quo illo terdicti divcrsoe causae requirunlur, ideo de inodo distinguitur, ut Episcopus in tolum singulis tnelius dicemus; nam in communi clcrum, et simul possit ligari intcrdlcto fllb solum dicere possumus ea, qua3 coinmunia tanquain pars illius coniinunilalis. Et confir- sunt oinnibus ccnsuris, nimirum, interdictum malur a conlrario, nam communitas inler- cum sit p senlentiam fuisse vahdam et pocnam revera impositam; cum ergo omissio 1. Uatio nominis. — Quod ad nomen atti- divinorum de facto nonsit subsecuta, noncon- nct, constat cessationem a divinis sic dictam sislit haec pccna formaliter in ipsa omissione esse, quia eo tempore, quo bacc pocna ferlur, facli, sed in vinculo impedienle actionem, ex cessant ministri Ecclesice a publica celebra- quo sequi debct talis omissio. Si autem res- tione divinorum officiorum, et sacramento- pondeatur, per omissionem inlelligi vinculum rum adminislratione. Et ideo dici solet haec omiltendi, male inde infertur non esse cen- Cessatio suspcnsio quacdam organorum Ec- suram; nam eliam inlerdictum est vinculum clesiaslicorum, per allusionem ad illud Psal. omiltendi divina ; imo et omnes censuras cum 436 : In salicibus in medio ejus, suspendimus proportione sunt vincula, quae obligant ad orqana nostra, quia boc esl veluti maximum aliquas omissiones seu privationes. sigiuim afflictionis, quam Ecclesia patitur, 3. Excluditur Soti interpretatio. — Nec quando omnia divina officia ita suspendit, ut minus obscurum est diclum Panormitani, notavit Soto, in 4, dist. 22, quaest. 3, art. 2. quod Navarr. allegat, et Sylvester sequitur, Ex quibus constat, appellationem hanc ab lnterdictum, 1, quaest. 1; ait enim, hoc dif- cffeclu sumplam esse; nam illa cessatio effec- ferre inler cessationem et intcrdictum, quod tus est hujus pcenee; ipsa autem pccna con- intcrdiclum cst quid juris, cessatio autein sistit in illo vinculo, quo astringunlur mi- solum esl quid facti. Quod dictum Solo, dicto nislri Ecclesiae, et obliganlur ad cessaudum art. 2, ita interprelari videtur, ut cessatio a divinis. Et de hoc vinculo preecipue inqui- dicalur esse quid facti, quia nunquam ferlur rimus quid sit. ipso jure, sed semper ab honiinc», iuler^clwn SECT. I. DE ILLIUS RATIONE, DIVISIONE, AC DIFFF ' : NT!A , ETC. 287 yero esse quid juris, quia etiam ipso jure satio, ut constat ex usu Ecclesiee. Item, quia fertur. Sed non fuit haec mens Panormitani, talis cessatio in nullo differret ab interdicto quiaomneinterdictum,etiam quodabhomine personali, quia hoc interdictum obligat per- fertur, censet esse quidjuris; nam et desen- sonam , ut ubique cesset a divinis officiis tenlia iDterdicti absolute Ioquitur, et ratio, publicis, nam a privata recitatione officii quam reddit, generalis est, scilicet, quia per canonici non removet, quam omissionem talem sententiam locus supponitur interdicto, etiam cessatio non inducit, imo neque illam ila ut ille, qui celebrat, irregularis fiat. Unde permittit, si alias erat obligatio recitandi; e converso non ideo ait cessationem esse quid nulla est ergo cessatio a divinis directe et facti, quia non fertur ipso jure, sed quia absolute cadens in personas, quse sit aliquid solum est ipsa suspensio organorum, in quo dislinctum ab interdicto personali. significat sententiam Navarri, et eamdem 5. Cessatio adivinis altera est particularis, habet difficultatem. Adde, quod, licet de facto generalis altera. — In quo differant inter se nulla cessatio a divinis inveniatur ipso jure generalis et particularis cessatio. — Rursus lata, tamen non repugnat ferri aliquo statuto cessatio loci in particularem et generalem vel lege; ergo ex se etiam in illo sensu potest dislinguitur. De generali loquitur Clementina esse quid juris. Alius ergo fuit sensus Panor- 1 de Verbor. signif., et de eadem tacite ex- mitani, quem infra declarabimus. ponere videtur alia jura, scilicet, c. Irrefra- 4. Vera resolutio. — Cessatio a divinis gabili, § Caelerum, de Offic. ordin., et cap. Si nunquam fertur directe in personas. — In hac canonici, et cap. Quamvis, eodem litulo, in 6, re mihi cst moraliter certum, cessationem non in quibus est sermo de cessatione, quee poni- esse censuram omnino dislinctam ab illis tri- tur a Canonicis seu a Capitulo vel collegio bus, quas hactenus tractavimus, propter cap. habenlibus ad hoc potestatem ex consuetu- Queerenti, de Verborum signif., prout latius dine vel alio modo, quae potestas interdum se expendi et probavi in disput. 1,sect. 3,hujus extendit ad ponendam cessationem genera- libri. In quo displicet mihi opinio Soti, cui lem in civitatibus vel terris, ut in dict. Cle- consenlit Covarruv. dicens, cessationem esse mentin. dicitur. De speciali vero videtur esse aliam censuram interdiclo similem; narn si sermo in c. Dilectis, de Appellat., ubi solum censura est, non est alia, sed eadem, quia in Ecclesia Altisiod. dicitur cessalio lala, manifeslum est nec suspensionem , nec ex- quod posset intelligi de tota civitate, ut aliqui communicationem esse;quod si interdictum exponunt, sed proprius intelligitur tanlum non est, nec censura est, quia quod sub nulla de Ecclesia matrice, ut exponit Glossa in specie invenitur, nec sub genere existit. dict. Clementin. 1 , verb. Generalibus. Diffe- Videndum ergo superest, an cessatio sit in- runt aulem hee duee cessationes impriinis in terdictum. Quod, ut distinctius fiat, et relatee locis, circa quee versantur, eodem modo, quo opiniones magis intelligantur et judicium de similia interdicta distinguunlur, ut Sylvest., eis feramus, adverto, cessationem a divinis verb. Cessatio, dicit, et Panormitanus, et alii nunquam ferri directe et absolute in personas, indicant. sed in loca tantum. In quo differt ab inter- 6. Notandum. — Inter has autem duas dicto generatim sumpto. Ita sumitur ex omni- cessationes quidam ita distinguunt, ut cessa- bus Summistis, verb. Cessatio a divinis, et tionem particularem negent esse propriam ex Panormit., Navarr., Covarr. et Soto, locis censuram, generalem autem dicant esse eam- citalis, et aliis auctoribus, quos ipsi referunt. dem censuram cum inlerdicto. Quam opinio- Nam,licetpriorem partemnegantem cxpresse nem aliqui tribuunt Sylvest. supra, num. 1, non ponant, tamen solum faciunt mentionem quia dicit cessationem generalem ecquiparari cessalionis localis, ut sic dicam, solumque interdicto, non vero particularem. Sed re- distiuguunt eam in ordine ad loca. Unde vera id non tenet; nam inferius ait, illam plane sentiunt nullam esse cessationem per- eequiparationem non intelligi in omnibus, sed sonalem. Et eodem modo hocsumitur ex juri- solum in casu expresso in dicta Clemenlina, bus, quee de hac cessatione loquuntur; semper scilicet, in hoc, quod religiosi sub excommu- enim menlionem faciunt solius cessalionis nicationis sententia ipso jure lata eodem localis, ut paulo post referemus. Ratio eliam modo obligantur ad servandas cessationes id persuadet, quia ex vi cessalionis nunquam generales . sicut generalia interdicta. Sine prohibentur personee ubique celebrare divina, causa ergo aliqui ex eo textu coliigunt cessa- sed tanlum in aliquo loco, quem respicit ces- tionem generalem esse censuram seu speciem 288 DISP^ XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. interdicti generalis; sed polius oppositum neque auctorem habet, nec probabilitatem, potest probabiliter colligi, tum quia distincte quia apud omnes est indubilatum majusesse de illis fit sermo; tum eliam quia non con- vinculum cessalionis generalis, quam parti- tentus Pontifex universali prrecepto tradito cularis, quia cessatio generalis includit quid- quoad inlerdicta generalia, illud exlendit ad quid parlicularis, et addit aliquid, saltem cessaliones generales; ergo inlellexit cessa- extensive quoad loca; quoad alios vero effec- tionem generalem non esse inlerdictum, nec tus aut personas in nulla re superatur a ces- speciem ejus; nam, si esset species, sub satione particulari; nec quidquam potest cum generecomprehensa fuissel, neque ulla postea probabililate assignari; ergo nulla ralione facta fuisset extensio. Item sine causa Sylvest. dici potest cessationem particularem esse ex hoc lextu colligit differentiam inter cessa- veram censuram interdicti, et non cessatio- tionem generalem vel particularem quoad nem generalem. Videtur ergo concludi a for- aequiparationem cum inlerdicto; nam revera liori ex dict. cap. Dileclis, cessationem gene- nulla colligitur, si cum proportioneloquamur. ralem esse interdictum , alque adeo hanc Nam in illo lextu non est sermo de inlerdicto pcenam non addere novam censuram, sed particulari, sed tantum de generali; unde esse quamdam speciem interdicli, quse prop- mirum non est, quod extensio fiat ad cessa- ter diversos seu plures effectus speciali no- tionem generalem, et non ad parlicularem, et mine appellatur. Atque ita loquitur absolute quod in hoc cequiparentur interdicto generali de cessalione Maiolus, lib. 3, cap. 20, dicens, cessatio generalis, et non particularis. Non cessationem esse quamdam speciem inter- vero inde sequitur, cessationem parlicularem dicti, et ait hoc indifferenter de utraque, non scquiparari interdiclo proporlionato, sci- quamvis statim aliam differentiam inter eas licet parliculari; nam in illo texlu nihil de conslituat, non satis consequenter, ut jam hoc dicitur, et oppositum colligi polest quan- dicam. tum ad prpcceptum et censuram ibi latam, scilicet, quod sicut non incurrit illam excom- Prsecipuum discrimen inter cessationem a municalionem religiosus violans interdictum divinis etinterdictum. particularis Ecclesiae, ita nec violans cessa- tionem particularem, quod valde notandum 8. Obstat vero contra hunc dicendi modum est. discrimen aliud, quod communiler assignari 7. Refutatur opinio distinguens inter cessa- solet inler cessationem a divinis et interdic- tionem generalem et particularem. — Ex his tum, quod hic necessario examinandum est. ergo salis constat, opinionem illam, dislin- Nam si illud est verum, optime declarat, ces- guentem cessationem generalem et parlicula- salionem a divinis nec interdictum esse, rem in ralione censuraa vel inlerdicti, nullo neque omnino censura. Est autem discrimen, jure fundatam esse; imo, si atlendamus mo- quia interdictum ita afficit locum , ut qui dum loquendi juris in dicl. cap. Dilectis, de in illo celebraverit in casu aut modo non Appellat., potius cessalio parlicularis dici concesso, irregularis fiat, ut in superioribus posset species inlerdicli, et hac raiione pro- probatum est. At vero cessatio non habet priacensura; sicenim ibi d\c\lur :Interdictum hunc effectum; nam licet quis peccet cele- hujusmodi promulgavit, ut Episcopo in civi- brando in loco, ubi cessatur a divinis, non fit tate pracsente a divinis in A Uisiodorensi Eccle- irregularis. Quae sententia quoad cessalionem sia cessaretur. Ubi particularis cessalio inler- parlicularem est communis Canonistarum, ut diclum appellalur, et Glossa ibi inlelligit de constat ex Glossa 2, in cap. Si Canonici, de proprio interdiclo, et Abbas ibi. Et videtur Offic. ordin., in 6; Hostiense, in c. Irrefraga- probari, quia Pontifex non semel tantum, sed bili, de Offic. ordin., n. 4 1 ; Panorm., in dict. saepe in eo texln pcenam illam interdiclum cap. Dilectis, quem cumlnnocenlio, Bonifacio, appellavit; quam tamen ex eodem lextu, et ex et aliis refert, et quoad hoc sequilur Covarr. Glossa citala in dicla Clemenlina 4 de Sent. supra, num. 4; et Navarrus, dicto num. 488; excomm., conslat fuisse quanidam cessatio- et eam tenuil Sylvester, verb. Interdictum, nem a divinis. Unde posset aliquis occasio- 4, § 4, et verb. Cessatio, § ultim.; el Angelus nem sumere dicendi e conlrario cessalionem ibidem. Quorum fundamentum est, quia ces- parlicularera esse censuram et proprium in- salio particularis non est interdiclum parti- lerdicium, generalem autem minime, propter culare, et consequenler nullum inteidictum. dictam Cleraentinam. Verum ha:c sentenlia est; sed in jure tantum est cautura, ut, qui SECT. I. DE ILLIUS RATIONE, DIVISIONB, AC DIFFERENTIA, ETC. 289 celebrat in Ioco interdicto, irregularis fiat; communem, ideo aliae pcenae in aliis legibus ergo, qui celebrat in loco, ubi est particularis impositae uni ex illis delictis exlendanlur ad cessatio, non est interdictus, ex alio principio aliud. juris, quod irregularitas non incurrilur nisi 10. Prxdicta sententia rejicitur. — Exclu- in casibus a jure expressis, juxta cap. Is cui, ditur evasio. — Unde dicta opinio non conse- de Sentent. excommunicalionis, in 6. quenter loquitur, distinctionem quoad hoo 9. Quorumdam sententia de cessatione gene- faciens inter cessationem particularem et ge- rali. — Excluditur fundamentum horum auc- neralem ; nam fundamentum illud, quod irre- torum. — De cessatione autem generali non gularilas non incurritur nisi in casibus a jura est ita concors senlenlia; nam Joannes An- expressis, aeque procedit in cessalione gene- dreas, dicto cap. Si canonici, et ibi Innocent., rali, sicut in particulari, quia in neutra inve- Anchar., et alii, et Calderin., tract. de Inler- nitur talis irregularitas in jure expressa. dicto, docent, eum, qui celebrat tempore Quod si dicant, satis esse quod sit expressa cessalionis generalis, fieri irregularem, quam- in interdicto generali, ut ibi intelligatur in- vis de particulari aliud senliant. Et hanc par- clusa generalis cessatio, idem dicere debent tem sequitur Maiolus, dicto cap. 20, citans de cessalione parliculari respectu interdicti Antoninum in tractatu de Censuris, cap. 89. parlicularis, quod scilicet sub illo intelliga- Idemque tenet in 3 part., tit. 26, cap. 3, et tur inclusa. Imo necesse est, ut dicant, Villadiego, tractatu de Irregularit., cap. de etiam ante dictam Clementinam 1 de Sen- Interdicto, in fine, et in hanc partem inclinat tentia excommunicationis, fuisse cessationem Covarruv. supra. Qui auctores solum fundan- generalem inclusam sub interdicto generali tur in aequiparatione illa inter cessationem in antiquis juribus, quoad hunc effectum, generalem et interdictum generale, quae fit in quia si antea non includebatur, ex vi Cle- Clemenlin. 1 de Sentent. excomm. Quod fun- menlinae non includitur, ut ostensum est; si damenluro inefficax est, ut ex supra dictis autem includebatur, a fortiori dicendum est, constat, quia ibi non aequiparantur eo quod cessationem particularem inclusam esse in cessatio sit interdictum; sed potius, quia non interdictoparticulari; nam, si rationem spec- ,est interdictum, ad illam facta est extensio tcmus, est eadem cum proportione. Si autem ex voluntate Ponlificis. Rursus non aequipa- spectemus jus, habemus aliquod fundamen- ranlur in omnibus, sed in observatione ibi tum hujus inclusionis, quoad cessationem statula;ibi autem non imponitur transgres- particularem, in dicto cap. Dilectis; quoad soribus pcena irregularitalis, sed excommu- cessationem vero generalem nullum est aliud; nicalionis, quae longe diversa est. Unde is, nam ex dicta Clementina nullum sumi potest, qui celebrat in loco generaliter inlerdicto, ut ostendi. Quapropter magis consequenter non fiet irregularis ex vi illius Clemenlinae, si de utraque cessatione loquuntur negando alibi decretum non est; cum ergo de cessa- hanc irregularitatem Panormitanus, et alii tione etiam generali alibi decrelum non sit, antiqui Canonistae supra citati, quos sequun- nihil ex hac aequiparatione concludi potest. tur Sylvest., et Navarr., et Paludan., supra, Atque hoc videtur adverlisse Paludanus, in et idem sensit Soto, dict. art. 6. 4, dist. 18, quaest. 8, art. 3, num. 38, cum 11. Dubium circa communis opinionis fun- dixit, ibi aequiparata esse iulerdictum et ces- damentum. — Unum tamen mihi superest gationem generalem quoad poenam excommu- dubium circa fundamentum hujus communis nicalionis ipso facto violantibus impositara, sentenlise ad utramque cessationem applica- cum tamen (inquil) olim contra cessationem tum, nimirum, quod in jure non est irregula- faciens non fieret irregularis. Quae verbasunt ritas expressa contra celebrantes divina offi- cequivoca, et ex eis posset quis colligere olim cia tempore cessationis. Nam, licet verum sit quidem ita fuisse, nunc autem aliler esse. non esse expressam sub nomine cessationis, fcon est tamen hic sensus; sed, licet olim non dici tamen potest esse expressam sub nominf fuerint aequiparata in irregularitate, ibi simili interdicli; et id salis esse, quia cessalio ei. pcena excommunicalionis puniri, servata inlerdictum quoddam. Quando enira in jure nihilominus antiqua dissimilitudine. Et sic dicitur, irregularitalemnon incurri nisiin ca- verum est, quod idem auctor subdit : Sed sibus a jure expressis, non est iuteiligendum circa cessationem solum hoc est innovatum, et necessarium esse, ut sub specitico nomine nihil aliud; non enim necesse est, ut, si duo exprimantur; sedsaiisest, quodsint expressi delicta in una lege habent aliquam poeuam sub locutione generali, seu indefiuita, quaeilli xxiu bis. 19 290 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. sequivaleat. Nam eliam non invcnitur in jure dictnm; sunt ergo ha?c in rigore juris sta expressum, quod violans celebrando inter- diversa, ut unum sub alio non comprehenda- diclum particulare locale, fiat irregularis, sed tur. Neque contra hoc obstat modus loquendi solum quod celebrans in Ioco interdicto, et dict. c. Dilectis, quia majus pondus habet hoc salis est, ut sub hoc genere comprehen- communis usus totius juris; et quia, ut jam danlur species; ergo sirniliter si cessatio diximus , saepe verbum interdicendi, aut m- (ut est probabile) est species inlerdicli, illa terdicti, generalim sumilur pro quacumque sufficienler est in jure expressa sub illo prohibitione; potuit ergo in illo te\lu ita genere; ergo necesse est, ut dicti auctores accipi, vel certe, cum tempore interdicti suo ostendant cessationem non esse speciem in- modo a divinis cessetur, intelligere possu- terdicti, quod ipsi non faciunt, imo potius id mus, de sola cessatione accommodata ad in- supponunt. Quin etiam Navarr. ex hac diffe- terdiclum ibi esse sermonem. Ex hoc autem renlia quoad irregularitalem maxime probat principio in jure fundato, optime colligitur cessationem non esse interdictum, in quo discrimen paulo antea positum quoad irregu- commitlilur circulus. Alii vero probant cessa- laritatem transgressoris, manetque solidum tionem non esse interdictum, quia plures illud fundamentum, quod talis irregularitas effectus habet, seu magis privat, seu cessare quoad cessationem a divinis non est expressa facit a divinis officiis, ut patebit infra ex in jure; quia si alicubi, maxime ubi fertur effectibus ejus; qua3 differentia videtur esse de interdicto; non autem ibi, quia cessatio nimis accidentalis, solumque probare cessa- sub interdicto non intelligitur. Nam si in tionem esse quoddam majus seu maximum favoribus et privilegiis non admittitur haeo interdiclum. extensio, multo minus in pcena et rigore ad- 12. Responsio prsecipuse difficultatis. — In- mittenda est. terdictum et cessatio a divinis neutrum sub 13. Cessatio ah interdicto essentiali discri- altero continetur in jure. — Satisfit rationi mine differt. — Occurritur objectioni. — Supra positce. — Fateor quidem difficile esse Panormitani dictum exponitur. — Rursus aliquid in his omnibus cum solido fundamento vero a posteriori ex hoc effcctu infero, cessa- affirmare, quia neque ex sola ratione sumi tionem non solum nomine, sed reipsa , et potest, neque in jure aliquid in hoc est suffi- essentiali differentia differre ab interdicto. cienier declaralum. Tamen cum in juris in- Quia ex effectibus oplime causas dislingui- telligentia magnam auclorilatem habeant ejus mus. Item, quia cessatio non interdicit perio- interpreles, ex communi eorum consensu ac- nam, ut per se nolum est, quia non ferlur cipinius, cessationem, et inlerdictum in jure simpliciter in personam, ut supra di\i, et ita esse diversa, ut neutrum sub altero ex vi stalim aniplius exponetur; nec etiam inler- et proprielate verborum comprebendatur, dicit locum, si proprie de inlerdiclo loqua- nec tanquam rcqualia, nec tanquam inferius mur, alias. qui celebraret ibi, fieiet irregu- sub superiore. Quod principium (mea senten- laris tanquam celebrans in loco inlerdicto. lia) non parum efficaciter probat textus in Unde ita polest explicari haec differentia, tacta Cleinent. 1 de Sent. excom., ut supra quod interdictum locale vicletur esse veluti cst a nobis consideratum. PraHerea ad hoc qmedam affectio ipsius loci, quem inhabilem principium probandum oplima est conjec- reddit ad divina oflicia sic in eo celebranda, tura, qua Navarrus utitur, quia, cum conce- et ideo cautum est, ut irregularis fiat, qui in ditur privilegium ad audiendam Missam tem- eo contra jus celcbrat; cessatio ■autem non pore interdicli, non intelligitur concessum ad est airectio loci, sed simplex quaidam prohi- illam audiendam tempore cessationis a divi- bitio ipsis ministris Ecclesiae facta respecta nis, ut constat ex communi omnium intelli- gentia; et infra etiam dicemus, non omnia , quse nunc sunt concessa per c. Alma, tem- pore interdicli, exlendi ad cessationem a divinis. ltem e contrario aliquis potest inler- dum cessationem prsecipere, qui non potest talis loci. Dices : ergo solum ministri, vei incolae illius loci tenebuntur abstinere a divi- nis in illo loco, non vero exteri, quia perso- nalis prohibilio non extendilur ad ipsos, et alias locus non est interdictus. Respondetur negando sequelam; falsum est enim prohibi- interdictum ponere, ut notat Glossa 2, in tionem personalem non posse extendi ad dict. c. Si canonici, de Offic. ordinat., in 6, ipsos, ut exisientes, et operantes in tali ter* unde privilegium ad ponendam cessationem ritorio, aut plebe; nam, si quis tenetur ser- per se non extenditur ad ponendum inter- vare consuetudinem loci, ia quo existit, tene- SECT. 1. DE ILLIUS RATN)NE, DIVISlONE, AC DIFFERENTIA, ETC. bitur efinm servare praecepta, quae pro tali loco posila sunt. Et in hoc sensu intelligo poluisse dici a Panormitano, interdiclum esse quid juris, cessnlionem autem quid facti; non quod cessalio ante actualem cessationem, qose ad factum pertinet, non imponat vincu- him etoblignlionem cessandi. id enim aperte falsum est, ut supra probavi; sed quod ces- satio solum inducat prohibitionem ipsius facti, seu omissionis, nullosque alios juris effectus inducat vi sua. Interdictum autem inducit juris effectus, ut sunt irregulnritns, et alii similes. Et hnnc interpretalionem notavit Co- varruvias, supra, num. 4 . Rursus hinc colligo, intensive, ut sic dicam, mnjus vinculum esse inlerdictum, quam cessationem a divinis; qunndoquidem mnjori poena illius trans- gressio punilur; quamvis exlensive quoad aliquos eflectus excedat cessalio, propter quod sanpe adjungitur interdiclo, ut infra ridebimus. 14. Conclmio. — Vicle Mandosium in siia Praxi, Comm. 33, quse, est ultima, verb. Interdici. — Tandem ex his concludo, cessa- tionem non esse speciem censurae, scd sim- piicem prohibilionem. llivc sequitur ex dictis, tum quia ostensum est non esse interdietum, tum qnia decfarattnri est non hnbere efiectum irregulnritntis, licet violetur celebrando, qui est insepnrnbilis a censura. Et per hunc effeo- tam oplime explicalur differentia inter gene- ralem prohibilionem et censuram, quam in- dicarunt Innocenlius, Cardinalis Zabnrelln, et Speeulator, quos referl et sequitur Maiolus, suprn, num. 40. Confinnntur a simili; nnm hac ralione celebrnns in Ecclesii violata per 291 indncit illos proprios effectus juris, quos in- ducit censura, propler quod censura cxisti- matur veluli quredam moralis afleclio juris, tales hnbens effectus, quae inest personse, quae proplerea secum illnm defert etiam extra terrilorium imponentis ; simplex autem pro- hibilio est solum prrcceplum quoddam ex- trinsecum, quod suis terminis cond.ditur. Qtiae omnia recte accommodantur cessationi, ut simplex prohibitio dicatur, et non censura. Ac tandem censura per se ac formaliter est pcena; simplex autem prohibitio, per se ac formnliter nec includit, nec requirit rationem pcenae, quia ad illam sufficit ratio pracepli. Unde nec cessalio a divinis per se ac directe pcena est, quia licet nunquam ponatur nisi occasione culpae, tnmen, cum aeque compre- hendat innocentes nc nocentes quoad proxi- mam obligntionem sunm, mngis poni videtur ut signum affliclionis Eeclesiae, et ut generale quoddam gravamen, per modum cujusdam prsecepli impositum, quam per modum pcenaa, quamvis inde etiam resultet aliqua pcena in personas culpabiles. Unde insurgit alia con- sideratio, nam interdictum licet locale sit, semper specinliter ac principaliter afficit personas, quae interdicto causnm dederunt, ideoque illas ubique arcet a divinis, et pro illis privilegia non valent. At vero cessatio non lignt speciali modo personas, quie cau- sam dederunt, nec illas excludit ubique a divinis quantum est ex se; ergo signum est non esse interdiclum, nec censuram, nam hnec semper fortius ligat eos . qui causani dederunt, quam innocentes. 4 5. Satisfit argumentis pro contraria sen snnguinis eflusionem, non fit irregularis, quia tentia positis. — Et per haec tandem respon- illa non est censura, sed quadam loci irregu laritas, vel nuda prohibilio, ut notnvit Inno- centius, in cap. ult. de Excess. Praelat., n. 7. Et e converso, ex careniia illius eflectus optime inferlur illam non esse censuram. Si- miles sunt prohibitiones celebrandi in aliqua sum est suffieienter ad fundamentum con- trariaa senlentiae; facile enim est ex dietis cessationem excludere a definitione censuras suprn dnta, vel quin formnliter non est pcenaj sed prohibitio simplex, vel quia non est pro- pria privatio spirilualium bonorum moraliter Ecclesia, qua> hunt in c. 1 et 2, de Jure pa- afficienssubjeclum modosupra expticato.sed tt*r.r.ot ii o CiMnliin.. linAt T)«.^1..* _* _ ■ ■ ■- r tronatus. Similiter licet Praelatus simpliciter prohibeal aliquem celebrare, vel confessiones audire, non stalim censelur suspensionis cen- suram ferre, cujus signum a posteriori est, quia subdiius contra volunlalem superioris celebrantlo, quamvis peccet, non tamen sem- per fit irregularis; ergo est d.slinctio inter simpliceni prohibilionem et censuram. Quae in hoc consistit, quod simplex prohibitio non extrinseca tantum prohibilio. Denique argu- mentum illud a definilione parum urget, quia hujusmodi definitiones non sunt, vel per se notie, vel communi consensu conslautes; unde facile poluissemus particulam al.quam addere, per quam expressius exeluderetur cessatio; propter vitandnm tatnen prolixita- tem definilionis id omisimus, et in hunc lo- cum explicanduui remisimus. 808 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. tali loco fiant; quanquam enim non tam di- recte perlineat haec prohibitio ad illos, sicut ad Ecclesiae ministros, tamen consequenter ad eos derivatur, tum quia, si celebratio pro- hibetur, eliam participatio celebralionis, quaa est veluti quid acccssorium, quod principalo SECTIO II. Quos effectus habeat cessatio a divinis. f. Hactenus solum explicavimus commu nem rationem, et quasi genus hnjus vinculi Nuncspecifica ratio ejusexplicanda est, quod comitatur; tum eliam quia illa cessatio sim- optime fiet in ordine ad effectus, sicut in cen- pliciter ponitur pro toto populo; explicatur suris fecimus, quia in hoc similitudinem ha- aulem specialiler ministris, quia ad illos bet cessatio cum censuris. Possumus autem pertinet hoc ministerium, el illis cessantibus, duos ordines effectuum hic dislinguere. Pri- alios ctiam cessare necesse est. Tamen si illi mus est proximus et immediatus, qui est cessare nolint, etiam injuste et contra pras- privatio divinorum, quam ipsum nomen ces- ceptum, reliqui tenebuntur eos vitare in divi- sationis a divinis prae se fert. Secundus est nis, seu non adesse, non solum quia tenentur medialus et remotus, qui est poena, quam non consentire et suo modo cooperari pravi- incurrunl, qui non cessant a divinis eo tem- tati, sed eliam quia per se illos comprehen- pore prohibito. Praeterea advertendum est in dit prohibitio. Unde, eliamsi aliquis sacerdos primo ordine effectuum sub nomine divino- ex privilegio celebret tempore cessationis, rum comprehendi tria illa, qure de interdicto alii nullo fruentes privilegio non possunt sa- declaravimus, scilicet divina officia, sub qui- crificio ejus interesse, ut constat ex communi bus et Missae celebralio, et horarum canoni- usu, et praxi Ecclesiae. Atque in his videntur Oirum publica recitatio, et omnes aliae solem- nes benedictioues, vel caeremoniae, quae in Ecclesia fiunt, continenlur; ilem et sacra- menla, et Ecclesiastica sepullura. De privatione divinorum officiorum. Doctores convenire. 3. An circa hanc prohibitionem moderatio aliqua in jure sit. — Dubitant tamen, an huic generali prohibitioni moderalio aliqua in jure adhibita sit. Et, quoniam sub nomine cessationis nulla in jure invenitur, dubitari solum polest, an illae, quae factae sunt circa 2. Per cessationem a divinis quae officia inlerdiclum generale, vel jure antiquo C. divina prohibeantur. — Per hoc prgeccptum Quod in te, de Pcenit. et remiss., vel jure etiam luici prohibentur audire divina. — novo c. Alma. Quidam senliunt concessio- Quod ergo ad divina officia spectat, generalis omnium privatio per hanc prohibilionem im- ponitur, ut verba ipsa cessationis a divinis prae se ferunt, et Doctores inlerpretantur, et quotidianus Ecclesiae usus. Inlelligendum au- missa voce recitare, januis clausis, et inter- tem est de publicis officiis, et orationibus dictis exclusis, et campanis non pulsalis; hoc Ecclesiae; nam privatse orationes, eliam in indicat Soto, d. 22, quaest. 3, art. 1, post templis, non sunt prohibitae ex vi hujus prae- quartam conclusionem, quatenus ait, olim in cepli, et ideo dicilur haac cessatio ministro- hac privalione divinorum officiorum nullam rum seu organorum Ecclesiae. Imo in his fere fuisse differenliam inter cessationem, et Dunquam censentur prohibilse horae canoni- interdictum; et Covarr., in c. Alma, p. 2, cae privatim dictae, eliam quatenus a perso- § 4, num. 7, versic. Hinc palet, docel, deci- nis Ecclesiaslicis ex obligalione, et ex officio sionem illam c. Quod in te, extendi ad ces- dicuntur; nam, licet ab ipsis dicantur, ut a sationem a divinis; quod tamen nulla ratione ministris Ecclesiae, et nomine ejus, semper confirmat, sed illud infert ex eo quod dixerat tamen computanlurquoad hocinter orationes aliam concessionem ibi faclam circa usum nem c. Quod in le, ex tunc habuisse locum in cessatione a divinis, ita ut, illa nou obstante, possint clerici in conventualibus Ecclesiis bini et bini horas canonicas sub- privalas, suntque veluti mtnnsecum, et pri- valum onus ministrorum Ecclesiae, quo nun- quam liberantur propler censuras, vel similes privationes, sed solum publica recitalione sacramentorum tempore inlerdicti extendi ad cessationem, quod eamdem habet difficulta- tem infra examinandam. 4. Corollarium hujus sententiae. — Atque Quamvis aulem haec cessatio dicatur privatio hinc ulterius conclucli videtur, etiam novain ininistrorum, tamen non solum il!i prohiben- concessionem c. Alma, extendendam esse ad tur celebrare, aut dicere haec officia, sed cessalionem a divinis, quia quoad hoc noa «Vjam laici probibenlur ea audire eliamsi ia est major ratio de inlelligenlia veteris, quam SECT. If. QUOS EFFECTUS HABEAT CESSATIO A BIVINIS. 203 novi juris. Nam vel cessalio aequiparatur in- Nihilominus Covarruvias, supra, in rigore (erdicto in his effectibus, et propterea sub juris, oppositam opinionem veriorem censet interdicto in his concessionibuscomprehendi- quoad concessionem cap. Alma. Unde ipse in tur, vel non ; si primura, tam in nova, quam praesenli dubitatione distinguere videtur inter in veteri concessione comprehendetur; si se- concessionem antiqui jnris et novi, ut illa cundum, in neulra. Quod aulem priinum sit extendatur ad cessationem, non vero haec. dicendum ralio suadere videtur, quam langit Non video tamen quomodo haec cohaereant, Pontifex in dict. c. Alma, ubi ex eo quod in nam utrumque jus agit de inlerdicto generaU loco interdicto nulla celebrenlur divina offi- et locali; qua ergo ratione dici potest in uno cia, magna sequuntur incommoda, quae ibi jure sub interdicto intelligi cessalionem, et numerat, ait opporlunum fuisse illam ampli- non in alio, cum materia, et verba, et omnia ficalionem facere; ergo tota ratio illius legis alia, qua3 considerari possent in utroquejure, fuit propfer incommoda cessandi a divinis; ejusdem rationis sint? Igitur, vel de utraque ergo mullo magis procedit eadem lex in ipsa moderatione, tam anliqua quam nova, hoc cessatione, quia ex paritate rationis optimum negandum est, vel de utraque affirmandum. fit argumentum in materia favorabili, prae- 7. Circa prxdictam prohibitionem nulla sertim si favor ad commune bonum, et spi- moderatio in jure hactenus adhibita est. — rituale perlineat, ut Canonislae frequenter Censeo igitur circa hunc effectum nullam esse docent in c. Ex tenore, Qui filii sint legitimi, haclenus moderationem in jure adbibitam. et plures alii, quos Covarr. refert. Qui maxi- Alque ita censuit gravissima congregatio me hoc procedere dicunt, quando ralio est in Doctorum utriusque juris, et Theologorum, ipsa lege expressa. quae anno 1556, circa materiam hanc Sal- b. Accedit, hic non solum esse aequalem manlicae facta est. Cujus videtur mentionem rationem, sed majorem, quia interdictum, ut facere Soto, in dicto art. 2. Quam sententiam supra dicebamus, majorem obligationem in- salis confirmat Ecclesiae consuetudo; plus ducit, eslque propria censura ; si ergo illud enim cessatur a divinis tempore cessationis, temperalum est, multo magis cessatio. Quam quam tempore interdicti; neque moderatio- rationem indicavit Palud., tenens hanc sen- nes omnes c. Alma, in praxi servantur in tentiam, 4, dist. 18, quaest. 8, art. 3, n. 38; cessalione a divinis; si autem essent licitae, et Navarr., in Sum., c. 27, n. 189; et Villa- non fuissent tam facile omissae, nec ministri diego, de Irregular., c. de Interdicto; et pro Ecclesiae tantum favorem contempsissent. eadem cilat Covarr., Joannem de Friburgo, Praeterea, si jus ipsum consulamus, nullum inSumma Confessorum, lib. 2, tit. 33, quaest. est decretum, in quo de cessatione sub pro- 221. Sed ibi non Ioquitur de constitutione c. pria ratione et nomine moderatio adhibea- Alma, sed ait, quando ex consuetudine qua- tur; sed absolute loquuntur de cessatione, et rumdam Ecclesiarum cessatura divinis prop- illam simpliciter poni praesupponunt, cum ler aliquam injuriam Ecclesiae factam, sus- tamen cessalio simpliciter dicta totalem pri- pendi quidem organa ministroium Ecclesiae valionem significet. Quin potius in c. Non et sonilum campanarum, et nihilominus pres- est nobis, de Spons., quod de hac cessatione byteros cum canonicis in Ecclesia submissa loqui videtur (ut etiam intelligunt Innocen- voce celebrare divina officia, et fere omnia tius et Panormitanus), cum distribuiione di- alia expedire sicut prius : Quod (inquit) non citur : Nulla divina officia permittatis ibi fieret, si esset Ecclesia interdicta. In quibus celebrare, prseter baptismum parvulorum, et ultimis verbis significat plus licere in hoc pcenitentias morientium; ergo in his juribus negolio tempore cessationis, quam tempore nullum habet fundamentum talis moderatio. interdicti, et consequenter non piovenire ex Aliunde verojura, quae adhibent moderatio- extensione cap. Alma, sed aliunde, nimirum, nem, loquuntur de interdicto, sub quo non quia cessalio aliquid minus est, quam inter- comprehenditur cessatio, juxta usitatum mo- dictum. Significat etiam, illud non solum dum loquendi juris, ut supra oslendimus. procedere in cessatione generali, sed etiam Accedit tandem conjectura, quae fortasse mo- in cessalione parlicularis Ecclesiae, cum ta- vit Summum Ponlificem, ne hujusmodi mo- men concessio c. Alma, solum in interdiclo derationem ad cessationem extendat, quia generali locum habeat; citatque Innocenlium alias nihil peculiare adderet cessatio praeter et Hosliensem locis cilalis. inlerdictum; nara, si liceret nunc ministris 6. Secunda sentenlia, — fiefutatur, ■— • Ecclesiae lempore cessationis dicere officia idi DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. januis clnusis, et cum aliis circumstantiis modis occurrendum est in cessatione a di- juris, quid quceso amplius prohiberet nunc vinis, quod etiam est ab Ecclesia provisum, Cessatio, quam inlerdictum? Ilem, si nunc ut sequenti seclione videl)imus. Nec denique possent canonici, v. gr., tempore cessalionis refert, quod vinculum interdicli intensive, illo modo dicere officium in choro, possent ut sic dicam, majus sit, quia, hoc non ob- etiam distribulionesacciperejuxta cap. Alma; stante, polest cessatio esse extensive major; ad quid ergo necessaria est restitutio, qine quod esse non posset, si eamdem moderatio- pra?cipitur in cap.Si cauonici, § Si autem, de nem acciperet. Et praeterea, quamvis inter- Offie. ordin., in 6, quam infra declarabimus? dictum videatur majus in ratione censuree, Igilur moderari illo modo cessationem a divi- tamen est frequentius, et facilius ponitur. Et nis fuisset illam e medio tollere; at hoc no- 0b hanc etiamcausam magis indigebat mode- luerunt, ut constat ex Clement. 1 de Sentent. ralione. excom., et probat etiam consuetudo; nam 40. Exclnditur sententia auctoris Summas postinlerdictum addi soletcessalio, non certe confessorum. — Unde non video de qua ces- alia ratione, nisi quia ea non permiltit quae satione loquatur auctor Summee confessorum, non obstante interdicto concedunlur. et alii quos citat; nam eam ab interdiclo dis- 8. Respondetur ad fundamentum primss tinguunt, et nihilominus dicunt, tempore talis Sententice. — Alque hajc ratio everlit fun- cessationis posse divina offiiia submissa voce damentum prioris sentenlia?. Primum enim celebrari; in nullo enim jure invenio talcm negamus jure antiquo factam esse modera- cessationis modum, nec inlelligo quid sit. tionem, quod ex communi diflerenlia cessa- Quod si forte loquantur de cessatione parti- tionis, et inlerdicli, et ex modo loquendi culari tantum unius Ecclesho, falsum etiam antiquorum jurium colligimus. Nec forlasse est quod asserunt, quia multo certius est in Soto, qui in conlrarium cilatur, id sensii; cessalione particulari non posse id fieri etiam cum enim dicit, olim aequale fere fuisse inler- ex concessione cap. Alma, quia illa non ex- diclum cum cessatione quoad privationem lenditur ad inlerdiclum particulare, ut supra divinorum officiorum, non videlur loqui de visum est; ergo multo minus ad cessalioneui jure, sed de faclo, ut palet ex ratione, quam particularem , quandoquidem ibi non est subdit dicens : Cum tempore interdicli inte- sermo de cessatione, sed de interdicto, et, si Tesse sacris non liceret, clerus ipse ab eis aliquo modo posset cessatio comprehendi, celebrandis omnino abslinebat. Ubi non dicit solum esset ob aliquam proportionem cum iure ad hoc astrictum fuisse; sed occasione interdicto ejusdem ordinis. sumpto ex populi impedimenlo, id solitum 41. Nullum privilegium circa celebratio- facere fuisse. Quod tamen unde ipse colle- nem vel auditionem divinorum tempore in- gerit, non video; nam cap. Quod in te, et terdicti extenditur ad cessationem. — Exclu- cap. Non est vobis, qtffi ad hoc ipse cilat, ditur quorumdam opinio. — Deinde colligo nihil dicunt. Deinde non facit ea absolute ex dictis, nullum privilegium, etiam in jure aequalia, sed cum diminulione illius parti- concessum circa celebrationem , vel auditio- culae, fere. nem divinorum tempore interdicti, extendi 9. Rursus hinc consequenter negamus no- ad cessationem a divinis, nisi specialiter vam moderalionem cap. Alma, ad cessatio- exprimatur. Quod quidem omnes Doctores nem extendi, propter paritatem ralionis, et facile concedunt de privilcgiis specialibus, Ecclesiac usum eliam post illam conslitulio- ut Covarruvias supra lato refert et docet, ao nem. Cujus ralio non movit Ponlificem ad Navarrus sequitur. De generalibus vero pri- tollendum omnino ab Ecclesia usum alicujus vilegiis quidam Doetores aliter Ioquunlur di- ccssaiionis simpliciiera divinis, sed ad mo- centes, privilegia generalia u jure concessa derandas interdictiones divinorum oflicio- circa interdicta ad cessationes extendi; qualia rum; et ideo non adhibuil moderationem in sunt de Templariis in cap. Cum et plantare, cessalioue ut sic, sed in iuterdicto. Unde non de Privil., et de Episcopis, in cap. Quod non- obslat, quod ex omnimoda cessatioue a uullis, eodem titulo, et de aliis religiosis, ia divinis sequi possint illa inconimoda, quaj ibi cap. Ut privilegia, eodem titulo. Ila sentit narrantur : lum quia illa fuerunt sufficientia Joannes Andreas, iu cap. Dileclis, de Appel.r ad moderandas prohibiliones, non vero ad et videlur Covarr. consentire; Navarr. au- tollendutn omnino e medio omnem lotalem tem absolute et generatim id negat de quo- Cessationem; tum etiam quia illi malo aliis cumque pnvilegio, et uiihi videlur eamdem SECT. II. QUOS EFFECTUS IIABEAT CESSATIO A DIVINIS. §05 esse omnium rntionem, quia privilegia non tionem a divinis, et non aliam. Sieut enim in plus concedunt, quam verbis suis juridice in- prioribus clausulis fit quaedam interdicii mo- tellectis exprimant; quod non minus, imo deratio, ita in hac, de qua agimus, fit qua> quodammodo magis verum est in privilegiis dam interdicli suspensio; ergo in neutro loco jure conlentis, quam extra; sed verbum, sub nomine interdicti comprehenditur ces- Jnterdictum, non significat cessalionem, se- satio. Nec videnlur sufficienlerexpcndi verba cundum usum juris, neque illam comprehen- citata hujus clausulre, quia sunt intelligenda dit; ergo in nullo privilegio posilo debet aut juxta subjectam maleriam. Cum ergo dicitur, potest ad cessationem exlendi. Item, hoc pri- In feslivitatibus vero, etc, subinlelligitur, vilegium respeclu cessationis multo magis tempore interdicli generalis loci; nam de illo exoibilal a jure communi quam respectu solum erat proposilus sermo a principio ca- intcrdicti ; ergo nulla ratione potesl illo modo pitis, ut palet ex illis verbis : Concedimus quod extendi. Tandem illa dislinclio nullo nititur tempore interdicti, elc.,et in fine concluditur: fundamenlo; cur ergo gratis admiltenda est? Cxteris qux- circa observationem interdicto- rum, etc. ; ergo totus etiam sermo interme- Anin cessatione a divinis vigeat privilegium dius intelligilur de tempore inlerdicli; ergo cap. Alma, pro 4 festivitatibus. etiam hsec suspensio, qure pro illis quatuor festivitatibus fit, cum ea limitatione concessa 12. Hatio dnbitandi pro parteaffirmat. — est; et ideo non habet locum in interdicto J)octores Salmanticenses. — Superest vero particularis Ecclesia?, quia in illo textu solum hic speciale dubium, an in cessntione a di- est sermo de interdiclo generali; ergo eadem vinis Iocum habeat concessio cap. Alma, ratione non habet locum in cessalione a di- sallem quanlum ad eam parteni, in qua pra3- vinis, quia jam satisoslensum est cessalionem cipit, ut in quatuor festivilalibus officia sub interdiclo non comprehendi. Atque ita solemiiiter celebrenlur. Ralio dubilandi est, evertitur fundamentum contrariie senlentia}, quia in ea parle concessio illa non limilatur ac proplerea in rigore juris hasc posterior ad lempus interdicli, sed simpliciler id sta- pars vera videlur. Nam aliee conjecturae, quas tuitur quasi in privilegium illorum dierum ; aflert Govarruv. non habent probabililatem, sic enim dicitur : In festivitatibus vero nec procedont consequenter ad superius Natalis Domini , Paschx, et Pentecostes, et dicta; nam similitudo rationis non sufficit, si Assumptionis Virginis gioriosx, campanxpul- verba privilegii vel concessionis non magis Sentur, et januis apertis alta voce divina comprehendunt suspensionem, quam alias officia solemniter celebrentur, elc. Est ergo moderationes, praasertim cum ostensum sit, illucl veluti quoddam absolutum prppceplum majorem fuisse occasionem ad moderandum, negalivum, quod ha?c non possunt illis die- vel suspendendum interdictum, quam cessa- bus prohiberi; ergo in omni proprietale et lionem. Nihilominus tainen, si conlrarii con- rigoreextenduntur illa verba ad cessalionem, sueludo alicubi recepta fuerit propler auc- et aliunde nulla propterea fit propria cor- torilatem aliquorum Doctorum sequentium rectio in jure, cessantque alice rationes supra priorem interprelationem dictorum verbo- allata», quia solum inde sequilur, ut cessatio rum, potest in praxi probabiliter sustineri. in illis diebus suspendenda sit, quod nullum est incommodum, nec contra aliquod jus, ct Explicantur alia minutiora. aliunde est valde consentaneum samlitati illorum dierum. Atque hujus opinionis f - 14. An tempore cessationis possint clerici runlur fuisse Doctores Salmanticenses, et bini recitare privatim. — Sententia negans ita in facti conlingenlia servatum faisse probabilis et in praxi secura. — Conlraria anno 1584. Tenet etiam Covarruvias, in cap. tamen probabiliter defendi potest. — Alia Alma, part. 2, § 5, uum. 3. inlerrogari possunt circa haec officia, quae mi- 43. Bationes pro parte contraria. — Sen- nutiora sunt, et breviter possunt expediri. tentia negans probabilior. — Limitatio. — Quale est illud, an tempore cessationis a di- Aliunde vero obstant omnia, quae de inter- vinis possint clerici bini recilare officium . pretatione cap. Alma, diximus quantum ad canonicum, prsesertim extra Ecclesiam, et reliquam partem totam concessionis itt eo omnino privatim, ubi ab aliis audiri noa . factee. Nonenim videtur verisimilequamdam possint. Nonnulli enim Doctores de hac re parlcm iiiius concessionis exteudi ad cessa- Salmunticoe consulti responderuuL, id ueri 2§5 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINfS. lioti posse;et fortasse moti sunt, quia ex vi de hac cessatione loquuntur, de hujusmodi ccssationis non tantum prohibemur dicere, etiam totali privatione intelliguntur; ergo sed elinm audire divina; quamvis autem eodem modo intelligenda est sententia quoties prohibitio dicendi non comprehendat priva- simpliciler fertur. tam ncitalionem , prohibet tamen audilio- 16. Potest tamen Episcopus ferre quoad ali- nem, etiam privatae recitalionis. Unde nullus qua tantum. — Excluditur quorumdam sen~ eliam laicus potest eo tempore audire sacer- tentia. — At vero, loquendo de possibili, dolem privatim recitantem. Duplici ergo ex nihil videtur repugnare, quod in hoc genere capite non poterunt clerici bini dicere officia : prohihitionis detur privatio partialis, ut prior primo, quia jam non est omnino privata, sed ratio convincit. In jure autem nullum habe- aliquo modo publica illa recilalio. Secundo, mus hujus rei exemplum, quia nullam habe- quia, licet unicuique eorum licitum sit reci- mus cessationem ipso jure Iatam, ut supra tare, non tamen alium audire. Esltpie haec dixi. Si autem judex in sentenlia adderet pars probabilis; contraria tamen est secura, delerminationem limitanlem cessalionem ad et in praxi servari polest. Non quidem ob unum genus officii tantum, sine dubio noa privilegium cap. Quod in te, sed quia censeo, plus operarelur, quia sententia judicis noa illam recitalionem satis esse privalam, cum operatur, nisi juxta voluntatem ejus; et haeo sit inter duos tantum, neque esse ibi dis- non plus efficit, quam verbis exprimat, ut tinguendam auditionem a recitatione, quia saepe in similibus diximus. Dicunt vero ali- utrumque fit per modum unius; nam ex illis qui hoc posse facere Summum Ponlificem, duabus personis veluti conficitur unus in- quia est suj ra omne jus; non vero inferiores teger minisler illius actionis; et ideo, sicut Episcopos, qui.i juri communi subjiciuntur, clericus non prohibclur recitando audire et non possunt modum censurarum vel poo- seipsum, ita neque socium audire. Item quia narum jure praescriptum immulare; in jure de hac re nulla est expressa in jure prohi- autem non invenitur talis modus cessalionis bitio, et tola haec cessatio dirigatur ad officia parlialis, sed totalis tanlum. Ego tamen non Ecclesiaslica quatenus ita publice fiunt, utad invenio in jure communi ubi positive, ut sio popiili parlicipationem, seu auditionem ordi- dicam, praescriptum sit, ut haec cessatio so- nentur, sub quibus in rigore non eomprehen- lum integra et totalis ponalur, sed solum ditur recitalio officii inler duos sacerdotes; invenio in eo fieri mentionem cessationis ab- propter quod hanc partem eligendam censeo solute, et sine limitatione, ut in cap. Si cano- qua? modernis etiam scriptoribus probatur. nici, de Officio ordin., in 6, et aliis supra 15, An per cessalionem omnia divina officia citatis. Et in aliquo casu praecipit, ut cessatio prohiheanlur. — Simpliciter lata omnia di- totalis ponatur, ut in cap. Non est vobis, de vina officia prohibet. — Alia inlerrogatio est, Sponsalibus. In cap. autem 1 de Jure patrou. an per cessationem a divinis prohibeanlur videtur indicari quaedam cessalio partialis semper omnia divina officia. Quod est quae- in particulari Ecclesia, cum dicitur : Praeci- rere, an hoec cessatio sit semper lotalis, vel piatur ab Episcopo, ut nullo modo ibi Missa- possit eliam esse partialis ad eum modum, rum solemnia celebrentur. Nam ex vi horum quo de suspensione et iulerdicto distinxi- verborum non videntur ibi prohiberi sacra- mus. Videtur enim fieri posse, ut aliquando menta, vel horaecanonicae;quamvis probabile praeeipiatur cessari ab horis canonicis, non sil prohibitionem esse absolutam de usu talis vero a Missae sacrificio, aut e conlrario, quia Ecclesiae ad officia divina ; nam in cap. 2, haec inter se connexa non sunt, et modus dicitur : Ejusdem Ecclesioe claudat ostia, ut prohibilionis pendet ex volunlate ferenlis. In sacrum mysterium nullus ibi cclebret. Pro- contrarium vero est. quia ratio cessalionis babile ergo est in jure non fieri mentionem videlur consisiere in quadam lotali priva- parlialis cessalionis; ex hoc autem inferrl tione, qua> non suscipit magis, nec minus. non polest, hanc cessationem parlialem esse Quae posterior ratio convincil, quolies ces- jure communi prohibitam, quia nec lalis pro- salio a divinis simpliciter ferlur, tolalem hibitio expresse ponitur, nec quoad hauo esse, et omnia divina officia simpliciter pro- parlem prtescripta est certa forma necessa- hibere, ac denique omnes eflectus cessalionis rio servanda in cessatione ferenda, sed solum habere, quia verba absoluta hanc habent quoad alias circumstantias seciione sequenti \im, maxime in his pcenis privativis, qua3 explicandas. Unde in hoc etiam sensu dici negationem includunt. Unde omnia jura, quae polest cessalio esse quid facti, et nou juris, SECT. II. QUOS EFFECTUS HABEAT CESSATIO A DIVINIS. 297 quia qnoad substanliam suam, non est insti- quendo, comprehenduntur sub divinis offi- tuta per determinatam juris forrnam , sed ciis, ut ponderavit Panormitanus ex illo introducla est per voluntatem Praelati, vel textu in cap. Non est vobis, de Sponsal. alterius habenlis potestatem ex privilegio, Difficultas vero est, an sit aliqua exceptio ia vel consuetudine, jure permiltente. Qua- hoc facienda, et quaenam illa sit. In qua re propter non censeo boc excedere ordinariam omnes conveniunt excipi in primis baptis- potestalem Episcoporum ; nam, qui potest mum parvulorum, et poenitentiam niorien- totum prohibere, potest et partem solam, tium, exdict. cap. Non est vobis, cujus verba quando aliud specialiler non obstat, quod sunt : Nulla divina officia, praeter baptismum hic non invenimus. Verum est, ordinarie et parvulorum, et poenitentiam morientium cele- juxta communem consuetudinem Ecclesiae bretis, vel permittatis alic/uatenus celebrari, hoc non fieri, quia moraliter non est necessa- Dici vero potest, Pontificem eo loco non de- rium, cum cessatio poni non soleal, nisi post disse formam generalem imponendi cessalio- alia remedia, et quando jam expedit omnino nem, nec explicasse effectus ejus; sed soluni divina organa suspendere; nam, quando par- pra?cepisse, ut in certo quodam casu talis tialis prohibilio sufficit, per interdicta fieri modus cessationis poneretur. Imo, addendo solet, et hic ordinarius usus tam a Pontifice expresse exceptionem, indicasse videtur, si quam ab aliis Episcopis servari solet. absolute prae^episset cessalionem imponi, et 17. Campanarum pulsatio, an prohibeatur exceptionem non declarasset, nihil excipien- tempore cessationis. — Denique inlerrogari dum fuisse. Nihilominus tamen omnes Doc- potest, an hseccessatio prohibeat eliam cam- tores inlelligunt, illam exceptionem fuisse panarum pulsationem. Dico tamen in hoc additam ad majorem claritatem, non tamea nihil esse a jure praescriptum, et ideo ex vi ex speciali benignitate et concessione, sed verborum in tantum haec prohiberi in quan- ex communi jure, et perpetua observalione tum aliquo modo perlinet ad divinum offi- Eeclesiae valde consentanea divino juri, quia cium, id est, quatenus est signum convocans illa duo sacramenta sunt necessaria ad salu- populum Chrislianum ad illud audiendum; tem fidelium, ut nullo tempore ab Ecclesia hac enim ralione prohibetur etiam per inler- negentur. Unde fit, eliam Eucharistiam mo- dictum ; ideoque ut minimum, quantum hic rientium, ut sic dicam, seu per modum via- usus prohibetur ex vi interdicti, tantum vi- tici, non prohiberi ex vi cessationis, tuia detur prohiberi ex vi cessationis; nam, licet quia etiam Eucharistia est suo modo neces- prohibitiones hae sint dislinctae, tamen, quoad saria jure divino; tum maxime, quia ia materiam hanc divinorum officiorum quae cap. Quod iu te, de Pcenitent. et remiss., de- prohibent, conveniunt et aequiparantur. Qua- claratum est, quolies in jure praescribitur, propter signum campanae ad concionem, ut morientibus pcenilenlia non negelur. via- Angelicam salutationem , et similia, quae ticum etiam comprehendi, quod vere poeni- officia diviiia non sunt, non est prohibilum tentibus negandum non est. ex vi cessalionis. Nihilominus tamen, si con- 19. Tempore cessationis potest fieri sacrum suetudine receptum sit, ut major privatio semelin hebdomada. — Occurritur objectioni. hujusmodi usus propter cessalionem obser- — Ex quo necessaria consecutrone moruli vetur ab Ecclesia matrice, seu principali colligitur, permissum esse sacerdatibus hoc illius Ioci , illa est a caeleris consuetudo tempore illum usum Eucharistke, et sacri- Servandn. Quod interdum esse poterit sub ficii Missae, qui vel ex jure vel ex facto ne- obligatione, vel propter modum consuelu- cessarius est ad ministrandum viaticum dinis, vel propter scandalum. morientibus. Ex jure appello necessarium usum illum, de quo mentio fit in cap. Per- De privatione sacramentorum. mitlimus, de Senlent. excomm., ubi semel ia hebdomada confici permittilur corpus Doinini 18. Communis sententia. — Cessatio non tempore interdicli, ut renovari possit, et pro prohibet baptismum parvulorum, nec pceni- infirmis custodiri; idem ergo fieri posse dixi- tentiam morientium. — Nec Eucharistiam per mus tempore cessationis, non quia cessatio modum viatici. — Cerlum est hanc etiam sub interdicto comprehendatur, sed ex mo- privalionem conlineri sub effectu cessationis rali necessitate aequali; nam sicut tempore a divinis, quoniam sacramenla , et usus inlerdicti servanda est Eucharislia pro in- eorum, divina etiam sunt. Imo generatim lo- firmis, ita et tempore cessationis, quando- 298 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. quidem ministranda est. Ex hoc autem tem ad decentiam sacramenti; ergo possumus consequenter sequitur, ut sit etiam reno- nunc illa etiam uli tempore cessationis; nam, vanda, si cessatio duret; nam hoc spectat ad cum hoc sit arbitrarium, optime faciemus reverenliam ipsius sacramenti ; et ideo nec utendo arbitrio, quod jus ipsum aliquando debel, nec potest omnino ab Fcclesia prohi- probavit. beri. Atque hinc rursus concludo, hanc reno- 20. Quovis etiam die potest fieri sacrum, si valionem fieri posse oclavo quoque die, sicut opus sit conferre viaticum, et non sit Eucha- in illo textu declaratur, cumque non possit ristia. — Satisfit objectioni. — Potest tamen rcnovari, nisi in Missee sacrificio, fit conse- aliquando contingere Eucharistiam non esse quens, ut illud eliam ofierri possit. Dices, in pro infirmis reservatam, et aliquem esse in illo textu solum dici, Permittimus, et, tcmpore eo necessilalis articulo, ut morilurus creda- interdicti. In priori aulem verbo significatur tur sine viatico, nisi de novo consecretur; et tam frequentem renovationem non esse ne- hanc vocavi facli necessitatem, existimoque cessariam, sed permissam, idque non in quo- esse sufficientem, ut lempore cessalionis libet tempore prohibito, sed per interdictum; Missa dicatur. Quia ibi concurrunt duo jura, ergo licet tempore cessalionis licila sit reno- divinum communicandi in articulo mortis, et valio absolute necessaria ad reverentiam humanum prohibens sacrificare hoc lempore; sacramenli, non tamen ila frequens, quia per plures dies sine periculo differri potest. Respondeo, tempus hujus dilationis, vel re- novationis arbitrarium esse; neque enim Iege ergo illud prius prseferendum est, eum non sit aliqua urgens causa, vel necessitas, ob quam posterius praaferalur. Dices pmeceptum divinum obli"are infirmum exislentem in ne- aliqua aut ex sola rei nalura satis definilum cessitale, non vero sacerdotem, qui propter est; pendet ergo ex prudenlia ; nam, servata illum communicandum sacrificaturus est. revercnlia debita sacramenli, juxta qualita- Respondeo aliquando posse conlingere, ut tem loci et circumstanliarum aliquando po- etiam ipse sacerdos sit in extremo periculo test magis difierri, nonnunquam vero necesse morlis vel naturalis vel violentse, et commu- est frequentius fieri. Ut ergo aliquid esset nicare non possit nisi sacrificando. Deinde circa hoc slabile pro tempore inlerdicti, de- eliam sacerdos tenelur naturali jure charila- claratum fuit in illo cap. Permittimus, suffi- tis subvenire proximo in ea necessitate exi- cere, ut hacc renovatio semel in hebdomada stenti, ministrando ei viaticum, si cominode fiat. In hoc enim sensu positum est dicto loco potest; non est autem verisimile, Ecclesiam verbum Permittimus; non enim positum est hoc ei prohibuisse in illo arliculo cum tanto verbum praeceplivum , quia noluit Pontifex rigore, ac discrimine proximi. Denique qui obligare, ut rcnovatio sacramenii per plures aliquem aclum concedil, non prohibet ea, dies non differatur, sed solum approbare quoe moraliler sunt necessaria ad talem ac- illam frequentiam, et prohibere, ne tempore tum; Ecclesia aulem conced.it, ut tempore illo frcquentius fiat sacrificium ad hunc finern. ccssationis viaticum minislretur morienlibus; Quod quidem jus respectu interdicli jam non ergo ubi id fieri non possit sine sacrificio, est necessarium propler concessionem cap. hoc etiam facere non prohibet. Alma. Respectu vero cessationis, quamvis 21. Advertendum pro his exceptionibus. — illud jus eam non comprehendat, ut argu- Adverto lamen, in hoc, et superiori casu, ne- nienlum convincit, tamen ex illo sumimus, cessarium esse, ut sacrificium fiat cum ea dclcrminationem temporis prudenlcr fieri moderatione, ut, quantum fieri possit, cessa- iuxta formam illius capilis eliam tempore tio servelur in oinnibus, quoe ad illum finem cessationis. Nam in primis inde colligimus, necessaria non sunt, quia cum prohibilio ces- non posse tempore cessationis fieri sacrum sationis per se obliget, et solum propter hunc ad finem renovandi Eucharisiiam, frequen- finem in tali casu veluli suspendatur, aut li- tius quam semel in hebdomada, quia, si mitelur, soluin intelligitur limitari in his, tempore interdicti hoc non licebat juxla anli- quce ad illum iinem necessaria sunt, scilicet, quum jus, signum est, aliarn majorem fre- quoad sacramenli consecrationem, et saeri- quontiarn non esse moraliler necessariam ficii oblalionem cum debitis caeremoniis et ad reverenliam sacramenli; ergo neque nunc c licita tempore cessationis. Rursus cum illa frequenlia approbata fuerit, merilo cre- dcre possumus illam esse valde convenien- quasi intrinseca solemnitate; reliqua vero prohibila manent; et ideo debet fieri sine po- puli convocalione et secrelo, ac denique cum aliis circumstanliis positis in d. op. Peruxit- SECT. II. QUOS EFFECTCS HABEAT CESSATIO A DIVINIS. 299 timus, cum similibus; nam illae circumsfan- fantigealicujus, et durasse usque ad adullam tia) vcluli ex natura rei sunt necessariae, retatem; numquid, si parcutes negligentejf Supposila liac prohibitione generali. Sicut fuerunt in eo baptizando tempore infantice, efiam tempore cessalionis potest deferri Eu- baptizari non polerit in adulla celate, aut charistia infirmis cum pompa necessaria ad amillet jus suum propter solum cetatis reverenliam tanli sacramenli, et dato etiam augmentum? Cerle id non cst verisimile. vcl dclato signo campanse, quo fideles ad co- Haec ergo pars videlur probabilior, ct ralio- mitandum sacramentum convocentur; nullum nes dubitandi in contrarium solulae sunt. tamcn officium divinum dicendum cst, quia 23. An cessationis tempore possit baptismus hoc per se est prohibitum, et alias ad actum cum solcmnitate minislrari. — Secundum du- concessum convenienler agendum necessa- bium est, an in his casibus possit baplisinus rium non est. cum solemnitate ministrari, vel tantum pri- 22. Baptismus adultorum an sit etiammini- vatim; nam id solum videlur concedi quod strandus tempore cessationis. — Conclusio. — necessarium homini est; sola autem substan- De his vero, et aliis sacramentis nonnulla du- tia sacramenti est absolute necessaria. Nihilo- biasupersunt.Primum estdebaplismoadullo- minus respondeo, baptismum cum tota sua rum, an sit permissus tempore cessationis. Et solemnitate concedi, tum quia quotios jus de est ralio dubii, quia in illo c. Non est vobis, baptismo absolute loquitur, inlelligitur de solum permitlitur baptismus parvulorum; baptismo solemni ritu ministrato, quia, perse ergo aliud tacite negatur. Ilem, quia bnptis- loquendo, non debet aliler minislrari; tum mus non est ita necessariusadultis, sicut par- maxime, quia non solum conceditur quod est vulis;ergonec propler similitudinem ralionis homini necessarium, sed etiam quod decet potest illa concessio extendi. Nihilominus ipsum sacramentuin; non enim hoc minus probabilius censeo, etiam adullis posse mini- necessarium est. Et ad hoc faciunt quae in strari baptismum tempore cessationis. Quod simili diximus agendo de inlerdicto. Et hoc senlit Gloss. in cap. Quoniam, de Sentent, aperte sensit Abb., dict. cap. Non est vobis, excomm., in 6, et Panorm., in dict. cap. Non num. 8, ubi ex hac concessione infert, etinm est vobis; et in primis, si adultus sit in peri- esse concessam confectionem chrismatis, quia culo mortis, res videtur indubilala, quia non sine chrismate non fit baptismus. Quod non est illi minus prseceptum baptisma jure di- est verum, nisi de baptismo solemniter mi- vino, quam Eucharistia, neque est minus ne- nistrato. cessarium,quam sit sacramentum pcenitentise 24. An confirmatio tempore cessationis mi- peccatori jam baptizato. Deinde, quia propter nistrari possit. — Decisio. — Terlio dubitari periculum vila?, ut dicilur in dict. cap. Quo- potest de sacrnmenlo confirmnlionis; nam de niam, seniper hoc sacramentum repulatur hoc nihil in jure invenimus, quia, Iicet in necessarium; et propterea parvulis nou tan- d. cap. Quoniam, de Senlent.excomm., in 6, tum dari potest tempore cessationis, quando dicalur, confirmalionem ministrnri posse illi sunt in morlis periculo, sed absolute quo- tempore interdicti, lamen jam dictum est in libet convenienti tempore; ergo eadem ra- his privilegiis seu concessionibus noinine tione dandum erit adullis etiam seclusa occa- interdicli non comprehendi cessalionem; sione morlis, quia quoad reliqua, magis illo aliunde vero in dict. cap. Non est vobis, non jndigent, propler majorem necessitalem gra- excipitur confirmatio. Nihilominus lamen titead vitanda peccata,exercenda merita,elc. multi Doctores graves, qui de hac materia Denique in eo texlu. quod pro aliis nolandum consilium Salmantieee fecerunt anno 1556, est, non est nominatus baptismus parvulo- quoid hanc partem censuerunt, posse confir- rurn, quia solis pnrvulis eo tempore dandum mntionem dari tempore cessationis. Eam- sit, sed quia juxta moremEcclesioc in pueri- demque sentenliam insinuat Panormitanus, tia dandum est, ita ut licet adultus baptizetur, paulo antea citatus; dicit enim qualuor sacra- ille possit dici baptismus parvuli, non faclo menta concedi tempore interdicti, et terlium (ut sicdicam), sedjure; nam in pueritia dari dicit esse confeclionem chrismatis, sub qua poterat, et debebat, si convenienli tempore comprehcndere videtur usum ejus per con- sumerelur. Ex quo sumi polest confirmatio; firmalionem; nam pura confectio vel alius nam, si baptismus dandus est infanti tali usus ejus sncramentum non est. Nec refert, tempore, cur negandus est adullo? Fingamus quod dicat, tempore interdicti; nnm infra enim cessationern positam esse tempore in- exponit, incasu illiuslexlusnonesseinlerdic» 300 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. tum proprie, sed cessationem a divinis. Ilfec extensio, ergo jure antiquo non licebat mi- ergo pnrs propter auctoritatem probabilis nistrare sacramentum pcenitentiae tempore est; difficile autem est eam probare textu, cessationis extra articulpm necessitatis; imo vel ralione. Ul enim consequenter loquamur, supra diximus, etiam C i tempore intcrdicti non possumus dicere concessionem iuterdicti nihil circa hoc statutum inveniri in jure ve- extendi ad cessationem; dicere vero possu- teri; et sane, cum in cap. Alma, hoc lanquam mus, concessionem baptismi extendi ad con- novumspecialiterconcedatur.satissignificniur firmationem, et hunc esse sensum dict. cap. antea non licuisse; ergo a fortiori dicendum Quoniam, cum periculum mora3, quod est in est ex vi juris antiqui hoc non licuisse tem- baplismo, commune faciat confirmationi. Et pore eessationis. Est autem in superioribus ralio esse potest, quia confirmalio censetur ostensum, jus antiquum integrum mnnere esse veluli perfectio quaedam et complemen- quanlum ad cessationem a divinis, eo quod tum baptismi, sicut dictum est supra agendo interdictum et cessatio in jure distincta sint, de interdicto. Ex quo etiam fit, ut decisio et nulla nova moderatio loqualur de cessa- cnp. Quoniam, de confectione chrismatis in lione, sed tantum de interdicto. Quie ratio die ccenae Domini, non obslante interdicto, aeque probat de illa extensione cap. Alma, etiam in cessatione a divinis locum habeat; quoad hoc sacramentum pcenitentiav, nec non propter extensionem interdicti ad cessa- Covarr. affert rationem aliquam obquarn haec lionem, sed quia illa decisio, supposilo priori permissio extendatur ad cessationem, potius principio, non pendet ex novo jure positivo, quam permissio spectans ad divinorum cele- sed ex natura rei sequilurex alio principio in brationem. Nam utraque ita est extensio, ut jure posilo, quod, qui concedit actum, conse- sit etiam correctio anliqui juris; ergo in hoc quenter concedit quae sunt praevia et neces- pares sunt; cum ergo sub interdicto inlelli- Saria ad actum. gamus cessalionem in prima clausula, et non 25. An tempore cessationis poenitentia extra in secunda, solum video dici posse, pceniten- periculum mortis ministrari possit. — Quarto tiam esse magis necessariam, quam alia di- dubitari potest, an sacramentum pcenitentiae vina officia, et ideo in illa magis admitten- possit tempore cessationis ministrari extra dam esse hanc benignam inlerprelalionem, mortis periculum. Nam in dict. cap. Non est quae pia est, et satis expediens ad animarum vobis, solum excipitur pcenilentia morien- salutem; tamen hoc non obstante, oppositum lium. Nihilominus citati auctores Salmanti- censeo verius in rigore juris; consueludo au- censes, ut ferunt, docuerunt etiam hoc sacra- tem praecipue fundata in doctorum virorum mentum posse eo tempore minislrari. Quam auctoritate, et a pastoribus tolerala, poterit sententiam tenet etiam expresse Covarr., in excusare. cap. Alma, part. 2, § 4, n. 7, verb. Ulcumque 27. Prohibetur etiam Ordo, extrema unc- tamen sit. Mihi aulem non constat in quo tio, Eucharistia extra viaticum, et matrimo- priores Doctores fundali fuerint; Covarr. au- nii solemnitas. — Ultimo dubitari poiest de tem fundori videtur in cap. Alma, ubi conce- aliis sncramentis, quod ex dictis breviler ex- . ditur, ut tempore inlerdicli sacrnmentum hoc pediri polest. Certum est enim Ordinem etjF dnri possit quibuscumque, qui per censuram, extremam ur.clionem dari non posse, nec vel pertinaciam, seu defectum disposilionis Euchnristiam extra vialicum. Haee enim & impediti non sunt. Nam licel concessio illius forliori sequuntur ex dictis in proximo dubio capitis (ait Covarr.) non in omnibus exlenda- et ex dictis etiam de interdicto. Idemquc di- tur ad cessntionem a divinis, tnmen in his cendum est de solemnitate malrimonii; de permissionibus, quae non perlinent ad ordi- ipso vero matrimonio quoad substantiam, nariam divinorum officiorum celebrntionem, idem dicendum est lempore cessationis, quod exlendi debet, et praesertim in hoc, quod de tempore interdicti; non quia cessatio sub poenitentioe sacramentum ministrelur eliam inlerdicto claudatur, quod semper negamus, sanis, quia solum est quaedam juris veleris sed quia in utraque prohibitione aequale du- extensio. bium est, an mnlnmonium privatim, et sine 26. Covarruvix fundamentum et opinio re- solemnitate Ecclesiastica et benedictione con- jicitur. — Sententia negans praefertur. — Limi- traclum, sequntur quoad hoc naturam sacra- talio. — Verumlamen ex hoc ipso principio menti vel hum.mi conlraclus; cl ideo videnda difficilis niiui iit hoec opinio; nain si ksec fuit sunt superius dicta, et hlo appilcanda. SECT. II. QUOS EFFECTUS IIABEAT CESSATIO A DIVINIS. 301 De privatione Ecclesiasticx sepulturx. ccemeterio possint sepeliri, licet non intra Ecclesiam. 28. Nonpotest fieri Ecclesiasticum officium 30. Excluditur guorumdam limitatio. — quo tempore corpus sepelitur. — Hic est po- Sed hoc arbitrium voluntarium est ex pia stremus effectus cessationis a divinis. In quo quadam consideralione sine juris funda- duo distinguenda sunt. Unum est ipsa Eccle- mento, cum tamen haec omnia in illo funden- Siaslica sepultura, seu depositio cadaveris in tur. Quapropler supposito priori principio, locumsacrum. Aliud, Ecclesiasticumofficium, quod cessalio privat Ecclesiastica sepullura, quod juxta Ecclesiae consueludinem fieri so- consequenter loquendo, nulla est facienda let, dum corpus hominis fidelis traditur se- exceptio ex vi juris, quia nulla invenitur, pullurae. Quoad hoc ergo secundum certum quae de cessatione loquatur, et non sufficit est, lempore cessalionis a divinis non posse loqui de interdicto. illo modo corpora fidelium tradi Ecclesiasticae 31 . Refutatur sententia communis. — Major Sepulturae, quia cessatio absolute prohibet difficultas est in ipsa generali asserlione, omnia Ecclesiaslica officia, cap. Non est vo- quod cessatio privet fideles sive clericos sive bis, de Sponsal., cum aliis supra citalis;sed laicos Ecclesiaslica sepultura quoad ipsum hoc est unum ex divinis officiis; ergo hoc locum sacrum, quia nec jure, nec ratione, eliam prohibitum est ex vi cessalionis. Et ita nec sufficienti auctoritate fundari potest; in hoc nulla est controversia inler Doctores Nec eliam est dubitatio quin nullum juris pri- vilegium nullave exceptio pertinens ad simi- lem effectum inlerdicti quoad hoc locum ha- beat in praesenti; preeterquam quod supra ideoque non est pro libito asserendum, vel credendum, cum ad poenam, et rigorem per- tineat. De ratione per se notum est, quia om- nis haec prohibitio pendet ex jure positivo. Probatur ergo prima pars, quia in primis ostendimus, eliam in ipso interdiclo non esse nullum est jus, quod in particulari declaret jure concessa privilegia quoad hanc partem; consulanlur ibi dicta, et ad hunc locum cum proportione applicenlur. 29. Utrum cessatio privet Ecclesiastica se- pultura. — Communis sententia. — De primo vero est difficultas, an sit prohibita sepultura Ecclesiastica quoad ipsum !o'um sacrum, per cessalionem a divinis. In qua re communis senlentia affirmare videtur, proplerea quod Cessatio a divinis privat omnibus, quibus pri- vat inteidictum; sed interdictum privat Ec- clesiastica sepultura; ergo et cessatio. Major nullo jure probatur, sed solum communi Doc- torum consensu. Addunt vero quidam, hoc limitandum esse ad laicos; nam clericis con- cedi polest sepultura Ecclesiastica propter interpretanda est. Et confirmatur, nam su hunc effectum, seu prohibeat sepulturam; nam si esset, ab aliquo auctorum, vel Doclo- rum hoc asserenlium citaretur, quod non fit; neque in omnibus decrelis supra adduclis, quae de cessatione mentionem faciunt, hoo legilur. Deinde, neque sub generalibus verbis comprehenditur, quia solum in illis decrelis dicitur cessandum esse eo lempore ab omni- bus divinis officiis, ut patet praecipue ex cap. Non est vobis , de Sponsalib. ; at vero haec traditio sepullurae in loco sacro,siabsque alio divino officio fiat, per se non est divinum of- ficium in rigore et proprietale; ergo non comprehenditur sub generali prohibitione, quae cum odium, et rigorem contineat, slricte cap. Quod in te, de Poenilent. et remiss., ubi hoc privilegium cleriofc conceditur. Sed haec limilalio non habet fundamentum in illo texlu ; loquilur enim solum de inlerdicto, et jam sacpe diximus privilegia concessa tem- pore inierdicti, ex vi verborum nou extendi ad cessalionem. Alii limitant hoc solum ad presbyteros, ut possint sepeliri saltem in cccnielerio Ecclesiae, quia ~cum cessatio stric- tius obliget quam interdictum , non debet illud privilegium cap. Quod in te, extendi seque in cessalione ac interdicto; est autem ralioni consentaneum, ut aliquo modo conce- datur sallem presbyteris, qui sunt perfectis- pra tractando de hoc effectu interdicti, dixi- mus cum communi sententia, privilegia, quae tantum concedunt participationem divinorum officiorum tempore interdicti, ex vi verbo- rum non concedere locum sacrum in sepul- turam, quia non est divinum officium; ergo a fortiori e contrario cessatio, quae solum pro- hibet omnia divina officia, non propterea ve- tat dari locum sacrum in sepulturam absque sacro officio. 32. Axioma, in quo communis opinio fun- datur, rejicitur. — Preeterea, illud axioma, quod cessalio privat omnibus rebus sacris, quibus privat interdictum, in nullo jure ha- simi inier simplices clericos, ut videlicet in betur, ut patebit inluenti omnia supra citata. 302 DIPP. XXXIX. DE C! Neqne in similitudine rntionis fnndnri potest; nam interdictum afficit, ut supra diximus, locum ipsum, eumque reddit quasi inhabilem ad talia munia, inter qure unum est receptio, vel sepultura corporis fidelis, quod extra illum locum posset optime sopeliri in loco sacro; at vero cessatio non afficit locum, sed tantum personas prohibct in ordine ad locum; et ideo ex qualitate loci, ut sio dicam, non sequitur hic effectus, nec eliam sequitur ex prohibitione imposita personis , cum illa limitelur ad Ecclesiastica officia : ergo. De- nique nec ex communi consensu Doctorum vere probatur illud axioma; nam, licet Doc- tores Canonista? interdum dicant, interdic- tum locale generale, et cessalionem genera- tetn aeqdipaTari, plerique tamen eorum statim adduntj ribt) rcquiparari in omnibus,et quoad hunc pnrticularem effectum nunquam ex- presse et in specie ea acquiparari dicunt, ut patet ex Panormit., dict. cap. Non est vobis; Innoc, in cap. Dileclis, de Appel., et in cnp. Irrefragabilis, deOffic. ordin., cum aliis, eis- dem locis; et ex Covarr., dict. § 2 et 4, cum aliis, quos rcfert. Neque m Suinmislis inve- nietur in parliculari illa Eequiparatio, aut illud principiiiui generale, quod cessatio ha- fceat onmcs effectus, quos habet interdictum, ut patet ex Sylvest., Angel., Tab. et aliis, verb. Cessatio. Ac tandein Navatr., rn Sum. num. 188, definienscessationcm, solum dicit, esse desistenliam a divinis oflieiis, et ab ad- roinislratione sacramentorum ; de sepultura autem Ecclcsiastica nihil dicit, nflirniuns illam csse communem juris intcrpretum sen- tenliam; ergo rccte etiani diclum est hunc effecluni nulla sufficienti auclorilaie fundari. 33. Occurritur objectioni. — Dices : si ar- gumcnlum factum est efficax, eliatn cessatio non privabit sacramentis, qnia hacc eti;un solenl a divinis officiis dislingui in jure, cap. Si civilas, de Sententia excomm., in 6, et cap. Episcoporum, de Privilegiis. Respon- dctur, quamvis officium divinum nliquando accipiaiur stricte pro officio publice orandi vel sacrificandi, juxta supra tractata de interdicto, tainen habere etiam generalem significationem, secundum quam in omni proprietaie comprehendit ministorium sacra- mentorum, quia illud est aliquod officium sacrum el divinum. Constut autem hoc modo accipi officium in cessatione a divinis, lum ex omnium sententia; tum ex dict. cap. Non est vobis, de Sponsalibus, ibi, mtlla divina officia prxter baptismum parvulorum, et poe- SSATIONB A DIVINIS. nitentias morientium, etc; nam illa p^trticula excepliva, prxter, aperle declarat, baptis- mum parvulorum, et pocnitenlias morien- tium fuisse ibi comprehendenda sub divinis officiis, nisi exciperentur, et consequenter aha ministeria sacramentorum, quae non ex- cipiuntur, sub illa cessalione comprehendi. At vero locus sacer, seu deposilio corporis in illo in neutra significatione ex diclis compre- henditur sub officiis divinis, quia, seclusa concomitanlia alterius divini officii, illa nctio revera non est divinum aut Ecclesiasticum officium, sed est tantum opus quoddam pie- tatis aut misericordiaa. 34. Pura cessatio a divinis non privat Ec- clesiastica sepullura. — Quapropler senten- liam hanc in omni rigore veram esse censeo, ubi cessatio ab interdicto separatur; fre- quenter enim hsec sunt permixta, et cessatio non fertur nisi supposito interdiclo; et ideo tunc non solet hic effectus distingui, et vulgus existimat cessalionem privare Ecclesiastica sepultura, teque ac interdictum. Si tamen fiat pura cessatio absque interdiclo, ut de illa loquuntur jura, sic ratio facta mihi demon- slrat non habere hunc effecluin. De pcena violantium cessationem a divinis. 35. Ultimo dicendum superest de effeclu magis renioto, qui est poena; bsao enim quodammodo est effectus, licei pcr accidens, quia occasione talis prohibitionis incurritur, licet per se, et directe non inlendafur per talem prohihitionem. Possumus aulem hic considerare vel pcenam ejus, qui eausaui de- dit cessationis, vel ejus, qui injuste cessalio- nem tulit, vel ejus, qui cessalioncm juste latam violavit. Do primis duabus dicaiu sec- tione sequenli, quia magis perlinent ad cau- sam interdicl:; de tertia veroaliipiid diviinus seclione pracedenti, ubi oslendimus non in- curri irregularitatem proptcr violaiionem cessationis. 3(J. Iieligiosi non servantes cessationem (jeneralem excommunicantur. — Quatuor adnolanda circa pnvdictam pcenam. — Pa- hulani limitatio excluditur. — Nunc solum supercst addendum, in Clem. 4 de Senlentia excommunic, latam esse excommunicalionis poenain ipso facto incurrendam contra reli- giosos non servantes cessationem generalem. ln quo texlu brcviler hsed notanda sunt. Pri- mum, hanc pcenym non ferri conlra mere laicos, nec contra clericos soaculares, sed so- SECT. III. QUAS OB CAUSAS ET QUOMODO FERENDA SIT CESSATIO A DIVINIS. 303 lum contra religiosos, et secundum hunc in Ecclesiis suis servent, et pnblicari faciant respectum esse parlicularem ; respeclu vero censuras, et interdicta, etiam ab ordinariis ipsorum religiosorum esse omnino universa- Prrelatis promulgata, et ipsis pnecipientibus. lem, ut palet ex illis verbis : Ueligiosi qui- Unde dubitari polest, an hoc praeceptum ex- cumque tam exempti quam non exempti, tendatur ad cessalionem, qua3 non est cen- cvjuscirmque ordinis et conditionis exislant. sura, nec interdictum. Item, an exlendalur Sccundo, qnod tunc obligat illa lex, quando ad cessationem, qme non ponitur a PrasUlo, hi religiosi viderint, aut sciverint Cathedra- sed ab aliquo Capitulo. In utroque tamea lem, malricem, seu parochialem loci Eccle- censeo respondendum esse negalive, quia siam cessationem servare; hac enim sunt verba sunt siricte intelligenda ; et ideojuri fcre verba illius texlus satis per se clara. communi quoad hoc slandum est, et preeterea Tertio, nulla particularis actio declaratur, consideranda sunt privilegia posteaconcessa; propter quam incurratur ha?c poena, sed so- nam hsec ex vi illius decreli Conc. Trid. n.>u Ium generaliter dicitur : Non servantes. Unde sunt revocata. Prceter hanc vero pcenam nulla qualibet violatio cessationis, qua3 ad pecca- alia est ipso jure lata, quaa inler effectus ces- tum mortale sufficit, erit salis ad incurren- sationis valeat numerari. dam hanc poenam. Quarlo, locum habet hac poena. non solum in cessationibus latis a Papa SECTIO III. vel Episcopis, sed etiam in his, quaj ferunlur n -..,,.. • 11 * . ,• i Quas ob causas, et quomodo ferenda sit cessatio aConcilns provinciabbus per sententias vel v » a diviuis> statula ; imo in his etiam, qure Capitula, col- le^ia, vel conventus secularium aut regula- 4. De cavsa materiali cessationis. — Ilic rium Ecclesiarum, sibi vendicant ex consue- potissimum immorandum est, in cxplieando tudine vel privilegio; lotumenimhocexpresse modo ferendi cessationemjnamcasleraecausae declaratur in textu. Unde aperte deceptus breviter expediri possunt. De materiali eniro esl Paludanus, in 4, dist. 18, qua^st. 8, num. dicimus esse aut locum, prout in inlerdicto, 38, dicens illam excommunicationem non aut certo homines in ordine ad locum, in quo habere locum in cessationihus,qua3 ponuntur divina facere prohibentur. Vel certe dicere a Pnelatis, nisr sint eliam interdiela; sed possumus homines esse materiam veluti sub- solum in cessationibus Capitulorum, qua3 non jectivam , locum circa quam. Solum ergo habent aliud remedium. Sed aperte constat quasri posset, an cessatio hasc licite ferri pos- ex tcxtu, in vers. Quod etiam, distincte et sii pro universa Ecclesia. Aliquibus enim clare fieri extensionem hujus poenae ad ces- videtur ha?c esse contra jus divinum, quod sationes positas a Conciliis vel Pralatis, ut videtnr obligare, ut sallem alicubi offeratur ab interdictis dislinguuntur. Atque ita nota- quotidie sacrificium in Ecclesia. Sed non vi- vit Covarruvias conlra Paludanum, in cap. deo, ubi hoc jus divinum latum sit;et ideo Alma, part. 2, § 2, num. 3, et Navarr., in de absoluta potentia Summi Ponlificis non Summa, cap. 27, num. 145, in fine, et num. existimo hoc repugnare, si causa subesset; 189, referens Bonifacium et alios jurislas, et credo tamen morabter subesse non posse, et alia advertit circa illum texlum, qua3 in su- ideo talis cessatio, sicut hactenus nunquam perioribus circa interdictum notala sunt. lala est, ita neque expediet unquam. Idem sentit Soto, in 4, dist. 22, qua^st. 3, 2. De causa efficiente cessationis. — De art. 2, qui tamen citat Sylvcstrum in con- efticiente dicendum est, qui potest ferre in- trarium, in verb. Cessatio, num. 5; sed ibi terdictum, posse etiam cessationem ponere. loquilur de cessatione parliculari, propter Ita sentiunt Sylvester, Angel. et alii, verb. cujus violalionem ait non incurri hanc ex- Cessatio; Soto, dist. 22, qurest. 3, art. 2; communicalionem, quod verissimum est; Covarruvias, c. Alma, part. 2, § 2, num. 6, nam textus expresse loquitur de cessalione et colligilur ex citalis juribas. Ratio vero est, generali, et sub ea condilione, ut Ecdesise quia jurisdictio Episcopalis, et communis ac matrix, vel parochialis loci, ut latius idem publica fori contentiosi Ecclesiastici ad hoc Sylvester declarat, Excommunicatio, 9, n. 90 sufficit. Navarrus autem, cap. 27, num. 189, et sequent. senlit solum Papam possecessationem ponere 37. Satisfit duplici dubio. — Tandem ad- post inlerdictum. Et fundari videtur, quia verti potest in Conc. Trid., sess. 25, cap. 12 solus Papa polest restriugere concessionem de Reform. regular., praecipi regularibus, ut cap. Alma, quod per talem cessationem fieri 804 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. videtur. Dicendum vero est, hoc posse etiam sationem ligantur, necesse est tamen, ut Episcopos, quia pertinet ad ordinariam po- publicum delictum sit, et contrarinm com- teslatem eorum etiam jure antiquo, et nullibi muni bono ipsius Ecclesiae, seu Ecclesiasticae establata.Et ita habet usus. Neque hoc pro- potestatis, ut cilata jura insinuant, et ratio hibuit cap. Alma, quia cessatio est novum facta convincit, et a forliori conslat ex dictis vinculum dislinctum. Unde, licet manendo supra de interdicto; nam quoad hoc inter- intra limites censura3 interdicli, solus Papa venit similitudo inter haec duo. Quocirca, si possit illud restringere contra decisionem tractemus de causa quasi per accidens, qua3 cap. Alma, tamen supra illud cessalionem potius est occasio ferendi cessationem, id in addere eliam Episcopi possunt. Sub quibus summa dicere possumus , quod dicitur in ComprehendimusCapitulum Sede vacante, ut cap. Irrefragabilis, § Caeterum, de Offic. or- nolavit Glossa, in cap. Si canonici, de Offic. din., dehere esse causam manifestam et ordin., et judices ab his delegati,juxta gene- rationabilem; circa quam etiam servanda ralem doclrinam supra traditam. sunt, quae statim in sequenli puncto adno- 3. Addilur vero in Clem. 1 de Sententia tabimus. excomm., non solum provinciale Concilium, 5. Quse forma servanda sit in ferenda ces- sed etiam aliquod Capitulum, vel collegium satione a divinis. — Ultimo ergo loco dicen- posse cessalionem ponere. Quod etiam su- dum superest de forma servanda in ferenda mitur ex dict. c. Si canonici, et c. Quamvis, hujusmodi cessatione; circa quam primo de Offic. ordin. Hoc tamen posterius difficile servanda sunt ea , quae de forma ferendi est, quia tales communitales non possunt censuram in communi adnotavimus; nam censuras,nec!egesferre.Propter quod Glossa quse ibi diximus esse substantialia, in hac ibi etPanormitanus, dict. cap. Dilectis, n. 18, etiam senlentia Jerenda seque necessaria putant id esse intelligendum, ubi ex consue- sunt, quia non oriuntur ex speciali ratione tudine legitime praescripta acquisitum fuerit censurae, sed ex generali ratione sentenliae; illudjus;nam alioqui ordinarium non est, ut unde, quae ibidem diximus de sentenlia in- constat ex cap. Queesivit, de His quae fiunt a justa, vel nulla, hic accommodari possunt. majori parte Capiluli. Quae vero pertinent ad solemnitatem acci- 4. De causa finali cessationis. — Cessatio dentalem preescriptam maxime in cap. 4 de ut recte feralur supponere debet gravissimum Sent. excomm., in 6, in rigore et ex vi illius peccatum et publicum. — Terlia causa ces- texlus non videntur requiri in hac cessa- sationis est tinis, qui si sit proximus et per tione, quia illa solum preecipiunlur servari se, idem est, quod effectus; si vero sit re- in excommunicatione ferenda, et extendun- niolus et primario intentus, est rigor Eccle- tur ad solam suspensionem et intertiictum, siasticae disciplinae, ut rebelles tandem rece- sub quibus in rigore non comprehenditur dant a conlumacia. In hoc enim convenit hoc cessalio. Nihilominus tamen videlur consue- vinculum cum aliis propriis censuris, quod tudine receptum, ut illa eliam forma servetur non fertur in puram pcenam et vindictam in hac sententia ferenda, vel propter simili- delicti; id enim plane repugnat, lum quia tudinem rationis, quae sumitur ex principio cessalio privat bonis maxime spiritualibus, illius textus : Cum medicinalis sit excommu- quibus non debent privari fideles ob solam nicatio, non mortalis, nam eliam cessatio vindictam, nisi interveniat etiam contumacia, medicinalis esse debet; vel certe ex aliis de- ut ab ea recedant; tum eliam quia heec ces- cretis, quee mox declarabimus. salio eeque vel quodammodo magis ligat 6. Conditiones servandse, ut cessatio juste innocentes; et ideo polius est quasi lerror feratur. — Secundoergo adverlunlauctores, quidam Ecclesiasticic potestatis, quam pro- in cessatione ferenda servandas esse decem pria vindictaseu pcena, ut in prima sectione conditiones, quas colligunt ex cap. Si cano- latius declaravi. Hinc vero fit cessalionem,ut nici, et cap. Quamvis, de Offic. ordin., in 6, jusie feralur, necessario supponere delictum, circa quos texlus oportet advertere, eos non illudque gravissimum, quia nec contumacia loqui de omni cessatione generalim, sed spe- esse potest sine delicto, nec medium adeo cialiler de illa, quae fertur ab aliquo collegio, acerbum, et periculosum assumendum est ad vel Capitulo, ex privilegio, vel cousueludine; eum finem sine gravissima causa. Unde, non vero de illa, quae fertur ab Episcopis, quamvis necesse non sit tale delictum inve- seu ordinariis judicibus. Unde queedam ex niri in omnibus illis personis, quae per ces- condilionibus ibi posilis ita suut propriae SECT. m. QUAS OB CAUSAS ET QUOMODO FERENDA SIT CESSATIO A DIVINIS. 305 priorum cessaliontim, ut non possint posle- detineatur. Ex quibus facile erit de similibus rioribus accommodari; alia3 vero omnibus judicare. possunt esse communes ; tamen ex vi illorum 8. Notandum circa primas duas conditiones. lextuum non aeque exiguntur in utrisque, — Aliud notandum. — Alque ita conficiun- quia, ut dixi, non de omnibus generatim lo- tur quinque conditiones earum decem, quas quuntur ; sed ex quadam rationis paritate, et auctores ponunt ; proprie tamen ad praeseus sequilate, illae conditiones, qua3 generales esse tantum perlinent duae primae ; nam aliae tres, possunt, pro omnibus admittunlur, juxta quae magis substantiales sunt, ad duas causas cornmunem modum loquendi Doctorum; quod proxime preecedentes pertinent, ut videmus. censeo verum, si sit cpnsuetudine receptum, Circa duasvero conditiones primas observare et non alias, quia sola similitudo rationis non licet, illas communes esse posse omni cessa- sufficit, ut ex sequentibus constabit. tioni, a quocumqueferatur, esseque simillimas 7. Prima conditio. — Secunda conditio. — illis, quae in censura ferenda praescribuntur Tertia conditio. — Quarta et quinta conditio. in dict. cap. 1 de Sententia excomm., in 6. et — Qux sit causa rationabilis ferendi hanc ideo probabile est servandas esse etiam a cessationem. — Prima ergo conditio est, ut, Praelatis vel ordinariis judicibus volentibus antequam cessatio feralur, causa cessalionis cessalionem ponere. Observo etiam ex vi ininstrumento publico, seu authenlico scripto illius texlus non poni has conditiones, ut sub- referatur, id est, per scripluram confectam a stanliales; nullum enim verbum ibi ponitur, publico tabellione, aut per patentes litteras quod declaret ex defectu harum conditionum aulhentico sigillo munitas. Secunda conditio sententiam esse irritam, sed solum esse in- est, ut hoc instrumentum, seu patentes lit- juste latam, et, qui illam fert, incurrere poe- terae ei tradantur, contra quem cessatio in- nam ibi praescriptam et infra declarandam. tenditur. Hae duae conditiones ponuntur in Nec in eo capite alia conditio adjungilur, sed cap.Sicanonici,et in illis virtute includuntur reprobatur abusus quorumdam, qui ad ma- aliae duae, quse ab auctoribus distincte nume- jorem populi horrorem, cum ferebalur sen- rantur. Una est, ut cessatio sit ponenda ab tentia cessationis, imagines Virginis, el alio- eo, vel ab his, qui vel a jure, vel a consue- rum Sanctorum prosternebant in lerra, et tudine, aut privilegio ad hoc habent aacto- urticis, spinisque supponebant, quod erat ritatem. Alia est, ut causa sit canonica; ita imprudens factum, ac deleslabile sacrile- enim in illo textu appellatur, sub qua voce, gium. ut ibi Glossa notavit, includuntur illa duo, 9. Sexta conditio. — Septima conditio. — quaa expressa ponunlur in cap. Irrefraga- Octava conditio. — Opus est ut major pars bilis, § Caeterum, de Offic. ordin., scilicet, ut suffragiorum conveniat in cessatione ponenda. causa sit manifesta, et rationabilis. Manifesta — Alia3 quinque condiliones sumunlur ex quidem, quia cessatio est valde publica, et dict- cap. Quauivis, eudem titulo. Sexta ergo in publicum gravamen Ecclesiae ; et ideo ue- conditio est, ut ad cessationem hanc feren- cesse est, ut manifestam coutineat causam. dam omnes, qui sunt de Capitulo evocentur, Quod aden vcruin est, ut nulla consuetudo in prout sunt (dicilur ibi) pro electionis negotio cuntrarium possit prasvalere , ut auctores evocandi, ubi Glossa advertit, in hoc servan- statim citandi dicunt, quia esset talis con- dam esse consuetudinem, ut vel solum proe- suetudo valde onerosa , ideoque perniciosa sentes, vel etiam absentes ex locis magis vel Ecclesiae; et ideo praevalere non potest, juxta minus remotis convocandi sint. Ita enim erit cap. 4 et cap. Cum venerabilis, de Consuet. hoc observandumin cessatione ferenda, tam- Rationabilis autem causa esse debet, tum ex que erit necessarium ad valorem ejus, quan- generali ratione, quod ad omnem honestam tum ex jure vel consuetudine ad electionem actionemhocnecessarium est, et multo magis fuerit; nam in textu illo aequiparantur. Sep- ad justam prohibitionem vel pcenam; tum tima conditio est, ut post convocationem circa etiamquiainhoc includitur, utcausa haec esse collationem ferendam diligenter delibereut. debeat proportionata, quia non pro quacum- Quam deliberalionem ita Glossa exponil, ut que offensa, sedprogravi injuria ferri debet, ad cessationem ferendam requiratur trac- ut ibi notat Glossa ponens exempla, si fiant tatus,sicut ad alienalionem perpetuam rerum statuta contra libertatem Ecclesiasticam, si immobilium Ecclesiae, juxla cap. ultim. de talliae ut collectae clericis imponantur, si cle- Rebus Ecclesiae non alienandis, in 6; tamen ricus vel canonicus per saecularem ballivum ex vi verborum illius textus nulla specialis xxin bis. 20 306 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS solemnitas ad hoc necessaria est, praeler hanc monitionem esse faciendam post prse- naturam et diligentem considerationem , ad dictas vocationem et deliberationem de ces- qunm spectat, ut omnium judicia et sufTragia sando habitas. Quod merito ita cautum est, audianlur circa causam cessationis, an legi- ut admonitio majori auctorilale, et conse- tima sit, necne, et circa cessationem ipsam, quenter cum majori spe fructus fiat. Unde an poni expediat, necne, supposita tali causa ; merito additur, si persona sic adraonita emen- et ideo Sylvestcr, Angel., Soto et alii hanc detur, seu satisfaciat, vel si per ipsosmet ca- conditionem in duas distinguunt, ita ut sep- pitulares stet quominus emendatio fiat, ces- tima conditio sit, quod tractetur de causa et sationem ferri non posse, quod necessario est convenientia cessationis. Oclava vero sit, consequens ad hanc monitionem, alioqui fru- quod de ipsa cessatione deliberetur, id est, stra fieret. Et heec condilio locum habere po- suffragia ferantur, quod per se constat esse test in quocumque Praelato ferente cessatio- magis necessarium. Unde recte adverlit Soto nem , et videtur per se necessaria ex vi et necessarium esse,ut major pars suffragiorum quasi nalura talis prohibitionis, nam sicut in conveniat in cessatione ponenda, quod est hoc convenit cum censura, quod fertur, ut a manifestum, tum quia in eodem textu haec contumacia recedatur, ita etiam in hoc, quod actio comparalur electioni, quae a Capitulo prpcviam monilionem requirit. Quod vero fiat fit ; electio autem, ut ordinario jure valida tali tempore et modo, id specialiter hac lege sit, debet fieri majori parte Capituli, juxta prsescribitur, et videlur necessarium, ut recle cap. Coram, de Elect.; tum etiam quia ex fiat, non tamen ut sententia valida sit, dum- natura rei videlur hoc esse necessarium sup- modo sufficiens monitio praecedat; ha:c enim posito modo ferendi talem sententiam, sci- simpliciter videtur necessaria juxta ea quee licet, a pluribus, ut efficientibus unum corpus in simili de censura diximus. morale; nam, si inter se dissideant, ut mini- 12. Decima conditio. — Si partes in con- mum requiri debet majoris partis consensus, cordiam veniant, potest tolli cessatio sine re- ut talis actio toti corpori tribuatur. cursu ad Papam. — Ultima condilio est, ut 10. Notandum circa tres positas condi- post cessationem positam, nisi partes intra tiones. — Circa has vero tres condiliones ob- mensem in concordiam veniant, et cessalio servare Iicet, non habere locum in cessalione, cesset, teneanlur, tam qui cessalionem po- quae ferlur ab Episcopo, vel alio judioe ordi- nunt, quam illi, quorum causa ponitur, per nario. Nam , cum ibi sentenlia feratur ab se, vel per procuratores idoneos cum muni- una persona tantum, non habet locum con- mentis, et aclis ad negolium spectantibus ad vocatio, vel consultalio plurium. Extendi ta- Sedem Apostolicam accedere, ut quid agen- men potest ad cessationem, qua? ferlur a Ca- dum sit ab illa declaretur. Circa quam condi- pitulo, Sede vacante, quia, licet eam ferat tionem dubitatum est, an transacto illo mense potestate, et jure ordinario, quia in his suo- possit cessalio tolli, antequam per Sedem cedit in locum Praelali, tamen et ob similitu- Apostolicam tollatur, si parles in concor- dinem rationis, et ex vi verborum texlus ha- diam veniant; quibusdam enim visum est bel locum extensio, quia dictum c. Quamvis, non posse tolli, quia jam causa derivata est absolute loquitur de Capilulis, et c. Si cano- ad Sedem Apostolicam, et quia expresse in nici, dicit, Si ex consuetudine, vel alias, sub illo textu solum conceditur tempus unius qua posteriori parlicula potest comprehendi mensis, ut heec concordia fiat, et cessatio tol- quilibet modus habendi hanc jurisdiclionem. latur. Melius tamen inlellexit texlum illum Verum est, cum Capitulum Sede vacanle Sotosupra,dicens,quocumque tempore posse exerceat hos aclus per vicarium ad hanc concordiam fieri, et cessalionem tolli; nam jurisdictionem exercendam creatum juxta hoc est, quod Ponlifex intendit, et non gra- Conc.Trid., tunc ab ipso solo posse ferri ces- vare Ecclesiam reservando sibi relaxalionem. sationem, sicut a vicario Episcopi ; neque lalis cessalionis, neque in illo textu est ulluin habere locum has condiliones. verburn, ex quo talis reservalio colligi poasit. 11. Nona conditio. — Prxniitti debet mo- Unde mensis ille conceditur quasi ad dclibo nitio ut cessatio valida feratur. — Nona randum, et tanquam permissio quacdam illius condilio est, ut moneatur persona, propter discordhc, et durationis cessalionis; accessus cujus injuriam videtur facienda cessatio, ut aulem ad Romanam Sedem post illud lempus irrogatam injuriam, vel offensam emendel. prsccipilur, ut vexalio det inlellecfum, et ita Et explicatur distincte in dicto cap. Quanivis, compcllunlur, vel limore, vel Itedio affecti, SECT. III. QUAS OB CAUSAS ET QUOMODO FERENDA SIT CESSATIO A DIVINIS. 307 ad pacem procurandam, et cessationem tol- tur est, quamvis cessatio sit juste, et cuni lendam. Unde quoties hic finis obtentus fue- omnibus conditionibus posita, si pars, qufe rit, necessarium non est ulterius in litis pro- illam posuit, non servaverit ultimam condi- secutione apud Sedem Apostolicam progredi. tionem positam recurrendi post mensem ad Quod insinuavit Sylv., verb. Cessatio, dicens, Sedem Apostolicam, ccssationem -ipso jure recurrendum esse post mensem ad Sedem tolli transacto mense, et parte illa in mora Apostolicam, ut discutiatur quid super hoc sit agendum, nisi interim per mutuam con- cordiam cesset cessatio. 13. Ut dictx conditiones sint de substantia cessationis. — Sententia affirmans probabilis, non tamen extenditur ad cessationes ordinario- rum Prselatorum. — Tria vero circa has con- ditiones et causas declaranda supersunt. Pri- mum est, an omnes ista? conditiones sint de substantia cessationis, ita ut, qualibet defi- ciente, sit nulla. Nam Joan. Andr., in d. c. Quamvis, absolute affirmat, quem sequi vi- dentur Ang. et Sylvest. referentes alios; nam absolute aiunt, his non servatis cessationem non servari. Sed, ut jam dixi, in c. Si canonici, nullum estverbum indicanssubstantialem ne- cessitatem; in c. vero Quamvis, in finolibus verbis boc insinuatur, cum dicitur : Parte in- super a divinis cessante, suprascripta, tam in cessando, quam in veniendo, sive mittendo ad Sedem Apostolicam, non servante, non servelur existente. Oportebit autem, ut senlio, mani- feste constare partem illam esse in mora cul- pabili; quia, dum hoc non ita constat, semper retinel jus suum, prsesertim cum cessatio va- lida fuerit. Qureri autem polest, an idem sit dicendum, si altera pars, ob cujus culpam cessatio ponitur, in simili mora fuerit. Res- pondetur, minime id dici posse, tum quia in textu non habetur; tum etiam quia non est similis ratio ; alioqui ex sua inobedientia commodum reportaret. Nam quod cessalio tollatur, id est quod illa pars maxime inten- dit. Addunt preelerea Sylvester et Angelus, cessationem non esse servandam ab aliis, si pars, quee illam posuit, eam non servet; sed hoc in illo textu non habetur, neque in alio, quem ego viderim, neque etiam apparet ra- tio, cur potius hoc dicamus in cessatione, quam in interdicto vel excommunicatione. 15. Quam pamarn incurrat ferens cessatio- nem sine causa. — Prsedicta pcena sohun im- cessatio, sed ea non obstante, ut prius in ipsa ponitur Capitulis. — Secundo declarandum Ecclesia celebretur. Nam ex his verbis duo colliguntur manifeste : primum est, si in po- nenda cessatione (hoc enim est quod dicitur, parte cessante) non serventur conditiones ibi pnescriptae, cessationem esse nullam, nam si servanda non est, et ea non obstanle, cele- est, quam pcenam incurrat is, qui sine legi- tima causa cessalionem posuerit; olim enim nulla propter hoc erat certa poena statuta ipso jure, sed arbitrio superioris imponenda erat juxta dictum § Caeterum ; postea vero in dict. c. Si canonici, in pcenam praescribitur, brandum est, profecto nullum effectum habet, ut si Capitulum fuerit, quod cessationem po- atque nulla est. Unde in hoc solum dubitari potest, an hoc intelligendum sit de solis con- ditionibus additis in eo capite, vel etiam de aliis positis in u. Si canonici, quia ibi solum dici- tur: Suprascripta non servando. Nihilominus tamen, quia in principio cap. refertur consti- tutio Gregorii X, in d. cap. Si canonici, et suit, quidquid canonici de fructibus illius Ecclesiae tempore cessationis perceperint, reslituant; et quidquid eisdem ex bonis talis Ecclesiae dandum fuisset, non detur, sed ipsi Ecclesise cedat ; ac denique ut parli, contra quam cessatur, de damnis, et injuriis satisfa- cere teneantur. Ubi potest dubilari, an obli- denuo confirmatur addendo alias conditiones, gatio ad has reslitutiones statim oriatur ipso ideo illa ultima verba videntur referri ad to- facto, vel necessaria sit judicis condemnalio; tam formam ferendi cessationem ex utroque nam ex textu non satis colligilur illud prius, decreto resultantem. Et ita videntur intel- lexisse Joan. Andr. et alii auctores, et mihi videtur satis prcbabilis sententia; eam tamen et ideo videtur dicendum posterius, juxta generalem regulam legum pcenalium. Dicen- non censeo extendendam ad cessationes ordi- nariorum Preelatorum, cum de illis non sit sermo, et sit res valde rigorosa; sed, ut dixi, consulenda erit, et servanda consuetudo. 14. Quando tollatur cessatio ob defectum dum vero est, hanc obligationem majori ex parte non esse propriam pcenam, sed ex iu- trinseca juslitiae ratione ortam. Nam, si illi sine causa cessant a divinis officiis, non juste recipiunt fructus, et cum faciant injuriam al- teri, ex natura rei lenentur ad satisfactionem. conditionis recurrendi ad Papam. — Impro- Itaque attente considerandum erit, pensatis batur. — Aliud, quod ex dictis verbis coiiigi- ciicuuistantiis singularum persouarum , an 308 DISP. XXXIX. DE CESSATIONE A DIVINIS. obligatio haec oriatur ex aliquo titulo justitiae; Quaeri vero potest, an sine hujusmodi relaxa- nam tunc, quantum ad conscientiam spectat, tione interdum ipso facto ac per se tollatur non est necessaria sententia judicis; tamen, cessatio. Dicunt enim aliqui, si lata sit ad si ultra hoc aliquid fuerit pcenale, vel redun- certum tempus, vel sub conditione, donec dans in personas innocentes ex errore totius hoc vel illud fiat, elapso tempore, vel im- communitatis, non existimo teneri ad hanc pleta conditione, statim per se cessare. Dico reslitutionem, prius quam condemnentur. tamen repugnare huic cessalioni ferri ad de- Addunt vero Sylvest. et Angelus cum Gemi- terminatum tempus, quia solum ferri polest, niano, hanc pcenam extendi ad omnes cessa- ut recedatur a contumacia. In quo nullum est tionem imponentes sine justa causa, etiamsi certum, ac praefixum tempus; nam, quocum- textus tanlum de Capitulis loqualur. Quod que assignato, si prius tollatur contumacia, existimo verum quantum ad obligationem tollenda erit cessatio. Semper ergo fertur sub restituendi ortam ex aclione injuriosa ; quan- illa conditione tacita, vel expressa, donec fiat tum vero ad pcenalem , arbilrio superioris satisfactio; ergo vel dicendum est semper standum erit, quia non oportet extendere le- cessare per se facta satisfactione, et conse- gem pcenalem ultra personas, de quibus lo- quenter nunquam esse necessariam relaxa- quilur. tionem, nisi forte quando judex ob aliam cau- 16. Quam pcenam incurrat qui cessationi sam rationabilem voluerit eam tollere, etiam causam dedit. — Ultimo declarandum est, durante contumacia; vel dicendum est, nun- quando cessatio juste lata est, quam pcenam quam per se cessare, donec a judice revoce- incurrat is, qui causam dedit. Respondetur, tur, quia non est major ratio de una, quam primum teneri ad omne interesse personis, et de alia. Primum autem horum non est proba- Ecclesiae, cui debitum officium ejus culpa est bile; repugnat enim communi usui Ecclesiae : sublractum. Deinde, arbitrio superioris con- secundum ergo dicendum est. Et hoc censeo demnandum esse in aliqua quantitate con- verum, sicut de propriis censuris dixi, est vcrtenda in auamentum divini cultus. Unde enim hic eadem ratio. Unde haec sententia conslat, priorem partem restituendam esse licet feratur in eum finem, non tamen est statim, quia non est propria pcena, sed re- prohibitio conditionalis, sed absoluta, quae compensalio damni illati; aliam vero partem tollenda est a judice, quando necessitas illius requirerejudiciscondemnationem, ut in textu cessaverit. An vero in aliquo casu speciali expresse dicitur. Ex quo recte confirmantur, jus ipsum tollat cessationem, circa finem quae in proximo puncto diximus. praecedentis sectionis dictum est. 3. An cessatio suspendi queat per appellatio- SECTIO IV. nem. — Panormitan. refutatur. — Conclusio. — Quaeri vero polest, an cessatio interdum A quo, et quomodo tollenda sit cessatio a divinis. suspendi possit. Quod potest intelligi, vel per appelialionem, vp.1 per voluntatem judicis. 4. Quis possit cessationem tollere. — Gum Prius punctum atligit Panormitanus, in d. c. cessalio nunquam sit a jure, ut supra dixi, Dileclis, et negat posse suspendi per appella- scd ab homine, in modo relaxationis ejus ser- tionem, Iicet inlerdiclum possit. Et rationem vanda sunt principia posita circa ablationem differentiae reddit, quia cessalio est quid censurae ab homine imposilae. Itaque solum facli, interdictum autem quid juris. Sed aut tolli potest ab eo, qui illam posuit, vel suc- loquitur de appellalione subsequente senten- cessore ejus, si ille decessit, vel etiam a su- liam, vel antecedente. De priori falsum est periore; reliqui enim jurisdictionem non ha- dicere, suspendere interdictum, ut constat ex bent, nisiperdelegalionem commiltalur,quod c. Is cui, de Sent. excom. Magisque posset etiam fieri potest; quac omnia clara sunt ex dubitari, an suspendat cessalionem, quia non diclis. Denique in modo lollendi nulla est est censura ; tamen idem vere de illa dicilur, prascripta forma. Solum oportet, ut judex quia secum affert executionem, in quo assi- volunlatem suam sufficientibus verbis expli- milatur censurae. Si vero loquamur de ap- cet, sicut de aliis diximus, est enim eadem pellalione antecedente, illa non proprie sus- ratio. An vero sufficiat solum factum ejus, pendit, sed impedit interdictum, ita ut si qui ccssalionem tulit, non servando illam, feratur, nullum sit ex defectu jurisdieliouis, jam diximus superiori seclione, non sufficere. ut supra visum esl. Idem autem videtur di- 2. An cessatio aliquando per se tollatur.— cendum de cessatione, ex eodem principio, SECT. I. QUID SIT IRRnGUURITAS, ET QOA POTESTATE INTRODUCTA SIT. 309 quod appellatio illa etiam subtrahit jurisdic- excom., in 6; a Gratiano vero, et interpreti- tionem, ut sensit bene Covarr. supra. bus attinguntur multa, dist. 26 et seq. Spe- 4. De suspensione ex voluntate ferentis. — ciales vero tractatus de hac re scripserunt Suspensio autem ex voluntate ferentis cessa- Maiolus, Paulus Burgasius, Villadiego, et Ni- tionem, aut intelligi potest de tota cessatione colaus Plovius, et hic refertur in tom. 14 per aliquod tempus; et sic non videtur ha- Tractaluum, ubi etiam habetur alius D. An- bere dubium, quia est veluti. absolutio ad tonini, qui sumptus est ex 3 part., tit. 28. rcincidentiam. Aut esse potest suspensio ex Omnes etiam Summistae materiam tractarunt parte quoad aliquos effectus, vel personas, in verb. Irregularitas, et Navarr., c. 27, non auferendo omnino necessitatem. Et sic n. 190 et sequent., et Summa confessorum, res est magis dubia. Tamen probabilius vi- lib. 2, tit. 1, a quaest. 21. Solus Cajetanus in delur posse fieri, quia per se, et quasi ex na- sua Summa irregularitatem fere praetermisit, tura rei nulla apparet repugnantia, et aliunde quia irregularitas, inquit, non culpa, sed qui potest tollere totum, potest etiam tollere pcena est, nec spectans ad confessores, quia partem. Item, quia haec solum est quaedam pariter absolvuntur a peccato regulares, et prohibilio ejus, qui potest dispensare, vel irregulares. Sed quanquam irregularitas per respectu alicujus auferre, qui eam tuiit, si se non impediat absolutionem, nihilominus causa rationabilis interveniat, et aliunde non ejus notitia necessaria est confessori, ut sciat impediatur. Hic autem nullum est impedi- vincula omnia seu impedimenta, quibus poe- mentum; deberet enim esse aliquo jure la- nitens potest esse affeclus, et obligationes, tum; nullum autem est jus Pontificium hoc quae inde oriuntur. Sicut etiam suspensio per prohibens ordinariis Praelatis. Praesertim quia se non impedit, quin suspensus absolvi possit cum cessatio sit potiusquid facti quam juris, a peccatis, et nihilominus ejus notitia neces- non est in jure cautum , quod nunquam co- saria est confessoribus. arctetur aut suspendatur.Dices, in c. Non est 2. In hac ergo materia primo generalem vobis, de Sponsalibus, expresse dici : Nulla doctrinam de irregularilate trademus, essen- divina officia permittatis aliguatenus cele- tiam, causas, effectus, divisiones, et moduni brare. Respondetur primum, ibi non esse illam auferendi, explicando, quod in duabus sermonem de omni cessatione, sed de qua- primis disputationibus absolvemus ; in reli- dam, quam in quodam speciali facto Summus quis vero de singulis irregularitatibus dice- Pontifex sua auctoritate poni mandabat, in mus. Nam, licet aliqui impossibile existi- qua merito potuitpotestatemdispensandi, vel maverint, omnes irregularitates numerari limitandi illam inferioribus auferre. Deinde, possunt, quia necesse est illas in jure conti- licet daremus id generaliter intelligi, dicen- neri, juxta cap. Isqui, de Sent. excom., in 8. dum esset explicari jus ordinarium cessa- Unde, sicut auctorumstudioomnes excommu- tionis generalis, non tamen ideo prohiberi rioationes juris numeralae sunt, et expositae, Praelatis, quin ex justa causa possint effec- ita etiam eorumdem adjuti diligentia, conabi- tum ejus suspendere, et limttare. mur omnes irregularitates explicare. DISPUTATIO XL. SECTIO I. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. Quid sit irregularitas, et qua potestate introducta sit. 4. Quamvis irregularitas censura non sit, 1. Significatio vocis irregularitatis. — est tamen actus clavium, et similitudinem Primo circa nominis etymologiam, constat habet cum censuris, ideoque hic tractatus irregularitatem a regula,seu regulare, dictam ad hujus operis consummationem necessarius esse, addita praepositione, in, quae vim habet est. Scripserunt autem de hac re Scholastici significandi privationem; est enim irregulare aliqua in 4, dist. 22 et 25. In jure etiam ca- quod intra regulam non continetur, ex quo nonico nullus invenitur proprius litulus de sumpla est vox abstracta, irregularitas, ad irregularitale, quamvis in multis decretis significandum impedimentum, ratione cujus poena haec propter varia delicta imponatur, homo fit incapax illius gradus, vel aclionis, in quibus locis materia haec ab expositoribus quae aliis communis est, atque ita exlra ge- tractatur, praesertim a Covar. in Clement. Si neralem regulam constituitur. In qua signifi- furiosusf, et ab aliis in cap. Is qui, de Sent. catione adeo generali impedimenta legalia, '310 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. quae erant in lege veteri, dici solent commu- accidentarium ad essentiam ejus. Et eadem niter irregularitates legales; et in hac ampli- ratione non est positum, quod sit censura, tudine censurae omnes, multaque alia impe- quia omnis censura pcena est, et ideo si esse dimenta possent dici irregularitates; tamen pcenam non est de ratione irregularitatis, ex usu Ecclesiae usurpata est hoec vox ad multo minus esse poterit, ut sit censura ; irno significandam specialem quamdam inhabili- cum aliqua irregularitas possit esse pcena, tatem, ratione cujus fidelis excluditur, ne ad nulla tamen est proprie censura, ut ex dicen- clericatum assumatur, quod est extra regu- dis amplius constabit. lam fieri. Ita exponunt hanc vocem commu- 3. lncapacitas ad Ordinesorta ex jure di- niter scribentes in hac materia. Quanquam vino non est irregularitas. — Peccatum non Abul.,Malth.,quaest. 44, 6, dicat, hancnotam est irregularitas. — Addimus vero hoc im- seu maculam vocari irregularitatem a causa, pedimentum debere esse canonicum seu Ec- non ab effectu, scilicet, quia causatur per clesiasticum ; quoniam ut sect. 4, late dicturi hoc quod agitur contra regulam Ecclesiasticae sumus, irregularitas jure humano introducta disciplinae. Sed hoc non est semper necessa- est; certum est autem non potuisse introduci rium ad irregularitalem, ul videbimus. Aliter jure civili, aut temporali potestate, quse de Nicolaus Plovius, num. 4, inquit, irregulari- spiritualibus rebus, ut sunt Ordines Eccle- tatem dici, quasi conlra regulam Ecclesiae siastici, et clericorum status, nihil per se dis- natum , sive propter factum vel defectum ponere potest; est ergojure canonico intro- extra Ecclesiam positum. Sed illud prius et ductum. Per hoc autem excluditur in primis violenlum est el nimis reslrictum; posterius omnis incapacitas ad Ordines suscipiendos, vero cum communi interpretatione coincidit, quae ex divino jure orta est. Omnis enim dummodo extra Ecclesiam exponatur, id est, homo non baptizatus est inhabilis ad Ordines, extra Ecclesiasticam regulam seu ordinem. nam incapacitas est inhabilitas ; illa vero ir- 2. Definitio irregularitatis. — Supposita regularitas non est; quia illud non est impe- ergo vocis significatione, in explicanda re, dimentum canonicum, sed divinum. Similiter quid scilicet sit irregularitas, varii sunt auc- foemina est inhabilis ad Ordines, et tamen tores, ut videre licet fere in omnibus allega- irrcgularis proprie non est, ob eamdem cau- tis, et Hostiens., in cap. 2 de Cleric. excom. sam. Quam ita etiam explicare possumus, ministr.; Alberto Trocio, de Vero et perfecto nam hae inhabilitates sunt veluti negationes clerico, cap. 2, num. 2; Soto, 4, dist. 22, art. quaedam et impotentiae; irregularitas autem 4, et dist. 25, quaest. 4, art. 2; Ledesma, 2 esse debet per modum privationis, ita ut in part. 4, quaest. 26, art. 2; Viguerio, cap. 46, subjecto supponat capacitatem, el illud pri- § 6, versic. 6; Archidiacono, in cap. 4 deSent. vet morali modo exercilio seu usu talis capa- et re judic, num. 5; Cardin., in Clcm. 4 de citalis. Nec vero omne impedimentum, quod Homicid., num. 46 et 47. Quorum omnium capacitatem supponit, vera irregularitas est; verba referre et inter se conferre, rejiciendo nam peccatum mortale impedit suo modo superflua in aliquibus, et in aliis addendo susceptionem Ordinuin, saltem sacrorum, quae desunt, prolixum esset et infructuosum. quia non potest, qui illud habet, illos digne Et ideo breviier sic definienda videtur irre- et sine novo peccato suscipere, utsumitur ex gularitas : Est inhabilitas seu impedimentum cap. ult. de Temp. ord.; et D. Thom. in 4, canonicum ex se directe ac primario impe- dist. 24, quaest. 4, art. 3,deomnibus Ordini- diens acceptionem Ordinum Ecclesiasticorum, bus id affirmat, et merito, supponendo quem- et consequenter etiam usum eorum. Ilaec de- Iibet illorum esse verum sacramentum; et finitio sumitur ex citatis aucloribus, nam in tamen peccatum mortale non est irregulari- re hoc dicunt, licet variis verbis. Ponitur tas , nam irregularitas per se non est culpa, autem loco generis, inhabililas aut impedi- quamvis posset esse culpae effectus, et pecca- mentum, quia et omnis irregularitas impedi- tum non habet ex aliqua Ecclesiastica lege, mentum est, et multa alia suul impedimenta, quod tale impedimentum sit, sed natura sua, quce non sunt irregularitales, ut explicando et ideo per illam particularn oplime rejicitur auleras parliculas loco differentiae positas a definilione. Quapropter necessarium non declarabilur. Non est aulem positum loco ge- est addere, irregularitatem esse tale irnpedi- neris, quod sit poena, quia nou est hoc de mentum, ut etiam post pcenitentiam impe- ratione irregulantatis, neque omni irrregu- diat, ut per hoc significetur, peccatum, quod laritati convenit; imo si aliqua id habet, est per poenitentiam aufertur, non esse irregu- SECT. I. QUID SIT IRREGULARITAS, ET QUA POTESTATE INTRODUCTA SIT. 311 lnritalem. Licet enim hoc verum sit, ut dis- est de similibus. Alia vero est indecentia, putatione sequente, sect. 1, dicemus, tnmen quaaexse solanon estsuffieiens,utreddat sus- in dcfmilione hac non est necessarium, quia ceptionem Ordinum illicitam intrinseoe, ut peccatum sufficienter excluditur per dictam est, v.gr., defectusnatalium; adjuncto autem pnrticulam, et in definitione non sunt omnia canonico jure, talis conditio impedit omnino inculcanda. susceptionem Ordinum. In hoc ergo sensu 4. Jmpedimentum natura sua impediens dicitur irregularitas esse impedimentum ca- Ordines non est irregularitas. — Indecentia nonicum. quamjussupponit, licet reddat ordinationem 5. Irregularitas non est censura. — Spe- peccaminosam, non est irregularitas. — De- culator rejicitur. — Additur vero in defini- nique per illam particulam excluduutur quse- tione, directe impediens, etc, quia, ut diximus cumque alia impedimenta, quse absque ulla agentes de censuris, hasc impedimenta cano- institutione humana natura sua impediunt nica sunt veluti privationes quaedam, quaa susceptionem Ordinum, vel usum eorum, ut, non nisi per ordinem ad positiva explicari, v. gr., si homo careatmembris uecessariis ad et inter se distingui possnnt. Et quia sunt ministerium Ordinis, vel aliquid simile. etiam Ecclesiasticae prohibitiones, et morales Oportet autem advertere hoc impedimentum impotentise, ideo per ordinem ad actus seu aliquando tale esse, ut omnino impediat Or- eftectus declarantur. Irregularitas ergo est dines, ita ut valide recipi non possint, de quo juridica qmedam ineplitudo ad recipiendos jam generatim dictum est. In pnrticulari au- Ordines, et ideo dicitur directe impedire Or- tem tractare de his impedimentis, quse irri- dinum susceptionem. Unde intelligi polest tant susceptionem Ordinum, non est hujus illa particula, directe, posita ad dislinguen- loci; nam queedam sunt certa, ut sunt supra dam irregularitatem a censuris; nam illee posita, scilicet defectus baptismi, aut sexus etiam sunt impedimenta canonica respectu fcemineus, item defectus intentionis seu vo- aliquarum rerum vel aclionum Ecclesiastica- luntatis, qualis est in homine invito, vel in rum; tamen directe non impediunl susceplio- adultodormiente, qui nunquam de Ordinibus nem Ordinum, sed excommunicalio privat deliberavit. Alia vero sunt dubia, ut de per- communicatione fidelium, interdictum audi- petuo amente, aut trunco manibus, vel quo- tione divinorum, suspensio muneribussacris, cumque alio, qui habeat impotentiam perpe- etideo nulla illarum irregularitas est. In quo tuam ad usum Ordinum, de quibus omnibus, graviter erravit Speculator, qui, ut Navarrus nobis dicere satis nunc est, si sunt impedi- refert, dixit, omnem illum, qui censura liga- menta irritantia Ordines, vel nalura sua, vel tus est, esse irregularem; nam, licet hoc dici divinojure, non esse irregularitates. Aliqua possit, latissime illa voce utendo ad signifi- vero sunt impedimenta, quse licet non red- candum omnem exclusum a quolibet generali dant hominem omnino inc apacam, reddunt ranone vel regula, non tamen in proprietate tamen aliquo modo ineptum, ut deccnter et juris canonici, in quo neque irregularitas digne ordinari possit, quse indecentia in re- censura est, utsupra estdictum, nequeeliam bus ipsis exislit; non enim inlroducitur ab censurse sunt irregularitates, ut ex eodem humano jure, sed potius ab Ecclesia conside- principio sequitur, et ex dicendis magis con- rata est ad tale jus introducendum, quia non stabit. sine causa, et fundamento in re ipsa illud 6. Dubium. — Sylvestri responsio. -— Reji- introducit, argumenlo Regulae, Sine culpa, citur. — Superest vero difficultas, quia ali- de Reg. jur., in 6, cap. 2 de Conslilut., cap. quae censurae privant direcle susceptione Or- Qucesivit, deHisqua3fiuntamaj0r.part.Cap., dinum, et usu illorum. Propter hoc Navarr. 1. Quisquis, § I, C. Ad leg. Jul. Mnjest., I. addendum pulavit in definitione, quatenus Sancimus, C. de Pcenis, et dicemus late Ordines sunt, ut per hanc particulam exclu- sectione sequente. Hsec vero indecentia, quaa dantur censura. Quod quidem respectu ex- ante jus positivum supponitur, interdum po- communicationis optime satisfacit; nam ex- test esse tanta, ut ex se reddat ordinalionem communicatio major privat quidem directe et peccaminosam, vel ex parte suscipienlis, vel vi sua receptione et usu Ordinum, non tamen expartedantis, ut est ignoranlia, etc, et haec formaliter ut tales sunt, sed quatenus sunt eliam sub hac ratione non est irregularitas, communicationes qua-dam cumaliis fidelibus, quia est plusquam canonicum impedimen- nec sine communicatione fieri possunt. Ex- tum, et quasi incapacitas quasdam, et idem communicatio item minor directe non pri- 312 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALL vat usu Ordinis, nisi quatenus habet adjunc- suspensio per genus suum ab irregularitate tain receptionem alicujus sacramenti, ut in distinguitur, quia nimirum censura est, irre- proprioloco diximus. Quamvis autem privet gularitas autem non est censura; crgo et e susceptione sacramentorum, et consequenter converso irregularitas distinguetur a censura Ordinum, non tamen quatenus Ordines sunt, per genus suum proprium seu proximum. sed vel quatenus sunt communicationes, ut Nam impedimentum canonicum est quasi re- dictum est, vel etiam quatenus sunt sacra- motum et universale genus, quod immediate mentum, ut sic, et consequenter tantum ac distingui potest in censuram, et illud impedi- secundario quatenus sunt Ordines, quo titulo mentum, quod censura non sit; est autem posset eliam per illam particulam (si addatur) de ratione censurae, ut sit impedimentum de excludi peccatum mortale. Non videtur au- se non perpetuum, quia est medicinalis, et tem illa particula sufficiens ad suspensionem consequenter auferenda, si homo recipiscat, ab officio excludendam, quia non videtur ut in superioribus visum est; optime er"o posse negari, quin directe privet usu Ordi- impedimentum de se perpetuum immediate num. Respondet Navarr. privare quidem usu condistinguelur a censura (sive divisio sit Ordinum, non tamen quatenus Ordines sunt, adaequata, sive non), et sub hoc proximo «e- sed quatenus sunt officia Ecclesiastica. Sed nere continebitur immediate irregularitas, et licet hoc apparenter dici possit de suspen- per illud distinguetur a suspensione, si illa sione, quae adaequate suspendit ab officio, particula in definitione addatur. Et conse- non tamen de suspensione, quae specialiter quenter, licet conveniat cum suspensione in est ab Ordine, quia usus Ordinis essentialiter dicto effectu, differt tamen in modo, quia est Ecclesiasticum officium, et tale officium; efficit illumutperpetuum. haec vero suspensio, ab hoc officio Ecclesias- 8. Refellitur. — Nihilominus haec particula tico, ut tale est, suspendit, ideoque non sus- a nobis praetermissa est, tum quia Doctores pendit ab alio, et ideo non videtur posse pri- communiter illam non addunt, et definiliones vare magis directe Ordinum ministerio. Unde sumendae sunt, quoad fieri possit, ex com- hoc fortasse argumento coacli, Sylvester, et muni sensu sapientum, et preesertim in his nonnulli alii Summistae dixerunt, irregulari- rebus moralibus, quae ex jure pendent, in tatem differre a suspensione tanquam inclu- quibus periculosumestdefinitionem statuere, dens, et inclusum, quia irregularitas includit ut dicitur in 1. Omnis definitio, ff. de Reg. jur. suspensionem quatenus privat usu Ordinum, Tum etiam quia ex illa particula possunt oriri et aliquid addit, scilicet, carentiam OrdinisK aliae difficullates, vel ambiguitates, ut an de- quo non privat suspensio. Sed hi auctores et fectus aetatis sit irregularitas, cum non sit supponunt falsum; supra enim oslensum est perpetuus, et an infirmitas non perpetua suspensionem etiam impedire novi Ordinis possit inducere irregularitatem, et similia susceptionem; et non dedarant rei essentiam quae non sunt in definitione inculcanda. Tum et definitionem. Nam si intelligant irregulari- prreterea quia illa particula necessaria non talem formaliter includere suspensionem, est ad praedietam difficultatem solvendam, ut falsum docent, quia ha?c sunt impedimenta ostendam. Tum denique quia per illam non canonica in jure formaliter diversa. Si vero omnino satisfit difficultati positae, quia po- solum inlelligunt materialiter irregularitatem test dari suspensio perpetua, quae per illam aliquid efficere, quod facit etiam suspensio, parliculam non excluditur. Idemque argu- vercnj dicunt, sednon declarant, quo diverso mentumest de depositione verbali ajurelata, modo illud efficiat, nec quomodo haec diffe- quia est impedimentum canonicum, et perpe- rentia in definitione continealur, quod neces- tuum usum Ordinum auferens. Dico autem, a sarium est. jure lata, quia illa quae fertur ab homine, per 7. Aliorum responsio. — Propter haec ergo hoc salis distinguitur ab irregularitate, quae alii censent necessarium esse in definitione ut infra dicam, non fertur ab homine. Unde addere particulam, perpetuum ex se, ut per cum dicitur esse impedimentum canonicum illam distinguatur irregularitas ab omni cen- potest cum hoc rigore intelligi, id est, jure sura. Nam per effectus nude seu materialiter canonico ipso facto impositum. Hoc autem sumptos non potest salis, et in universum commune est depositioni ab eodem jure eo- dislingui, ut videtur probare discursus fac- dem modo imposita. tus; ergo oportet, ut veluli genere potius 9. Aliquorum evasio. — Eluditur. — Res- quam specie ab eis distingualur. Sic enim pondent vero aliqui, concedendo suspensio- SECT. I. QUID SIT IRREGULARITAS, ET QUA POTESTATE INTRODUCTA SIT. 313 nem perpetuam et depositionem verbalem illam contrahebant, et ita ministrabant ex absolutam non distingui ab irregularitate, et officio, fiebant irregulnres, ut ibidem dicitur, ila in jurc saepe ferri irregularitatem, per et tradit Navarr. in Summa, cap. 25, n. 70, verbum depositionis, seu deponatur; sed de et Villadiego, tract. de Irregularitate. Hsec fComparatione deposilionis cum suspensione ergo omnia salis indicant esse aliquam diffe- perpetua satis in superioribus diximus. Quod renliam moralem inter hsec duo, eliamsi pnc- vero ad irregularilatem attinet, difficilis est cise considerenlur ut ipso jure lata ; ergo, si illa responsio. Primo quia in jure (juxta com- definitio posita cum parlicula perpetuum, munem interpretalionem) hae poenaa, sicut adhuc communis est suspensioni perpelua?, diversa habent nomina, ita distinctae censen- et depositioni jure latis, conveniens non est tur, et variis delictis vel causis accommodan- nec sufficiens. tur. Utenimdicitur in 1. Si idem, C. de Codi- 10. Vera dubii resolutio. — Respondeo cillis : Si idem codicilli, quod instrumenta igitur, irregularitatem sufficienter distingui a possent, cur his instrumentis diversum voca- suspensione seu depositione per illam parli- bulum mandatur? ita nos in prsesenti argu- culam, directe ac primario impediens accep- mentari possumus. Secundo, quia sola diver- tionem Ordinum. Quod ut declarem, adverto, sitas, quod imponatur a jure vel ab homine, suspensionem (in tota ejus latiludine acccp- non variat rationem pcenae, aut Ecclesiastici tam) in hoc per se differre ab irregularitatc, impcdimenti, ut exemplis constat, in excom- quod suspensio solum respicit actus, eorum- municatione majori a jure, vel ab homine que usus prohibet; irregularitas vero quan- lata, et similibus. Ratione itern patet, quia tum est ex se, ipsam capacitatem Ordinum homo vel jus sunt causae extrinsecae efficien- aufert, et conslituit hominem extra ordinern tes, quae non variant per se effectus, si in eorum, qui ad clericatum assumi possunt. Ita aliis omnibus conveniunt. Praesertim quia enim (ut hoc obiter dicamus) accipienda est homo seu judex est quaedam animata lex, illa particula, Ordinum Ecclesiasticorum, ut quse eamdem suspensionem, vel depositio- includit non solum sacramentales Ordines, nem imponit, quam lex ipsa solet imponere; sed etiam primam tonsuram,quam nunquam si ergo illamet pcena a jure posita est irre- impedirepotestsuspensio,quiacumsuspensio gularitas, cur non etiam ab homine impo- solis clericis possit imponi, necessario suppo- sita? Tertio, quia in multis aliis differunt. nit primam tonsuram;irregularitasveroillam Nam omnis suspensio et depositio semper est impedit, alque adeo totum clericalem statum; poena, et sub hac ratione tantum imponitur; sic ergo per illam particulam excluditur om- irregularitas autem saepe non est pcena, ut nis suspensio. Circa depositionem vero stricte omnes fatentur, et nunquam est tantum sumptam, seu degradationem, advertendum pcena; imo neque unquam fortasse sub ea est in moralibus longe aliud esse non admit- ratione primario imponitur, sed tantum ac- tere personam ad aliquem gradum, etejicere cessorie minus principaliter, ut infra osten- illum a tali gradu postquam admissus est, demus. Deinde omnis suspensio etiam perpe- quod moraliter contumeliosius est, majorem- tua,estpropria clericorum,utsupraostensum que pcenam indicat, juxta commune prover- est; irregularitas autem de se complectitur bium, Turpius ejicitur, quam non admittitur laicos ; imo accidentarium illi est, quod per- hospes, quod etiam allegavit Pontifex in cap. sona, cui advenit, Ordines habeat. Praeterea Quemadmodum, de Jurejurando. Unde, sicut inter suspensionemperpetuama jure, et irre- Theologi dicunt, hominem lapsum differre gularitatem, est alia differentia manifesta, ab homine inpuris naturalibus sicutnudatum quod irregularis celebrans non contrahit a nudo, ideoque carentiam originalis justitiae aliam irregularitatem, ut infra dicam; sus- habere in homine lapso majorem rationem pensus autem celebrando efficitur irregularis, privationis et mali, ita concipiendam censeo, ut supra dictum est. Unde Sixtus V, in Motu servata proportione, differentiam inter irre- proprio contra male promotos, cum in eos gularitatem, et depositionem quamcumque; perpetuam suspensionem tulisset, subjungit, nam irregularitas impedit acceptionem Ordi- eos sic celebrantes fieri irregulares; in quo num; depositio vero privat (eo modo quo non inducit novum jus, sed supponit anti- jure humano fieri potest) Ordinibus jam ac- quum, ut ex verborum tenore satis constat. ceptis, ita ut non usum tantum suspendat, Quin etiam Pius II similem suspensionem sed ipsam etiam potentiam quodammodo tol- tulerat in quosdam male promotos, et qui lere videatur, ut supra in propria disputa- 314 DTFP. XL. DE IRREGTJLARITATF, IN GENERALI. lione declaratum est. Recte ergo per illam acceptionem impedire non potest, impcdit particulam excluditur cliam ab hac defini- usum Ordinis accepti, non quidem, quin ad tione depositio, quia non privat acceptione hoc per se primo institula sit, sicut suspen- Ordinum, sed privat, quantum potest, Ordi- sio, sed quia consequenter saltem habet hanc nibus acceptis, quod formaliter ac moraliter vim, quia exequitur ubi potest, etiam si circa diversum est. primarium efTecUim quodammodo impedia- 41. Alia difficultas. — Enodatur. — Sed tur. Sicut in matrimonio, affinitas, inprimoet tunc orilur alia difficultas, nam hoc modo secundo gradu per fornicationem contracta, explicata definitio non convenit omni irre- formaliter ac per se est impedimentum di- gularitati, ut patet de illa, quam sacerdos, rimens matrimonium conlrahendum, et con- v. gr., incurrit, nam illa non impedit accep- sequenter impediens usum ejus; si autem tionem Ordinum, quia jam ille homo non est superveniat post matrimonium contractum, capax Ordinum, a quorum acceptione impe- quia iliud dirimere non potest, impedit usum diatur; ergo illi irregularitati non convenit ejus. Nec vero diligens heec inquisitio, et dis- ha?c definitio. Propter hoc communiter poni tinctio inter irregularitatem et suspensionem solet sub disjunclione in hac definitione, im- frustra est, aut tantum speculativa ; sed mul- pediens acceptionem Ordinum, vel usum ac- tum ad mores refert, an ille effectus sit ab ceptorum, ut possit definilio dictee irregula- irregularitate vel a suspensione, tum ad in- ritati convenire ratione poslerioris membri. telligendum a quo possit tale impedimentum Sed difficile tunc est explicare, quomodo tolli, tum etiam ad alios effectus morales, eadem definilio ratione ejusdem membri non vel censuras, quse inde possint sequi, vel non conveniat suspensioni perpeluse a jure latae. sequi, exercendo Ordines cum tali impedi- Ut omittam differenliam per disjunctionem mento. datam, non recte explicare unam commu- 12.Perhaecergo satisest explicata essentia nem ralionem irregularitatis, sed plures spe- irregularitatis. Solum superest advertendum, cies ejus,quia illa duo membra persesumpta cum dicimus, irregularitatem impedire ac- formaliler diversa sunt, et pcenas seu impe- ceptionem Ordinum, id posse intelligi aut dimenta canonica formaliler diversa consti- dislributive, id est, omnium Ordinum, aut tuere possunt. Propter hanc ergo causam indefinite seu abstracte, scilicet, Ordinum, illam disjunctionem omisi, et addidi in defi- siveomnium,sive plurium,siveuniustanlum. nitione illam particulam, de se, nam omnis Et quamvis possit priori modo accipi, uefi- irregularitas vi sua, et quantum in se est, niendo irregularitatem, quce per antonoma- impedit directe et primario acceptionem Or- siam simpliciter talis est, tamen ut servata dinum; quod autem in aliqua persona cum proportioneomnisirregularitascomprehenda- effectu non impediat, quia ipsa jam est in- tur, posteriori modo inlelligi potest; explica- capax acceplione Ordinum, est per accidens. bitur aulem melius iu sect. 2 et 3. Tunc autcm et non variat ralionem et naturam irregula- necesse est posteriorem particulam cum pro- ritatis. Potestque hic juvare regula dialecti- porlioneaccipere; nam si irregularitas privat corum , Verba in definitionibus non dicere susceptione omnium Ordinum, privat etiam actum, sed aptitudinem,, juxta quam posset omnium usu; si vero solum privat acceptione in eodem sensu explicari communis definitio, unius Ordinis, etiam privabit usu ejus, non etiam non addita illa particula, dese; tamen vero aliorum, si accepti jam sint. Atque hoc ad majorem explicationem non nocet. Rursus modo intelleeta definilio nullam (ut opinor) vero addidi illas duas particulas, primario, et pati potest exceptionem aut difficultalem. consequenter, utsignificarem non teque primo respicere utrumque effectum , quod etiam SECTIO II. recte probatur difficultate et objectionibus factis. Proprium ergo quasi objectum irregu- Quos effectus habeat irregularitas. laritatis, seu habitus, quo privat, est acceptio Ordinis, seu Ordo ut accipiendus; et hoc est 1. Primarius effectus irregularitatis quis. quod primario facit, si subjectum est capax; — Prima assertio. — Ordo susceptus ab consequenter vero impedit usum Ordinum, irregulari tenet. — Respondetur objectioni. quia qui prohibetur Ordines accipere, multo — Heplicatio enodatur. — ESx hac qurestionc magis prohibetur eis uti. Unde, quando su- pendet intelligentia fere omnium, quic de pervenit post Ordinem jam acceptum, quia defmitione diximus. Nam cum dctur per SECT. II. QUOS EFFECTUS HABEAT TRBEGULAfcTTAS. 315 habitudinem ad hos effectus, sine illis non cendum est, graviter peccare irregularem polest exacte intelligi.Primariusergoeffectus suscipiendo quemcumque Ordinem, a cujus irregularitalis est impedire acceptionem Or- susceptione per irregularitatem removetur. dinum. Ita enim explicant verba canonum, Probatur, quia agit contra Ecclesiae praecep- quibus irregularitas fertur aut declaratur, tum in re sacra et valde gravi. Quapropter qualia, Non aspiret ad Ordines, cap. Curan- peccatum hoc non solum mortale est in sus- dum, dist. 34, seu, Ad ministerium Eccle- ceptione sacri Ordinis, sed etiam cujnslibct siasticum admitti non potest, cap. Si cujus minoris, quia omnes sunt res valde sacrae et uxorem, dist. 34. Quaerendum stalim occur- verum sacramentum; et ideo cujuslibet Or- rit, quale et quantum sit hoc impedimentum. dinis susceptio est sufficiens materia peccati Respondeo, non esse tale, ut irritel Ordinem mortalis in persona irregulari. Nam in ex- susceplum; nam si quis irregularis ordine- communicato etiam sola minori excommuni- tur, dummodo eaelera necessaria concurrant, catione, esset sufliciens materia peccati nior- vere ordinatus manet. Quod docent omnes, talis, quiaestseparatus a susceptione omnium estque per se satis constans ex diclis de cen- sacramentorum; ergo a fortiori idem erit in suris; nam Ecclesia non polest impedire irregulari, cujus prohibitio gravior est et for- valorem sacramenti, si ad illud adhibentur malior, utita dicnm. Imo addo ulterius, solius omnia, quee Christus instituit; hic autem per primae tonsurae susceptionem esse peccatum irregularitatem nihil tollitur necessarium ad mortale in persona irregulari; nam licet illa valorem sacramenti, quia neque ab ordinante non sit sacramentum, nihilominus est res tollitur potestas, neque a suscipiente capa- valde gravis, quatenus est prima dispositio citas; et alioqui possunt materia et forma ad Ordines, quae jam constituit hominem in applicari. Dices : poterit Ecclesia inhabilitare statu clericali, a quo per irregularitatem se- personam ad Ordinem, sicut inhabilitat ad paratus est, et reddit illum capacem juris- malrimonium; idem ergo videlur facere per dictionis Ecclesiasticae et beneficiorum Eccle- irregularitatem. Respondeo, non posse inha- siasticorum, quse omnia suntmagni momenli. bililare personam, neque quoad hoc esse Unde Episcopus simpliciter suspensus a col- eamdem ralionem, quae est in matrimonio, latione omnium Ordinum mortaliter peccat nam in matrimonio supponitur ratio con- dando primam tonsuram ; ergo et irregularis tractus, qui naturalis est, et effective fieri illam recipiens. Haec autem intelligenda sunt debet per voluntates humanas, quarum effi- per se, nam ex accidenti potest homo excu- cacitatem impedire potest superior potestas, sari ab hac culpa, circa quod videnda sunt, ne validum et ratum contractum facere pos- quae de Censuris in communi diximus, et ad sint; et hoc modo potest consequenler inha- irregularitatem applicanda; nam eadera ra- bilitare personas ad tale sacramentum. Ordo tione et proportione in ea locum habent. vero, licct requirat intentionem in suscipiente 3. An propter hoc peccatum incurratur ali- adulto, non tamen ab ipso fit, neque sup- qua pcena ipso jure. — Superest vero diffi- ponit contractum aliquem naturalem, sed est cultas, an propter hoc peccatum aliqua poena ex sola institutione divina, ideoque non po- ipso jure incurratur, vel irregularitas. Vi- test Ecclesia inhabilem reddere personam ad detur enim incurri, nam excommunicatus, hoc sacramentum, quam Christus inhabilem vel suspensus, ministrans sacramentum ex non fecit. Irregularitas ergo non est impedi- officio, fit irregularis; ergo multo magis irre- mentum inhabilitans aut irritans, sed prohi- gularis suscipiens Ordines fiet irregularis, bens. Dices : saltem prima tonsura, cum sit quia non est minor prohibitio hominis irre- ex institulione Ecclesiae, ex ejusdem aucto- gularis quam suspensi. Neque enim impediet ritate poterit esse irrita ab irregulari sus- prior irregularitas secundam , quia excom- cepta. Respondeo, concedendo id fieri potuisse municatus potest novam excommunicationem ab Ecclesia. Non constat autem id factum . contrahere, et irregularis uno titulo, v. gr., esse, quia Ecclesia non aliter prohibuit irre- quia illegitimus, potest novam homicidii, vel gulari susceptionem primae tonsurae, quam bigamise irregularitatem contrahere; ergo subsequentium Ordinum; unde, sicut alius similiter in praesenti potest propter novam Ordo susceptus ab irregulari non iteratur, ordinalionem novam irregularitatem incur- ita nec prima tonsura. rere. Nihilominus dicendum est non incurri, 2. Irregularis suscipiens Ordines graviter non quia imponi non potuerit, quod solum peccat. — Assertio secunda. — Secundo di- probat ratio facta, sed quia nullo jure lata 2!6 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. legitur, et irrcgularitas non cst, nisi sit in Nam quoad hanc et similes excusntionos, fure expressa, cap. Is cui, de Sent. excomm. eadem ratio est de irregularitate, qaae de An vero suspensio propler hoc crimen in- censuris. Dixi autem formaliter loquendo, curratur praeter intrinsecum impedimentum, quia interdum idem defectus, si antecedat quod ipsamet irregularitas secum affert, ordinationem, inducit irregularitatem sim- etiam in Ordine jam suscepto, supra tracta- pliciter; si vero superveniat, tantum secun- tum est. dum quid, ut dicam sectione sequenti, quod 4. Peccare graviter irregularem, in Ordine aliunde provenit, et ad rem praesentem ma- ex officio ministrantcm. — Assertio terlia. — teriale est. Terlio cum eadem proportione dicendum est 6. Irregularis ministrans quam pcenam peccare graviter irregularem ministrando in incurrat. — Sed quid de pcena ipso jure im- Ordine ex officio. Est communis sententia posita propter hanc culpam? Respondeo nul- cum Innocentio, cap. Si celebrat, de Cleric. Iam censuram inveniri propter hoc latam, ut excomm. minist., num. 3; Cardinal., Clem. constat ex supra tractatis de censuris, et ita unica de Homicidio; Sylvest., Ordo, 3, q. 2, auctores hoc potius supponunt quam dispu- et verb. Irregularitas ; Navarr., cap. 27, tant. Disputant autem de irregularitute. Idem num. 194; Covarruv., 1 part., § 1, num. 3; tamen dicendum est, ex sententia omnium, Villadiego, c. 3, num. 14; Burgas., in princ. quia nullibi etiam invenitur in jure expressa, Sumiturque ex cap. ultim. de Temp. ordin., quia jura solum loquuntur de ministrante et cap. Inquisitionis, 1, de Accusat. Ratio ligalo censura, quae non possunt extendi ad eliam est clara ex definitione irregularitatis; irregularitatem, nisi cum illa aliqua censura, prohibetenim usum Ordinis,licetsecundario, Vel propria suspensio conjuncta sit. Cur au- quaeprohibitio gravisest,et inmaleria gravi; tem jura non ita puniant hoc delictum, sicut ergo ex genere suo peccatum grave est illam violationem censuree per simile ministeriura, violare. Intelligitur autem hoc cum propor- in eis non declaralur. Fortasse judicarunt tione; nam si irregularitas sit absoluta seu satis esse talera clericum conlemnenlem cen- totalis, prohibitio extenditur ad usum om- suram illo modo, dignum esse, ut per irre- nium Ordinum; si vero tanlum sit ex parte, gularitatem a clero exterminetur; qui jam prohibebit tantum illum aclum, cui ponit Vero irregularis est, satis exclusus a jure impedimenlum, ut explicabitur sectione se- reputatur; et ideo si adhuc se immisceat, quenti. coactio judicis potius quam nova pcena juris 5. Sijlvestri dictum expenditur. — Addit postulatur. eliam Sylvester, ad hoc nihil referre, quod 7. Corollarium uliimum. — Addimus ul- irregularitas prsecesserit, vel sequatur ordi- timo in hoc puncto, haec procedere in omni nalionem ; quod verum est formaliter lo- irregularitate , sive contracta sit propter de- quendo. Et secundum quidem per se patet. lictum, sive non, ut aperte sentit Navarrus. Primum vero sumitur ex cap. Nisi cum pri- Unde obiter licet colligere, quam sit falsa dem, § Personae, de Renunciat., ibi : Cum sententia, quae affirmat, irregularitatem, quae eo poterit non minus utiliter, quam laudabi- est pcena delicti, esse propriam censuraro, liter dispensari. Quae verba supponunt dis- quia alias celebrans cum tali irregularitate pensationem esse necessariam ad ministran- novam irregularitatem contraheret, et quc- dum in Ordine sic suscepto. Ratio etiam est ties celebraret, novas multiplicaret irregula- clara quia ordinatio indebita non abstulit ritates; quod absurdum est, et contra om- vim praeexistenti irregularitati. Nec obstat, nium sententiam, et conlra slilum obtinendi quod in eodem textu dicitur, illum irregula- dispensationem a tali irregularitate. Solum rem anle dispensationem laudabiliter et re- enim dispensari solet in ipsa irregularitate qulariter ministrasse ; nam vel referenda primo contracta, et per hoc censetur per- sunt ad alia minisleria Episcopalia, quae non sona manere sufficienter expedila, sive cum includunt actum Ordinis; unde Glossa ex- priori irregularitate celebraverit, sive non, ponit, id est, utiliter; vel intelligitur in foro quod tamen non ita esset, si per celebralio- bominum, non Dei, quia, ut ibi dicitur, nera nova irregularitas conlraheretur. Supra culpa, et causa latebat, et in reliquis oplirae enim diximus, eum, qui pluribus excommu- se "erebat in munere suo. Unde etiam poterat nicationibus propter plures aclus ligatus est, intervenire excusatio culpee coram Deo, ra- non liberari simpliciter a vinculo excommu- tione scandali aut infamiae gravis vitaiidae. nicationis, explicando unam, et causam ejus, SECT. II. QUOS EFFECTUS HABEAT IRREGULARITAS. 317 ejusque absolutionem obtinendo, quia potest prium ministerium sacerdotis ex officio, quod una excommunicatio sine alia tolli, atque ita non potest usurpare irregularis respectu alio- tunc fit. Sic igitur servata proportione in ir- rum , neque respectu suiipsius, est enim regularitate contingit, ut latius infra in pro- eadem ratio. Quae sunt inlelligenda juxta priis locis dicemus. declarationem positam assertione praecedenti, scilicet, servata proportione ad modum irre- Irregularitatem non prohibere quemcumque gularitatis, et seclusa excusatione acciden- actum sacrum. Assertio quarta. taria, ut scandali, etc. 4 0. An irregularis sacramentum pcenitentix 8. Quarto dicendum est : per irregularita- recipere queat. — Vera sententia. — Destrui- tem non prohibetur actus, quantumvis sacer, tur fundamentum contrarix sententiae. — Du- qui per laicum exerceri potest, et prout ab bitarunt autem aliqui circa hanc assertionem eo fieri polest. Heec assertio colligitur ex eis- de susceptione sacramenti poenitentiae, ut dem auctoribus; omnes enim cum irregula- quidam putarint, non licere irregulari, ut ritatem definiunt, solum dicunt per illam refert Card. in Clem. Dudum, de Sepult., prohiberi actus Ordinum; actus autem, qui propter Extr. Inter cunctas, dePrivil.,§ Ob- a laicis fieri possunt, non sunt actus Ordi- servent, ubi significatur, neminem posse a num, ut per se constat; ergo illi non prohi- peccato absolvere, cui est annexa irregula- benlur ex vi irregularitalis. Praeterea ex ritas, nisi etiam possit irregularitatem tol- definitione nostra id evidentius sequitur; lere. Nam inconveniens existimamus (dicitur nam irregularitas per se primo privat ipsis ibi) ut apeccato absolvat, qui poenitentiam ei Ordinibus ut accipiendis, actibus vero solum debitam imponere, aut irregularitatis poenam, consequenter; ergo solum prohibet actus peccati sequelam, removere non potest, ex. sacros, quatenus ab Ordinibus oriri possunt quo inferebant, etiam peccatorem irregula- et debent; ergo nullum actum prohibet, qui rem non posse absolvi a peccato, nisi etiam per laicum exerceri possit. Denique nullum irregularitas ab eo tollatur. Nihilominus cer- estjus, ex quo talis prohibitio colligi possit. tum est, posse aliquem absolvi a peccatis, 9. Non esse prohibitum irregulari recipere irregularitate manente. Quae est communis sacramenta. — Corollarium primum. — At- sententia in 4, dist. 25, et Canonistarum, in que hinc sequitur, non esse prohibitum cap. ult. de Temporib. ordinat. , ex quo homini irregulari recipere quaecumque sa- textu id etiam colligit Innocent. in capit. Nisi cramenta (Ordinem excipio, de quo jam dic- cum pridem, §Personee, de Renunc, nuin. 8, tum est), quae illorum administrationem seu et ibidem Immola, num. 15 et 46. Idem sup- effectionem ex officio non renuirat. Quod ponit Cajet. , verb. Irregularitas , ubi alii ideo addo, quia sacerdos irregularis sepa- Summistee, etNavarrus, dict. cap. 27, n. 491, ralus est a communione sub utraque specie, citans Cardinalem in dict. Clcm. Dudum, seu sacerdotali propria, non quia illi prohi- § Ac deinde, quaest. 8, de Sepult. Et ratio Lita sit Eucboristise perceptio, sed quia non est, quia irregularitas non excludit a parti- potest illo modo Eucharistiam recipere nisi cipalione passiva sacramenlorum, qua3 laicis offerendo et sacrificando. a quo ministerio sunt communia; hujusmodi autem est abso- remotus est. Unde sicut sacerdos ligatus ex- lutio a peccatis. Unde obiter intelligitur, pec- communicatione minori, quae non separat calum habens adjunctam irregularilatem non ab activa, sed a passiva tantum participa- propterea esse reservatum illi soli, qui habet tione sacramentorum , nihilominus peccat poteslatem dispensandi in irregularitate, celebrando, ut dicitur in cap. Si celebrat, de quia cum possit tolli manenle irregularitate, Cleric. excom. minist., quia actio illa adjunc- absolutio illius non habet connexionem cum tam habetsacramenli receptionem, ita e con- dispensatione irregularitatis; et ideo ex hoc trario irregularitas ex se solum separat ab titulo non sequitur reservatio, neque ex alio activa administratione sacramenli, conse- jure, quod illam constituat, nullum enim quenler vero separat ab illa receptione, quae extat. Quapropter ad fundamenlum contra- necessario activum ministerium ex officio riae sententiae negatur assumptum; nam saepe supponit. Quin potius censeo, non posse ir- potest absolvere a peccalo, qui non potest regularem seipsum communicare, etiam ex tollere irregularitalem qua punitur, ut iidem prasconsecratis ab alio sacerdote, quia illa auclores citati docent, et Covarr., in cap, c!:cpensalio activa Eucharistice eliam est pro- Alma, 1 part., § 6, nuin. 6, ubi ad Extrav. 318 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. Inter cunctas, respondet, intelligendam esse irregularis sibi sacrum faciat, quia non est de absolutione ab irregularitate, non a culpa. illud facere, neque est actus Ordinis, ut per Sed difficile est expositionem textui accom- se notum cst, de quo infra in simili redibit modare, quia expresse illa duo distinguit, sermo. peccati absolutionem et remotionem irregula- ..... ritatis, et inconveniens reputat unum con- De ^ctibus jurisdictioms. Assertio quinta. cedi illi, cui alterum negatur. Videtur ergo 42. Potestatem jurisdictionis et usum ejus ibi Pontifex noluisse concedere privilegium non tolli per irregularitatem. — Quinto di- absolvendi ab hujusmodi peccatis habentibus cendum est, irregularitatem per se non pri- annexam irregularitatem, his religiosis, de vare hominem potestate jurisdictlonis, neque quibus ibi loquebatur. Verumtamen neque impedire usum ejus. Haec assertio communis inde sequitur irregularitatem ex se impedire est Jurisperitorum in cap. Tanta3, de Excess. absolutionem a peccato, neque etiam in uni- Preelat., eamque notat Villadieg. , cap. 3, versum, neminem posse absolvere a peccato, num 17, et sequitur ex diclis. Quia potcstas qui non possit dispensare in irregularitate, jurisdictionis non tantum temporalis (quam sed ad summum id sequitur de religiosis omitlimus ut manifestam), sedetiamEcclesia- Preedicatoribus, et Minoribus, et quoad illos stica distincta est a potes-late Ordinis; sed est jam illa Extravagans revocata, de qua irregularitas ut sic solum excludit ab ordi- plura diximus supra, in materia de Pceni- natione; ergo per se et vi sua non tollit po- tenlia, agendo de casibus reservatis. testatem jurisdiclionis. Majorem suppono ex 1\. Corollarium secundum. — Secundo se- dictis in materia de pcenilentia, de indul- quitur ex dicta assertione, nullum sacrum gentiis, de censuris. Minor probatur ex dictis ministerium eiiam activum, quatenus per de essentia irregularitatis, et quia omnia laicos exerceri potest, prohiberi clericis irre- decreta, quee de irregularitateloquuntur, Or- gularibus; hujusmodi est baptismus sine dinis tantum mentionem faciunt, a quo irre- solemnitate in necessitate datus, quod secus gularem excludunt, ut partim constat ex est de solemni, ut late Govarr., dict. Clem., adductis in 1 et 2 conclusione, pluraque affe- part. 1, § 1, et caeleri omnes. Item actus remus infra, explicando formam ferendi omnes, qui cum solemnitate facti pertinent irregularitatem. Consequentia vero probatur, ad Ordines minores, sine illa vero fiunt a quia verba pcenalia restringenda sunt ad id laicis, et similes, de quibus Nicol. Plov., tantum quod sonant. Atque huc conferre num. 31, reg. 46, et supra, tractando de sus- possunt omnia, quibus supra probavimus, ex pensione, sigillatim et fuse dictum est, nam vi suspensionis ab Ordiue non auferri po- quoad hoc est eadem ratio utriusque impedi- testatem jurisdictionis, nam a paritate ralio- menti. Conveniunt enim quoad hoc in mate- nis in irregularitate procedunt, quae in hoc ria prohibita, irregularitas, et suspensio ab convenit cum preedicta suspensione, quaj Ordine, licet in modo differant. Atque in hoc tantum separat ab Ordinum executione. ordine potest poni privata recitatio divini 43. Oritur vero hic specialis difhcultas, officii, nam hsec de se communis est laicis, quia jurisdiclio Ecclesiaslica saltem exEccle- imo etiam fceminis, ideoque irregularitas non siee institutione supponit aliquem Ordinem, tollit onus dicendi hoc officium, quia hasc vel clericalem statum; irregularitas vero illo impedimenta tollunt honores et commoda, privat quantum potest, et ideo videtur au- non vero onera, ut supra de censuris dixi- ferre jurisdiclionem , quasi ablato funda- mus, cum Gloss., in capit. Presbylerum, mento ejus, nam eo ipso videlur hominetn 28 dist. Secus vero est de publico, et solemni reddere incapacem jurisdictionis Ecclesia- canlu ejusdem officii, eo modo quo munus slicse. In qua difiicultate mulla dubia insi- illud clericorum est proprium, ut in citato nuantur, quse expedienda sunt. Primum est, loco de suspensione declaravimus. Denique an irregularitas subsequens tollat jurisdictio- ob eamdem causam non prohibetur irregu- nem prius habilam. Aliud est, an irregularitis laris, quominus privalim ininistret sacordoti aniecedeus impediat consequi denuo juris- ad altare, quia hoc etiam non est minisle- diclionem Ecclesiasticam. Quiu duo de bene- riutn Ordinis. Unde a forliori prohibilus non ficiis eliam Ecclesiaslicis Iractari solent; et est quominus rem sacram audire possit. quia jurisdictio saepius convenit titulo bene- Addo etiam, sine peccalo posse prajcipere et ficii, ideo de beneficiis prius dicemus, e| auclorilate sua eliicere, ul alius sacerdos non consequeuler de omni alia jurisdictione. SECT. If. QUOS EFFECTUS HABEAT IRREGULARITAS. 319 Anper irregularitatem ipso facto amittatur diaconatu, sed suspendi prascipitur biennio Ecclesiasticum beneficium. vel trienmo. Unde inirum non est, quod qua- tenus talis clericus irregularis non mansit, H. Est ergo prima difficultas, utrum fuerit capax beneficii, eo vel maxime quod propter irregularitatem ipso facto amittatur ibi non videtur esse sermo de beneficio jam Ecclesiasiicum beneficium. Quod dubium adepto, sed conferendo magis ex dispensa- supra de suspensione tractavimus, servata tione quadam, quam ex lege communi, ut proportione, et retulimus auctores affir- significant illa verba : De beneficio autem manles, per suspensionem ab officio amitti misericorditer agatur cum eo, ne sustenta- Ecclesiastici beneficii fructus, quia benefi- tione privatus, ad seculi negotia revertatur; cium datur propter officium, juxta cap. ult. ut autem securius possis ei hanc misericor- de Rescriplis, in 6; ergo juxta illam senten- diain facere, etc. Melius ergo probatur ex. tiam cum proportione dicendum est amitti cap. Ex litteris, de Excessib. Prselat., ubi beneficia propter irregularitatem ; nam sicut Episcopus, qui propter cooperationem ali- se habet suspensio a beneficio ad suspensio- quam ad homicidium irregularitatem con- nem ab officio, ita se habet privatio beneficii traxerat, monelur Episcopatui cedere; aut ad privationem officii seu Ordinis, qualis re- si recuset, illo privari praecipitur; ergo non putatur irregularilas. Imo quamvis id locum amiserat Episcopatum propter irregularita- non habeat in suspensione, quas ex se non est tem; eadem autem ratio est de quacumque impedimentum perpetuum ad officium exe- alia irregularitate, et de quocumque bene- quendum, id videtur diceudum de irregula- ficio. Unde in cap. Fraternitati, de Gler. ritate, quee perpetuum impedimentum est. excomm. ministr., de his qui excommunicati Quomodo enim potest retinere beneficium , celebraverant, et consequenter irregulares qui perpeluo factus est inhabilis ad officium? effecti fuerant, solum dicilur privandos esse Unde propler hanc causam, qui deponitur, Ecclesiasticis beneficiis , non vero esse ipso privatur beneficiis ipso facto, quia jam est jure privatos. Et simile habetur in proximo perpetuo dejectus a clero. Sic aulem se habet sequenti cap., § Queesivistis, de illo qui simili irregularis : ergo. Atque ita sentire videtur modo induci solet cap. Clericis, Ne clerici vel Villadiego, de Irregularitate, cap. 1,num. 22. monachi, ubi, Honore privetur, et loco; nam Indicat eliam Covarr., in epitome 4 Decre- verbum, privetur, sententiam expeclat. Sed talium, part. 2, cap. G, § 8, num. 7, re tamen inspecto originali in Concilio Tolet. II, cap. 6, vera non dicit. non ita urget ille textus, nam sic habet : Con- 45. Dicendum itaque est, qui post regtu- cessi Ordinis honore privatus, et loco, sub mam collationem beneficii irregularitatem perpetuo, damnationis teneatur relegationis contrahit, non privari ipso jure beneficio, vel ergastulo, ubi participium, privatus, signifi- dignitate, queecumque illa sit, ex vi ipsius care polest senlentiam latam, maxime quia irregularitalis. Hacc est communis sententia, honor ille refertur ad Ordines, et ita privatio Innocenlii in cap. Cum nostris, de Concess. honoris est irregularitas ipsa, privatio autem Prsebendse, ante finem Gloss. 1 ; Panormit. in loci erit privalio beneficii, et utraque sub cap. Tanta, de Excess. Praelat., num. 2, et in eodem verbo ponilur, quod est indifferens cap. Nisi cum pridem, de Renunc, num. 4; ad sententiam latam, et ferendam, ut alias Felin., qui plures alios refert in cap. Inquisi- dixi; superiora tamen jura sufficiunt. tionis, de Accusationib., num. 3, et sequenti- 16. Conclusionis ratio. — Objectioni occur- bus. ldem tenet Navarr., cap. 27, num. 251. ritur. — Ratio propria est, quia privatio Solet hecc sententia probari cap. 2 de Cler. propriorum bouorum nunquam ipso jure in- non ordin. ministr., quod parum probat, curritur propter delictum, nisi id aliquo jure quia vel ibi non est sermo de irregulari, sed exprimalur, quia lex pceualis semper inlelli- de diacono, qui orimen commiserat cele- genda est quoad pcenam ferendam per sen- brando sine Ordine sacerdotii, piopter quod tentiam, nisi in ipsa Iege aliud exprimalur. crimen nulla est in jure irregularitas lata; Sei\ nulla est lex Ecclesiastica, quaeipsojure vel si admittamus ibi ferri aiiquam irregula- privet beneficiis clericum irregularem, quo- ritatem, non tamen simpliciter, sed secundum rum legitimum titulum et dominium habebat : quid, id est tanlum respeclu Ordinis sacerdo- ergo. Minor probatur, quia nullus allerri po- talis, cujus signum est, quia aperte ibi signi- test textus, qui aliud probet. Nisi fortasse iicalur, illuin non nwnsissc suspensur: uis inducat eap. Inquisitionis, de Accusat., 320 DISP. XL. DE 1RREGULARITATE IN GENERALI. propter illa verba : Si tale sit crimen, quod cap. 1 de Homicidio, in 6. Item homicidium Ordinis executionem suscepti aut retentionem clerici alicujus Ecclesise factum a patrono, beneficii, post peractam pcenitentiam impe- vel alia simili persona, juxta cap. In quibus- diret. Ponitur exemplum in homicidio et dam, de Poenis, ibi, Et beneficiati beneficium simonia. Verumtamen illa verba nihil ad rem prorsus amittant; quanquam ibi non addi- prsesentem faciunt, tum quia posterior pars tur particula, ipso facto, sicut in prsecedenti illius disjunclivae optime intelligi potest de textu. Sed hi casus particulares in propriis retentione beneficii obtenti post tale crimen locis examinandi sunt. Nunc duo circa illos commissum, velacquisito per illud, ut ibidem dicenda occurrunt. Unum est, etiam in his dicilur de beneficio per simoniam obtento; casibus (si illos admittamus) non fieri ex- tum etiam quia ibi solum dicitur, tale crimen ceptionem a regula proposita , quia etiam impedire retentionem beneficii, non vero pri- tunc prvatio beneficii non est eftectus irre- vare illo ipso jure, quod valde diversum est, gularitatis, neque ex illa nascitur, sed cum ut stalim dicam. Igitur neque in illo textu, illa, vel etiam post illam per novam legem neque in alio talis pcena ipso jure lata inve- imposita est, ut simul incurratur, quod per nilur ex vi irregularitatis. Ratio autem reddi accidens est irregularitati. Unde, si quis dis- potest, quia irregularitas ssepe contrahitur pensationem oblineret a tali irregularitate, sine culpa, et ideo non debuit haec privatio nulla facta beneficiorum mentione, non prop- adjungi, quae augeret pcenam, cum ad finem terea esset liber ab altera pcena, quia, cum irregularitatis non sit necessaria, et alias sint distinctae, et per se non connexee, licet poena non sit imponenda sine culpa. Dices : simul imponantur, dispensatio unius non ex- posset saltem hcec privatio adjungi irregula- tenditur ad alteram. Secundum advertendum ritali ex delicto conlractee. Respondeo po- est, etiamsi in illis casibus admittamus dari tuisse quidem, non tamen id faclum esse a jura ipso facto privantia beneficiis propter Ponlificibus; cur autem id non fecerint, non talia delicta, nihilominus illa non amilti oportet sollicite inquirere, cum hee sint pcenae usque ad sentenliam judicis, saltem declara- natura sua distinclee, et una non habeat cum toriam de tali delicto, juxta textum in cap. alia necessariam connexionem, neque etiam Cum secundum leges, de Haeret., in 6, et necesse sit duas pcenas simul pro eodem doctrinam frequenlius receptam a Theologis delicto imponi. Unde sic potest confici ratio, in materia de Icge pcenali, et a Jurisperitis quia irregularitas, in quantum irregularitas, tum ibi, tum alibi, quam ad hoc propositum non habet necessnriam connexionem cum breviter attigit Felinus in cap. Sciscitatus, de privalione beneficii ipso facto, ut sufticienter Rescriptis, num. 3, et Covarr., in 4 Decret., ostenditur in irregularitate, quoe non est part. 2, cap. 6, § 8, num. 7, circa finem, pcena; neque etiam irregularitas in quantum alios referens. poena, vel talis poena, secum habet conjunc- 18. Irregularis an teneatur statim relin- tam alteram poenam , quia unum delictum quere beneficium. — Sed queeret aliquis, an sufticienler potest puniri una pcena; qua teneatur irregularis statim relinquere bene- ratione supra dicebamus, suspensionem ab ficium suum, et quomodo possit id facere. officio, non necessario secum afferre sus- Aliqui enim ita sentiunt, ut Henric. Boich., in pensionem a beneficio, quia sunt poenae di- cap. Quaesitum, de Temporib. ordinat., et versae el non connexee : ergo. Felin., in cap. Inquisitionis, de Accusat., 47. Aliquot exceptiones propositx regulx. num. 2, ubi ait, homicidam non posse cum — Ex hac vero ratione colligunt aliqui bona conscientia relinere beneficium, ctiam excepliones nonnullas. Interdum enim de- post peractam pcenitentiam, citans Joan. An- lictum est adeo grave, ut utraque poena dream, in cap. Minor, 50 dist., et in cap. dignum sit, et tunc interveniente lcgis auc- penult. dePcen. Eamdem sententiam sequilur toritalc irregularitas ex tali delicto conlracta Covarr. supra, sed limitat, ut solum procedat adjunctam habel bencficiiprivalionem. Primo in beneficio postulante ministerium sacri in peccato heeresis, ut mulli putant ex cap. Ordinis, quod irregularis exercere non po- Cum secundum leges, de Heereticis, lib. 6. test. Fundamentum corum non sumitur ex Secundo contra vitium simonire, ut colligi aliquo texlu, sed solum ex ratione superius videlur ex cap. Siquis Episcopus, 1 , quaest. 1. tacta, quod cum beneficium delur propter Tertio eonlra homicidium qualificatum, ut est ofiiciuin. non polest licitc retinere, qui non assassinium, de quo expresse id cavetur in potest exhibere ofiiciumdebitum. Dico igiiur, SECT. II. QUOS EFFECTUS HABEAT IRREGULARITAS. 321 ex vi irregularitatis per se et immediate non omnes illi, qui putant suspensum ab officio oriri obligationem in conscientia dimittendi esse etiam suspensum a beneficio, quos supra beneficium, antequam illo quis privetur per proprio loco retuli; et de irregularitate tenet senlentiam judicis, quia nullum est jus, quod Villadiego, c. 3, n. 22; ille autenc detur hunc effectum irregularitali tribuat. Mediate procedere in ea sententia, quod iri^ularis vero et quasi per accidens poterit aliquando amittit beneficium ipso jure. Supposito autem haec obligatio nasci ex illo justitise debito, contrario fundamento, contraria sententia quo quis tenetur exhibere ministerium, si sine dubio est vera, per se loquendo, et ex vi accipitstipendiam, etconsequenter non esset irregularitatis. Maxime, quia falsum etiam obnoxium et obligatum ad ministerium, quod est suspensum ab officio eo ipso esse suspen- exercere non potest. sum a beneficio, ut supra ostendi. Unde fit, 19. Quapropter ad imponendam hanc obli- hanc privationem fructuum non sequi quasi gationem multa distinguere necesse est. Pri- ex natura rei ex irregularitate, sicut non se- mum de qualitate beneficii et servitii illi quitur ex suspensione ab officio, quia ex vi annexi ; nam interdum est adeo simplex irregularitatis solum sequitur impedimentum beneficium, ut solum obiiget ad recitandum abexecutioneOrdinisineo, quijamordinatus officium canonicum, ut preestimonium (quod supponitur; reliqua vero per accidens sunt. sit gratia exempli dictum). Aliud solum re- Neque etiam est ulla lex, quse hanc privatio- quirit ministerium, quod per alium exerceri nem fructuum ipso facto imponat ratione ir- potest; et in his et similibus nulla est ratio regularitatis ; si vero sit lex, aut statutum, ut obligationis dimittendi illud, cum possit irre- non residens, aut non serviens non faciat gularis obligationi beneficii satisfacere per fructus suos, ob eam privabitur fructjbus, se vel per alium. Alia etiam sunt beneficia quod maxime in distributionibus quotidianis Ecclesiastica , quee personalem residentiam locum habet, ut in simili disimus agentes de cum exercitio alicujus operis postulant, et in suspensione ; non tamen preecise ob irregula- his maxime procedit ista sententia; sed limi- ritatem. Prseterea irregularis retinet verum tanda ac declaranda est. Quia non tenetur titulum et dominium beneficii, et ratione statim irregularis omittere beneficium, sed illius tenetur pensum horarum recitare, quod potest aliquo tempore retinere, ut dispensa- est magna pars officii clericalis, ut latius tionem irregularitatis obtineat, dummodo in Soto, lib. 10 de Juslitia, quaest. 5, art. 3, et ea procuranda nimium negligens non sit, et si munus aliud ad tale beneficium perlinet, interim ex redditibus beneficii sufficienter tenetur procurare utsaltem per aliumid fiat; provideat Ecclesiee, ut saltem per alium ei ergo hoc satis est, ut fructus suos possit fa- inserviatur, si necesse sit; hoc enim ad cere, stando in jure divino et naturali ; ergo tempus facere propter causam adeo gravem cum nullo jure humano illis privetur. illos non est contra justitiam. Deinde, si dispen- facit suos. sationem obtinere nolit, vel non valeat, po- 21 . Quod adeo verum censeo, ut licet postea test illud renunciare in manu legitimi supe- per sententiam judicis beneficio privetur, non rioris in forma consueta. Quae est communis possit fructibus privari, quos usque ad illud sententia Juristarum, de qua Panorm., in tempus iegitime percepit. Quod recte docuit cap. Nisi, de Renunc, num. 1, et Felin., in Calderinus, in Clem. Constitutionem, § Ceete- cap. Sciscitatus, de Rescript., num. 2 et 3; rum, de Elect., circafinem,etaliiquos supra Covarr. in Clem. Si furiosus, part. 2, § 3, n. 7, Covar. refert. Qui addunt, hoc intelligendum ubi plures alios refert, tractans etiam,antalis esse, quando is, qui tale beneficium habet, renunciatio valida sit, etiam si impelratio debitum ministerium vel officium in illo ex- prsecesserit , quod ad nos non pertinet. Ratio hibuit. Hinc vero sumpsit occasionem Covar. crgo est, quia talis clericus justo titulo pos- recedendi ab hac sententia quoad irregulares, sidet beneficium, et habet liberum usum ejus, eamque limitat, ut tantum locum habeat ia nec aliqua lege impeditum, donec condem- aliis delictis, quee merentur pcenam privatio- netur; ergo potest et licite et valide servata nis beneficii, non tamen habent irregularita- forma juris illud renunciare. tem annexam. Ratio ejus est, quia, si noa 20. Irregularis, an privetur fructibus be- exhibuit debitum ministerium, hoc ipso de- neficii. — Ulterius vero quaeri potest, an hu- bet perdere fructus; si vero ministerium jusmodi irregularis sit saltem privatus fructi- exhibuit, per hoc ipsum est dignus majori fcus beneficii. Aliqui enim affirmant, nimirum pcena, ideoaue non sunt iructus ei conce- xxm bis. 21 322 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. dcndi. Verumtamen citati auctores expresse bus, quse Ordinis exercitium non includunt. loquuntur etiam de irregulari, ut patet ex Patet, quia hujusmodi irregularis retinet be- Felino, in c. De quarta, de Pnescript., n. 33. neficium; ergo et usum ejus in his omnibus, Nec ratio facta urget, primo quidem, quia quse contra irregularitateiii directe non sunl; potest canonicum officium per se recitare, ut hujusmodi autem est dicta adrninistratio, Ut diximus, ct reliquse parti muneris potest per constat ex definitione irregularitatis. Item alium salisfacere ; quod si in aliquo negligens suspensus ab Ordine non est suspensus ab fuerit, non statim meretur privationem fruc- administratione beneficii, vel officii sui, ut luum, sed poterit alia pocna puniri. An vero supra tactum est; sed irregularitas quantum in conscientia teneatur aiiquam partem fruc- ad hanc privationem functionum ifl re nihil tuum restituere propter hujusmodi negligen- aliud includit nisi suspensionem ab Ordine : tiam, nihil ad prsesens refert, nam in hoc ergo. Potest ergo hujusmodi beneficiatus ceco- eadem est ratio de quolibet beneficiato non nomum, verbi gratia, constituere, contractus irregulari. Deinde addo , quod Iicet irregu- facere, et similia , quae valida erunt, non ob- laris per seipsum exercuerit ministeria , a stante irregularitate, quia sunt facta cum quibus per irregularitatem remotus erit, non sufficienti potestate, et nullo jure sunt impe- propterea privandus est fructibus beneficii, dita. quia licet in eo augeat culpam, et sit dignus 24. Corollarium secundum. — Irregulari- EMjori pcena, nullum tamen est jus, in quo tatenon tolli jurisdiclionem fori contentiosi. pro illo crimine talis peculiaris pcena impo- — Quomodo requiratur Ordo ad jurisdictio- natur. nem fori contentiosi. — Objectio. — Secundo 22. Dubitatio. — Majorem dubitationem ha- colligo ex dictis, omnem jurisdictionem fori bet, an saltem in illis specialibus delictis, quse contentiosi convenientem alicui ratione talis simul cum irregularitate habent annexam pri- beneficii, atque etiam usum ejus retineri non vationem beneficii ipso facto, privetur quis obstante irregularitate, et conseqUenter om- fructibus beneficioruin a die commissi de- nes actus talis jurisdictionis factos ab hujus- licti, vel saltem post sententiam declarato- modi irregulari validos esse, ut sunt excom- riam criminis. Sed hoc nunc ad nos non municatio, absolutio ab illa, et similes. Pro- spectat; etideo breviter dico, tunc licite per- batur, quia irregularitas per se non privat cipi fructus usque ad sententiam declarato- jurisdictione, aut usu ejus, ut supra ostensum riam, quia licite retinetur beneficium usqUe est, neque etiam privat beneficio, ut hic dixi- ad illud tempus. Ut autem ait Felin. supra mus ; ergo, si beneficium tale est, ut ratione cilans Speculat. et Cardinal., hsec est optima illius competat jurisdictio, illa manet non ob- illatio: Licite retinetur beneficium; ergo licite staute irregularitate. Neque obstat si quis percipiuntur fructus (scilicet, suppositis con- objiciat, quod haec jurisdictio postulat Ordi- ditionibus necessariis, ut recitatione offi- nem aliquem, seu statum clericalem, quem cii, etc). Addo etiam hujusmodi fructus non videtur removere irregularitas. Respondelur posse auferri ante senlentiam subsecutam, enim in irregulari verum Ordinem manere, arg. cap. Cum secundum leges. At vero post et hoc satis esse, ut maneat etiam jurisdiclio, sentenliam probabile est posse privari non et usus ejus, qua3 vero titulo tali personas tantum beneficio, sed etiam omnibus fructi- conveniebant, et nulla lege ablala fuere. bus ejus, nam licet tales fructus licite possi- NuIIa enim lex, quce ad jurisdictiortem Eccle- cleantur usque ad sententiam, tamen per siasticam, vel usum ejus requirat Ordinem illam auferuntur, et quoad hunc effectum re- expeditum (utsic dicam) ad omnes aclus suos, trotrahitur sententia usque ad diem criminis, etiam ad illos, qui Ordinis non sunt. Sed con- ut Covarr. supra nolavit, et ex materia de tra, quia interdum ad actum jurisdictionis Ilaeresi constat, juxta d. c. Cum secundum requirilur Ordo ex speciali lege Ecclesiae, ut leges. Htec vero mullis indigent limitationi- ad deponendum solemniter clericum requiri- bus, et declarationibus, quee ad preesentem tur Episcopalis dignitas, cap. 2 de Pcenis; locum non spectant. ergo si habeat Ordinem Episcopalem irregu- 23. Corollarium primum. — Ex resolutione laritate impeditum, non poterit illum actum facta colligimus primo, per irregularitatem exercere; ila vero se habet jurisdictio Eccle- seu ex vi illius non privari quempiam admi- siastica absolute sUmpta ad Ordinem in com- ruslralionc beneficii sui, quominus etiam per muni eliam sumptum, sub illo comprehen- scipsum iMam cxercerc possit in his omni- dendo pfimam tonsuram : ergo. Respondetur SECT. II . QUOS EFFECTU3 HABEAT IRREGULARITAS. 323 ex superias dictis, aliud esse loqui de degra- purse jurisdictiouis, sed Ordinis Episcopalis, datione reali, atiiid de verbali depositione, non concomitanter tantum, sed etiam elici- qute illani antecedit, et comparatur ad illam, tive, et consequenter estprohibitus ex vi irre- ut sententia3 prolatio ad exeeutionem. Idem- gularitatis. Assumptum declaratur, quia ilW» que in utraque considerari posse, an licite, et actus non consistit tantum in prolatione ju. an valide fiat. Dico ergo depositionem verba- dicis, sed in executione et facto, per quod res lem valide fieri ab Episcopo, etiamsi irregu- consecrata quodammodo execratur, ut sic di- laris sit. Addo insuper, secluso scandalo, ac cam, in foro Ecclesiae, et ob hanc causam re- per se loquendo, etiam sine novo peccato quirit ministrum consecratum ex Ecclesise posse fieri, quia ille revera est pufus actus institutione, qua3 in juribus colligitur in c. 2 jurisdictionis, et non Ordinis, quia solum est de Pcenis, in 6, et ex aliis, 15, q. 7, fere per cujusdam sententia? prolatio in exteriori foro, totam; usus tamen et traditio Ecclesire hoc quas non requirit specialem sanctitatem aut magis declaravit. Estque consentanea tali ac- carentiam canonici impedimenti, qUod per se tioni, ut deelaratum est. Et quoad hoc etiam tali actui non repugnet. Item quia licet demus valet ratio Panormitani, quia ejusdem potes- ex jure humano requiri personam consecra- tatis esse videtur dare Ordinem et auferre. tam in Episcopum, tamen illa consecratio Qua3 ratio non ita procedit in depositione non postulatur ut principium per se illius verbali,quia per illam nondum auferturOrdo actus, sed ad summum ut conditio sine qua facto, sed jure tantum, sicut aufertur in de- non; et ideo irregularitas non ita illi repu- gradatione actuali, quantum per Ecclesiam gnat, ut ex illo solo capite fiat actus illicitus. potest. Sicut ergo Episcopus irregularis pec- Imo licet Gloss., Panorni. et multi alii in cap. cat consecrando altare, etc, quia ille actus Transmissam, de Electione, asserant, adhunc ita est institutus ab Ecclesia, ut pertineat ad actum postulari Episcopum Cottsecfatum, executionem Ordinis Episcopalis,et ideo sus- nullo tamen jure id satis probatum hactenUs pensus ab homine, et consequenter etiam ir- reperi. Nam liCet ad hanc depositionem jura regularis, est ab illo actu remotus, ac proinde requiraht Episcopi sentenliam cum aliis ei peccat illum exercendo , ita dicendum est de assistentibus, nullibi tamen declaratur illum actuali degradatione. Esttamen ille actus va- Episcopum debere esse consecfatum, Cum ta- lidus, etiam si illicite fiat, sicut consecratio men nomine Episcopi appellafi absolute so- calicis valida est, etiamsi Episcopus sit irre- leat, qui electus et confirmatus est. Unde gularis, vel suspensus, quiahascimpedimenta ConciliumTrid., sess. 43, cap. 4 de Reforma- canonica non irritant actus Ordinis, ut srepe tione, statuit, ut hujusmodi depositio verbalis dictum est. Ergo eadem ratione execratio, etiam a vicario Episcopi fieri possit. In quo qua3 per degradationem fit, erit valida, non licet jus novum condiderit, satis tamen si- obstante irregularitate, quiaest actusOrdinis. gnificat illum non esse actum consecrationis Quod si quis dicat esse actum jurisdictionis, Episcopalis, et ideo presbytero committi. respondebimus primo, jam ostensum esse ju- Unde hodie saltem dubitari non potest, quin risdictionem ad hos actus necessariam non talis sententia ab Episcopo irregulari lata sit auferri per irregularitatem. Et deinde addi- valida, et licite pronunciata, quantum est ex mus illum actum non tam esse exercentis ju- parte irregularitatis, cum sit actus pura3 ju- risdictionem , quam exequentis, qure non est risdictionis , quia Episcopalem consecratio- propria jurisdictio, multoque minus aufertur nem non requirit. per irregularitatem. 25. Degradatio actualis debet fieri ab Epi- 26. Corollarium tertium. — Quomodo pa- scopo consecrato et non irregulari. — Prseclu- rochus irregularis possit exercere ministe- ditur objectio. — At vero degradatio actualis rium matrimonii. — Conc. Trid. — Tertio sine dubio requirit Episeopum consecratum, juxta hasc judicandum est de ministerio, in quo Canonistaj conveniunt, etiam illi, qui quod parochus irregularis exercere potest de priori actu negant, ut Hostiens., Joan. de circa suos subditos : dicendum est enim, Lignan., et alii, et significavit satis Conc. omnia illa posse, qua3 antea polerat, seclusa Trid., supra dicens, Episcopum, non per vi- administratione sacramentorum, quam per carium, sed per seipsum debere procedere ad seipsum facere non potest licite, licet facta degradationem actualem. Et ideo satis pro- eliam teneant. Probatur, quia eamdem potes- babile est, Episcopum irregularem non posse tatem habet quam antea , et nihil aliud illi licite talem actum exercere, quia non est prohibitum est. bpecialiter vero e.i.plicare 324 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. oportct ministerium, quod exercere potest pcditam, neque ligatam. Fit etiam, ut talis circa poenitentiam et matrimonium. De poe- electio licitc fiat, quia ex vi irregularitalis nitentia dicam in fine ; de matrimonio brevi- non prohibetur, neque aliunde necessario ha- ter dicendum est, unum esse necessarium ad bet malitiam adjunctam. Potest vero objici, valorem matrimonii ex novo jure Concilii quia jus eligendi clericorum proprium est, ut Trid., sess. 24, cap. 4 de Reform. matrim., constat ex cap. Sacrosancta, 51, etcap. Mas- quod est sola preosentia seu assistentia cum sana, 56, de Elect. Imo aliquando requirit aliis testibus, quando fit contractus. Et hoc Ordinem sacrum, juxta Clem. 2 de ^Etat. et minislerium non est dubium quin valide et qualit., etTrid., sess. 22, cap. 4 de Reform.; licitc possit exerceri a parocho, non obstante ergo electio est aliquo modo actus Ordinis; irrcgularitate; nam matrimonium factum co- ergo est prohibita irregulari, sicut alii actus ram tali parocho (si alia concurrant) validum Ordinum. Respondetur, electionem ad spiri- est, quia ille est verus parochus, et Concilium tualia munera ideo solis Ecclesiasticis per- nihil aliud requirit; neque in eo actu peccat, sonis concedi, quia pertinet ad potestatem quia illenon est actus Ordinis, qui ei prohibi- spiritualem, quee laicis non tribuitur. Item tus sit. Et eadem ratione matrimonium factum jus eligendi, praesertim ad Ecclesiasticum be- coram alio sacerdole de licentia irregularis neficium, seepius datur ratione alicujusEccle- parochi validum est, quia talis licentia valida siastici beneficii, ut per se constat; et quia est; nam est actus jurisdiclionis, seu admi- tantum clerici possunt Ecclesiastica beneficia nistrationis proprii muneris parochialis, a obtinere, ideo soli etiam clerici possunt ha- quo non est prohibitus parochus propter so- bere tale jus eligendi, non quia electio actus iam irregularitatem. Unde nec peccatum ali- sit Ordinis; unde sine dubio posset Pontifex quod committit illam dando, neque alius illam jus eligendi dare alicui nullum habenti Ordi- accipiendo vel illa utendo. Aliud ministerium nem, sicut contulit jus prsesentandi. Quod csl solemnis benedictio nuptiarum, quae licet vero ad aliquam electionem sacer Ordo re- sil actus parochialis muneris, tamen ex insti- quiratur, non est quia sit actus Ordinis, sed tutione et usu Ecclesioe est actus Ordinis sa- vel ut fiatelectio a persona digniori qualitate cerdolalis, et ideo non potest exerceri ab ir- insignita, quomodo in religionibus soli pres- regulari sine gravi culpa, sicut de suspenso byteri solentad faciendas electiones admitti ; tliximus, nam in his est eadem ratio quoad vel etiam id fit, ut prabendati Ordinem sa- prohibitionem etculpam, licet non quoad no- crum suscipere cogantur, ut in dicta Clem. vam irregularitalem contrahendam, ut supra expressa dicitur; ideoque non tantum eligere, dictum est. sed absolute habere vocem in Capitulo pro- 27. Corollarium quartum. — Irregularem hibentur, donec saltem subdiaconatum reci- nptime probatur talem collationem esse pro- accipere illum, qui officium non potest im- hibitam, posseque per judicem irritari, si plere; nam ille solus ad bcneficium idoneus absque dispensatione sit facta; quod vero sit reputatur, qui polest deservire, ut dicitur In nulla, non satis probatur ex illo texlu. Sexto cap. Super inordinata, de Praebendis. Sed ut adjungiturcap. Postulastis,de Clerico excom. omittam, rationem hanc non procedere uni- ministr., in quo non est sermo de irregulari, versaliter in omnibus beneficiis, ncque in sed de excommunicato. Sed in his legibus omni officio, propter quod beneficium datur; poonalibus argumentum a simili non est effi- nliquando enim solum datur propler oflicium eax; maximecum plures efiectus habeatey- recitandi horas canonicas, vel si obligat ad SECT. !!. QUOS EFFF.C/rrs TTABEAT nffiECfJLAMTAS. 327 aliud rainisteriutn, non necessario per pro- jure privare beneficiis jam obtentis, quia non priam personam exercetur; hoc (inquam) est in jure expressum, etiamsi jus preecipiat omisso, illa omnia ad summum probant, illam ut auferantur. Et ob eamdem causam nega- beneficii collationem esse irritandam, non mus suspensum ab Ordine esse pro tunc in- veroesse irritam. Nam in dicto capite ultimo capacem ad suscipiendum beneficium, ut non amplius dicitur, nec ratio ejus ad aliud supra visum est : ergo. inducitur, ut tractando de excommunieatione 34. Irregularem, nonposse accipere de novo minori expendimus. Neque etiam ratlo natu- beneficium absque dispensatione. — In hac ralis per se sumpta amplius probat; imo ergo difficultate dico primo, irregularem non multi existimant, indignum non teneri, etiam posse licite accipere de novo beneficium abs- ex jure canonico, ad dimittendum statim be- que dispensalione, quia jura multa satis neficium sua sponte, donec a superiore coga- probant hoc esse prohibitum, et eadem ra- tur, dummodo possit, et studeat se dignum tione est certum, graviter peccare, qui illud reddere, et inlerim aliorum juvamine suo confert, cognita irregularitate alterius, vel muneri satisfacere. Idem ergo dici potest de culpabiliter ignorante, quia et confert illud irregulari; nam potest dispensationem pro- indigno secundum jura, et hocest etiam illi curare, atque hoc modo impedimentum tol- directe prohibitum. Excipi vero potest Sum- lere. Unde secluso jure positivo, talis receptio mus Pontifex; nam si conferat beneficium beneficii non solum non esset nulla, vernm irregulari sciens et videns , censetur ipso etiam fieri posset aliquando sine peccato, ut facto dispensare; et ideo si dispensando*non si irregularitas esset occulta, et non posset peccat, nec conferendo beneficium peccabit. quis expectare dispensationem sine magno 35. Collatio facta irregulari, irritanda est dispendio, nimirum amittendi occasionem ob- per judicem. — Dubium deciditur. — Dico se- tinendi congruum beneficium, eujus esset cundo certum, talem collationem a judice dignus seclusa irregularitate, eamque aufe- irritandam esse, qui potest juste non solum rendam speraret sine gravi dispendio Eccle- beneficium auferre, sed etiam fructus ejus, sise, et servitii illi debiti; his enim omnibus inpoenam saltem commissi criminis in recep- concurrentibu3, nulla apparet malitia in illo tione talis beneficii. An vero talis collatio ita actu. sit nulla ipso facto, ut in conscientia tenealur 32. Tandem ad hoc confirmandum adduci quis dimittere beneficium, etiamsi irregulari- potest decretum Concilii Tridentini, sess. 14, tas sit occultissima, et consequenter in con- cap. 7 de Reformat., ubi de homicida dici- scientia non faciat fructus suos, sed contra tur, ut nullo tempore ad saci'os Ordines pro- justitiam peccet, tam accipiendo quam reti- moveripossit, nec illi aliqua Ecclesiastica be- nendoillos, mihi profecto dubium est, censeo- neficia,etiamsicuramnonhabeantanimarum, que priorem opinionem, quae hoc negat, esse conferre liceat, etc. Sed neque hoc decretum probabilem in rigorejuris, propter oinnia ad- satis probat, tum quia solum ait, ut conferri ducta, quse optime confirmantur ex cap. Si non liceat; nullum autem habet verbum irri- soli, de Concess. praeben., in 6, ubi dicitur tans; tum etiam quia dicere possumus, ibi prohibitionem. Pontificis non irritare collatio- non solum imponere irregularitatem, sed nem beneficii, nisi expresse constiterit esse etiam perpetuam depositionem ab officio et irritum, et inane, quod factum fuerit contra beneficio. ipsam. Hoc ergo satis est, ut quis excusetur 33. Quapropter ex omnibus fundamentis a peccato, si in praxi illam sequi voluerit, hnjus sententiae nondum evacuatum est illud dummodo advertat, non posse tuta conscien- quo contraria opinio preecipue nititur , quia tia retinere beneficium manendo in irregula- poena, vel inhabilitas, quee ipso facto contra- ritate, sed debere illius dispensationem pro- hatur, admittenda non est, nisi fuerit in jure curare; quod si illam obtinere non potuerit, expressa. Item irregularitas non incurritur tenebitur beneficium relinquere, saltem cum nisi in casibus a jure expressis; ergo pari limitatione posita in praecedenti puncto. Suf- ratione irregularitas non plures habet effec- ficiet vero juxta hanc sententiam, obtinere tus quam sint in jure expressi; sed hic effec- dispensationem irregularitatis, etiamsi nulla tus inhabilitandi personam ad beneficium Ec- fiat mentio beneficii obtenti, aut fructuum clesiasticum, seuirritandi collationem factam, ejus. Et ita declarant dicti auctores, et est non est in jure expressus : ergo. Item ob consequenter dictum quoad forum conscien- hanc causam negamus, irregularitatem ipso tise; nam in exteriori non sufficiet talis dis- 328 DISP- XL- *>E .RREGULARITATE 1N GENERALT. prioremdef;ctUm,side4nar P P EJTT? '" irreSul"itate. »ee ia 36. Protanr secunda Intentia supra po- e™ sT™T= T56' "■ l? Casib"S eis «ta. - Nihilominus tamen posterior sentfn nnfnff concess's- ""«l!» ">»<>* P»test hse tia secnrior est, et practle nrobabH ior T U$T" ProbaMUer> et ex eisdeu>. <* primo, q„ia est eommuni r r?e p a s ! ZZTZ^T^ ^™"*™ ^ cnndo, qnia licct jnra hoc expresse non de- Snannm » ™ht n • aIterius senlentte' clarent, tamen eorum verba hunc s,nsmn Z ° _ D?b'S fie" Dotest- Quid aulen> possuni admiwcrc, qm «ceT riirosusala 1,T ^6"6 ' to ,0ta baC materia intelli- reat, tamen usus ipse interpfc a TpofuT S , * d'C"S STa in sin,i,i de e*con>- hunc esse sensura juriura verista ie autera SJ™S sumei;duu' «*• <* ™m eaden, est, nsum ct praxim «'i^iS JSSJl^ **"• ^™8 " Cwar- sententiam. Tertio potest exnlicari nni» 37 r^a ' ' .- irregularitas estodioia injarefSta^ ^^^rr^Z^ esse gravissimum impedimentum canonicum probare possum hnnf .t , ' qUia in ordine ad totum statum clericalem- er»o Lnofi, • P°SSUn.' hanc etiam receptionem verisimile est impedire salten ne de novo tr^ T -^' * nuU° m°d° JUri con" acquirantur jurafquae clerLZn Z™Z ^^^t^^ ? ~ pria; nam licet hic videatur rigor respectu venH !!? Pi ?•' q d° irre§ularit^ pro- persona. irregularis, respectu stat cleric^ ZTcL^S T^T ^ et disciplina^ Ecclesiasticte est favor. Quarto ad cn L «f 7 T° ahqU°d beneficiun* addere possumus, hic intervenire defectum «rivT un\ o^atus est, et illo non voluntatis ex parte conferS^eST sCu nVT.T" lrreSularitateln . et *ta non qua, sufficit ad annullandam collat nem Et S ic re 1^7^ ' ^ f°gatUr in hoc est differentia inter beneficium prius fTselp^ ° ? f-08^ 3Ut ordinatuin obtentum, et postea obtinendum, quod pr u ad ™n^ • . / ' V* ^ °CCasi°ne fuit legitima voluntate collatum et amnl us s.tS ^ ^ perveniat> iUi *"* <*- ab illa non pendet, donec pTr' contra?iam ^n7a ^^^^"'r0118 Juranon P^vi- voluntatem auferatur; posterfus ^vero nendS tT ^ dlsPensationera ^Perioris pro- a voluntate conferent s^; to "tlTvZts n ^" P §L ^ ^f0 Cap' 2 de CIer' non suppositis canonibus non cen^T In erv" i r^^ P°t,US VidetUr ^1 de non aufe" , °n ur interve" rendo beneficio, quam de conferendo, ut in- mre, quamdiu irregularitas durat, quia justa voluntas collatoris est dare illi secundum canones, seu non habenti canonicum impedi- mentum, prassertim adeo grave. Et hoc qui- dicant etiam illa verba, ne sustentatione pnvatis, etc. 38. Deinde vero dico, quando irregularitas non est totalis, sed respectu alicujus actus Ollt + r* r^ -r-v ^. « * ,-. 4 -II -_ dem est valde probabilc, quando irreeularitas ,. . , S.' rCSpCCtU alicujus actus. occultatur; sicut censctur snbrcS 7rat f P°nS' tUn° n°D reddere clericura iu" in eujus pctitione aliqnid aceatur nu^od ad „ f™™ ™>™am1™ benoueii. «d tantura eam concedendara vcl ncgaudara secnndnm "'Us. nuod,habet auue^ni obligationem tali jura, ct rcctam ra.ionem^mnitl ZtZ W5T rC?U§nantem; ut. ™'ui gratia, possct. Onapropterin benefic ^00,101^ , ? ^ "f^ iUe diaconus irre- nus, consib 20, s^ub titul ae teta "l Ta° ^ i'"" p0teSt.textu! ' iu eaP- Studcat, co„s,I.Mnbtit:deAccusa,ionibursa;iemp^:.t ^ ^ ^SS oSZTI? vf tionem htterarum ad beneficia ab irre^ntar; .L..,.!. <• . ,' 4uanquam ld vi- i. .. „ nregu.ari deatur faclum ex sneciali r isnpn«niinnn „» oblcntam esse nullam. De infcrior.bns vero notat Glossa, et indi/ant I i,,i af.ones 0,,^ „ Ep,scoP,s, s, e,s occultetur ,rregularitas, pro- textu addun.nr. Siraili c7 d ioc pitc fin ced. enara rat.o faota ; si vero illara sciant, duci lexlus in cap. Vel Ln e t comnos 1 et dispensare ve nt, videndum est nn ^c t j- v compos, de , viuenuum est, an pos- Tempore ordin., quamvis fortasse alius sit SECT. II. QUOS EFFECTUS sensus ejus, de qno infra. Et ratio est, quia cum haec prohibitio nascatur ex prohi- bitione circa exercitium Ordinis, non potest amplius extendi, quam illa, ex qua nascitur. Atque ita sentit Navarrus, cap. 27, num. 252, qui hoc limitat ad irregularitatem, quae sine peccato contrahitur ; tamen ratio facta gene- raliter probat, si culpa non obstante talis irregularitas non impedit omnem actum Or- dinis, sed aliquem; et cap. 2 de Cleric. non ord., et cap. Studeat, aperte loquuntur de irregularitate culpabiliter contracta. 39. Ad secundam confirmationem negatur consequentia, quia nec professio religionis est beneficium Ecclesiasticum in proprietate, ut per se notum est, neque habet similitu- dinem, aut proportionem cum illo, quantum ad rem praesentem, quia nec requirit Ordinis executionem, neque ipsum Ordinem, neque ordinatur per se ad ministeria clericorum cxercenda, sed ad perfectionem acquirendam per observantiam regularem. Sunt quidem aliquse inhabilitates ad professionem emitten- dam, quae illam nullam reddunt, ut defectus telatis requisitae secundum jura , etc. Sed ilke sunt alterius rationis, et non pertinent ad irregularitates, de quibus nunc agimus. 40. Vide Glossa?n ult. in cap. Cum olim, de Majorit. et obed., et Sijlvam, de Beneficiis, S part., qusest. 11, num. 7. — Ad tertiam confirmationem negatur consequentia , quae si aliquid valeret, non solum probaret colla- tionem beneficii faclam irregulari esse vali- dam, sed etiam esse licitam, quod probavi-*- mus esse aperte falsum. Et sequela patet, quia irregularis non solum valide, sed etiam licite potest beneficium conferre. Ratio autem est, quia conferre beneficium neque per se, neque ex consequenti prohibitum est per jrregularitatem. Non quidem per se, quia non est actus Ordinis, sed solius jurisdic- tionis; unde fieri potest ab Episcopo nondum consecrato, dummodo electus, et confirmatus sit, juxta cap. Transmissam, et quae ibi no- tantur, de Electione. Item conferre benefi- cium computatur inter fructus, pertinetque ad convenientem Ecclesiae administrationem, quae irregularitas non aUfert, ut diximus. Non etiam ex consequenti, quia irregularis conferens alteri beneficium, licet det aliquid postulans executionem Ordinum, a quibus ipse suspensus est, tamen non confert sibi, sed alteri, qui supponitur habilis ad Ordinis executionem. Unde quoad hoc magis separat irregularitas a recipiendo, quam ab agendo, ITAP.EAT mREGULARITAS. 329 quia per receptionem ordinatur pcrsona et obligatur ad executionem Ordinis, non autera per collationem alteri factam. Alia minutiora dubia enucleantur. 41 . Primo, an irregularis privetur fructi- bus et administratione beneficii post irregu- laritatem acquisiti. — Et juxta hujus dubii resolutionem expedienda sunt aliailli similia, vel cum illo connexa, ut in prsecedenli puncto fecimus, ut, v. gr., an hujusmodi clericus irregularis possit recipere, et obti- nere fructus beneficii postea obtenti, et an possit administrationem ratione talis bene- ficii convenientem exercere, et alios actus eligendi, praesentandi , conferendi beneficia, et similes, quorum jus competat ratione talis beneficii post irregularitatem contractam acquisiti; nam de his omnibus consequenter loquendum est ad opiniones proxime trac- tatas. Si enim teneamus, collationem in conscientia fuisse validam, consequenter di- cendum est, omnia illa fieri posse, quia nascuntur ex legitima potestate, cujus usum non impedit irregularitas , si a principio ipsiusmet potestatis acquisitionem non impe- divit. Juxta alteram vero sententiam negan- dum est, irregularem posse tales actus exercere, non quia irregularitas per se illos prohibeat, sed quia impedivit acquisitionem beneficii, ex quo jus, vel potestas ad tales aclus manere debebat. 42. An irregularitas jurisdictionem impe- diat. — Tandem juxta eadem principia expe- diendum est dubium de potestate jurisdic- tionis. Possumus autem in illo dislinguere de potestate ordinaria, vel delegata. Nam de priori certum est, irregularem eodem modo esse incapacem cujuscumque muneris, vel officii, quod ex proprio titulo habeat Eccle- siasticam jurisdictionem , quo est incapax beneficii; quale est Praelatura religionis; quia licet haec munera non habeant beneficium annexum, habent officium, et titulum spiri- tualem, quo maxime privatur irregularis; de quo in simili dictum est supra tractando de censuris. Alia vero pars de jurisdictione dele- gata hic habet specialem difficultatem, an scilicet delegatio jurisdictionis spiritualis facta clerico irregulari sit valida. In qua re non est dubium, quin juxta priorem senten- tiam, quae affirmat, collationem beneficii esse validam, dicendum sit, hanc delegationem validam esse. Verumtamen etiam admissa 330 D1SP. XL. DE IRREGULARrt*ATE IN GENERALl. posteriori sententia, videtur id posse affir- ergo Ecclesia, quae removet talem personam mari, quia non fit necessaria illatio a colla- ab usu Ordinis, imo ab ipso Ordine prout tionebeneficii ad delegationem jurisdictionis, potest, consequenter intendit talem jurisdio- quae beneficium Ecclesiasticum non est, ut per tionem ouferre. In contrarium vero est primo, se constat. Et communis opinio, quae rigorosa quia nullo jure cavetur talis irregularitatis est, non est extendenda in materia pcenali, effectus, neque a nobis asserendus est. Se- quia longe minus est recipere jurisdictionem cundo, nullus est auctor, qui expresse hoc delegatam, quam proprium munus pastorale. asserat, nec satis id insinuet, et poen?e non Unde si talis jurisdictio sit fori contenliosi, sunt a nobis augendse sine cogente funda- ego non dubito, quin delegatio valida sit, mento. Tertio, dieta de aliis jurisdictionibus quia praecise ordinatur ad actus, qui per se quoad alios actus Ecclesiasticos possunt hte non requirunt Ordinum executionem. Estque cum proportione applicari. in hoc manifesta differentia inler hanc juris- 44. Prima conclusio. — Secunda conclusio. dictionem, ut ordinariam, vel ut delegatam, — Tertia conclusio. — Dico ergo in primis, quia priori modo semper datur, ut annexa eum, qui habebat jurisdictionem ordinariam alicui beneficio, vel paslorali muneri, in quo in foro pcenitentise, non amittere illam abso- principale est functionum spiritualium mi- lute et simpliciter ipso facto per irregulari- nisterium, quod sine usu Ordinum non com- tatem. Probatur ex dictis, quia non amittifc plelur; et ideo si ob hanc causam collatio officium, vel beneficium, nec ab illis suspen- beneficii impeditur, etiam id, quod accesso- ditur. Item ab effectu, quia potest dele- rium est, obtineri non potest; at vero in gare talem jurisdictionem. Parochus enim delegatione praescinditur unum ab alio, et irregularis potest alteri sacerdoti approbato datur (ut supponimus) sola jurisdictio fori committere, ut confessiones suarum ovium Ecclesiastici, et ideo cessat praedicta ratio, et audiat; nam cur non? illa enim delegatio non alioqui nullum est jus, quod irritet, vel directe est actus Ordinis. Item clericus non sacerdos prohibeat talem delegationem. Per delega- potest habere hnnc jurisdictionem, et dele- tionem autem hic intelligo quamcumque juris- gare illam : ergo, etc. Dico secundo, non dictionem, quae est ex commissione, et non posse irregularem clericum accipere hanc ex intrinseco titulo, ut sic dicam; nam in jurisdictionem ordinariam de novo. Haec omni illa procedit discursus factus, etiamsi assertio procedit juxta opinionem commu- aliquando modum ordinarise jurisdictionis nem, quia non potest de novo conferri valide habeat, ut in Legato Pontificis. beneficium, officium, seu Praelatura; juxta 43. Quid de jurisdictione fori pcenitentice. contrariam autem opinionem contrarium — Ratio dubitandi. — Ultimo vero superest esset dicendum, ut patet ex praecedenti asser- explicandum, an baec doctrina procedat tione. Et in omni opinione excipiendus cst eliam in jurisdictione fori pcenitentiae, in qua summus Pontificatus; nam irregularitas non est specialis ratio dubitandi, quia actus illius impedit illius consecutionem, et consequenter jurisdictionis per se et essentialiter est actus nec jurisdictionem ordinariam et primariam Ordinis; et ideo directe est prohibitus irre- in foro pcenitentiae etiam denuo comparatam, gulari; ergo etiam videtur ablatus usus quod in illa dignilate est speciale; nam ista lalis jurisdictionis, supponendo quod irre- excludit omnem irregularitatem. Dico tertio, gularitas sit perfecta a toto Ordine sacerdo- etiam clericum habentem hanc jurisdictio- tali. Confirmatur, nam suspensio ab Ordine nem non posse licite uti illa per seipsum censetur tollere hanc jurisdictionem; sed absolvendo sacranientaliter a peccatis. Est irregularitas ad minimum aequiparatur illi in certnm, quia est privatus executione Ordinis, impedienda Ordinum executione, juxta doc- et non potest uti illa jurisdiclione, quin trinam communem Sylvestri, Navarri, et utatur Ordine. Unde saltem ex hoc capite omnium : ergo. Major sumitur ex Glossa, graviter peccat. Ex quo fit, peooare etiam Joanne Audrea, et communi in cap. Cum di- pcenitentem, qui illum ad talem actum indu- lectus, deConsuet. , djcehtibus, privatum cit, per se loquendo, et seclusis excusationi- executione Ordinis consequenter privari usu bus, juxta latius tractata in 3 tomo, disputa- jurisdictionis inseparabiii ab usu Ordinis. tione 58. Videturque hoc rationi consentaneum, quia 45. Quarta conclusio. — Quinta conclusio. accessorium sequitur principale; sed haec ju- — Dico nihilominus quarto, probabilius videri risdictio est quasi accessoria ad Ordinem; talem absolutionem, si detur a tali sacerdote, SECT. m. DE CAUSA lRREGULAftlTATIS ET E.IUS DlVISlONE. 331 validam eSSe, quantum est ex parte ejus, id cerdotis absolventis, quia seclusa excom- est, si in pcenitente non inveniat obicem municatione, non videtur per se tollere ju- v contrarium substantiaesacramenti. Probatur, risdictionem; nam talis interdictus, si sit * quia nihil deest ex part» ministri, quod sit de ordinarius, potest suam jurisdictionem dele- substantia et valore talis absolutionis; ergo gare, et alios actus jurisdictionis valide licet sit prohibita, erit valida, sicut est va- efficere. Et aliae rationes hio eliam habent lida consecratio et administratio cujuscumque locum, nullumque est jus, quod tribuat hunc alterius sacramenti. Probatur consequentia, effectum tali censurae, nec auctores illud quia ibinon deest potestas Ordinis, necjuris- assignant. Quamdiu ergo aliud non consti- dictionis, et prohibitio per se solum est circa terit, non sunt a nobis effeclus harum poena- usum potestatis Ordinis, et ratione illius re- rum augendi. dundat in talem usum jurisdictionis; haec autem prohibitio non cst contra substantiam SECTIO III. sacramenti, ut dictum est. Nec plus probant „. . ...... j vj* j- t -a * „«. propter quam causam mcurratur irred rem mora- lem parum refert, quod eulpa si* mortnlis in An qucdtibet peccatum mortale sufficiat ad sua specie, sed in individuo; nam pcena pro hanc irregutaritatem. actu in individuo fertur, et cum eo debet servare eequitatem, ut servetur justitia. Se- 19. Duplex quxstionis sensus. — Decidiiur cundo, quia actus, qui ex genere suo est mor- tn priori sensu. — Prima sententia circa se- talc peccatum, non est i:> iiidividuo veniale cundum scnsum. — Quintum dubium est, sa nisi vel ex levitatc materiaj, vel quia non est quodlibet peccatum murlale sit sufficiens ad plfeiter humnnus, sed secundum quid. Si irreguhiritatem. Quodin duplici sensu inquiri ergo in proesenti sit veniale cx primo capite, potest, primo in ordine a legem ferendam, non potost esse sufficiens ad irregularitatem, secundo in ordine ad pccnam legts jam lafee quia neque in lali materia est sufficiens pro- contrahendam. Priori modo manifestum est, portio, neque fieri potest, ut verba legis seu non omnia peccata mortalia esse moraliter conditio ex vi illorum requisita ad irrogulari- sufficientia, ut irregularitates propter illa im- tatem, in sola illn materia perfecte complea- ponanlur, alias oporteret clericos esse impec- tur; semper enim talis lex aliquam gravem cabiles, vel in gratia confirmalos. Quamvis materiam postulat, ut est homicidium, muti- ergo peccatum mortale ex se dignum sii umlto latio, administratio indebita sacramenti, vel majori pcena, tamen hsec nonesset proportio- aliquid hujusmodi. Si vero peccalum sit ve- nata, ncc prudenter fertur, nisi pro criiiuni- niale ex allero capite, ille non est actus per- bus speciali modo repugnantibus clericatui fecle humanus ; ergo eadem ralione non suffi- seu decentia^ illius. Quae autem Iwec sint, cit, ut per illui. ipleta conditio in solum dicimus, de possibili relinquendum tali lege requisita ad i ritalem, quia, ut csse pradenlisc legislatoris, de facto vero saspe ostensum est, leges pcenales simpliciter consulenda esse jura. In altero ergo se.,su latae puniunt actus completos in sua ratione, procedit dubitatio, in qua quidam existimant nou physica tantum, sed morali; nam magis non sufficere externum peccatum mortale, illos puniunt, ut mornles sunt, quam propter nisi intercedat etiam conlemptus et dolus, soluin physicum effectum; ergo, licet talis quae sunt speciales conditiones interiores, actus aliquo modo voluntarius sit, tamen, praler volunlatem peccaminosam exercendi quia est valde imperfeclum voluntarium, et talem actum. Ita sentit Navarr., in cap. Ac- fere non humanum, ad irregularilalem non cepta, de Restit. spoliat., ad oppositionem 8, sufikit. Quod confirmatur ex Navarro, in num. 34, ct cap. 27, num. 252, referens dict. cap. fin., quia alias quicumque diceret, Panormitanum, in cap. Pastoralis, § Verum, faceret, consuJeret, aut mandaret aliquid, quo de Appellat., num. 115, et Dominicum, in facto mors contingeret, vix posset vitare cap. Solet, de Sent. excom., in 6, dicentes, irregubmtalem, eliamsi magna circumspec- irregularitatem esse pcenam contemptus. Et tione id taeeret, ct a fortiori vis. posset aliquis simili modo loquitur Felinus, in c. Rodulphus, aliquem occidere in suae vilai defensionem, et dc Rescript., num. 43. Dominicus etiain in non rnanere irregularis, quia in hujusmodi cnp. Is cui, deSenlent. excommuu., in 6, § 1, rebus non est humanum aut non excedere, num. 1, irregularitatem ait non contrahi sine aut non deficere aliquanlulum in diligentia dolo. adhibenda. Solent tamen contra hoc objici 20. Vera sententia. — Auctores contrarix qmedam capila de Homicidio, ubi propter sententix exponuntur. — Nihilominus dicen- mortem secutnm sine peccalo morlali irregu- dum est, eam voluntatem, quae sufficit ad laritas incurri dicitur. Verumtamen, si illi peccandum mortaliter, sufficere etiam ad texttrs aliquid probant, etir.m sine veniali contrahendam irregularitatem, si alioqui in culpa dictam iriegularitatem incurri asse- exteriori actu est sufficiens integrilas, et ma- runt; quod si fortasse jta est; dicemus illam iitia requisita ex vi verborum legis. Assertio SECT. Iir. DE CAUSA rRREGTiLARITATTS ET EJUS DIVISIONE. 339 est ccrt;i. Probatur primo es juribus, quae nibus. Quam etiam refert et sequiturCovarr., docent ad irregularitatem contrahendam suf- in Clementin. Si furiosus, 2 part., § 3, n. 4, ficere ignorantiam crassarn vel supinara, ul eteamdem supponil Navarrus, c. 27, n. 239 incap. 4 de Ordin. ab Episcop. qui renunc. et 254, sumiturque ex eisdem juribus; nam Eprscop., et saepe alias. Inde enim habetur imponunt irregulmtatem, ut pcenam incur- Yoluntariirm indirectum satis esse nd irregu- rendam ipso facto, et inferendam per ipsara- laritatem conlrahendam, licet non sit ex con- met legem ad modum censurre, et ideo quoad tcmptu, sed ex negligentia. Secundo ex na- hoc a?quiparntur censuris. In hujusmodi tura rei hocsufficit ad incurrendam pcenam, autem pcenist si supponatur actus externus, -et nihil est in irregularitate, propter qnaod qui dicitur per se probabilis, ut vindicationi amplius postuletur, neque per leges Eccle- tegis humance possit esse subjeclus, imperli- siaslica3 postulatur; ergo necessarium non nens est quod de facto possit vel non possit est; neque auctores citati locuti sunt in sensu probari, cum heec poena non pcndeat ex ac- conlrario, sed late minusque proprie volun- tuali probatione, neque ex infamia. Unde jura tatem omnem peccandi mortaliler vocarunt absolute loquuntur nihil dislinguenles inler contemptum, et dolum, vel formalem, vel occultum et publicum, quantum ad irregula- interpretativum, seu virtualem. Quod satis ritatem, licet interdum distinguant quoad explicuit Felinus; cumenim dixisset excusari dispensationem, ut Tridenlinum, sess. 24, quemdam ab irregularitate, quia non con- c. 6 de Reformat., in quo potius suppommt tempserat,, subdit, excusare itaque exproba- per occulta delicta incurri irregularitates. bili ignorantia. Et Abbas, in cap. Quaesitum, Quod clare etiam significatur in cap. Nisi cum de Pcenit. et remiss., num. 2r latam culpam pridem, vers. Personx, de Renunc, ibi : Si sufficere ad pcenam jiuris canonici ait, etsi ad tamen et culpa latet, et causa. Neque etiam pcenam juris civilis non suffieiat,. quia ibi re- distinguunt haec jura inter oceultum proba- quirilur dolus : Quantumvero ad irregulari- bile, et omnino; nec ergo nobis disthgnero • tatem, ait, lata culpa xquiparatur dolo, quod licet, argumento cap. Solitae, verb. Nobis, de tenementi,nam studiosa negligentia dolocom- Majoritat. et obedient., et 1. Imperator, ff. de paratur, et inducit irregnlarit&tem, quia vi- Postulando, preesertim cum illa distinctio detur affect&re delictum ex tanta negligentia. nulla ratione nitatur, ut declaratum est. Per 2). An per peccatum externum omnino quae responsum sufficienter est ad motiva occultum contrahatuv. — Prima opi^iio. — contraria; nam leges canonicse revera non Vera sententia. — Satisfit fundamentis con- possunt legilime ita exponi, quia ULa non esset trarix sententix. — Aiii vero ex parte actus interprctatio, sed voluntaria rdditio, quam exterioris requirunt specialem conditionem, possemus etiain addere in censurisetin om- wl per peccatum mortale irregularitas incur- nibuspcenis privativis, qua3 perlogem imponi rauir, nimirum ut peccalum non sit omnino solent ipso facto, quod nullo modo admitten- occultum per accidens, sed aliquo modo pro- dum est sine majori fundamcnto. Incom- >ile. Ita sentil Caslro, lib. 2 de Lege pce- modum autem iltud de infamatione propria nali, cap. ultim., conclus. 3. Fundatur, quia accidentarium est, et ex occulta etiam ex- ; jura, quffi dehac materia loquuntur, possunt communicatione sequi potcst. Tunc igitur eommode ita intelligi, et pcena adeo gravis excusabitur quis ab executione (ut sic dicam) femperanda est quantum fieri possit, alioqui talis pcenae, non tamen ab ipsa pcena, ut eogeretiur seepe clericus peccator occultus se supra in censuris declaratum est , quibus infamare abstinendo ab usu Ordinum. Unde tequiparatur irregularitas, ut recle indicavit ia cap. Ex tenore, dc Temp. ordin., dicitur Navarr., snpra. Caput autem Ex tenore, non in siuuli casu posse post pcenitentiam perac- loquitur de crimine, cui est annexa irregu** tam clericum ministrare. Nec desunt moderni ritas, sed quod dignum depositione, si r-r» • auctores, quibus hrec opinio probabilis videa- betur; de qua est longe diversa ralio, quia tur. Similem vero qusestionem tractavi supra, illa non est poena lala ipso jure,sed inferenda. disput. 3, sect. 4, num. 67, ubi censui illam opinionem non esse probabilem; idemque Tertia divisio plures sub se continens. ntunc eenseo in irregularitate, cum eommuni sententia Glossarum et Doclorum, quam ipse- 22. Sexto dubitari potest, quotuplex sit met Castro refert in cap. ultim, de Temp. heec irregulaniitas, qure per proprium actum erdin., et m cap. Inquisitionis, de Accusatio- contrahitur,, quod est qmerere, per quos 340 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALl. actus incurratur hoc impedimentum. Hoc Primo prohibendo aliquem Ordinem, non autem in specie tractandum est fuse in se- vero omnes. Hujusmodi videtur esse aetas, quentibus; nunc sntis sit ad consummandam v. gr., viginti annorum ; nam qui in illa hanc divisior.em in genere dicere, hanc irre- tantum constitutus est, adhuc est irregularis gularitalem aliquando incurri per actum lici- ad Ordines sacros, non vero ad minores. tum, aliquando per illicilum. Prior autem in Potest etiam haec irregularitas partialis dici duas pnrcipuas species dividi solet : una ex parte temporis, quia non simpliciter, sed vulgo appellatur ex defectu sacramenti, ut pro tali aetate fertur, et ideo aliqui recusant est bigamia, quae contrahilur per usum impedimentum hoc irregularitatem vocare, cujusdam sacramenti cum aliquo defectu in quia non est perpetua, sed est conditio tan- ejus significalione perfecta. Alia vocatur ex tum requisita ex lege humana ad talem defectu lenilaiis, quae oritur ex usu muneris actum, sicut etiam ad professionem et matri- liciti, quod inlerdum facit hominis occisio- monium postulatur certa aetas ; sed haec est nem; quod si sub actu morali comprehenda- solum quaestio de nomine , de qua re infra mus etiam omissionem vel carenliam actus, dicemus. Potest secundo irregularitas esse ut in rebus moralibus fieri solet, potest hic partialis ex parte effectus, quia interdum addi terlia species, quam aliqui vocant ex privat ascensu ad superiores Ordines, non defectu animi, qualis est ignorantia, quae vero executione inferioris Ordinis jam sus- licet quodammodo sit a natura, peimanet cepti. Exemplum est in cap. 2 de Clerico non tamen ex quadam omissione vel negligenlia ordin. ministr., ubi diaeonus, quia absque hominis, quee licet fuerit sine culpa, inducit sacerdotali Ordine sacrificare ausus est, as- tamen quoddam impedimentum ad Ordines cendere prohibetur ad sacerdotium, et tamen sacros; an vero haec dicenda sit propria irre- quoad executionem Ordinis diaconatus non fit gularitas, postea dicemus. Aliud aulem gene- irregularis. Sic etiam in cap. De his, 3, 50 d., rale membrum irregularitatis ex aclu illicilo staluitur, ut clerici, qui ab humano sanguine seu deliclo plures habet species; tres tamen effundendo non abstinent, duobus annis sus- videniur prtecipuae : una est ex homicidio ; pendantur, et aliis poenis afficiantur, non alia cst ex administratione Ordinis contra vero ulterius provehantur. Idem sumitur ex Ecclesiasticam censuram; terlia esse potest cap. ultim., 55 dist., ubi diaconus, cuierutus ileratio baptismi, vel (ut alii volunt) iteralio fuit oculus, inhabilis dicitur ad sacerdotium, sacramenti imprimentis characterem. Quibus non vero ad sui Ordinis executionem. addere possumus, si quae fortasse irregulari- 24. Alia irregularitatis divisio. — Primus tas contrahilur ex delicto non tantum vero, modus irregularitatis partialis. — Atque ex sed etiam imposilo, si revera infamiam gene- his juribus fortasse ortum habuit alia irregu- ravit. Atque hae sunt divisiones irregularita- laritatis divisio, quam indicavit Navarrus, tum, quae ex auctoribus colliguntur, quamvis cap. 27, num. 191, cum Cardinaii in Clement. unusquisque suo modo illas proponat el ad unic. de Homicidio, scilicet, quamdam esse plura vel pauciora membra reducat. Quae- irregularitatem, quae suscipiendis Ordinibus, dam vero alia divisio ex parte effeclus ab eis aliam, quae a susceptis suspendit, propter omittitur, quae mihi necessaria videtur, quia quas irregularitates putant diclum esse in illa utilem doclriuam continet. Clementin. : Nullam irregularitatem incur- rit; nam, ut ibi Gioss. significavit, illa distri- Ultima divisio. bulio posita est ad explicandum, illum non manere impeditum ad suscipiendum novum 23. Jrregularitas totalis. — Irregularitas Ordinem, neque ad ministrandum in sus- partialis. — Ultimo ergo dividi potest irre- ceplo. Verumtamen advertendum est, omnem gulanlas in totalem et partialem; totalis est irregularitatem, quantumestexse, etpropor- illa, de qua hactenus praecipue diximus, et tione servata, privare Ordine et usu ejus; Sic appellalur, quia ex se privat tolo Ordine contingit autem esse aliquam irregularitatem, clericali; hujusmodi est, v. gr., irregularitas quae non privat omni Ordine, sed aliquo bomicidii, bigamiae, etc. Imo per se loquendo tantum, saltem respectu clericorum, et tunc "jrcc videtur esse primaria inslitutio irregula- illa dicitur non privare usu Ordinis suscepti, Jitatis. Partialis vero irreaularitas dicilur, quia non privat exercitio inferiorum Ordi- quae privat aliquo modo Ordinibus, non num, quos susceptos supponit, quando illa tauien in totum. Quod variis modis contingit. contrahitur. Tamen si diaconus, v. gr., sio SECT. IV. AN SOLO JURE ECCLESIASTICO IMPONATUR. 311 irregularis ad sacerdotium, illud inique sus- narum potest esse diversa ratio moralis im- ciperet, ex vi ejusdem irregularitatis esset ponendi majus, vel miuus impedimentum, perpeluo inhabilis ad usum sacerdotii. Atque ratione ejusdem defectus materialis; et ideo ita omnis irregularitas privans Ordine, privat fieri potest, ut idem defectus majorem irre- etiam usu ejus, si cum tali irregularitate gularitatem inferat in una persona, quam in sumatur, quamvis non necessario privel usu alia; hoc autem in particularibus irregulari- Ordinis suscepti ante talem irregularitatem. tatibus fusius explicabitur. 25. Alius modus ejusdem irregularitatis. — Objectio solvitur. — Dubium. — Tandem SECTIO IV est alius modus partialis irregularilalis, quoe nec privat Ordine, nec omni usu ejus, sed rjtrum irregularitas solo Ecclesiastico jure imponatur. aliquo lanlum. Cujus etiam meminit Navarr., dict. num. 191, etMaiolus, lib. 1, c 2, reg. 5, 1. Regula generalis. — An aliqua irregu- et sumitur ex c. 2 de Cler. segrot., ubi sacer- laritas sit jure divino introducta. — Iiatio dos, cui duo digili cum medietate palmse dubitandi. — Prima opinio. — Circa efficien- abscissi fuerant, irregularis esse dicitur ad tem causam irregularitatis suppono jus Eccle- celebrandum, non vcro ad alia officia sacer- siasticum habere potestatem ad irregularita- dotis, ut sunt audire confessiones, etc. Quia tes imponendas, multasque esse a solo illo ille defectus ad reliqua non praebet impedi- introduclas. Primum conslat ex diclis in mentum. Dices : ergo datur irregularitas, sect. 1 de hac polestate, et in tertia de delic- quEC non impedit aliquem Ordinem suscipere. tis occullis, et ex frequenti usu juris. Secun- Respondeo primum negando sequelam, nam dum etian; fi». evidens per inductionem; irre- fortasse talis sacerdos mansit inhabilis ad gularitas cnim, v. gr.,quam excommunicatus Ordinem Episcopalem suscipiendum, ut infra incurrit celebrando, quo alio jure introduci videbimus. Deinde jam supra responsum est poterat nisi humano, cum ipsamet excommu- hoc esse per accidens, nam ille defectus, nicatio solo humano jure introducta sit? quantum in se esl, impediret sacerdoiium Constat ergo irregularitatem humano jure in- suscipere, nisi invenissetsusceptum. Imo fere troductam esse. Dubium vero est, utrum omnis defectus, qui superveniens alicui Or- nullo alio jure vel modo introducalur, in quo dini suscepto impedit ascensum ad superio- quatuor principalia occurrunt. Primum est, rem, impediret etiam Ordinem inferiorem, anjure divino fuerit aliqua irregularitas in- Disi susccplum inveniret, etsi sioe culpa troducta. Et ratio dubitandi sumitur, quia contrahatur. Quod sensit Navarr., num. 252, bigamia saltem videtur esse de jure divino, et ex discursu materipe amplius constabit. juxta illud 1 ad Timoth. 3 : Unius uxoris Sed hinc oritur alia difficultas contra defini- virutn. Item irregularitas homicidii, ex illo : tionem irregularitatis; nam sequitur, irregu- Non sedificabis mihi templum, quia vir san- laritatem, qua? ex se sufficiens est ad impe- guinum es, et 2 Reg. 7. Simililer irregulari- diendam susceplionem alicujus Ordinis, non tas ex defeclu seu macula sacerdotis videtur impedire usum ejus, si susceplus sit. Res- esse ex divino jure, juxta illud Lev.20ct21: pondelur negando sequelam, formaliler de Qui habuerit maculam, non offeret panes Deo irregularilale loquendo, sed solum sequitur suo, nec accedet ad ministerium ejus. Ralione defectum aliquem, qui induceret irregulari- confirmatur, quia jusdivinumproocipitsancta tatem respeclu Ordinis nondum suscepli , sancte traclare; ergo idem jus aliquos repel- aliquando nullam irregularilatem inducere lere potest a sancto Ordinum ministerio, respeclu ejusdem, si susceptum inveniat, propter defectum, vel impurilatem aliquam, quod non repugnat definilioni, neque est sicut foeminae jure divino sunt ineplae ad Or- ullum inconveniens. Vel eliam sequitur (et in dines, propter indecentiam status sui ad di- idem redit) eumdem defectum iu una persona vina ministeria. Propler ha?c quidam admit- inducere irregularitalem simpliciler, in alia tunt irregularilales aliquas de jure divino. vero secundum quid. Est enim attente consi- Quod insinuat Abb., in cap. Sicut dignum, derandum, defectum ipsum, v. gr., oculi, de Homicidio, num. 12, et Socin., in cap. Ad aut digitorum, non esse ipsam irregularita- audienliam, de Homic, num. 6, et nonnulli tem, sed illud impedimentum canonicum, moderni abutentes nomine irregularitalis. quod ralione talis defeclus lex Ecclesiastica Palud. etiam, d. 25, quaest. 3, num. 14 et 15, imponit; sed juxta varias conditiones perso- hanc senlenliam insinuat, dum ait Petrum et 3'j& DISP. XL. DE IRREGULARTTATE IN GENERALL Paulr.m ftusse irregulares ex homicidio ct art. 3, et 2. 2, quoest. 87, art. I. Alia vero mutilatione, Christum tamen cuin eis dispen- prceeepla, quse praecipue nitebantur iu con- sasse. gruentia morali, licet ex se non obligent in 2. Vera sententia. — Probatur quoad le- lege nova, tamen Ecclesia aliquid simile imi- gem velerem. — Dicendum vero est nullam tatur suo statui et usui accommodatum ex, propriam U-regularitatem esse divino jure in- eadem vel simili cmvgruentia morali, ut in troductam. Haec est certa et communis sen- solutione decimarum, et similibus, et tunc tentia Theologorum in 4, d. 2,5, et Canonista- illud, quod in Ecclesia observatur, non ex. rum in cap. Adaudientiain, dellomicidio, ubi divino jure, sed ex Ecelesiastica institulione, Felin., num. 2, plures refert, et in cap. Is aut ex morali aliqua congruentia servatur, ut <;ui, de Sent. excom., in 6; Covarr., dict. in simili declaravit Pontifex in c. unico de Clement., 1 part., in princ; Navarr., c. 27, Purificat. post partum, et eodem modo est i um. 191; Antonin., 3 part., tit. 28, cap. I; intelligendum cap. In aliquibus, § ult., de o, dist. 22, quaest. 3, art. 1; Ledesm., Decimis. Sic ergo in proposito irregularilates 1 part. 4, quscst. 26, art. 2; Summist., verb. illse veteris legis generatim ob eam ralionem Irrcgularitas, Villadiego, Burgas., Plovii, et imponebantur, quod ministeria ad Deum per- ;oliquorum; et Paludanus tandem addit, vel tinentia omni munditia et puritate peragenda Chrislum dispcnsasse, vel prohibitionem Ec- sunt, ut in eisdem locis dicitur; in particulari clesiae tunc non fuisse; quod postea magis vero continebant rationes praefigurativas vel confirmat. Et probatur sufficienter ex dict. significativas futurorum. Nunc igitur Ecclesia cap. Is qui, ubi dicitur, non incurri irregula- omissis illis casremoniis et figuris, illas tan- ritatem nisi in casibus a jure expressis; lo- tum irregularitates, quae ad decentiam divini quitur autein de jure canonico. Ratione vero cultus spectant, inlroduxit ex morali ratione patet, quia duplex est jus divinum, scilicet, divime legis veteris, non autem ex obliga- positivum et naturale; rursus jus positivutn lione illias, ut in siinili dixit Siricius P., in c. duplex est, scilicel, contentum in lege veteri, Plnrimos, 82 d., et indicavit Gregor., 1. 4, aut in fege nova; nulla autem irrcgularitas epist. 24, ethabeturinc. Necesse, 1, qusest. \. nunc esl, quaa ratione divini juris aliquo ex 4. Probatur quoad legem Evangelicam. — hismodisconsiderati vim habeat. Primoenim De jure item Evangelico certum est nihil jus legis veteris jam nonoblignt in lege nova, hujusmodi esse in illo praeceplum, quia in qualenus tale est, juxta doclrinam Pauli ad lege graticenon solum cessarunt antiqua prse- Galat. 3 et 4, qua3 latius tractatur in materia cepla, sed eliam nulla nova ab ipso Christo de legibus. Dico autem, quatenus tale est, immediate data sunt, proeter ea, quaj ad propler praecepta moralia, quae durant, quia fidem et sacramenla speclant, ut est com- perlinent ad jus natura^. Praecepta ergo posi- mune dogma Theologorum; nam caslera, qaaa liva illius legis, qualia fuere judiciaria, et ad debitam gubernationem, et convenientem caeremonialia , jam nunc cessarunt, et ideo sacrarura rerum administralionem pertincnt, quamvis verum sit in illa lege fuisse oliquas Apostolis commissa sunt, juxta verbum cceremoniales prohibitioues et impedimenla Christi, Pasce oves meas, et illud Pauli, l ad ad sacerdotes pertinentia, quse fuerunt veluti Corint. 11, Cxtera cum vcnero disponam. De qusedam irregularitates illi statui accommo- qua re egimus, de censurisin principio hujus data3, ut constat ex Levitici 21 et 22, et saepe libri, et de sacramentalibus ac ceeremoniis in alias, illa tamcnnon habent vim inlegenova. 3 tom. Quod vero spectat ad naturalejus, Sicut etiam in rebus Deo offerendis varise verum quidem est, supposita institutioue di- condiliones postulantur tunc, ut ex eisdem vinorum Ordinum, et sanctitate talis mi- locis constat, quee ad prsesentem slatum nihil nisterii aliqua esse posse impedimenta, quae reTerunt. ex natura rei obligant hominem, ut eis du- 3. Oporlet tamen considerare in illis anti- rantibus, vel non ministret, vel Ordines non quis prreceptis, aliquando rationem legis recipiat; ut est, v. gr., peccatum mortale in fuisse moralem, aliquando vero significali- ordine ad celebratiouem, vel receptioneisi sa- vam vel pra-figurativam alicujus rei futurae; cramenlorum, vel magna iguorantia, auUilia hoc posterius praecipue inveniebalur in caere- ineptitudo ad tale munus; tamen irregiiari- monialibus praeceplis, et ideo illa non solum tates Ecclesiasticee vel hujusmodi nou sunt, non obligant, verum etiam nec observaripos- nam licet considerent indecenliam, non ta- sairt, ut nolavit D. Thom., 1. 2, quaest. 104, lem, neque tantam, qutc secluso positivo jure SECT. IV. AN SOLO JURE ECCLESIASTICO IMPONATUR. 343 cogeret hominera in eonscientia ad separan- conjugali, cap. 18; Ambrosius, lib. 3, epist. dum a susceptione vel administratione Ordi- 25, et in Paulum, ubi etiam Anselmus, D. Th. num, ut patet in bignmia, etc. Vel certe si et alii, quos refert Bellnrminus, lib. 1 de aliquando tautam continent indecentiam, ut Cleric, c. 23, ubi doctissime contra hrereti- per sc obligent, non sub ea ratione habent cos hanc exposilionem confirmat. Prsesertim ralionem irregularitatum, sed quatenus ex ex aliis verbis ejusdem Epistolae, c. 5 : Vidua Ecclesioe institutione habent aliquid speciale eligatur, qux fuerit unius viri uxor, quod adjunctum quoad modum vel gradum prohi- non polest intelligi simul; nam hoc nunquam bitionis. Ut, v. gt\, caecitas est impedimen- fuit consuetum; ergo intelligitur successive, tum, quod natura sua obligare videtur cleri- id est, non bignma. Quam ponderationem in- cum ad non celebrandum propterpericulum; sinuavit Tertullianus, lib. 1 adUxorem, c. 6, tamen si solam rei naturam spectemus, si et lib. de Monogam., cap. 11. Atque hanc inveniretur medium ad vitandum illud peri- expositionem preetulit Chrysostomus supra, culum, cessaret naturalis prohibitio; instituta et clarius Hom. 2, et ad Titum, ubi Theophy- autem pcr Eeclesiam tali irregularilatc, nulla lactus priorem emendare videtur. Denique ralione licet cum tali impcdimento celebrare etiam ex Ecclesiae traditione, et Apostolorum sine Pontificis dispensatione. Et ad hunc mo- canonibus constat, Paulum in eo sensu locu- dum conlingit in reliquis, ut ex particulari tum. Nam incanone 16 Apostolorum dicitur, tractaliuno earum evidentius constabit. qui secundis nuptiis fuerit copulatus, non 5. Respondetur ad raliones dubitandi. — posse ad clericatum admitti; et canone 17, Locus Pauli, 1 ad Timot. 3, exponitur. — idem dicitur de illo, qui viduse in matrimo- AUqua irregularitas est a temporibus Aposto- nio copulatur. Concedo igitur, aliquam irre- lorum, de jure tamen positivo. — Raliones gularitatem a temporibus Apostolorum in dubitandi ex clictis solutaa sunt; nam verba Ecclesia reperiri ; nego tamen inde sequi, esse Pauli, ! ad Timoth. 3, ab aliquibus exponun- a jure divino, aut a Christo institutam; multa tur de duobus uxoribus simul viventibus. Ita enim sunt ab Apostolis ordinata, quse de jure Cajetanus ibi, quia lunc temporis multi plures divino uon sunt; propter quod aiebat Pauhis, Tixorcs habebant, imitantes Patres Veteris 1 ad Cor. 7 : Ego dico, non Dominus, et c. 1 0 : Testamenti, cum nullibi legamus boc prohi- Cxtera autem, cum venero, disponam. Et ex bitum. Quaj fuit expositio Chrysostomi ibi, canonibus Apostolorum constat, illa fuisse Jlom. 10; Theophylacti, et Theodoreti, qui ex- preecepta humana, non divina. presse dicit, non voluisse prohibere Aposto- 6. Satisfit locis Veteris Testamenti. — Res- lum secundas nuptias etiam sacerdolibus. pondetur rationi. — Ad loca Veteris Testa- Alii respondcnt, verba illa non conlinere spe- menti respondetur, ex illis solum probari ciale preeceptum, sed illam conditionem inter similitudinem quamdam congruentia?, ut dic- alias ibi numerasse, qucc ad decenliam, et tum est. Nam in facto David constat, non bonos mores Episcopi pertinent. Sicut infe- ideo repulsum fuisse a Deo a templi oedifica- rius eliam dicit, Episcopum non debere esse tione. quia per se malum esset, autlege aliqua neophytum, et tamen non propterea illam prohibitum, hominem bellatorem, et qui san- r. conditionem posuit, ut necessariam, ita ut guinem effuderat, templum aedificare. Solum specialem irregularitalem inducat. Dicunt ergo voluit Deus illo exemplo ostendere, ergo, Paulum hoc posuisse ut consilium, non quam sit amicus pacis, quantumque averse- ut prseceptum inducens irreguhuutatem, ta- tur homicidas. Item ut significaret effusionem men Eccleshm inde sumpsisse occasionem sanguinis non decere in templo suo, neque ia instituendi illam. Vera tamen responsio est, minislris suis. Adde, in Veteri Testamento Paulum ibi loqui de irregularitate bigamtee; non fuisse irregularitatem in ministris illius nam id significat Lucius III, in cap. 2 de templi ob sanguinis effusionem, ut notavit Bigamis, dicens : In bigamis contra Aposto- D. Thom., in 4, d. 25, quaest. 2, art. 2, q. 3, luni dispensarenon licet, ut debeantad sacros ad 1 ; multo ergo minus potuit ab illo Testa- Ordines promoveri ; de quo loco, quatenus ad mento dimanare ad sacerdotes Novi Testa- dispensationem altinet, quomodo intclligen- menti. Ad rationem, quaa maxime procedit dus sit, infra dicemus. Quantum vero ad irre- de jure naturali, fatemur, aliqua impedimenta gularilatem spectat, ita etiam intellexerunt esse ex ipsa rei nntura ; dicimus tamen non Hieroaymus, epist. 83 ad Oceanum, qua? tota habere rationem irregularitatis , nisi inter- est de hac re; et Augustinus, lib. de Bono veniat Ecclesiaslica institutio, ac prohibitio. S44 DISP. XL. DE IRREGULAR1TATE IN GENERALL Exemplum autem fceminarum,quodibi addu- dantur in illo principio juris, quod habet, citur, ineptum est, quia sexus foemineus per irregularitatem non incurri nisi in casibus in se non spectat ad irregularitatem, sed ad in- jure expressis, juxta c. Is qui, de Sent. ex- capacitatem, ut supra teligi. Ut vero con- com., in 6. Ex quo (ut assertionem positam junctus esse possit cum sexu virili in eadem per partes declaremus et probemus) colligi- persona, si aliquam irregnlaritatem inducit, mus primo, irregalaritatem, quae injure est illa tantum est de jure humano, de quo iufra expressa, incurri eo modo, quo in jure ex- suo loco. pressa est. Patet, turn argumento a contrario sensu, seu a fortiori; turn eliam quia jus An irregularilas per hominis sententiam habet efficaciam tam ad pcenam seu impedi- imponi possit. Dubium secundum. mentum, quam ad modum, quo illud impo- nit, alias inepte et injuste lex uteretur illo 7. Ratio dubitandi. — Prima sententia. — modo imponendi illam vel impedimentum, Secundum dubium est, cum dicitur irregula- ut per se notum est, quia operari intenderet ritas esse ex solojure Ecclesiae, an excludatur aliter quam posset. Atque hasc est comrnu- etiam hominis sententia, seu executio. Et est nis doctrina, de qua videri potest Soto, ratio dubii, quia omnes censuree possunt et a lib. 4 de Justitia, quaest. 6, et Castro, lib. 1 jure, et ab homine imponi, ut supra visum de Justa haeret. punit., cap. 2, et Simancas, est; ergo eliam irregularitas. Patet conse- in Gatholicis instit., cap. 9, et multa de illa quentia, tum quia est eadem ratio, quia non diximus supra in materia de censuris incom- est haec gravior pcena , quam aliae omnes, muni. quae ab homine imponi possunt; tum eliam 9. Probatur secunda pars ejusdem conclu- quia nulla est lex, quae prohibeat hanc pce- sionis. — Objectio. — Solvitur. — Secundo nam per hominem imponi, neque est tam infertur ex eodem principio, irregularitatem, acerba, ut excedat meritum cujuscumque de- quae ab ipso jure ferlur, statim incurri, et licti, quod per hominem puniri potest. Deni- operari, seu obligationem inducere, indepen- que cum judex sit quaedam animata Iex, im- denter ab executione judicis, et ab ejus sen- ponere potest omnem pcenam, quam lex tentia, etiam declaratoria criminis. Ita docent ponit, nisi prohibilus sit. Fuit igitur aliquo- citati auctores, et Summistae, v. Irregulari- rum sentenlia, irregularitatem frequenler in- tas, et Canonistae communiler in c. 1 de Re curri a jure, posse lamen aliquando infligi a judicata, in 6, et videri etiam potest Decius, judice secundum jura. Ita dicit Scotus, in 4, consil. 146, et Paulus Burgasius, 1 par. de d. 25, quaest. 4, quem imitalus est Gabriel, Irregularitat. Ralio vero est, quia lex ipsa lect. 9 in Cononem, lit. D.; Joannes quidam in immediale infert irregularitatem, et profert Lexicon Theologicum, verb. Irregularitas. sententiam, ut patet ex verbis, quibus irre- Et in re idem sentiunt, quamvis modum lo- gularitas in jure ferri solet, quae denotant, quendi mutent, qui dicunt, posse quidem stante tali condilione, eo ipso hominem esse judicem poenam imponere, quae, a jure lata, inhabilem, seu impeditum ad susceptionem, esset irregularitas; tamen imposita ab ho- vel executionem Ordinum. Dices, aliquando mine non est irregularitas, sed depositio, aut non obstantibus his verbis, requiri senten- suspensio perpetua, quia irregularitas dicit tiam saltem declaratoriam criminis, utconstat privationem, connotando quod ab ipso jure ex c. Cum secundum leges, de Hasret., in 6. immediate manet; sed hsec consideralio jam Unde ergo constat, irregulantaiem non esse supra rejecla est. hujusmodi? Respondeo primo, eodem modo 8. Vera sententia. — Prima pars assertio- id esse de irregularitate prob-rndum, quo de nis probutur. — Dico ergo, omnem irregula- censuris id ostendimus, nam quoad hoc cum ritotem Ua imponi immediatea jure, ut neque illis convenit; consistit eniin in quadam pri- liominis sententia indigeat, nec per illam so- valione seu prohibitione, quae per ipsam le- Jam imponi possit. lla sentiunt fere omnes gem immediate potest imponi, quae propterea tfuctores citati, praesertim Solo, d. 22, quaest 3, ort. 4; Ledesma, queest. 26, art. 2; Castro lib. 2 de Lege poenali, cap. ult.; Navarrus C. 27, num. 94; Covarruv., dicla Clement dicitursecum afferre execuiionem, juxta cap. Pastoralis, § Verurn, de Appell. Nec requirit actionem aliquam per hominem exequendam, qualem requirit pcena illa confiscalionis bo- Jn princ, num. 3; Villadiego, qui alios refert norum, de qua loquitur c. Cum secundum \i\}, \ de Irreg., c. 46, et c. 2, num. 44. Fun- leges, propter quam requirit sententiam de- SECT. IV. AN SOLO JURE ECCLESIASTICO IMPONATUR. 345 claratoriam. Alia eliam ratio reddi potest, aliquis defectus sit sufficiens ad irregularita- quia irregularitas sa?pissime non ferlur a tem, ut infra videbimus; tamen haec declara- jure ut pccna, sed est lex quaedam prohibens tio et supponit jus ferens irregularilatem, et actum, subsislenle lali condilione; vel e con- illi etiam commitlens declaralionem sufficien- verso (et in idem redit) est lex praecipiens tis causae, seu defectus, quando neque a jure talem condilionem servari in actu, ut rite, et ipso aliter delerminatur, neque in re ipsa ha- recte fiat; qure leges non pendent ex aliqua betcertum aut definitum modum, sed arbi- sentenlia, vel declaratione judicis, ut suam trio hurnano judicandum est. De irregulari- obligationem inducant, ut per se constat : tate vero, qu?e est pcena, probalur primo ex ergo. Ei jura, quee irregularilates imponunt intenlione Pontificis in illo cap. Is qui; non propter crimina, sub eadem forma et modo solum enim intendit negare, delinquentem in illasimponunt, ut ex discursu jurium constal; casibus ibi numeratis manere irregularem postulant ergo talem condilionem ut necessa- ipso jure, sed eliam non posse ob eam cau- riam ad aclum rite et recte faciendum, et sam fieri irregularem; nam hoc videtur ne- sine illa fieri vetant. Sicul enim apponi potest cessarium ad plenam resolulionem qunestio- condilio, quse consistal in carenlia defectus nis, quae ibi supponitur; ratione auteni hoc inculpabilis, ila etiam et a forliori exigi polest probare non est facile. Aliqui hanc reddunt, conditio includens carenliam culpabilis defec- quia judex non potest imponere poenam pri- tus; ergo ex vi ipsius juris prohibelur, qui valivam, nisi per legem slatutam, juxta GIos- habet talem defectum, seu culpam, a tali re- sam pen. a Panormitano commendatam in ceptione, vel aclione; ergo omnia ha-c jura c. ult. de Jure patron., et alia, qnae apud Ti- inducunt irregularitatem absque ulla senten- raquellum videri possunt in 1. Si unquam, tia. Unde fit, ut qui in casum, seu defectum v. Revertatur, n. 249, de Revocandis dona- irregularilatis incidit, statim absque alia sen- tionibus; sed nullum est jus, quod pro aliquo tentia vel coactione teneatur in conscientia deliclo statuat irregulariialem a jud.ce im- abstinere ab his aclibus, quos irregularilas ponendam : ergo. Sed haec ratio difficilis est, prohibet, quia habet vim cujusdam praecepti quia sa?pe pcena privativa potest imponi ar- prohibenlis, et suo modo inhabilitantis ad ta- bitrio judicis, ubi lex certam non praescribit, lem actum. Dices : nemo cogitur in seipso ut conslat de suspensione in c. De causis, exequi pcenam contra se Iatam; sed abslinere § Illis, de Officio delegati; et est communis a talibus aclibus est exequi in se irregulari- doclrina in c. At si clerici, de Judiciis, ubi tatis pcenam; ergo non potest aliquis per Abbas, n. 34; Decius, n. 35. Possel ergo limi- seipsum ad hoc obligari. Respondetur primo tari, vel aliler assumi major propositio, quod negandomajorem,prcCcipuequando illa pcena in pcenis arbilrariis debetjudex imitari jus, non in aclione, sed in carentia conslitit, ut in quatenus designat poenas a judicibus impo- censuris conslat. Secundo consislere in obli- nendas ; et ideo nunquam videtur posse im- gatione abstinendi a talibus actibus, et ideo ponere pcenam, quam jus aliquando, seu in dicitur lalis lex secum afferre executionem; alio proportionali deliclo non jubet a judici- posita aulem obligatione, ita tenelur homo in bus imponi ; sed hoc nunquam jus praecipit conscienlia illam exequi, quamvis ab alio de irregularitate : ergo. Quae ralio est bona non cogatur, sicut et alia praecepta servare. congruenlia, maxime vero videtur fundari in Quando vero possit homo excusari ab hac usu Ecclesiae, qui etiam potest in hunc mo- obligatione propter urgentem causse neces- dum declarari, quia irregularitas, ut polest Sitatem, in superioribus sufficienler tactum incurri a laicis, jure ipso incurri debuit, quia est; et applicari possunt dicta de censuris. laici non puniuntur, per se loquendo, a ju- 40. Suadetur tertia pars assertionis. — dice Ecclesiastico; ut vero potest cadere in Tertio ex diclis concludilur, ubi jus non im- clericos, quoad effectum habet simililudinem ponit irregularilatem, hominem, seu judicem cum suspensione, et ab homine semper impo- non posse illam imponere. Hoc docent lidem nilur ut suspensio, non ut irregularilas. Cu- auctores. Et in primis dubium non habet in jus signum est, quia tunc demum fit clericus irregularitate, quae sine culpa imponitur, irregularis, si sic suspensus celebrat. Quod quia ibi neque habet locum punitio, neque forlasse ideo fit, quia suspensio habet puram alia ratio, ob quam possit homo tale impe- ralionem poeme, irregularitas aulem involvil dimentum apponere. Pertinet quidem iuler- rationem indecentiee, quam jus ipsum consi- dum ad Ecclesiaslicum judicem declarare, an derarc debuit. ILtc ergo sufficiuut, ut luec 346 DISP. XL. DE IRREGULARITATE W GENERALI. poona non sit ferenda ab homine jure ordina- causa, vel aclus semel commissus. Secundo rio; non tamen probant absolule repugnare, modo infertur poena absolute punitiva de- aut Pontificem nou posse, si velit, hanc pce- licli, et hoc modo non repugnat quidem ex. nam in uno vel aliquo facto imponere pro de- nalura irregularitatis , quod possit in una lictc aliquo commisso, licet iu jure posita non parte Ecclesise imponi pro uno delicto, et esset. non in alia, ut ratio facta probat; tamen de facto non est in usu ; nec jus commune vide- Quo jure dcbeat imponi irregularitas. tur id permittere. Et heec ratio sufficit, sicut Dubium tertium. dicebamus de irregularitate per hominem noa ferenda. Hinc etiam nulloe inveniuntur irre- 41. Jus Ecclesiasticum multiplex. — Prima gularitates propriee alicujus Episcopatus7 vel conclusio. — Tertium dubium est, de quo jure nationis, sicut dantur censuree, seu reserva- hoc inielligendurn sit; suppono autetn debere tiones Episcopales. El ideo omnes auctores esse a jure Ecclesiastico, quia civile non po- ad irregularitales cognoscendas semper nos test de spirilualibus disponere, ad quae con- remittunt ad commune jus, ut videre licet in stat irregularilutem perlinere. Potest autem Jurisperitis dicto, cap. Is qui, et in dicto jus Ecclesiasticum esse multiplex, scilicet vel cap. Si celebrat; Navarro, in cap. Non infe- Ponlificium, vel Episcopale per statuta syno- renda, 23, queest. 3, n. 35, et sequent., et daliu, vel provincialia, vel etiam nalionalia. in cap. Si quis autem, de Pceuitent., dist. 7, Polest ilem esse jus vel scriptum, vel consue- num. 30, et sequent. , et aliis superius ci- tudiue introductum. Potest dcnique esse jus tatis. Cougruenlia item reddi potest, quae su- propriuin et formale (ut sic dicam), vel per pra insinuata est, quia irregularilas non fer- extensione.. ., aut similitudinem, quundo de- tur principaliter per modum poenee, sed per cisio juris in uno casu ad similem extenditur ; modum eujusdam impedimenti, vel conditio- de quibus omnibus dubitari potest. Dicen- nis necessariae ad deceutiam, et reverentiam dumque in primis videtur, nullum jus parti- sacris Ordinibus debitam, quae res ad univer- cularis dicecesis, provinciee, autnalionis suffi- sam Ecclesiam spectat, et ideo illius judi- cereadirregularitalem feicndam.IIancasser- cium seu statutum universalis Pastor sibi tpmtm non inveni haclenus sub his lerminis reservasse videtur. Unde etiam obiter intelli- ab auctoribus assertam. Eam tamen colligo gunlur, quantum differat irregularitas a sus- ex dict. cap. Is qui, in illis verbis : Cum id pensione perpetua, etiam ipso jure lata ; hoec non sit expressum in jure; nam sine dubio enim non repugnat particulari jure alicujus loquitur de jure canonico, ut notavit Hostien- Ecclesiae, vel regionis ferri. Colligitur deinde, sis, in c. Si celebrat, de Clerico excom. mi- quolies aliqua irregularitas ex aliquo provin- nist., numero quinio, et est communis seasus, ciali Concilio desumitur, in tantum habere conslatque ex absoluta juris appellalione; vim, in quanlum per Ponlificem, vel univer- nam jus particulare cujuscumque privatas salem Ecclesiae morem fuit opprobatum, et Ecclesite, velnalionis, non appellatur jus sim- receptum tanquam canonicum, et universale pliciter, praisertiiu in jure canonico, et a jus. Suir.ino Ponlifice, sed appellatur statutum 13. Secunda conclusio. — Secuudo dicen- Episcopi, aut synodale, vel provinciale, juxta dum est, irregularitatem solum ferri jure c. 2, cum sitnilibus, de Constitutionibus, in 6. scriplo; ilaque nulla irregularitas propter so- 42. Interrogalio. — Responsio. — Dices : lan)allegatamconsuetudinetn,quorumcumque cur non potest Episcopus legem ferre, ne auctorum opiniune confirmatam, admittenda clericus hoc, vel illud faciat, sub pcena irre- est, nisi exhibeatur jus canonicum scriptum, gularitatis ipso facto incurrendee, si judica- in quo contineatur. Hoec assertio colligitur ex verit expedire, sieut potest similem legem eodem jure, et auclorum inleipretatione, ferre sub poena excommunicalionis, vel sus- quamvis in specie, et distincle hoc non decla- pensionis? Respondeo, duobus modis fenri rent. Cum enim in dicto cap. Is qui, pro re- bujusmodi pcenas : primo per modum medi- gula portitur, nullam esse irregularitatem,, cinai, et hic modus repugnat irregularilali, nisisitin jure expressa, niaaifeste excluditur juxta propriam ejus inslitutionem , quia est omnis abus modus inducendi irregularitatcm. inhabilitas de se perpetua, vel simpliciler, Ilem ob haac causam sufficiens principium vel pro tempore, et modo, quo fertur ; neque et ralio ad excludendatn ab aliquo casu seu peudel ex hominis contumacia, sed sufficit delicto irregularitatem est. non esse in jure SECT. IV- AN SOLO JURE ECCLESIASTICO IMPO.NATUR. 3i7 contenlam ; ita enim ubique argumentanlur dentino, aut in Molibus propriis Pontificuin. auclores, ut pafct ex Ilostiense, Abbate, et Invenitur quidem saepe in illis novum funda- aliis, in c. Si celebrat, et ex coeteris supra ci- mentum (ut sic dicam) irregnlaritatis contra- tatis ; illa autem eollectio bona non esset, si hendae, quatenus suspensionem , vel aliam «dlegari posset traditio, vel alia consuetudo censuram imponunt, ralione cujus irregulari- ad irregularitateiB sine jure comprobandam. tatem incurret sic celebrans, quam anlea noa Adde, nullam censuram ipso facto incurri incurreret. Nihilominus tamen formaliter et posse, nisi vel in jure expressa sit, vel per proxime illa irregularitas non manat ex novo hominem imponatur; in irregularitate autem jure, sed ex antiquo et communi. Et fortasse nonhabet locum impositio per bominem; ergo ratio est, quia in hujusmodi decrelis princi- semper ad jus ipsum recurrendum est. Quin paliter solent appoui nu3 privationes ut poense potius de omni pcena seu inhabilitate priva- delictorum; usus autem Ecclesire habel, ut tiva est generalis regula , nunquam incurri prius imponant r censurre, irregularitas vero ipso facto, nisi sit in jure expressa, ut tra- reservetur pro his, qui censuras minisirando dunt Abbas, et Felinus, in c. Querelam, de violant, nisi quando uliud postulat decenlia, Jurejurando, et multi alii, quos refert ct se- et religio ipsorum Ordinum, cui sufficicnter quitur Tiraquellus, in dicto verbo Reverta- censetur provisum per jus commune; ct ideo tur, n. 247. Estque id valde consentaneum extra illud non solent irregularitates multi- rationi, tum quia odia restringenda sunt, ne- plicari ; quod valdo observaudum est. que facile admiLtenda ; tum etiam quia licet 15. Terlia conclusio. — Tertio dicendurn consuetudo possit inlroducere obligaliouem est, ut inegularilas contrahatur, non satis legisquoad vim direclivam, non tanien quoad esse, quod in simili casu, vel minori posita vim coaclivam, prccserlim ipso jure, seu sit, sed necesse est, ut iu propria spe.ie talis facto, quia nunquam pcena censetur boc modo causai vel deiicti lata sit. Htec eliam est com- j.osita, nisi id expresse constet, quod acci- munis sentenlia, quae satis colligilur e:.. dict. derenon polest, ubi verba non sunt expressa; c. Is qui, tum propter verbum illud, expres- i ergo irregularitas privatio est ipso facto sum in jure; nam quod solum per argumen- incurrenda, uecesse est, ut in jure expressa tum a simili elicitur, non potest dici in jure sit. expressum. Tu.ni eliam ex casu illius lexlus; ■14. Jus Pontificium quod dicutur. — Nulla dicitur enim ibi, celebrantem in Ecclesia pol- irregulariias de facto invenitur extra corpus Iuta non manere irregularem, quia id aon ;st juris. — Advertendum est autem, jus cano- iu jure expressum ; el tamen profecto, si nicum non solum comprchendere illud, quod argumentum a simili in hac materia valic' ..i proprie, et in rigore appeliatur corpus juris, esset, illud esset maximum, quia celebrans in sed eliam omnia alia decreta Poulilicia, vel Ecclesia iulerdicta fit irregularis; quamvis Concilia approbata; ideoque ut irregularitas autem non sit idem, Ecclesiam esse pollutam incurralur, salis erit, quod in quolibet horum et interdiclam, sunt tamen valde similia, quia decretorum contineatur, quoniam oumia iila utrumque est quoddam canonicum impedi- ex se habent vim legum obliganlium univer- mentum contineus prohibitionem Ecclesiasti- salem Ecdesiam, et constituentium commune cam, contra quam agere in utroque casu pec- jus; suppono enim esse sufficienter promul- catum mortale est. Ergo cum in hoc non valeat gata et recepta. Unde fit, de possibili non re- argumeutum a simili, ex mente Pontificis, pugnare, esse aliquam irregulariiatem, quae signum est nunquam valere; de quo exeiiiplo >orpore juris non contineatur, et in aliqua videri possuut dicta in 3 tomo, disp. 81, cunstitutione, seu Motu proprio alicujus Pou- sect. 4. Deuique non solum in irregularitate tificis addita sit; quod nonnulli viri docti pu- hoc locum babet, sed etiam in omni pcena, tant de irregularitate quadam declarata a quee ipso jure imponilur, ipsoque facto incur- Sixlo V in Motu proprio de Male promoiis. renda est; nunquam enim pcena ipso jure lata Ego vero superius ostendi, irregularitalem pro uno crimine, incurritur in altero, ipso iilam non esse aliam ab ea, quam jure com- etiamjure, seu facto, quantumcumque simde, PHMM incurrit suspensus ab Ordine, in illo ex auteequale, aut majus videatur. Quia de facto ollicio ministrans. Et in universum exislimo, imposita non est ex vi alierius legis, quia in flg iacto nullam esse irregularitatis speciem, alio tanlum casu loquitur; et exlendenda non CfUpai in corpore juris non contineatur, neque est, tum quia odia restringenda sunt, lum R&varo alic^uam inveniri, aut in Coucilio Tri- eLiam quia uoc pendet ex voluntale legislato- 348 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALl. ris qnae tam Hmitata esse censelur quam ritate, sed de excommunicatione loqnituf verb ejus Atque ita docet Hostiensis, in cap. quanquam aaque falsum sit illud ass m f de* S, celebrat, de tlenco excom. mm.sl., n. 5 ; excommunicatione, quia etiam illa e eoXm Panonmtanus, ra cap ult. de Jure Patronat., nicatio non ravenitur jure ipTo a TZue" p. 8, c. ans Joannem Andream, et communem hoc principio saepe ulemur i„ sequeu^bu ad to regula Odta de Regul. juris, in 6 ; et alios casus parliculares definiendos. referl Tiraquellus, loco citato, n. 243 ; et Co- varruvias, in 4 Decrelal., 2 p., cap. 8, § 8, n. 8; et Caslro, lib. 1 de Lege pcenali, cap. 7, docum. 3. 16. Expediuntur minutiora dubia. — De iterante active vel passive. — Sacramentum SECTIO V. Utrum ad irrcgularitatem incun-ndam oporteat jus esse ita expressum, ut dubium excludut. 1 . Prima opinio. — Secunda opinio. — Ali- confinnatioms. - De iterante sacramentum qui generaliler opinantur, in casu dubio « Ordtms -De irregulan celebrante. - De jure judicandum esse aliquem irregub rem celebrante sine vestibus sacris. - De violante Quaa sententia maxime nitrtur in can Ad au' Ecclesiam. - Ex hoc principio definiri pos- dientiam, de Homicidio, ubi in quodam casu sunt varn casus, quos hic in parliculari per- dubio definit Pontifex, quemdam separandum sequi et prol.xum, et praeter methodum esset, fuisse a ministerio sacrorum Ordinum et ra qu.a ,n propn.s materiis tractandi sunt; in- tionem reddit, guia in dubiis semitam debe- d.cabo tamen breviler nonnullos. Unus est tnus eligere tutiorem; quaa ratio in omni simili de iteranle sacramenlum confirmationis, sive dubio procedit. Similis decisio habetur in cao conferendo, sive recipiendo, de quo aliqui Significasti, 2, eodem titulo. Alque ila sen- dixerunt manere irregularem propter simili- tiunt Paulus Burgasius, de Irre«ul part 1 tud.nem cum baplizante. Quam esse senten- quast. 3, n. 10, et multi alii infra referendi' tiamcommunem Canonislarum affirmat Cas- Alii vero dislinctione utuntur nam in foro tro, de Lege pcenali, lib. 1 , c. 7, docum. 3, et interiori dicunt esse censendum aliquem irre sequitur Navarr. , c. 27, n. 247, et alii, quos gularem in eo casu, et ila putant esse intelli- retub m 3 tom., d.sp. 38, secl. 1, ubi oppo- genda dicla jura, quia principium illud in situm verum esse definivi ex dict. principio, quo fundantur, in foro conscienliaa optime etaucloresasserentesretuIi.Similiscasusest locum habet; nam in conscientia tenetur de iterante sacramentum Ordinis, de quo eae- homo vitare periculum omne peccandi ouod dem solent esse ex eodem principio, quia de faciet si existente illo dubio sese abslineat ■ si hoc casu nih.l est expressum , et a siraili nul- autem se ingerat, exponet se periculo acendi lum est argumentum. Tertius casus est de contra irregularitatem, atque adeo pecJandi irregulan celebrante ; nam per argumentum At vero in foro exteriori negant dicti auctores a sumh v.debalur incurrere irregularilalem ; judicandum esse aliquem irregularem solum tamen quia non est in jure expressa, non in- propter jus dubium, quia judex ferre debet curntur. Solet itera quaeri de celebrante sine sententiam ex aliis principiis, videlicet quod vest.bus sacns, aut sine altari consecrato, aut poenaa et odia restringenda sunt ideoque in Bim.um confracto ; nam in his omnibus casi- casu dubio reus potius est absolvendus nu.m bus potest sum, argumentum a simili ex vio- condemnandus, argument. leojs Absentem lat.one abarun, prohib.tionum, quae per cen- ff. de Pcenis, et reg. 11, in 6 ■ Cum sunt mr suras jmponuntur. N.bilominus in eis non tium jura obscura, reo favendwn esse potius mcurnlur .rregulantas, quia non est in jure guam actori. Ita opinati sunt Abbas Ilosl.ens expressa, ut nolavit R.chardus, in 4, dist. 13, et Joannes Andreas, quos alii se.muntur in art. 4, qujvst 12 et 13. Praterea idem dicen- dict. c. Ad audientiam. Idera tenet Armilla dum est de ,llo, qu, Eccles.am violat per vo- verb. Irregularitas, nura. 8 et 9- T-.biena' luntariam seminis vel sanguinis effusionem ; verb. Irregularitas, 1, num 3- et N.v.rr ' Dam bcetsacnleg.uracommittat, forlasse gra- cap. 27, num. 193. Additque per foruui inter' vius, quau. suntnonnulla,qua3irregu]aritate num non tanlum intelbgendum esse forum puniuniur, n.lulominus irregularitalem non pcenitenliae, sed eliam foru.n consihi citans incurnl, qu.a id non est in jure expressum, Villad.ego, de Irregularitate. Tertia denique et bcet Soto, l.b. 5 de Juslitia, qu rationes ad dubilandum an sit talejus, agere liceat. Et juxta haec posset facile res- et post sufficientem inquisitionem non potest ponderi ad prfedicta cap. Ad audienliam. et cerlitudo inveniri, et de hoc est prresens Significasli, quia jam in casu hujusasserlionis queestio; in persona vero dico esse dubium, res non est dubia post decisionein dict. c. Is quando fundamentum ejus est sola ignorantia qui, lieet, remota illa, posset dubiumspeculo* vel negligentia hominis, quia in re, v. gr., tivuin cogitari. salis certum est quale sit jus; homo autem hic 5. An sublata decisione cap. Is qui, dicta. el nunc dubilat, an per hunc actum conlra- conclusio haberet verum. — Qua?ri enim hatur iriegularilas, quia jus ignorat, solum- potest quid diceudum esset, stante illo dubio ! Tt: i.n (;i:.m:i:ali. jurie, el non u» elibi sunt ejMeraltai examin md a), si tjni, ii.i M i tune vnlfiur apecnlathrom dubium oontingat opinionem aaaerenttin i . ro- inti .1 ini m.iiiti ■ tMnqarntt-r judican- gi m eaae in jurr latam, [fta esse jiro- (liiin fure juxta deeisiones aliorum t xtuum habilcm, ut controrium peobnbilit diccntium, in dubio servandnm eaae seu jodicelur, tane i*t >it pru- ijis.i ct tx vera doctrina morali constare po- habilis; id coim non ex auctorum nuniero, t.-rant, quibus Pontifex auetoritatesua novam sed ex rationum poi l in j>r,isenti ma- eci ■lituilinetn adjunxit. Unum fuif, pro illis teria ex verbis juriutn recte expensis et casihus, de quibus ibi fuerat inlet -rogatus ponder tlis colligenduni est. Qunn«! est PODtifez, nullain esse irregularitatcm in juro varictas opinionum prohabtlium, in uni. ■xprassaai; aliud fuit, irregularitatem non sum een.sco non incurri irregulnrilatem quo- re judieandam validam, nisi fucrit in jure tiesjudlcio virorum doetor g mj ex' tjuod supponit Pontifex, ideoque in eo easu incurri iqregularitatera probabilis non videtur illud de novo inducere, scd tan- est, eti»ensi judicetur miuus prohahilis sp iii m rum princijmmi snmere; ergo, etiam lative. Ratio reddi jxitest ex prineipio gene- nuioto illo ■ ajiite, rdem e-se a nohis judi- rali, quod in moralihus licet practfee operaTJ ■i, quia tumc etiam verum cssot illutl juxta opinioncm jtrohabilem, etianisi speeula- m, quod Ponlifex supponit. Qtiod, tive minus probabilis censeatur, nisi aliqnod ■ loto illo capitulo, aliis modis supra taetis peculiare incommodum aut periculum inde funtlari jintcst, vcl quin odia sunl restrin- oriatur, quod in pr.esenti inateria non occur- gendn, et ideo in casu dubio judit andum est rit. Scd hoc principio pro nunc omisso, evi- pcenam non esse Latam, vel quia privalio ipso dentior fiat assertio posita ex dict. cap. Is juro lata non est extendentla ultra casuni in qui; n;im quando res est in se adeo obscura i pressuaa; irregularitas nutem est) pri- etdubia, ut homines doeti et probabiliter de valio ij>so jure lata , et casus dubius non Ufl judieantes, inter se non consenliant, mo- potest esse in jure exprcssus, nam si cssct rito censeri potest noe satis expressa in jure; exjiressus, non esset dubius, ut pcr se con- ergo irregularitas, quce sub dicto duhio ver- stat. Vel denique in eo quod pcena pro uno salur, non potcstdici in jure expressa : ergo. dhecte imposita, nonestad alia extendenda, Dices, de hoc ipso esse opiniones, an sit iii solum propter similitudinem aut anjuivalen- jure cxpressa, necne; erga saltem quando -liam, quaa omnia principia sunt in juresalis prohabilior sententia affirmat esse exprcs- ecrta. Quamcbrem etiam contra hoc non sam, id satis est, quia illa est pars tulioir, obstant alii textns, quia etinm in hoc casu quoe seinper eligenda est, ut jura dicunt. suflicienter tollitur dubium speculativum seu Respondeo negando consequenliam, quia eo doctrinalc; nam omnia bese ppincipia et illa- ipso quod comtraria opinio est probabilis, tiones moralem habent certitudinem , qure sufficit ad assensum practicum moraliter cer- lieet non csset tanta, quanta est post decisio- tum, ct consequenter ad tollendum omne nem cap. Is qui, tamen esset sufficiens ad periculum, ac proinde non potest altera pars tollendutn moralc dubium; quanquam verum proprie dici tutior; utraque enim est omnino etiam sit prredicta capita non loqui de duhio tuta. Potest etiam negari antecedens, nam in |uris, sed faeti, de quo fortasse est alia ratio*, eo casu non potest esse controversia, an talis nt mox videbimus. m irregularitas sit in jure expressa, nccne; 6. Quul si nmsitita ditbium jus irreqida- sed controversia esse poterft, an talia rerba ritatem ferens, quin sub opinionibus versetur. textus significent irregularitatem, necne, vel — Evasio. — Eluditur. — Secundo quseri aliud simile, quod longe diversum esl; quan- p«?estrquitl dicendum sit, quando res non est tumcumque enim sit probabifis opinio affir- adeo dubia, quin sub opinionibus versetur. mans in tali textu contineri irregularitatem, llespondeo breviler (omissis aliorum placitis, si tamenk? potest cum probabilitate negari, SECT. V. AN 109 IM.AM FENBB KBEAT ESSE CITT.A, F/TC. 351 nunqunm pntost Tcrc dici talis irrogularitas non sit ndoo dubia, sod sub probnbilibus opi- in I ili j,llin ni imnimti. nisi ap::d eos, qui nionibns versetur, tunc qooad inegularita- appi'lbint. evidens, quidquid ipai opinantun. tero, si m tali jurc dicatar specfciliter lnt.i, Jura vcro non hoc modo, scd magno verbo- servnnd.» est te% ul.i in proximo pirnctoposita, ruin pondcre loquuntur, et idco (ut opinor) nam est cadbm rnti->. Ateae oadem (ut opi- plus csl MM nliquid in jurc oxpivssum, quam nor) locom Mnt in tcnsuris. d in qn.icum- sub controvcrsia utrinque peobahili in jure que pnena ip^o jnrc rn< urronda ; W enim contincri, qunntunicumque prohahilil.rs in probnnt, si rectc considerentur, qu;e in priori pnrtcm affirmantem inclinct. El il i oxpendo puncto dicta sunf. ct intellip" vc p. Isqu.i, nam quoad banc rcsMiiLioncui et exclusionem disp^itio Secunda conclusio. I6SI lavorabilis; et ideo verba sunt cum 8. Sectmdo principaliler, diccndum est, :ji Rigore et reslriclione inlelligonda, nam personnm. , rantia le j :tv irrogu- boc modo ampliatur lavor. Vel e converso, larilatis dubitaf, nnn jiosse contr.i talcm irre- quia quantum ad affirmationcm ibi inclusam gularitatcm prudenler operari, donec aliqno disposilio est odiosa, scilicct, irreguiaritalem modo dubium suffieienter expoll it. CeHig incurri pcr jura qu;c ex illam impo- n rationc cap. Ad audienliam, ct cap. Sij i- t. ideo verb.i ofi.r ilh sunt in omni ficasti, nam ille, qui sic opcraretur, oxpone- rig •lligenda, ut dispositio quoad fieri rct sc morali pcriculo erra.-di, quod in mora- I i es&i •:: ■■-■ ttir. libus pcrindc est ac volun: ,,:ie errarc; nam, 7. Quid si dubhon tantumsit de existevtia qXli amat pericuhim, peribit fn '"■>. Ut t.imcn j — Resolutio. — Tertiointcrrogaripotcst, distinctius cxplicelur, adverlendum est, boc ■ ' gat non esse dubium de eertilidine, dubium possc contingcre, vcl ante commis- scd de existcntia juris (ut sic dienm), quid dc sum actnm, j>er qucm incurrenda est irrcgu- tali irrcgularilate judicandum sit. Quod du- laritas, vel post illum. Inpriore casu dubium biumnon babet locum inlns, qiuecontincnlur de irregularitatc contrabenda, vcl nihil, vcl in oorpore juris; nam de his potcst h.ibcri parura refert, aut ad honestatcm Tel malil cerlitudo; scd in Extravagantibus aut Bullis actus, aut ad irregularitatem vitnndam, ifiriis, quee interdum non cxtant, nec dc conlrahendam. Primum patet, nam si ac plcna certiludo hahelur,sed ab a': raibos perqucm irregularitas conlrahi dubit.tur, est fui ntur, qui ctiam interdum referunt ajjns p,citus, non fiet illicilus propter d in eis latam esse censuram, et idem potest solUm irregularitatis, quia sola irregulai e de irrcgub rilate. Quaritur ergo, an hoc non facit actum peocaminosum. Solum posset sufficiat, ut talis irrcgularitas incurralur, si quis excipere ab hac regula clencum, jcxia in t ali jurc dientur fuisse expressa. Respondeo opinionom Cajelani, verb. Clericorum peccatu, juxta superius dicta, hunc casum non haherc diccntis, clericum faciendo actum, pe* quem locum, quia diximus, cxtra corpus juris non incurrilur irregularitas, semper pecca. ^re novas irregularitates introduci, quia id neque est verum, neeasseritur a C ijetano, nc formnlitcr sub gcneralihus legibus nisi quando actus est clerico prohibitus sab juris communis contincntur. Quia vero me- tali pccna. Et ideo clericus, qui dubit.it. an -diate potcst occnsionc talis dccreli incurri per talem actum irreguiaritatem conlndiat, irrcgul iritos, proptcr novam censuram in eo prius dubitat, an talis actus sibi prohilalus imprsitam, idco adferendum judicium dclali sit. Atque ha2C cst prima ac proecipua r.ilio prius cxpcndendum est, an talc peccandi operando cum tali dubio, ideoq ic si decretum adhuc sit in co statu, ia quo indicat actus reputetur uon prohibitus, ex solo dubio obligatiorvem sub censura ipso facto incur- irregularitatis non fict illi.ilus. Si vero actus, rei B quotics jus adeo incerlum cst, per qucm incurritur irregularilas, illic ut duLutetur, an rcvcra latum fUeriL, vel an est, vel saltem de hoc da4ita|ur, cx eo capite sub lali formn, quie talem efJcctum indicat, actus erit malus, non proprie ex dubio irre- non potest obligaire aut talem effeclum effi- gularilatisrquamvis hinc possit malitia augeri cererq;uia non potesl dici sufficicnter propo- ia persouis clericorum. situm aiUit proimUgatum; et in materia irre- , ,,.-,, ... ^laritatis est multo magis insufficiens, qub *9»oranUa irrea.ular,tatis illam non tmpedU. boii potest illud verc dici expressum jus, 9. Altera pirs, scilicet, hoc dubium ante- praetice ac moraliter loquendo. Quod si res cedens irregulariiatem nihiiper se referre ad DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. illam contrahendam vel vitandam, declaratur ex alio principio notando in hac materia, scilicet, ignorantiam irregularitatis, quan- tumcumque invincibilis sit, non impedire, quin irregularitas contrahalur. Dico ignoran- tiam irregularitatis, quia ignoranlia culpae aliquando potest impedire irregularitatem, quae pro culpa, ut sic, imposita est; de quo supra dixi, et plura dicemus infra asentes de lrregularitaie homicidii. At vero ignorantia solius irregularitatis non excusat, quominus illa incurratur. Et fundamenlum esse potest, quia ignorantia solius pcenao non excusat actum quomodocumque voluntarium. Sed hoc non satisfacit, quoniam alias illa non esset irregularitas homicidii, sed solum ex defectu lenitatis, quod falsum est. Et ideo fatendum est, posse Ecclesiam sua lege poenam impo- nere pro ipso actu, quatenus est contra legem divinam, aut naturalem, etiamsi non sit for- maliter, seuvolunlariecontra legem Ecclesia- slicam. Sicut enim judex per sententiam punit sa?pe delicta contra solum jus divinum, ita etiam potest legislator per ipsammet legem punire similia delicta, alque ita cen- senda est facere quoties simpliciter per legem illam, qu.a non excusat culpam, et conse- ipsam punit sic delinquenlem, et aliud non quenter nec reatum pcenee. De qua re videri explicat, neque ex modo ipsius poens aut possunt dicta disput. 4, sect. 6. Cessat enim hic specialis ralio, ob quam ibi diximus, igno- rantiam invincibilem excommunicationis seu censurae proprie diclae, excusare ne illa in- curratur, quia illa est pcena medicinalis, quae pro conlumacia formaliter ferlur, et ut ab llla recedalur; irregularitas vero, quando est pcena, non fertur ut medicinalis, sed in vin- dictam delicti, unde propriam contumaciam non requirit; et ideo haec sola ignorantia non excusatirregularitatem.Quod a fortiori tenent omnes, qui de censuris id asserunt, quos ibi retuli cum Covarruv., in cap. Alma, 1 part., §10, num. 9. Et ad hoc ibidem expendi cap. Cum illorum, de Sentent. excomm. 10. Quid si sit ignorantia de prsecepto Eccle- siastico prohibente actum sub irregularitate. — Major difficultas esse posset, si ignorantia esset absolule de praeeepto Ecclesiastico pro ex aliqua alia ralione colligi potest, prout in praesenli conlingit. Eo vel maxime quod irre- gularitas re.-pi^it indecentiam, quam actus habet ex se, vel quatenus est contra jus divi- num aut naturale, etiamsi praescindatur, seu excusetur transgressio Ecclesiaslici pra?cepti. Quapropler generaliter verum esse existimo, ignorantiam solius praecepti Ecclesiastici, nianente culpa contra legem divinam aut naturalem, non excusare irregularitatem. 11. Operari cum dubio aut timore irregu- laritatis nil refert ad illam incurrendam,'vel vitandam. — Atque hinc tandem concluditur propositum inlentum, nimirum, operari cum dubio vel timore irregularilatis, nihil referre ad illam incurrendam, vel vitandam. Pro- batur, quia si postea, re satis perspecta, et examinata, constiterit talem actum non esse sufficienlem ad incurrendam irregularitatem, hibente actum, pro quo impomtur irregula- non erit contracta propter dubitationem ope ntas, quaj excuset a culpa inobedientiae ranlis, sed ablato dubio polerit Ordines exer Ecclesiae, et a transgressione legis ejus, quamvis non excuset a culpa simpliciter, ut quando actus, ab Ecclesia prohibitus, est de se malus et contra legem divinam aut natu- ralem. Tunc enim major ratio excusalionis inlercedere videlur, quia irregularitas incur- rilur ex vi solius legis Ecclesiaslicae; haec aulem lex non operalur, nisi in transgresso- rem suum ; ergo, si ignorantia excusat Irans- gressionem tabs legis, etiam reddet hominem liberum et immunem a poena talis legis. Quae ratio videlur profecto apparens, et proba- bilis. Nihilominus censeo ignoranliam in- vincibilem legis Ecclesiasticae prohibeniis, V. gr., homicidium, non excusare homicidam ab irregularilate, ut est communis consensus, cere vel assumere sine alia dispensatione. Quin potius, licet aliquis ex conscientia erronea efficeret actum, credens inde manere irregularem, non fieret; et poslea ablata ignoranlia, posset libere operari, quia irre- gularitas non incurritur ex sola conscientia, sed ex vi legis imponentis illam, et ideo non satis est legem esse putatam, si vera non sit. Si autem post effectum opus cum tali dubio constilerit irregulantatem incurri propter tale opus, nihil obslabit praecedens dubium, quominus illa incurratur, quia, si ignoranlia non impedit irregularitatem, multo minus solum dubium. Unde etiamsi sufficiens dili- gentia adhibita luisset pro ipmporis opportu- nilate ad expellendum dubium, illud etiam et mfra ex junbus constabit. In eo vero casu satis non esset ad irregulantHtem impedien- dici posset irregularitalem non esse positam dam, si revera propter talera aclum sit propter solam culpam, sed propter ipsum imposila, quanquam ad fonnandaiu cox^ SECT. V. AN JUS ILLAM FERENS DEBEAT ESSE CITRA, ETC. 353 scientiam operantis aliquid possit conferre, de alterutra parte probabile judicium ferre. quamdiu de rei veritate non constiterit, ut Quod praesertim urgel, quando hic et nuno statim dicemus, explicando simul quomodo occurrit moralis necessitas exercendi Ordk so habere debeat, qui cum tali dubio ope- nes, et tunc non potest fieri omnis diligentia ratus est, quamdiu non potuerit expeilere simpliciler possibilis, fit lamen omnis illa, dubium. qua3 pro loci et temporis opporlunitate fieri potest, et nihilominus per illam non potest Quid facere debeat quis, quando post actum dubitatio tolli. In quo casu aliqui absolute supervenit vel manet dubium de irregu- affirmant teneri hominem ad irre"ularilatem laritate. servandam, et peccare graviler, si cum tali dubio exerceatactionem prohibitam per irre- 42. Evasio enodahcr. — Superest dicen- gularitatem. Probatur, quia sic operando dum de hoc dubio, quando supervenit, vel exponit se periculo celebrandi cum irregula- manet post effeclum opus, ex quo irregula- rilate; abstinendo autem vitat omne pericu- ritas timetur. In quo ccrtum est, non licere lum; ergo tenetur abstinere, quia in dubiis cum tali dubio operari contra irregularita- tutior pars eligenda est. llem, quia in simili tem, non focta prius sufficienti diligentia dubio facti tenetur quis abstinere, et servare moraliad expellendumtaledubium, et cogno- irregularitatem; ergo etiam in dubio juris a scendum, an irregularitas sit connexa tali paritate ralionis, quee in dubio facti solum operi, necne. Ratio est, quia sic operando est ut tutior pars eligatur, ne forte fiat quod exponit se quis manifeslj periculo errandi, in re ipsa peccatum est, quod periculum et violandi irregularitatem. Item, qui effi- eodem modo imminet in dubio juris. Alii ceret actum cum simili dubio, et prohibitione vero per contrarium extremum dicunt, posse legis, graviter peccaret contra legem; sed hominem practice deponere dubium, et se irregularitas includit legis prohibitionem : gerere perinde ac ille, qui nullam habet irre- ergo. Dices, illud tantum esse dubium spe- gularitatem, quamvis teneatur nacta oppor- culativum , cum quo esse potest certitudo tunitate majorem adhibere diligentiam. Ratio praclica de honestate operanlis. Respoudeo, est, quia in eo casu, post factara diligentiam, dubium speculativum circa legem, aut irre- ignoranlia, quae manet, involuntaria est, et gularitatem, an sit necne, non satis exami- ideo practice nullum est periculum peccati; natum juxta capacitatem operantis, et rei secluso autem hoc periculo, tutissima est illa opportunitatem, semper inferre conscienliam pars. Explicatur, quia postquam aliquis ad- dubiam praclice, quse non potest prudenter hibuit sufficientem diligenliam ad expellen- deponi, nisi prius adhibeatur sufficiens dili- dam dubitationem, et non potuit, ignorat sibi genlia ad dubitationem tollendam. Quia esse tale praeceptum imposilum, et ita igno- quamdiu homo non facit quod in ipso est ad rat, ut non potuerit ignorantiara depellere; deponendum dubium, illi imputatur quidquid ergo invincibiliter ignorat; ergo hic et nunc est periculi in tali operatione, et ignorantia, non obligatur tali praeceplo ; ergo nulli peri- quae ibi intervenit, vincibilis est, ideoque culo se exponit sic operando. non potest a culpa excusare. In illo ergo casu 4 4. Objectio. — Solutio. — Replicatio. — primum omnium adhibenda est diligentia ad Enodatur. — Dices : illa ignorantia non est expellendum dubium; et quamdiu hoc non positiva, sed negativa tantum, nam ille non fit, abstinendum est ab omni opere per irre- judicat invincibililer se non habere praecep- gularitatem prohibito. Quod si facta diligen- tum, sed solum negative se habet nesciens tia, constilerit veram esse irregularitatem, an sit prseceptuni; et ideo adhuc versatur in constat vel servandam esse, vel procuran- periculo, etiam secundum suam exislimatio- dam dispensationem; si vero e converso nem, ne forte in re sit prteceptum, et illud consliterit nullum esse tale jus, ablatum erit violet. Sed contra, nam ex illa ignorantia dubium, tam practicum quam speculativum, negativa in universali, optima ratione in- et cessat omnis necessitas dispensationis. ferlur positiva ignorantia in particulari, per 13. Quid si facta morali diligentia non judic.um practicum, quo aliquis prudenter possit dubium deponere. — Prima opinio. — judicat, se non obligari hic et nunc tali prae- Secunda opinio. — Difficultas vero est, quid cepto, quia nemo obligatur lege, nisi illi sit homo agere teneatur, si post adhibitam dili- suflicienter proposita ; sed qui post factam genliam non potuit dubium expellere, nec diligenliam sufficientem ad cognoscendum, xxiu bis. 23 $4 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. an sibi sit tale prseceptum impositum, non practica de honestate actus. ita in materia potuit id assequi, non habet talem legem aliarum virtutum potesl similis ratio oocur- sufficienler propositam ; ergo licet in generali rere. Ut in materia religionis nemo obligatur seu speculative maneat dubius, an talis lex voto, dequo dubius est, an illud emiserit, ut lata sit, in particulari est certus se non obli- recte dixit Soto, lib. 7 de Just., quasst. 3, gari tali lege. Alque ila cessat fundamentum art. 2; et in materia temperantife, qui juste contrarue sententise, scilicet, quod nemo po- et invincibiliter dubitat, an hodie sit dies test facere absque peccato id, de quo dubitat jejunii, non est cogendus jejunare; et simile an sit peccatum; negamus enim in eo casu est de observatione festi, et in universum in taiem hominem dubitare, an illud hic et nunc materia obedientiaa (in qua nunc prascipue sit peccatum, quandoquidem hic et nunc est versamur) quamdiu quis invincibiliter du- certus se non obligari prsecepto. Dices, satis bitat, an praeceptum sit impositum, et non esse, quod in gencrali dubitet hunc actum potest post moralem diligentiam notitiam secundum se esse peccatum, quia peccatum, illius consequi, non est cogendus in conscien- sive secundum se, sive in particulari sump- tia ad observalionem talis prseeepti, prreser- tum, vitaudum est; hoc autem dubium manet tim ubi res proecepta onerosa est et gravis, semper in tali homine, quia cum semper ge- tum ex illo principio, quod lex non «blisai neratim dubitet, an talis lex lata sit, conse- personam, vel (ut alii loquuntur) non ligal quenter dubitat, an actio ipsa peccaminosa illam, donec illi in particulari sit sufficienler sit. Rcspondetur, falsam esse primam illam proposita , nec per eam stet quominus pro- propositionem generaliter sumptam. Nam si ponatur. Tum etiam quia esset intolerabile quis non dubitet, an talis actio hic et nunc onus, prsesertim in Iegibuspositivis, qme non sibi sit peccaminosa, parum refert quod du- solent, vel certe non possunt obligare cura bitet, an talis aclio secundum se seu materia- tanto rigore. Nam etiam naturalis lex nun- liter sumpta peccaminosa sit. Neque haac quam obligat cum solo hujusmodi dunio. Ut, generalis dubitatio infert necessario illam v. gr., si in aliqua materia verteretur du- particularem , nisi quando nulla est facta bium, an talis actus sit prohibitus lege diligentia ad expellendam dubitationem ge- naturae, necne, et res maneret ita dubia, ut neralem, nec subest aliqua rationabilis causa nullum judicium determinale ferri posset operandi cum tali generali dubio, quando (per possibile, velimpossibile), tunc nonobli- expelli non potuit; his autem duobus con- garentur homines ex vi legis naturce ad currentibus, srcpe licitum est operari, non abstinendum a tali actu, quia non est eis lex obstanle tali dujio. Ut qui possidet rem, de prohibens sufficienter proposita; idem ergo qua dubitat an sit aliena, etiam dubitat, an est in lege positiva, idemque erit in irregula- contrectare , vel consumere illam sit actio ritate, quoe solum potest obligare in vi cujus- sccundum se injusta, utpote contra jus vel dam humani pnecepti. Sicque dixit Glo .s., doir.inium alterius; unde si illam alteri daret, in cap. Cum sunt, de Regul. jur., in 6, in vitaret omne periculum peccati, tam for- dabio nullum praasumi obligatum, vel ob- malis, quam materialis, ut sic dicani; non noxium, ex Authent. Quibus mod. nat. effic. tamen ad hoc obligatur, quia in dubio nerno sui, collat. 6. cogitur rem, quain possidet, alteri dare; 46. Probatur eadem opinio. — Evusio elu- tunc enim, cum melior sit condilio possi- ditur. — Possumus deinde ex eadena regola dentis, potest seipsum alteri prceferre, satis- argumentari, scilicet, cum sunt partium jura que est, quod in particulari sit certus hanc obscura, reo esse favendum; nam hic, de actionem sibi non esse iiijustam, neque pec- cujus irregularitate dubitatur, se habet ut cauiinosam. reus; ergo in casu dubio ai>sokendus est. 4o. Aliquorum evasio prxcluditur. — Quod Respondent, hoc procedere in foro exteriori vero dicunt aliqui hocsolum habere locum in non vero in interiori. Sed non recte, tum materia justitiye, non vero aliarum virtutum, quia si talis homo in exteriori foro judicetur falsum est, et slne fundamento diclum, quia non irregularis, cur in interiori se geret ut nou minus est vilandum peccalum ic materia irregularis? nam internum forum non disere» justiliaj, quam ^liarum virluium ; et, sicut in pat ab exlerno, nisi ubi ex prsesumptione materia justitias occurrere polesl sufficiens sola procedit, praster rei veritaiem secreto ralio, ob quam non obslante illo generali cognitam. In proesenti autem non iia esl, nam dubio, potest in particulari esse certiludo in casu dubio veritas lutet in utroque foro, ut SECT. V. AN JUS ILLAM FERENS DEBEAT ESSE CITRA, ETC. 355 supponimus; judicium aulem cxterioris fori juris, quia eliam illa poena includit prohi- in cnsu, pars. — Tan- tum dubium; ergo, cum decisio illorum tex- dem confirmatur exemplis. Primum esse po- tuum discrepet ab hoc jure communi, limi- test illud de voto supra tactum ; nam dubium tanda est ad casum specialem illorum, scilicet ■voti est dubium facti, a quo pendet jus, quia voluisse Pontificem in odium homicidii, et votum est opus ipsius hominis, quamvis late propter specialem indecentiam, quam habet vocari soleat lex particularis, quam homo ad ministerium sacrum, statuere etdeclarare, sibi imponit. Simile est de promissione facta irregularilatem latam propter homicidium, alteri homini, nam si quis dubitet, an vere comprehendere etiam homicidium dubiurn, illam fecerit, non tenelur illam implere, nec quamdiu dubium non expellitur. Nam quod bonis suis se spoliare. Aliud est de suspen- Pontifex poluerit ila legem illam extendere, Sione, v. gr., a beneficio, quce cum incurri- manifestum est; qua declaratione facta, tur, statim obligat in conscientia ad non quamvis factum sit dubium, jus tamen est usurpandos fructus beneficii; durissimum au- certum, et ideo cessant jura omnia, quse di- tem propter solum deliclum dubium, quod in cunt, in casu dubio non esse imponendam hominis eonscienlia non satis probatum est, ordinariam pcenam; nam intelligunlur, nisi Statim obligare hominem in conscientia ad jus ipsum aliud declaraverit. Hujus autem non accipiendos fructus proprii beneficii. De- declarationis in illa irregularitale potest spe- nique, si aliquis casus reservatur Summo cialis ratio assignari, quia fertur propter in- Pontifici, vel alteri Preelato, v. gr., homici- decentiam; indecentia autem non solum ex dium, et incidat quis in dubium homicidii, casu certo, sed eliarn ex casu dubio oritur, talis casus non est censendus reservatus, ideoque merito potuit jus certum statui, ut in etiamsi nihil aliud in illa lege exprimalur, illo irrcgularitas incurrerelur. quia cum lalis lex odiosa sit, verba ejus sunt 7> Dijficultas circa prxcedentem senten- Stricte sumenda; casus autem de homicidio tiam. — Hiec senlentia difficultatem patilur, dubio non est de homicidio simpliciter, et quia CIemensIII,in diclo cap. Ad audientiam, ideo non comprehendilur sub reservatione non videtur novum jus introducere, sed ex homicidii simpliciter dicti. Neque in eo casu generali principio, obligationem, quae jana tenetur quis tutiorem partem sequi, qualis existebat, declarare, ut patet ex illis verbis : videri posset accedere ad Pra?latum, quia Cum in dubiis semitam debeamus eligere tu- certissimum est habere jurisdictionem, quia tiorem, vos convenit injungere presbytero mo- satis certum est, confessionem inferiori fac- morato, ut in sacris Ordinibus non ministret. tam esse validam, eo quod casus dubius ex Et eodem modo loquitur Innocentius III. inc. vi illorum verborum reservatus non sit. Ergo Significasti, 2, ut patet ex illis verbis : Cum idem est in omni casu simili, nisi aliud fuerit in hoc casu cessare sit tutius, quam temere in alio jure expressum. celebrare, pro eo quod in altero nullum, in 6. Quorumdam sententia. — Propter has reliquo vero magnum periculum timeatur. rationes dicunt aliqui, decisionem dicti cap. Fundantur ergo hi Pontifices in sola ratioue Ad audientiam, et Significasti, limitandam periculi, non in novo jure, quod pro tali casu esse ad casum ibi propositum, et ad modum statuant. Alioqui non tantum immmeret peri- pcense ibi doclaratum. Hoc posterius signifi- culum, sed esset certa transgressio posl sta- cavit Abbas, in d. c. Significasli, num. 4, tuium illud jus; anle illud vero nullum dicens, in illo casu dubio preesumi aliquem immiueret periculum peccati, si secluso hoo 358 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN CENERALI. speciali jure, ex vi solius dubii non oriatur principio sic intellecto, et ex judicio pruden- laTis oblignlio. tiali in tali materia, nimirum, tutius esse 8. Solvitur difficultas, et probatur posita abstinere a ministerio sacro, colligit Pontifex \sententia. — Nihilominus censeo, pradicta legem, quse statuit, ut in tali casu ita fiat. Ut ijura non obligare nisi in casibus in illis ex- autem hoc staluat, necesse non est, ut illud pressis. Hoc significavit Navarrus, dicto c. Si principium, in quo fundatur, in dubiis tutio- qui autem, num. 41, dicens, tam in foro rem partem esse eligendam, sumatur in uni- conscienlioe, quam exteriori, in dubiis tutio- versum ut necessarium ad vitandam culpam rem partem esse eligendam ut praecepti in seu lanqunm prseceptum; satis enim fuerit, casibus a jure expressis, sentiens extra illos quod Pontifex id exislimaverit esse conve- non scniper esse pneceptum, sed consilium, nientius et magis consentaneum prudentiae, ut num. 34 dixerat. Et expresse Sylvester, et juxta illud legem statuerit. Et ob enmdem verb. Jejunium, num. 27, in fine, dicens causnm necessarium non est, ut id, quod ibi principium illud non esse necessarium sub Pontifex statuit ac pracipit, per se esset ne- mortali, sed sufficere eligere tutum. Idemque cessarium ex vi solius rationis naturalis; nam supponit Soto, in loco citato, et moderni fre- soepe lex positiva statuit aliquid ex pruden- quentius. Suadetur autem, quia, cum ma- tiali ratione, qute per se sola non induceret teria sit rigorosa, et valde onerosa, non est necessitatem, est autem sufficiens ad statuen- exlcndenda sine evidenli necessitate et ra- dam legem , quae necessitntem imponat. Sic tione. Alioqui ex illis juribus colligeuda esset ergo Ponlifex judicavit in hac materia expe- uni\ersalis regula, in omni dubio facti neces- dire ferri legem de sequenda tutiori parle, sarium esse ex pmecepto sequi partem tutio- quia in hoc, quod dubius de tali facto absti- rem; quod incredibile est ita generatim neat, solum illud potest esse incommodum, sumptum. Ut autem lextus illi, et res ipsa quod hoc est onerosum tali personaj, et quod melius intelligantur, adverto primo hic nou aliquando potest conlingere. ut ille, qui re- esse sermonem de conscientia dubia praclice, vera homicida non est, abstinere cogatur; at nam de illa cerlissimum est, existente tali hoc quasi nihil existimatum sit a Pontifice dubio eligendum esse id, in quo nullum time- comparatum cum reverentia debita rebus sa- tur peccatum; quod si sit perplexitas ex ali- cris, et cum periculo, quod aliquando homi- qua ignoranlia, eligendum est illud, quod cida minislret. Hrec autem ratiocinatio per se minus malum censetur, quod tunc praclice sola fortasse non esset sufficiens ad obligan- est judicandum non malum seu non imputa- dum hominem dubium, ut in eo casu absti- bile operanti, quia non polest illud vitare, neret; fuit autem sufficiens, ut Ponlifex lege de quo alias. Est ergo sermo de dubio specu- sua id decerneret. Maxime, cum ipse potuerit Ialivoj ex quo pendet dictamen conscientiae, judicare, esse sufficientem causam ad impo- ut est in casu illorum textuum, an Petrus, nendum hoc onus in tali casu, quod homo sua v. gr., fuerit mortuus ex vulnere inflicto a culpa vel negligentia actionem fccerit simili Paulo, necne. Ex quo infero, quando in illis dubio exposilam. Item cum ad Summum Pon- textibus dicitur una pars securior, et in al- tificem pertineat cavere omnem indecentiam tera esse aliquid periculi, non esse sermouem circa ministeria sacra. Atque hanc existimo de pcriculo culpac, quia de hoc ipso versaba- esse veram intelligentiam illorum jurium. tur quieslio, an ibi esset periculum culpaj, 10. Decreta citata prxcipue procedere in nemoque dubitavit, quin operari cum peri- foro exteriori. — Unde ulterius colligo, deci- culo culpcc sit malum; peteret crgo Pontifex siones illorum lextuum primo et maxiine ha- principium, velnon rectam ralionem afferret, bere locum in foro exteriori. Quod nolavit sj in illo sensu illo principio uleretur. Vocat Navarr., d. c. Si quis autem, num. 38, motus ergo tutiorem parlem illam, quoe pauciora ea ratione, quod jus humanum mngis obligare habet incommoda, el minoris momenli, om- solet in exleriori foro, qunm in interiori. nibus pensatis; periculum autem, quod im- Unde etiam Gerson, quem ibi rcfert, in 2 p., minere dicit, non estaliud, uisi quia accidere dixit, frequentius aliquem judicari irregula- possel, ut \e;us homicida celebraret, aut or- rem in exteriori foro quam in interiori. diuarctur, quod est conlra decentiam ipsius Melius vero id colligimus ex ipsisniet lexti- rei, et Ecclesia3 intenlionem- bus. Nam in c. Ad audientiam, verba 1'onli- 9. Verus intellectus c. Ad audientiam, et licis non diriguntur ad ipsumniet irregula- C. Significusti, 2, de Ilomicidio. — Ex quo rem, sed ad judicem seu Praalatum, cui SECT. VI. DE DUBIO FACTI, AN EXCUSET IRREGULARITATEM. 359 dieitur : Vos convenit injungere presbytero Et videtar coineidere cum illo, quod Felin. memorato, ut in sacris Ordinibus non mini- mislum appellavit. stret. Unde satis apparenter dici posset, ex 11. Dictajura an etiam procedant in inte- vi illorum verborum non haberi, in eo casu riori foro et in conscientia. — Non vcro ne- teneri eum, qui dubitat, abstinere, donec ei gandum est, decrcta illa consequentcr eliam a supcriori injungntur, quia verba illius tex- procedere in foro intcriori, maxime post de- tus requirunt hominis sententiam seu prpe- clarationem, seu injunclioncm judicis. Non- ceplum. Item quia alias leneretur ab omni- nihil vero dubitationis habet, an qui dubitat, bus Ordinibus abstinere, quia irregularitas teneatur in conscicntia abstinere prius quam homicidii ab omnibus separat; et tamen ibi a judice separetur, prsesertim si homicidium dicitur non esse a minoribus Ordinibus sepa- sit occultum. Nam in illis lextibus non sunt randum. Gap. autem Significasti, potest eo- aliqua verba, quae ad hoc cogant; ergo ex vi dem modo exponi; nam licet ibi dicatur, non illorum non est imposita hsec obligatio ; sed prascessisse accusationem, vel denunciatio- seclusis illis juribus, ex sola ratione, aut ex nem, sed solam petitionem consilii salutaris aliis juribus non constat : ergo. Et confirma- ab ipsomet reo factam, nihilominus responsio tur a simili ex casu textus in c. Significasli, 1 , Pontificis videtur etiam referri ad externum de Homic. Ubi idem Innocent. III sic conclu- forum, in quo ille dicitur habendus ut homi- dit : Ideoque mandamus, quatenus si ita est, cida. Alque ita etiam fatetur Navar., supra, ad cautelam injungas eidem pcenitentiam com- num. 36; in n. autem 37, refert Felin. in d. petentem, qua peracta, non impedias quomi- c. Ad audientiam, dicentem , jura illa pro- nus in susceptis ministret Ordinibus, et ad cedcre in foro exteriori, non omnino conten- majores valeat promoveri. Unde satis aperte tioso, quod incipit ab accusatione, vel denun- colligitur, ante peractam poenitenliam impo- cialione, sed mixto quodammodo ex interiori, sitam illum non potuisse licite vel minislrare quatenus aliquis seipsum accusat, petens in susceptis Ordinibus, vel ad superiores tamen judicium et expedilionem in foro exte- ascendere post mandatum illud, quod fuit riori. Quod quidem facile admitti potest, quoddam genus suspensionis ; et tamen in dummodo non negetur, ut bene advertit Na- casu illius textus, qui fuit de homicidio quo- varr. idem judicium ferendum esse in foro dam omnino casuali et involuntario, et sine contentioso, si talis causa agitetur, et eodem interventu alicujus delicti, si res non esset modo conslet de tali dubio, quia et est eadem devoluta ad superiorem , non teneretur ille ratio et decisio jurium est absoluta et sine clericus ex vi suee conscientia?, vel pcenilen- distinctione. Imo, cseteris paribus, rigorosius tiam aliquam agere, vel aliquo tempore ces- a^endum esset cum reo, si judicium esset sare ab usu Ordinum, cum tamen ad id obli- omnino contentiosum, quia, quo ejus accusa- getur post injunctionem superioris. Ubi etiam tio vel denunciatio minus voluntaria illi est, obiter notare licet inhujusmodiconsullationi- eo minor fides confessioni ejus adhibenda est, bus aliqua Pontifices prsecipere ad majorem quatenus ad ipsius excusationem spectat, et cautelam, et ad majorem decenliam et reve- a contrario sensu ex eodem c. Significasti, rentiam sacrorum Ordinum, quae per sese, et coll>itur* eademque ratione minori dispen- ex vi solius conscientire non essent neces- satione et indulgentia dignus esset. Non vide- saria, licet posito praecepto superioris in con- tur er°o dubiuin, quin jura illa prsecipue scientia orialur obligaiio. Cur ergo non pos- loquantur in foro exteriori, sive misto sive sumus eodem modo intelligere c. Significasti, puro. Neque opinor Panormitanum id ne- et c. Ad audientiam, preesertim cum inter- gasse; cum enim ait, decisiones illorum tex- pretatio sit favorabilis, et materia onerosa. luum non esse extendendas ad forum exter- Unde Marianus Socin., in d. c. Ad audien- num, loquitur quoad illas poenas, quse per tiam, n. 46, quem refert et approbatCovarr., judicem imponi solent pro irregularitale con- in d. Clement., p. 2, § 2, n. 5, solum dixit, in tracta, qualis est privatio beneficiorum, et dubio quoad forum conscientire consulendum similes; quoad privationem vero, quam in- esse, ut quis seabstineat a divinis, et seexisti- trinsece habet irregularitas , ut est ab usu met irregularem esse. Quod potest intelligi, Ordinum, aperte concedit habere locum in esse consulendum, ut melius, et securius, non foro externo, quod ibi vocat quasi poeniten- autem tanquam necessarium antejudicis sen- tiale, quia in eo non agitur de nova pcena tentiam, seu praeceplum. Non est profecto fa- . imponenda, sed de securiori parle eligenda. cile interpretationem hanc valide impugnare. 3G0 DISP. XL. DE lRREGrURTTATE IN GENERALI. 12. Vera sententia. — Nihilominus in re men sensu loqui videtur, estqne probabile, morali et gravi non est deserenda communis quia hoc modo formaliter intelliguntur deci- sententia, quaehabet,in casu illorumtextuum siones illse , et non tantum malerialiler. teneri unumquemque in conscientia ad absti- Quando vero concurrant omnia, quae in illis nendum ab usu Ordinum, et ita etiam esse in decrelis considerantur, prudenter conjectan- conscientia consulendum, etiamsi res nullo dum est ex materia et circumstantiis actus; modo devoluta sit ad forum externum; in hoc et in sequentibus tractando de singulis irre- enim conveniunt Canonista3, et Navarr. ex- gularilatibus plurima in particulari dicemus. cusat Innocenlium, qui solet in contrarium citari, quod non fuerit in tali sensu loculus. SECTIO VII. Ralio vero reddi potest, quia Pontifices de- clarant, in illo casu servandam esse irregu- Qui possmt irregularitatem contrahere. laritatem; ergo intendunt docere obligalio- nem illam oriri eo modo, quo irregularitas 1. Prima regula. — Post efficientem cau- nasci solet, scilicet, ex facto ipso, supposito sam dicendum sequitur de materiali seu sub- jure,absquealiajudicis sentenlia. Juvat etiam jectiva, circa quam duae regulae generales iu dict. cap. Ad audientiam, verbum illud, possunt constitui. Prima est, nnllum esse ca- Poteris concedere, ut minoribus Ordinibus sit pacem irregularilatis, qui per se, et juxta contentus; indical enim necessitatem dispen- Christi institutionem non sit capax sacra- sationis, sine qua ille non posset in minoribus menti Ordinis. Hanc regulam posuit Soto, in Ordinibus minislrare. Juvat etiam in d. cap. 4, dist. 25, quaest. 1, art. 2, eamque teligi- Significasti, 2, verbum illud, A sacerdotali mus supra, sect. 1,circa definitionem irregu- officio abstinere debet; non enim solum dici- laritalis; sequitur eniui ex dictis ibi, primo, lur, quod debet separari, aut non admilti, quia irregularilas est privatio quaedam; om- sed quod ipse debet abstinere; et verbum nis autem privatio supponit capacilatem; ha- deuct, licel aliquam ambiguilatem habeat, la- bitus enim et privatio versanlur ciroa idem. nicn regulariter indicat gravem obligalionem Denique incapacitas ad recipiendos Ordines in conscienlia. ex divino jure statula est, et impedit non 4 3. Corollarium. — Ex his denique omni- solum licitam, sed eliam validam susceptio- Lus infero, decisiones illas non esse exten- nem Ordinis; at vero irregularitas nec est ex. dendas ad omnes casus dubios, obligando jure divino, neque impedit, quin Ordo sus- homines, ut in eis semper teneantur in con- ceptus sit validus, etiamsicum peccato susci- scientia ad judicandum (ut sic dicam) conlra pialur : ergo. Ecipsos, suscipiendo quodcumque onus , eo %.Fceminamnecesse,nec posse irregularem quod spcculative sit tulius, quia non semper fieri. — Corollarium primum. — Quorumdam habent locum rationes omnes, quae ibi move- responsio. — Impugnatur. — Evasio. — Di- runfc ?ontifices. Prarcipue vero mihi est cer- luitur. — Sequitur primo, fceminam neque tum non extendi ad dubium juris, quia esse irregularem ralione sexus, neque etiam solum ogunt de dubio facti; neque est admit- esse capacem alterius supervenientis irregu- tenda extensio, cum sit longe dissimilis ratio, larilatis. Fundamentum est, quia foemina ex. quia ubijus non est certum, non fit illiinjuria, divino jure est incapax sacramenti Ordinis, neque est morale peiiculum ejus, quale esse et characteris ejus, ut nunc suppono ex per- polest, cum jus est certum, et faclum solum petua Eeclesiae tradilione fundata iu facto cst dubium. An vero illa decisio extendenda Christi, qui non fceminas, sed viros tantum sil ad omnes irregularitates, quae timeri pos- sacerdotes ordinavit in nocte Ccenae, eisque sunt ex dubio facti, respondeo ex vi, et ri- solis polestatem remittendi peccata tribuit gorejuris solum nos cogi ad id asserendum post resurrectionem, ut ex doclrina Concil. in irregularilate, qua3 ex homicidio contrahi- Trident. s«Tepe in superioribus docuimus, et tur. Deinde probabiie est, quod Covarr. dixit sumitur ex cap. Nova, de Pcenitent. et remis., dict. Clement., 4 part., in princ, num. 3, ubi Ponlifex ait Chrislum eliam malri suae quoties ea conligerint, quae in diclis decreta- claves non dedisse, sed solis Apostolis. Est- libus traduntur, servandus esse earum deci- que hcec certa veritas communi consensa sioncs, etiamsi delictum, seu actus non sit Theologorum recepta in 4, d. 25, ubi videri onmino ejusdem ralionis; quamvis enim hoc possunt D. Thom., Soto, et alii; et Castro, posterius Covarr. non exprimat, in hoc ta- contra heereses, verb. Mulier; et Bellarm., SECT. VII. DE SURJECTO EJUS. 361 I; lib. 1 de Sncrament. in genere, cnp. \ et 25. irregularitntis. Probatur ex eodem funda- I Ilinc ergo fit, ipsnm conditionem talis sexus mento, quin non sunt capaces Ordinis, c. 1, | non esse irregulnritatem, quia affert absolu- et cap. Veniens, dePresbytero non bapliznlo; I tam incapncitntem; fit etiam, ut homicidium, quanquarn Navarr., num. 205, et Covnrr., I bignmia, et similes effeclus inventi in fcemi- dict. Clement., 1 part. § 2, impedimentum | nisnon afferant illis impedimenlum irregula- hoc inter irregularitntes numerent; loquuntur ritatis, ut Soto supra notavit, et sentit Hos- tnmen late, et minus proprie. Objici tamen tiens., in c. de Cleric. excom. minist., num. polest, quia nnte bnptismum potest quis esse 4, dicens, moninlem non posse irregulari- bigamus, illegitimus et homicidn, unde com- tatem incurrere, ex cap. Postulastis, § Quae- muniter quaeri solet, an hae irregulnritates sivistis, eod. tit. Et ratio est, quin illreperse, per bnptismum tollnntur, quaa qurestio sup- et quasi nntura sua non comprehenduntur in ponit eas contrahi ante baptismum. Respon- regula ordinandorum; et ideo per leges Ec- deo, controversiam esse de modo loquendi; clesiasticas ab ea non excluduntur. Dicunt retinendum vero esse illum, quem diximus, vero aliqui, foeminas saltem secundum spe- tanquam omnino proprium; ipsa enim caren- ciem humanam esse caprices Ordinis, et hoc tia characleris baptismalis non potest dici satisesse, ut sint capoces irregularitatis,quia irregularitas, cum sit omnimoda incnpacitas. privatio aliquando respicil subjectum ratione Unde non bnplizatus nunquarn fuit compre- generis, vel speciei. licct sit incapnx secun- hensus in regula ordinandorum, seu, ut ita dum conditionem individui. Sed hoc ad rem dicam, ordinabilium, ut per irregularitalern moralem imperlinens est, quia hce privatio- ab ea regula excludi potuerit; neque quoad nes considerandse sunt in ordine ad jura; hoc oportet distinguere de infideli, vel fideli jura autem, qute irregularitates imponunt, aut calechumeno quantumvis justo, quia nonloquuntur de specie humana in communi, semper est plusquam irregularis, id est, sed nd individua referuntur, separanlque ab omnino incapax Ordinis, donec baplizelur. Ordinibus eos, qui sunt capnces, scilicet Dcinde certum est, aliquos defectus natura- viros, et non foeminas. Dices : aliquando les, vei morales inveniri in horninibus non etiam separant foeminas, ut in Concil. Re- baptizatis, qui baptizatos solent reddere irre- mensi, cap. 2, ut citat Gratian. in cap. Per- gulares, ut in exemplis positis manifestum venit, de Consec, dist. 2. Respondetur pri- est; dico tamen tales defectus in homine mum aliquando Ecclesiam ferre praeceplum non baptizato, quamdiu in eo statu durat, derejure divino statuta, ut major diligentia non inducere propriam irregularitatem, tum in ejus observatione adhibeatur. Secundo di- quia non est subjectum capax; tum eliam cetur, nullum inveniri Ecclesire decretum, quia illi defectus non habent vim ex se ad quo separetur fcemina a recipiendis Ordini- inducendam irregularitatem, nisi juventur bus, aut proprio usu eorum; sed in eo capite lege Ecclesiastica; non juvantur autem hac specinltter prohibetur, ne feeminis, autlaicis lege circa non baptizatum, quia Ecclesia commillatur actus, qui per solos presbyteros, non habet jurisdictionem in non baptizatos, aut in necessitate per diaconos recte preestari ut eos suis legibus comprehendat, ut disp. 5 potest, ut deferre Eucharistiam ad infirmos; hujus lib., sect. 1, tetigimus. Poslquam vero de quo ibi sermo est; sicut alia etiam sacra hi baptizantur, in eodem puncto, in quo inci- ministeria prohibenlur fceminis in cap. Sa- piunt esse subditi Ecclesiae, jam suntcapaces crata, dist. 23, de quo videri possunt dicta irregularitatis, et ideo de illis quaari potest, supra in 3 tom. Atque haec applicanda sunt an non obstante baptismo de novo recepto, ad hermaphroditos, seu androgynos, qui ad ex tunc sint irregulares; quod non tam est foemineum sexum magis declinant, supposita queerere an baptismus lollat irregularitatein, communi sententia, quodhi etinm sunt Ordi- quam an impediat, ne contrahalur; vel po- nis incapaces; de quibus, quatenus aliquando tius, an actio, vel indecentia ante baplismum possunt esse irregulares, infra erit dicen- contracta, ita maneat post baptismum, ut ho- dum; ubi eliam dicetur de fcemina, si con- minem irregularem efficiat; quod infra suo tingat aliquando sexum mutare, ut evenire loco disputabimus. dicitur. 4. Corollariuin tertium. — • Tertio infer- 3. Non baptizatus est incapax irregulari- tur ex dicta regula, quid dicendum sit de ho- tatis. — Secuudo principaliler infertur, nul- mine quocumque titulo corporis, vel animae lum houiinem non baptizatum esse capacem perpetuo impedito a susceptione Ordinum, DE IBREGULARITJI II. ul ftuot perpetoo .iiiuMitrs , i jarn non ttal ires m ;nl Ordinum al iiuiii>ii'ri i , el ttmtfee. PrtQf eaim de toli latOOOM nter ex jure c iui|>« *liruento statuendom esi, •■ il contra stat, sati t, quod pri Ordinib oobeiantiaoi Ordinum, oecoe; easo, si sit eo OMde nt circa definii i nerie, iod oaastituit irregularem, netavimu: P , q Ordinit, et eonsequeoter irre- su | upra t gutaritatis; ■ vere lial posteriorif Ordinis, r ' lcgem fereolem irrregularilatem <• i . ebftot, qnomimK lalia beese sit idaBtur Bpiscopi, quamvis eorum • irregularilatis; mdo, eom lele impedimentum pressa meolio non nat, juxl irregularitaa qamdaai sit, capacitatem ejus perieulooum, ' iteot. excomm. I I nn •uppooit. vero est, eos oomprehendi, quia in d. c.ip. Secttnda requla. non ^ll menl'° irregularitatis, led laoium suspensionis, et interdioti. Unde, quibus ra- 5. Irregularitas potest in eodem suhjceto tiooibus supra probavimui !; multiplicari. — Seeunda igiturgeneralisregula in clausula generali qu tUo- sit, oumeni honiiijeiu ca] Ordinis, este nem, eisdem probari pol I nprehendi eliatn capaecni irregulaiilalis, si in lerris ha- quoad irregularitatem. Quod etiem oonfir- beatsuperioreni.lhec regula constat ex eodem ruari potest ex carp. 1, versic. Caveant, i priaeipio, quod privalio, et habitus vers.m- similibus, de Sentent. excnmin., in 6. Contra tur i irca idem. Itein, quia jura, per quaj irie- hane vero resolutione:n videtur sentire Maiol., gularilates feruntur, eomprehenduot omoea hl>. I de Irregularitate, cap. I, num. 7, ubi honiines capaees Ordinum, in qnibus lales de- sentit deeisionem dieti cap. Quia periculosutn, h usreperiunlur,quieisdemh.nninibuscom- exlendi ad suspensionein. quaa per irregula- les esse possint. Denique hinc fit, ut etiam ritalein (it, idooqne habere locum in veris inf nles possint esse irregulares , ut rcvera Episcopis, non vero in his, qui se finL- I saltem ratione aetatis, eruntque alio Episeopos, ut Pontificalia exerceant, nam iili i io, si sint illegitinii, quia sunt e.ipaces Or- sine dubio incurrent irregularitalem genera- dinumquantuniadsubstanliaincoiuin.jux.ta liter latam in cap. 1 de Cleric. non ord. ini- l, eptam sente.itiam, qnffl ex parte imrimie- nistr. Et hoc posterius cerlissimurn est. Illud tur in cap. Vel non est compos, de Temp. tamen prius mihi nou probatur, sed verius Ord., et in cap. unie.,juncta Glossa, verb. censeo irregularitales latas in jure gcnerali- Discretionis, de Cleric. per saltum promot., tcr pro omnibus fidelibus, compreheodece el in eap. Pueri, 1, qurest. 1. Unde a fortiori Episcopos, quatenus in eis habere polest Io- aduhi onines \iri baplizali sunt capaees irrc- cum causa irregularitatis; alias nec irregu- gularilalis, quia de se sunt capaees Ordinis, laritns contra horoicidas, neque illa, quae est possuutque ab Ecclesia propter justam eau- contra clcricum excom.::unicalum vel sus- eam excludi. Solum potest dubitari, an ho :.o pensum ministranteni, nec sitniles, eornpre- jam irregularis sit capax irregularitatis. Sed hendercnt Episcopos, quod plane falsuiu est. de hoc videnda sunt dicta in siniili dubio de Rationes eliam superius facta^ suflicienter hoc censura; est enim eadem proportionalis ra- probant. tio; nain sicut excommunicatio, v. gr., potest l.Papa est incapax irregularitatis. — De- in codem multiplicari, mulliplicala causa, ciditur. — Addita vero est in praedicta regula vel secundum speciem, vel secundum nume- exceptio propter Summum PotUilieein; nam, rum, ila etiam irregularitas; utqui cst iilegi- licetcontingat, v.gr.,homicidiumcoramittere, limus, potcstfieri irregularisper horaicidium; irregularis non fiet, quia cumirregularitassit et qui unum homicidtum commisit, per aliud dejurePontificio,non potest ipsum Pontificem potest novam irregularitatem contrahere. Suramum comprehendere; nam iicet po it Quod pro dispensationibus est valde notan- obligari suis legibus quoad vim direelivam, dum, ut unumquodque vinculum ita solvatur, non vero quoad vim coactivam, ut supra tac- sicut conlractum est, sicut dicitur in 1. Prout, tum est; irregularitas aatem^pertinel ad vim 80, § de Solulionibus. coaclivam legis, ut per se constat. Loquimur 6. Episcopi an sint capaces irregularitatis, enim de propria irregularitate, ut impedi- et qua lege comprchcndantur. — Rursus menlum canonicum est; naturale enim impe- quceri potcst de Episeopis, an sint capaces dimentum ex infirmitate, vel alia simili causa SECT. VIII. OE FOIIMV FEREND1 IRREGULARITATEM. 3G3 provcnions, obligare poterit ipsum ad se abs- bensum, quia verba legis poanalis in proprie- finondum, quantum nataralis ratlo, suppo- tate et rigoro sumenda sunt juxt.i !".• lesiasti- sito divino jure, dictaverit, juzta doctrinam cara asnm. El ideo multi m expeditnonabntj TV Tlmm., :* part., qacast. 8?, art. H. Non- Dominibus, ex quorum usu pendet intelligen- milliim voro dubium habet, quando Irregula- Ua Ecotesiasticaram legum. Licet ergo is, qui rifas antecedH eiectionem, nt si crat illogiti- ordinatus cst, sit criminosus, aut valde incp- mus, aut bigainus, aut bomicida, ot latebaL tus, vcl indoctus, si tameu defectus ejus ex Kam, si hrregalaritas nota csset, possct et vialicojus canonis non inducit propriam ir- deberet repelii ab electione, quia pro illo regularitatem, ordmator ojus nop manabit ttatu esl indignus, ut ad talem dignitatem censura lig.itus e\ vi talis logis. Quando \ero suscipiatur, ut late ostendit Maiol., lib. 2, bssc indignitas sit etiam irregularitas, con- oap. 4, a prinoip. Si autcm, irregularitate stabil ex dicendis de irregularitatibus in par- existontc oooulta, eligatur, electio eril valida; ticulari. ftno etiamsi esset oognita, ct nihflominus Car- rlinales illum eligerent, etiam peccando, non SECTIO VIII. possot contra flfam objici exeeptio irregula- ritalis; ita cnim expedit ad oommunc bonum, Qu8e sit verbor»m ««. P" 1™ inducitur . , . . ' . , • uregulantas. et vrtanda senismata; ct idco statutum cst in cap. Licct. (]^ Elect., et in cap.Ubi pericuv- 1. Duo ad irregularitatis formam necessa- Ftim, codom titulo, in 6, ubi Speoulator el ria. — Qusestio haec visa est maxime neces- alii matcriam latc proscquuntur. Unde ulle- saria, quia ox ejus dccisionc pendenl omnia, rius fit, ut ipso facto lollatur ab co irrogula- quae de speciebus irrcgularitatis dioenda ri"as propria, quia statim desinit ligari jure sunt. Cum enim dixerimus irregularitaiem Pontifirio quoad vim coercivam, unde, sicut tanlum incurri in casibus a jure cxpressis, o mcapax novm irrcgularitatis, ita oliam maxime scire expedit. quibus verbis solet in Iqum seu conservatibnis ejus. An vero non jure irregularitas exprimi, seu quce verba obstanto pr.Ti-cdontc frregularitate, possit legis sufficiant, ut intclligamus irregulai-ila- aliqnando etfam lioite eligi, vel ad hunc effec- tem ibi satis expresse ferri. Et ha?c esl forma Cam possint Cardinalcs in irrogularitale dis- verborum quam inquirimus ; non enini de pcnsarc, diccmus in disputatione sequente. verbis ab bomine proferendis, sed de verbis 8. Fpiscopus sub censura prohibitus ne or- juris tractamus. Duo ergo in his verbis prae- r';nrt irre^ularem , non incurrit ordinando cipue consider.inda suut. Primum esl. ut hwtpacem characteris. — Aut indignutn jure significent poenam vel impcdimcntum cano- divino aut naturale ordinando. — Ullimo ex nicum ipso facto incurrcndum, nulla expec- his rtegulis possumus colligcrc, quando per tata senlentia, etiam declaratoria criminis, legom Ecclesiasticam prohibctur Episcopus quia irrcgularitas non aliter imponi consue- sub censura ipso facto incurronda, ne irregu- vit, ut secl. 4 declaralum est. Secundum est faremordinet,non incurrere talem censuram ut verba, quibus tale impedimentum vel ordinando focminam, aut alium simpliciter pcena dcclaratur, sint ita propria, ut in spe- incapaecm characteris Ordinis, ul, v. gr., ca- cie significcnt hoc impedimenlum, quatcuus techumcnum, ctiamsi alias esset illegitimus, ab aliis distinguilur. Ralio est, quia htec aut bigamus, etc, tum quia talis pcrsona, ut verba id efficiunt quod significant. Item quia diximus, non est vere irregularis, ucque im- sunt verba practica, quoe debent in parlicu- fimenta ejus sunt proprie canonica; tum lari significare quod inlcndunt, quia eflcctio eti;im quia illa non est vcra or-dinatio, sed circa particulnria versatur. Item quia irre- tantum apparens, ncc refert, quod illud gularitas debet esse in jure satis expressa. majus peoealum sit, quar.i personam proprie irregularem rite ordinare, quia in Icgibus Prima universalis regula. poenalibus attendenda sunt verba legis. Unde similiter colligilur, Episcopum in co casu non 2. Ex his ergo principiis, quoe Certissiraa incurrere censuratn ordinando homincm solo sunt, partim ex jure canonico, cap. Is cui, de divino jure aut naturali indignum ordina- Sent. excomm., in 6, partim ex ipsa nalurali Cione, si impedimentum, quod habet, ex vi ratione, colligi possunt nonnullae universales itificii juris canonicum non sil, et sub regulae. Prima est. Quoties verba legis non rua ?pecie proprioc irregularitatis compre- signiiicant pcenaui ipso facto, sed requirunt 364 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. actionem hominis, ut imponatur, in tali lege bum etiam de futuro, ut significel sententiam non est sermo de irregularitale. Patet, quia latam, et non tantum ferendam; utsi dicatur, pcenalis lex nunquam per seipsam operatur irregularis erit, subintelligitur ex tunc; vel absque sententia, vel facto hominis, nisi per irregularis fiet, subintelligitur ipso facto, et verba ejus sufficienter exprimatur, quod sic de aliis, quia illae parliculae implicile con- maxime verum habet in irregularitate, quam tinentur in ipso nomine irregularilalis, ut necesse est esse in jure expressam. Hic au- declaravi. Quocirca, quando in lege ponitur tem occurrebat slatim queestio, qualia esse expresse irregularitatis nomen, nulla est dif- debeant verba legis, ut sufficienter declarent ficultas inlelligendi, quod sentenliam latam legem per seipsam operari. Hoc vero dubium conlineat. commune est irregularilati cum censuris; et 4. Exemplis regula data exponitur. — Pri- ideovideri possunt,quae diximus supra,disp. mum exemplum, cap. Si quis Episcopus, \t 3, sect. 2. Imo et quaestio communis est om- qusest. 1. — Secundum exemplum, ex cap. 1 nibus legibus pcenalibus, quam Iatissime de Ordinatis ab Episcop. qui renunc. — Quia tractat Tiraquell., in 1. Si unquam, C. de vero canones, praesertim antiqui, raro utun- Revoc. donat., verb. Revertatur, per totum. tur nomine irregularilalis, sed per effeclus 3. Vulgaris regula. — Limitatur. — Quia vel per alias circumlocutiones illam indicant, vero vulgaris regula apud jurislasest,quando ideo difficile est discernere, an canon con- privaiio ferlur per verbum praesenlis, aut lineat sententiam latam vel ferendam, quia pneteriti, significari per ipsam legem statim saepe tales eflectus, et descriptio per illos ferri ; quando vero fertur per verba futuri, possunt ad aliquod aliud impedimentum ca- significari pocnam ferendam, ut Iate Tira- nonicum accommodari. Nihilominus tamen quellus, supra, num. 21, et alii jurislae, in proposita regula, et communis doctrina in 1. Si quis major, cnm Gloss. ibi, C de Trans- hoc servanda erit; nam si ex caeteris verbis actionibus, et in 1. Si quis in tantum, G. Unde legis non constat satis expresse sermonem •vi, et in c. Tua, de Pcenis, et in c. At si cle- esse de irregularilate, et alioqui pcena impo- rici, de Judiciis, ubi Abb., num. 34, et Dec, nitur per verbam futuri, et non praesentis num. 35 : addenda hic necessario est limi- aut praeteriti,signum est ibi non imponi irre- tatio, nisi ex aliis verbis adjunclis satis signi- gularilatem, sed aliquam censuram vel aliam ficetur alius sensus pcenae ipso jure latae vel pcenam. Probatur, quia tunc ex vi nullius feiendac, ut multis exemplis declaravimus in vocis declaratur sufficienter, talem poenam diclo loco de censuris; et in praesenti ma- ipso jure imponi; ergo signum est non esse teria, verba legis sufficienter significant im- irregularitatem. Ut autem per exempla rem poni irregularitatem, si lex dical, irregularis magis declaremus, nonnullas formulas cano- erit, vel irregularis fiet. Ralio est, quia in num proponere oportet, ex quibus aliqui ipso nomine irregularitatis includitur aliquid irregularitalem colligunt, mea tamen senten- sufficienter determinans verbum illud ad tia ex vi verborum illam noncontinent. Prima talem significalionem. Sic enim agentes de est ex cap. Si quis Episcopus, 1, qmest. 1 : censnris diximus, si cum verbo de futuro Proprii gradus periculo subjacebit, ubi con- adjung;ilur parlicula, eo ipso, ex tunc, ipso stat verbum esse de futuro, eteffectum illum facto, et similis, per illam determinari signi- non minus ad suspensionem vel depositio- ficationem verbi de futuro, ut significet cen- nem, quam ad irregularitatem posse referri, suram ipso facto incurrendam, et ex tunc ideoque de suspensione potius esse intelli- fuluram, seu duraturam. In praasenti ergo, geudum, quod clarius conslat ex originali in quamvis non addantur expresse hujusmodi Goncilio Chalcedonens., actione 15, can. 2, parlioulae, in ipsa voce, et ralione irregula- ubi ad illam poenam praemitlitur conditio- riialis intrinsece includuntur.Nam,quia cen- nalis, Si convictus fuerit; haec enim conditio sura? possunt a jure et ab homine ferri, ideo ad irregularitatem contrahendam necessaria verbum de futuro per se sumptum magis non est. Secunda est in cap. 1 de Ordinatis signific.it ferendam, quam latam, si non ad- ab Episcop. qui renunc. Episcop.: Executio- dalur particula determinans significationem; nem officii nonhabebit, quam pcenam suspen- non enim potest ex sola ratione eensuiae de- sionem esse, nos supra inlerpretati sumus, terminari. Irregularitas aulem solo jure fer- quia ad carendum execulione oflicii non plus tur, et ideo eo ipso, quod nominatur in lege, requirilur, et pcenali legi non amplius dan- per seipsam delerminat quodcumque ver- dum est, quam verba requirant. Girca ver- SECT. VIII. DE FORMA FERENDI IRREGULARITATEM. 365 um autem, habebit, licet sit de futuro, quia Idemque colligi potest inferius ex c. 5 ejus- ji non significat privationem rei jam pos- dem dist., ubi de clerico maledico dicitur : essse. sed negationem accipiendae, ideo ca- Cogatur ad postulandam veniam; si noluerit, enliam executionis ex tunc futuram signi- degradelur,neque amplius ad officium absque cat, ut supra exposuimus. satisfactione revocetur; ubi constat degrada- 5. Tertium exemplum,cap.Si qui Episcopi, tionem illam non fuisse, qualis nunc fit per , qucest. 1. — Quartum exemplum, cap. exauctorizalionem, in ordine ad tradendam )uoniam, dist. 48. — Quintum exemplum, personam curiae seculari, sed exlendiad sus- ap. Clericus qui, dist. 46. — Terlia est in pensionem. Si qui Episcopi, 1, qusest. 1 : Ordinationis 6. Corollarium. — Uude colligo, quoties us ulterius non habebunt, ubi ordinationis pcena in canone ponitur per hoc verbum, de- ox activam et passivam potest significare; ponatur vel degradetur, aut raro, aut nun- bi tamen aclive sumitur ; loquitur enim Leo quam esse sermonem de irregularitate. 'apa de Episcopis, qui ob indignam ordina- Exempla sunt multa in canonibus Apostolo- ionem ordinandi jure privantur. Unde ibi rum, et in cap. Si quis Episcopus, dist. 83, on est sermo de irregularitate, sed de sus- cujus verba sunt, Ab officio suspendatur, et ensione quadam. Neque ibi cogimur verbum Glossa exponit, id est, deponatur, etquidquid Jud, habebunt, ita explicare, ut contineat sit de interpretatione, eadem est ralio de enlenliam latam, sed potius ferendam, quia utroque verbo ; nam evidenter significant ermo est de Episcopis, qui anle illud crimen poenam ferendam, et ab irregularitate dis- us ordinaudi habebant; unde non carent illo, tinclam. At vero in cap. Cum illorum, de lisi priventur per sententiam, quia verbum Sent. excomm., ibi, A susceptis Ordinibus le fuluro non amplius cogit, sicut si diceret, censemus in perpetuum deponendos, videri ure ordinandi priventur. Quarta sumitur ex potest, per illa verba describi irregularita- ap. Quoniam, dist. 48: Cesset a clero, elibi- lem, quia ibi agitur de pcena eorum, qui ex- lem : Prgocipitabitur a statu sui cleri. Quas communicatione ligali Ordines suscipiunt; de >cenas inter irregularitates refert Maiolus; quibus ait Ponlifex, quod si sint clerici secu- uihi tamen videtur imprimis ibi non conti- lares, el scienter Ordines susceperint, perpe- ieri pcena ipso jure lata. Primo quia verbum, tuo sunt deponendi; non ergo novam poenam Prxcipitabitur, de futuro est, et manifesle impohit, sed executionem tantum ipsius irre- )ostulat aclionem hominis; verbum autem, gularitatis praescribit absque spe dispensa- lesset, ad summum est indifferens ; potest tionis. Quae inlerpretatioestprobabilis; juxta sniin intelligi, aut quod in actu exercito, ut illam vero dicendum est, ibi non imponi poe- iic dicam, imperium feratur per ipsammet nam,sed niandari tantum executionem poenee egem, aut quod imperium ferendum sit per jam impositae per canones. Verisimilius au- udicem;tamen ex adjunctis conslat in hoc tem est, praeter irregularitatem, quae jure iecuntlo sensu accipi; naui praemitlitur : Si ipso incurritur, mandari etiam depositionem wnvictus duobus, vel tribus testibus fuerit, perpeluam per judicem imponi, quando con- ;t suhtlitur : Cesset a clero, id est, tali poena currunt omnes circumstantiae ibi designatae, ifficiatur. Unde in ipso originali a Concilio scilicet, quod excommunicatio est qualificata S"ica?no I, can. 2, clarius dicitur, Deponendus (ut sic dicam), id est, reservala Ponlifici, et >,st; non est ergo ibi sermo de irregularitate, cum plena cognitione illius, Ordines susci- ;ed de deposilione. Quinta sumi potest ex piuntur. Nam de aliis clericis secularibus, qui 5ap. Clericus qui, dist. 46, ibi, Ab officio de- ex ignorantia juris vel facti iu eo statu ordi- p-adetur, quam etiam Maiolus refert, imme- nantur, ibi supponitur manere irregulares, rito tamen, quia ibi non est sermo de poena et non posse per alium quam per Summura ala, sed ferenda, ut tam ex verbo, Degra- Pontificem dispensari;eis vero non imponilur ietur, quam ex prsecedentibus conslat, scili- depositio perpetua; signum esiergo pro prio- :et : Clericus, qui adulationibus et proditio- ribus esse aliam poenam a judice imponen- tiibus vacare deprehendit ur,scilicetin judicio; dam preeter irregularitatem. Inferius vero, imponitur ergo ibi pcena degradationis , id in versic. Si autem, dicilur, monachos dicto est, depositionis vel alicujus suspensionis; modo ordinatos manere suspensos ab execu- oam vox illa secundum aniiquum usum haec lione suscepti Ordinis et ofticii ; quae poena Qnvnia significat, el delicta, dequibusibi agi- ipso faclo imponilur, ideoque credi potest lur, plane requirunt hanc lotam lalitudinem. susceptionem ibi late sumi pro irregularitate. 366 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. Ego vero existimo esse novam poenam impo- vatio, etiam ipso jure posita, indifferens est sitam, quando concurrunt dictoe circumstan- ad irregularitatem, et nonnulla alia impedHJ tisc, cujus signum est, quia non solum ab mcnta canonica ; ergo, ut significetur irregu- £ Ordine, sed etiam ab officio suspensio impo- laritas, necessarir. sunt verba , aut indicia nilur, a quo irregularitas non ila generatim specialiora. Quoniam, si verba in proprietate separat, quia suspensio ab officio usum cliam sumpla depositionem vel suspensionem si-1 jurisdictionis impedit, quem nonimpedit irre- gnificent, pro illis pcenis, ut ab irregularitatel gularitas. distinguuntur,sumenda sunt, nisi aliud cogat.l 7. Sextum exemplum, ex cap. Quoniam, Imo si sinl ambigua, et ex se indifferentia adl 47 dist. — Sexta verborum forma sumi polest irregularitatem vel suspensionem, et ex aliiil ex cap. Quoniam, 47 dist., ibi : Dejiciatur a circumstantiis litterse aliud non conslct, po* clero, et alienus existat a regula. Ex quibus tius de suspensione, quam de irregularitate priora verba apertesignificant depositionem, interprelanda sunt, tum quia illa est mitior ut Glossa ibi intellexit, quia et verbum de pcena; tum etiam quia irregularitas non in- futuro esl, et actionem bominis requirit, et curritur nisi in casibus a jure expressis; noft prccterea ad imponendam illam pcenam pro- potest aulem dici in jure expressum, qrod balio postulatur, ut probant illa verba, Si verbis adeo ambiguis et generalibus propo-»] quis inventus fuerit, etc. Illa aulem postrema situm est. verba, alienus existat a regula, videntur 9. Excmplis rem declaremus. Primurij magis indicare irregularitatcm; tamen revera quoad priorem partem sumi polest ex cap.l non significant distinctam pccnam; unde alia 1 de Homicidio, in 6, ibi : Excommunicationis translatio Concilii Nicoeni, can. 18, ita babet : et depositiunis a dignitate, honore, Ordive, Abscindatur a clero, et alienus ab Ecclesia- officio et beneficio, incurrat sententias ipso ; Stico habeatur gradu, et ila refertur, 14, q. 4, facto ; nam ibi non irregularitas ferlur, 1 cap. Quoniam. De eadem etiam depositionis depositio. Siniile habetur in Extravag. 2 de pcena ab homine imponenda sermoest in cap. Simonia. Exempla vero alterius parlis somi Episcopus, dist. 41, cum dicitur : Dejici ab possunl ex cap. Teugualdum, 11, quaest. 3, officio suo pnvcipimus, et in cap. ull., d. 55, in verbis illis : Omni judicamus sacerdotii ibi : Bene fraternitas tua fecit, ab officio eum officio manere penitus alienos. Quie vcrbal presbyterii removere. Et similia multa facile privationem sacerdotii significant, et lamenj i niuntur. Solum cst observandum, quod pcr ea non fertur irregularitas, sed deposi- licct iiregularitas ipso facto incurratur, ni- tionis pccna ; unde stalim subdilur, Privdietis hilominus ad offieium Praslati perlinet effi- autem depositis, etc. Aliud exemplum simi cere, ut irregularilas ab aliquo contracla potest ex cap. Qui semel, dist. 50, ubi : ic observelur et excculioni mandetur. Unde fit, habetur : Qui semel post suam ordinationem ut aliquando possint canoncs de hac cxecu- in lapsum ceciderit, deinceps jam depositm tione loqui ; oportet tamen, ut de tali irrcgu- erit, nutlumque gradum sacerdotii poterit laritaleexaliisjuribusconslet; etideo semper adipisci. Nam licet verbum illud sit de fuluro, vcrum est, ex solis verbis de futuro, qinc tamen ex illis particnlis adjunctis, deinccps irregularitatem aperte non exprimunt, sed jam, videtur determinari ad significan.i m polius requirunt actum hominis, non sutis pcenam ipso facto; nam ex vi illarum sigiuli- ] posse colligi irregularitatem. catur, ex tunc, a lempore commissi crin. fore depositum. Unde aliqui existimaiii illam Secunda generalis conclusio. esse sufficientem formam latse irregularitaiis, pra^sertim adjunctis illis ultimis vcrbis, nul- 8. ExempJis demonstratur conclusio, quoad lum gradum sacerdotii poterit adipisci. Ego priorem partem. — Seeundo principaliter , vcro dc propria deposilione verba intelligo, dicendum est, quamvis privatio Ordinum ex ut sonant; et valde probabile exislimo, ibi vi verborum canonis ipso jure feratur, non non esse depositionem ipso jure latam, sed semper ferri irregularitatem, nisi vel ex ver- ferendam, cum Turrecremata et aliis. Quod bis exprcssis, vel ex aliis indieiis sufficien- colligo imprimis ex qualitate criminis, pro libus colligalur. Probalur, quia depositio vel quo illa pccna imponitur, scilicet, pro quolibet guspensio perpelua, ipso jure lata, est pcena lapsu, carnis (ut omnes exponunt) post ordi- ab irregularitate dislincta; sed ha^c solel iu nationem ; incrcdibile autem tam gravem jure vocari Ordinum privatio; ergo talis pri- pccnam fuisse impositam ipso facto pro hu- SECT. VIII. DE FORMA FERENDI IRREGULARITATEM. 367 jusmodi casu adeo humano, et qui tam fre- de Suspensione; quia tolli per dispensatio- quens esse potest. Unde in cap. Presbyter. nem , licet proprie non conveniat censuris, dist. 82, sic habetur : Presbyter si fornica- non tamen est proprium irregularitatis, sed tionem fecerit, quanquam secundum canones etiam convenit depositioni tam a jure quam Apostolorum debeat dcponi, tawen, etc.,quam ab homine latse, et suspensioni, qua? pura depositionem solum suspensionem quamdam po?na est, et ad certum tempus vel perpetuo fuisse colligo ex cap. Hi qui, 15, qua?st. 8. definite fertur, ut citato loco ostendi. Quod crgo in dict. cap. Qui semel, dicitur, 11. Secundion indicium. — Secundum in- deincepsforedepositum, ita exponendum est, dicium esse potest, si talis privatio feratur id est, deinceps deponetur, statim ac de cri- sine culpa, quamvis non sine causa. Nam mine consliterit. Unde quod subditur,m^/u?/j imprimis hoc videtur esse indicium certum, gradum sacerdotii poterit adipisci, intelli- quod tale impedimentum contrahitur ipso gitur post depositionem, seu ex vi illius; facto, posita tali causa seu conditione, quia atque ita ex vi illius formae non colligilur non ponitur ut pcena ; ergo ad illud contra- irregularitas; atque ad eumdem modum ex- hendum non requiritur vis coactiva judieis, ponendum exislimo canonem 14 Apostolo- aut ejus sententia vel judicium, nisi inter- rum, in illis verbis, Eum non amplius cele- dum ex nccidenti, si causa sit dubia. Deinde brare jubemus; nam separatio a celebratione, videtur proprium irregularitatis inter omnia et ratione suspensionis, et ratione irregula- canonica impedimenta,quodpossit sine culpa ritatis convenire potest; et ideo potius de contrahi. Hoc vero indicium imprimis non est suspensione illa pcena interpretanda est, ada?qualum, quia non omnis irregularitas in- maxiuie considerato delicto pro quo impo- curritur sine culpa. Deinde, licet, ubi inve- nebatur, scilicet, propter transitum clerici nilur, regulariter sit vehemens et fere cer- ab una parochia in aliam sine licentia Epi- tum, inlerdum tamen videlur deficere, quia scopi. Imo etiam incertum est, an illa forma aliqua suspensio ab executione Ordiuum po- verborum contineat pcenam ipso facto incur- test contrahi sine culpa, ut in propria ma- rendam, seu pra?ceptum direcle impositum teria tactum est. Opinor tamen id nunquani ipsi delinqucnti, ne ulterius minislret, vel contingere in suspensione, quae est per priva- tantum absolute pra?cipiatur, ut ei talis im- tionem usus Ordinis prius legitime obtenti ■ponalur pcena, nam verbam, jubemus, abso- cum libero jure ulendi illo, quia nemo pri- lute sumplum, non ampliussignificat in omni vatur hoc jure semel acquisito sine culpa, rigore. Unde alia translatio habet, Hunc ulte- seclusa irregularitate. Solum ergo contingit rius ministrare non patimur. Atque ita vi- per suspensionem, qua? est per preeventio- detur tacite exponi in Concil. Antiocheno II, nem, ut sic dicam, seu per non collationera can. 10. Ex his ergo exemplis poterit de aliis talis usus simul cum ipso Ordine. Unde hoc similibus judicium ferri. non contingit. nisi in ipsamet ordinatione, ob aliquem defectum ordinantis, nam ex im- De indiciis quibus colligatur irregularitas potentia dantis, mirum non est, quod alius in jure lata. non recipiat aliquem usum etiam sine culpa sua. Facta ergo hac exceptione, in reliquis 10. Primum indicium. — Statim vero oc- casibus exislimo illud indicium esse opti- currit inquirendum, qurenam sint indicia vel mum, supponendo impedimentum, de quo circuinstantia?, ex quibus sufficienter colligi agitur, esse privationem Ordinis, vel usus potest, similem pcennm esse irregularitatem, ejus. Quod ideo assero, quia alia? inhabili- et non aliud impedimentum canonicum, tates Ecclesiastica? in ordine ad beneficia, quando irregularitas non proprio nomine vel pra?laturas, etiam possunt sine propria ponitur, sed per effectus vel alia generalia culpa contrahi, juxta cap. 1 de Filiis Pres- verba. Respondetur, varia signa assignari byt., cap. In quibusdam, de Poenis, cum si- solere, non tamen omnia esse certa. Unum milibus. Propter quod aliqui has etiam inha- est, si ta'is pcena auferenda dicatur per dis- bililates irrog laritates vocant;nonsunt vero pensntiu m; nam in hoc irregularilas dis- ex his, de quibus nuuc agimus. tinguitur a censuris, quod non per absolu- 12. Tertium indicium. — Tertium indicium tionem sicut illae, sed per dispensationem est, quando per legem ponitur impediraentum tollitur, ul infra dicemus. Sed hoc indicium in Ordinibus, quod posl peractam poeniten- non est sufficiens, ut supra tetigi in materia tiam manet, argumento textus cum Glossa in 368 DISP. XL. DE IRREGULARITATE IN GENERALI. cap. Nisi, verbo Prxter, de Renunc. Sed hoc formulas. — Ex dictis colligere possunras commune est censuris. Quae tamen in hoc nonnullns dicendi formulas, quae in jure in- differunt, quod, per sel oquendo, tollendae sunt veniuntur, sufficienter indicantes irregnlarita- post condignam salisfactionem, quod non ita tem, ut sunt omnes iilae, quaeexcludunt homi- est in irregularitate. Sed adhuc manet illud nem ab ordinalione seu clericatu. Prima, can. indicium communesuspensioni, quaeestpoena 18 Apostolorum : Non potest esse clericus. vindicativa, vel simpliciter, si perpetua sit, Secunda, can. 21: Ne sit clericus, scilicet, qui vel pro tempore designato, si habuit certum seipsum mutilavit. Unde quod statim, c. 22, terminum. Delerminabitur autem illud indi- de clerico idem crimen committente dicitur, cium ad irregularitatem, si tale impedimen- deponatur, plane non significat sententiam tum commune sit laicis. Ratio est, quia tunc deposilionis, sed executionem irregularitatis non potest esse depositio aut suspensio, hae contractae, quam ipsemet criminosus per se namque propriae sunt clericorum; ergo est observare tenelur, etiamsi ab alio non coga- irregularitas, quia nullum aliud impedimen- tur. Et ideo in Concil. Nicaen. I, c. 1 , ubi tum fingi potest. Confirmatur ex diclis circa canones repetuntur, dicitur: Abstinere conve- definitionem irregularitatis; nam hoc impedi- nit, vel, ut ;ilia habet translatio, cessare debeU menlum, quod extenditur ad laicos, perse ac Quae cum aliis habentur dist. 56, cap. Si quis. primario privat ipsis Ordinibus seu accep- Terlia, ex can. 60 Apostolorum: vld clerum ne tione illorum, quod est proprium irregula- promoveatur; et videtur esse sermo de illo, ritatis. Unde hoc potissimum est in verbis quijuris infamiam contraxit. Et similia verba canonum considerandum , an directe inten- habentur in cap. Clericus, 3, 46 dist. Quarta, danlexcludere ab Ordinum susceplione; quod ex can. 78 Aposlolorum : A^e fiat clericus, lo- si ex verbis non satis expresse conslilerit, quitur de energumeno. Quinta, ex c. 4 de indicium infallibile erit, si illa privatio etiam Cleric. non ordin. ministr.: Nunquam ordine» laicos comprehendat, quod variis exemplis tur, loquitur de omni non ordinato, qui in Stalim confirmabimus. Ordinibus ficte ministrat. Circa has vero tres 43. An sit aliqua irregularitas clericorum ullimas formulas adverlere oportet, dari per propria. — Prius enim interrogare potest verba de futuro et praeceptiva, quae per se aliquis, esto hoc indicium sit certum, an sit potius diriguntur ad Praelatos Ecclesiae, quam adaequatum, quod est quaerere, an omnis ad ipsoscriminosos,et ideo videri possentnon irregularitas sit communis laicis, vel sit ali- continere pcenam ipsojure latam,quia requi- qua clericorum propria. Respondeo, si ad runt aclionem hominis, ad quem dirigitur formalilatem irregularilatis respiciamus, de tale praeceptum. Nihilominus tamen hoc non se quamlibet irregularitalem esse communem obstat, quominus verba illa sufliciant ad irre- laicis, maxime si sit irregularitas simpliciter gularitatem ferendam. Est enim considerau- et tolalis. Si autem respiciamus ad causam dum, illa verba non praecipere impositionem irregularilatis, aliquando est ila clericorum poenae, sed executionem, et ideo supponere propria, ut non possit in laicis inveniri, ut poenam jam incursam, seu (quod perinde est) patet in irregnlaritate, v. gr., quae contrahi- illam efficaciter imponere in actu exercito. tur propter violalam excommunic.itionem per Sicut si excommunicatio a canone feratursub executionem Ordinis Ecclesiastici ; haec enim hac forma : Si quis hoc fecerit, nullus cum eo causa non potest in homine mere laico repe- com/;mm'ce£,significatur, excommunicationem rin. Et ideo in his irregularitalibus, quae ob ferri ipso facto, ut insuperioribus diclum est. dictam causam sunt proprice clericorum, ali- Ratio vero est, quia execulio pcenae supponit quando potest esse res magis obscura, an pccnam imposilam; ergo quando lex imme- scilicet lalis pcena sit vera irregularitas, vel diate praecipit privalionem aliquam ut obser- tantum suspensio, si nomen irregularilatis in vandam ex vi sua, simul impomt illam pri- ipso jure non exprimatur. Existimo tamen, vationem ut pcenam vel impedimentum ipso regulariler loquendo, pro hujusmodi casibus faclo incurrendum, sive id praecipiatex parle esse sufficienter et sub proprio nomine ex- ipsius rei, qui abstinere debet, sive aliorura, pressam in jure irregularilatein. Si alicubi qui illum debent vitare; haec enim duo corre- tamen non fuerit res ila clara, consideranda laliva sunt, et in uno aliud includitur. Et ideo cruntalia verba. inlerdum lex fertur explicando prohibilionem 4 4. Nonnullx irregularitatis formulx pro- ex parle personae quasi palienlis, inlerdum ponunlur. — Notandum circa tres ultimas vero ex parte ipsius agenlis, ut in diclis for- SECT. VIII. DE FORMA FERENDI IRREGULARITATEM. 369 mis, et clarius in cap. Praecipimus, dist. 34, trario vero cum de irregularibus dicitur, non ex Gregor., lib. 2, epist. 25 : Prxcipimus ne admitti ad clerum, vel ad Ecclesiasticum mi- unquam illicitas ordinationes facias; et infra : nisterium, sumendus est clerus proprie prout Si quos hujusmodi repereris, non audeas pro- per Ecclesiasticos Ordines constituitur. Ali- movere. Loquitur autem aperte de bigamia et quando enim comprehenduntur sub cleri no- aliis defectibus inducentibus irregularitatem. mine omnes Ecclesiasticaa personas, in quibus Similiterin cap. Si laici, dist. 34, dicitur : Ad sunt religiosi, etiamsi Ordinem non habeant; ministerium Ecclesiasticum nullo modo addu- quomodo sumitur in cap. Duo sunt 12 q. 1 catur. Et in cap. sequent.: Non admittatur ad et in cap. Si quis suadente, 27, q. 4; propriuy clerum. vero sumitur pro solis ministris Ecclesiasticis, 15. Per privationem sacerdotii ssepe totalis soletque formaliter a monachatu distingui, ul irregularitas significalur. — Clericus in quo in cap. Alia, cum multis, 16, q. 1. Atque in Sensu in lege ferente irregularitatem sumatur. hac proprietate sumitur in canonibus, quse — Sexta forma sumi potest ex c. Curandum, illis verbis irregularitatem imponunt. 34 dist., ibi, non aspiret ad Ordines, et loqui- 16. Ultimo preeter dictas formulas numerat tur de bigamo. Et in originali, Concilio Ro- aliasMaiol., lib. 1, cap. 1, de Irregular., quee, jmano sub Hilario, c. 2, statim additur de vel non inveniuntur, ut quomodo citaturex simili irregulari, repellendum esse, etc. Et in cap. De laicis, dist. 34; nullum est enim tale c. 3 de aliis irregularibus dicitur : Ad sacros caput in illa; dist. 12 autem, q. 2, ubi inveni- Ordines aspirare non dudeant. Septima sumi tur, nullum habet verbum quod irregularita- potest ex cap. ultim., 55 dist., ibi : Illi non tem indicet. Vel non sunt verba juris cano- possunt secundum canones sacerdotii jura nici, sed Gratiani, ut quse citantur ex d. 81 concedi. Sicut etiam in can. 16 Apostolorum post cap. 1, vers. Quolibet, ibi, ordinari non dicitur : Nonpotestesse exnumero saceraotah. debei. qnas ibi non significant irregularitatem, Octava sumi potest ex cap. Miror, 50 dist., sed obiigationem non ordinandi indi°nos. ibi, sacerdotio privatus; quanquam enim hoc Similiaque sunt, quee citantur ex dist. 42, in verbum generale sit, et degradationem vel princip., ibi : Prohibendi sunt a sacerdotio, depositionem significare possit, tamen ex qui ab opere pietatis probantur alieni. Vel circumslantiis et materia de qua agebatur, oerte talia sunt verba, quae censuram potius, scilicet, de homicidio voluntario, satis deter- vel ad summum pcenam Ecclesiasticam in minatur ad siguificandum irregularilatem. In communi signilicant, ut in cap. Tanta d. 86 quibus formis advertere licet, ssepe fieri men- ibi : Fixa jam maledictione feriremus. Qua3 tionem solius sacerdotii, ideoque non videri vero citantur ex cap. Consequens, dist. 88 : verba sufficientia ad inducendam irregulari- A clericalibus officiis abstinere cogantur, tatem totalem, quee includat privationem in- suspensionem aperte significant, et ferendam feriorum Ordinum. Nihilominus tamen dicen- potius quam latam. Sicut etiam illa ex cap. dum est, regulariter per illa verba significari Episcopi, 12, quaest. 1, communione privetur, totalem irregularitatem, vel nomine sacerdo- significant excommunicationem ferendam. tii totum statum clericalem comprehendendo, Denique addit preedictus auctor, seepe jura vel certe quia inferiores Ordines ad sacerdo- canonicautihac voce, animadversio, quee vox tium ordinantur, et ideo qui a sacerdotio jure civili accipi solet pro pcena debita pro removetur simpliciter ac perpetuo, ad alios capitali crimine, quomodo videtur accipi iu etiam Ordines censetur fieri inhabilis, nisi cap. In nonnullis, de Judeeis, uude respectu talis sit irregularitas, quae alios Ordines sup- clericorum significare dicitur degradationem ponat, et sine crimine contrahatur, ut in post quam tradendus est clericus brachio se- superioribus tactum est, et ex dicendis in culari, et citat Felin., in dict. cap. In non- particulari evidentius constabit. Hunc autem nullis, et Hostiens., in cap. In quibusdam, de esse sensum dictorum canonum constat ex Pcenis, n. 5, qui nullam mentionem faciunt dicto cap. Miror, ibi, sacerdotio privatus, et irregularitatis. Sed Maiolus de suo addidit tamen loquitur de homicida; et similiter vocem illam consequenter significare irregu- loquuntur de bigamo canones Apostolorum, laritatem; sed formaliter non sequitur, nisi et ldem reperietur in aliis. Dico autem regu- aliunde constet, quia degradatio, nec est irre- lanter, quia aliquando est proprie et in par- gularitas, nec illam secum affert, proprie ticulari sermo de sacerdotali Ordine, quod ex loquendo. De illa ergo voce, animadversio circumstantiis legis colligendum eril. E con- Ecclesiastica, recte concludit Felin. supra, in xxiu bis. 24 370 DISP. XLT. DE ABLATIONE IRREGULARITATIS. in.o, cum Dominico, esse ambiguam et valde per nbsolutionem; ergo etiam irregularitas, gcneralem, et juxla materiam subjeetam de nam videtur esse eadem ratio. Aliunde vero illa judicandum esse. Et ego addo, mngis ctiam appnret, neque absolutionem, neque significare pcenaru ab homine imponendam, dispensntiouem esse necessariam vel possibi- quam a jure latam, et ideo raro ad irregula- lem, quia vel cessat causa irregularitatis, vel ritatem accommodari. non; si cessat, eo ipso tollitur irregularitas sine alin indulgentia superioris, ex regula DISPUTATIO XLI. ^*i Ccssante causa, cessat effectus, qua? in pnesenli maxime locum habere videtur. Quia de modis quibus tollitur irregularitas , irregularitas fertur prrecipue propter inde- PRiESERTDi de dispensatione ejus. ccnliam; ha3c autem auferlur cessante causa; ergo aufertur etiam irregularitas. Unde e Irregularitas pcena auferibilis. — Major, contrario si causa non cessavit, uon poterit lib. 4 cle Irregularitate, cap. T, num. 22. — tolli irregulnritas eliam per dispensationem, Anlequamadpctrticulares irregularitates des- quia semper manet indecentia; non videtur cendamus, necesse est, ut sicut genernlem autem posse per dispensationem fieri, ut cum doclrinam de irregularitate, quantum ad ejus indecenlia licite Ordines suscipiantur vel ad- institutionem et efleetionem tradidimus, ita minislrentur. eliam de modis quibus auferri potest dica- 2. Regula universalis. — De ablatione irre- mus. Supponimus autem irregularitatem au- gularitatisperbaptismum. — Richardi opinio. ferri posse, ut constat ex Ecetesiffl usu, et ex — Aliorum sententia. — Terlia opimo. — In eo, quod neque est impolentin simpliciter, hac re communis doctrina est, irregularit itera neque pcena irremissibiiis. Quanquam non et per dispensalionem, et aliis modis tolli desint, qui dislinclione utantur, dicentes, posse. Ita Sylvest., verb. Irregularitas, ia quamdam esse irregularitatem mngnnm, quae fine, et aliiSummisUe, eodem verbo. Qui pra> dispcnsalur, aliam vero maximam, quse nun- cipuetres modos assignant lollendi irreg dari- quam dispensatur, ut quod csecus ordinetur. tatem, scilicet, per baptismum, per relgionis Sed non est necessaria distinctio, quia si de- ingressum, et per dispensationem. Sed quod fectus talis sit, ut omnino sit indispensabilis, ad baptisinum attinet, dictum in superioribus revcra non est propria irregulnritas, scd erit est, ante illum nullam esse propriam irregu- impolentia aliqua, vel impedimentum jure di- laritatem, et ideo non proprie dici, irregula- vino vel naturali impediens, vel sinipbciter, ritatem tolli per bnplismum, sed dicendum vel digne recipere, vel minislrare Ordines. Si potius esse, defeclum existentem in homine vero impedimentum est dispensabile, quod ante bnptismum non reddere hominem irre- majorem vel minorem requirat causam, et gulare; posl baptismum. Haec autem regula quod frequentius, aut rarius dispenselur, non sub hac generalitate non admittitur ab omni- vefert, neque variat rationern irrcgularitatis. bus. Nain llichardus, Quodlib. 2, 22, absolute Supposilo ergo, quamcumque propriam irre- negat irregularitatem aliquara tolli per bap- gnlarilatem tolli posse saltem per dispensa- tismum, eliam illam, qua3 propter culpam tionem, duo a nobis pracipue videnda sunt. contrahitur, quia irrcgularitas, inquit, non Primum, an possit aliquando sine dispensa- contrahitur sub ea raUone qua culpa est, sed tioue lolli, et consequenter quee rcquirantur sub aliqua alia. Alii generaliter admittunt lalem dispensntioncm. Secundum, npud illam regulam, eslque consentanea doctrinaa quem sit poiestas dispensandi in hoc defectu. Ilieronym., epist. 83 ad Oceauum. Alii dis- tinctione utuntur, nam de irregularitate, quae SECTIO I. provenit ex peccato, vel ex sequela peceati, quae est infamia, asserunt non iuduci iu bap- Utrum possit irregularitasjimer quam per dispensa- lisul0 pr0pter peccala quae prajccsserunl. De alia vero irregularitale, qua3 siue pcccato 1 . Ratio dubitandi. — Ratio dubitandi esse contrahilur, oppositum docent. Quae fuit opi- polest, qaia irregularitas est impcdimenlum nio Hosliensis, Joannis Andreaj, ct aliorum, de se perpetuum jure canonico introducium; quam videtur sequi Maiol., lib. 4 de Inegul., tr%o nunquam potest tolli, nisi per dispensa- cap. 2, num. 8, reg. 43. Sed tamen Abbas iQ tioncm in jure. In contrarium vero est, quia cap. Gaudemus, num. 6, de Divortiis, cum eeusura. non lollilur per dispensationem, sed aliis, licet admitlat primum membrum hujus SECT. I. AN ALITER QUAM PEU DISPENSATIONEM TOLLATUR. 371 dlstinctionis , secundum subdislinguendum omnem irregularitalem tolli per professionem p:*;.f, nam in aliquibus admiltitui , ut in illa religionis. Quod tenuit Gloss. ult., in c. Curn quae provenit ex bigamia, juxta sentenliam deputati, de Judiciis, citans cap. Non liccat, A- !>rosii, lib. 3, cpist. 25; el Auguslini, lib. 19, qucest. ultim., ubi solurn dicitur, filium, de Bono conjugali, cap. 18. Idemque esse de qui ingressus est religionem, non posse licile irrogelaritnte ex defectu nalalium nffirmat exluerednri a palre propter ingratitudinem Sylvesfer supra, quresl. 28. Addunl iamen hi quam ante rcligioncm commiserat, quod est Doctores, aliquam irregularitatem, qufe sine longe diversum, nec-polest exiendi atl irre- culpn contrahi solet, ut est illa, qua) dicitur gularitatem cum sufficicnli fundamento, exvi exdefeclulenilalis.impedirirationebaptismi. illius textus. Eamdem vero opinionem tenet Qiiod etiam tenet, Angelus, verb. Irre ;ulari- Glossa in c. ult. de Filiis Presbyt., quas cliam tas, 2, et Armil., num. 87. Sed hoc loco non citat Aulhenticam de Monach., in princ, qua3 possumus particulares quaesliones tractare communiter ad hoc allegalur ; secl immerilo, aut definire. Et ideo neque possumus regulam quia non loquitur de ingressu, vel professione on.nino gcncralem constituere, nam ha^c pen- religionis, sed de vita et conversatione reli- det ex parlicularibus qun-sfionibus. Possumus giosa; nec Ioquitur de irregularitate, sed de autem cum hac exceptione generalim dicere, macula morali, ut recte Glossa ibi exposuit. in homine denuo baptizato nullam manere Quocirca tam universalis regula non \idetur irrcgularitatem ratione praecedentium actio- in jure fundala; et ideo alii distinguunt de nuni aut conditionum , nisi ubi oppositum irregularitate contracta ex peccato, vel sine sufficicnter in jure constiterit. In hoc enim illo, et de posteriori affirmant tolli per in- videnlur fere convenire Doctores citati. Et gressuin religionis, non vero priorem. Et ci- congrua ratio reddi potest, quia per baptis- tatur Gloss., in cap. Quantumlibet, 46 dist., mum denuo regeneratur quisetefficiturquasi quee non loquitur generaliter. Id autem asse- novus homo, et ideo per se loquendo ac re- ruit Glossa in cap. 2 de Apostatis, quamvis gulnriter, omnis rnacula et indecentia ab eo in fine non videatur esse constans in hac sen- tollilur, pracserlim illa qua3 in culpa fundatur. tentia ; neque existimo posse aliquam ex illis Beinde omnis irregularilas est de jure posi- parlibus ex jure generaliter probari. Et ideo ti\;i; omne autem positivum jus, generatim alii negant posse aliquid circa hoc universe lequeQMJk», dirigitur ad baptizatos; ergo non affirmari, nisi hoc solum, quod illa tantum esl extcndendum ad defeclus commissos ante irregularitas per religionem tollitur, cui hoc ■feaplisuium, nisi id fueritinjure expressum. est jure concessum, qua3 fuit senlentia Pa- Eteec igitur generalis rcgula contra Richardum norm., in cap. 2 de Apostatis, n. 7, et per se obscrvanda est. An vero in casu bigamiee, considerata videtur valde probabilis. Quia si vel aiio, admittenda sit exceplio, suo loco nl>u')i jura loquuntur de hoc modo tollendi dicemus. kregui em, non loquuntur in generali, sed in particulari de una vel alia, ut videre De secundo moclo ablationis irregularitatis llcel in cap. 1 de Filiis Presb., cum simillbus. per ingressum religionis. Neque in his rebus argumentum a simili est efficax, ut srepe dictum esr. Unde in aliis ju- 3. Vide Felin., c. Cu deputati, de Judic, ribus significatur, esse necessariam dispen- num. 2, et Addit. 2) ibed. — Prima sententia. sationem, facilius tamen concedendam in fa- — Secunda sententia. — Tertia sententia et vorem religionis, cap. 2 de Apostaiis. Ergo vera. — Circa secundum modum tollendi nulla potest generalis regula assignari, serf irregularilatem per ingressum religionis ad- in singulis irregularitatibus consulenda sunt, vertendum est, njiud esse irregularitatem jura. Atque hanc partem secuti sunt Angel. tolliper rcligionis ingressum ipso facto et sine et Sylv., v. Irregularitas, in fine, et Ann., alia dispensatione, aliud vero irregularilatein n. 88. Addit vero Sot., 4, d. 25, qua?st. 1, anle religionis ingressum contractam, per art. 3, nunc de facto hunc morem in religio- illius ingrcssum fieri dispensabilem per reli- nibus servari, ut omnis irregularilas per reli- gioneni ipsam seu Pnelatos ejus. Rursus in gionis ingressum tollatur, excepta bignmia,et utroque casu loqui possumus, aut de jure homicidio volunlario, sive, inquit, hoc fuerit communi, aut ex privilegiis religionj.m. Hic oblentum jure coummni, sive consuetudine prncsertim Ioquimur de jure communi, de quo vel privilegio. Cujus quidem assertioni, quan- varise sunt senlentise. Quidamenim nsserunt, tum ad factum seu morem sua3 religionis 372 DISP. XLI. DE ABLATIONE IRREGULARITATIS. spectat, fidem adhibere possumus. Quod vero jus, hominem eximere a tali prohibitione. In spectatad jus commune, nullum ita generale quo servandse sunt regulae generales de re- reperitur. Privilegia autem religionum con- quisitis ad valorem, et honestatem talis dis- sulenda sunt. Utrum autem potuerit sola con- pensationis ; nam eadem ratio est de hac, et suetudine introduci talis dispensatio, gene- de qualibet alia, quae circa humanum jus ver- ralis quaestio est de potestate jurisdictionis, an setur. per consuetudinem acquiri possit, quae de va- 5. Secunda condusio. — Varii irregulari- riis actibus saepe in superioribus tractata est, tatum modi quoad perpetuitatem causse. — et eodem modo est in praesenli definienda. Secundus. — Secundo dicendum est : ut dis- Nam ubi fuerit talis consuetudo , retinenda pensatio in irregularitate locum habeat, ne- est, quia licet per se sola non valeat dare cesse est, ut causa irregularilatis duret; nam jurisdictionem, est tamen sufficiens signum illa cessante, per se cessat irregularitas, nec potestatis concessae, etiamsi fortasse nunc de est necessaria dispensatio. Ut hoc explice- expresso privilegio non constet. De hac igitur mus, distinguere possumus varias irregulari- ratione tollendi irregularitatem circa singulas tates quoad perpetuitatem causae. Quaedam commodius dicemus ; ubi etiam de privilegiis est habens causam omnino immutabilem; hu- religiosorum , quae necessaria fuerint, attin- jusmodi est omnis illa, quae fundatur solum gemns; nam alia in proprium opus de reli- in actu praeterito, quatenus semel factus est, gione reservamus. quia quod factum est, infectum esse nullo modo potest; et haec irregularitas est de se De ablatione irregularitatis per dispensa- perpetua, quamdiu persona durat. Hujusmodi tionem. est irregularitas ex defeclu natalium, quae so- lum fundatur in conceptione sine vero matri- 4. Prima conclusio. — Circa tertium mo- monio. Similis est irregularitas ex homicidio; dum dicendum in primis est, irregularitatem sufficit enim occidisse, etiamsi per miraculum tolli posse per propriam dispensationem, non homo occisus postea resurgeret. Denique idem vero per absolutionem. Prior pars communis est in omni irregularitate ex delicto contracta, esl, et probatur, quia sicut dispensatio cadit quia non fundatur in delicto, ul perseverante in jus humanum, juxta cap. Proposuit, de moraliter seu habitualiter, sed inhocsolum, Concess. Praebend., ita etiam cadere potest quod fueritcommissum. Etob hanc rationem, in irregularitatem. An vero aliqua sit exci- quantumvis peccatum per pcenitentiam, vel pienda, dicemus infra agentes de bigamia, in absolutionem tollatur, haec irregularitas ma- qua existimatur hoc habere specialem diffi- net, donec per dispensationem tollatur. In his cultatem, quia in cap. Supereo, 2, de Bigamis, ergo irregularitatibus solum habet locum hio significalur, in irregularitatem illam non ca- modus auferendi illas a subjecto manente, dere dispensationem ; verumtamen non dici- quia statum causae necessario semper durat. tur esse impossibilem, sed difficilem. Altera Aliae vero sunt irregularitates, quae et tempo- pars declaratur, supposita differentia inter ralem causam habent, et expresse feruntur illa duo, quae in hoc consistere videtur, quod solum pro illo tempore, pro quo causa durat: absolutio significat actum justiliae, in quo hujusmodi est irregularitas ex defectu aetatis, causa aliqua seu judicium terminatur ; dis- quee propterea solum durat, durante tali pensatio vero solum est quaedam exceptio a aetate, et consequenter dispensalio solum ha- communi lege seu prohibitione; et ideo illa bet in ea locum, quamdiu durat causa seu duo habent rationem moralem valde diver- tempus irregularitatis ; quo tempore durante sam. Ratio ergo, ob quam dispensatio cadit posse talem dispensationem concedi, praeter in irregularitatem, et non propria absolutio, rationem supra factam, usus ipse satis con- est, quia irregularitas habet vim cujusdam firmat. absolutae prohibitionis, vel perpetuae simpli- 6. Tertius. — - Tertio sunt aliae irregulari- citer, vel pro tali tempore, seu durante tali tates, quae habent causam, quae non consistit Statu rerum ; et ideo quantumcunque homi- tantum in actu praeterito, sed in aliqua re vel nem pceniteat sui delicti, vel causam suam in privatione permanente et durabili, qualis est judicium afferat, nunquam potest ex. vi ali- aegritudo, vel debilitas corporis, aut alius si- cujus sententiae liberari a tali onere. At vero milis defectus, qui aliquando solet esse na- non obstante hac condilione irregularitatis, turaliter immulabilis, ut est defeclus unius, potest Praelatus, qui potestatem habet supra v. g., vel quid simile, et tunc nulla est diffi- SFCT. f. AN ALTTER QUAM PER DTSPENSATIONEM TOLLATUR. 373 cultas, quin per dispensationem solam auferri gationis sine culpa; ut in exemplo posito de possittnlisirregularitas, seclusomiraculo. Ali- illegitimis, abrogata lege, qua3 illos facit irre- quando vero talis causa cessare potesl natu- gulares, non solum fierent habiles illegitimi, raliter, ut si lepra auferatur, vel debile mem- qui postea nascuntur, sed etiam jam nati ; et brum pristinse saluti restituatur. Et tunc est hoc probat optime ratio facta de efficacia generalis regula, cessante causa irregulari- abrogalionis. Item quia non est major ratio tatis cessare irregularitatem, absque alia dis- de una quam de alia. De irregularitate vero pensatione, juxta illud Ambrosii, ep. 82. Ubi jam contracta ratione delicti, res videtur du- causa non hseret, vitium non imputatur, et bia, quia illa est pcena jam imposita propter habetur in cap. Neophytus, dist. 61, et est delictum commissum ; per abrogationem au- communis sententia cum Glossa in cap. Post tem legis poenalis quoad pcenam quam impo- translationem, v. Cessante, de Renunc.,argu- nit, licet fiat, ut in posterum talis pcsna non mento illius textus, et in cap. Super eo, de incurratur propter tale delictum, non tamen Elect. Quibus locis Joannes Andreas, Panor- remittitur pcena prius inflicta propter delic- milanus, et alii disputant de sensu illius pro- tum antea commissum; ut si Ecclesia nunc positionis vulgaris, cessante causa cessat effec- abrogaret legem prohibentem aliquid sub tus, cap. Cum cessante, de Appell.,cumaliis. pcena excommunicationis ipso facto incur- Omissis tamen eorum doctrinis, et distinctio- rendse, efficeret quidem, ut in posterum id nibus, in pra:senti materia sermo est de causa committens non maneret excommunicatus, intrinsece (ut sic dicam) constitutiva irregu- non tamen tolleret excommunicationem antea laritatis, quia ponit in subjecto intrinsecam contractam per tale delictum, sed necessaria rationem ejus, qua ablata tollitur (ut sic di- esset illius absolutio; ita ergo videtur de irre- cam) materia illius irregularitatis. Exemplum gularilate dicendum. Quod profecto est satis afferre possumus ex canone 78 Apostolorum, apparens, maxime si in abrogatione legis sint ubi primum sic dicitur, Si quis dsemonem ha- aliqua verba, quae tempus abrogationis respi- bet, ne fiat clericus; statim vero subjungitur, ciant. Nihilominus tamen, si abrogatio sim- Purgatus autem recipiatur, et si sit dignus, pliciter et absolute fiat, v. gr. quod homicida, fiat. Idem est de defectu ignorantiae, si sup- aut rebaptizans jam non sit irregularis, pro- ponamus irregularitatem inducere, nam si babilior est dicta sententia, quia talis abroga- ignorantia tollatur, tollilur materia ipsius ir- tio favorabilis est, et ideo amplianda; verba regularitatis, argumento cap. Statuimus, 61 autem illa de se indifferentia sunt, etcompre- dist. Idemque est suo modo in infamia, si vere hendunt tam illum, qui jam est homicida, et oranino auferatur, ut saltem in infamia quam qui futurus est. Accedit, quod primaria facti potest contingere. In his ergo casibus ratio irregularitatis non est punitio, sed de- non est necessaria dispensatio, nisi quamdiu centia rerum sacrarum, et ideo si per abro- causa non cessat; illa tamen durante, cum ir- gationem legis jam non consideratur in illo regularitas duret, ita poterit dispensari sicut delicto indecentia aliqua in ordine ad sacros quselibet alia. Ordines, non refert, quod delictum ipsum 7. De ablatione irregularitatis per abroga- fuerit committendum vel commissum. Secus tionem legis illam ferentis. — Tripliciter com- vero esset, si non immediate abrogaretur lex paratur abrogatio legis ad causam irregu- irregularitatis, sed alia lex ferens censuram, laritatis. — Unde obiter intelligitur, quid per cujus violationem irregularitas contracta censendum sit de quodam modo auferendi est, nam per talem abrogationem non aufer- irregularitatem, quem aliqui assignant, per retur irregularitas, quia lex, virtute cujus abrogationem legis ferentis irregularitatem; incurritur, semper integra manet; imo per ut si nunc, v. gr., Ecclesia auferret legem, absolutionem a tali censura non aufertur ir- quee illegilimos facit irregulares, eo ipso au- regularitas, quia sunt impedimenta diversa. ferretur talis irregularitas, quia efficacior est 8. Rationibus dubitandi fit satis. — Ra- abrogatio, quam dispensalio. Est enim hsec tiones dubitandi in principio positae ex dictis sententia mihi certa quantum ad duo. Pri- solutae sunt, praeter ultimam, quoe inlende- mum quoad irregularitates nondum contrac- bat, manente causa non posse irregularitateni tas, quia post abrogatam legem non contra- dispensari, quia manet indecentia. Dicendum hentur, ut per se notum est, cum ex efficacia est enim, hanc indecentiam non semper esse legis pendeant. Secundum quantum ad irre- tantam, aut talem, ut secluso jure posilivo gularitates jam contractas ante tempus abro- reddat actum illicitum, ideoque, ea non ob- ^74 DISP. XLI. DE ABLATIOiNE IRREGULARITATIS. stante, posse per dispensationem lolli irre- salis, nonsolum quoad loca, et personas, sed gularitatem; maxime cum possit intercedere etiam quoad irregularitates, quia nulla est, ratioiiabili.s causa, per quam illa minor de- quee per Summum Pontificcm dispensari noa centia compensetur. Semper tamen, in bis possit. Nam omnis irregularitas est de jure pi-cTcipuc irregularitatibus, quae ex defecti- positivo; in loto autem jure positivo polest bus aniimn vcl corporis proveniunt, cavere Papa dispensare, ut ex suprema ejus potes- oportet, ne aliquid admittatur, quod revera tale constat, et ex c. Proposuit, de Concess. sit contra decenliam minislerii sacri. prsebend. Et c. Significasti, de Electione, et cap. Sunt quidam, 25, quccst. \. Quseri vero SECTIO II. polest, an talis dispensatio requirat causam; sed resolutio est, ut licite fiat, requiri cau- Apud quos sit potestas dispensandi in irregularitate. sam, non tamen ut valida sit , juxta gene- ralem doctrinam de dispensatione legis hu- \ . Quxdam supponuntur ad quxstionis de- mana3. cisionem. — Supponendum in primis est, po- 3. Secunda conclusio. — Secundo dicendum teslatem hanc spiritualem ac supernaturalem est, jure ordinario nullum Episcopum posse esse, et a Christo Domino concessam. Nam dispensare in irregularitate secundum se seu pote tas ferendi leges, et dispensandi in illis, generatim sumpta ; sed solum in his irregula- :lem ordinis sunt, et polestas ligaudi et ritatibus dispensare posse, quae illis conce- sohendi respeclive sumpla. Deinde suppono dunlur. Haec est connnunior sentenlia Cano- potesialem hanc jurisdictionis esse; non est nistarum in cap. At si clerici, de Judiciis, et enim polestas Ordinis; constat enim in uni- Summistarum, proesertim Angeli, v. Dispen- versum dispensationem in lege aclum juris- satio, n. o; Sylvest., quaest, 9, 10 et 44, et diclionis esse, unde tantum a superiore circa aliorum Doclorum in c. Cum illorum, de Sent. subditos exerceri valet. Potest autem (ut hoc excom., ex quo textu potest bsec assertio obiler dicamus) hic actus dici jurisdictionis comprobari, et ex multis aliis, quos infra suis volunlaria?, quia non perlinet ad coactionem, locis refaremus, quibus constat, Episcopum Sfid potius ad favorem et gratiam : aliquid non posse dispensare in variis irregularilati- vero participarc potest de jurisdiclione coac- bus; id enim non provenit ex speciali reser- tiva, qualenus per polestatem superioris valione, quaj raro vel nunquam in jure ad- etiam ab invito auferri potest, quia irregula- jungitur ; provenit ergo ex generali eausa, ri ; non pendet ex voluntate habenlis, sed quia Episcopus ex vi sui muncris non habet imponentis illam. Suppono tcrlio, polestatem polestalem dispensandi in irregularilate, nisi banc alicui convenire ex immediala Christi ei specialiler concedalur. Ratio est, quia infe- concessione; aliquibus vero per alterius ho- rior non potest dispensare in lege superioris, minis comuuiniealionem. Rursus poteslatem nisi ei concedatur ; irregularitas autem sein- hanc in aliquo esse ordinariam, in aliis esse per est ex lege superioris comparalione or- posse delegatam ; nam quoad hsac omnia ea- dinariorum Episcoporum, ut supra ostensum dem est ralio de hoc actu jurisdictionis, et de est : ergo. Confirmalur ck. diclis supra, dis- jjiig.. put. 29, sect. 2, de suspensione lata a jure in 2. Prima conclusio. — His supposilis, primo pcenam delicli commissi, quod non possit certum est Summum Pontificom ex divino Episcopus in illa dispensare, nisi in ca.sibus iure et immediate a Christo habere ordina- sibi coneessis ; nam eadem ralio mililat iu ir- riam, universalem, ac supreinam potesla- regulariiate, ct omnia ibi dicta possunt hic tcm dispensaiub in irregulaiitate. Palel, quia appbcari. Et difficultas, quffi orilur ex c. Nu- Summus Pontifex habet suam poteslalem im- pcr, de Sent. exeomm., ibi eliam expedita mediate a Christo; quajorilimwia est; quia ex est, et ita sentiunt auelores ibi citati, ct ex vi proprii muneris competk. taiumani pastori decreto Coneil. Trident., slatim tractaudo totius Eeoksiear. Esl eliam suprema, quia soli amplius coniirmari poterit. Christo immediate subest, et a nullo alio pen- det. omnes vero alii pendent a Summo Ponti- Quibus in casibus possint Episcopi in irregu- fice, eiiam (piantum ad hunc aetum. Propter laritate dispensare. quod certum etiam est, posse sibi reservare disjiensationem cujuscuuupie irregularitatis, 4. Jam vero inquirenduin occurrit, qui sint si vein. Deinque dicilur hajc poteslas univer- illi easus, in quibu* Episeopis coucessa est SECT. II. QUIS POSSIT IN EA DISPENSARE. 375 irregularitatis dispensatio. Rcspondeo, duo- tum, lunc dispensare in tali legc, aut est con- bus modis posse hos casus dcsignari : primo cedere, ut talis actus possit fieri sine delicto ; in particulari et in specie singulas irregulari- et hoc non habet locum in his delictis, propler tates ab eis dispcnsabiles numerando; et de qua?, irregularitas imponilur, quia sunt gra- hoc dicemus in discursu totius materise, nam vissima crimina , et contraria naturali aut tractando de unaquaque irregularitate vide- divino juri. Aut cst conccdere seu praevenire, bimus, quid circa illam possit Episcopus. ut irregularitas non contrahatur, etiamsi talis Alius modus esse potest per aliquas regulns actus fiat, et hoc majori ratione hic locum generalcs. Possuntque dua3 praccipua? tradi. uon habet, quam in actibus, qui non sunt de- 5. Prima generalis regula. — Reguiam Hcta. Igitur ex regula nulla poteslas colligi hanc minime ad praxim applicari posse. — potest. Prima est de jure antiquo juxta communem doctrinam Canonistarum, lunc posse Episco- Decretum Concilii Tridentini, sess. 14, cap. 6 pum in irregnlaritate dispensare, quando po- de Reformat., expenditur. test dispensare in ipsamet lege, quoe talem irregularitatem imponit. Hanc cnim rcgulnm 6. Secundaregula. — Primum corollarium. circa suspensionem supra constituimus; vide- — Secundum corollarium. — Interrogationi tur aulem habere eamdem rationem in irre- satisft. — Alia regula sumitur ex jure novo gularitate,quianon requiritur major potestas Goncilii Trident., sess. 24, cap. 6 de Refor., addispensandum in pcena legis, quam in ipsa ubi conceditur Episcopis, ut dispensare pos- lege, ut in citata disputat. de Suspensione te- sint in omnibus irregularitatibus ex delicto tigi. Ha?c autem regula supponit esse aliquam occnlto provenientibus , excepta ea , qune legem, irregularitatem imponentem, qua? oritur ex homicidio volunlario, et exceptis possit per Episcopum dispcnsari, de qua ea- aliis deduclis ad forum contentiosum. Circa dem qua?stio slatim occurrit, qusenam sit talis quam regulam optime advertit Romana Con- lex. Cui nunc omnino satisfacere non possu- grcgatio, Episcopos illarum regionum , in mus, donec per singulas Icges irregularitatem qnibus Conciiium Tridenlinum receptum non imponentesdiscurramus. Videlur tamen dicia est, non posse hac uti facultate, quia hsac rcgul i in prcesenti materia nihil habcre utili- facultns de novo est per Concilium data, ideo tatis. Quia duobus modis intelligi potest dis- pradictis Episcopis non confertur, quia par pensari in lege. Primo post commissum actum debet essc conditio favorum, et onerum ; ubi contrarium ipsi legi, vel post conlractum de- ergo Concilium non recipitur quoad leges et feclum, quem lex vitare studet; et hoc modo onera , acceptari non potest quoad favores; dispcnsare in tali lege nihil aliud est quam non fuit enim mens Concilii aliter eos conce- dispensare in irregularitate contracta ratione dere. Unclc etiam obiter constat, quod a illius; et ideonon potest assignari pro regula, principio dicebamus, Tipiscopos non habere quod tunc possit Episcopus in irregularitate facultatem addispensandum in irregularitate, dispcnsare, quando potest dispensare in lege nisi eis conccdatur. Unde hic eliam absolute ferente irregularitatem, quia nihil aliud esset conceditur h?ec potestas, sed cum duplici quam idem per idem dicere. Secundo potest exceptione. Una est de homicidio voluntario, dispcnsari in lege antequam incidatur in de quo tractabitur infra. Alia est de delicto ipsam ; et hoc modo nullam esse legem feren- ad forum contentiosum deducto, quae videlur tem irregularitatem. in qua possit Episcopus non recte coheerere cum ipsa regula. Nam ibi .dispensare. Si enim talis lex ferat irregulari- solum conceditur facullas in casibus occultis; . tatem absque delicto, dispcnsare in illa nihil quid ergo necesse fuit excipere casus de- .oliud esset, quam concedere, ul talis actus duclos ad forum contcntiosum, cum mani- vel defectus secum non dfferat irrcgularita- festum sit illos non esse occultos? Hoc adno- tem : quod multo magis csse videlur, quam taverim, ut intelligatur, Concilium non loqui dispensare in irregularitate jam contracta. Et tantum de casibus omnino occultis, qui a ideo mullo certius est, non posse hoc facere nemine sciuntur, sed absolute . •">. de Rel irm >t. lu eo dit, ut in ilio oollegio sit polestaa ad talem antem Pontifex moriator re in- dispeosationem faciendam, eum non babeat tegra, non expiral talis facuitas, ut not.ivit lonc Buperiorem, ad quem possit recurrere. Maiolas, lib. •'>. cap. :,i. n. <;, cura Sylvestro, CSonflrmator, quia delegata poteatate ad ali- wrb. D >&>, q iliis, quia t.dis queiu uctum principalem emsetur delegata delegatiointergratiascomputatur,etideonon ad alia accessoria, quae ad illuiu ordinantnr; cxpir.it uiorte coucedeutis, ut m superiuiibus ergo in preesenti concessa facultate Cardina- dictuin est. lilnis ad eligendom, eonceditur etiam ad tol- lenduni quodcumque impedimentum, quod SECTIO III. solo jure humano fundatur, si justa causa in- tercedat. Accedit, quod si de facto eligatur Quae forma servanda sit in dispensalione irregularitatis. porsona irregularis, et nihil aliud obslat, electio facta tenet, et dignitas ipsa excludit *• Prima conchisio. — Hactenus expli ui- Inregutaritatem; ergo a forliori poterunt, si muscausam efficientem hujus dispensati')iiis; expediat, prsemittere dispensationem, nt eleo- de motiva autem nilul speciale occurrit no- tio convenienti modo et ordine fiat. Qua- tandum, praeler ea, quaj communia sunt dis- propter hanc partem probabiliorem exislimo, pensationi in quocuuique jure, nimirum, re- sive illa vocetur proprie dispeosatio, sive le- quiri proportionatam causam, ut Iicite delur; gitima interpretatio, quod in tali casu possit adde etiam, ut valida sit, quando manat a persona licite eligi, non obstante irregulari- Preelatis Summo Pontifice inferioribus, ut tate, attenta ratione boni communis, quod infra etiam adnolabimus. De maleriali etiam semper est pra-ferendum. causa nihil necesse est dicere, cum nulla alia 15. Qui habeant potestatem delegatam dis- sit, prreter personam irregularem. Solum pensandi in irregularitate. — Ullimo dubitari ergo supersunt pauca dicenda de formali potest, quibus conveniat potestas haec dis- causa, simulque de effectibus constabit. pensandi in irrcgularitate, exdelegatione. vel 2. Primo ergo dicendum esl, nullam for- ptwilegio. Ad quod respondendum est, qu&'S- mam, vel solemnilatem esse circa hoc jure tionem hauc potius ad faclum, quam ad jus prrcscriptam, ut onmes docent; quapropter perlinere; nam jure nulla talis facta est de- ea solum postulanda sunt, quaj ex uatura rei legatio generalis, prout nunc loquimur; de requiruntur. Ut ergo dispensatio sufficienter casibus autem parlicularibus postea dicemus. fiat, necessarium in primis est aliquod Delegatio vero, quoe extra jus fit, cum ad signum, quo sufficienter voluntas dispensan- factum pertineat, vix cadit sub scientiam; tis oslendatur, quia dispensatio ab illa pendet sed juxta diversa munera vel status persona- et sola interior voluntas, nisi manifeslelur, rum, facultales, et privilegia eis concessa nihil operatur inter homines, ut sajpe dixi- c nsulenda sunt. Solum ergo possumus ad- mus. Debet item per tale signum sufficienter verlere, hanc commissionem duplieiter fieri determinari irregulanias, qute dispensatur. posse : uno modo per privilcgia perpetua, nisigeneralibus verbisconcedaturdispensatio prout data sunt Praelalis religionum, qua3 ipsi ab omni irregularitate, quia cum hoc signum scire lenentur; et in opere de religione, quod sit practicum et activum, oportet sufficienter jam molimur, magna ex parte explicabimus, delerminari, quia actiones sunt circa indivi- Deo adjuvante, et in sequenlibus in singulis dua. Quapropter qui plures habet irregulari- irregularitatibus aliquid adnotabimus. Alio tales, si ab unadispensari vult, necesseest, ut modo potest haec commissio fieri ad unum ejus speciem declaret; nam si confuse petat actum vel ad tempus; et de hoc modo pri- dispeusationem a quadam irregularilate, et mum dicere possumus, consideranda esse% dispensatio eodem confuso modo concedatur, verba rescripti, et juxta illorum vim de po- nihil fiet, quia incertum manet quaenara ir- testate concessa judicandum. Deinde oportet regularitas dispensetur, nisi concessio refe- adverlere, quoad usum Romanae Curiee, ple- ratur ad intentionem petentis, et illa fuerit rasque dispensationes, quaea Sede Apostolica de tali irregularitale in particulari, quamvis i. anare putanlur, non fieri immediate a Papa, verbo illam non expresserit; tunc enim va- ced committi in partibus, ut veritate exarai- lida erit dispensalio, quia respectu ejus, qui SECT. III. QU/E FORMA SERVANDA SIT IN DISPENSATIONE IRREGLXARITATIS. 381 di^pensatur, suffirienter dcclaratur voluntas capile poterit limitationem accipere. At vero dispensantis, quod satis est. Non est tamen si dispensatio concedatur cum limitationfl, convenicns modus, quia, ut dispensatio con- tantum operabitur, quantum verba expres», vcnienter fiat, necesse est gravitatem causae vel implicite continuerint; ut si dispensutuf et irregularitatis in particulari cognoscere. quis fuerit ad minores Ordines, non poterit Si autcm in eo casu aliquis vult dispensari a ad sacros promoveri; si autein fuerit dispen- multis irregularitatibus, quas habet, necesse satus ad subdiaconatum, non poterit ulleriuf est, ut vel illas in particulari proponat, vel ascendere, poterit tamen minores Ordinef saltem confuse petat dispensari a multis, vel suscipere; virtule enim continentur in illa ab omnibus irregularitatibus, quas contraxe- dispensatione, cum non debeat quis per sal- rit; nam potest una irregularitas tolli sine tum promoveri. Si autem indefinite dispenso- alia, sicut una censura, in hoc enim cst ea- tur ad Ordincs, mulli censent de minoribus dcm ratio, ct ideo per dispensationem unius tantum inlelligi, communis per textum ibi in non tolluntur aliaj, si adsint. Ouocirca si quis cap. Litleras, de Filiis presbylerorum, in pelat dispensationem irregularitatum in certo particulari agentes de irregularitate illegiti- ac definito numero, ut quatuor irregulari- morum. Et quia dispensatio odiosa est, ideo- tatom, v. gr., et eodem modo dispensatio que restringenda sunt juxta cap. 1 , codom concedatur, tunc si contingat irregularitatem titulo de Filiis presbyter., in 6. Sed difficile aliam oblivioni tradi, non manebit dispen- est hanc regulam universaliter acceptare, sata, quia neque explicite, neque implicite quia in rebus indefinita aequivalet universali; in pelitione vel concessione continetur, ne- ideoque juxta maleriam subjectam, et maxi- quc ex vi alicujus connexionis tollitur simul me juxta receptum verborum sensum, et cum aliis, sicut solent peccata oblita remitti. usum in particulari judicandum est. Rursus Aliud vero erit, si in tali dispensalione adda- si dispensatio concedatur cum hac limila- tur confusa clausula includens omnes irre- tione, ad usum susceptorwn Ordinum, ex vi gularitates, quas talis persona incurrit; tunc illius non potest quis novum Ordinem susci- enim etiamsi petens oblitus fuerit alicujus pere, quia sunt effectus diversi, qui frequen- irrcgularitatis, dispensata manet, quia impli- ter in dispensationibus separantur, et diffici- cite et confuse fuit in dispensatione inclusa, lior esse solet dispensatio ad promotionem, quod satis est. Idemque erit, quolies dispen- quam cum jam promoto, ad usum tantura, sans dixerit : Tecum in irregularitate dis- cum ordinatus habet velutiacquisitum jus ad penso, si ex circumstantiis sufficicnter con- usum Ordinis suscepti, et difficilius sit ali- stilerit dispensationemessegeneralem datam, quem privari jure acquisilo, quam acqui- quia tunc omnia dispensata manent, etiamsi rendo. Atque ita notavit Gloss., in cap. Qui- in memoriam non venerint. Et ita censeo in- cumque pcenitens, dist. 50, et indicatur in illo telligendam doclrinam communem, quam re- textu, et in aliis, quos ibi citat. Unde infra ferunt, etsequuntur Navarr., in Sum., c. 26, videbimus, saepe Episcopum dispensare in num. 13, et Maiolus, lib. 5, cap. 51, num. 6. aliqua irregularitate quoad usum suscepti 3. Effectusdispensationis debet ipsa forma Ordinis, non vero quoad novum Ordineni eocplicari. — Tandem necesse est, ut quali- suscipiendum. At vero si dispensatio sit a Onlino: ergo ne- ehjmiimdo rapponatar in eo : qoe id sufHciet, ut MStKutM ui unum, een- tenct (l ult., f 1 i s t . 51, verb. Qni aw pb oogatur. Nam ctiamsi vcrliis, uhi idm, Praelato quocttm- :it Ordinem, poted Bl imkmmobbd Bjoe hahcnte p li in irre- oflici .iii iccitare, et aliud niinistcriuin can- gnlaritate, el mitl li- niendi Eccle iccre. Et nes subditum, qnem scit es9e im -m. ob s.nulem rationcm dispensatkMMMJ ad om- Et idcm tcnct Antoniii . in tra< igj4- i Ordines, sialiud tum addatur, non ncccs- lar., cap. 0. num. \l>; M.dol., lib. 5, eq>. 15. ,i includit dispcnsationem ad benelieia Itatio cst , quia per illnd I hctum tndioatUT 1 lesiastica, pru-sortim illa, qunc pnelatio- suflicicnlcr voluntas dispensandl, I i i vcl jurisdictioneni hahcnt, quia etiam etiain inferior non pra'sumitur agere euilra S eflectus sunt diversi, et non ita con- jns, si potest juro f.ieero; lum etiai. i in t ablato uuo ccnseatur alius ablatus; Ponlilice Summo illud esl sufficiei, im, 1 in particulari niclius explicabitur in id ost c\ aatura talis effectus moralfter con- tibus. sidcrati; erge eadem rationein Episcopo 4. Etiam tte facto potest dispensatio con- suHiciens signum. Aliunde vero non i a Papa. — Ultimo advertendum Mt, liilitum jure positivo Episcopis dRspensare Ikcc, qo.;o diximus, proeedere in dispcnsa- ho<- modo in irrogularitate; nullibi cn: t ,e \crbali, seu expressa. Potcst autcm ali- tat tale jus; ergo est su illa di dispensatio fieri feeto ipso, quasi in tio. Et hinc constituitur differentia m1 lercito; ut si Papa sciens aliqnem esse cominnnicalionem, et irregnlaritatem, quta larem, illum ordim.t, vcl littcras di- jnre Bcclesiastico declaratum est, Episcoptrm as conccdat, cum eo dispensaro cen- non posse absolvere a censura per acliones selur, quia non cst crcdendus Ponlifex agere excommunieationi contrarias, ut supra suo coi . crm possit in juro disponsare. loco vidimus; quod non est circa dis l rje cum lio Ponlificis, etiam tionem in irregularitate declaratum. facta, valida sit, absolute per illud nihilominus Navarr: sentenliam hanc proce- re ccnsolnr. Quapropter sic derc in foro conscientiae, non ver oidinalus, non solum Crdinom, scd ctiam exleriori. In quo censet eonstituen rj \m m Ordinis sic soscepti recipit, «tf restitui- esse differeutiam inter Papam et inferiores t inferiorum Ordinum, propter Episcopos. Et rcddit rationem, quia i .lam positam, quod nemini conceditur satio a Summo Pontifice data sine causa, est rioris Ordinis sino usu inferiorum. valida, non vero data ab Episcopo. Sed hncc ,s lanien ex vi illius facli non cen- ralio solum concludit, quamdiu alias consli- i iiomo dispensatus ad ascendendum terit Episcopum non habuisse legitimam catt- ; i tiores Ordines, quia ut ille actus legi- sam dispensandi, vel illam ignorasse, aui non t i hoc ncrossarium non esl, neque considerassc, talem dispensationem non va- i'\ habet connexionem cum tali facto. lere, quod verum existimo. Si autem opj Deuique si t.de factum cx ignorantia irregula- tum conslilerit, non video cur talis dispen- rita; '.- liat, non polest esse indiciuin dis[>ensa- salio sit rejicionda, etiam in foro ex' n ri. 1 nis, quia non est indicium voluntatis, quia Solum ergo videtur posse conslilui differentaa i. . rantia cousat involuni::rium. Alque ita inter forum inlernum, et extcrnum, in hoc, oumes docent, sumitur ■ ;ue ex his quie BB quod in interno sufficit, ut non constet de sin.ili s de absolutione a censura per causaj defectu, quia subdilus pnesumit supe- f Pontifi is. - riorem recle agere; in externq necessnriura b.. Quid de inferioribus Ponti/ice. — Opinio erit causani probare, si res Jn examen affe- affrmans. — Negavimus tamen illo loco ralur, ut lalius traetat idem Navarr., in c. Si Episcopum posse absolvere ab excommuni- quando, de Rescr., e\cep. 10, num. 3, et alia C;Uioi,e etiani sibi cognita, per solum factum, de h.ic I c dis[)ensatione, quif minus prac- | ..od hic majorem dubitationem habet. Nam tica et moralia sunt, videri posse in Maiolo, nmlli ceusent, posse Episcopum dispensare in supi'a , num. 8 et 9. SECT. I. DE IRREGULARITATE EX INDEBITA RECEPTIONE, ETC. 383 in quo talis irregularitas sine culpn sit salis DISPUTATIO XLII. expressa. Addidi etiaoa, qmndo quis ita per- miltit exterius se ilerum bapli/.ari, ut non »E IRREGULAMTATE CONTRACTA EX ALIQDO habeat intontionem suscipiendi sneramcntum, delicto CIRCA USUM Sacramentorum. secl solum se liberandi ab aliquo timore, vel aliquid similc, non incurrerc hnnc prenim, Explicala doctrma communi, dcscendimus sive alioqui peccct in ca permissione, sive ad singulns irregulnritnles, qucc variis modis non, quia illa non est formalis rcb iptizalio distribui solonl. Quidam illns revocant nd tria ex partc recipienlis cum tali intenlione; poeoa membrn, scilicel rntione dclicli, rntione sa- aulcm illa rostringcndn cst nd formalem re- cramenti, aut ex dcfcctu, sub quihus varia baplizalionem, sicut pcenn impositn hrereiico membra distinguunt, ut vidcre licet in Soto, ipso jure restringitur ad formalem um dist. 25, quccst. 1, art. 2. Alii dividunt in exteriorem, id est, qui ita exlorius sigaifioat quinque memhrn, scilicct, ex defectu anitnce se negare fidem, ut inlerius eliam negcl. Quo ct corporis, ex defectu Icnitnlis el sacra- fit, ut inulto minus incurratur h;ec irrc-mla- menti, et ex deliclo, ut vi.Icre est in Nnvarr., ritns, quotics quis recipil sccundum l)apiis- num. 192. Alii vcl rcjiciunl irregularitatcm nium suh inlentione conditionatn, si foriasse ex defcctu animce, vel tnntutn constiluunt prior bapiisnms vnlidus noa fuit, ctiamsi unnni speciem ex defectu persoms, sive illa conlingat id ficri imprudenter, et sine suffi- sii corporis, sive animce, quod postea exami- cicnti raiione duhilnndi, ncdenique cntn gravi nnndum cst. Alii omnem irregularilalem di- culpa. Nam hccc culpa, vcl cst divetwr ntio- crmt esse ex defectu alicujus boni, undejuxta nis nh illn, quce est in formnli rebaptismo, luor honorum genern, nnimce, corporis, vel esl ila impcrfecta in illo ordine, ut sim- famcc et forlunee, non inconuiiodo in quatuor pliciler non possit diccre baplizaM»: aaan spccies partiuntur, et suh defeclibus nnimcc, illa coiulilio apposita in intentione tollit nni- di ■licln, et nonnullos defecdasr, qui peccntn non mum el spiritum rebaplizalionis. Denique Itinc suni, comprehendunt. Scd quin in ordiue ad conslat, irregularilalem hanc son cssc iinpo- doclrinnm tnoralctn mngis diflerunt duo ge- silnm propler veram susceplionem alieujus nera irregularitatum ex dclicto, vcl sine illo, sacramonli inique fidam; nam illc sccundus o hac partilione uti visum est, et prius baplismus, per cujus susceplionem ontra- d.ccre de irregularitalibus ex dcliclo, quas hilurlnoi' irregularitas, nonestsacramcntum; ad iria cap.la revocabimus. Primum erit de tamea qiin est in it j iriam prioris bnplismi, ! catis ei is contrn Ordines. Sccuu- el fidei, ideo huic crimini adjuncta est tnlis dunt de nliis grnvioribus viliis. Tertium erit nrreg .laritas. spounle de honricfttio propler peculiarem il- 2. Corollarium quartitm. — Corollarium Rus ralionem. quintum. — Ex quo obiter colligilur, si quis Sfcpius rebaplizelur, scepius incuir i 't inc SECTIO I. irrcgdlarilntcm, quia quo'ies nudiiplicatur „k . . , ., . , , .. culpn, prop!er qunm jure ipso imponitur Utrum contrahatur irregulantas per lndcbitaui . .. • •. • •.• bapiiimi ausceptionem. P^1™» lolies ■"■»*»■ Si!lllllS P00™, "»- '™c- tnndo de Censuris dixinxus. Et declnrari po- \. Prima conclusio. -— Maiolus rejicitur. test, quia si quis post primaitt rebapliza* — Corollarium primum. — Corollarium sc- tionem poenitcntiam agcns, irrogularitatis cundum. — Corollarium terthim. — Duplex dispensationem oblineret, postea vero in si- esl usus sacramenti, passivus, scilicet, ct mile crimen laberetur, iterum etiam irregu- aclivus, et de utroque dicemus. Prima ergo laritateni contraheret, quia vere violat legem, assertio sit, per ilerutam reeeplionem bap- per quam talis pcenn ipso facto imponitur, tisttii irregularitatem meurri. De hac re lnte nam rebaptiznlio non dicit tanlunj secundam dixi, in tom. 3, disp. 31, sect. 6, ubi ostendi, baplismi acceptionem, sed tertiam et quar- h.mc irregularitatem esoe in jurc expressnm, tam, et in quocumque numero posl primam. et non incurri nisi inlereedat dclicLum, idco- Ergo, etinmsi prima irrcgularitas non fuisset que excusari cjuoties propler ignornntiam, ablala, cottlrahcretur secunda, quia non re- et honam tidem culpa cxcusntur, cjuod etiam pugm;)! £ simul duns censums vel impe- nunc verum censeo, licet opposifcam tenent dimenla solo nuaiero diversa ex causis dis- Waioh, lib. 3, cap. 44, qui nullum aflert juo, tinctis. E contrario vero infero ex dictis, si 384 DISP. XLII. DE IRREGULARITATE EX DELICTO, ETC contingat aliquem erronea conscientia rebap- tizari, putans vere fuisse antea baptizatum, postea vero constet vel omnino non fuisse anlca baptizatum, vel ex aliquo defectu essen- tiali primum baptismum fuisse nullum, illum est. Et potest facile assignari diversitas ra- tionis; nam in eo casu non repellitur quis ab ordinatione propter indignam baptismi sus- ceptionem, sed prcpterea quod fides hominis sic baptizati non videtur fuisse voluntaria, non esse irregularem, quia nunquam secundo sed ex necessitate, ut in eodem textu dicilur; baptizatus est, quia donec sit verus baptis- est autem inconveniens, ut is, de cujus vera mus vere receptus, non potest esse in re ipsa fide dubitatur, ad clericatum admittatur; iteratio baptismi; ergo nec poena ejus. Nec quee ratio non habet locum in quacumque in- refert, quod quis habuerit animum rebap- digna susceptione baptismi propter aliquod tismi, quia ille processit tunc ex conscientia peccatum ad mores, et non ad fidem perti- erronea, et in effectu non habuit verum ac- nens. Neque in hoc apparet major ratio de tum externum sibi conformem. 3. Conclusio. — Prima exceptio a conclu- sione rejicitur. — Maiolus. — Dico secundo : extra rebaptizationem non contrahitur irre- gularitas per susceptionem baptismi cum quacumque culpa, dummodo a Gatholico mi- nistro accipiatur. Probatur, quia nullus alius est in jure expressus ; solum oporlet exami- nare nonnullas exceptiones. Prima est de suscipiente ficte baptismum, quem manere irregularem affirmat Maiol., lib. 3, cap. 7. Sed non ostendit jus, nec videtur ratione subsistere, quia aut loquitur de fictione con- traria valori baptismi, vel tantum effectui ejus. De priori non potest verificari illa sen- indigne suscipiente baptismum, quam de indigue suscipiente absolutionem aut Eucha- ristiam. 5. Secunda exceptio, c. 1, 37 dist. — Ex illo vero antecedente sumi videtur secunda exceptio, sciiicel, quando receptio sit in arti- culo mortis ex necessitate. Hsec enim ex dicto textu videtur sufficienter probari; nam simi- liter prohibetur ordinatio hominis sic bapti- zati, illis verbis, Ordinari non debet. Confir- matur ex Cornelio P., ep. ad Fabium, apud Eusebium, lib. 6 Hist., c. 32, ubi refert No- vatum fuisse sic baptizatum, et quemdam Episcopum maxime desiderasse illuni ordi» nare. Quoniam (inquit) minime licebat quem- tentia, quia sic baptizatus non manet bapti- quam in lecto propter morbum baptizatum, zatus; non ergo manet irregularis, sed tam sicut huic contigerat, in clerumassumi.U nde incapax Ordinum sicut antea erat. Nec potest hunc casum admittunt Antonin., 3 part., tit. perfecte recedere a tali fictione, donec ite- 18, cap. 6, § 2; Angel., num. 55; Sylvest., rum vere ac legitime baptizetur ; quod si hoc quaest. 21 ; et negari non potest, quia plane faciat, nulla irregularitate impeditus manebit est in jure expressus. Non tamen videtur propter prius delictum, quia neque in jure esse formaliter propler culpam, sed propter lala est, neque in eo statu erat capax irregu- modum suscipiendiin necessitate eegritudinis, laritatis, sicut neque Ordinis. Si vero lo- et propter quamdam imperfectae fidei et quatur de altera fictione, et de propria irre- conversionis suspicionem, minoremque Ec- gularitate (ut plane loquitur, quia negat tolli clesiae satisfactionem , quee inde generatur, per pcenitentiam), oportet, ut ostendat jus, in licet fortasse dilatio culpabilis non praeces- quo sit expressa ; nam impedimentum quod serit, sed per occasionem aliam acciderit, et per pcenitentiam non aufertur, et naturale ita in textu nulla fit mentio culpae (licet GIoss. non est, sed legale, admitti non debet, nisi aliud sentiat), sed occasionis seu necessitatis. fuerit in jure expressum. Unde posset haec irregularitas reduci ad 4. Maioli objectio. —Solvitur. — Sed ob- eam, quae est neophytorum, de qua supra; jicit, nam qui differt baptismum usque ad licet in ea speciesit (ut ita dicam) qualificata; mortis periculum, et tunc quasi necessitate compulsus baptizatur, fit irregularis; ergo multo magis qui ficte baptizatur. Antecedens patet ex Concilio Neoceesarien., can. 12, et habelque locum in adultis; nam infantes neo culpae, nec illius suspicionis vel infamiae sunt capaces, ut recte Glossa notavit. 6. An in duabus limitationibus dict. cap. 1 babetur in can. 1, dist. 57. Consequentia vero requiratur dispensatio, et a quo. — Resolu- probatur, quia majorem facit injuriam sacra- mento, qui ficte iilud recipit, quam qui in necessitate illud digne accipit. Respondetur primo negando consequenliam, quia, ut dixi, argumentum a simili in hac materia nuilum tio. — An utraque causa requiratur ad hanc dispensationem. — Additur vero in eodem cap. 1, in duobus casibus posse hunc ordi- nari. Primo si purgaverit suspicionem per ostensionem fidei et religionis. Secundo si SECT. I. DE IRREGULARITATE EX INDEBITA RECEPTIONE, ETC. 385 necessitas minislrorum urgeat. Quoeri autem Neocoesariens. invalidum est. Tn contrarium potest, an requiratur in his casibus dispen- vero est, quia hoc non videtur argumenlura satio, eta quo danda sit. Glossa ibi significat a simili, sed ex identitate rationis, nam illa non esse necessariam dispensalionem, prae- lex non fundatur in speciali ratione tegritu- sertim in priori casu, quia per sequens fac- dinis, sed formaliter in ratione necessitatis, tum eliditur praecedens praesumptio, et quia quse eadem vel major est in consensu per in texlu non fit mentio dispensationis. Sed vim et metum extorto; ergo, considerata hoc nimium videtur, quia illa pra?sumptio formali decisione illius textus, comprehendit vel suspicio, cum sit juris, debet eliam juri- etiam hunc casum. Atque ita sentit Maiol., dice tolli. Alii ergo requirunt dispensalionem cap. 10, cujus opinio quoad hanc partem vi- Summi Pontificis, ut Maiolus supra, cap. 8. deturmihi satis probabilis. Et quidem expe- Sedhocetiamestnimium, quia aliassuperflua rientia ipsa docet non expedire ordinare erat illa declaratio; item quia si Episcopi homines sic baptizatos, quia maxime in- prohibentur ibi ordinare talem personam, constantes in fide inveniuntur, adeo ut non ita eliam conceditur pro illis casibus. Dico solum ipsi, sed eliam filii, et nepoles eorum ergo necessariam esse, et sufficere dispensa- cum eis educati, et ab eis inslructi, eamdem tionem Episcopi, et hunc esse sensum illius inconslanliam participare inveniantur, etiam limitationis, ut notant ibi Turrecremata et post mullas generationes. alii ; Antoninus, Sylvester et Angelus supra. 8. Tertia exceptio Maioli. — Rejicitur. — Sed quaeres rursus, an utraque causa simul Ultimo extendit Maiol., supra,c. 9, excep- requiratur, vel singulae per se sufficiant. tionem hanc, vel certe ponit terliam genera- Maiolussupra utramque requirit; Glossa vero lem de receptione baptismi post culpabilem et clarius Turrecremata quamlibet per se pu- dilationem ; dicit enim solam moram culpa- tant sufficere, quia in textu Graliani disjunc- bilem, seu dilationem nimiam in suscipiendo tive legitur, aut; quamvis in Voto Concilio- baplismo inducere irregularitatem, etiamsi rum varia sit lectio. Et de prima quidem non baptismus postea ante eegritudinem susci- dubito, quin per se sufficiat; nam cum impe- piatur. Et non affert aliud jus praeter dictum dimenlum hoc fundetur in preesumplione, Concil. Neoeaesariense, quod ita intelligi dicit abhiiio praesumptionis est sufficiens ratio tol- a Glossa et Doctoribus. Sed profeclo Glossa lendi illud. De posteriori aulem potest esse id non dicit, nec Doctores, quos ego viderim, nonnullum dubium, quia Ecclesia debet ha- suntque non pauci. Nec est consenlaneum bere satisfaclionemdedignitate personae, quae textui, quia de dilatione nec verbum habet, ordinatur. Dico tamen tantum esse posse, ut sed solum de eegritudine, et ratio, quam sub- sufticiut, quia hsec suspicio, quae ex tali bap- dit, et supra explicata est, non habet locum tismo nascitur, non est tam vehemens, quin in dilatione, si necessitas excludiilur. Ratio propter aliam urgenlem causam maximo per- autem, quam ille auctor excogitavit, scilicet, tinenlem ad commune bonum possit deponi; quia qui sic suscipit baptismum, praesumitur hujusmodi autem causa est hominum raritas, hoc facere, ut habeat majorem peccandi li- quia clericorum ordinatio est maxime neces- centiam, el negligere propriam salutem, et saria communi bono. Et ideo in mullis aliis consequenler ad baptismum in peccalo acce- casibus censetur sufficiens causa dispen- dere, baec inquam ratio et per se insufficiens sandi, ut patet ex textibus, quos Glossa ibi- est sine jure, et ad fundandum lale ju3 dem refert. parum urgens; nam licet dilatio baplismi 7. Anomnis, qui necessitate compuJsus bap- signum esse possit licentioris vitae, tamen hic tizatur, sit irregularis. — Quaeret vero ipse accessus ad baptismum est efficacius ulierius aliquis, an haec irregularitas exten- signum mutationis vitae, potiusque indicat denda sit ad omues alios casus, in quibus veram conversionem et mutationem, quam aliquis necessitate compulsus baplizatur, ut oppositum ; non ergo sufficit dilatio, si postea per vim vel melum, quae non excludat vo- mere libere baplismus suscipiatur, quia tunc luutatem baptismi (alias nullus esset locus non habel locum jus illud, et aliud non inve- irregularitati), sed reddat minus liberum et nilur. voluntarium. Tunc ergo est dubium, an cum 9. Quarta exceptio. — Objectio solvitur. — tali baptismo inducatur irregularitas, quia de Quarta exceptio ponitur, si quis in loco, ubi hoc non habemus jus expressum , et argu- peregrinatur, et est incognitus, baptizUus menlum a simili ex praedicta iege Concilii est. De quo extat canon 24 Concil. Eliber- xxui bis. 25 386 DISP. XLII. DE IRREGULARITATE EX DELICTO, ETC tini, et apud Gratianum, c. Omnes, 98 dist.: nam stanle illo dubio, ad Ordines admitten- Omnes, inquit, qui peregre seu in peregrina- dus nemo est. Sumitur ex cap. Placuit, de tione fuerint baptizati, eo quod eorum minime Infantibus, de Consccr., dist. 4, quatenu» sit cognita vita, placuit ad clerum non esse dicit, eum, qui non probotur baptizatus certo promovendos in alienis provinciis. Ex his testimonio, pro non baptizatohabendum esse, tamen verbis constat in primis hoc impcdi- quia de ejus baplismo dubitatur. In en ergo menlum non incurri ralione baplismalis, sed casu non poterit quis cum tali impedimento ob ignorationem vitoe, vel morum hominis ad Ordines promoveri. Illa vero non est spe» sic baplizati; soepe enim mores, qui baptis- cialis irregularitas aliquo jure lata, nullura mum praccesserunt, tam pravi esse possunt. enim extat; sed est qusedam prohibi io ex ut impediant legitimam Ordinum susceplio- natura rei; nam in re tam gravi non deijet nem, donec de eorum emendatione sufficienti quis operari cum tali dubio; maxime cum res experimenlo conslet. Fieri etiam potest, ut possit vergere in grave damnum aliorum. talis homo rebaptizatus sit, vel alias irregu- Deinde reducitur ad generale impedimentum laritales habeat, quae post baplismum ma- ex fama dubia ortum. Nam si dubium proce- nent; et idco donec tale dubium, vel suspicio dens de dignitate personse impedit Ordines, tollalur, non admiltilur talis persona ad Or- multo magis id faciet dubium de capacitato dines. Dices, hoc dubium esse mere negali- personee; imo polest hoc reduci adimpedi- vum, in quo omnis, qui non probatur nocens, mentum incapacitatis, quam irregulantulis. innocens est. Respondetur hoc esse verum Quando autem hoc dubium sufficiens sit, quoad privatam a?stimalionem, et bonam de sumi potest ex his, quee in 3 tom., disp. 22, proximo opinionem, et quoad hoc ut nullum sect. 2, tractavi; nam illud dubium, quod malum, vel pcena ei inferatur, non tamen fuerit sufficiens, ut possit aliquis sub condi- ut alicui sacrum ministerium committatur, tione rebaplizari, sufficiet eliam, ut non pos- vel aliud simile munus aut officium; et ideo sit ordinari, donec vel tale dubium tollutur, juxta Ecclesirc consuetudinem anliquam , vel baptismus iterum suscipiatur; dubiuta nemo admiltebatur ad Ordines , nisi post autem, quod adco est leve, ut iteratam sttth accuratam inquisilionem, et teslimonia vitse ceplionem baptismi sub conditione licitam illius, ut habelurinConcilioCarthuginens.lv, non reddat, ueque susceplionem Ordinum can. 22, et apud Cyprianum, epistol. 33, su- impedire polcrit, quia primum vere consli- miturque ex Leone Papa, epistol. 87. Addo tuit rem moraliter dubiam, non vero secun- pi;. lerea, in eo casu non esse dubium omnino dum. negalivum, quia ille modus baplismi in pe- 11. Sexta exceptio. — Exceptio non com- regrino loco prrcbet aliquam suspicionem prehendit baptizatos in infantia. — Sexta ignolae vitse, prsesertim cum quis velit in exceptio est de his, qui baplizuntur ab hasre- alieno loco, ubi incognitus est, ordinari; ticis, quos eo ipso esse impcditos ad Ordines propter quod peregrini in universum prohi- suscipiendos, colligitur ex cap. Vcnturn est, l>enlur ordinari in alieno loco, sinc sufficienti 1, qutcst. 1, ubi Innocentius I ait legem Ec- teslimonio, cap. Intcr, de Clericis pcregrin.; clesiasticam esse, ex his, qui ab hxreticis Concilio Trid., sess. 23, c. 8 de Reform.; et veniunt, et ibi baplizali sunt, neminem in ubi dubium augelur propler loci suspicio- clericatus honorem, vel exiguum subrogare. nem, majus testimonium, majorque cautio Idem habetur ex cap. Qui in qualibet, 1, poslulalur, ut ex Sylvestro, Anastas. etGre- quaest. 7. Hoc aulem impedimenlum multis gorio rcfcrt Gratianus in tribus capilibus, rationibus potuit imponi. Prima cst in odium dist. 98. Constat igilur hanc non esse irregu- talis ministri hacretici baptizantis; alquc hoc laritatem propriam baptismi, sed rcduci ad modo interpretatur hanc irregularitalem infamiam seu dubiam famam; unde fit, ut Maiol., lib. 2, cap. 12, citatque praxlicta nec sit universalis quoad loca, sed ubi fuerit jura, in quibus nullum verbum est, quo iuec tale dubium,propterquod incanone additur, ralio insinuetur. Inde tamen infert, bapliza- Jn alienis provinciis. Nequecliam quoad lem- tos ab hjerelicis, eliam in infantia, manero pora, quia exhibito, vel comparato bonas irregulares, ita ut pervcnientcs ad cclalom vitie tcslimonio, et ablato dubio, cessat im- adultam sine dispensalionc ordinari non pos- pedinicntum. sint, quamvis talis dispensatio magna facili- 10. Quinta exceptio. — Quinta exceptio tate eis concedi dcbeat, cum adullis uun- est, quando de alicujus baptismo dubilatur; quam, vel raro concedcnda sit; cilalquo iu SECT. i. DE IRREGULARITATE EX INDEBITA RECEPTIONE, ETC 387 lir>"nr sententinm Gloss., in cap. Placuit, 4, moraliter loquendo, impossibile est; sed pos- quacst. i, faventque generalia verba textus tulatur solum ut tandem aliquando agnita in dicto cap. Qoi in qualibel aetate, etc. Ni- veritate errores deserant, et ad Ecclesiam hilominuscenseo, per se!oquendo,omnes, qai convertantur. Quapropter non censeo esse antc usum ralionis baplizantur ab haereticis, necessariam illam limitationem quoad hanc non manere irregulares. Ita enim babetur irregularitalem; nam de alia, quao incurritur expresse in dict. cap. Placuit, et in cap. Qui expeceato hacresis, postea dicemus. apud, 4, quo3St. 4. Et hoc potius tenuit Gloss. 43. Irregularitas hxc non fundatur in ibi, et in dict. c. Qui in qualibet, ubi addit dubio de baptismo ab hxretico dato. — Alia \im\U\lionem,inquaUbetaetateadulta,\e\dis- ergo ratio hujus irregularitalis esse potest cretionis. Et declaratar, nam cum haec jura dubitatio, quac de veritate baptismi ab haere- videantur opposita, ita sunt concilianda, ut tico collati saepius habetur, et juxta hanc ra- rigor lemperetur, et amplietnr favor. quan- tionem irregularitas hsec non est dislincla ab tum verba textuum patiuntur; sed haoceNpo- alia paulo antea traclata de dubio baplisino, sitio et conciliatio favorabilior est, et magis sed continet tantum specialem quamdum ra- accommodata proprietati legum. Nam priora tionem, ex. qua potest oriri tale dubium. Sed decreta dicunt, infantem baptizatum ab haere- non existimo esse hoc fundarmentum illius tico posse ordinari; quod si subintclligamus irregularitatis. Primo, quia in jure ponitur •posse ex dispensatione, frivola facimus illa ut specialis et dislincta ab alia. Secundo, decreta, quia hoc per se notum erat, praeter- quia haec ratio tam in infantibus quatn in quaro quod posse absolute, non est posse ex adultis locum habet. Tertio, quia hoc dubiuni dispcnsatione; et praeterea, quia verba tex- non semper intcrvenit in baptismo ab hcere- tossunt : Non impediat, non debet impedire. tico dato. Et quando revera subest tale du- Melius ergo intelligitur, in alio texlu esse bium, non tantum impeditOrdines,sed eliam sermonem de retate adulta, quia cum sit Iex omnia alia sacramenta, et propria munera poenalis, optime refertur ad eos, qui sunt hominis Christiani, quia talis homo non ad- capaces culpse. Quod satis etiam insinuant mitlilur ab Ecclesia ut baptizatus, donecsub verba illa : Quibus satis esse debet, quod in conditione iterum abluatur. Declaratur, quia Catholicorum numero sunt recepti. Ilaecenim vel haereticus, qui baplizat, errat formaliter Terba indicant rigorem et indignationem in circa esseulinlem ritum baptismi, vel non; si eos, qui crimen haaresis admiserant, vel vo- non errat, non est, cur de veritate talis bap- kmtarie cum ha?reticis communicaverant. tismi dubitelur; nam cerlissimum de Gde est 42. Quorumdam limitatio conclusionis po- haereticum verum baptismum conficere, si sitce. — Improbatur. — Unde nec dicendum essentialia adhibeat; de quo non est cur du- est priora decreta fuisse abrogata per dictum bitetur eo quod hsereticus sit, cum in hoc non cap. Qui in qualibet, quod editum fuit a Fe- sit hcerelicus, ut supponimus. Neque etiam lice III, cum Concilio Romano. Hoc, inquam, ulla est ratio dubilandi de intentione, nisi admiltendum non est, quia i:bi leges possunt aliquod peculiare odium, vel quidpiam simile conciliari, non est admittenda derogatio, interveniat, quod conlingere potest in quoli- prresertim cum non sit expressa, et priora bet malo ministro, eliamsi haereticus non sit. decreta sint etiam auctoritate Romani Ponti- Si tamen hacreticus formaliter erret circa ficis confirmata ut ex geslis Africani Concilii essentialia baptismi, talis baptismus ab Ec- constat. Addunt vero aliqui limitationem, clesia non recipitur, ut de Paulianislis, et nisi infans baptizatus ab hacretico, postea aliis similibus tradit Concil. Nicaenum, c. 19, in actate adulta consenserit in illius haeresim. et Concil Arelat. II, cap. iO, et Augustin., Ita refert Turrecrem., dict. cap. Placuit, qui coutra Haereses, c. 44, et deEccles. dogmat., de hoc nihil definit.. Favere tamen videntur cap. 62. huic sentenliae verba illa capit. Quidquid : 4 4. Sed in delicto suscipiendi baptismum Posteaquam ad setatem rationis capacem per- ab hseretico. — Corollarium. — Superest igi- venerunt, agnita veritate falsitatem eorum tur, ut propria causa hujus irregularucitis sit abhorrentes, ad Ecclesiam Dei Catholicam crimen quod quis commillit voluntarie susci- recepti sunt. Sed ibi non postulatur, ut post- piewio baptismum ab haeretico; et hanc ex- quam hi pueri pervenerunt ad aetatem adul- ceptioncm admiltiraus in assertione propo- tam, nunquam consenserint erroribus eorum, sita. Ut enim alibilalius declaravi, peccatum, inter quos geniti, et educati fuerint; hoc enim quod in ipsa actuali susceptione baptismi 388 DISP. XLII. DE IRREGULARITATE EX DELICTO, ETC. committitur, et sub jurisdiclionern Eeclesiae hic defectus magis punitur in ministrante cadit, et maleria confessionis esse potest, quam in recipiente. ideoque etiam potuit ab Ecclesia puniri. Me- 2. Inductione conclusio suadetur. — De ritoque talis pcena propler illud imposita est; confirmatione. — De Eucharistia. — Tertio nam qui hoc modo baplismum suscipit, et ostenditur proposita regula induotione facta faulor haereticorum est, et de haeresi non in quinque sacramentis. Primum est confir- parumsuspectus. Hincvero colligitur, quolies matio, de qua solum potest dubitari, au per aliquis sine culpa a tali ministro baptismum iteratam susceptionem ejus incurratur irre- suscipit, excusari ab irregularilale, quia ir- gularitas; nam id affirmant Navarr., cap. regularitas, quae pcenalis est, non habet 27, num. 247, et Maiol., lib. 3, cap. 15, qui specialem significationem, nec incurritur ces- alios refert, et dicit esse communiorem Ga- sante culpa. Quando autem hoc possit fieri nonislarum, cum Gloss., in cap. Dictum est, sine culpa, in materia de baptismo explica- de Cons., dist. 5, per textum ibi; sed de hac tum esl; et omnes casus revocantur ad igno- re dicturn est in 3 tom., disp. 38, sect 1, ubi ranliam probabilem, et juslam necessitatem. sententiam contrariam probabiliorem censui, cum Solo, Covarr., Paludan., et aliis, quia SECTIO II nu"° Jure ^ertur naec irregularitas, et argu- menlum a simili non sufficit. Secundum sa- Utrum, per indebitam alterius sacramenti susceptio- cramentum est Eucharistia, circa quod solum nem extra Ordines incurratur irregularitas. est advertendum, saepe in hoc SacramentO conjunctam esse actionem cum receplione, ut 1. Conclusio. — Tripliciter susceptio sa- in celebrantibus, et tunc indigno usui illius cramenti iniqua esse potest. — Quoniam de sacramenti aliquando adjuncla est irregula- sacrarnento Ordinis specialiter dicendum est, ritas, ideoque distinguere oportet ralionem ideo de caeteris specialis statuitur regula, per formalem, propter quam est adjuncta; poni- nullius sacramenti susceplionem, quantum- tur enim propter indignum ministerium, non vis indignam et peccaminosam,conlrahi irre- propter susceptionem, argumento dict. cap. gulariiaiem ratione delicti. Probatur primo, Si celebrat, quod lalius patebit ex dicendis quia nulla talis irregularitas est in jure ex- sect. 4. Ubi autem reipsa separatur suscep- pressa. Secundo declaratur ratione, quia tri- tio a ministerio, nunquam habetin jure ad- bus modis contingit susceplionem sacramenti junctam irregularitatem. esse indebitam : primo quia recipilur sacra- 3. De Poenitentia. — Discrimen inter pu- menlum cum obice ad eflectum ejus, quae blicam et solemnem pcenitentiam. — An per cnlpa adeo est universalis et communis, ut publicam poenitentiam fiat quis irregularis. non fuerit expediens, propler illam, irregula- — Prima sententia. — Tertium sacramenlum ritatem imponi. Secundo modo peccatur sus- est pcenitentia, circa cujus usum, si praecise cipiendo sacramentum contra specialem pro- ralio sacramenti spectetur, clarum est non hibitionem Ecclesiasticam per censuras, et de inducere irregularitatem; aliquando lamen hoc habemus expressum jus, per solam sus- in jure, qui sunt in actione poenitentiee, ab ceplionem sacramenti contra censuram non Ordinum susceptione excluduntur, ut patet incurri irregularitatem, in c. Si celebrat, de ex cap. Ex pcenitentibus, d. 50, cum aliis si- Cleric excom. minist., ubi dicilur, qui minori milibus. Illa autem decreta loquuntur de so- excommunicatione Iigatus est, irregularis non lemni pcenitentia, quae olim in Ecclesia fiebat, fieri, quia non a collatione. sed a sola per- ut onnies expositores, et Summislae docent. ceptione sacramentorum est remotus. Quao De qua pcenitenlia, et irregularitate illi ratio manifeste supponit, solam perceptionem annexa, mulla scribit Maiol., lib. 3 de Irregu- sacramenti, quantumcumque sit per censu- lar., cap. 2 et 3. Nihilominus tamen Angel., ram prohibita, non esse sufficientem ralio- verb. Irregularitas, num. 49, et Sylvest., nem irregularitatis, juxta disposilionem juris, quaest. 47, cum Innoccntio, et Hosliense af- ut in superioribus late tractatum est. Tertio firmant, hodie non habere locumhanc irregu- modo peccatur suscipiendo sacramentum larilatem. Quorum fundamentum esse vide- conlra debilum ritum ejus, sive essenlialem, tur, quia licet illa jura non sint formaliter sive accidentalem; et de hoc genere culpae in revocata, ut sic dicam, tamen fundamenlum praedictis sacramentis nihil est in jure dis- eorum sublatum est per non usum, nimirum, positum quoad irregularilatis poeuam, quia solemnis illa poenitentia. Oportet enim distin- SECT. II. DE IRREGULARITATE EX INDERITA RECEPTIONE, ETC. 389 guere inter publicam, et solemnem poonitcn- pediri aliquem, ne ad Ordines promovealur, tiam. Publica enim dicitur omnis illa pccni- si laicus sit, vel ne Ordines exerceat, si jam tentia, quae publice coram omnibus fit; sit promotus; nullo enim jure lata invenitur Solemnis vero dicebatur olim quae speciali hujusmodi irregularitas. Excipienda tamen rilu fiebat in Ecclesia, ut in superiori libro est specialis ratio infamiae, nam si contingat tetigimus, et Bellarmin latius prosequilur, ex tali pcenitentia consurgere gravem infa- lib. 1 de Poenitent., cap. 21 et 22, ubi plures miam, illa poterit esse irnpedimentum ad differentias constituit inter solemnem, et pu- Ordines, non propter speciale jus pertinens blicam pcenitenliam, interquas una est, quod ad hos pcenitentes, sed propter alia, quae irregularitas non per quamcumque pceniten- generatim infomes excludunt, dequibus infra tiam publicam, sedper solemnem, quae semel videbimus. Ideoque valde observandum est tantum fiebat, incurrebatur. Hoc posterius an pcenitentia ita sit publica, ut tamen causa constat ex Syricio Papa, epist. ad Himerium, maneat occulta; nam tunc regulariter vel cap. 14, et habetur in cap. Hlud, d. 50, ubi nulla, vel multo minor infamia generatur, duo dicuntur, scilicet, post hanc pceniten- quam si causa etiam cum culpa in publicam tiam neminem esse ad Ordines assumendum, notitiam veniat. In quo etiam magna solet et talem poenilentiae modum non esse cleri- esse diversitas, si pcenitentia sit voluntaria, cis imponendum. Ubi similia habentur ex vel si sit coacta. Voco autem voluntariam, Leone P., et ex Concil. Carlhagin. V, in cap. sive proprio arbitrio fiat, sive in foro pceni- Confirmandum, et in cap. Alienum. Primum tentiae sit injuncla, nam ulroque modo non vero, quod scilicet per pcenitentiam non so- solet creare infamiam, vel quia culpa semper lemnem, sed tantum publicam, non incurra- latet, et interdum solent viri timorati prop- tur irregularitas, tenent Antonin., 2 part., ter leviores etiam culpas, graves pcenitentias tit. 28,cap. 6, § 1; Sylvest. et Angel.; ideoque assumere, vel certe licet gravis culpa aut etiam clericis imponi potest, ut colligitur ex in specie, aut saltem in genere in publicam cap. Quaesitum, de Pcenitent. et remiss. Ne- suspicionem veniat, non cedit in infamiara que obslat, quod in cap. penult., d. 50, ex (nisi forlasse in aliquo casu raro), quia ipsa- Concilio Toletano I, cap. 2, dicitur, eum vo- metemendatio per voluntariam poenilenliam cari pcenitentem, qui post baptismum prop- tollit infamiam, si aliundenon fundetur et fo- ter gravissima crimina publicara poeniten- veatur, quod extrinsecum est. Coactam vero tiam gerens, reconciliandus est, quia in pcenitentiam voco quae in foro contentioso antiquis canonibus publica poenitenlia dicitur imponitur, et haec solet magnam infamiam de solemni, quasi per anlonomasiam, et fere generare, ut infra videbimus. semper additur aliquid, quod solemnitatem 5. De extrema unctione. — De matrimo- pcenitentiae indicat, ut ibi interponuntur haec nio. — Quartum sacramentum est extrema verba, sub cilicio divino, vel sub concilio, ut unctio, pro cujus indigna sumptione neque alia habet littera. Quia ergo hoc tempore so- irregularitatem, neque aliam pcenam invenio lemnis poenitentia cessavit, ideo haec etiam in jure lalam. Quintum est matrimonium, in irregularitas dicilur jam non esse in usu, quo nonnulla distinctione hic opus est; con- quia licet publicae pcenitentiae nunc fieri so- trahitur enim saepe irregularitas per matri- leant, ex illis vero nunquam orla est haec monium; illa lamen non est ratione delicti, irregularitas. nec propler indignam sumptionem, prout 4. Secunda sententia. — Resolutio. — nunc loquimur, sed propter defectum in Nihilominus Maiol., lib. 2, cop. 2, in fine, significatione sacramenti, ut poslea circa bi- dicit eliam nunc posse hanc irregularitatem gamiam explicabimus. Unde per secundas ex solenmi pcenitentia esse in usu, quamvis nuptias mortua prima uxore, vel per matri- facilius dispensetur quam olim; et cap. 3, monium cum vidua, etiamsi honeste et sine quamvis in priocipio dicat per publicam ulla culpa fiant, irregularitas contrahitur. pcenitentiam irregularitatem non incurri, Verum est tamen saepe imponi propler nup- postea vero ita hoc declarat, ut per publicam tias illicitas, quales sunt secundae, vivente etiam pcenitenliam impediri Ordinum sus- prima uxore; tamen etiam tunc non est culpa ceptionera sentiat; tamen in juribus, quae prima et per se ratio talis irregularitatis; citat, confundit profeclo publicara poeniten- cujus signum est, quia licet culpa per igno- tiam cum solemni. Quapropter absolute ne- ranliam excuselur, irregularitas non irapedi- "andum est, per publicam pcenitetitiam im- tur. Maxime vero videri polest lalis irregula- 390 DISP. XLII. DE IRREGULARITATE EX DELICTO, ETC. ritas propter culpam imponi, quando quis incurrere. Hic ergo similis casus ponitur de posl solemne volum castilatis matrimonium irregulari, qui sine dispensatione Ordines contrahere tcntat, ut infra citalo loco videbi- suscipit; hunc enim novam irregularitalem mus; tatnen, si quoa culpa ibi consideratur, incurrere, asseruit Archidiaconus, in cap, non tam cst irreverentia in sacramentum Aposlolicaa, dist. 56, quem refert, et sequitur matrimonii, illud irrilc contrahendo, quam Maiolus, lib. 4, cap. 33. Sed advertere opor- injuria, quse fit priori matrimonio spirituali tet, duobus modis posse iulelligi hunc ma- per volum solemne conlracto, illud, quantum nere irrcgularem, seu impeditum ab execu- in se est, irritum faciendo, juxta illud Pauli, tione Ordinis sic suscepti. Primoex vi prioris \ ad Timolh. o : llabentes damnationem, quia irregularitatis cum qua Ordines suscepit; et primam fidem irritam fecerunt. Ac deinde hoc manifestum est, quia illa irregularitas non ita consideratur culpa, quin etiam consi- non fuit ablata per iniquam Ordinis suscep- derclur similitudo qurcdam duplicis malri- tienem, ut per se patet, alias ille commodura monii, licet unum spirituale sit, et aliud car- ex sua iniquitate reportaret. Quamvis ergo nale, ratione quorum etiam ibi inlervenit irregularitas illa non potuerit impedire valo- defeclus quidam significationis in illa irregu- rem Ordinis, et impressionem characteris, laritite imponenda, in cujus causa, moraliler manet tamen, et operatur quantum potest, loquendo, nunquam polest cnlpa excusari, et impediendo et reliquos Ordines suscipiendos, ideo ncn potest ibi salis distingui ralio culpaa et usum susceptorum. Alio vero modo potest vel allerius defectus. An vero excusata culpa intelligi, proeter hanc irregularitatem, incurri in aliquo casu excusetur etiam irregularitas, novam, ita ut dispensalio in priori non suffi- dicam infra in proprio loco. Satis igitur ex ciat ad usum talis Ordinis. Et hanc non in- diclis explicata manetgeneralis regula posita, venio in jure latam, quia solum loquilur de per indignam susceplicnem horum sacramen- eo, qui ligatus censura ordinatur; irregulari- /orum non incurri irregularitatcm , circa tas autem non est censura. Sicut supra dic- qnam t. oe spccialem exceptionem, nec novam tum est, irregularem celebrando, aut mini- difficultatem invenio. strando sacramenlum aliquod ex officio, non incurrere novam irregularitalem, quia hasc SECTIO III. solurn lata est pro his, qui cum sint censura ligali, administrant; sed eodem modo lo- Utrum per illeeitimam Ordinum susceptionem aliqua . . , • • „ . irregularitas contrahatur quuntur jura de suspensione eorum qui reci- piunt Ordines censura ligati; ergo ex vi 1. Varii casus hujus regulce. — Primus. — illorum jurium non incurrunt novum impe- Varii numerantur casus ab auctoribus, in dimentum. Dices : qui sic ordinatur in aliquo quiliiis fit aliquis irregularis, indebilo modo superiori Ordine, eo ipso administrat in Orliiies suscipiendo. Primus est, quondoquis ordine inferiori ; quia Ordo superior recipi Ordines accipit ab Episcopo, qui ronunciavit non pntest, nisi cum habitu et ministerio in- Episcopalui quoad locum et dignitatem, juxta ferioris; ergo novam irregularitalem incur- cap. 1, sub illo titulo. Secundus de illo, qui ret. Respondetur primo illud non esse pro- ordinalur ante Iegilimam oetatem. Terlius de prie ministrare in tali Ordine, quia licet sit ordinato ab Episcopo alieno sine liecntia pro- aliqualis usus ejus, magis est passivus quam prii. Quartus de recipiente Ordines extra activus, quatenus Ordo inferior est disposilio tempora sine dispensatione. Quintus de ordi- ad superiorem. Secundo negatur consoquen- nato non servatis inlerstiliis. Sexlus de ordi- (ia, quia etiam irregularis minislrans in Or- nato por saltum.Sedhossupradesuspensione dine, quem habet, nonincurrit novam irregu- explicuimus, ct sufficienter tractavhnus, ubi laritatem, aut suspensionem. Unde I aicus tres etiam alios enumeravimus de Censuris, irregularis non incurrit novam irregularita- quos hic ad irregularilatem applicare nccesse tem recipiendo Ordinem cum prima tonsura, est. ut idem auctor fatelur, quia hoc non est ex- 2. An irregularis, qui absque dispensatione prcssum in jurc; ergo idem dicendum est de ordinatur ,aliam irregularitatem incurrat. — quocumque clorico irregulari suseipienle. su- Decisiodubii. — Objectio. — Solvitur. — Sep- periorem Ordinom, quia etiam de illo non est timus casus erat de illo, qui ligatus ccnsura talis irregularilas in jure expressa, nec ooa- Ordines suscepit, qucm ctiam diximus non tinetur in illa generali regula, quod admi- proprie irregularitatcm, sed suspensiohem nistrans Ordinem ligatus censura fit irregu- SECT. III. DE IRREGULARITATE EX ILLICITA ORDINTM SUSCEPTIONE. 391 laris. Ef oonfirmatur exeap. Aliqnam, d. 51, quamvis illa non sit proprie irregularitas, ubi irregulares sic ordinati deponi jubentur; sed suspensio quoedam, ut in simiiibus satis sic o-nim ait Innoecnt. Papa, dcponatur, sicut est dcclaratum. Ratio vero hujus assertionis ibidem dicilur, Episcopum onlinanlem cleri- est, quia jura generaliler disponunt, ut qui cum irrogtdarem deponendum esse, id est, non habet usum Ordinis, non possit illum suspoi"dondtim;ex vi tamcn illius legis neque conferre, nec limitanlur ad unum, vel alium irrogularitalem,nequeaIiam poenam incurrit. modum carentia?, ideoquc illa ralione utun- 3. Irrcgularis etsi ordinclur, et in Ordine tur, quod nemo dat quod non habet; sed sitsccpto ministret, non incurrit novam irre- Episcopus irregularis non habet usum Ordi- gularitatcm. — Maioli dictum rcjicilur. — num, seu consecrationis suge; ergo qui ab illo Unde ultorius infertur, licct aliquis irregu- ordinatur, non recipit Ordinis executionem. laris ordinetur, et in Ordine sic suscepto Quod procedit etiamsi absque culpa ordiue- ministret, non incurrere novam irregida- tur, quia hoc impedimentum non tam manat ritalem. Probatur, quia illc per talem ordi- ex culpa ordinali quam ex defectu ordi- nationem non incurrit novam censuram nanlis, ut in similibus dictum est. suspensionis. quia h;ec eliam lata non inve- 5. Dccimus casus de eo qui furtive Ordines nitur; crgo quamvis in Online sic suscepto suscepit. — Decimus casus ponitur, si quis minislret, non ministrat excommunicatus furtive Ordines suscipiat. Potest autetn dici aut suspcnsus, sed irrcgularis tanlum; sed Ordines furlive suscipere etiam ille, qui ficlo proptcr hoc peccatum non est in jure irre- litulo, vel sine veris dimissoriis litteris ordi- gtdaritas imposila, ut supra diclum est : ergo. nalur. Sed de his egimus etiam citato loco, et AiMamen Maiolus, in eocasu, irregidaritatem diximus inc^rrere suspensionem, non pro- ex Episcopali ficri Papalem, cilans Gloss., in priam irregularitatem. Hic ergo dicitur cap. Latorem, de Cleric. excomm. minislr., furari Ordines, qui sine conscienlia et volun- qi a? dc hac re nihil loquitur. Unde etiam ad tate Episcopi ordinantis, non admissus, boc r.on invenio in jure fundamenlum. Addi neque vocatus sese ingerit cum aliis ordi- ibic posset, quod per molum proprium Sixti V nandis, vel certe qui usurpato nomine alte- CO&lra male promotos, irregularis susci- rius personce examinatcc et approbataa ad piendo Ordinem, licet immediate non incur- Ordines, illius locum occupat; vel e converso rat novani irregularitatem, incurrit novam qui snb nomine suo facit alium examinare et censi^ram perpelUcC suspcnsionisPapce reser- approbari, et postea ipse proprio nomine valam, et si anle absolulionem in suscepto vocalus, ad Ordines accedit. In his enitn Ordine minislret, novam induet irregukni- casibus propriissime dicitur aliquis furtive Jatcm. Sed hoc etiam revocatum est, ut supra Ordines suscipore, et sic suscipicns, irregu- notavi. laris fieri dicitur ex cap. 1 et ult. de Eo qui 4. Konits casus de ordinato ab Episcopo furlive Ordin. suscipit, ubi GIoss. et omnes irregulari. — Ordinalus ab Episcopo irrcgu- hoc modo exponunt furtivam ordinationem. larinonaccipitOrdinisexeculionem. — Nonus In cap. autem 1 illorum expresse dicitur, m haireticorum ; ergo neque apostata h ero ox- terior; ergo idem dicendum est de uiroqud quoad irreguhiriLiiLein, quia non est majoi* ralio de hac pcena, quam de excommunica- tione, si utraque fertur propler crimen h;e- resis. Quia sicut non est hu;relicus simpli- SECT. H. AD QUAS PERSONAS EXTENDATUR IRRF^rLARlTAS , ETC 411 citcr, qui exterius tantum hseresim profert erit cle his potestas. De inferioribus vero cle- sine errore mentis, ita neque est sirnpliciter ricis nihil dicitur, a fortiori tariien idern circa apostata, qui exteriori significatiofle , non illos conceditur. ltaque quoad promotionem tamen corde et animo ad falsam religionem ad superioresOrdines,velomninoadOrdines, transit. Nihilominus probabilius censeo, prop- hajc irregularilas indispensabilis est, nisi per ter hoc peccatum incurri irregularitatem. Ad Pontificem ; quoad usum vero in Ordiniiius quam probandam adduci solet canon 61 Apo- susceptis usque ad diaconatum , conceditur stolorum. Sed in eo neque est sermo de om- polestas Episcopo ex gravi aliqua causa; nibus fidelibus, sed de clericis, necimponitur presbyterii autem dispensatio, eliam quoad aliqua pcena ipso jure, sed de clerico timore usum, reservata est Summo Pontifici. humano negante nomen Christi dicitur, eji- 4. De dispcnsatione irregularitatis aposta- ciatur, scilicet, ab Ecclesia per excommuni- six sponte incursx. — Quorumdam dictum cationem ; de negante vero nomen clerici rejicitur. — 3Iaioli dictum improbatur. — dicitur, deponatur. Magis colligilur heec irre- Atque hajc procedunt circa hos, qui per ti- gularitas ex Concilio Ancyrano, can. 4, 2 et morem lapsi sunt. Nam de his, qui sua sponte sequent.,et habetur in c. Presbyteros, dist. per cupiditatem, vel alium similem respec- 50; ibi enim aperte dicitur, eos, qui ex timore tum hoc modo peccant, dicitur inferius in immolaverunt idolis, aut alio simili siguo eodem capite, indignos quidem esse humani- negaverunt fidem, non posse ad sacrum mi- tate, eis tamen benevolentiam commodari, ubi nisterium accedere. De laicis vero qucerilur, Glossa declarat, dabitur ei sustentatio. Ta- quando non ex solo timore, sed ex absoluta mCn illa ultima pars illius textus sumpta est coactione et necessitate, quidpiam simile ex- ex Concilio Niceeno I, can. 41, ubi gravis terius agere coguntur, an possint ad clerica- pcenitentia his lapsis imponitUr, et post lon- tum promoveri; et respondetur posse, quia gum tempus ad commUnionein admittuntur; in eo nihil peccaverunt; supponitUr ergo, et haec est benigttitas, quee illis commodatur. quando peccando et deficiendo in debita fidei Unde a fortiori constat horum irregularitatem confessione, ex timore id faciunt, non posse omnino indispettsabilem esse infra Summi promoveri, quod est irregulares fieri. Et ad Pontificis potestatem. Atque ita sentiunt auc- illam incurrendam sufficere censetur pecca- tores citati. Non probo autem quod Angelus lum commissum ex timore humano contra et Sylvester aiunt, cum laicis, qui ex timore debitam fidei confessionem. Unde pcena illa ceciderunt, posse Episcopum dispensare;quia formaliter tton fertur ob infidelitatem aut nulla dispensatio quoad promotionem ibi con- hseresim, sed ob idololatriam, aut quamcum- ceditur Episcopo; laico autem non potest dis- que aliam similem fidei negationem. Atque pensatio concedi, nisi ut promoveatUr. Unde ita sentiunt Sylvest., verb. Irregularitus, etiam non probo quod Maiolus supra dicit, n. 7, et insinuat Angel., n. 27, et Tabiena, in hoc casu facilius dispensari cum laico, ut Irregularitas, n. 7. promoveatur, quam cum clerico ut Ordines 3. De dispensatione in hac irregularitate exerceat; nullo enim jure hoc probari potest, apostasix exmetu. — De dispensatione vero loquendo de clericis infra sacerdotes; cum- hujus irregularitatisdiciturineodem c. Pres- qlie in hoc nihil speciale jus disponat, ex byteros, cum presbyteris dispensari posse, gdnerali reguld et consuetudine jurissemper ut honorem sedis propriee retineant, non est difficilior dispensatio ad promotionem, vero ut in sacerdotali officio ministrent, aut quam ad usum. Huc accedit, quod statuit de offerant, aut sermonem ad populum habeant. apostalis Concilium Elibertinum, cap. 56, ubi Quod est valde notandum, nam hsec suspen- post decennium et non antea dicuntur apo- sio a munere prsedicationis, cum in rigore slatse admiltendi ad communionem, tantum non sit actus Ordinis, non est intrinseca abest, ut ad ordinationem admitti debeant. omni irregularitati, in haC autem specialiter Verum est, in illo canone non videri esse exprimitur. Similiter de diaconis dicitur, sermonem de his aposlatis exterioribus, de post conversionem posse habere aliquem quibus nunc loquimur, sed de his, qui a fide honorem, non tamen ministerium sui officii. recesserunt. Nisi forte (additur ibi) aliqui Episcoporum TT r , .„. . :. . , i » • , ' ,» i, t- t Hxreticorum tautores eamdem cum illis irre- conscu sint laboris eorum, et humihtatis, et ' i", . . '" .... . , • * • ;• i qularitatem incurrunt. mansuetudims, et voluerint eis ahquid am- y plius tribuere, vel adimere, penes ipsos ergo 5. Tertio extendi potest haec irregularitas 412 DTSP. XL1II. DE IRREGULARITATIBUS OB VARIA CRIMINA CONTRACTIS. ad haereticorum fautores, recoptatores, con- silium, auxilium, aut favorem eis dantes. Ita docet Navarr., cap. 27, num. 205; Sylvest., verb. Hseresis, 1, quaest. 7; Maiol., lib. 5, cap. 46, et alii Summistae et moderni. Pro- batur autem ex cap. 2, § Hreretici, de Haere- ticis, in 6, ubi idem, quod de haereticis, sta- tuitur de eorum fautoribus, receptatoribus et defensoribus, nimirum, quodsintinhabiles ad omne Ecclesiasticum beneficium et officium publicum,. In quo textu non caret difficultate, an sub aliquo illorum membrorum Ordines comprehendantur; non enim sub priori, sci- licet, beneficium, ut per se constat; nec sub posteriori, quia officia publica potius dici vi- denlur ibi magistratus, et similia officia tem- poralis reipublicae, cumque materia sit odiosa et pcenalis, videtur potius restringenda , tnaxime in irregularitate, quae requirit jus expressum. Nihilominus auctores commu- niler sub officio Ordines ibi comprehendi in- telligunt, quia non est ibi tantum sermo de officiis temporalibus, sed etiam de Ecclesias- ticis, inter quae officia Ordines sine dubio computantur. Praeterea supra diximus, sus- pensionem ab officio includere suspensionem ab Ordine; ita ergo in praesenli. Nam, quod addatur illa particula, publicum, non refert, quia eliam officium Ordinum publicum est; hunc ergo intellectum tanquam veriorem, et communiter receptum in tota hac disputa- tione supponimus. Citatur etiam ad hoc cap. Si quis omnem, 1, quaest. 7. Sed inde nihil colligi posse videtur, nisi fortasse a simili, quod argumentum in praesenti infirmum est. Prior vero textus videtur sufficiens, praeser- tim, quia fere semper in jure hi aequiparantur haereticis, yel potius quasi haeretici reputan- lur. Quod etiam supra vidimus exponendo Bullam Ccenae. Quapropter omnia, quae dixi- mus de irregularitate haereticorum, in his etiam locum habent. 6. Prxbens sacramenta haeretico jam con- verso, an fiat irregularis. — Conclusio. — Addit vero Maiolus supra, etiam illum fieri irregularem,qui sacramenta praebet haeretico jam converso, et poenilentiam agenti. Citat- que Speculatorem, tit. de Dispens., § Juxta, v. 7, et Bernardum Diaz, in Pract., c. 107, jalias 115, ubi nihil aliud dicit, quam quod (statuitur in cap. Excommunicamus, § Cre- dentes, vers. Si vero clerici, et vers. Sane clerici, de Haeret., in quo juxta verum inlel- lectum sermo est de clericis ministrantibus sacramenla his fautoribus haereticorum in sua malitia perseveranlibus, vel saltem non- dum ab excommunicatione absolutis. Pceaa vero, quae his clericis imponitur, non est irregularitas, neque alia ipso jure incurrenda, sic enim dicitur :Alioquin suo priventur offi- cio, ad quod nunquam restituanlur, absque indulto Sedis Apostolicx speciali; ubi ver- bum illud, priventur, cum sit de futuro et actionem hominis imperet, juxta communem regulam Jurisperitorum nonsignificat pcenam ipso jure latam, sed ferendam. Igitur ex vi illius textus nullam irregularitatem incurri video propter hoc delictum; neque alias spe- ciales ipso jure latas. Videntur tamen hujus- modi clerici fieri suspecti de haeresi; imo et favere haereticis, quando ministrant sacra- menta haerelico, vel fautori hseretiei persc- veranti in suo errore vel delicto; non tamen quando post peractam poenitentiam id faciunt ; imo licet aliquis id faciat ante absolutionem a censura, potius favet excommunicato, quam haeretico ; et ideo non credo ad illum exlendi hanc irregularitatem. Qui autem sintcensendi fautores haereticorum, sufficienter atligimus supra, circa Bullam Ccenae, et videri potest Eymericus, in Direct., quaest. 50 ct sequent. Schismatici an posnam irregularitatis mcurrant. 7. Quarto extenditur haec irregularitas ad schismaticos, juxta sententiam, quam refert, et sequitur Maiol. supra, num. 4, et Fran- ciscus Penna, in Directorio, part. 2, comm. 73, referens Canonistas, in cap. Quia dili- gentia, de Elect. Qui solum asserunt, schis- maticum etiam post abjuratum schisma ma- nere inhabilem ad beneficium, et dignitates Ecclesiasticas , quod quidem habet in illo textu magnum fundamentum, nam dispensa- tive tantum ejus electio confirmanda dicitur: de irregularitate vero nihil asserunt dicti Doctores, neque colligi potest ex illo textu; probari autem solet ex cap. 4 de Schisma- ticis, et cap. Qui contra, 24, quaest. 1. Hanc vero extensionem omiserunt Summistae, et Navarrus supra, et merito; nam si sumatur schisma, ut aliquam haeresim includit, sic schismatici includuntur sub haereticis, et hoc modo dicitur schisma non esse sine haeresi, in cap. Inter schisma, 23, quaest. 3. Et in eodem sensu videtur loqui dictum cap. 1 de Schismaticis ; nam illi schismatici haeresiar- chae ibidem vocantur; sic ergo schismatici sunt irregulares, quia sunt haeretici; imo SECT. II. AD QUAS PERSONAS EXTENDATUR IRREGULARITAS, ETC. 413 omnes haeretici schismatici sunt, quamvis non ubi et suspecti et rectam fidem non habentes, convertantur, ut dixit D. Thom., 2. 2, q. 39. ad sacros gradus dicuntur non provehendi. At proprie schismatici prout distinguuntur Idemque non obscure colligitur ex cap. Inter ab heereticis, sunt illi, qui Romanam Eccle- sollicitudines, de Purgat. canon. siam scindunt, non quidem male sentientes 9. Primum caput unde potest hsec suspicio de potestate Summi Pontificis, sed conantes provenire. — Secundum caput hujus suspi- usurpare eam dignitatem vel in aliquem, cui cionis. — Tertium caput. — Discrimen inter jure non competit, illam transferre; et pro hanc irregularitatem et prxcedentem. — Ad- his schismaticis non invenio irregularitatem vertere autem possumus, suspicionem hanc ipso jure impositam. Nam, in dict. cap. 4 de interdum provenire ex alio crimine inclu- Schismaticis (licet demus de his proprie loqui dente cooperationem ad heeresim, quale est juxta Rubricam, quee distincta est ab altera favere, recipere, aut defendere, familiarita- de heereticis), nullum est verbum, quod irre- tem habere cum haeretico, et in hoc genere gularitatem significet; sed primum indicatur suspicionis duplex irregularitas videtur in- suspensio a potestate ordinandi, ibi, ordina- curri, una ratione talis criminis, juxta supe- tiones ab eis factas irritas esse censemus. rius dicta,alia ratione suspicionis vehementis Deinde indicatur suspensio a collatione bene- de haeresi. Nihilominus tamen existimo ficiorum et administratione Ecclesiarum, ut utramque incurri per modum unius, vel po- latius inter suspensiones declaravimus. In tius esse unam tantum. Quanquam enim ve- dict. autem cap. Qui contra, generaliter est rum sit, utramque rationem in illo casu esse sermo de his, qui agunt contra pacem Eccle- per se sufficientem ad inducendam irregula- siae, sub quibus merito includuntur schisma- ritatem, tamen, cum per se imposita sit tici; tamen pcenae, qua3 ibi designantur, propter tale crimen, quod intrinsece et per omnes sunt per homines imponendae, ut in se habet conjunctam talem suspicionem vel textu manifestum est. Denique in cap. In infamiam, propter utramque rationem impo- nomine Domini, 23 dist., ubi contra hos sita est; sicut haereticus ipse non incurrit schismaticos pcenae efferuntur, nulla fit men- duas irregularitates, unam propter delictum, tio irregularitatis , sed gravissimi anathe- aliam propter infamiam. Aliquando vero in- matis ipso facto incurrendi, et depositionis, ducitur haec suspicio ex alio crimine, quod non ipso facto impositae, sed ferendae ; verba formaliter non includit cooperationem, favo- enim textus sunt : Ab omni Ecclesiastico gra- rem, aut defensionem haereticorum, ut vide- du, in quocumque fuerat prius, sine retrac- tur esse schisma ; aliquo enim modo reddit tione deponatur. Idemque intelligi potest ex hominem suspectum de haeresi, juxta Extra- cap. Licet, de Elect., et cap. Ubi periculum, vagant. Ad certitudinem, de Sent. excomm. codem titulo, in 6, et ex Theologis in propria Similis est suspicio juris de illo, qui per an- materia, etSummistis, verb. Schismatici, qui num excommunicationem sustinuit, juxta rccensentes schismaticorum poenas, hujus cap. Cum contumacia, de Haereticis, in 6, et non meminerunt. De quo etiam videri polest cap. Excommunicamus, 4, § Qui autem, de Eymericus cum comm. Francisci Pennae, in Haereticis, et generalius in Tridentino, sect. 2 part. Direct., queest. 48, et Turrecrem., 25, cap. 3. De quibus et de aliis causis hujus lib. 4 Sum., part. 4, cap. 8. suspicionis videri potest Franciscus Penna in Directorio, 3 part., comm. 24,num. 409, cum Suspectus de hxresi an incurrat hxreticorum aliis quos allegat. El in his casibus quamvis irregularitatem. ratione talis delicti per se non incurratur irregularitas , incurri tamen potest ratione 8. Quinto extenditur haec irregularitas ad suspicionis. Differt tamen heec irregularitas suspectos de heeresi, ut late tractat Maiolus, a praecedente, quod haec non imponitur pro- lib. 3, cap. 47, quamvisibiindicet, hanc irre- prie per modum pcenee, sed solum per mo- gularitatem, non tam pertinere ad pcenam dum indecentiee ortee ex infamia, ideoque haeresis, quam ad irregularitatem ex infamia, ablata tali infamia, et purgata suspicione, de qua infra dicturi sumus; probat autem auferetur talis irregularitas, ut patebit ex hanc irregularitatem ex cap. ult., d. 30, ubi dicendis infra de infamia. Unde rnajori ra- sic dieitur : Iste non obediens, nec suspicio- tione hoc dicendum erit, si conlingat, hanc nem hxresis a se removens , dcponatur de or- suspicionem generari absque aliquo delicto, dine clericatus; et ex cap. Infamcs, G, q. 4, n* qui;i oliquis natus est, vel educatus inter 4f4 DJSP, XUII. DE IRREGCLARITATIDUS OB VARIA CRIMINA CONTRACTIS. lurreticos, vel quia necessitale aliqua com- cum impedimentum, quod imponitur hacre- pulsus, ad eorum terras confugit, vel quia licis et fautoribus eorum, ad filios illorum Lona fide cum ejs familiaritatem habuit igno- usque ad secundam generationem extenditur. rans eorum errores. In bis enim etsimilibus Quod declaratur ex cap. Statutum, 2, eodem casibus sufficienter purgata suspicione, au- titulo. Primo quoad nepotes seu secundam ferri existimo irregularitatem. Atque ita generationem, ut solum habeat locum in filiis sentit Maiolus supraj, per lineam paternam ; per malernam vero 40. Suspicio haeresis ditplex. — Denique in prima generatioue sislatMr. Quod fortasse adverto, sqspicionem hanc duplicem a nobis ideo factum est, quia filius magis videtur distingui posse, unam juris, et alteram facti. patrem repraesentare vel imitari, quam ma- Prior est, quando inducitur per indicia jure trem. Hoc autem ila inielligilur, ut si mater probata, ut est illud de pertinacia unius anni fuerit haeretica, filii ejus, non autem nepotes, in excommunicatione; posterior est, quando irregulares sint; si autem pater fuerit haere- ex conditione ipsius operis absque alia juris ticus, filius et nepotes irregulares fiant; filia dispositione talis suspicio generatur. Inter vero non est capax irregularitalis , neque quas prior suspicio videtur esse major, ma- etiam ejus filii eam incurrunt, quia jam des- gisque certa, majoremque purgalionem re- cendunt ab haerelico per lineam maternam et quirere; posterior autem prudenti arbilrio sui patris conditionem sequuntur. Vide An- judicanda est, non tamen sine magno funda- tonin. Gomez, lib. 3 Variar., cap. 9, num. 4. mento est admittenda. De qua re, praeter Secundo intelligitur tantum de filiis haereti- citalos auctores, videripotestBernardusDiaz, corum, qui in suo errore et divisione ab in Practica, cap. 448, et plura dicemus infra Ecclesia moriuntur. Nam, si convertantur et agentes de infamia. reconcilientur Ecclesiae, filii non contrahunt 4 4 . Qui pactum habent cum dsemone an sint talem inhabililatem. Et in hoc voluit lex con- irregulares. — Sexto hinc facile inlelligitur stituere differentiam inter ipsummet, qui alia extensio hujus irregularilatis, quam di- crimen committit, et ejus filios; nam ille, cuntur etiam incurrere, qui pactum cum quamvis Ecclesiae reconcilietur, adhuc manet daemone habent, eumve colunt, aut invocant, irregularis, donec dispensetur; filii vero non vel responsa ab eo petunt; formaliter enim indigent dispensatione post parentis reconci- nullam invenio irregularitatem injurepropter lialionem. Meritoque hac moderatione lata est hoc crimen impositam. Tamen per hoc delic- haec pcena; nam licet ob criminis gravitatem, tum aliquis de heeresi suspectus efficitur, ut et infamiam, et alias causas potuerint paren- tradit Glossa, in c. Accusatus, § Sane, verb. tes in filiis etiam puniri, ut latius prosequitur Saperent, de Haereticis, in 6, quam esse com- Castro, de Justa haereticorum punitione^ muniter receptam affirmat Penna, in Direct., cap. 40, nihilominus tamen juste fuit haec 3 part., comment. 24, n. 409; et Zanchinus, pcena gravius et inseparabilius imposita ipsi tractat. de Haereticis, cap. 22, n. 7; et sumi delinquenli, quam ejus filiis. Quod etiam utile potest ex cap. Non observetis, cum aliis, 26, esse potuit aliquo modo, ut ipsi parentes quaest. 7. Hanc ergo ob causam potest ex tali facilius convertantur. Denique constat ex facto irregularitas contrahi, non quidem per eisdem juribus, hoc non solum de filiis haere- se ratione delicti, sed quando tale fuerit, ut ticorum, sed etiam de filiis fautorum el cre- suspicionem hacresis inducat, quod in aliis denlium eorum intclligi; de omnibus enim ci iminibus observandum est, dequibus postea illis fit exprcssa menlio in dicto textu. Atque dicemus. haec est communis doctrina, ut patet ex Glossa ibi, et Doctoribus, etSummistis, verbo SECTIO III. Irregularitas; Navarro, cap. 27, num. 205; Maiolo, lib. 5, cap. 46; Eymerico, in Directo- Utrum hffic irregularitas ad hcereticorum filios, et ad rf laqulsiLorum, 3 part., qua»t. 414 et 145; neophytos m fide extendatur. l ',•.,, i ubi Penua matenam latissime disputat, et 4 . Conclusio.— Cap. Statutum, de hxretic, alios refert, tractatque duas graves quu.-slio- expenditur. — Nolandum circa illud. — nes breviler cxpediendas. Secundum notandwn. — Tertium notandum. 2. Qui fdii hsereticorum kac pama af/idhn- — Quod ad filios et nepoles haerelicorum atii- tur. — Quid de filiis genitis ante lapsumpatris. net, exprcssa estjuris dispositio, in cnp. 2, — tfotandum. — Prior est, de quibua filiis § Iherelici, de lkcret., in 6, ubi idem cuuoni- hoc inlcliigcndum sit, ad quam respondeo SECT. III. AN II.CTETIC. IRREGLLARIT. AD EORUM, ETC 415 oniiFeis opinionibus, de omnibus intelligen- delictum fit; quam in postea concepto), sed dum hoc esse; nam cum lex nihil distiuguat, estpropter puniendumgraviusipsum patrem, sed filios absolute nominet, omnes plane non tantum in se, sed etiam in liliis; ad hoc compreheudit, nec nos possumus eam limi- autem impertin^ns est, quod filii fuerint jam tareaut convenienti aliqua ratione inter filios nati, necne, anle lapsum in haeresim. Adver- distinguere. Itaque comprehenduntur in pri- tendum autem est illud verbum, Probentur, mis filii Iegitimi, et omnes illegitimi cujus- quia ut filii incurrant hanc pcenam, necesse cumque modi ; non enim debent esse melioris est, ut parentes in judicio fuerint convicti, vel conditionis, eo quod turpius geniti sint. confessi, vel saltem ut res sit satis publica et Deinde comprehenduntur filii, sive ante, sive omnibus probata. Dices : ergo etiamsi filius post patris lapsum nati. De qua re generalis haeretici ordinatus sit antequam pater incide- controversia est inter auctores, an filii nati ret in crimen haeresis, removendus erit ab ex patre haeretieo antequam lapsus fuerit in executioneOrdinum.Patetsequela,quiasinon hoeresim, aeque participent pcenas, quae ad esset ordinatus, contraheret irregularitatem; filios extenduntur, ac ilii, qui post lapsum ergo tunc etiam contrahit quantum potest; nati sunt. Cujus partem neganlem defendit consequens autem videtur absurdum, nimi- Simancas, in Calholicis institutionibus, tit. 23, rum, ut aliquis privetur quo fungitur gradu, cum multis, quos refert. Partem autem afOr- quem propria culpa ab illo non dejicit, ut maniem defenditCastro, lib. 2de Justa haere- dixit Gregorius, lib. 10, epist. 8. Responde- ticorum punitione, cap. ultim., et lib. 1 de tur, in eo casu probabile esse filium non pri- Potestate legis pcenalis, cap. 7; et Covarr., vari usu Ordinum, quia jam habet jus acqui- lib. 2 Variarum, cap. 8, num. 5; Antoninus situm, ut dixit Gloss., in c. Satis perversum, Gomez, tom. 3 Variarum, cap. 2, num. 16; et dist. 56, etsumiturexSimancas, deCalholicis Grcgorius Lopez, partita 7, titul. 2, lib. 2, institut., tit. 29, num. 20, ubi alios refert. Et verb. Sus filios, quaest. 4. Quidquid vero sit ad hoc potest expendi cap. 2, § Hseretici, de de aliis pcenis, aut de jure civili, vel com- Haeret.,in 6, in verb. Admittantur; nonenim muni, vel proprio regni Hispaniae, quoad praecipit, ut dejiciantur, vel ut priventur pcenam, de qua nunc agimus, et quoad jus beneficiis aut officiis jam obtentis; idem ergo canonicum, quo introducta est, haec posterior est de Ordinibus. Quod procedit, non solum sententia, atque adeo asserlio posita verior quando filius acquisivit jus ante delictum pobis videtur. Tum quia etiam quoad hanc patris in re ipsa commissum , sed etiam si partem jura citata generatim et indifferenter fuit acquisitum antesententiam declaratoriam loquuntur; tum etiam quia in dict. cap. Sta- criminis, propter eamdem rationem, utiidem tutum, 2, hoc explicatur de filiis et nepotibus auctores dicunt. hoereticorum , credentium et aliorum hujus- 3. An filii relapsorum qui reconciliantur modi, qui tales esse vel tales decessisse pro- Ecclesise,ettamen seculari brachio traduntur, bantur. Ergo, ut filius sustineat hanc pcenam, sint irregulares. — Pars affirmans. — Pars satis est quod pater ejus haereticus esse pro- negans. — Altera quaestio est, an dicta decla- betur; hoc autem satis probatur, etiamsi post ratio cap. Statutum, habeat locum in haereti- genitum filium in haeresim inciderit; aiias cis relapsis, qui reconciliantur Ecclesise et oportebit probare palrem non solum esse, brachio seculari traduntur, an scilicet, filii sed etiam fuisse haereticum antequam filium eorum vel nepoles per illum textum exci- generaret, quod lex non requirit, nec nos piantur, ne irregulares fiant. Et est ratio possumus illud addere sine majori funda- dubii, quia in illo textu limitatio fit ad ha>re- menlo, cum in jure canonico nullum appa- ticorum fiiios, qui tales esse vel tales eliam rcat, nec ratio, quae urgeat. Nam illa, ob decessisse probantur. Sed Lcet parentescom- quam haec pcena derivatur in filios, non est, busti sint, filii eorum non sunt filii talium quia parens jam erat infectus, quando genuit hoerelicorum, qui hxretici esse aut decessisse filium, ut proplerea virus in ipsum transtu- probentur. Atque hanc partem seculi sunt lisse videatur; nam hoc non est veluli origi- auctores graves.quos Penna sopra citat. Ipse nale peccaium, quod per generationem trans- vero contrariam tenet sententiam cjm Joanne fundatur, neque haec pcena est propter Andrea, Simancas, et aliis eiiam, quos refert; cocperalionem aut imitationem palerni delicti et videtur heec fuisse sententia Glossae iu dicto (quanquam haecnonminus, velfortassemagis textu, verb. Reincorporatos. In quo verbo pieusumi possent in tilio jam nato, quando preecipuam vim faciunt auctores hujus sen- m DJSP. XLIII. DE mnEGULARlTATIBUS OD VARIA CRIMINA CONTRACTIS. tentiac, quia non dicuntur Ecclesia3 reincor- ter idem dicendum est de filiis haeresiarchse, porari, nisi qui ad gremium Ecclesiae iterum quamvis relapsus non fuerit, quia etiam non admittuntur. Sed profecto etiam relapsi, si ita reincorporatur, ut ad pcenitentiam admit- sufficientia pcenitentiae et fidei signa osten- tatur, prout in eo textu postulari videtur. dant, absolvendi sunt a censura et a culpa, Idemque dicendum est de illo, qui negat de- quamvis postea sint corporaliter puniendi; lictum haeresis, de quo convictus est, et eigo prius reincorporantur Ecclesiee; nam propterea traditur brachio seculari, quia ille per absolutionem a censura fit haec reincorpo- nec emendatus dici potest, nec reincorpora- ratio. Quod autem post hanc admissionem ad tus, cum non absolvatur, et in foro Ecclesiae Ecclesiam, oporteat in ea persistere diutius, probatus est esse et decedere haereticus quid- aut non privari vita corporali, ut illa sit vera quid ipse neget. Denique tanta est infamia, incorporatio, nulla videtur sufficienti ratione quse ex hac pcena parentis filiis creatur, ut probari, cum heec reincorporatio spiritualiter vel propter eam causam non fuerint exci- inteliigenda sit, solumque fiat per abjuralio- piendi. nem errorum, et professionem fidei ex parte rei, et absolutionem ex parte Ecclesiee. De neophytis. Secunda conclusio. 4. Objectio. — Solvitur. — Replicatio. — Enodatur. — Resolutio. — Sed urgent, quia 5. Vox neophytus quid significet. — Irre- textus ille non tantum requirit hos baereticos gularitas hsec ab Apostolis instituta. — De emendatos, sed reincorporatos; non potest neophytis dicendum secundo est, illos esse autem dici emendatus, qui in crimen, quod irregulares. Ut probetur, adverto vocem neo- abjuraverat, relapsus est. Sed hoc minus joftyiwsesseambiguam. Generatim enim signi- urget, nam relapsus, quatenus talis est, non ficat novum in statu, unde aliquando novitius potest dici emendalus a tali lapsu; tamen, si dicitur neophytus , tanquam in religione post relapsum, ipsius reincidentiae veram novus, cap. ult., dist. 48, et Gregor., lib. 7f poenitentiam agat, ab utroque lapsu potest epist. 110. De quo novitio controversia esse esse vere emendatus. Et patet, quia prius- solet, an pro tunc sit irregularis ad Ordines, quam hujusmodi reus absolvatur a censura de qua alibidicam; est enim a praesenti ma- et culpa, judicandus estemendatus, alias non teria aliena. Sic etiam dici potest neophytus potest digne absolvi; at in praedicto casu in clericatu, qui recens ordinatus est, ut omnino absolvendus est ; ergo supponitur sumitur ex multis decretis, dist. 59 et 61 . Et emendatus. Alia verba, quae in illo textu se- in eo considerari potest irregularitas, perti- quuntur, videntur magis favere huic senten- nens vel ad defectum aetatis, vel ad servanda tiae, quia non solum requiritur, ut isti sint interstilia Ecclesiastica , vel debitum ordi- emeDdali et reincorporati, sed additur : Et nem, ne per saltum ascendat, quae omnia ad pro culpa hujusmodi ad mandatum Ecclesise praesens non spectant et supra tractata sunt. pcenilentiam receperint, quam ipsi vel jam Aiiter ergo dicitur neophytus, qui est in fide perfecerint, vel humiliter prosecutioni ejus Christiana novus, unde etiam catechumenus insistant, vel parati fuerint ad recipiendam sicaliquando vocatur, cap. Neophyti, de Con- eamdem. Per quee verba satis significari vide- secrat., dist. 1 , ex Concilio Carthaginensi IV, tur talem requiri reconciliationem, quae ad- cap. 86. Ille vero etiam non spectat ad prae- mittat veniam et det locum pcenitentiae, quae sentem considerationem, quia est plus quam omnia simul sumpta non habent locum in irregularis, ut supra dictum est. Igitur hic relapsis. Verumtamen neque haec verba om- neophytus dicitur, qui in aetate adulta bap- nino cogunt, praesertim propter illud ultimum tizatus est et novus est in baptismate; hae membrum disjunctivae, vel parati fuerint ad namque duae conditiones ex jure colliguntur ; recipiendam eamdem; nam haec pars verifi- non enim dicuntur neophyti in fide, nisi vel cari potest etiam in relapso vere converso; catechumeni, vel qut post calechismum re- nam ipse paratus est ad recipieudam pceni- center sunt baptizati, quod solum habet tenliam. Nihilominus modus ille loquendi locum in adullis. De hoc ergo neophyto intel- juxla communem usum indicat sermonem ligitur asserlio posita, quae communis est. esse de his, qui ad poenitentiam admitluntur Censeturque haec irregularitas Apostolica seu vel juridice admitli possunt, ideoque licet ab Apostolis instituta. Probatur cx illo 1 ad prior sentenlia videatur benignior, hacc in Timolh. 3 : Non neophylum, ne in superbiam rigore videlur verior. Juxla quam consoquen- elatus, injudicium incidat diaboli. Ihi lamcn SECT. III. AN H^RETIC. IRREGULARIT. AD EORUM, ETC. 417 solum de Episcopo Paulus loquitur. Et ratio 6. Quanto tempore dicatur quis neophytus. quam subjungit, videtur specialiter dignita- — Queeret tamen aliquis, quanto tempore tem Episcopalem respicere, quia neophytus judicandus sit aliquis neophytus, ut possit subito ad illam dignitatem evectus facile post baptismum susceptum Ordines recipere, posset in superbiam efferri. Unde in can. 70 quia jura nihil circa hoc specialiter disponunt, Apostoloruro, solum dicitur, Non est sequum, sed absolule loquuntur de neophyto, et ad eum, qui ex vita Gentili accesserit et bapti- summum vocant recenter illuminatum seu zatus fuerit, protinus Episcopum fieri. Ta- baptizatum. Quanto autem tempore dicendus men in Concil. Nicaen., c. 2, aeque fit sermo sit recenter baptizatus, non declarant. Solum de Episcopatu et presbyterio. Et subditur : dicit Gregorius, in dict. epist. 140, lib. 5 : Etpost baptismum multa probatione indiget; Neophytus tunc dicebatur, qui initio sanclx evidens namque est Apostolicum preeceptwn fidei erat eruditione plantatus, ut refert Gra- dicens, Non neophytum, etc. Et in Concil. tianus; nam in origiuali solum dicitur : Qui Laodic, c. 3, dicitur, non oportere eos, qui insanctx fidei erat eruditione plantatus;\\b. nuper sunt illuminati baptismate, in sacerdo- aulem 4, epist. 54, addit : Qui adhuc noviter tali Ordine promoveri. At vero in Concil. erat in fide plantatus. Et subjuugit, nunc Arelat. II, c. 4, dicitur, ordinari ad diaco- etiam neophytum reputari, qui adhuc novus natus vel sacerdotii officium neophytum non est in sancta conversatione. Quanto autem debere. Et in Concil. Sardic, c. 43, dicitur : tempore, aut quomodo judicandus sit noviter Nec ratio, nec disciplina patitur, ut temere plantatus in fide, nulla certa regula videtur vel leviter ordinetur , aut Episcopus, aut posse discerni. Nisi quis fortasse dicat, eum, presbyter, aut diaconus, qui neophytus est, qui in adulta setate baptizatus est, semper maxime cum et magister gentium beatus Apo- reputari recenter conversum, etiamsi multo stolus ne hoc fieret, denunciasse et prohibuisse lempore vivat, ita ut nunquam possit sine dis- videatur. De subdiaconis et inferioribus Or- pensationeordinari.Sedhocnullojurefundari dinibus non ita expresse loquuntur antiqua potest, imo oppositum insinuant citata jura, :ura; necmirum, quia neque omnium illorum quia in eis dicitur, neophytum non esse ad- Ordinum inferiorum est ita frequens mentio mittendum usque ad sufficientem probatio- in illis. Tamen sine dubio dum de diaconatu nem et instructionem, id est, donec neophy- loquuntur vel presbyterio, cum proportione tus esse desinat; ergononest necesse, ut sic reliquos Ordines subintelligunt , cum alias baptizatus, semper neophytus sit. Ad quod saepe statuant eadem jura, in omnibus Ordi- etiam faciunt verba illa cap. Eam te, de oibus servandam esse debitam probationem Rescriptis : Pro eo vero, quod Judseus extite- in inferiori, priusquam ad superiorem ascen- rit, eum dedignari non debes. Ubi Doctores et datur, ut videre licet fere tota dist. 59 et 64; specialiter Felinus, num. 42, notant, infideli- et in Concilio Romano sub Sylvestro, c. 41; tatem preecedentem non nocere converso, ut et in Tridentino, sect. 23 in Reform., cap. 44 promoveatur, nisi fuerit heereticus, vel nisi et sequent. Unde Gregor., lib. 4, epist. 54, fuerit de recenti conversus. Hinc Navarr., alias cap. 95 : Ad sacros (inquit) Ordines cap. 27, num. 205, ait, non esse reputandum Paulus Apostolus neophytum venire prohibe- neophytum, qui ante decem, vel plures annos bat. Ubi nonvideturloquideOrdinibussacris conversus est : quod non alia ratione, vel in eo rigore, quo nunc majores Ordines ita textu probat, est tamen per se verisimile, vocamus, sed absolute de toto clericali Or- quia tempus decem annorum sufficientissi- dine. Ratio etiam, quam Paulus insinuat, in mum est ad probationem, instructionem, et omnibus Ordinibus cum proportione locum experientiam , quam Ecclesia in neophytis habet; nam in quolibet Ordine inchoatur suo desiderat, et quia decennii tempus adeo diu- modo Ecclesiastica dignitas; et ideo inquoli- turnum in jure existimatur, et quasi perpe- bet esse potest elationis periculum, si inordi- tuum reputetur. nate ad illum ascendatur. Accedunt etiam 7. Conclusio. — Dico tamen nullam posse alise rationes, quae in citatis canonibus attin- certam temporis regulam in hoc negotio assi- guntur, quia recenter conversus ad fidem, gnari,sedprudensjudiciumnecessariumesse, ueque in doctrina fidei potest esse satis in- quia nec tempus diuturnum sufficit, si alia structus, neque in Ecclesiasticis rebus exper- necessaria non concurrant, et tot signa fideif tus, imo neque in constantia fidei satis charitatis, doctrinae, prudentiee, et aliarum probatus. virtutuui concurrere possunl, ut intra breve xxiii bis. 27 41$ DJSP. XLIII. DE IRKEGULARITATIBUS OB VARIA CRIMINA CONTRACTIS. tempus possit aliquis ordiuari; sic enim ali- ipsi non sunt neophyti, ut ex dictispatet, nec quando Jegimus factum in Ecclesia, ut sanc- quia parentes eorum sunt vel fuerunt neo- tissimi viri statim ad Episcopatum repente phyti, ideo ipsi sunt irregulares, quia in jure eligerentur, etiam anle susceplum baptis- talis extensio non invcnitur. Proceditque hnec nium. Unde est illud Ambros., epist. 82, alias asserlio, sive hi filii nati sint post baptizatos 25: Neophytus prohibetur ordinari ne extol- parentes, sive antea, clummodo ante usum latur in superbiam : sed, si non deest humili- rationis baptizati sint. Imo etiam habet lo- tas competens sacerdotio, ubi causa non hxret, cum, licet parentes baptizati non fuerint, ob vitium non imputatur. Quse verba ita retulit eamdem rationem, quod ipsi nunquam sunt Gratianus, dist. 61, cap. Neophytus. Ainbro- neophyli, et ob conditionem parentum nul- sius vero cum de sua ordinatione loqueretur, libi fiunt irregularcs. Neque in hoc est eadem interposuit hsec verba notanda : Si dilatio or- ratio de his, et de filiis haereticorum, quia ibi dinatiGnidefuit,viscogentisest,quxnimirum causa irregularitalis est delictum parehtis, et humilitatem et dignitatem electi demonstra- quod punitur etiam in filiis, et redundat in bit. Existimo tamen hoc prudens judicium infamiam eorum; hic autem irregularitas pa- quoad inferiores clericos ad Episcopum per- rentis non est propter delictum, sed solum tinere, nam quoad Episcopos proprium est propter novitatem status, quee in ipso causat Summi Pontificis, a quo debent confirmari; indecentiam ad ascendendum subito ad cleri- quoad alios vero committendum non est ju- calem stalum, quse novitas non habet locum dicio cujuscumque prudentis, aut inferioris in filio, qui ab infantia baptizatus est, neque pastoris, cum approbatio ordinandorum ad in eo causat indecentiam, aut veram infa- Episcopum pertineat; neque etiam videtur miam apud Deum. Atque ita sentit Navarr., Episcopis haec facultas deneganda, cum in dict. n. 205. Qui consequenter infert non esse hoc jura nihil disponant, nec certum tempus irregulares illos, qui vulgo Christiani novi limitent. Neque est heec propria dispensatio appellantur, quia illi non tantum filii sunt, in irregularitate, quia hsec irregularitos non sed nopotes, vel in alio etiam inferiori gradu habet certum durationis tempus, et ita solum descendentes a Ghrislianis, qui a judaismo, est qusedam authentica declaratio, quod talis vel paganismo conversi sunt ad fidem. Iloc irregularitas in tali persona finita jam sit. autem intelligendum est cum duplici limita- Unde, si contingeret, propter uecessitatem tione. Una est, ut intelligatur ex vijuriscom- alicujus Ecclesiae, et penuriam ministrorum munis, nam per slatuta particularia alicujus expedire aliquem adhuc neophytum, et per Regni vel Provincise possunt excludi. Opor- se ac absolute nondum salis habilem ad Or- tet tamen, ut talia statuta per Sedem Aposto- dines, ad Ordines admilti, non crcdo id posse licam confirmata sint. Alia est, ut hoc intelli- fieriarbitriosolius Episcopi, sed necessariam gatur per se, et ex vi talis originis; nam si esse dispensalionem Pontificis, quia illa jam aliunde talis persona sit suspecta in fide, ex non est declaratio finilse irregularitatis, sed boc capite erit irregularis, juxta superius clispensalio in illa, qusc, cum sit dispensatio dicta; oportet tamen ut suspicio sit rationa- in preeceplo Apostolico, et nullibi legatur bilis et prudens, et in individuo do tali per- Episcopo commissa, non videtur ei permit- sona, alioqui injuria illi fieret, ideoque hoc tenda.Quinpotius, quoties aliquis ab ipsomet suspicionis genus, quod alicubi generale est baptismate (ut sic dicam) ad Ordines assu- inopinione vulgi, per senon sufficit ad red- mendus est, quantumvis propter insignes dendas irregulares particulares personas, li- animi dotes assutnatur, videlur neccssaria cet possit sufficere, ut inlervenienle Pontilicis dispensatio Ponlificis, quia non obstante qua- auctoritate, possint condi statula, quibus ex- cumque alia dignitate personali, necessaria cludantur. est aliqua temporis dilatio moralis, ideoque 9. Cap. Constituit, 47, q. k, objicitur. — nunquam id factum et probatum legimus, Exponitur. — Sed objici potest contra h;mc nisiexaliqua spccialimotione Spiritus sancti, partem, cap. Constiluit, 47, q. 4, quocl src et interveniente publico consensu Ecclesite hahet, Consliluit Sanctum Concilium ut Ju- seu Episcoporum, ac fere scmper iD^ius etiam dxi aut hi qui cx Juda>is swit officia puhiica Summi Ponlificis. nullatenus ujipe.tftnL \)h\ Juikri. a>pp»M»rt vi- 8. Tertia conclusio. — Dico tertio : filii denlur, qiii vi .ludaitiino od ftdem cnnversi neophyiurum, qui antc usum ratiouis bapli- sunt, et Gloss. videtur exponere, et cuin ca zantur, irregulares non sunt. Probatur, quiu Tir.i^uollus in tract. de PcBUis lcuiperandis, SECT. IV. UTRUM, PROPTER SIMONLE VlTIUM, ETC. 419 caus. 51 , n. 1 9; hi autem, qui ex Judaeis sunt, riorem partem. — Primo ergo de vitio simo- dici videntur filii talium Judaeorum ; ergo niae, quidam asserunt, sive committatur in etiam filii horum neophytorum sunt irregu- Ordinibus, sive beneficiis, inducere irregula- lares ex vi illius textus. Respondeo, textum ritatem, tam in dante quam in recipiente, illum sumptum esse ex Conc. Toletano IV, ut ait Maiolus, lib. 4, c. 23, et latius, lib. 5, can. 65, in quo manifeste est sermo de Ju- c. 45, cum Speculatore, titul. de Dispensat., daeis, qui illo tempore in Hispania legem suam § Juxta, v. Secundo in simonia, qui aperte profiteri permittebantur. Quod patet tum ex loquuntur de propria irregularitate, non de ipsa Judaeorum appellatione ; nunquam enim suspensione. Nam Speculator subdit, hujuS- Concilium homines jam baptizatos, et ad fi- modi irregularem ministrando non imurrero dem conversos, Judaeos appellavit; lum etiam novam irregularitatem, et Maiolus dicit hoc quia statim distinguit illos a Christianis, di- esse verum , quantum est ex vi prioris irre- cens, quia sub hac occasione Christianis inju- gularitatis ; nam ratione excommunicationis, riam faciunt. Nec Glossa, aut Tiraquellus ali- quam etiam simoniacus incurrit, ministrando ter vocem illam, Judxi, interpretantur; sed fit iterum irregularis; quod dicere non po- sub alia, scilicet, qui ex Judxis sunt, compre- tuissent, si loquerentur de suspensione, et hendi putant eos, qui ex Judaeis de novo sunt non de propria irregularitate. Haec vero sen- ad fidem conversi; quod non obstat his, quae tentia quoad hanc posterioretn parlem falsa diximus, nam Iicet hunc sensum admittamus, est ; nam simoniacus in Ordine suscepto ce- isti non excluduntur, quia filii Judaeorum lebrans sine dispensatione fit irregularis, non sunt, sed quia ipsi neophyti sunt. Per se au- solum quia excommunicatus est, sed etiam tem est difficilis illa interpretatio , quia hos quia propriissime suspensus per cap. Si quis, etiam videtur Concilium a Christianis distin- de Simonia. Ubi haec suspensio in tres perso- guere in verbis ante ponderatis , et ideo veri- nas fertur simoniam in Ordine committentes, similis est alia Glossae interpretatio , ex Ju- scilicet, praesentantem , ordinantem et ordi- dxis, ibi appellari omnes familiares eorum, natum ; non tamen aequaliter, neque quoad seu qui ex familia eorum sunt, praesertim filii eadem ministeria, et ideo non etiam aequaliter familias, ut ibi Turrecremata cum aliis nota- incurrent hanc irregularitatem ministrando, vit, late impugnans priorem expositionem. sed cum proportione, unusquisque, scilicet, Ubi etiam ait, ex Judaeis appellari proselytos, in actu sibi prohibito, juxta supra dicta de qui Judaismum profitebantur, licet ex eorum Suspensione, disput. 31 , sect. 4. origine non essent. Addo etiam ibi publica 3. Improbatur quoad priorem partem, et officia, juxta subjectam materiam , appellari jura, quse pro illa allegantur, exponuntur. — Magistratus, et alia officia, quae pertinent Atque hinc praeterea colligo, falsum esse pri- ad politicam et temporalem gubernationem mum dictum hujus sententiae, quia nullum Christianorum, ut ex ipso Concilio satis con- est decretum in jure, quod distincte loquatur stat. de irregularitate, sed de suspensione, propter SECTIO Iv. hoc crimen. Quod patet in primis ex dict. cap. Si quis, quod dicti auctores pro se alle- Utrum, propter simoni* vitium, vel almd religioni Afferuntetiam cap. Tanta, eodem titulo, contranum, lrreguiaritas mcurratur. f> X ■ r- in quo pnus dicitur, Omnis peccator Missam 1. Conclusio generalis. — Circa quaestionem cantare potest , prseter simoniacum. Deinde hanc generatim exislimonullam propriam ir- additur, a quolibet posse accusari, ut ab Or- regularilatem propter haeccrimina, per se lo- dine male accepto removeatur. Verumtamen quendo, seu seclusa infamia, iucurri, ex illo priora verba ad summum probant, simonia- fundamento, quod haec pcena non invenitur cum habere canonicum impedimentum , ut expresse in jure lata propter haec crimina. celebrare non possit; quod verum est ratione Tamen, ut hoc in specie probemus, et non- suspensionis, et excomnunicationis. Sensus nullas irregularitates, quae ab aliquibus auc- enim illorum verborum esse debet, omnem toribus sine sufficienti fundamento adjiciun- peccatorem, si nihil aliud quam peccatum illi tur, excludamus, praesentem dubitationem obstet, poenilentiam agendo, posse Missam proponimus. cantare; simoniacum autem, etiamsi iliam ti . . aaat, non posse, quia habet aliud impedimen- De simoma. „ «-. r • , •. e ., ., tum. Hinc autem lrregulantatem mferre, nihil 2. Prima opinio. — hejicitur quoad poste- aliuuest, quaui ex genere speciem affirma tive 420 DISP. XLIII. DE IRREGULAR1TATIBUS OB VARIA CRIMINA CONTRACTIS. colligere. Posteriora autem verba ex vi sua, nifestumest, quianonest vitium inducenser- non solum irregularitatem, verum neque aliam rorem in intellectu, sed pravitatem in affectu pcenam ipso facto incurrendam imponunt, ut circa lalem materiam ; per quandam aulem patet ex illo verbo, removeatur; conjungendo metapboram seu exaggerationem ita vocatur, tamen poenas impositas in aliis juribus, sen- quia simoniacus opere ipso videtur profiteri sus illius verbi est, ut removeatur, cogendo male sentire de rebus sacris, ut docuit D. Th., illum ad observandam suspensionem, quam 2. 2, q. 100, art. 1 ; lex autem, qua3 pcenam incurrit. Addere item possumus cap. De hoc, imponit propter crimen aliquod, secundum eodem titulo, ubi propter simoniam in bene- proprietatem intelligenda est. Deinde certum ficii susceptione commissam, perpetua depo- est, hoc vitium non esse majus, neque sequale sitio imponenda dicitur, et idem insinuatur in omnibus aliis, preesertim haeresi, etidololatrise, cap. Per tuas, eod. tit. Verumtamen illa etiam quse magis directe offendunt Deum ipsum, ut non est irregularitas, quia ibi non agitur de latius in propria materia dicendum est; sed pocna ipso jure imposila, sed ab homine im- jura interdum ita loquuntur, vel per exagge- ponenda. Possunt item verba illa inlelligi de rationem, vel juxta subjectam materiam, lo- execulione illius suspensionis, quam alia jura quendo, scilicet, de peccatis fidelium, et cle- imponunt; ssepe enim suspensio de se perpe- ricorum, quse dici solent crimina mere Eccle- tua, depositio in jure vocatur. Citatur prae- siastica, ut videre licet in Julio Claro, lib. 5, terea, cap. Statuimus decretum, et cap. Erga § Simonia. Et maxime inlendunt jura dicere, simoniacos, 1 , quaest. 1 . Sed in hoc posteriori hoc crimen esse valde perniciosum Ecclesioe, solum dicitur, simoniacos omnino damnamus, propter pronitatem ad illud, cum illius enor- cc deponendos esse Apostolica auctoritate san- milate. De quo videri potest Turrecremata, in cimus. Quee verba non sufficiunt, et eumdem dict. cap. Patet, et in cap. Eos, et in cap. sensum habent, quem diximus. In priori vero Cito, 1 quaest. Denique (quidquid sit de cri- textu dicitur, a proprio gradu decidant, quocl minum comparatione) certum est, eam non verbum significare videtur depositionem. Ta- sufficere ad extendendam irregularitalem ad nien, quia non additur verbum, ipso jure, et casum in jure non expressum, qualis est hic potest aliquis per se cadere, vel ab alio de- de quo agimus. Mullo autem improbabiiius jeclus, ideo illa etiam verba explicari possunt est, quod Maiolus supra simpliciter asserit, de suspensione perpetua ab homine impo- irregularem fieri qui Ordines, aut beneficium nenda, juxta alia verba, quse paulo inferius per simoniam recipit, etiamsi per ignoran- ibidem subjiciuntur : Ab officio male accepto tiam et absque peccato id fieri coutiugat; et removeantur. Et, licetintelligautur desuspen- ideo statim cum sciverit, debere abstinere, sione ipso jure, nihil faciunt ad irregularita- et beneficium dimiltere. Nam juxta veriorem tem probandam. sententiam, sic ordinatus, neque suspensus 4. Ratioin contrarium. — Solvitur. — Tan- manet, si Episcopus ordinans suspensus an- dem vero addi potest in confirmationem hu- tea non erat. Propter simoniam item in bene- jus sententiae, quia simoniacus in jure haere- ficio, etiam cognitam, probabilius est non in- tico comparatur, et ideo haeresis appellari curri suspensionem ab Ordine : quse omnia solet, ut patet in dicto cap. Per tuas, de Si- in loco supra citato tractavi ; multo ergo mi- monia, etcap. Praesenlium, 7, quaest. 1; ergo nus in his casibus incurretur irregularitas. sicut hsereticus fit irregularis, ita et simonia- Igitur de simonia quoad hoc genus pcenai, cus. Maxime cum hoc crimen etiam compare- nihil addendum est his, quae de excommuni- tur crimini idololatriae , et illi quodammodo catione, et de suspensione diximus. prroponatur, c. Cum omnis, et c. Eos qui, 1, qua^st. 4 , juncta Glossa ibi ; comparalur etiam An propter sacrilegium incurratur irregula- crimini Ia?see majeslalis, juxla L. Si quem- ritas. quam, ubi Baldus, Cod. de Episc. et clcricis. Denique dicitur majus quolibet alio crimine 5. Maioli regula. — Exploditur. — Se- in dict. cap. Per tuas, et in c. ult., 1, q. 7; cundo principaliter dicendum hic est dc aliis crgo si pcr idololatriam, et alia minora vitia peccatis contra religionem, de quibus Maiol., incurritur irregularitas, multo magis per si- lib. 5, cap. 30, generalem regulam statuit, moniam. Vcrumtamen hrcc ctiam ratio non propter crimcn sacrilcgii irregularitatem in- probat, prinio quidem, quia simonia non di- curri, quam iu sequcntibus per varias species cilur hasresis per proprielalem, ut per so ma- sacrilogiorum declarat, eamque probat, vel SECT. IV. UTRUM, PROPTER SIMONI/E VITIUM, ETC. 421 per extensionem ab uno ad alia ob paritatem essent multiplicandse, ut patet tota distinct. rationis, vel ex generalitate verborum in cap. 50, cnm aliis. Infames, 6, quaest. 1, ubi inter alios sacrilegi 8. Tertius modus improbaiur. — Quartus infames appellantur, et consequenter irregu- modus. — Et hoc uno verbo excluduntur lares. Sed nunc non agi.mus de infamia, alio- plura alia exempla hujus irregularitatis,, quae qui multa alia vitia numeranda essent, qua3 praedictus auctor affert. Primum de sortilegis, ibi recensentur; sed agimus de propria pcena seu magicis divinatoribus , ex 26, qutcst. 3, talis criminis, et haec ibi non ponitur, neque per totam, ubi depositionis poena imponitur alicubi generatim, ut recte significavit Bern. in cap. Si quis Episcopus; quamvis enim Gra- Diaz, c. 87, ubi referens doctrinam Hostiensis, tianus legat, suspensus, tamen correctiora qui in Summ., tit. de Accusationibus, § Qui exemplaria habent, depositus; et sic etiam sit effectus, dixit, sacrilegium puniri poena Glossa interpretatur; et latius Bernard. Diaz, depositionis, ipse ait, sacrilegium se habere cap. 107, et Sylvester, verb. Superstitio, multipliciter, et ideo considerandam esse spe- quaest. 11, ubi refert ex Archidiacono, quos- ciem ejus, quasi dicat, ex vi generis non ha- dam dixisse, per hoc crimen etiam occultum bere definitam poenam, omnibus speciebus contrahi irregularitatem , quam opinionem communem, et Hostiensem, de sacrilegio, non ipse non reprobat; sed rejicienda est, quia dislributive, sed indefinite, seu de enormi talis irregularitas non est in jure expressa. aut gravissimo sacrilegio intelligendum esse. Refert etiam alios dixisse, saltem incurri hanc Quam doctrinam ego verissimam existimo, et irregularitatem, quando tale delictum est pu- praesertim quoad poenam irregularitatis , in blicura, quod ipse sequitur cum Bernard. , qua raaxime argumentum a simili validum in cap. 2 de Sortilegis. Refert denique alios, non est. Sed videamus de singulis. qui hoc etiam negant, quorum sententia ve- 6. Primus sacrilegii modus excluditur. — rior est, quia talis irregularitas nnllibi inve- Prin.o ergo dicitur haec irregularitas incurri nitur. Et patet etiam ex cap. 2 de Sortilegis, propter crimen vendendi res sacras , para- ubi clerico tantum suspensio unius anni ab menta, calices, etc. Quae videtur probabiliter altaris ministerio in poenam imponitur, idque colligi ex cap. Si quis presbyter aut diaconus, non ipso jure, sed per hominem. Huc etiam d. 50. Ubi de committente hoc delictum dici- spectat peccatum apostasiae a religione, vel tur, Placuit in ordinatione Ecclesiastica non clericatu, quod irregularitatem inducere di- haberi. Quae verba satis videntur irregulari- citur ex cap. ult., dist. 50, cum Glossa, quas tatem indicare. Omnes tamen expositores Io- est proxime ante illud, verb. Apostatse. Sed cum illum intelligunt de quadam depositione in eo textu tantum dicitur, apostatam a reli- accommodata delicto, nimirum, quia talis cle- gione, durante eo statu, non esse ad Ordines ricus removeri debet ab administratione re- admittendum. An vero incurrat suspensio- rum Ecclesiasticarum. Vel etiam de deposi- nem, si ita impoenitens ordinetur, diximus tione, aut suspensione ?b Ordine, si crimen supra. Et videri potest Sylvester, verb. tali poena dignum fuerit judicio Episcopi, cui Apostasia, quaest. 8, et verb. Dispensati^ toium hoc negotium ibidem commiltitur. num. 20, ubi significat, hanc quidem esse 7. Secundus modus rejicitur. — Numera- irregularitatem, dispensabilem tamen a Proe tur prarterea sacrilegium turpis commistionis lato religionis, ad quam apostata post poeni' cum moniali, aut sacra virgine. Nam de cle- tentiam reducitur. Sed neque ibi talis potestas rico tale delictum committente dicitur in cap. conceditur, neque alibi, et ideo, si ex vi juris Si quis Episcopus, 27, quaest. 1 , Deponatur, communis ordinari potest, hoc est, quia non sicut de laico dicitur, Excommunicetur. Ta- fuit factus simpliciter irregularis, sed du- men et ex vi ipsius verbi, et ex comparatione rante statu apostasiae ; ita enim potest caput dictarum poenarum satis constat, illam non illud commode intelligi; et favet cap. ult. de esse poenam jure impositam, sed ab homine Apostatis, si bene expendatur. Quam rem imponendam, atque adeo non esse irregulari- latius in opere de Religione tractamus. tatem, sed depositionem per hominem pro- 9. Quintus modus exploditur. — Sextus nunciandam. Quod etiam constat ex c. Si qua modus improbatur. — Aliud exemplum est do monacharum , et c. Si quis rapuerit, eadem blasphemia, quod non est probabilius quam caus. et qua3st.,etlateexponitBemard. Diaz, reliqua, nam jure antiquo depositionis poena c. 81. Ex verboergo, Depnnatur, ut dixi, non imponebatur, ut patet ex cap. Si quis, 22. bene colligitur irregularitas, alias innumerae qusest.l, de qua poena, quando et quomodo SECTIO V. Utrum, propter alia crimina, vel statum eorum iucurratur irregularitas. 422 t>\5P. XLMl. DE IRREGULARITATIBUS OB VAR!A CRIMINA CONTRACTIS. cdhibenda esset ab Ecclesiasticis judicibus, tractant Hostiens. in Summa, tit. de Male- dicis, § Blasphemantes; Panor. et alii, in cap. 2 de Maledicis; Bernard. Diaz, cap. 410. Nunc vero extat conslilutio Concilii Constant., sub Leone X, sess. 9, ubi non imponitur cle- 1. Prima generalis regula. — Dwse regulx rico specialis poena ipso jure incurrenda, sed a Maiolo in contrarium statutx rejiciuntur. prius postulatur, ut sit convictus de crimine, — -In quoiibet crimine considerari potest, aut et deinde pro prima et secunda vice Jeviores solum delictum semel commissum, aut con- pcenae imponuntur, pro terlia vero privandus suetudo, vel frequentia ejus, aut perseve- dicitur omnibus beneficiis et dignitatibus, et rantia in illo per impcenitentiam. Loquendo inhabilis reddi ad similia in futurum; de ergo de sola commissione criminis, generalis Ordinibus aulem nihil dicitur; et pro laicis regula statui potest, nullum aliud crimen, aliee pcenae imponuntur, nulla facta menlione praeter pauca supra enumerata, et homici- irregularilatis. Ex quibus a fortiori patet dium, sub quo mutilationem comprehendi- idem dicendum esse de peccato perjurii; mus, irregularitatem inducere, quia pro nullo nulla enim irregularitas pro eo fertur in jure, legitur in jure imposita ; et qui exceptionem quamvis si clericus sit perjurus in judicio, et adhibuerit, tenetur textum expressum addu- in alia causa, seu extra confessionem proprii cere, quod facere non poterit (ut opinor), id delicti, reus sit pcenae depositionis, non qui- quod a fortiori patebit ex dicendis. Itaque, si dem ipso jure latae, sed ab Ecclesiastico ju- caetera crimina per poenitentiam deleantur, dice imponendae, ut dicitur in cap. Cum non illa commisisse non impediet Ordinum sus- ab homine, de Judiciis, et ex canone 25 ceptionem, aut executionem, neque ad illam Apostolorum, in cap. Presbyter, dist. 85. In erit necessaria dispensatio, sed absolutio, si cap. autem De his, dist. 50, dicitur de cle- forte habeant annexam censuram, ideoque ricis, qui publice perjuri sunt : A gradu suo irregularitatem non inducunt. Contra hanc decidant. Sed praeterquam quod textus ille vero regulam duas alias constituit Maiol., tantum est Rabani, jam supra diximus, verba lib. 5, cap. 12, in fine. In priori ait commit- similia recte intelligi de pcena deposilionis a tens quodvis capitale crimen irregularem pastorali munere, vel etiam ab Ordine, ab fieri, quia omne tale crimen inducit infa- homine imponenda. Quod autem ibi dicitur miam, juxta cap. Illi, 6, quaest. 1, quo loco de publico perjurio ita puniendo, fortasse nominantur illa peccala, de quibus Apostolus olim generatim et indistincte observabatur; ait, Quoniam, qui talia agunt, regnum Dei nunc autem solum in perjurio commisso in non conseguentur, qualia sunt omnia mor- judicio dicla pcena locum habet; de qua legi potest Abbas, in cap. Querelam, de Jure- jurando; Dec, in dict,. cap. Cum non ab homine, et Bernard. Diaz, cap. 92. Alia ergo perjuria extrajudicialia arbitrio Praelatorum talia. Verumtamen nunc non agimus de infa- mia, sed de irregularitate , quae sit poena talis criminis, quae ibi non imponitur. Neque infamia incurri dicitur per quodcumquo peccatum absolute commissum, sed inter- punienda sunt. Et per hsec judicari facile veniente contumacia post Ecclesiae correctio- potest de similibus exemplis, quae non sunt nem, ut ibi Turrecremata, et alii Doctores ad- facile admittenda, sed examinanda jura; nam vertunt. Citantur ctiam Concilium Agathens., ex eis expendendo verba, sicuti exemplis cap. 50, et Concilium Aurel. III, cnp. 9, in adduclis fecimus, facile constabit non esse quibus clericus propter capitale crimen de- sermonem de irregularitate. Erat autem satis poni jubetur. Sed hoc etiam parum nos cogit, grave et necessarium exemplum de sacri- quia saepe diximus hoc satis non esse ad irre- iegio, quod frangendo sigillum confessionis gularitatem. Addo, crimen capitale ibi non commiltitur, neque esset hic omittendum, significare quodlibet mortale*; alioqui non nisi in superiori lomo in roateria de pfleni- Statirn sub disjunctione addcret : Qui capitale tentia tractatum fuisset. crimen commiserit, aut cartham falsaverit, vel falsum testimonium dixerit, cum hoec etiam peccata mortalia sint. Capitale ergo di- citur, quod secundum leges dignum est poona capilis, ut notant cxpositores, in cap. Si Episcopus, dist. 50. Iluc vero spectat alia re- SECT. V. UTllUM, PROPTER ALIA CRIMINA, ETC 425 gula dicti auctoris, scilicet, omnia peccata, misit, sed etiam qui in eo statu non permanet, quao in lege veteri erant cnpitalia, id est, veramque pcenitentiam commissi peceati egit, morle digna, in nova inducere irregulari- et ob eamdem causam jam tunc dici potest tatem. Solumque probat ex facto Gregorii, irreprehensibilis, licet antea fuerit reprehen- quod refert Joannes Diaconus, lib. 2 de Vita sione dignus. Per crimen autem intelligunt ejus, cap. 16. Sed cum illud non continealur Augustinus, trnct. 11 in Jonn., et Beda, ad in jure, non suflicit ad irregularitatem indu- Titum 1, quodlibet peccatum mortale; et re- cendam, maximeeum post Gregorium hocsit fertur, ciist. 81, cap. 1, ubi multa alia de« in jure declaratum. creta de hac re legunlur. Et faciunt etiam 2. Secunda generalis rcgula. — Secunda cap. ult., dist. 24, et cap. 1, dist. 81, cum regula etiam generalis est, hujusmodi cri- similibus, in quibus deponendus dicitur, qui jnina, quse non habent in jure irregularitatem in aliquo gravi crimine esse convincitur. Res- annexam quandocommiltuntur, noninducere pondeo, de hujusmodi statu in peccato mor- illam propter solam durationem seu impceni- tali dupliciter uos loqui posse, vel in sensu tentiam talis culpse.Probatur ex eodem prin- composito (ut sic dicamj, id est, quamdiu cipio, quia eliam propter hanc durationem durat talis status, vel etiamsi auferatur. Lo- non legitur in jure irregularitas imposita. Et quendo hoc posteriori modo, certum est ex declaratur in hunc modum : nam vel hoc esset sola duratione status peccati mortalis, ut sic, ex generali ratione status peccati mortalis, et non nasci irregularitatem, quae maueat ces- lioc non, ut patet ex ratione facta, et quia sante tali statu per poenitentiam, et aliquam tempus talis durationis definiri non potest. dispensalionem requirat; nullum enim extat Vel esset ex statu in hac vel illa specie pec- jus, in quo talis irregularitas fundari possit. cati gravioris, et hoc etiam dici non potest, Loquor autem per se; nam, si inde generetur quia ubicumque jus imponit irregularilatem aliqua infamia, quae est aliud caput irregula- propter aliquod crimen, non fundatur in du- ritatum, illud est accidentarium, aliterque rationeejus, sed in sola commissione, ut palet illi malo subveniendum est, ut postea dic- in omnibus supra traclatis. Solent quidem turi sumus. At vero considerando peccatum aliquando jura imponere pcenam contuma- quamdiu durat, sic dici potest ponere impe- cibus, et perseverantibus in peccato com- dimentum Ordinibus suscipiendis, et exer- misso, et sub hac conditione, et non aliter; cendis, non canonico jure inventum, sed sed hoc faciunt in censuris ferendis ; in aliis divino et naturali. An vero dicendum sit vero pcenis nunquam considerant solam per- majus impedimentum quam irregularitas, manentiam , sed vel commissionem delicti Maiolus, lib. 5, cap. 1, absolute affirmat, tantum, vel novam iterationem , vel aliquid fortasse propter majorem malitiam; tamen hujusmodi; nonest tamen dubium, quin irre- quatenus facilius auferri potest, dici potest gularitas pro delicto posset sic imponi; hac- minus. Item quantum ad obligationem non tenus vero nullam inveni, quee hoc speciali recipiendi Ordines, vel eis non utendi. Nam modo imposita sit; si autem inveniretur, non recipere primam tonsuram in mortali pec- propterea esset extendenda ad alia delicta cato, forte non est novum peccatum mortale; ratione similitudinis, utsaepe dictum est. cum irregularitate autem, esse opinor. Simi- 3. Objectio. — Solutio. — Quod majus im- liter subdiaconum uti officio suo in peccato pedimentum, irregularitas, an peccatum mor- mortali, non est novum mortale ; cum irregu- tale. — Maioli dictum improbatur. — Pauli laritate autem erit, juxta supra dicta, et in testimonium exponitur. — Dices, eum, qui 3 tomo de Sacram. in genere. Ratio verodif- est in statu peccati mortalis, esse moraliter ferentise est, quia irregularitas directe et inhabilem ad quemcumque Ordinem recipien- quasi ex proprio instituto continet hanc pro- dum,vel exercendum, non solum ob natura- hibitionem; peccatum vero non ita directe, lem conditionem ipsius peccati mortalis, sed sed solum ratione cujusdam indecentiee, quae etiam ob speciale prrecepturn Apostoli, 1 ad extra ministerium et receptionem sacramen- Timoth. 3 : Oportet Episcopum irreprehensi- torum regulariter non censetur adeo gravis. bilem esse et de diaconis : Probentur primum, Unde, quod Maiol., supra, 1. 5, cap. 1, n. 2, et sic ministrentf nullutn crimen habentes ; et ait, eum, qui in peccato mortali, etiam ad Titum 1 i Oportet Episcopum sine crimine occulto,aliquidde suo Ordine exercet, etiamsi esse; dicitur autem siue crimine esse, non solum tangat eas res, quae sine Ordinibus solum qui pecoatum mortale nunquam com- tangi non possuut, novum peccatum mortale 424 DISP. XLIII. DE IRBEGULARITATIBUS OB VARTA CR1MINA CONTRACTIS. committere, hoc(inquam)perexaggerationem cludit, nihil certum posse in generali dici, dictum videtur, cum nullojure, velpositivo, nisi ad particularia descendatur. Atque hoc vel nalurali, probari possit, licet Sylvester, ego verissimum censeo. Opinor igitur, in eo et aliqui SummistaB interdum ita loquantur, casu non incurri propriam irregularitatem, de quo videri possunt dicta 3 tomo , dis- propter quam sit necessaria dispensatio post putat. 16, sect. 3. Ad testimonium ergo peractam pcenitentiam , seclusa infamia, de D. Pauli respondetur, per illa verba non in- qua postea dicemus. Hoc probo, quia nullo duxisse novum prpeceptum positivum, sed jure probatur talis irregularitas. explicasse quod per se debilum est sanctitati 5. Jura pro illa opinione allata expo- EcclesiasticiOrdinis acministerii, ideoque ex nuntur. — Etenim in citato cap. ult. de illis verbis non colligi specialem irregulari- Tempor. ordinat.,inprimis non estsermode tatem. AUa vero jura canonica preecipiunt criminibus in genere, sed de quatuor in par- observari hoc ipsum divinum jus, aut natu- ticulari, scilicet, homicidio, perjurio, adul- Tale, et pcenas imponunt transgressoribus terio, et falso testimonio. Deinde, excepto illius, non tamen addunt specialem irregula- homicidio prout ibi etiam excipitur, propter ritatem, nisi in casibus supra numeratis. alia non imponitur irregularitas, neque in- 4. Tertia regula. — Quorumdam opinio. — curri supponitur, neque aliquod aliud im- Improbatur. — Tertia regula esse potest, pedimentum canonicum, ut supra probavi nullum fieri proprie irregularem propter fre- disput. 31 , sect. 4, sed solum supponitur, quentiam, vel consuetudinem committendi propter hujusmodi crimen publicum posse mortale aliquod crimen. Itaque ubi peccatum clericum, qui tale crimen publice commisit. semel commissum non habet in jure irregu- impediri ab usu Ordinum, in quo jus Praela- laritatem adjunctam, proptersolam frequen- torum Ecclesise, et providentia ab eis adhi- tiam, vel consuetudinem, non adjungitur illi, benda declaratur, non vero speciale impedi- quia oporteret hoc ipsum esse in jure ex- mentum ipso jure incurrendum imponitur. pressum, quod tamen non fit. Et quidem si Multo autem minus probant alia jura. Nam in consuetudo peccandi sit occulta, regula est dict. cap. Testimonium, non agitur de crimi- recepta sine controversia , ut a fortiori pa- nibus, quse inducunt irregularitatem, sed de tebit ex dicendis. De peccato autem publico his, quae sufficiunt, ut testimonium alicujus est nonnulla dubitatio. Nam aliqui sentiunt, in judicio non admittatur, quidquid autem de clericum publicum peccatorem contrahere illis sit, nullum argumentum a simili hic specialem irregularitatem, ita ut etiam post admittimus. Solum possunt similia jura de- peractam pcenitentiam non possit absque dis- servire ad explicandum quando et quomodo pensationeadsuperioremOrdinem ascendere, ex illis contrahatur infamia, et ratione illius velin proprio ministrare. Quodsaltem in qui- irregularitas. Gap. autem De his, in supe- busdam gravioribus criminibus depositione riori sectione expositum est, quia nec pro- dignis affirmat Navarrus, cap. 25 Summae, priam legem, sed Rabani sententiam, nec num. 73, et cap. 27, num. 154, et num. 248 verbum, quod indicet poenam ipso facto et 249, ex cap. ult. de Temporibus ordinat. impositam, continet. Cap. autem Sacerdotes, In quam sententiam videtur etiam inclinare quod potius de suspensione loquitur, in Maiolus, lib. 5, cap. 1, num. 6, et latius, dicta sectione de suspensione late tractatum cap. 12, per totum, ubi affert Speculatorem, est. Ubi etiam exposuimus cap. ult. , 15, titul. de Dispens., § Juxta, et citat plura de- qusest. 8, quod ad hoc etiam allegari solet. creta, ut cap. Testimonium, deTestibus, cum Caput tamen penultimum, seu, Si quis pres* Glossa, et cap. De his vero, et cap. Sacer- bijter, quod supra citatum est, in primis non dotes, 50 dist., et cap. Si quis presbyter, 15, cst Marlini Papse, sed sumptum ex canonibus queest. 8, et ibidem hoc exlendit ad crimina Martini Episcopi Bracharens. Deinde in eo non ita gravia, sed mediocria, si publica sint non fertur aliqua pcena ipso jure, sed ponitur Per evidentiam facti, vel per confessionem, modus, quo puniendus est presbyter, vel dia- aut per sententiam judicialem , juxta cap. conus, qui sublicendo peccatum prius com- Quocsitum, de Tempor. ordin. Vel etiam per missum, Ordines suscepit. Cum aulem ibi di- publicam infamiam, quai per purgationem citur, Si peccaverit, intelligendum videtur canonicam auferri non potuit. Htnc tamen non de quolibet peccato (quia incredibile est omnianonconstanter affirmat, sod postvaria, quodcumque peccatum ante ordinationetii quae generatim dicuntur ab auctoribus, con- commissum tam severe puniri), sed de pec- i ?FCT. I. QUE VOLUNTAS 1N PRjESENTI MATERIA NECESSARIA SIT, ETC 425 cato, quodsuscipiendisOrdinibusimpedimen- vel directe, vel indirecte tantum. Illa ergo tum affert. Unde in Concilio Neocaesariensi, quae et injusta, et directa voluntate fit, reti- cap. 9, ex quo videtur Marlinus decrelum nuit nomen voluntarii homicidii; quae autem illud sumpsisse, dicitur, Si corpore priits nonita voluntaria est, dicitur casualis, habet- peccaverat, etc, et de aliis peccatis secundum que aliquam rationem homicidii, si indirecte veriorem translationem subditur : Nam reli- saltem voluntaria sit; quod si contingat esse qua peccata plurimi censuerunt per manus omnino involuntariam, dicetur simplex occi- impositionem posse tolli; ac si diceret, non sio hominis mere casualis, nam homicidium impediunt ordinationem, si de illis pceniten- absolute, peccaminosum actum significare tia agatur. Peccatum autem corporis, sine solet. Voluntaria verohominis occisio duplici dubio est aliqualis lapsus carnis, et commu- titulo potest esse justa, scilicet, ratione defen- niter exponitur de fornicatione, ex cap. Qui sionis, aut publicae potestatis et causae. Unde quadruplex consurgit hominis occisio seu materiale homicidium, scilicet, voluntarium, casuale, defensivum, punitivum, et ex omni- bus consurgunt irregularitates, quae hic sigil- latim traclandae sunt, propter connexionem quam inter se habent; simulque de mutila- tione dicemus, quia ejusdem speciei est, licet admisit, 45, quaest. 8, nam forlasse olim simile peccatum commissum etiam ante ordi- nationem presbyterii, vel diaconatus, punie- batur postea in clerico confitente tale delic- tum, vel de illo convicto. Sed hoc non est nunc in usu, neque ex tali pcena propria irre- gularitas colligi potest. Quapropler, sicut supra dixi non incurri suspensionem propter imperfecte illam participet. hujusmodi peccatum publicum, ut, v. gr., concubinatum , vel aliquid hujusmodi, ita in praesenti sentio non incurri irregularita- tem, nisi vel ratione infamiae, de qua item dicemus, vel propter aliquod spsciale jus, quod solum in delictis supra tractatis inve- nitur. 6. Plures casus a Maiolo inter irregulari- tates numerati excluduntur. — Non omittam lamen advertere, Maiolum, in lib. 5, fere per 40 capita enumerare quamplurima pec SECTIO I. Quae voluntas in prtesenti materia necessaria sit ad hoinicidiurn voluntarium. \. Regula generalis. — Prima conclusio. — Supponimus ex homicidio voluntario con- trahi irregularitatem, id enim passim habe- tur in jure, d. 50, et tit. de Homicidio, per multa capita. Ut autem modus hujus irregula- ritatis intelligatur, explicare oportet quae vo- cata, quae irregularitatem inducunt. Sed de Iuntas, et quae actio ad voluntarium homici- dium juxta consuetudinem juris sufficiat ; hinc enim resolutio hujus disputationis pendet, ut recte Cajet. notavit 2. 2, q. 64, art. 7. In prae- senti ergo quaestione certum in primis est ad hanc irreaularitatem esse necessariam volun- nullo id satis probat, praeter ea, quae tracta- vimus, loquendo de propria et canonica irre- gularitate; sed interdum quodlibet impedi- mentum peccati, aut scandali, et alia hu- jusmodi, quse natura sua reddunt illicilum usum Ordinum, vocat irregularitates. Saepe tatem directam et perfectam homicidii; nam etiam quodlibet censurae impedimentum irre- in jure irregularitas homicidii voluntarii mul- gularitatem appellat, saepiusque suspensio- tum differta casuali, ut patetetiam ex Trid., nem, aut depositionem etiam ab homine im- sess. 14, cap. 7 de Reform. Differentia autem ponendam, neque amplius probant jura, quae solum esse potest in voluntate directa, quaa adducit. Quod possemus facile ostendere necessaria est ad voluntarium homicidium, et discurrendo per singula ; tamen ob vitandam non ad casuale, ut ex eisdem juribus constat prolixitatem id omittimus, praesertim cum etex his quae congerit Covarr., relectione de ex multis exemplis in superioribus tractatis focile sit de cseteris ferre judicium. DISPUTATIO XLIV. DE IRREGULARITATE QVM CONTRAHITUR EX DEUCTO HOMICIDII VOLUNTARII. Duplex e§t hominis occisio, una injusta, .iltera justa, et prior esse potest voluntaria Homicid., p. 2, initio. 2. An requiratur voluntas expressa occi- dendi ad irregularitatem hanc. — Prima opi- nio. — Impugnatur. — Difficultas vero superest an requiratur votuntas expressa occidendi hominem. Nam Covarr. supra negat esse ne- cessariam, sed satis esse putat, quod quis directe intendat alium percutere, et vulnus injuriosum, vel nocivum illi inferre; nam, hcet non intendat lethale vulnus, vel puiius 426 DISP. XLIV. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO, ETC. quamvis intendat illud non inferre, si tamen art. 8, ad 2, plane senlit in simili casu tan de facto intulit vulnus lethale, et sequuta est mors, tale homicidium directe voluntarium censendum erit. Non caret tamen hoc dubi- tum esse homicidium voluntarium indirecte. Quxstionis resolutio. 3. Prima conclusio. — Pro resolutione ad~ verto, triplicem voluntatem posse hic inter- venire : una occidendi expresse, et de hac tatione; nam illud solum dicitur homiciuium voluntarium, quod directe ac perfecte volun- tarium est. Quod videtur explicari illo verbo, Per industriam, velper insidias, in cap. 1 de nulla est dubitatio quin sufficiat. Secunda est Homicidio, ex verbis Exod. 21, et in cap. definita non occidendi, sed directa vulne- Sicutdignum, § 1, eodem titulo, expresse di- randi absque vulnere lethali. Tertia erit in- citur, Qui animo occidendi. Et eisdem modis definita percutiendi, vulnerandi aut me vin loquunlur leges civiles. Scd perfoclum volun- dicandi. Deinde oportet distinguere forum tarium non est, nisi ubi eflectus ipse expresse conscientiae, quod veritate rei innititur, ab etinseest volitus, ut constat ex 1. 2, q. 6, externo, quod srepe utitur prcesumptione. art. 1 et 3, q. 79, ubi D. Thom. ait, cumali- Dico ergo primo, absolute illud solum di- quid non cognoscitur esse pcccatum, non posse cendum esse in prccsenti maleria homicidium dici quod voluntas per se et clirecte feratur in voluntarium, quod ex proposito occidendi fit. peccatum. Sic ergo in prsesenti dici potest, ho- Hoc mihi probant otnnia superius adducta, micidium quod sequitur ex actione quse non quibus addo verba Concilii Trident., sess. 1 4, fuit cognita ut occisiva, neque ut talis fuit cap. 7, ibi : Qui sua voluntate homicidium volita, non posse dici per se et directe volun- perpetraverit ; et infra : Si vero homicidium tarium, quia voluntas tunc non fertur di- non ex proposito, sed casu, etc. Ex quibus recte et per se in ipsum homicidium; ergo verbis constat, illud appellari homicidium tale homicidium non erit simpliciter volunta- voluntarium, quod ex proposito fit; dicitur rium. Et confirmatur, nam id, quod est vo- autem homicidium factum ex proposito, quod luntarium tantum in causa, est solum indi- fit ex voluntate occidendi, nam ibi non est recte voluntarium, etiamsi effectus sequatur sermo de alio proposito; ergo haec volunlas per se ex tali causa; imo tunc maxime inter- necessaria est ad homicidium simpliciter vo- ccdit hoc volunlarium; nam, si effectus se- luntarium. Hoc etiam confirmant jura civilia quatur mere per accidens, vix potest esse vo- in quibus non dicitur homicidium absolute luntarius, utsentit D. Thom. supra, et 1. 2, voluntarium, nisi intercedat dolus, ut patet qusest. 20, art. 5. Sed in eo casu homicidium ex 1. In lege, ff. Ad legem Gorneliam; dolus tantum est voluntarium in causa, scilicet, iu autem non est nisi auimus occidendi, ut con- percussione, cum in se non fuerit intentum : stat ex l. 1, § 1, et ex 1. Divus, eod. tit. ergo. Confirmatur secundo, nam repugnat Quibus locis aiunt juris inlerpreles, quoties eumdem eventum simul esse directe volun- simpliciter sermo est de poena homicidae, .tarium, et directe nolitum; sed in eo casu inlelligcndum esse illum, qui tali dolo et vo- non solum quis non intendit occidere, sed luntate homicidium committit, quia ille est etiam inlendit non occidere, et consequenter tantum homicida simpliciter juxta commune intendit ita moderari actionem, ut non occi- jus, et quia pcenaa rcstringendee sunt. De quo dat; ergo, quamvis postea sequutum fuerit late Antonius Gomez, tom. 3 Variarum, cap. homicidium, non potest dici directe volunta- 3, num. 15, et sequent. Imo addit Salzedo, rium, cum expresse fuerit nolitum. Confir- cap. 94, in Practica, ad homicidium volunla- matur tandem ex cap. ult. de Homicidio, rium, prout in hac materia sumitur, requiri, in 6, ubi qui famulo mandat, ut alterum per- quod deliberato animo, et inilo oonsilio fiat ; cutiat, non vero occidat, si famulus manda- namsiex rixa repente orta, vel ex inimicitia tum excedat, et occidat, dicitur manere irre- ob injuriosa verba subito contracta homici- gularis; et redditur ratio : Cum mandando in dium perpetretur, casuale putat esse, non vo-, culpa fuerit, et hoc contingere posse, debuerit luntarium. Et citat Didacum Perez, in lib. 8 cogitare. Ex quibus verbis colligitur, illutl Ordinamenti, tit. 13, num. 256, in Rubrica. homicidium non esse directe voluntarium, Sed hoec nimia ampliatio et extensio iuihi vi- sed indirecte in causa quam debuit et potuit detur; quanquam cnim rixa ox tempore sub- vitare; idem ergo erit, etiamsi quis per se- orta sit, potest quis libera voluntale directo ipsum alium vulnerat, si tnmen id faciat sine intendere mortem alterius; ergo tale homici- proposito occidcndi. Et D. Thom., 2. 2, q. 64, diuiu est in se directe vulunlarium, et sub SECT. n, QUIS EFFECTUS REQUIRATUR AD IIANC IRREGULARITATEM. 427 hac appcllatione in jure comprehenditur, nisi dicam), vel exercito. Dicitur euim lali volun- fortasse induat rationem defensionis, cujus tale fieri, quando vel mors ipsa est inten a alia est consideratio infra tradenda. vel saltem actio illa, qua3 est causa proxima, 4. Corollarium. — Ex hac vero regula se- et moraliter per se, et inevitabilis mortis, ut quitur, quando aliquis vulnerat alium directa satis explicalum est, quia velle talem actio- volunlate percutiendi seu vulnerandi, tamen nem, revera cst velle inferre mortem in aclu cum proposito non occidendi, quamvis mors exercito (ut sic dicam), quamvis in actu sequatur, illud non esse homicidium volun- signatoet cxprcsso non concipiatur. Dixi au- tarium in rigore, et in conscientia, in qua de tem volunlatcm hanc debere esse sponta- tali proposito constare potest. Qaod secus est neam, ut excluderem voluntatem se defcn- in foro exteriori, et ideo in illo conjecturis et dendi, qua3 ln hac materia solet dici necessa- signis agilur, qua3 ex circumstantiis, ut ex ria; et licct in ea aliquando excedalur, etiani instrumento quo percussit, ex loco, modo, et peccaminose, effcctus ex illa secutus non cst occasione desumuntur, et in dubio semper voluntarius, prout nunc loquimur, sed alte- prsesumitur contra occidentem, ut late Anto- rius rationis, ut infra videbimus. Adde. sub nius Gomez supra. Aliquando vero necessa- nomine mortis mutilationem eliam compre- rium est eisdem conjecturis uti in foro animae hendi, juxta dicenda seclione sequente. maxime ad dispensationem, ut quando ipse- inet occidens nescit explicare intentionem SECTIO II. suam. Et preesertim, quando habuit animum ,. j. „ .,„ ^„„^c^„ ;r.«i„ Jnnjn ,,c Utrum ad hanc irregularitatem necessarius sit effecras percutiench, neque expres>e includendo us- mort? vel mulilatioui9. cjue ad occisionem, neque etiam excludendo aut limitando, sed indifferenter absolute vo- 1. Prima opinio. — Certum est, solam vo- lendo percutere aut vulnerare; tuncenim cir- luntatem internam non sufficere, si in aclum cumstanlias considerare necesse est, nam ex exteriorem non prodeat, ut in principio hujus eis pendet cognitio caus», quas ad occisionem materias dictum est, et patet ex cap. ultim., hominis applicata fuerit; nam si illa sitproxi- 45, quasst. 1. Dixerunt autcm quidam, fieri ma, et ita efficax, ut ex illa moraliter sequi aliquem irregularem, si animo occidendi vul- soleat mors,tunchomicidiumillud censendum nera intulit, vel, quod in se est, fecit ad erit simpliciter voluntarium; in quo casu occidendum, quamvis mors non fuerit sub- procedet prior sententia ex Covar. citata; sequuta. Ita Gloss. ultim., in c. Perniciose, nam velle talem causam, perinde est ac velle de Pcenitent., dist. 1, et probat ex cap. Si effectum;nam si quis directe vult applicare cui, eadem dist., ubi Augustinus ait, qui ignem segeti, satis directe vult incendium; tentavit facere adulterium, non 7ninus esse et qui vult propinare venenum, quod scit reum, quam si in ipso facto deprehenderetur. esse mortiferum, satis directe vult mortem, Idem tenuit Hugo, in cap. Si quis, dist. 51; eliamsi fingat se nolle. Sic ergo qui ense vult Speculator, titulo de Dispensat., § Juxta, perculere absolute, in quacumque parte po- vers. Sed quid de judice? Et Maiolus, libr. 5, test, et quomodo potest, et hoc modo occidit, cap. 48, num. 5, qui ita declarat hanc sen- tale homicidium voluntarium est, quia mora- tentiam, ut nec sola voluntas interior, nec liter idem est velle talem causam proximam, qucelibet exterior actio ordinata ad occiden- ct velle effectum. Quod secus erit, quando dum sufficiat adirregularitatem inducendam, utens eodem instrumento, directe procurat nisi sit actio proxime ordinata ad occisionem, non percutere ita ut vulneret, vel non in qualis est vulneratio, nam hanc censet suffi- parte periculosa; tunc enim si aliud eveniat, cere, etiamsi non sequatur mors. Fundamen- prajter intentionem erit, et excusabitur a tum est, quia in atrocissimis delictis attenta- ratione homicidii voluntarii in dicta proprie- tio, licet non sortiatur effectum, eamdem tate. Idemque a fortiori erit, si iustrumentum poenam meretur; in hoc enim sensu dicitur ex se nonerataptum ad inferendam mortem; in 1. Divus, ff. de Sicariis : In maleficiis vo- et simili modo poterunt alia3 circumstantia^ luntasspectatur, non exitus. Et in 1. In Iege : considerari. Dolus pro facto accipitur ; nam ibi dolus non 5. Secunda conclusio. — Dico ergo secundo, significat solam internam voluntatem, de hac ad hancirregularilatem necessariam esse ex- enim non judicat civile jus, sed voluntatem, pressam ac directam, imo et spontaneam vo- quas exterius se prodit in tentando homicidio, luntatem occidendi, in actu signato (ut sic de quo in particulari ibi sermo est. Et gene- 428 DISP. XLIV. DE 1RREGULARITATE EX HOMICIDIO, ETC. ratim de omnibus atrocibus delictis id tradit tio affirmationis. Et per se manifestum est po- Baldus, in 1. Si fugitivi, G. de Servis fugitivis. tuisse jus extendere hanc irregularitatem ad Sed haec irregularitas, de qua agimus, est aliquam percussionem, quae ad homicidium pcena homicidii; ergo incurritur per homici- non perveniat. Prima ergo et praecipua exten- dium proxime atter.tatam, etiamsi in re non sio est, si mutilatio fiat; illa enim ad irregu- sequatur. Et confirmatur, quia qui se tentat laritatem sufficit, c. in Archiepiscopatus, de occidere, et sic sibi vulnera infert, vel laqueo Raptor., Clement. unic. de Homicid.; tunc se suspendit, quamvis ab aliis praeventus, et autem constat, non incurri irregularitatem impeditus sit ne consummet suam mortem, propter intentatum homicidium; nam, licet irregnlaris manet, cum excommunicationem quis percutiat animo mutilandi tantum, et ipso facto incurrat. non occidendi, irregularis fiet, quia talis irre- 2. Conclusio. — Dicendum nihilominus est, gularitas non incurritur titulo homicidii, sed irregularitatem hanc non incurri, non subse- praecise causa mutilationis, neque alia inten- quuto effectu homicidii, quocumque modo tio seu dolus in jure postulatur. Atque ita etiam miraculoso impediatur, praeterquam in talis casus non est proprie exceptio a prae- casibus a jure expressis. Est communis, et dicta regula, quia haec revera non est irregu- mihi certa sentenlia, quam late probavi su- Iaritas horaicidii, sed alia distincta, quae cum pra, tractando de Censuris in communi, ea- illa conjungitur propter similitudinem culpae; demqueest ratio de irregularitate ex delicto, nam licet differant ut perfeotum et imper- et in hoc delicto, ac in caeteris. Est autem fectum, in jure eequiparata sunt quoad poe- generalis ratio, quia pcena ipso jure imposita nam irregularitatis, ut Glossa notavitin dict. non incurritur nisi per delictum consumma- Clement., verb. Mutilat, ubi alia jura allegat. lum, necsufficit inchoatum, etiamsi pervene- 4. Discrimen inter irregularitatem ex ho- xit ad actum propinquum, ut notavit Panor- micidio voluntario, et mutilatione. — Refert mitan., in c. 1 , de Eo qui mittit in possessio- autem non parum hanc esse aequiparationem, nem, num. 13, citans Joannem Andream, in et non identitatem, seu (quod idem est) has regul. In pcenis, de Regul. juris, in 6, ex qua irregularitatesesse distinctas, etnoneamdera, regula id sufficienter probatur, quia pcenae ut intelligamus, non omnia, quae jura dispo- nonsuntextendendae,sedcoarctandaead pro- nunt circa irregularitatem homicidii volun- prietatem verborum legis. Sumi etiam potest tarii, extendi ad mutilationem voluntariam. optimum argumentum ex cap. Perpetuo, de Quod notavit CongregatioCardinalium in res- Elect., in 6. Item, ex cap. 1 de Homicidio, ponsione quadam circa sess. 24 Conc. Trid., in 6, ibi : Quanquam mors forsitam ex hoc cap. 6 de Reform., in quo dispensatio ir- non seguatur. Nam, quia ibi Pontifex voluit regularitatis homicidii voluntarii reservatur exlendere poenam ad homicidium intenta- Summo Pontifici; declaravit autem Congre- tum, etiam non sequuto effectu, ideo id ex- gatio illam reservationem non extendi ad pressit, significans, ubi hoc non exprimitur, dispensationem irregularitatis ex mutilatione non habere locum talem extensionem. Atque voluntaria occulta, sed concedi Episcopo ex baec sententia communiter recepta est; sumi- vi illius decreli. Quia reservatio illa ad rigo- tur ex D. Thom., 1. 2, quaest. 20, art. 5, rem pertinet, et ideo extendi non debet ad ad 4, juncta doctrina ejus, in 2. 2, quaest. 64, casum non expressum, cum diversus sit, et art. 7, ad 3, et art. 8, ad 2; Soto, lib. 5 de minus gravis et acerbus, quia homicidium Justitia, quaest. 4, art. 4, et in 4, dist. 25, simpliciter odiosius est quam mutilatio. Unde quaest. 1, art. 3; Sylvestro, verb. Homicidio, pro regula constitui potest, ea, quae jura dis- 3, num. 2; Armilla, verb. Irregularitas, ponunt de irregularitate pro homicidio, si ad num. 2; Navarr., cap. 27, num. 223; Covar., lenitatem vel aliquam pcenae diminutionem in Clement. Si furiosus, 2part., in princip., pertineant, extendi ad irregularitatem muti- num. 5, ubi alios refert; Antonino, 3 part., lationis, quia favores sunt ampliandi, et a tit. 28, cap. 2; Panormit., supra, et in cap. 4, fortiori sufficienter constat hanc fuisse men- Qui clerici vel voventes. tem legislatoris. Si vero pertineant ad rigo- l„' ... . , . i .., ... rem, non est admittenda extensio ad mutila- \Extenditur irregulantas ad muhlationem. tionem,nisiinipso jure fiat,propter ratione.n 3. Dixi autem, prseterquam in casibus a dictam. Secus vero esset de jure disponento jure expressis, quia, sicut negatio in pnnsenti aliquid circa solam irregularitalem mutilatio- est sullicieus causa negationis, ita et aiurma- nis; nam, si illud rigorem contineat, exten- SECT. II. QUIS EFFECTUS REQUIRATUR AD HANC IRREGUURITATEM. 429 dendum est ad homicidium, non propter ar- quia neque in textu habentur illse duse voces, gumentum a simili, aut a minori ad majus neque in latino rigore aliud significat muti- quomodocumque, sed propter argumentuma lare quam truncare, vel abscindere, aut di- parte ad totum, nam homicidium mutilatio- minuere membrum. Quomodo aulem possent Inem, vel formaliter, vel eminenter continet; illaeduaesententiaePanormitani in concordiam e contrario vero, si favorem contineat, non redigi, infra significabo. erit extendendum, quia diminuta poena in 6. Qux abscissio ad mutilationem sufficiat. minori seu partiali delicto, non sequitur di- — Prima conclusio. — Martini Vprivilegium minui in majori seu totali. exponitur. — Secunda conclusio. — Mem- 5. Corollarium. — Objectio solvitur. — brum quod dicatur. — Communis sententia. Ex qua doctrina colligitur, regulam superius — Nonnulla vero hic declaranda supersunt. positam in homicidio, a fortiori habere locum Primum est, quaenam abscissio ad mutilatio- in mutilatione; non enim sufficiet intentata nem sufficiat. In quo certum est non sufficere vel inchoata ad irregularitatem inducendam, sanguinis effusionem, quantumvis copiosam, nisi consummata sit. Quod adeo verum repu- et cum multis vulneribus. Ita Navarrus, lant Doctores, ut asserant, etiamsi membrum num. 223, et Abbas, in cap. 1, Quiclerici vel aliquod ita vulneretur, vel lsedatur, ut inutile voventes, num. 8. Quia sola vulneratio, et reddatur ad ministerium suum, non incurri sanguinis effusio non est mutilatio, in verbi irregularitatem , nisi abscindatur. Ita Pa- rigore et proprietate, quse tenenda est. Ne- normit., in cap. 1,-Qui clerici vel voventes, que obstat, quod Martinus V concessit pri- num. 9, ubi alios refert, et adducit cap. Sicut vilegium quibusdam religiosis dispensandi in urgeri, 1, quaest. 1, propter illa verba : Ut irregularitate ex homicidio, mutilatione, et si cujus manus esset arida, verum quidem enormi sanguinis effusione, ut constat ex essetmembrum, quac tamen apud Augustinum, compendiis, quia illa tertia particula vel ad- ex quo referuntur, non inveniuntur. Eamdem dita est ad tollendos scrupulos, vel non est opinionem sequitur Felinus referens alios in sumenda per se sola,sedconjuncta cum aliis, cap. Cuni illorum, de Sent. excom., num. 11; quia quo mutilalio, vel mors facta est cum Navar., num. 206, et num. 219 ct 223. Ratio majorisanguiniseffusione,seumultiplicatione autem est, quia non est simpliciter mutilatio, vulnerum, eo est irregularitas difficilius dis- sed membri debilitatio , quae est res longe pensabilis. Deinde, etiamsi pars aliqua carnis diversa. Unde, cum jura duo exprimant, sci- abscindatur, non incurritur irregularitas , licet, homicidium et mutilationem, et tertium quia illa etiam non est mutilatio nam muti- taceant, scilicet, debilitationem membri, ar- lare significat proprie membrum aliquod gumentum est illud non comprehendere, abscindere; caro autem non est membrum. juxta cap. Nonne, de Praesumptionibus, cum Disputant autem late Jurisperiti quid nomine similibus. Dices : aequale nocumentum vide- membri intelligatur in statulo puniente mu- tur, ita debilitare membrum, ut inutile red- tilationem, aut membri abscissionem, ut vi- datur, ac amputare illud. Respondelur, licet dere licet in Panormit., in d. c. Cum illorum, forte culpa aequalis sit, tamen effectum sim- et in cap. 1, Qui clerici vel voventes, n. 10, pliciter non esse eumdem, quod salis est, ut et Bartol., in 1. 2, ff. de Public. judic; Bald., pcena non extendatur. Addo etiam, nec no- in 1. Data opera, Cod. Qui accusare non pos- cumentum esse aequale, quia saltem defor- sunt, colum. 12; et Navar. supra, n.206. Qui mitasaequalisnonest.Contrariumnihilominus omnes concludunt membrum in corpore hu- sensit idem Panormit., in cap. Cum illorum, mano appellari partem illam, quae est quasi deSent. excomm., num. 8, quem Sylvest. et integrum instrumentum proximum alicujus Angel. secuti sunt. Sed non est recedendum actionis, ut manus, pes, oculus. non vero apriori senientia,nam haec nullo fundamento partes aliquae talium membrorum, et hanc nititur. Panormitanus etiam ibi ait, in Cle- regulam sequuntur communiter Summistae, menlina unica de Homicidio, distingui muti- ut videre licet in Sylvest., Homicidium, 3, lationem, et truncationem, et hanc posterio- num. 5, et Angelo, Homicidium, 5, num. 6. rem esse totalem membri abscissionem vel TJnde in cap. Exposuisti, de Corpore vitiatis, diminutionem, illam vero esse talem membri cui altera manus deest, dicitur simpliciter debilitationera , quae ejus munus impediat mulilatus. Inc. autem 2 de Clerico aegrotante, sine abscissione, et utramque sufficeie ad ille, cui media palma manus cum duobus irregularitatem. Hoc vero totum falsum est, digitis abscissa fuerat, non dicitur truncatus 430 DISP. XLfV. DE IRREGULARITATE EX HOMlCIDlO, ETC. membro, sed reccpisse membri debilitatem tionem; hujusmodi autcm sunt digitus et et deformitatem ; ergo proprie membrum so- similes partes. Accedit, quod alia opinio non lum est tota manus; et eadem est ratio de habet firmum fundamentum, quia omnia su- ceeteris. Cui consonat illudPanliad Rom.12: perius adducta recte accommodantur etiam Inunocorpore multa membra habemus, omnia his membris, quae sunt partes aliorum mem- autem membra non eumdem actum habent, brorum prineipalium ; unde non repugnat quia membrum dicitur quod oliquem actum aliquid esse mernbrum, et esse partem mem- habet, ut idem Apostolus late describit 1 ad bri seu membrum membri. Et hoc insinuasse Gor. 12. Consonat etiam illud Gregorii, quod videtur GIoss., in cap. Cum illorum, de Sen- refertur in cap. 1, dist. 89 : Varietas mem- tentia excommunicationis, verb. Mutilatio- brorum per diversa officia, et robur corporis nem membri, dicens in simili causa non esse servat, et pulchritudinem reprsesentat. Ratio distinguendum inter membrum et membrum. juxtamaterisecapacitatemreddipotest, quia, 8. Judicium inter duas positas sentenlias licet haac vox eequivoca sit, ct juxta philoso- fertur. — Inter has sententias haec posterior phiam quselibet pars heterogenea soleat mem- absolute probanda videtur, quod ad irregu- brum appellari, tamen in materia morali iaritatemattinet; namdisnutatio physica quid potest sumi cum illa amplitudine, alias qui membrum sit, vel juridica queestio, quid no- unguem cum illa parte digiti amputaret, irre- mine membri in legibus pcenalibus sit inlelli- gularis fieret; quod verisimile non est, nec gendum,non videnturinpraesentinecessarioe; consentaneum juri, ut colligi potest ex cap. 1 nam jura canonica ad hanc irregularitatem et ult. de Corpore vitialis. Ergo aliqua mo- vel non requirunt mutilalionem membri, sed ralis regula est constituenda;haee autem nulla absolute mutilationem, ut patet ex dicta Cle- apparet cerlior quam praedicta. ment. Est autem mutilatio simpliciter, si 7. Aliorum sententia. — Nihilominus ali- principale membrum notabiliter minuatur, qui Theologi ab hac sententia discesserunt, licet non totum abscindatur, juxta Latinam ut videre licet in Cajet., 2. 2, queest. 65, art. illius verbi proprietatem ; vel certe si alicubi 1, et aliis modernis ibi, et Sot., lib. 5 de Jus- canones membri faciunt mentionem, membri litia, qusest. 2, art. 1, qui asserunt non esse diminutionem sufficere indicant, ut patet de ralione membri, in ordine ad mutilatio- cap. 1 de Clericis pugnant. in duel., ibi, vel nem et irregularitatem, ut per se babeat ali- membrorum ditninulio, ad quod faciunt, quse quem actum vel officium; sed salis esse, ut adducit Felin. in cap. Cum illorum, de Sent. specialem cooperationem habeat ad officium excom., num. 3. Exemplisque declaratur, membri principalis. Fundamentum est, quia nam quis dicat ad irregularitatem non satis eunuchus inter mutilatos numeratur in jure, esse digitos vel dimidiam partem utriusque ut sumitur ex cap. Ex parte, cum sequent., manus abscindere? Item qui aurem abscindit, de Corpore viliatis, et ex multis decretis, plane videtur fieri irregularis, quidquid sit dist. 55, et tamen eunuchus non caret aliquo an illa pars sit membrum, ut vult Castro, vel membro, quod per se valeat aliquod munus parsprincipalisorganica; utroqueenim modo exercere in corpore absque consortio alterius. illa est gravis mutilatio corporis. Itaque ad Item, quia digitus etiam in ordine ad muti- mutilationem satis esse videtur, quod sit vel lationem videtur esse membrum, tum quia integra abscissio, vel gravis diminutio ali- quamvis digitus non possit sine consortio cujus principalis membri. Dicitur autem gra- manus operari, tamen ssepe habet aliquid. vis diminutio non omnis illa, quae ad pecca- proprium in actione manus, ut patet in mu- tum mortale sufficit, quia potest esse gravis sico, scriptura, et similibus; tum eliam quia culpa, et non gravis mulilatio, ut abscinderc olias abscindens digitum alteri non maneret partem digili ex sentenlia omnium non satis irregularis, quod falsum videtur, quia mul- est ad irregularitatem, quamvis sine dubio tum diminuit integrltatem corporis allerius. mortale peccatum sit; debet ergo ista dimi- Unde concluditur ratio, quam atlingit Cajet., nutio esse notabilis; qua> aulem Uilis sit, ex quia mcmbra corporis dicuntur illa, cx qui- communi sestinuitione et deformitate, ac im- bus consurgit integritas corporis organici; pedimenlo ad has acliones pensandum est. ergo qua?libet pars organica, qua ablala non Quod si res dubia fuerit, arbitrio Ordinarii nianet corpus integrum juxta moralem a)sti- relinquitur juxta Innoc, Ilostiens. et alios, in mationem et communem loquendi modum, dict. cap. Cum illorum, et in eo dubio incli- habet ralionem membri in ordine ad niutila- nandum est in favorem legis et irregulari- SECT. II. QUIS EFFECTUS REQUIRATUR AD HANC IRREGULARITATEI. 431 tatis, cscteris paribus, quia supponitur certa tum ad ministerium, sine mutilatione, et si- mutilatio. militer e contrario potest intcrdum mutilator 9. An abscissio unius auriculas sufficiat ad fieri irregularis, et non mutilatus, ut in eu- hanc irregularitatem. — Quid de abscissione nucho per injuriam patct, vel si duo digiti unius digiti. — De mamilla faeminx. — Ex pedis abscindantur. Qui ergo mutilat se, utro- his defiuiri possunt particularia dubia, quee que modo fiet irregularis, vel active si muti- ad simiiium dissolutionem deservient. Pri- latio per se sufficiat, quia jura absolute de mum est, an abscissio unius auriculse suffi- mutilante loquuntur, vel passive si se reddat ciat ad irregularitatem. Covarr. enim negat, deformem, vel ineptum ad ministerium. Ali- et sequitur Salzedo, in Practica, cap. 99, quia quando etiam minor sui mutilatio sufficit auricula non est membrum, nec illius ab- juxta Innocent., ep. 4, c. 1, et Concil. Tri- scissio est gravis mutilatio. Contrarium tenet bur., c. 33, et habetur, c. 6, dist. 55, ubi Navarr., num. 223, quia licet non sit mera- dicitur : Qui partem digiti cuiuscumque sibi- brum ouditus, tamen ejus abscissio inducit ipsi volens abscindit, hunc ad clerum canones magnam deformitatem in parte superiori et non admittunt, quae mutilatio in alio facta ex pnblica. In quo non videtur consequenter lo- sententia omnium non sufficeret, quia in qni, quia deformatio non sufficit sine muti- mutilante se specialis atrocitas consideratur, latione. Sed nihilominus sententia est veri- quge sibiipsi ausa est ferrum injicere, Inno- similior, quia revera illa est mutilatio juxta cent. dicit. doctrinam datam, quia auris multum prsestat 11. An qui membrum impeditum alteri ad organum auditus. Unde considerata ulte- abscindit irregularis fiat. — Tertio quaeri rius deformitate, quam inducit, videtur esse potest, an maneat irregularis, qui membrum satis gravis diminutio integritatis corporis aridum, vel impeditum alteri abscindit. Etest humani. Simile dubium est de uno digito, et ratio dubii, quia illa non videtur gravis lsesio, communiter non reputatur sufficiens ejus quia membrum inutile quasi nihil reputatur; abscissio, quod est verisimile, si sit alter ex imo si sit aridum, revera non est membrum, duobus minimis; de quolibet autem aliorum licet appareat. In contrarium vero est, quia mihi videtur res satis gravis, et ad minimum is, qui membrum tantum debilitat, non est dubia, et dispensatione indigens. Solet etiam irregularis, ut supra dictum est; ergo necesse dubitari de abscissione mamillae in fosmina; est, ut qui membrum debililatum postea ab- nam Salzedo supra id etiam negat sufficere. scindit, maneat irregularis; alias posset quis Quod ego verum non existimo, quia revera mutilari a duobus, nullo illorum irregulari est mutilatio gravis, non minor quam abscis- manente, quod videtur fieri non posse. Res- sio in viro; non enim minus grave est orga- pondeo, aliud esse quod membrum sit om- num lactis fabricatum in fcemina, quam sit nino aridum, id est, mortuum, aliud vero, in viro organum seminis; imo Jurisperiti quod sit debilitalum seu inutile ad suum mamillam in fcemina absolute dicunt esse munus exercendum. Nam, si se habet priori membrum principale, ut patet ex Felino, modo, truncatio illius non videtur esse mu- dicto n. 3, et Baldo, in 1. Data opera, C. Qui tilatio corporis humani, sed haec potius cen- accusare non potest. seri potest tunc facta, quando ita fuit mem- 10. Aliud dubium est, an fiat quis irregu- brum lsesum, ut ex vi talis lsesionis desierit laris mutilando seipsum,ad quod affirmanter anima hominis informari, quia licet exterius respondendum est, addendum, quoties aliquis fortasse non apparet truncatio (quod vix po- fit irregularis mulilando alium, fieri etiam test contingere), tamen substantialiter facta mutilando seipsum eodem modo; e contrario est, eamque censeo sufficere ad irregularila- vero aliquam sui mutilationem sufficere ad tem inducendam; nec prius de hac kesiono irregularitatem, quse in alio facta non suffi- loculi sumus, sed de sola membri debiLtate» ceret. Ubi oportet distinguere mutilationem Atque ita possent dicta Panormitani supra passivam ab activa ; prior enim pertinetpo- citata conciliari. Nam qui membrum, v. gr., tius ad defectus corporis, de quibus supra, occultum ita laedit, ut ex vi loesionis omnino et per se solum requirit deformitatem et de- arescat et siccetur, quamvis nullam partem bilitatem ad ministrandum;etideopercutiens abscindere videatur, irregularis manet, quia alterum interdum facit illum irregularem, substantialiter, ut sic dicam, mutilat; nam licet ipse non fiat, ut notavit Navarr., num. relinquit corpus uno membro principali pri- 206 et 2I9, quia polest reddere alium inep- vatum. Et hoc significasse videtur Sylvest., rm DISP. XUV. DE IRREGULARtTATE EX HOMICIDIO, ETC. Homicidium, 3, qucest. 3, vers. 3, et Angel., contingat ante animationem foetus; secus vero Homicidium, 5, num. 5; Maiol., cum aliis, esse, si foetus sit jam animatus, et inde se- quos refert, lib. 5, cap. 50. Ideoque si alter quatur mors ejus; nam tunc jam est manifes- postea membrum jam arefaclum auferet non tum homicidium. Unde ratio prioris partis atlingendo membra viventia, non vidctur est, quia illud non est homicidium; aliud mihi incurrere irregularitatem, propter ra- enim est impedire generationem hominis, tionem superius factam. Nam fere eadem est quod in eo casu fit; nam vera generatioin de hoc ralio, quae de illo, qui cadaver de- informatione animae efficitur; aliud vero ho- truncat seu mutilat, de quo manifestum est minem jam procreatum privare vita, quod non incurrere irregularitatem , quidquid ad homicidium requiritur. In qua resolutione Maiolus dicat, loco nuper citato, numero oc- conveniunt omnes Doctores. Et sumitur, ex tavo, ubi contrarium sentit, nullum tamen cap. Quod vero,etcap. Moyses, 32, qusest. 2, affert juris fundamentum, et nostram senten- et ex cap. Sicut ex litterarum, de Homicid., tiam tenetNavarr., cap. 27, n. 219, cum Ar- et aliis, quae citat Glossa ita exponens illum chidiacono, in cap. Si quis, 45, quaest. 1. At textum, in cap. Si aliquis, eodem titulo. Ta- vero quando membrum est verum ac vivum, men Sixtus V, in speciali Motu proprio contra quantumvis sit debile, vel inutile ad suum hoc vitium, irregularitatem extendit ad eum ministerium, mutilator illius fieret irregula- casum, in quo fit abortus ante animationem ris, quia vere mutilat corpus humanum, et foetus, etad eos etiam, qui pocula sterilitatis in jure nihil aliud postulatur; nec potest talis foeminis propinant, vel alio modo sterilita- mulilatio non censeri gravis, ac sufficiens, tem procurant, dummodo effectus sequatur. tum quia accidentarium est, quod membrum Verumtamen cum ipsemet Ponlifex dicat, supponatur impeditum; tum etiam quia talis illam esse extensionem hujus irregularitatis, mutilatio inducit saltem gravem deformita- eo ipso confirmat antiquam doctrinam nunc tem, quae supposita truncatione alicujus par- positam, scilicet, ante illam constitutionem in tis sufficit ex omni parte ad irregularitatem illis casibus non fuisse incursam irregulari- inducendam. tatem. Unde, cum Gregorius XIV illam Sixti 12. An deformatio sine mutilatione suffi- constitutionem quoad hanc partem revoca- ciat. — Quarto inqui.ritur, an deformatio in- verit, et ad terminos juris communis reduxe- terdum sufficiat sine mutilatione. Aliqui enim rit, relinquitur doclrina positaineodem statu, affirmant, si tanta sit, ut deformatum impe- »n quo semper fuit, seclusa illa constitulione. diat, ne promoveri possit, etiamsi partem corporis non abscindat, sed faciem deho- SECTIO III. neslet, v. gr. Ita refert Svlvesler, Homici- n . . . ... , . „ n n . « Quee personse ad homicidium concurrentes hanc dium, 3, quasst. 3, vers. 3, m fine, ex quo- irregularitatem contrahant. dam Guillielmo, et approbare videtur. Et hoc sequitur Maiolus, lib. 4, cap. 1, num. 10, et I. Prima conclusio. — Papa si propriis lib. 5, cap. 50, num. 4. Contrariam vero sen- manibus occidat, non fit irregularis. — Primo tentiam tenet expresse Navarrus supra, et certum est, eum potissimum hanc irregula- cst communiter recepta, estque probabilior, ritalem contrahere, qui per seipsum alium quia nullo jure constat de tali irregularitate; percutit usque ad mortem, vel ita ut mors et ideo admittenda non est. Anlecedens patet, cum effeclu sequatur, quam intendebat, juxta quia jus exprimit homicidium et mutilatio- superius dicta; nam maxime ille homicida nem; ergo reliqua tacendo, illa excludit; sed est. Quae regula omnes personas sine excep- talis deformalio non est mutilatio ; ergo prop- tione ulla comprehendit, etiam ipsos prin- ter illam non incurritur irregularitas. Nec cipes aut reges. Addunt quidam etiam Sum- refert, quod deformatus irregularis maneat, mum Ponlificem, si propriis manibus aliquem quia jam dictum est, qui alium irregularem occidat, fieri irregularem, quod ex Baldo et iacit, non proplerea irregularem fieri, uisi Innocentio, in cap. 2 de Majorit. et obedien., alias sii in jure expressum. referl Bernardus Diaz, in Praclica, cap. (M, 13. Procurans abortum foetus nondum ani- num. 4, et non reprobat. Idem Maiolus, lib. 5, mati non fit irregularis. — Ex quo principio cap. 4, num. 2. Mihi lamen videtur falsa sen- inferlur ullimo, hanc irregularitatem non tentia, quia, ut supra dixi, Papa non magis conlrahi procurando abortum, etiamsi effec- potest incurrere irregularitaleni, quam ex- lus sequatur, dunnuodo toluni maleficium eouiniunicutionem, et quia eadem ralio est SECT. III. QUIS ILLAM INCURRAT. 433 de hac irregularitate, et de aliis; non est difficultatem solvendam. Ita ergo generaliter enim juris divini, ut quidam putant, sed hu- sentit eadem Glossa, dist. 26, cap. Deinde, mani. Item quia si Papa per alium occidat v. Inter peccata, etdist. 51, in princ. Et idem praecipiendo , non fit irregularis, ut dicti tenent Gardinalis, Clem. unic. de Homicidio, etiam auctores fatentur,et est verum, etiamsi n. 13; Innocentius, Praepositus, et Abbas, in tale mandatum injustum sit. Et ratio solum cap. Gaudemus, de Divort., n. 16. Et probari est, quia Summus Pontifex non subjicilur potest ex cap. Si quis post baplismum, 51 juri communi quoad poenas, quac ratio locum dist., nam ex hoc, et ex d. c. Si quis viduam, habet, etiamsi suismanibus interficiat; neque colligitur, jura non imposuisse hanc irregula- enim Judaei minus occiderunt Christum lin- rilatem, nisi propter homicidium patratum gua, quam si manibus iuterfecissent, ut Au- post baplismum; ergo, cum irregularitas non guslinus, in Psalm. 66, annotavit. Verum est contrahatur nisi in casibus a jure expressis, majorem quemdam horrorem et scandalum non est ultra extendenda haec irregularitas. illaturum Pontificem, suis manibus, quam Et haec est ralio sufficiens; nam aliae, quas pracepto etiam injusto occidendo alium, nec adducit Panorm., non probant. posse licite ministrare divina post tale fac- 3. Interrogationi satisfit. — Si autem quis tum, nisi peracta poenitentia, et ablato scan- quaerat, cur jura ita disponant potius in hac dalo; tamen id non esset propler irregulari- irregularitate, quam in bigamia, responderi tatem, sed propter naturalem obligationem potest, hanc irregularitatem contrahi propter auferendi scandalum, et sancta sancte mi- delictum, quod omnino tollitur per baptis- nistrandi; unde in utroque casu homicidii mum; in bigamia autem non considerari de- propriis vel alienis manibus perpetrati obli- lictum. Sed hoc non satisfacit; nam etiam in gatio illa locum haberet juxta occurrentejn occisionejustafacta a judice, vela milite, non necessitatem. consideratur delictum, sed significatio et de- 2. A conclnsione excipitur qui ante baptis- centia, quae non minus considerari potest in tnum occidit. — Ab hac vero generali regula proprio homicidio peccaminoso, quamvis prae- excipi solet homo non baptizatus, qui irregu- scindatur. vel auferalur postea tota ratio cul- laris non fit, eliamsi propriis manibus alium pae. Panormitanus aliler ait, hanc irregulari- interficiat. Qucc non videbitur exceptio , si tatem esse ex constitulione Ecclesiae, et ideo advertamus sermonem esse de persona ca- non extendi ad infideles ; sed idem dicendum paci irregularitatis, et supra dictum esse non esse de irregularitate bigamiae : in neulra vero baptizatum non esse irregularitatis capacem. urget, quia non dicimus constitutionem Eccle- Nihilominus, quod ad rem speclat, est illa siae obligare infidelem, sed operari circa ho- exceptio valde notanda ; nam sensus illius minem jam baptizatum intuitu actionis, quae est, etiam si ille homicida postea baptizetur, praecessit, non propter malitiam ejus, sed non puilulare, nec manere in illo irregulari- propter aliquam significationem, vel decen- tatem ratione praecedenlis actus. Quod tenet tiam. Augeo difficultatem; nam licet illa duo Kavarrus, cap. 27, n. 219, ex cap. Si quis vi- jura addant illam particulam,pos£ baptismum, duam, 50 dist., ubi dicitur : Si homicidii post multa alia simpliciter loquuntur, ut Clem. baptismum, etc. Ubi Glossa infert : Ergo si unic. de Homicid., cum similibus, sub eisdem ante baptismum, potest. Refert tamen opinio- titulis in Decret., et dist. 50. Hoc vero postre- nem quorumdam dicentium per voluntarium mum facile solvitur, tum quia quaedam jura homicidium peccaminosum ante baptismum per alia sunt inlerpretanda, et restringenda, commissum non incurri irregularilatem, in- maxime in materia poenali; tum eliam quia curri autem per voluntariam occisionem ho- omuia illa decreta sunt leges, quae diriguntur minis juste faclam. Quod videtur profecto ad subditos, et in eis puniunt hoc modo ho- incredibile, melioris scilicet conditionis esse micidium; et ideo supponunt baptismum ; et in hoc peccantem, quam non peccantem, cum ita sunt per se et generaliler decreta intelli- alioqui indecentia, quae ex voluntaria sangui- genda, ubi aliud non fuerit ab Ecclesia decla- nis effusione contrahi potest, non minor sit ratum, vel specialis ratio non intervenerit, in peccante, quam in alio; et ideo consequen- Hoc autem ita declaratum fuit in bigamia, non tcr loquendo, idem de utroque casu dicendum autem in homicidio. Cur aulem id factum sit, est. Nam, licet posterior casus ad quaestionem cum pendeat ex voluntate legislatoris, non infra tractandam pertineat, hic breviter ex- multum ad nos refert. Fortasse vero irregula- pediri potest, et necessarium est ad totam ritas bigamiee ita fuit a principio instituta ab xxui bis. • 28 434 DISP. XLIV. DE IRREGCLARITATE EX IIOMICIDIO. ETC. Apostolis, tum proplcr significalionem matri- videns illam applicet, etiamsi id non faclat ii! nii, tum propter exemplum continenlise, ex odio, vel ex voluntate occidendi (si tamen quod in clero maxime desideratur; in homi- hoc posleriuspossibile est); quamvis enim fia- ciiHo vero non fuit existimatum necessarium, gamus id facere animo experiendi vel osten- quia in eo maxime spectalur vel culpa, vel dendi efficaciam illius rei, nihilominus ibi di- dcfeclus lenitalis, et ulrumque speratur per recte vult mortem tanquam effectum, in quo baplismum commutari virtus illa manifestanda est. Sed quid si daret i. Non oportet occisum esse baptizatum ad venenum spe impediendi statum ejus appli- hanc irregularitatem incurrendam. — Hic cato contrario pharmaco, antequam mors se- vero addendum est, limilationem hanc, quce quatur? Respondeo, si, hoc non obstante posilo est ex parle occidi ntis, non habere lo- mors sequalur, irregularitatem non vitari, ex parte ejus qui occiditur; non enim quamvis videatur potius pertinere ad homi- opoiiet illum esse baptizatum, vel aliam con- cidium casuale, de quo infra, quam ad volun- dilioncm habere, praterquam quod homo sit, tarium, de quo nunc agimus, quia in eo casu ut constat ex cap. Clericus, dist. 50, ubi occi- tanlum indirecte imputatur homicidium, ra- der.s paganum, irregularis fieri dicitur; et tione causae imprudenter et illicite applicataa, idem csfc si occidat excommunicalum, aut nonquia inse fuerit volitum implicite, autex- bannilum, autinfanlem in utero matris, dum- plicite. Si autem mors per contrarium phar- i do onimatus sit, ufc antea dixi, et tamen macum impediatur, non incurritur irregula- ille ncque est baplizatus, neque aliani specia- ritas, juxta supra dicta, etiamsi culpa homi- len conditionem habet. Et ratio est, quia jura cidii apud Deum non fuerit excusata, propter siii ! diciter loquuntur de homicidio, et quia in morale periculum ; et ita est intelligendum fcnterfectione cujuslibct hominis cernitur, vel capitulum Si aliquis, de Homicidio. Sed in- i lem culpa, vel idem defectus lenitatis, quires, an is, qui talem causam mortis appli- el ob easdcm causas requiritur, ut sit homo, cuit, si pcenitenliam agat sui delicti, prius ei non suflicit cadaver, aut fcelus nondum quam effectus sequalur, evitet irregularita- amimatus, ut supra dictum est. Neque obstat, tem. Videtur eniin homicidium illud jam non qi ::<>d in cap. Excomm., 23, qufcsl. 5, dicilur, esse illi voluntarium ; et ideo non esse suffi- t eisse homieidas, eos, qui bono zelo excorn- cientem causam irregularilatis. Respondeo : ni niralos occiderint; intelligendum enim id certum est, sicut poenitentia non tollit irregu- < de his, qui in juslo bello tales personas laritatem contractam, ita in eo casu non im- inierfecerint. Nec tanien ibi dicitur, quod non pedire quominus contrahatur, quia non im- incurrant irrogi.Iariialem; nam , licet non pedit, quominus ille sit homicida, et dignus c< ■ irahant hanc, de qua agimus, incidunt ta- pcena , tam civili quam Ecclesiaslica , et n.' n in aliam, quee est ex defectu lenitalis, maxime irregularitate, quae factum potius juxta cap. De his, 50 d. quam culpam requiril. Unde, licet spectata Secunda conclusio. — Dubium decidi- voluntate proesente, illud homicidium jam tur. — Secundo incurrit hanc irrrgularitalem, non sit voluntarium, satis est, quod in or- qui dat causatn morti, qua3 cum effectu sequi- dine ad praecedentem sit voluntarium ; nain t. r, ( lianisi tcnioie ct per accidens ad illam illa prior voluntas fuit efficax, et actu opcra- cont urrere \idealur, ut qui pra.'bet venenum, lur, altera vero est tantum secundum quid, li< et interdum po; t iongum lempus operelur. seu velleilas, qua3 non tollit voluntarium sim- I tio est, quia ille est vere homicida ; nam pliciter, suppoSita priori voluntale. qtu causani danmi dat, damnum dedisse vi- dotur, ut dicilitr, dc Rcgulis juris, in G.Nihil- De mandante. q\ inlerest, occidatquis, an causam morlis ] : abeat, ut dicit Jureconsultus in Leg. 15, ff. 6. Tertia conclusio. — Difficultas. — Reso- icariis. Dices : lalis cfiectus non esl in se lutio. — Tertio incurrit irregularilateni man- voluniarius, sed in causa ; ergo illud homici- danshomicidiumfieri peralium,sicum effectu dium DOO est voluntarium, proutnunc de illo fiat, quod est cerlum apud omnes, quia ille lot|uimur. Respondeo, in priinis nos pr&ecipue est causa homicidii, et a forliori habetur ex loroplcr preeseiat vim talis causae, et quod sciens et voluntarium saltem indireclum; ergo, tjui di- SECT. III. QUIS tt/LAM INCURRAT. Tecto rmndat interfeetionem nlterius , sine causa homicidii, quia jam alter non illud com- dubio incurrit irregulnritntem homicidii vo- misit ex mandato ejus, sed ex sua volunlate. lunlarii. Qua?ri vero potest primo, an in ali- Sed contra, quia mandalarius semper move- quo casu incurratur htec irregularilas, etiam tur ex impressione relicla a priori mandato effcctu mortis non sequuto. Dico, in aliquo (suppono enim prius non fuisse in tali volun- casu, quia regulnriter certum est non in- tate, sed ex mondato illam concepisse; man- curri, juxta superius dicta. Specialis vero dantem autem, revocando suum mandatum, difficultas est in casu textus in c. 1 de Homi- non potuisse illam revocare); hoc ergo satia cidio, in 6, ubi mandans interfici oliqucm per erit, ut homicidium referatur in mandantem asso?sinos, ipso jure excommunicotur, et de- tanquam in causam , non obstante revoca- ponitur ab Ordine, beneficio, etc, quanquam tione. Sicut qui Iapidi impressit impetum, mors forsitan cx hoc non sequatur. In quo quamvis postea conetur illum detinere, el non texlu duo dubitori possunt : unum est, quod possit resistere, dicilur causa illius molionis, sit delictum, de quo ibi est sermo ; aliud est, et effectus ejus ; ita enim se habct prius man- an ibi imponatur irreguloritas/ Priorem par- datum, sicut impetus impressus. Responde- tem trnctavi Inte supra declarando excom- tur, ralionem hanc habere aliquam apparen- municalioncs libri 6, ubi dixi, non esse ser- tiam in consilio, de quo stalim, non vero in nronem de quocumque mnndnnte homicidium mandato, quia mandatum totam vim movendi fieri per alium, clinmsi pecunia data ad hoc habet a voluntate mandantis, quia nihil aliud munusillum conducat, vel licet conductus sit est quam queedam significalio, seu intin: lotro, vel publicus hominum inlerfector, nisi illius; et ideo, mutnta voluntale mandantis, sit ex quadam peculiari nalione et gente, qua3 et intimata mnndalario, omnino tollilur man- in eo textu, Assassini, vocalur, quare in eo datum , cessatque omnis influxus totaque solo casu incurrunlur pcenac ibi latte, per so- motio mnndantis. In quo est mognum discri- lum mandatum, non sccuto effectu. Quoad al- men inter mandntum, et impelum impressum teram vero partem resolulio petenda est ex lapidi, non solum quia impetus movet phy- pi incipio hujus materice, et proprietas verbo- sicc, mandatum moraliter, sed etiam quia ille rum legis tenenda est ; ideoque illa solum est transit in ipsum passum, et est irrevocabilis dcpositio seu perpetua suspensio, non vero ab imprimente ut sic, sed solum potest ci re- irregularitas in ea proprietate, in qua btec sisti per virtutem controriam sufficientem, cononica impedimenta distingui censentur. quod non est ita in mandato. Tunc ergo man- Ad propriam ergo irregubritatem semper ne- datarius sua malitia se movet ad occidendum cesse est, ut sequatur homicidium; non refert alium. Et quamvis prius mandatum videatur autcm, quod statim, vel post longum tempus aliqualis occasio hujus voluutalis, tamen, sequatur, quia dilatio tcmporis non tollit quo- supposita revocatione, illa est valde remota, minus cffectus ex tali causa sequalur, et sit et jam non est occasio tam data quam ac- verum homicidium, sicut de causa physica cepla. dicebamus. Et in hoc conveniunt omnes auc- 8. An mandans aliquam diligentiam adhi- tores. bere teneatur, ad impcdiendam mortem. — 7. An mandans, qui mandatum revocat Resolutio. — Sed qmeres, an saltem teneatur ante secutam mortem, incurrat irregulari- in eo casu mandntor aliquam aliara diiigen- tatem. — Objectio. — Solvitur. — Dubi- tiam adhibere ad impediendam mortem e tor.t autem, an mnndons evitet irregulorita- rius, quando ei conslat de pertinacia tnao tem , revocans mandatum, et revocalionem tarii; nom si non constat, clarum est ad nihil Tmimnns mandatario (nlias inutilis esset re- teneri, quia existimnre debet, cessanle causa, vocntio, ut per se constat), quando mandnta- cessnsse effectuin et periculum ejus, et cnrn rius, non obstante revocatione, alium inter- sua voluntale mutatam simul fuisse mamda- fecit. Aliqui dicunt, in co casu incurri irregu- tarii voluntatem, quce a sua tanlum moveba- laritntem. Dico tamen, si ex parte mandautis tur ad hunc effectum. At vero, quando Lonstat sufficienter facta sit revocatio mandati, non de pertinaciaet volunlate mandalarii, tenetur incurrere irregularitatem. Quee est opinio mandans, saltemexcharitale, impcdire illum communis Innocentii, et ahorum in c. Ad au- effectum, si possit ; nam ad hoc quilibet proxi- dientiam, de Homicidio, quam sequilur Na- mus tenetur. Sed difiicullos est, an etiam ex voit., n. 233. Et ratio est, quia facta revoca- justitia leneatur. Et mihi quidem videtur te- tione, qui dederat mandatum, non potest dici neri, sequeiis in hoc aucioies, quos in puncto 436 DISP. XL1V. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO, ETC sequenli de consulenle referam. Ralio autem mandantem manere irregularem, etiamsi ni- est, quia dans tale mandatum, hoc ipsoinju- hil denuo scierit, vel licet retractaverit vo- slitiam alteri facit ; ergo ex justitia tenetur lunlatem suam, si non sufficienter revocavit restituere, et impedire damna, quae ex priori mandatum. Ita tenet Maiol., lib. 5, c. 48, § 2, injuria sequi possent; ergo, si scit inde im- n. 3, citanslnnocentium in c. Ad audientiam, minere morlis periculum alleri, ex juslitia de Homicidio, et Baldum, in 1. 1, C. de Servis lenelur impedire illud , prout commode po- fugit. Ratio ejus solum est, quia primum cri- tuerit, ut, v. gr., admonendoalium, saltem in men, quod mandando fecerat, adhuc in se communi, quod vitac ejus insidiae parentur, perseverat. Responderi autem potest hoc ne- vel aliquid simile, sicut de consulente omnes gando, quia hoc ipso quod mandatum non fuit dicunt. Dices : per revocationem mandali vi- acceptatum, videtur fuisse extinctum. Re ta- delur impleta h&ec obligatio, qualenus erat men vera non fuit; hic enimnon est sermode juslitiae : nam ex vi illius ablatum fuit omne mandato, quod inducat propriam obligatio- periculum, et si quod postea imminet, jam nem, vel justitise , vel alicujus prsecepti, hoc non oritur ex priori injuria seu mandato, sed enim in tali materia locum habere non potest. ex molitia mandatarii, sicut anlea dicebamus; Est ergo sermo de mandato prout includit hsc enim ralione moti sunt, qui dixerunt hanc petitionem, exhortationem, vel quamcumque obligationem esse tantum ex charitate. Res- significationem voluntalis, qusealiam adagen- poncletur nihilominus, ad hanc obligationem dum inducat; hoec ergo seinper manet ex v* jusliliae satis esse, quod in re ipsa ex injuria prioris manduti non revocati, quia, licet alter a me illata alter sit constitutus in tali peri- non acceptaverit, semper retinet hanc aesti- culo, etiamsi intercedat pertinacia manclata- mationem, quod qui mandavit, hoc ab ipso rii ; nam unum ex nocumentis, quod prius vult, etdesiderat; unde liceta principio non mandalum alteri intulit, fuit creare in man- consenserit, semper potestex vi prioris man- datario talem volunlatem; et ideo, si per so- dati moveri et induci; igitur quidquid postea lam revocationem mandati non possum illam operatur ratione prioris mandati, imputatur auferre, nondum plene reparavi damnum illa- mandanti, si illud non revocavit. Ex hac vero tum ; et ideo teneor salleni impedire effectum ralione colligitur, ad hanc revocationem suf- cjus, quoad potuero. An veroad incurrendam ficere quamcumque significationem mutatae inegularilalcm sufficiat oinittere hanc obli- voluntatis, etiamsi non verbis, sed effectibus gationem, dicemus infra agentes de non im- fiat; ut si rediit in amicitiam cum illo, cujus "pediente homicidium cum possit et debeat. mortem procurabat, et hoc scit esse notura 9. Ultimum dubium. — Ratio dubii. — Res- mandatario; quod Navarr. adnotavit, eliam ponsio. — Ultimo inquiri polcst circa mandan- quando mandatum fuit acceptatum, nam lem, an, ut incurrat irregularitatem, necessa- quoad hoc eadem est ratio. rium sit, quod alter acceptaverit mandatum, et quod hoc constet ipsi mandanti. Contingere De consulente. enim potest, quod eo lempore, quo manda- tum alteri intimatur, dicat se nolle illud mu- 10. Quarta conclusio. — Quarta persona nus assumere, poslea vero mulet voluntatem, hujus irregularilalis particeps est consulens, et homicidium exequatur, sine nova scienlia, qui in hoc differt a petente, quod rationibus vel voluntate mandantis, imo fortasse etiam suadet, mandans vero solum voluntale. Est- contra ejus voluntatem, ut si jam illam mu- que de consulente expressum cap. Perniciose, tavit. Difficultas ergo est, an tunc incurrat de Pcenit., dist. 4, ubi dans consilium, homi- hanc irregularitatem. Et videtur non incur- cida dicitur; in cap. autem Si quis viduatn, rere ; nam prius mandatum, hoo ipso quod expressius dicitur : Si quis prsecepto, aut acceptalum non fuit, mansit inefficax, quia consilio, etc. Idem in cap. 2 de Cleric. est veluti quidam humanus contractus, qui pugnant. in duel. Idem colligitur ex cap. non perficitur, nisi mutuoconsensu,etquando Sicut dignum, § Qui vero, de Homic, ibi : non perficitur, nullam habet vim; ergo eflee- Nisi forte regem ipsum ad illud homicidium tus postea sequutus non potest tribui man- suis suggestionibus provocasset , et clarius danli, ut causae, quia non est ex molione ibidem, § ult., ibi : Et ideo si consilium dede- ejus ; ergo non est bomicidium; ergo non fit runt, etc, ubi Glossa late id confirmat ex irregularis. Nihilominus censeo non esso ne- aliis juribus; estque res certa apud omnes. cessariam hanc acceptationem, et in eo casu Semper lamen necessarium est, ut homici- SECT. III. QUIS ILLAM INCURRAT. 437 dium, vel mutilatio reipsa consequatur; ca- sentit de consulente, et de mandante, et ideo rebitque omni dubio, si sequatur re integra, sufficere ait praedictam retractationem notifi- id est, perseverante eodem consilio. Addo catam alteri ad vitandam irregularitatcm, eliam, ex vi seu concursti illius. Nam, si is, absque alia diligentia. Maiol. vero, dict. qui consilium recipit, revera non moveatur cap. 48, cum Navarro convenit in hoc, quod ex tali consilio, sed ex alio affectu, vel ra- eodem modo loquilur de mandante, et con- tione, non potest consulens dici causa actu sulente; sed prseter retractationem, et per- influens in tale homicidium , quod necessa- suasionem contrariam, in utroque requirit, rium est ad incurrendam irregularilatem , quod prasveniat aut moneat occidendum, ut quia haec non resullat, nisisequatur effeclus; sibi caveat. Citafc Sylvest., Homicidium, 1, non est autem homicidium effectus consilii, queest. 8, verb. 6, et Tabien., Irregula- nisi ex illo sequatur, sicut de mandato dice- ritas, 2, num. 13, qui solum loquunlur de bamus. Quod annotavit Tabiena. Irregula- consulente. Imo Tabien., num. 14, addit, ritas, 2, num. 1 4, et docet expresse Hostiens., plus requiri in consilio, quam in mandato. Et in cap. Ad audientiam, de Homic, num. 67 rationem reddit, quia is, cui datur consilium, et 68; Abbas et Felin., in cap. 1 de Offic. agit postea sua voluntate et nomine, quee deleg., et alii communiter apud Covarr. , voluntas per consilium inducitur, et non suf- dict. Clem., part. 2, § 2, num. 1, qui etiam ficienter revocalur retractato consilio; man- videndus est in simili in reg. Peccatum , datarius autem agit tantum voluntate et part. 2, § 12, num. 2; Villadiego, de Irregul., nomine mandantis, et ideo per solam revoca- cap. 6, num. 20; Navarr. , supra, et alii tionem sufficienter tollit suum influxum. Qua Summistee communiter. Et favent eliam jura dictinclione usus est etiam Innocentius, in civilia, 1. Non solum, § Si mandato, ff. de $ap. Ad audientiam, de Homicidio, quem se- Injuriis. Ubi ut actio injuriarum delur contra quitur Bartolus, in dict. 1. Non solum, § Si persuodenlem, requiritur, quod persuaserit mandato, num. 21, ubi in Additione multa alicui, alias nolenti. Verum est hoc ultimum alia pro hac sententia citantur. Quam etiam requiri in jure civili, ut consulens censeatur tenet Bald., in 1.1, C. de Servis fugit., et dignus ordinaria pcena, quia tunc solum cen- Joannes Bruneli, in Repetitione cap. 1 de setur esse causa principalis delicti, quando Homicidio, 4 part., num. 43. Et mihi placet per consilium induxit alias nolentem. Ad distinctio, quando consilium datum fuit in irregularitatem vero non semper hoc neces- ordine ad persuadendum intellectum, et non sarium est; sufficit enim si suo consilio con- tantum ad inclinandum affectum. firmet votum et animum augeat, nam per ^2. Resolutio — Quod ut declarem, cum hoc satis cooperatur ad deliclum, et in eo propria ratione talis differentiae , adverto casu loquitur text. in cap. Sicut dignum, ex Bartolo supra, sub consilio late sumpto, § ult., de Homic, et in eo cap., § Qui vero, et absque mandato, posse includi omnem dislinguitur inter eum qui provocat, vel in- modum inductionis facta3 alteri , ut gratia flammat jam provocatum; et uterque dicitur sui, seu in suum commodum, aut se vin- reus homicidii, licet noneequali pcena dignus. dicando, ac denique nomine suo homici- Quce tamen intequalitas non habet locum res- dium committat, sive sit rogando, sive com- pectu irregularitatis, quia divisibilis non est, minando, sive persuadendo; ut cum Petrus ut sic dicam; et ideo uterque illam contrahit rogat Joannem, ut occidendo Franciscum, tanquam dans causam homicidio. Secus vero vindicet injuriam eidem Joanni factam; vel est, quando consilium nullo modo augeret, cum iniquus pater dicit filio : Donec inter- vel immutaret animum allerius, quia tunc ficias eum , qui tibi injuriam inlulit, non potius se haberet ut extrinsece consentiens, appareas in conspectu meo. Hos autem et quam ut influens aliquomodo in homicidium; similes induclionis modos dico perlinere quo sensu intelligendi sunt auctores supra magis ad affeclum quam ad intellectum; et citati. ideo illos distinguo a propria persuasione, 11. Quid si consulens retractet consilium. quae fit per rationes, quibus homo persua- — Est autem dubium, si cousulens retractet deatur, pertinere ad suum honorem vel com- consilium, et conetur alteri persuadere, ut a modum, alium occidere. Et hanc persuasio- tali consilio recedat, et id assequi non possit, nem voco proprium consilium ; sub quo etiam et inde sequatur homicidium, an evitet irre- comprehendo instructionem, per quam alius gularitalem. Circa hoc Navarrus eodem modo docetur, quomodo possit aut valeat talem 438 DISP. XLIV. DE IRREGULARITATE EM IIOMICIDIO, ETC. vindictam de inimico sumere. Prior ergo faciat, sentiunt non manere irregularera, modus persuasionis videlur mihi aequiparari eliamsi sequatur homicidium, alias imper- mandato quoad revocationem; hic autem pos- tinens esset illas conditiones adhibere. Raiio terior, id cst, proprium consilium, minime. etiam hoc suadet, quia jam non potest homi- Ralio esl, quia prior inductio semper pendet cidium illud consiliario imputari; fecit enim ex voluntate inducenlis, quia in illa tantum quanlum potuit et debuit ad impediendum fimdatur; nam preces, v. gr., uon persua- illud. In contrarium vero est, quia hoc non dent intellectum, nisi quatenus proponunt sufficil. ad impediendam imputationem ho- volunlatem petcnlis, ut implendam, et ideo micidii, si tandem sequitur ex vi prioris stalim ac aliquis desislifc a sua petitione eam influxus, et causalitalis per consilium; sicut revocando, aut pcteudo contrarium , prior qui propinavit venenum, quamvis postea pelitio omnino amitlit suam vim. Idemque est poenitentia ductus, faciat quantum poluerit de comminatione, ut per se facile constat. ad impediendam mortem, si tamen non im- Secus vero est de proprio consilio aut instruc- pcdit, irregularis efficitur; ita enim se habet tione; nam effectus ejus est docere intel- consilium, sicut venenum, quod auferri non lectum, quo semel facto non ultra pendet a potuit. Item admonitio alteri facta, non vi- voluntate ejus, qui consilium dedit; nam, detur satis ad excusationem; suppono enim licet ipse nolit, nec petat, ut talis effectus fiat, illum moralem diligentiam fecisse ad vilan- nihilominus consilium de illo faciendo inte- dum mortis periculum, et non valuisse. I\es- grum manet. Et quamvis conetur contrariis pondendum vero est defendendo communem rationibus judicium intellectus mutare, fre- sententiam (qute favorabilior est, et ralioni quentiusidassequinon polest, tum quia diffi- magis consentanea), consilium non esse cau- cile dimovetur ab opinione semel concepta ; sam mere naturalem, et physica necessitate tum maxime quia in co casu, de quo agimus, influentem, sed esse causam moralem, quoe prius consilium regulariter est juxta huma- per rationem auferri, et per liberam volun- num afleclum ejus cui datur, et respicit tatem impediri potest, ideoque non esse de proprium honorem, vel aliud temporale com- illa judicandum sicut de veneno, vel alia modum,ideoquemoraliterloquendo, inefficax simili causa. Si ergo post applicatam illam valde est illius revocatio. Propler quod spe- causam moralem, consiliariu*fecit quod mo- Cialis ratio est in consulente, ut ad illam raliter potuit, et debuit ad tollendam illam, majorem diiigentiam adhibendam obligetur; etimpcdiendum ejus effectum, censetur etiam quod tamen intelligendum est in eo casu, in moraliter illam abstulisse, et ob eam rem illi quo verisimililer credit alium non desistere, jam non imputatur homicidium, nec incurrit nec mutare consilium semel ucecptum. Ita hanc pcenain ejus. Proccderet autem optime enim limiiant omnes auclores citali, uno ex- illud exemplum de veneno m eo casu, in quo, ceplo Maiolo, qui hanc sentcnliam quoad licet voluerit consiliarius retractare consilium prrcdiclam limitalionem, periculosam esse suum, et intimare alleri, non potuit (quod dicit, quia semper manel menlis corruptio in etiarri in mandante observandum esl) ; ut alio, ideruque sentit de mandatario. Sed re- v. gr., si mandatarius, vel qui consilium vera non est morale periculum , nec potest acc pit, sit absens, et non possit per litteras, rationabililer pra?sumi, quod duret talis cor- vel nuncium admoneri, vel contingat lilteras ruplio proplcr solum consilium prasteritum, ad eum non pervenire, etiamsicommodo tcm- qu.mdo aller oslendit voluntatem desistendi pore missas fuerint, etc; inhis enim, et simi- a tali facto, et onus admonendi alium est libus casibus existimo consiliarium, vel man- valde grave, idcoque non debet imponi sine danlem nonexcusari ab irregularitate, quia, morali causa, aut sufficienli necessilate. liceL conatus fueril removere causam, quam '»3. Quid si posi consilium retractatum apposuit, non potuit, non solum ex malitia morssecjuatur. — Decisio. — Difficulias vero allerius, sed quia in re ipsa ejus conatus non superest, si post pradictam diligentiam ex habuit effectum ex parle illius necessarium, omni parte sufficicnter factam sequatur ho- scilicet intimationem alleri faciendam. Nec rnicidium, an qui dedit consilium cxcusetur refert, quod ipse excusetur a nova culpa, ab irregularitate. Videtur enim ila dicendum, quia per ipsum non stelit ; quia necesse esfr, quia cilati auctores asserunt, hunc (ieri irre- ut de facto non influat moraliter in homici- gularera, nisi revocet consilium, et idmoneat dium ex vi prioris consilii; hoc autem non occidendum, si neccsse sit; ergo, si ha3c assequilur per solam culpie excusatiouem ex SECT. III. QUIS ILLAM INCURRAT. 439 impolentia provenientem , nisi in re ipsa jam facta; unde sic judieans non movet ad applicetur contrarium consilium, vel man- vindiclam, eliamsi fortasse res ipsa moveat. datum, seu revocalio prioris. Sicut qui narrat alicui injuriam factam in 14. Ex quo consilio nascatitr hsec irregu- absentia ejus, unde alter excitatur ad iram, hritas. — Communis sentenlia. — Rursus et procedit usque ad homicidium, narrans vero inquiret aliquis, quale debeat csse hoc non videtur propterea manere irregularis, consilium, ut. ex eo nascalur irregularitas, quia nec direcle, noc indirecte prrccipit, aut an scilicet requiratur directum, vel sufficiat consulit. In conlrarium vero est, quia in prae- indirectum. Exemplum commune apud auc- dicto exemplo secundo ille sic judicanc inora- tores est, si amicus dicat amico injuriam liler excital ad vindiciam, et conscquenter ad passo ab alio, vel dominus famulo : Ne ingre- homicidium, et juxta pravum usum taiium diaris domum meam donec aliquid novi fe- hominum, ille se gerit ut judex per suam cisse intelligam cum eo. qui injuriam inlulit. sententiam declarans alium morte dignunu Aliud exemplum valde morale est, si Petrus, Item tain in hoc, quam in alio casu de nar- v. gr. , post rixam cum Joanne, consulat rante injuriam ab alio faclam, datur moralis Franciscum, an vere manserit injuria affec- occasio provocans ad vindictam et homici- lus, vel (ut aiunt) oneratus a Joanne, ita ut dium; ergo est sufficiens causalilas moralis, (juxta mundi jeges) non possit recuperare et indirecta inductio ad homicidium. Qua- kenorem nisi per vindictam, et Franciscus propter luec res salisdubia videtur, necposse dcelarct illum esse injuria affectum, et poslea generatim aliud affirmari, nisi quod habeat sequalur homicidium, an hoc sufficiat ad in- magnam speciem instigationis indirectae; currendam irregularitatem. Gommunis doc- nihilominus in particulari considerandas esse trina, et in communi certa, est. sufficere circumslantias, et particularia verba, quai iudireclum mandatum , vel consilium per proferentur, et ad forum conscientiic multum quamcumque moralem insinuationem, ut ho- eliam confcret intenlionem loquentis expen* micidium imputetur, et irregularitas conlra- dere. hatur. Ita docet Panorm. in cap. Ex lilteris, 16. Secundimi observandum. — A!iud in de Excess. Prnelat., num. 3,adhibens primum hoc puncto observandum est, an ex tali con- cxemplum. Qure fuit etiam sentenlia Bart. in silio, vel mandalo indirecto, incurratur irre- I. Si quis mihi bona, § Justum, ff. de Acquir. gularitas homicidii voluntarii, vel alia minor, hceredit. Sequuntur Armil., verb. Irregula- scilicet, casualis seu indirecle voliti. Quamvis rilas, num. 17; Tabiena, Irregularitas, n. 3, enim inductio haec dicatur indirecta, quia el Excomm., 5, num. 36; Navarr., 1, n. 231; non fit verbis expressis, tamen, si fiat ex dfe Covarr. iale in Clement. Si furiosus, 2 part. recla inlenlione homicidii, quod poslea subse- §, num. 3, ubi alios refert. Ratio est, quia quitur, sufficit ad homicidium directe volun- moraliter parum differunt directa, vel indi- tarium, quia ad illud directe tendit intenlio, recta persuasio, aut inductio, quia utraque et medium quamvis in ratione signi vocctur sufficitad moralem influxum et causalilalem, indirectum, tamen in ratione medii ad ho- in qua heec irregularitas fundatur. Et fere micidium directe ordinalur, et in illud est dc hac re textus expressus in dict. cap. moraliter influit. Idemque dicendum crit, Ex Iilleris, de ExcessibusPreelat. si illud factum est ex intenlione vindicta?, 15. Primum observandum circa hanc sen- quando materia lalis est, ut juxta munda- tentiam. — Quamvis autem in genere hoc nam exislimationem, vel secundum oecur* um sit, tamen in parlicularibus casibus rentes morales circumstanlias vindicta fieri sunt duo atlentc consideranda. Unum est, an nen possit sufficien er sine morle, aut muti- verba contineant sufficientem insinualionem lalione, vel tali peivussione, quae fieri non mandati, consilii, aut cmuscumqueinstigatio- possit sine gravi periculo mortis; nam, ut nis, vel excitationis , nam hoc necessarium dictum est, talis voluntas, cum effeclu subse- est, et ex hac parte sufficit, ut paiet ex ra- quuto, salis est ad homicidium volunlarium. tione adducta. Ut in exemplis pusltis, ftl At vero, quando nec mors est per se inlenta, priori non est dubium quin iila sit sufficiens nec materia vindictae aut nixae talis est ut inductio; tamen in posteriori esse potest pro moraliter postulet mortem, tunc, quamvis utraque parte dubium, quia illud judicium illa sequatur, non imputabitur ut homicidium non est consilium practicum de ro facienda, voluntarium, sed ut indirectum, pertinens ad> sed est quasi speculativum judicium de re dccisionem cap. ult. de Iiomicid., in 6, quodj 440 DISP. XLIV. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO, ETC- infra tfactandum est. Et videri potest late cautum percutiendo, aut dattdO vetienum), Addilio ad Abbatem in dicto cap. Ex lilteris, vel aliquid simile occidat. dfe Excessib. Prrelat., et Armil., verb. Irre- 18. An incurrat irregularitatem qui exp&» gularitas, num. 25 et sequent. suit alium periculo mortis, illa secuta. — Con- traria sententia. — Hae difficultates petunt, Si mandatarius occisus est, an mandans, aut an incurrat irregularitatem is, qui alteri con- consiliarius irregularitatem incurrant. silium dat, ut illicite et teme-re se exponat pericula mortis, si mors ejus sequatur, ut|, 17. Prima sententia. — Prima conclusio. — verbi gratia, quod inter duellum, in quo occi- Ratio dubitandi. — Tandem inquiri potest, ditur, quod inimico insidias paret, et similia. an in his casibus incurrat mandans, vel con- Non enim desunt viri docti, qui absolute ne- siliarius irregularitatem, si contingat manda- genl hunc esse casum irregularitatis, quia tarium occidi ab alio, ad quem occidendum jura de hoc non loquuntur, sed solum de missus est. Et citati auctore« absolute res- dante consilium occidendi. Item quia consi- pondent, etiam tunc incurri irregularitatem, lium se exponendi tali periculo ut sic,nonest Sylvest. , verb. Homicidium, 1, quaest. 8, contra justitiam, sed contra charitatem, vel vers. Quintum, et Tabiena, Irregularitas, 2, forlitudinem, per temerilatis excessum. Con- num. 12, et alii Summistee sub eisdem verbis trariam sententiam video esse communiter cum Innocentio, Panormitano, et aliis in receptam, a qua nec speculative, nec practice cap. Ad audientiam, de Homicidio; Joanne censeoesserecedendum.Quamitaexponerem, Andrea, et aliis in cap. ult. de Homicidio, quia consulens alicui, ut se occidat, secuto in 6. Sed in primis certum videtur, irre- effectu fieret irregularis, quia ille vere est gularitatem hanc non posse esse homicidii homicida, el licet illa proximenon sitinjuria, voluntarii, sed ad summum casualis, ut ex- respectu illius, cui datur consilium, quia vo- pressius notavit Sylvest., quia mandans, aut lenti non fit injuria, nihilominus alleri illa consiliarius non intendit mortem illius per- actio est contra justitiam, sicut occidere est sonae, neque ad illam per se operalur, ut contra justitiam, quia homo non est dominus manifestum est; ergo respectu illius homici- vitse suas, et mutilare aliquem etiam volen- dium talis personse casuale est, solumque tem, et consentienlem est contra justitiam, potest imputari ut indirecle volitum. Deinde quia ille non est dominus suorum membro- etiam de hac irregularitate potest non imme- rum; ergo eadem ratione consulens alicui, ut rito dubitari, quia consiliarius ille, seu man- temere se ingerat ubi occidendus moraliter dans non facit injuriam illi minislro; ergo, est, est houficida et irregularis. Patet conse- licet postea occidatur, non potest dici com- quentia, tum quia in moralibus idem est fa- misisse homicidium contra illum, quia, ut cere, et se exponere morali periculo faciendi; supponimus, volunlarie acceptavit consilium, ergo et consulere; tum etiam quia ille sic vel mandatum , et volenti non fit injuria. occisus vere peccavit contra justitiam sic Dices, satis esse, quod illum exposuerit peri- abutendo sua vita, unde vere dicitur homi- culo mortis. Sed contra, nam Inquisitores cida sui; ergoetiam consulens et mandans,vel majori periculo exponunt reos, quos non qui- constituensillum in proxima occcasione mor- dem volentes, sed invitos tradunt illis, a tis lemeraria, est homicida et irregularis; quibus certo sciunt fore occidendos, et tamen prsesertim quia licel ille sic occisus voluntarie non manent irregulares. Ilem alias qui exhor- se exposuit illi periculo, consulens fuit causa tarelur aliquem ad confitendam fidem coram talis voluntatis per deceptionem, et mandans tyranno cum evidenti periculo mortis, fieret per moralem vim seu inductionem, et alio- irregularis secuta morle, quod absurdumest. quin illa voluntas est moralis causa illius ho- Idemque est de exhortante milites in justo micidii, el est non solum temeraria, sed bello ad strenue pugnandum, ut Iate videri etiam injusta, ut ostensum est. potest apud Dominicum, et Cardinalem, in 19. Rationi dubii satisfit. — Ad rationem cap. Pro membris, cum sequentib., 23, q. 3, ergo dubitandi contra communem sententiam et incap.Igitur, cumsequentib., 23,quaest.8. patet ex dictis responsio. Ad replicas vero Denique contingere potest, ut mandans, vel respondetur hoc procedere, quoties tale peri« consulens expresse admoneat, ut quis homi- culum irrationabiliter, et contia naturale cidium faciat sine periculo suo, id est, sine prseceptum de tuenda vel non prodigenda pugna et rixa, sed alium imparatum et in- vita assumitur, vel consulitur, aut mandalur; SECT. III. QUIS cessat autem praedicta ratio, quando egressio talis periculi est juxta legem justitiae, et cha- ritatis, et ideo non procedunt exempla. Nam in primo de Inquisitoribus exercetur actus justitiae intra terminos a jure canonico prae- scripios, ut infra dicemus; in aliis vero exci- tatur homo ad actum fortitudinis exercen- dum, et moraliter non committitur mortis periculo, quia neque illud est per se inten- tum, nec indirecte voluntarium, cum non in- tercedat obligatio cavendi illud; sed est tantum permissum, quod non satis est ad irregularitatem contrahendam. Ad ullimam vero difficultatis partem Hosliensis, in cap. Ad audientiam, de Homic, num. 9, sentit in eo casu non incurri irregularitatem, sed so- Jum quando quis directe inducit ad aggre- diendum temere periculosam occasionem. Sed oppositum censeo verum; adverto enim hanc nonesse irregularitatem homicidii voluntarii, sed casualis, quia homicidium, quod evenit, Dullum fuit directe intentum, sed indirecte imputatur. Ad hoc autem genus irregularita- tis sufficit mandatum, vel consilium, etiamsi limilalum sit, quando alter excedit fines mandati, vel consilii, ut aperte definitur in c. ult. de Homic. in 6. Quia lotum illud de- l>uit praevideri, et caveri, maxime cum diffi- cile sit carvere proprium periculum, quia alteri morlem machinatur. De consentiente in homicidium. 20. Notanda pro resolutione. — Quinto dicitur hanc irregularitatem incurrere con- sentiens homicidio. Qui casus majorem diffi- cultnlem habet, quam reliqui; intelligendum est enim de puro consensu sine oliqua causa- litate, aut cooperatione directa vel indi- recta ad homicidium. Duobus autem modis potest hic consensus praestari. Primo circa homicidium, quod ab alio fit suo nomine, et sine ullo respectu ad consentientem, qui mere extrinsece se habet ad homicidium, gaudendo quod factum sit. Alio modo potest hic con- sensus cadere in homicidium, quod ab alio fit meo nomine, id est, ad me vindicandum, vel quod exislimet mihi placere. Distinguere etiam oportet inter homicidium dum actu fit, vel quod jam est factum, nam consensus in homicidio cum actu fit, rarissime potest esse purus, id est, sine aliqua operalione positiva, vel sallem omissione impediendi illud, de qua dicemus in puncto sequenti. Aliquando vero posset hoc contingere, si quis videns homici- ILLAM INCURRAT. m dium, sit omnino impotens ad impediendum illud, et fieri gaudeat, quamvis ad illud nullo modo cooperetur. Quod tamen evenire non potest, quandohomicidium fit ab uno, nomine alterius, ipso prospiciente, et sciente animuro. occidentis; non enim potesttacere et consen- tire, quin moraliter cooperetur, quia tacite approbat factum alterius, et illud confirmat, imo et animum preebet. Debet ergo saltem explicare voluntatem suam, quia non vult tale facinus propter se, aut suo nomine fieri, etiamsi non possit alio modo resistere, ut saltem omnem cooperationem evitet. 21 . Conclusio prima. — Duae igitur regulae certse sunt in hac materia. Prior est : con- sensus in homicidium, quod nullo modo fit nomine consentientis, si purum sit, et absque ulla cooperatione, non inducit irregularita- tem, etiamsi verbis expressum sit. Ita tenent Doctores infra citandi. Ratio est, quia talis consensus solum est mentale homicidium, per quod irregularitas non incurritur, ut mani- festum est. Nec refert, quod illa voluntas sit verbis declarata, aut aliter exterius signifi- cata, quia quando talis exterior actio nullo modo influit in occisionem alterius, per se non pertinet ad peccatum exterioris homici- dii, ideoque pcenae homicidii non incurruntur propter illam actionem exteriorem, nisi ex- pressa et speciali legis declaratione talis fiat extensio, quocl in praesenti in irregularitate faclum non est, ut a fortiori patebit ex dicen- dis. 22. Secunda conclusio. — Dubium. — Deci- ditur. — Secunda regula est. Quoties aliquis consentit homicidio, dum actufitsuo nomine, seu occasione, vel propter ipsum, homicidii reus fit, et ideo irregularilalem non evitat. Hanc supponunt auctores citandi; et patet ex dictis, quia ille non est tantum consensus, sed etiam moralis cooperatio. Maxime autem ne- cessarium est, ut exterius non consentiat, sed repugnet, seque alienum a tali mandalo et opere ostendat, quantum possit, nam ad hoc tenetur ob rationem factam. Sed quid si cx- terius hoc faciat, interius autem revera desi« deret homicidium illud? Hostiens., in d. cap. Ad audientiam, agens de consulente, et man- datariodicit, necessariumesse, ut talisretrac- tatio seu declaratio voluntatis ex corde fiat, alias (inquit) si corde consentiat, in conspectu Dei cadit, et significat etiam fieri irregula- rem, uam subdit : Et sic lex promotionis non semper in solo facto consistit, sed in facto, et animo. Gitatcap. ult., \6, queest. I, etcap. 1, '':? DISP. XLIV. DE 1RREGULARITATE EX HOMICIDIO, ETC. 15, qurest. 6, nam in hoc posteriori circa Covarr., dict. Clement., 2 part., § 1, num, 4; finem dicitur, non tam altendenda esse, quae Villadiego, de Irregular., cap. 6, num. 88; fiunt, quam quo animo fiant. Sed illud est Tabiena, verb. Irregularitas, 2, num. 7; verum quoad meritum et salisfactionem co- Armil., num. 22; Angel., Homicidium, 2, § 6; r m Deo, non vero quoad pcenas Ecclesia3, Hostiens., in Sum., lit. de Homicid., § Qua nis ;d fuerit jure expressum, ut constat ex poena, verb. Quidergo; Archidiac, c. Omnes, supra tractatis de Censuris in communi. Hic 17, qusest. 4, et in simili Glossa ult. in c. 1 vero talis expressio facla non est, nam polius de Convers. infidel., ubi Panormit. favet, in priori texlu dicitur legem de hac irregu- licet soleat in contrarium citari. Ad probatio- larilate, opus magis, quam voluntalem requi- nem autem, generalem regulam constiluo, rere. In eo ergo casu exislimo non incurri nullam censuram, aut pcenam ipso jure im- irregularilatem, quia nullum est externum positam propter aliquod delictum, incurri opus, neque eliam omissio externi operis, propter solam ratihabitionem, nisi iu casibus ralione cujus pnssit lale bomicidum imputari; a jure expressis. Probalur primo, quia ille solum ergo ibi rclinquitur mentale homici- non commillit tale delictum; ergo si poena dium, quod non est sufficiens causa irregula- tantum sit imposita committenli tale delic- riiaiis; et hoc magis constabit ex. sequenti tum, non extenditnr ad ratum habentem. puncto. Consequentia patet, quia Iex pocnalis non est 23. An consentiens in homicidium factum extendenda, maxiine cum pcena ipso facto nomine suo fiat irregulafis. — Prima senten- imponitur, ut in superiorlbus visum est. An- tia. — Difficullas ergo communis est, ancon- tecedens autem palet, quia non commillit sensus in homicidium jam factum ab alio, no- deliclum, nif i qui aliquo modo est causa ejus, mine meo,inducat irregularitatem;multienim nam ad peccandum necessarius est liber in- exislimant, per ratibabilionem facti proete- fluxus, qui non est sinc aliqua causalitate. riii contrahi irregularitatem homicidii volun- Sed qui tantum habet ralum deliclum jam tarii. Est tamen diversitas inter auctores; antea commissum, nullo modo est causa natn quidam dicunt, ralihabilionem internam illius; ergo non commitlit tale delictum, et satis esse, Sylvest., verb. Ilomicidium, 1, consequenlcr neque incur£et pcenam latam qua3st. 7, et vers. 3, queest. 5, cilatque solum conlra committentem tale deliclum. Aslens. et Hostiens.; eum sequitur Maiol., Minor probalur, quia ille non fuit causa,, lib. 5, cap. 48, § 6. Alii putant, necessarium quando deliclum est commissum, quia tunc esse, et sufficere, ut ratihabilio non sit per nullo modo cooperalus est, et prorsus igno- solam volunlatem interiorem, sed per exte- ravit quodfiebat; nequectiam postea, quando riorem facti approbationem. Alii addunl, ne- ralum habet, est causa, quia jam non fit, nec cessarium esse, ut qui ratum habet factum, fieri ilerum potest ille efleclus, quia supponi- potuerit illud mandare, quando faclum est; mus consummatum fuisse omnino homici- natn si tunc erat infans, vel amens, eliamsi dium; ergo repugnat postea habere causali- comparato usu rationis ralum habet factum, tatem in illud. Tota ergo illa complacenlia, non incurret irregularitatem. lta Navarr., qua) in ralihabitione habetur circa deliclum cap. 27, num. 233, cilans Joan. Anclream in commissum, rcspicit illud, ut objectum tan- cap. 1 deConversione infidelium, et Panorm., tum, non ut effectum; ct ideo nunquam com- in cap. Ad audienliam, de Homicid.; Felin., paralur ad eum, qui ralum illud habet, ut in cap. Sicut dignum, de Homicid., num. 12. delictum ab eo commissum aliquo modo, sed Fundamenlum est, quia ralihabitio moraliter solum, utobjectum gratum. efficit tanquam proprium, actum ejus nomine 25. Pasna committentis delictum non exten- factum, qui illum postea ratum habet, quia ditur ad ratum habentem, nisi sit in jure ut in regula juris, lib. 6, dicilur : Iiatihabitio expressum. — Dixi, nisi in casibus a jure retrotrahitur, et mandato comparatur; ergo expressis, quia lex potest non solum punire sicutex bomicidio, si exmandato meo factum qui committit delictum, sed eliam qui ralum esset, irregularis fierem, ita ex ratihabilioue postea habet, quia illud eliam est deliclum ejus idem impedimentum conlraham. pcena dignum, quam juste polest lex impo- 24. Vera sententia. — Regula generalis. — nere, praserlim canonica. De quo sunt aliqua — Contrariam senlentiam veriorem censeo, exempla in jure cap. Gum quis, de Senlent. quam tenet Glossa, in cap. Si quis viduam, excomm., in 6, ubi dicitur, incurrere quem* d. 50, et in c. Si quis vivente, 31, quosst. 1; piam in sententiam canonis Si quis suadente, SECT. III. QUIS ILLAM INCURRAT. 443 ratam habeat percussionem clerici suo non consideret, nec loquatur de mandanle, nomine factam, quamvis prius neque illam sed tantum de faciente, in ordine ad talem mandaverit, neque omnino cogitaverit. Simi- legem jam non aequiparantur; sic crgo de hter in cap. Felicis, de Pcenis, in 6, pceme ratihabitione, et mandato existimandiun cen- latrecontrapercussoresCarainaliamexpresse semus. Neque est verum, iu dicfc. cap. Cum extendunlur per illa verba, vel facium ratum quis, non statui speciale jus; nam ratio illa habuerit. Et similis extensio exprimitur in non inducitur ut per se faciens illam exten- Clement. \ de Poenis, circa percussionem sioaem, sed tanquam sufficiens admovendum Episcopi. In his crgo casibus in jure expres- Pootificem, ut illam fecerit. Et ideo fortasse sis juridica est extensio, quia ab ipsa Iege fit. noa dixit absolute Pontifex : Cum ratihabitio Hinc vero non potest sumi argumentum ad mandato comparetur, sed, cum debeat compa- alias pcenas, et legcs, in quibus lalis extensio rari. non fit; quin potius hinc sumitur argumen- 27. Hic vero advertendum est, in his casi- tum in contrarium ab speciali; ideo enim in bus, in quibus jura extendunt poenam ad his juribus et similibus exprimilur ralihabi- ratihabitionem, non sufficere approbnlionem tio, quia si non exprimerelur, non compre- vel complacentiam mere internam, sed ex- henderetur, sicut eliam exprimitur mandans ternam requiri, quod in casu dicti cap. Cum vel consulens, quia si lex tantum puniret quis, adnolavit Armilla, verb. Ratihabitio, facienlem, non comprehenderet mandantem, num. 6. Et ratio ex dictis est manifesta, quia vel consulentem, saltem quoad censuras, ut hrcc pcena non potest imponi per Ecelesiam na dictum est idcmque estde aliis pcenis, ratum habenti delictum, propter ipsummef puvsertim ipso jure latis. delictum prius commissum, quia illud tmn- 26. Ratihabitionem mandato comparari, quam est delictum ejus, qui tantum illud ra- quomodo intelligendum . — Dicet aliquis, sub tum habet, ut ostensum est; nemo aulcm iuandanlc comprehendi ratum habenlem, puniri potest propria pcena propter delictum quia ratihabitio mandalo comparatur. Unde non suum; punit ergo talis lex ratibabi eliam potest quis urgere dictum cap. Cum nem lanquam speciale delictum. Non potest quis, quia in eo non tam videlur jus condi, autem lex Eeclesiastica punire delictum mere quam declarari; nam pro ralione redditur, internum, eliam circa actum externum pec- uabilionem relrotrahi, eL mandato com- caminosum el alienum versetur, quando parari; videtur ergo velle Pontifex, ex vi illum respicit solum ut objectum, et non cst illius canonis, quo excommunicatur mandans ullo modo causa vel circumstanlia ejus; orgo percussionem clerici, excommuntcari etiam, non potest punire ratihabitionem mere inl - qui ratum habet. Respondetur, ratihabitio- nam, donec exterioribus signis contestata sit. nem simpliciter non esse mandatum, quia 28. Corollarium primum. — Corollarium non habeteum influxam in opus, quem habet secundum. — Corollarium tertium. — Pri- rnandatum, ut per se notum est; et ideo si mum corollarium probatur. — Secundum et lex tanium fertur contrn mandantem, non tertiuiu corollarium suadentur. — Ex his compivhendit ratum habentem, quia non ergo infero primo, in preedicto casu de quo exteudilur ultra proprielu.em verborum ad loquimur, non incurri irregulariUilem per ea, qui.e per analogiam quamdam vel simili- solam ratihabilionern. Secundo infero, si in- tudiuem cum aliis comparantur; sicut in curri posset, non fore per interiorem volun- pi icsenli se habet ratihabitio, de qua non di- tatem sine externa ratihabilione. Tertio in- citur in jure. quod sit mandatum, sed quod fero, talem irregularitatem, si esset, revera ■ai comparatur. Hasc autem comparatio si ad non esse homicidii voluntarii, sed alterius forum Dei refertur, ut mulli volunt, intelligi- delicli longe diversi. Primum probalfer, quia tur facile in gravitate culpoe, sicut deside- irregularitis homicidii nullo jure invenitur rium cequiparatur operi m foro Dei; si vero extensa ad consentientem tantum pcr pro- referalur ad forum Ecclesiee, intelligenda est, priam ratihabitionem; ergo non comprehen- quantum per ipsos canones comparatio illa, ditillum. Antecedens ab omnibus supponitur, et ai-quiparatio facla est; sicut dicere etiam et qui illud negaverit, oportet ut afferat tex- possumus, mandanlem aequiparari facienti, tum, in quo talis declaratio expresse fiat; quia ex se habelcum illo quaindam propor- nam sola illa generalis regula, quod ratihabi- tionem, quam lex polest considerare, ut illos tio mandato comparatur, nihil probat, ut aequalcs faciat in pcena. Si tamen de facto id declaratum est. Et hinc ostenditur conse- 444 DISP. XLIV. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO, ETC. quentia, quia oportet irregularitatem esse in confirmari praedictam sententiam. Nam si per jure expressam. Declaratur deinde, nam prius homicidium irregularitas contracta non quando tale homicidium factum est, non con- est, ut in casu supponitur, nec propter sub~ traxit irregularilalem ille, cujus nomine est sequentem complacentiam contrahetur, quia factum, ipso ignorante, utest per se notum in illa non est homicidium nisi mentale, vel ad omnium sentenlia; ergo nec postea contrahit, summum verbale, ut sic dicam, si compla- quaudo postea sciens homicidium, ratum centia illa verbis explicata est; irregularitas habet. Patet consequentia, quia tunc nullum autem solum propler homicidium reale im- fit homicidium, nec cooperalio, aut causalitas posila est. Sicut si esset excommunicatio Iata ejus; non ergo insurgit nova irregularitas in eum, qui comedit carnes tali die, et ali- ejus. Et hinc concluditur secundum, et ter- quis ex ignorantia invincibili comedisset, et tium corollarium; nam ut talis irregularitas postea re cognita, complaceret in tali facto, denuo incurreretur, oportet esse impositam et ratum haberet, excommunicalionem noa propter novum delictum omnino distinctum incurreret, quia ille nunquam comedit carnes a priori homicidio, etiamsi illud respiciat ut cum pertinacia, et transgressione illius legis; objectum, nempe propter approbationem nec prius factum (quod in hac materia valde prioris homicidii; ergo necessarium esset tale observandum est) consliluit unum actum deliclum esse externum; et irregularitas illi moralem cum subsequenti voluntate, nec per annexa non esset communis irregularilas ho- illam constituitur in esse actus moralis talis micidii, sed specialiter imposita propter tale persona3 ; ideoque nunquam fit tali pcena delictum; cum ergo in praesenti materia nulla dignus. Unde in hoc sensu (qui in materia talis irregularitas inveniatur, sed illa tantum, morali est maxinie proprius) falsum est, prius quae est ex homicidio, vel causalitate ejus, homicidium reddi volunlarium per subse- non est cur admiltatur. Tandem explicatur quentem voluntatem, quia hoc in rigore si- exemplo; nam qui duplex homicidium com- gnificat esse voluntarium per modum actus; mitlil, duas irregularitates incurrit, ut sup- tantum ergo est voiitum per modum objecti. pono; qui autem commisit unum homicidium Quod si hoc ipsum, et nihil aliud intelligatur et postea iterum atque iterum ratum illud per tale voluntarium, falsum est hoc tantum habet, tam interius quam exterius non in- illi defuisse ad inducendam irregularitatem; curritaliam irregularitatem, praeter primam; nam potissime defuit illi esse actum volunta- ergo signum est propter ratihabitionem ho- rium causaliter, quod maxime necessarium micidii jam facti non esse irregularitatem erat, et nunquam habetur per subsequentem impositom, quia major ratio esse videtur de voluntatem, ut declaratum est. ratihabitione proprii facli, quam alieni, 30. Corollarium ultimum. — Atque hinc etiamsi meo nomine me ignorante factum sit. ulterius infero, etiamsi quis post commissum Imo si ratihabitio hoec sufficeret, soepius quis homicidium, cui nullo modo cooperalus est, contraheret talem irregularitatem, si ssepius recipiat, occultet, vel defendat homicidam, talem ralihabitionem repeteret, quia licet imo licet ei aliquid donet propter hoinicidium versentur circa homicidium, delictum, in quo factura, vel quoscumque similes actus faciat, fundatur proxime talis irregularitas, non sst non propterea participare ejus irregularita- ipsum homieidium, ut ostensum est, sed rati- tem, quia per illos omnes non est causa talis habitio ejus; ergo multiplicato hoc delicto, homicidii, neque illud incipit esse deliclum mulliplicabitur irregularitas, quod nemo, ut ejus, sed est objeclum, vel occasio aliorum existimo, concedet. delictorum, pro quibus non est lata irregu- 29. Qui omnino involuntarie occidit, etsi laritas. Idemque est, etiamsi corpus inven- postea ratum habeat, non incurrit. — Dices: tum jam defunctum feriat, aut mutilet, elc, ergo si quis suis etiam manibus, casu, et sine nam hce actiones ostendunt odium, et pecca- culpa occidat alium, et poslea inlelligens fac- minosre et irrationabiles sunt; tamen nec pro tum, ratum habeat, non contrahet irregula- eis lata irregularitas, neque sunt causa vcl ritatem, quod videtur absurdum, quia prius cooperationes homicidii, quod jam omnino homicidium per subsequentem voluntatem fit consummatum supponilur. Ilaec autem omnia volunlarium,et hoc tanlum illi deerat, ut per in primis intelligenda sunt in foro interioii illud contraheretur irregularitas, ut nunc et conscientiie ; nam in exteriori foro, qii suppono ex tnfra traclandis. Respondeo con- hsec ageret, proesumeretur mandasse dclic- cedendo sequelam; imo hinc censeo posse tum, et magna purgalione indjgeret, utse ab SECT. III. QUIS ILLAM INCURRAT. 445 irregularitate liberaret, et merito posset per cooperantis non esse, quia ipse non intendit judicem suspendi, vel ab Ordinibus amoveri. homicidium, nec machinatur illud; et ideo Deinde intelligenda sunt haec per se; nam licet alteri principaliter facienli volvintarium per accidens ratione scandali poterit inter- sit, cooperanti non videtur esse voluntarium, dum impediri aliquis abOrdinibus suscipien- sed casuale. In contrarium vero est, quia dis propter has actiones ; illa vero neque homicidium voluntarium est, et hic coope- irregularitas homicidii esset, quidquid Maio- rator sciens et videns vult cooperari ad lus dicat, sed infamiee, nec duraret amplius, illud; ergo est voluntarius homicida; nam quam talis infamia; nam ablato scandalo, unusquisque tale delictum commiltit, quale maneret talis persona habilis ad Ordines. est illud, ad quod vult cooperari. llem quam- vis ille per se non intendat mortem alterius, De cooperatione ad homicidium. tamen hic et nunc, supposita determinatione amici sui, v. gr., dum vult illum juvare, et 31. Cap. Sicut dignum, de Homicidio. — cum illo cooperari, jam vult, et inlendit Qualis cooperatio sufficiat ad hanc irregula- homicidium alterius. Quocirca si in eo casu ritatem. — Sexto loco participat hanc irre- cooperatio eo progrediatur, ut suis manibus gularitatem homicidii ille, qui cooperatur, vel inferat lethale vulnus, homicida volunlarius quovis modo opem preebet homicidio. Ita do- censendus est, etiamsi quasi coactus id fece- cent omnes Doctores; et colligitur ex c. Sicut rit, et conatus fuerit amicum avertere ab illo dignum, § Illi, de Homicidio, ibi : Constat ab proposito, et non potuerit, quia totum illud homicidii reatu immunes non esse, qui occiso- est involuntarium secundum quid, absolute ribus opem contra alios prsestare venerunt. autem hic et nuncest voluntarium;etaliunde Idem sumitur ex cap. Significasti, 2, eodem actio supponitur esse talis, ut potius videatur titulo, ibi : Studio, consilio vel mandato; nam esse principale homicidium, quam cooperatio his verbis omne genus cooperationis signifi- ad illud. At vero si ipsemetnon ita percussit, catum est. Denique qui cooperatur, est causa sed ex actione alterius secuta est mors, ipso homicidii; ostensum est autem irregularem adjuvante, comitando, assistendo, etc, licet fieri, qui causam homicidii praibet : ergo. irregularitatem incurrat, non tamen videtur Difficullas autem est in explicanda hac coo- esse proprie homicidii voluntarii, propter ra- peratione, quam latius et melius explicabi- tionem factam, et quia ille neque ia inten- mus agentes de homicidio casuali; nam tione sua, neque in ipso usu, vel in aliqua frequenlius irregularitas contracta ex hac actione sua directe vult tale homicidium; cooperatione est ob indirectum et casuale alterutrum autem horum est necessarium ad homicidium. Si ergo, qui hoc auxilium prae- homicidium voluntarium. Unde a fortiori bet, directe intendit homicidium, voluntarius sequitur, multo minus fore homicidium vo- homicida est, vel non, sive suis manibus et luntarium, si hujusmodi cooperator ignoret, actionibus percutiat, aut impediat alium, ne principalem socium criminis procedere ex se defendat, sive solum defendat ipsum occi- intentione occidendi alium, sed vel furandi, sorem, vel illi animum prsebeat, etiam sola vel adulterandi, vel certe vindicandi inju- praesentia ad ilium finem exhibita. Si aulem riam, leniori tamen modo, et absque morte ipse non intendit homicidium, neque etiam vel mutilatione; nam in his casibus nullo suis manibus infert lelhale vulnus, ordinarie modo est directe volita mors ab ipso coope- non incurret hanc irregularitalem homicidii rante, nisi progressu et calore rixee ita mu- voluntarii. Nonnulla vero distinctione opus tetur voluntas, ut ex cooperatore fiat princi- est. Aut enim comitatur alium, vel ei assistit, palis aclor et voluntarius homicida. Quae quem scit intendere mortem alterius, et ad omnia patebunt magis ex sectionibus sequen- eum finem incedere, et tandem pugnat cum tibus, ubi etiam dicemus de non impediente; illo; et in eo casu secuta morte, non evilat nam si aliquando ille hanc irregularitatem irregularitatem is, qui prsebet auxilium vel participat, non ex proprio homicidio volun- per solam assistentiam , ut patet ex dictis tario, sed ex indirecto. Atque hsec resolutio juribus, et ex dict. cap. Sicut, § Clericis. An de cooperatione communis est, de quo late vero talis irregularitas dicenda sit homicidii Maiol., lib. 5, cap. 48, § 4; etCovarr., dict. voluntarii, necne, videtur quidem respectu Clement., part. 2, § 2. '446 DISP. XLIV. DE IRREGULARITATE EX TIOMTCIDIO, ETC. 2. Fiesolutio. — Maioli opinio. — Rejicitur. SECTIO IV. — Nullum ergo est jus, quod hanc privatio- Qualis sit irregularitas honucidi» voluntarii. Dem ^P50 fayto adjangat irregularitati homi- cidii voluntarii,etiam alias qualificati; etideo 1. Qualis sit irregularitas hxc quoad effec- non est, cur talem effectum huic irregulari- tus. — An hujusmodi irregularis amittat tati potius, quam aliis tribuamus, argumento beneficiajam obtenta -ipsojure. — Duo qiiEeri etiam sumpto ab speciali cx dicto cap. 1 Et possunt : qualis sit heec irregularitas quoad ita sentiunt omnes pene Jurisperiti, ul ex effectus, et quoad dispensationem. Circa pri- Joanne Igneo refert Salzedo supra, et videri mum dicendum est, hanc irregularitatem etiam possunt Felin., in cap. De quarta, de habere omnes effectus supra generalim po- Proesumpt., num. 33; et Covarruv., dict. sitos de irregularitate, nullum tamen habere Clement., 2 part., § 3, num. 6; Navarr., in spccialem acproprium. Prior pars certissima cap. Si quando, de Rescript., except. 9, et est,quiaha2cirregularitas est omnino integra cap. 27, num. 249; Rebuffus, in Pract., tit. intra lalitudinem hujus impedimenti, imo in- de Modo admittendi beneficia, num. 65, et ter omnes irregularitates poenaleshrccvidetur quae supra in genere diximus de hoc effectu. maxime exaggerari in jure, et absque ulla Quamvis autem haec jure communi et anti- limitatione imponi; maxime cum praster ra- quo certa sint, nihilominus Maiolus, dict. tionem delicti includat totam causam irregu- cap. 48, num. 1, existimat jure novo Concilii laritatis. Altera vero pars probatur, quia in Trident., sess. 15, cap. 7 de Reform., dictam jure nullus invenitur effectus huic irregula- opinionem non habere locum, neque in foro ritali specialiter debitus. De duobus enim exlerno, neque interno. Verba autem Concilii esso potest aliquale dubium, scilicet de bene- sunt : Qui sua voluntate homicidium perpe- ficiis jam obtentis, an ipso jure amittantur traverit, omni Ordine, ac beneficio et officio per hanc irregularitatem absque aliqua sen- Ecclesiastico perpetuo careat. TJbi nullum est tentia, etde incapacilatead recipienda denuo verbum, quod significet hanc pocnani :p;o beneficia. De primo puncto fuerunt opiniones facto incurri, nisi fortasse sumatur argumen- conirr.rice inter Jurisperitos; nam licet fere tum ex verborum similitudine, nam eodeni omnium concors senlenlia fuerit, non per modo privat Ordine et beneficiis; sed privat omnem irregularitatem homicidii amitti be- Ordine ipso facto; ergo et beneficiis. Inefficax neficia , quos latissime refert Salzedo, in vero est argumentum, tum quia verba ac- Pract., c. 94, tamen de homicidio voluniario, commodantur rebus; carentia autem Ordi- quod animo deliberato et prfemeditato fit, nis, quoe est irregularitas, non aliter quam uliqui censuerunt oppositum, et inter eos re- ipso jure incurritur. Privalio autern beneficii fertur Abbas, in c. At si clerici, de Judiciis, utroque mpdo imponi potest, raro vero ipso num. 39. Sed neque ibi agit de quovis homi- facto imponitur, et quia rigorem conlinet, cida voluntario, sed de qualificato, quod in nunquam ita intelligitur, nisi exprimatur. aliam graviorem speciem transit, ut parrici- Tum etiam quia Concilium loquutum cst sic t dium, etc. Neque etiam agit de hac poena, antiqua jura; ergo in sensu illorum loquuluni nec de alia, quse jure incurratur, sed de de- est; nam si aliquid peculiare addere voluis- gradalione, quee propter tale delictum potest set, expressisset. Igitur pnedicta communis a judice imponi.Et eodem fere modo loquilur doctrina tam in foro interiori quam exteriori, Felinus, in cap. Inquisitionis, de Accusatio- etiam nuncservanda est. Unde multi e\ a - nibus, num. 3 et 4; clarius vero asserit, prop- toribus citatis, post Concilium Trid. l(K]uuli ter homicidium qualificatum amitti beneficia sunt. ipso facto, argum. cap. -1 de Ilomicid., in 6. 3. An irregularitas hicc inhabilitet ipso Sed ibi non est sermo in genere de quolibet jure ad beneficia in futurum. — Nomine V- homicidio qualificalo, sed de illo, quod per neficii non veniunt pensioncs. — Congrajitio assassinos lit; hcec autem poena expressa in Cardinalium. — Atque ex his const.it, q . 1 illo speciali casu non est exlendenda extra de bencliciis in fuluruni oblinendis di; cnd i illum. Cujus argumentum evidens esL, quia sit. Nihil enim hic speciale habetnus, pr*ter in casu iilius textus incurritur illa pcena per generalem doctrinam de irregularitate snpi i solum mandalum, etiam homicidio non se- datam. Quanquam enim Maiolus, sorpra, fle culo, quod cerlum est non exlendi ad alios Concil. Trident. aliter sentiat, re tameo vera casus. nihil in hoc speciale disponit. Nam praater SECT. IV. QUALIS SIT IRREGULARITAS HOMICIDII VOLUNTARH. 447 verba citnta, hoec soluni habet, qua3 ad hunc etiamsi omnia, qure haclenus diximus de hac effVctum pertineant : Nec illi aliqaa Eccle- irregularitate, utrique communia sint, quia siastica beneficia, etiamsi curam non habeant (proeter supra dicta) favorem principis am- animarum, conferri liceat. In quibus etiam plissime interpretaniur; illu ergo exceplioad verbis nullum est, quod significet collationem omnem proprietatem et rigorem verborum talem ipso facto irritam esse; nam verbum, limitanda est, ut favor ille, et potestas data non liceat, solum prohibet illam; sola autem Episcopis, quantum juslc fieri potest, exten- prohibitio non statim reddit collationem nul- dalur, sicut etiam congregatio Cardinalium lam, nisi aliquid amplius addatur. Adnotare interpretata est. Possunt ergo Episcopi dis- vero oportet, in congregatione Cardinalium pensare cum mulilatore voluntario in casu circa hoc cap. declaralum esse, quatenus occulto; extra illum vero solus Papa potest. loquitur de incapacitate beneficiorum, in qua Quis vero sit casus occultus, et alia, quee ad sunt homicida3, non exlendi ad pensiones, illam facultatera pertiuent, superius declarata quod a forliori habebit locum in quac-umque sunt. inegularilate,' nisi ubi aliud fuerit in jure 5. Tertia conclusio. — Ultimo addendum expressum. Et fundamentum est, quia pensio est etiam in ordine ad Summum Ponlificem in rigore non est benelicium; de tali enim hanc irregularitalem esse quodammodo in- pensione videtur declaralio hsec intelligenda, dispensabilem, eo modo, quo impossibile di- juxta ea, qua3 de pensionibus diximus circa citur id. quod difficillime fit. Et fortasse ad effeclusexcommunicalionis. In eo vero, quod hoc insinuandum Concil. Trident., dict. c. 7, congregatio utitur nomine incapacitatis, vi- sess. 14, absolute dixit : Ordine perpetuo ca- delur favere opinioni Maioli. Sed non exis- reat. Itaque raro, et cum niagna difficullaie, tiiuo in eo rigoresumptam esse vocem illam, et nonnisi propter gravissimas causas lalis sed eo modo, quo simpliciter dicimus fieri dispensatio concedi debet. Et hoc etiam pro- non posse, quod jure non licet, vel cerle lo- bat usus, et ad hoc juvat, quod hoc sit con- quilur de incapacilale in ordine ad futura sentaneum divinaisapientiaset voluntati,quo3 heneficia, qure exisLl non quidem ex vi iilius aliquando revelavit non esse sibi placitum, vcrbi Concilii per se spectali, sed ex generali quod hujusmodi homicida? ad suum allare et auliquo jure irregulariiatis. accedant, tum propter gra vilatem delicti, tum quia esl opus valde alienum a divina lenitate, De dispensatione hitjus irregularitatis. et misericordia erga homines, quam maxime debet reprasentare, et prte se ferre sacerdos, 4. Conchtsio prima. — Secunda. — Duo cujus munus est inter Deum et homines in- corollaria. — Notandum. — Circa ultimum tercedere. punctum proposilum, quidam existimant, hanc irregulariiatem esse prorsus indispen- sabilem, utpote jure divino introductam, DISPUTATIO XLV. Exod. 21, 1 Paralip. 22 et 28. Sed hoc fun- damentum est falsum, utsupra ostensum est. de irregularitate contracta ex homicidio Certum ergo est, Summum Ponlificem posse casuali. iu illa dispensare, quod constat ex usu, et quia est impedimcntum juris humani. Deinde Sub casuali homicidio comprehendimus est cerlum, solum Summum Ponlificem posse omne illud, quod privata auctoritate iit ab hanc dispensatiouem concedere. Quodpra3ter aliquo praster intentionem ejus, et absque jura antiqua, manifestum est ex Concilio Tri- necessitate defensionis, et mutilationem cona- dent., sess. 24, c. 6 deReform.Ex quo textu prehendimus cum eadem proporlione. Duo- duo colliguntur : unum est, irregularitatem bus autem modis contingit hoc homicidium hanc incurri per homicidium quantumvis oc- casuale : primo, ut indirecte, tamen volunta- cultum; aliud est, quamvis alii casus occulti rium sit; secundo, quando non solum praeier I^piscopis ibi delegenlur, hanc vero irregula- intentionem esl, sed etiam prseter voluutalem ritatem reservari, ut a solo Summo Pontifice indirectam, utpote quia omnis diligentia etiam iu casibus occultis dari possit. Est au- debila adhibita est, ne ex propria aciione tcm illa exceptio, ut in superioribus adnotavi, homicidium , vel personale nocumentuna homicidio cum proprietate intelligenda, proximi sequi possit; de utraque igitur si- ila ut mutilationem non comprehendat, gillatim dicendum est. 448 DISP. XLV. DE IRREGUURITATE EX HOMICIDIO CASUALI. et dum Pontifex aliud non explicuerit, nimi- SECTIO I. rum, ut dispensatio fiat, causa cognita, et _, , , . probatis precibus ac narratis , et addilur, Uirum per homicidium mdirecte voluatanum irre- *,„„„.„ „7 ■, j- •* t • -c gularitas contrahatur. neaue allter dispensare possit. In quo sigmfi- catur, dispensationem aliter concessam nul- 4. Conclusio. — Responsio affirmans certa lam esse. Denique advertendum est, conces- est, in qua conveniunt omnes Theologi cum sionem illam juxta illud decretum solum esse D. Thom., 2. 2, qurest. 6, et omnes Sum- necessariam, quando casuale homicidium est mistae, verb. Homicidium, et verb. Irregula- publicum, vel deductum ad forum contentio- ritas, et omnes Canonistae, ut a fortiori pate- sum; nam si homicidium sit casuale etoccul- bit ex dicendis; et sumitur ex c. Significasti, tum, Episcopi habent facultatem dispensandi i, et c. Directus, de Homic, et ex c. Clerico, in ejus irregularilate ab eodem Concilio Tri- cum aliis, dist. 50. Et ratio est, quia in eo dent., sess. 29, c. 6 de Reform.; cum enim casu qui sic hominem occidit, est verus ho- tantum excipiat homicidium voluntarium, roicida, esto non sit perfecto modo, ut sic omne aliud concedit; casuale autem non est dicam. Nam peccatum commissum per vo- voluntarium simpliciter, ut supra ex eodem luntatem indirectam,ejusdem speciei est cum Concilio declaravimus, et notavit Navarrus, directe volunlario, etiamsi in ea specie im- c. 27, num. 240, et est communis sententia. perfectum sit; canones autem ad hanc pcenam Hinc vero inferendum non est, alios, qui par- non requirunt culpam homicidii directa vo- ticipant Episcopalem jurisdictionem, habere luntate commissam , sed omnem homicidii hanc polestatem, ut sunt, v. gr., Provinciales culpam puniunt, quia omnino abhorrent hoc vel Generales religionum ; jam enim supra opus in Dei ministris.Statim vero se offerebat ostendi, etiam ex declaratione Cardinalium, quseslio, qualis culpa ad hoc sufficiat; hsec nomen Episcopi in illo decreto proprie sumi, vero explicabitur melius circa aliud genus et non debere exlendi ad inferiores Prselatos, homicidii casualis. etiamsi dicantur Episcopalem jurisdictionera 2. Notanda circa hanc irregularitatem. — participare, quia hoc inteliigilur in ordinaria Materia. — Qualitas. — Dispensatio. — Circa jurisdiclione, non vero in omni speciali, et hanc igilur irregularilatem illa tria obscr- extraordinaria facultate Episcopis concessa vanda sunt, quae circa prrecedentem fuse circa ea, quee alias jure communi erant re- declaravimus,et cum proporlione sunt appli- servata Summo Pontifici , qualis est hsec canda; nam materia (ut ita dicam) seu fun- irregularitas; et ideo religiosi Prtelali jure damenlum bujus irregularitalis idem est, communi non possunt dispensare in hac ir- scilicet, homicidium vel mutilalio, ita ut regularitate. Mendicantes autemex privilegio effectus in re ipsa sequatur. Qualitas item Sixti IV possunt, quia inter homicidia soluia irregularitalis quoad effectus inducendos ea- excipit voluntarium, de quo alias» dem est, ut per se, et ex dictis satis constat. Quoad indispensabilitatem vero milior est SECTIO II. hsec irregularitas; nam delictum minus est, propter minus voluntarium ; ideoque per se Quibus modis b<»™idium casuale ad culpam et irre- r . r . ,. * V. .„ sularitatem lmputetur, et consequenter quae periouae- imnon etiam est pcena cbgnum, ut dicitur gaQC irreguiaritatem incurrant. eliam in cap. Eos vero, 50 dist., ac proinde facilius cum illo quoad hanc irregularitalem 4 . Multiplex hujus homicidii modus. —Pri- dispensatur. Imo in Concilio Trident., sess. mus. — ln praccedenti dispulatione, scct. 5, 4 4, c. 7 de Refor., ha)c dispensatio, quodam- diligenter exposui, quando homicidium sit •modo deberi dicitur, ac propierea ibidem Or- voluntarium, quia multum refert ad qualita- diuariocommittendadicitur; non enimipsum tem irregulnrilatis. Omne ergo homicidium, Concilium illam committit, sed, committatur, quod a voluntate directa ibi explicata non inquit. Non quod legem in hoc Pontifici im- procedit, et ex quacumque alia voluntate ponat, scd quod explicare voluerit conditio- oriatur, saltem indirecte, casuale culpabile nem, et quasi naluram talis irregularitatis. dicitur, et ad proesentem irregularilatem suf- Et eodem sensu ait, ex causa posse commilti ficit. Hoc autem contingere polest variis mo- Metropolitano, vcl viciniori Episcopo. Addit- dis, quos oportet distinguere, quia non in que condiliones, cum quibus talis delegalio omnibus est a;qualis certitudo. Potest autem facicnda est, vel intelligenda jure ordinario, in gencre duplex modus dislingui : unus est SECT. II. QUIBUS MODJS, ET A QUIBUS INCURRATUR. 449 positive efficiendo aliquid , ex quo sequitur 2. Secundus modus hujus hothicidii. — An homicidium ; alius per solam omissionem. qui detinet alium ne fugiat, et occiditur, fiat Rursus circa priorem distingui possunt omnes irregularis. — Secundo potest hoc homici- personae, seu modi concurrendi ad hujusmodi dium casuale committi dando causam, ex qua homicidium. Primoergo, ac praecipue incurrit sequitur mors ; duobus enim modis potest hanc irregularitatem ille, qui immediate exer- haec causa applicari , primo formaliter, ut cet actionem, ex qua tandem sequitur homi- causa est, quod moraliter fit, quolies causa- cidium. Ad quod multae conditiones concur- litasejus proxima, seu naturaliter inevitabilis rere debent; quaedam vero requiruntur, ut non ignoratur ; et tunc homicidium est volun- casuale sit, videlicet, quod nec mors sit per se tarium, ut dictum est. Secundo potest causa intenla, neque actio, quacexercetur, ex se, et mortis tantum materialiter applicari, ut natura sua sit sufficiens causa proxima mor- quando potio mortifera propinatur absque tis, vel saltem, uthocignoretur ab operante; cognitione ejus, vel virtutis illius, vel certe aliae autem conditiones requiruntur, ut volun- quia non putatur efficacia ejus mevitabilis, et tarium sit, nimirum, quod moraliter potuerit fit cum proposito impediendi effectum. Et in talem actionem vitare; nam si non posset evi- his casibus, et similibus, homicidium est tan- tarecausam,nonimputaretureffeclus.Deinde tum voluntarium , supposita ignorantia, vel quod vel ignorantia talis periculi fuerit vinci- temeritate culpabili ; et ila per illud contra- bilis, vel negligentia in illo vitando fuerit cul- hitur irregularitas ad hunc ordinem perti- pabilis. Quando vero talis fuerit, necne, in nens. Hic vero inquiri potest, an qui alium conscientia, viri prudenlis arbitrio; in foro detinet, ne fugiat, cum periculo quod ab alio Vero exteriori, judicio Episcopi, seu Praelati percutiatur, irregularis maneat, si detentus habentis ordinariam jurisdictionem, relin- ab alio occidatur. Respondetur, ex omnium quendum est, quia non polest certior regula sententia illam detentionem esse sufficientem «onslitui. Demodo autemponderandicircum- ad contrahendam irregularitatem ; imo si stantias ad ferendum hoc prudens judicium, mors ab alio inferenda, vel intenta fuit a de- copiose et oplime loquitur Cajetan., 2. 2, tinente vel manifeste praevisa, talis irregula- ■queest. G4, art. 8. Nunc Vero non oportet hic ritas homicidii volunlarii censenda est ; nam distinguere, an interficiens daret operam rei moraliter loquendo, non minus influit in mor- licitae, et illicitse ; quantumcumque enim opus tem, qui cum dictis circumstanliis alium de- sit ex se honestum, si incaute factum est, ad tinet, ut ab alio feriatur, quam qui percutit. hanc irregularitatem sufficit, quia honestas At vero si mors praecogitata non est, eliamst operis non impedit. quominus homicidium fuerit intenta aliqua percussio levis, sed quae voluntarium sit. Imo hoc ipso, quod ita sit, non esset ad mortem, homicidium erit indi- desinit esse honestum in ordine ad operan- recte voluntarium, quia saltem in causa, et tem, quia non prudenter, et consequenter morali periculo voliium fuit ; manet tamen neque honeste fit. Quomodo autem intelli- intra latitudinem casualis, quia mors ipsa ne- genda sint jura, qua3 hanc distinctionem ali- que in se, neque in proxima causa fuit volita. quando insinuant, infra dicemus. Similiter Eoque magis erit casuale, quo percussio vel necesse nou est distioguere inter opus ha- nulla, vel minima fuerit intenta; tunc autem beus ex se adjunctum periculum occisionis, necessarium erit, ut inlercesserit culpa in noa yel non habens; nam regula posita formali- praevidendo talem eventum, alioqui non ha- ter, et in universum vera est in omni opere bebit locum irregularilas, de qua nunc agi- civjuscumque conditionis sit; nam licet ex mus. Et per haec judicandum est de multis genere suo non videatur habere periculum, casibus porticularibus, ad quos descendere tamen hic et nunc illud habuit, cum suppo- non possumus ; gratia vero exempli unum, natur, cffectum mortisvex illo fuisse sequu- vel alterum in sequentibus attingemus; vide- tum. Hoc ergo practicum periculum atten- rique potest Sylvest., Homicidium, 2, et alii dendum est, quia per se est obligalio vitandi Summistae. illud ; et respectu hujus obligalionis conside- 3. Tertius hujus homicidii modus. — Duo- randa erit ignorantia, vel negligentia, an fue- bits modis potest contingere casus dict. c. ult. rit vincibilis, necne : ad hoc autcm discernen- — Primus. — Secundus. — Terlio potest hanc dum utiiis erit illa distinctio, quamvis sola irregularitatem incurrere mandans percussio- Don sufficiat; semper enim necesse est cir- nem, ex qua sequitur homicidium, etiamsi fiumstantias in particulari considerare. cum limitatione mantf in dederit, et man- xxm bis. ^9 450 DISP. XLV. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO CASUALI. datarius impcrium excesserit. Hic enim est voluntarium colligiexmodopraecip:endi;nam casus expressus in c. ult. de Homicidio, in 6; si absolute praecipiatur percussio, non limi- supponitur autem ibi tale mandalum fuisse tando modum, neque instrumentum. etiamsi iniquum, ibi : Cum mandando in culpa fuerit. addalur, ne usque ad mcrtem vel mutilatio- At vero Covarruvias, dicta Clement., 2 part., nem procedatur, actio mandata semper est § 1, num. 2, contendit, illud homicidium non ex se periculosa, et ideo dum non vestitur esse casuale, sed voluntarium; statim vero aliis circumstantiis, intrinsece includit illum subjungit, non directe, sed indirecte esse vo- voluntarium indirectum. Hac ergo ratione luntarium, in quo videtur in modo loquendi potest hoc homicidium dici minus casuale differre. Statim vero subjungit, irregularita- quam praecedens, et alio modo magis volun- tem inde contractam non posse tolli ab eo, tarium ; tamen juridice loquendo existimo qui solum habet potestatem dispensandi in distingui a voluntario simpliciter, atque hao homicidio casuali, in quo jam in re a nobis ratione comprehendi sub casuali, ita ut in ir- differt. Verius ergo existimo, in casu illius regularitate ipsius dispensare possit, qui ha- textus homicidium esse casuale, sive tale bet potestatem dispensandi in irregularitate homicidium reipsa, sive sola interprelatione homicidii, excepto volunlario, ut recte docuit legis fuerit indirecte voluntarium. Duobus Navarr., dict. num. 240. Idemque censendum enim niodis potest contingere similiseventus: est, si potestas dispensandi data sit sub alia primo, ut mandator, licet mandando verbera- forma , scilicet, ad tollendam solam irregula- tionem sit injustus, tamen in cavenda morte, ritatem homicidii casualis; ita enim loquitur ne ex tali verberatione sequatur, sit tam di- Covarr.; sed revera idem est, quia illud ca- ligens, et sollicitus, ac si verberatio esset suale, non excludit omne voluntarium indi- justa, et prudentissime mandata ; ut, v. gr., rectum, sed tanlum directum, ut supra cx- si rem commisit ministro fideli, et humano plicatum est, alias nimis coarctaretur iila modo prudenti, etcauto, et limitavit modum, potestas, quia rara est irregularitas, quoe ex et instrumentum, etc, in quibus nullum esset homicidio pure casuali contrahalur, ut infra periculum. In quo casu reipsa, et coram Deo dicetur. homicidium ut sic non est indirecte volunta- 4. Corollarium primum. — Corollarium rium, neque in conscienlia culpa illa gravior secundum. — Ex quibus intolligitur primo, est propter homicidium subsecutum. Nihilo- quando hrccirregularitascontrahaturex man- minustamen censeo mandantem manere irre- dato injusto verberandi, non vero ex justo; gularem, homicidio subsecuto , ex vi illius exillo enim sempersequitursubsecula morte, cap. ult. quod hanc irregularitatem ponit. sive alia negligentia interveniat, sive non. solum, quia mandator in culpa fuit, et hoc Quando autem mandatum est justum in or- evenire posse, debuit cogitare; quae duo con- dine ad correctionem, vel disciplinam, ab eo, currunt etiam post totam illam diligentiam qui potestatem habet, etiamsi casu acridat adhibitam; adhuc enim cogitari debet, non mors, non imputabitur, neque insurget irre- obstante illa, posse mandatarium excedere, gularitas, nisi aliunde intercedat socialis ne- si non ex malitia, sallem ex alio casu. In gligentia, ratione cujus homicidium illud fiat odium igitur talis mandati voluitlex, ut nulla indirecte voluntarium, ut si designetur mo- humana diligentia mandantis sit sufficiens ad dus, vel instrumentum verberationis, et talc evitandam irregularitatem, si effectus homi- sit, ut ex genere suo periculum morale in- cidii sequatur. Atque hac ratione dixi, tale cludat; tunc enim ex illa circumstanti.i man- homiciclium interpretationelegis reputaritan- datum fiet injustum. Secundo inlelligLur ex. quam voluntarium quoad hanc pcenam; tunc dictis, idem homicidium respectu lnamlu- autem dubilari non polest, quin casuale sit, tarii posse esse voluntarium (ut si ex prava cum vere, et in re, nec inclirecte voluntarium intentione excedit fines mandati), quod res- sit. Alio vero modo potest tale mandatum dari pcctu mandantis est casuale, ul recte adnola- non solum injuste ratione objecti proximi, vitNavarr. Aliquando vero potest e contrario quod est verberatio, sed etiaiii incaute, et homicidium esse casuale mandatario, quod imprudenter ratione periculi mortis ; et tunc respectu mandantis voluntarium cst, ut si hoiuicidium volunlarium est, et ex illo con- mandatum fuit de occidendo, mandalarius trahilur irregularitas, non solum ex vi illius vcro volens temperare mandatum non hahuit cap. ultim., sed etiam ex gcnerali rationc ho- intentionem occidendi, scd leviorcm injuii.mtx micidii indirecte voluntarii. Pot^autem tale inferendi, ncquc usus est instrumeulis ft SECT. II. QUIBUS MODIS, ET A QUIBUS INCUIIKATUB. 451 modo per se ordinatis ad occisionem; tunc intentionem. At vero si non solum advertat enim si errore manus, vel alia ex causa con- sed etiam sibi persuadeat ex tali actione se- tingat occidere, respectu mandatarii percu- qnendum esse abortum, vel esse morale peri- tientis casuale est homicidium, quia est prre- culum ejus, et nihilominus vult ita percutere, ter intentionem, et praeter virtutem actionis profecto homicidium sequutum censendum directe volitae; respectu vero mandantis vi- est volunlarium, quia licet illc dicat se nolle detur mihi voluntarium, quia respectu illios occidere, illa nolitio est inefficax, et secun- mors est directe volita per illud instrumen- dum quid; absolute autem vult exercere tum et actionem. Sacpe vero continget res- actionem, quam hicet nunc judicat esse occi- pectu utriusque homicidium esse casunle, sivam, quod est directe veile homicidium, ut sicut etiam potest accidere, ut respectu supra dictum. Unde quoad hoc censeo gra- utriusque sit voluntarium. vandam esse conscientiam sic delinquenlis, 5. Corollarium tertium. — Casus de per- ut in hoc veritatem narret, nam ejus confes- cutiente mulierem prxgnantem deciditur. — sioni standum est; non eritautem dispensatio Tertio colligilur decisio vulgaris casus de eo, valida, nisi narratio sit vera. qui mulierem pra>gnantem percutit, et inde 6. Corollarium quartum de consulente. -— sequitur abortus prolisjam animatse, non in- Quarto, quoad hanc irregularitatem eodem tentus a percutiente. Quamvis enim certum modo censendum est de consulente, quando sit illum manereirregularem,quia tale homi- non consulit directe homicidium, sed aliam cidium voluntarium est incausa, nihilominus aclionem injuriosam, seu vindictam, etiamsi dubitatum est, an talis irregularitas sit ex advertat ut non procedatur acl homieidium, homicidio voluntario. Cajetanus enim, 2. 2,. nam per hoc excusabitur ab homicidio vo- quaest. 64, art. ult., ad 2, ita existimat, nisi luntario, non vero a casuali, ejusque irre- vel intercedat ignorantia graviditatis fce- gularitate, si homicidium sequatur. Palet ex minae, vel lam levis sit percussio, ut mora- praedicto c. ult., nam in hoc pares sunt oaan- liter non possit timeri abortus; si tamen per- dans, et consulens, nam uterque moraliter cussio sil gravis, et cum cognitione , quod movet, et consulens quodammodo efficacius mulier sit praegnans, putat homicidium esse et immobilius, ot supra ostensum est. Atque voluntarium. Navarrus autem, dict. n. 240, ffa de utroque quoad hoc iudifferenter lo- improbat hanc sententiam , et absolute ait quuntur auclores, ut videre licet in Innocen- illam irregularitatem esse homicidii casualis. tioetAbbatein cap. Ad audientiam, de Homi- Et videtur haec sententia esse D. Thomae in cid.; Abbate, cap. Ex litteris, de Excessib. illa solutione ad secundum , nam propterea Preelat.; Felino, in c. 1, et in c. Sicut di ponsio. — Replicatio. — Nihilominus haec simul concurrunt; ergo non est unde suffi- sententia multis recentioribus Theologis dura cienter colligamus, utramque esse necessa- visaest. Primo, quia nullojure canonico suf- riam. Neque in illis capitulis fit exceptio a ficienter probari potest, ut Soto uotavit; nam generali, sed declaratio quorumdam casuum, licet Navarrus nimis audacter illum loquu- qui sub praedicta lege ex se non contineban- tum fuisse dixerit, verum tamen dixit; nullus tur, ad quam declarationem faciendam usi enim textus a Canonistis profertur, in quo sunt Pontifices signis certissimis et indubi- haec regula universe et indistincte statuatur, tatis; non tamen propterea definierunt casum dantem operam rei illicitas, si homicidium dubium, in quo licet opus fuerit illicitum, ex ea sequatur, manere irregularem, quan- diligentia tamen et ignorantia fuit invinci- tumvis casu et involuntarie sequatur; sed bilis, sed illum disputationi Doctorum reli- afferunt solum ea jura, quae affirmant, dan- querunt. Qui autem dicunt, in eo casu non tem operam rei licitae cum sufficienti cau- incurri irregularitatem, non putant fieri ex- tione et diligentia, non manere irregularem, ceptionem a lege; sed declarant, casum illura etiamsi homicidium sequatur; et ex eis colli- non fuisse comprehensum sub tali lege, quae gunt per argumentum a contrario sensu, declaratio et in ratione et in jure fundatur, quando opus est illicitum, non excusari irre- quia lex illa solum comprehendit homicidiura gularilatem. Quod argumenlum, ait Soto, voluntarium; hoc autem homicidium volun- infirmum est. Respondet autem Navarrus, tarium non est, ut ostendimus : ergo. Major licet argumenlum a contrario sensu dialec- patet ex Clementina unica de Homicidio, ubi ticis sit infirmum, Jurisperitis tamen esse infans, furiosus, et dormiensdeclarantur im- firrnissimum, maxime quando contrarium munes ab irregularitate, quamvis occidant, non est jure expressum. Sed in primis hic cujus ratio non potuit esse alia,nisiquia talia contendimus, contrarium esse expressum, homicidia non sunt voluntaria. Cujus signura uimirum, ineojure, quodhabet, irregularita- esse polest; quia si ante somnum quis praa- tem non incurri nisi in casibus a jure ex- videretpericulumoccidendialiumdormiendo, pressis; nam id, quod tantum elicitur ex jure non evitaretur irregularitas, ut constat ex per argumentum a contrario sensu, non po- cap. Quacsitum, de Pcenit. et remiss., etcap. test dici in jure expressum; ergo contra jus Consuluisti, 2, quaest. 5. Item, quia homici- est extendere illa jura ad irregularitatem dium, quod non est voluntarium, non esl dicto modo. Addo, argumentum ipsum a con- humanum, nec moraliter dici potest esse ab SECT. VI. UTRUM EX HOMJCIDIO EX OPERE ILLTCITO, ETC. homine; ergo non potest esse fundamentum irregularitatis, maxime hujus, qua? pcenalis est. Tale ergo homicidium non comprehen- ditur sub illa lege de irregularitate homicidii; ergo nullum est jus, in quo fundari possit. Quia revera nullum est, quod irregularitatem injungat propter talem culpam,~etiam ha- bentem omnino per accidens adjunctum talem effectum, neque illa, qua3 sunt ita cau- salia, veniunt in humanam considerationem. Secunda sententia. 4. Prima distinctio in hac opinione. — Impugnatur. — Propter ha3c igitur alii Doc- tores contrariam regulam generalem statuunt, quoties homicidium casuale voluntarium non •st, etiam indirecte, non incurri irregulari- tatem, quantumcumque sequalur ex opere lllicito. Ita sentit Castro, lib. 2 de Lege pce- nali. cap. U, versus finem; adhibet°exem- plum de ebrio, qui hominem interficit; nam si fuit casus inopinatus, non manet irresu- 465 "tale in c^eteris circumstantiis. Quod exem- plum admittit Navarrus, num. 237, ubi alia similia ipse ponit; unde plane videtur cum Soto convenire in praedicta distinctione; nam « LTon" V °" °PUS Sit iUicilum' si *™ ll!J ?,ngllUr m m0rtem' neclue habe< ejus pencu um, non sufficere ad irregulari- tatem, s. ahas homicidium ex illo secutuui sit omn.no casuale. Verumtamen admisso hoc postenon memb festat inter circa pnus, an tale opus in individuo exer- ce atar cum sufficiente diligentia et morali, cert.ludme) quod hic et nunc nullum si penculum, necne; quamvis enim opus sit ex se aptum ad occidendum hommem, si ades- set, tamen h.c et nunc potest moraliter con- stare non adesse. Si ergo ha.c diligentia non suppomtur adhibita, recedimus a casu in quo versamur quia jam tale opus non soium est .1 hc.tum ahunde, sed etiam ex relatione et penculo hom.c.dii ; si autem tota illa dili- gent.a posita est, jam eadem ratio versatui Z^™hI°j3™}» a!tero> ?<"■« 3- tunc iaris, etiamsi inebriando e d de " e«m faom cidlm V* * f"' ^ ^ tUDC rei illicitae, sicut non maneret iveZ™* esZ^iZr° T01™1™™ est' h*c etiamsi inebriatus esset sine colp.,^ ^^r^^^' ^ .gnorantiaminvincibilem ipsius facti. Alii consideratum s ipedclsum^ Z " ^™ verod.stinclion.busutuntur:unaestdeopere individuo c.XS*r„r°'i" m ' l?i°:ri!LSe_ -P°situm « Periculo de rebus -SUWfflES - -I — * wv J.CUUU1U occ.dendi ahquem, vel de opere, quod per se vel ex alia prohibitione accidentaria prohi- bitum est. De priori conceditur inducere irre- gularitatem, oon vero de posteriori. Hac distinctione utitur Soto, dicto articulo 9 qui varia adhibet exempla ; in priori ponit actio- nem bellicam, torneamenta, et similia; in secundo ordine ponit equitare, v. gr., tem- pore prohibito, deponere campanam contra proh.bitionem Preelati, vel aliud simile opus facere in die festo; applicando casus cap. Ex Mteris, et cap. Dilectus, addendoque solum prohibitionem extrinsecam, ob quam opussit .lhcitum. Posteriorem item partem declarat exemplis ; sicut enim si quis venando in loco permisso non fit irregularis occidendo ali- quem, quia ignorantia et casus fuit invinci- bihs, .ta si venatio fiat in loco non permisso et ex illo solo capite sit illicita, non incurret irregularitatem, si in ca3teris sit eequalitas. Ahud exemplum contra Sylvestrum, Homi- cidium, 2, queest. 48, est, nam si quis ca.dens arborem suam, casu occidat aliquem, vitat irregulantatem propter sufficientem dili-en- tiam ; eamdem vitat, etiamsi illicite, et °fur- tive sciuderet arborem alienam, cum eequa- xxiii bis. est, ut de habituali culpa, et voluntate ferri possit. 5. Alia distinctio in eadem opinione — lmpugnatur. - Alia distinctio aliorum'est de opere illicito, si sit causa proxima homil cidu, vel tantum remota; nam priori modo censetur sufficiens ad irregularitatem, non vero posteriori. Et hujus membri exempla ponuntur de eo, qui illicite confecit chartas lusonas, ex quarum usu orta postea est oc- cas.o homicidii, qu* nec pra^videri potuit, nec debuit vitari, quia non tenetur homo, ut sic dicam, tam a longe cavere vel vitare ac- tionem, ex qua potest alius occasionem pec- cand. sumere. Unde simile exemplum est de eo, qui ensem furto sublatum alleri vendidit eo tempore, quo nulla erat occasio, vel peri- culum mterfectionis, quamvis postea secuta fuent ex tali venditione, quaj illicita fuit Item de adultero, cujus occasione marilus uxorem mterfecit ; non enim manet adulter lrregularis, etiamsi dederit operam rei illi- citae. Sed haec etiam distinctio, lioel aliquid verum dicat, non evacuat difficultatem, ea- dem ratione, qua nec praecedens, vel certe majori, quia utrumque membrum incertum 3Q -6ft D1Pp. XLV. DE IRREGULARITATE EX H0MIC1DIO CASUALL est Nam de priori, scilicet, causa proxima, dum est prudenti arbitrio, an potuerit et interrogo, an talis sit causa, ut non potuerit debuerit vitari, inluitu talis effectus quamvis prudenter evitari periculum occisionis exer- remoti.Et lunc revertimur ad idem dilemma; cendo illam, necne. Si primum dicalur, re- nam licet talis causa sit remota et illicita, vel ceditur a puncto qucestionis, qoia jam tunc fit cum debita diligentia cavendi penculum homicidium non est mere casuafe. Si vero mortis proximi, vel non. In pnon casu ve- dicatur secundum, addendum ulterius est, rum est vitari irregulantatem, non autem m illam diligentiam adhibitam fuisse; nam in eo posteriori. casu versamur et tunc procedunt raliones 7. Casus de adulte-o, ob cujus causam uxor factas quodtalehomicidium,quantumcumque a marito occiditur, rcsolvitur. — Sic enim caus^' fuerit proxima, volunlarium non est; resolvendum censeo casum illum de adultero; er^nec erit causa irregularitatis. nam si temere accessit ad uxorem altenus, ' 6 Simile dilemma fieri potest de altero exponens illam periculo morlis, irregulans membro- nam si causa sit adeo remota, et manet, quia moraliter est causa tal.s homi- per aecidens, ut nulla sit obligatio vitandi cidii; secus vero erit, si cum sufficienti cnu- illam, etiamsi prmvidealur effeclus possibilis tela morali id fecit, qu.a tunc effectus nulo occasione illius potius, quam futurus, lunc modo est voluntanus m tah causa. Atque ita parum refert, quod talis causa posita sit in sentit in simih Covarr., m d. Re lect., 3 part., actione licita vel iliicila, quia non inde pro- in princ, n. 4, verb. Posset quidem, quamvis venit ut cflVtus non imputctur; sed quia part. 2, § 4, n. 40, verb. Tertio, cum Gastro 1-llo'modo est voluntarius, neqne homo est negaverit, in eo casu incurri irregular.tatem. causa eius ut recte explicavit Cajetanus, Navarrus autem, cap. 27, num.239, absolute dicto art 8 Prontcr quod Navarrus, num. dicit, in eo casu incurri, juxta suam opinio- V\ absolute dixit, homicidium omnino ca- monem, quam dicit approbatam fuisse a suale scquutum ex opere illicito, quod est Pio V, cum in sacra Pamitentiana hic casus causa tantum remota ejus, non sufticere ad conlroverteretur; et in foro exter.on videlur irre"uiarit:.!em.Ponitexempluminhero,qui mihi valde verisimile, quia semper prmsu- mittit servnra in domum, vel agrum ad ma- mitur aduller moralem occasionem ded.sse leficium faciendum, et ibi interficitur a ful- homicidio; tamen in rigore consc.enli mine; non enim propterea dominus irregu laris manet. Merito tamcn advertit Covorr., dict. § 4, num. 9, in fine, licet causa propin tinclio dala mihi probatur. Ergo juxta hanc etiam dislinctionem nunquam invenitur, ho- micklium mere casuale, eo quod opus sit illi- qua maxime sit consideranda, non tanien citum, inducerc irrcgularitatem. sen.pcr esse nccessariam etiam ad homici- 8. Navarri dictum rejicitur. - Et ob dium casuale, quod ex opere licito sequitur, eamdem causam non omn.no probo quod nedum ex illicilo ; nam licet causa sit remota, Na varrus, dicto num. 221 a.t, tunc hom.ci- si hic et nunc moralitcr adest periculum, et dium hoc inducere irregular.tatem quando potcst prcevidcri, obligatio esse poterit vi- opus, ex quo proxime sequilur, est .1 hc.tum, tand iLi, ut, v. gr. in casu cap. Tua nos, leae justitlX. Quam part.culam addu it,utex- de Ilomicid. remota causa ejus censetur cu- cl ,deret hon.icidium causatum a jud.ce justa rare tumorem gutturis debito modo, et cum sentcnlia, ex odio tamen in.que prolata, vel sufficienti animadversione custodiendi se ab a milite pugnante in justo bello, occidente iniuriis ventorum et aeris. Nihilominus ta- vero aliquem ex odio. bed .mpr.m.s ad ex- men tales possent circumstaniice personce, eludenda illa homicid.a non oportu.t addere loci et temporis incurrere, ut esset obligatio illam parlicularn, tum quia hcec sunt homi- vitandi illam causam propter periculum. cidia directe vol.ta, per quce d.st.nguuntur ldeiimue accidere potest in aclione Hcila ex ab omni casuali; tum quia hic ag.mus de ho- se conlicicndi pharmacum. alias uliic, si mo- micidio privata auctoritate facto, non pubhca. al te ti.neretur pravus usus ejus in perni- Deinde fere eodem modo inlerrogandum m. hi c?em alterius, quamvis illa c.usa remota superest, quce lex just.t.co v.olan debeat per o!m. sif eroa fortiori idem conlingere opus ill.citum, ut ex illo contrahatur hom.c- po t in actione illicita conficiendi venenum, dium. Si eni.n est sern.o de ege justit.ce, qiuc VI dand pecuniam alienam, qua alius en.it vetat occiderc hom.nem, dubium non est, ensem ad 1 um occidendum. Quamvis ergo quin pcr opus contrar.um hu.c leg, mcurra- causa rit remota, in parliculari consideran- tur irregularitas ; tamen si hoc requiratur, indueendam irregulnrilalem ; sl vero non est tale, jam non est casuale, de quo agimus Qusestionis resolutio. sect. vi. mnm ex iromciDio ex opere illigto etc aperte sequitur per homfcidhim omnino ca- cienter Mn,«, ' - ' Sjafe non contrahi irregularilatem, quia per can ult SI n eS, m JUre< Unus est ia illud uon violatur ffl* lex justiticc, quantum- aHum Lste iT^ ' •" * "^ ""^» cnmque opus sit alias illicilum vel injuslum cednt et occidft ? ' SX J?4?**13™3 & m afia materia. Assumptum patet, quia sine manet m ' q mandavit «rregularis voluntate directa vel fndirecl nin^viollr KT&^SXr^ f" *V !exjusl.tlao;iIIudautemhomicidiumutroque nullam admUlit ut Trc * fSS6t' quia J'US modo involuntarium est. Vel est sermo de tam 1, ,? , sufficientem, supposito legejustitiaB in qualibet alia materia ™t hoc tm ITmIu^ °' " ?*" ,ale de*,ara" nec potest ratione fundari, nec diffic llatem Ilomic d Ouem T', ' ™ ***' Tu° n°S> de expe it. Pnnmm patet, quia quid refert opus tS^S^S^ iT "%• ^^ esse fflicitum in ralione furli, quod est contra monachum no ! SU ,lllUS textus jusliliam, vel in ralione fornicntionis contra ouia 52? incurr»sse irregularitatem, temperantiam, si ex utroque opere se S $££* »? texf ' T ^ fc nomic.dmm cum eadem ignorantia, et moue oonoS L XtU dec,arari; nam involuntaria? Aut qu* ratio reddi ^ eZd ^X^ " W q,10ad exponendum jura hoc modo, quae absolute ram r2 Hlfc !£ ' P^0 T* ^™ °pe" de opere illicito loquuntur? Secundum natet inZ ,1 i ' P °l GX ll,,s verbis : Ucet repetendo dilemma saspe factum, Za^non ¨ T^T *'*""* ali^™ obst^mteinjustitiaal.eriuLpocieiJ^oSium t£ TntrS^ ^ T ^13^ potest esse omni modo involuntarium ; si enm fa^tiomm^Zf P °X ,HlS : Post 5atis' nujusmodi sit, alia injuslitia parum r fert fd ai Zslt T™ ™7 C° mis^diter *~a ■_. agi possit, ut dwina valeat celebrare OufP verba manifeste significant, dispensationem luisse m eo casu necessariam, tamen facilius concedi propter piam intentionem, et dili- gentiam adhibitam. Et hmc est communis i„- 9. Prior conclusionis pars suadetur T™lT*' ^* qU3m continelur W casus D:co ergo, per homicidiumUr^ ~ %£ ^Z^^^^^ » opere dhcito sequulum, non contrnhi irrpan iii;,;,; ,- f ?ul<1Iltas» «-alione opens tartWmn.aWtoM.ta^ ^S» S?? "^ ^0"1 SUffi°iens diIi' setur amem sufficienter expressC Tua„do' fali Inl ^™ T PUDire illud factan» actio est spccialiter prohmita Ser nericu fiK' T ^T" Gt absolute' sed s* lum homicidii, non vero alifs 1^1^ «.^«^«"«"rlalw effeclus, scilicet homi- reguInmin.r^etoropinio^L^L^ ^SZcK m ^ ' et recent.orum, quam etinm insinuavit Ma- gularilas .rooter 2 Zl J 8,' lfre" rianus Socinus, in cap. Ad audientiam, de fali « Laf ^lJ^«SSSlK^ & HomuMfl. Et imprimis regula ipsa seu prior pulat illud volunt rium Jo ^ te If ^ pars ejus est consentanea juri, quod habet, quidquid sit de dSfr affi. ^' irregulantatem non mcurri nisi in ratfW o j i \> 1D Ula a«nibitd. ju,ecxp,essis.Nan,probaU„" fflcie erl, «f,W *% ^8'""' deS «P^ tale homicidiun. nou ccmprehe >d iu , 1 fn e n 7 "?H 7 ^!,0""'6, VideUlr texlus nerali .ege, qu» punit hLicidiu "q I ," Stel* d°eS„°' ^-^^ ,>res- ex vi sua solum comnrehendil h„ „ , ; • ^g . .? declaral1"-, qu,a dedit occa- aliquo modo vohmtariun e t ° E'°"em t,b°''lU' fSUPP?i,a telus ^""otione), ^,- • v " ' tro°) S1 alnul ho- quie occasio non v debatnr snffipmn^. *, micidium non voluntarium inducit irre-ula auia nrcshviP,- aST • sorfic,ens tamen, ritatem, necesse est ut fure sit lVr!Z ? prCsbi.lei dab;1t °Peram rei illicitae, Osiensum etiameT^oc ji expresfum Z ^^^^^mOMmm reputatur! sufficien.er ostendi pe ar«Umer um i rnn ? ° S' P°teSt °X illlUS V6rbis : C™ trario- ei-o ubi non focrh n, "" 5M° con^m^r^ consuetudinem inhonestam seu di'rect°e h "Ja^«£^r "* ^. T^ " T"^ " ^ Et ^ irregularitas. ' CU1"tUr h*C e?tP°D,t Panorm»^n- W, «um. 6, ubi Additfo 1 0. Duo casus in quibus injure exnrimitur nmil SSC COmniUQem ^^ationem. Secl irrcgulantashomicd. huhJodi^T k° qU°d ad lIlam W*i nam -/untautemduocasusTLTuJWhf^ ^ ^ S "^^ SUfflCieDS causa , qumus noc suffi- abortus morabter existimari potuit, scilicet, 468 DISP. XLV. DE IRREGULARITATE EX HOMICIDIO CASUALl. inferiores ergo clerici quoad hoc non sunt magis prohibiti quam laici. Et quamvis in dict. cap. Tua nos, sermo sit de sacerdote, idem tamen credo esse quoad irregularitatem de quocumque clerico in sacris, quia ratio adaequata illius decisionis non est sacerdo- arripere per zonam mulierem praegnantem quasi ludendo, taliter ut ipsa se laedi sen- serit, et ea occasione fecisse abortionem. Et hoc insinuare videtur ibi Hostiensis dicens, ludus iste illicitus et noxius erat, nec excu- sabat. El idem tenetCovarr., dict. § 4, n. sauac. _a mcui Kuv,vuu.U".| t> i . * 8 Quinlo , neque vero ibi praesumi potuit tium, sed Ordo sacer, ut ex alio textu con inadvertentia excusabilis, quia actio erat stat. Objici vero potest cap. Ad aures, de valde propinqua, et materia quasi per se /Etat. et qualit., ubi haec prohibitio et irre- Datens Juvat autem textus ille ad proban- gularitas extendi videtur ad omnem usum dum in hujusmodi actionibus per se expo- artis medicinae, quando ex remedus a me- sitis hujusmodi periculis seu ordinatis ad homicidium , quando alias etiam turpes et iHicitse sunt, non admitti excusationem igno- rantiee vel inadvertentiae , quia cum alias imprudenter fiant ex pravo affectu, non est, / _ dico adhibitis eliam prudenler et secundum artem, mors alicujus sequuta creditur, et ibi non tantum de clerico in sacris, sed etiam de inferiori, et laico sermo est. Respondeo, in casu illius textus non induci irregularita- lmpruaeiner iwui c_pi-*"U_v, — , , - curin eis praesnmatur inculpabilis ignorantia tem, ut ibi Panormitanus, et a u notant, et • a_~i„m «nhwnnntnm Hostiens., in Summ., tit. de Homicid., in circa ettectum suDsequuium. i » .,,., . \<* Secunda conclusionis parsostenditur.— princip., quam cum alns refert Addilio ad Exvonitur — Atque ex his juribus decla- Abbatem, ibi, circanum. 2. Unde m illo textu ratur secunda pars conclusionis; nam in eis nullum est verbum prohibens, sed consulens prohibeutur aliquee actiones propter pericu lum homicidii, quod ex se continent, additur- que pcena et conditio, ut si effectus sequatur, incurratur irregularitas, sive alia negligentia intervenerit, sive non, propter solam lalem aclionem sic prohibitam cum tali effeclu. Est aulem notanda differentia inter illa duo jura ; tantum. In quantum vero solum ibi datur consilium non ascendendi ad majores Ordi- nes, satis insinuatur, minores Ordines non comprehendi sub irregularitate praedicta. 13. Casus cap. ultim. de Homicidio, tam clericos quam laicos comprehendit. — Regula generalis. — Aliter sentiendum est in casu nam in cap. Tua nos, sermo est de usu artis capituli ultimi de Homicid. , in 6, nam illa chirurgicae, qui non est per se malus, sed in persona clerici est malus, quatenus est illi prohibitus in cap. Sententiam, Ne cleric. vel monach., et ideo secuto effectu, illi adjungitur irregularilas in dict. cap. Tua nos. Unde illa prohibitio licet fiat ratione periculi, non ta- men fit intuitu juslitise, sed religionis, quia non decet personas sacras illi periculo ex- poni. Unde fit illam irregularitatem non prohibitio non est tantum clericis facta, sed omnibus, et ideo laici etiam mandantes vindictam seu percussionem injustam, irre- gulares fiunt sequuta morte, quantumvis praemonuerint, ne usque ad mortem proce- deretur. In ea vero decisione non est tantum materialis casus, ut ita dicam, spectandus, sed ratio formalis et generalis ejus, quas con- sistit in hoc, quod actio illa fuit injusta et PTipndi ad laicos. Nam in simili casu ruptio periculosa, et quod ex illa sequula est mors. CA.IC1IVJ1 i.v» «-■__. __ :il. ._„«.. _^„l/> „..ll,,,;i .,.. .rnnorilic tumoris facta per laicum peritum, et cum caeteris circumstantiis, non inducit irregula- ritatem, quia non est prohibita propler illud periculum omnibus, sed tantum clericis. Imo addo cum Govarr., supra, num. 1 0, quod licet illa actio esset illicita ex aliquo extrinseco capite, ut v. gr., quia a Praetore in pcenam erat prohibita huic personae, vel quia nimio et injuslo pretio illam vendidit, non sufficere ad irregularitatem ex homicidio pure casuali, quia id non est in jure expressum, quia illa prohibitio non fit intuitu periculi mortis. Addo insuper, hanc irregularitatem non ex- tendi ad clericos in minoribus constitutos, quia in dict. cap. Sententiam, solum de sub- diaconis, diaconis, et sacerdotibus sermo est; Et ideo ex illo textu recte colligitur generalis regula, quoties ex actione injusta et pericu- losa alicujus sequitur homicidium, quanlum- vis casuale sit, induci irreguhiritatem, quia talis irregularitas satis est. in jure expressa, cum eadem species et qualitas deiicti, et effectus ejus invenialur in omni simili actione; quod enim id fiat inclinando, vel includendo, vel agendo, in pracsenti materia est tanluni materialis diversitas. Et quoad hoc probatur niihi sententia Navarri, quam distinctius vi- detur explicasse Govarr., dict. num. 10, ubi etiam anliquos ita exponit. Neque aliud sensit Soto, et reliqui auctores possunt facile in eamdem adduci. 44. Corollarium regulos datas. — Excmplis SECT. VI. UTRUM EX HOMICIDIO EX OPERE ILLICITn vrr declarattcr. _ Primum. - Ex hac vero re Nnv ' °' 469 gula sic intellecta optime intulit Covarr tE' r"P'' *? SylVeSt' //ow^., 2, q. 23; quando actus est illicitus in materia caslitalis' i '^lartt., 3, num. 6 et 1 4; Armil quando actus est illicitus in materia castitalis' et religionis, et alioqui non est specialiter pro- hibitusjure humano propter periculum occi- sionis, non incurri irregularitatem propter homicidium ex casu omnino fortuito inde subsequutum. Quod exemplis declaralur. Pnmo quando in venatione quis casu occidit fiominom ..miJ,,.,, i i» num. 51 Duobus ergo modh^oiesTesst £ h!c «*-■ Primo quia ex studiosa 1 T a (Ut dicitUr in dict- caP' Qaa»i- tum) et cum morali periculo fit, ut si pa~ r ntes ,n stncto lecto inter se collocent pue- ium, vel s, qu.s expertus est in se incmiele dorm.re, et maxime si lalis casus ilerum illi hominem, jaculum ad feram mittendo cum conHnl' , ? S' taIlS Casus iterum illi sufficiendi diligentia cavendi periculum ho- XiSS tl'm , cer,um es t conlrahi irre- micidn; non enim fit irregularis, ut Castro £«3? * ' len hom,c,d,um t™c non est et alii pro comperto habent. Imo addil vo untrium q^.nunc .a8imus» sed indire°te Covarr. hoc procedere, etiamsi venatio esset me ac , Ti" fi " P°t6St eSSe ilHcitUS tal, Persona3 prohibita propter alias causas rum vel alilfd i ^ *" ^™*™ DUe" et non propter periculum occisionis, sed quia suf^ciente nH / 1 ' ° CUm d'ligentia habet alium indecpnlem modum, utvagatio- ltaZ % r'!andam irre§ul^italem, s; nem, nimiam distractionem ac superfluita- non habet 7 £*? ^' et l,inc dico tem, ut patet ex cap. 4 et 2 de Cler^. venat, hTc rnti HH , d,St,nCt,onem illam> ^ exercebat alias secus. Verumtamen aut ilie casusTd °Dem ,njUStam et Periculos^. Conse- prasentem controversiam non pertinet vel ^v ™ V!detUr falsum' ^uia si c™ illa distinctio accommodata non est. Nam ha nTfi CaU/IOne ^™*61 Sagittam in feram> bere infantulum in lecto ad dormi ndum non n, r" ,rre§U,ans- Tertio sequitur, eum est intrinsece malum, ut omnes faLntu^o.ia q • ' VU,nerat n°n lethaliter' et Postea debitis circumstantiis potest SnnM^ T T *** * ^™™' Sed GX SUa in' est jure pr-ohibitum intuifi, per cuU ut eoUi femperant,a vel "egligentia medici, manere gitur ex cap. Consuluisti, ! TJ *'t 5 1 irregUlarem' nuod. est contra omnes. Seqnela soIUm dicitur, monendos esse Ze ntes' „i P ? qU,a- "T ^ ^ inj'USta' et ex suo tam tenellos secum in uno lecto ^oTloceni et ^T penCul°Sa' et de facto fuit oocasio ex cap. Qua^situm, de PoeVit et rem sT'f mort,s!. ^uamv,s non sola, sed conjnncta deniqne, quia nul um taTe ° u's nven Z' t CUm. aho ,casu foH»iio> ^d idem est in iractant Doctores in cap ult de H s n fiV omn,hus similihus easibus. occiderunt. Ideoqae onfnes itentu in JlT , ^ -^ PrImam reSp°nde°' Ut SUPra' ^ bus cas,bus hoc^esse li t m u pa t Zr hom?dmm . n°n eSSe. vduntarium reipsa, 1 Ut patet ex esse tanien mterpretatione legis. et hoc satis ,(70 DISP. XLV. DE IRREGULAHITATE EX H0MIC1D!0 CASUALl. esso Concedo insuper, ibi non esse propriaui propter horrorem facti, et pravam intentio- et ri-orosom maliliom homicidii, esse tamen nem. In contrarium vero est, quia ille non aliam quam Iex ita punire volnit, si habet intendebat homicidium absolute, sed Petri, adtunctam hominis occisionem, et non alias. el supponitur adhibuisse sufficientem dili- Et ita satisOt repIic.T, est enim ha?c irregula- genliam, ne posset esse ahus; ergo omne ritns homicidii, quia non imponitur nisi illo aliud homicidium est illi iovoluntarium om- •sequuto etiamsi cuTpa non sit proprii homi- nino. Prreterea si aclio illa cum eisdem cir- c^dii Adderevero possumus, supposita lege cumstantiis processisset ex inlenlione occi- nrohibente factum propter solum periculum, dendi ferarn, non incurrelur irregulantas;. non obstante quacumque diligentia, culpam ergoidemest inprassenU; supponoenim mlen- illam indirecte revocari ad homicidium, quia tionem pravam occdendi Petrum non fuisse, lex positiva inducit obligalionem juxta mate- ut in illa actione fuerit majus penculum occi- rii qualitatem, et consequenter cum eadem dendi Paulum, quam si fuisset ex inteutione proportione dicendum erit, illud homicidium occidendi feram; tunc enim bcet respectu esse aliquo modo volunlarium in causa spe- Pelri actio sit injusta, et penculosa, non ta- cialiter prohibita inluilu illius. Et juxta hac raen respectu Pauli, qui de faoto occ.dilur; etiam exponi possunt jura , qura indicant jus autem quando ponit ,rregulantatem irreeularitatem specialiter contrahi propter propter hoc homicidmm casuale, loqunur de opus illicitum; nam prraler exposiliones su- actione injusta, et periculosa respectu illius, pra datas adiungi potest, non semper, sed qui tandem occid.tur. Ut m casu cap. ult de aliquando sufficere opus illicitum, quando Homicid., in 6, si mandatanus excedens scilicet tale sit, quale in jure expressum mandatum intendat occidere quem tantum fue-it el ideo oportuisse, ut quando jura vulnerare jussus est, et casu omnino fortuito excusant homicidium casuale, memoriam fa- non illum, sed alium occidat, mandans non Ciant operis liciti seu non illiciti. manet irregularis, quia ejus mandatuin nullo "l8 Secunda solvitur. — Ad secundum duo modo dirigebatur ad illam personam; quo Casus distioguendi sunt. Unus est, quando is, sensu dicimus actiouem illius non fuisse in- aui iaculum mittit, certo pulans in nominem juslam respectu talis persome; jus aulem millcre non tomen ex inlcntione occidendi solum loquilur, quando homicidium contingit quemcumque hominem, sed Pelrum, quem in eadem persona, circa quam aclio mjusta ibi esse conjectatur, et sufficientem facit dili- exerceiur. Ergo idem erit de quocumque eentiam ne sit alius, casu vero conlingit esse exequente talem actionem. Quanquam euim alium et pccidi. Alius casus esl, quando quis in illo sit aliqua major rat.o duoilandi, eo non certo existimat ibi esse homiuem, scd quod propinquius concurnt, mhilonunus ta- taTlum Petrum; quod si ille non sii, probabi- men in rigore idem csse v.detur quanlum liler credit nullum alium hominem ibi esse ad hanc legem speetat, Unde speculative pars po^e sed vel fcram aliquam, vel nihil. In haec videlur salis probabdis; practice vero mioricasu certum exisli.no incurri irregula- eonsulerem pel. dispensationem proptcr du- ritatem quia tunc non cavelur homicidium bium el horrorem facti; et quia lbi non po- lii sic, imo inlenditur, ut bene nolat Caslro, dict. cap. 44, in fm.Unde polius dubitari po- test, an talis irregularitas dieonda sit homi- cidii volur.tavh, quia homicidium ipsum vi lest excusari malitia homicidii exterioris cum effectu sequuto. 49. Solvitur tertia. — Ad tertium negatur (Miuela; cuius rationem opli.ne deelaravit c letur sat.s directe inlenlum et faclum, licet Cajeian., »n dict. art. 8, qu.a u iiFegnlantaft error contigerit in persona; probabililer contrahatur ex homicid.o casuali, necesse est, tamen pcleS repulori casualis, quia in par- ut mors sequatur ex act.one ejus, qui irrcgu- tkvlori talis est, ct do moralibus i. particu- laris efficitur; in eo autem casu non sequitur u e udicanoum. In secundo autem casu ex act.one vulncrant.s, sed al.unde. Quoc.rca, v eU Cdubia, u.u.aetiaui in illo actio quamv.s actio vulnerand, ex genere suo pen- poce it e, inlentione ho.uici.hi; ergo l.cet culosa sit, ta.nen h.c et nunc, ut ,u md.v.duo r sp c Pa,li non sit vciuntaria, .a.nen in in proposito casu facta est, non u.t per.eu- ri tume hon.icidii esl satis voluntana, quod losa, ut supponimus, et ideo auctor ejus hic i vl lad irrem.aarilatem. Et ita sentit el nunc jam nun est causa ho.mcid,,. Quod M 1 i. S 3, num. 4, cum llugone in autem dici poss.t oecas.o remota, non sa us cap S^-pe dist. 50. Et est probabilis opinio cst, ut vulneranli tale hoi.uc.dium impulelur, SECT. I. AN IIOMICIDIUM IN DEFENSIONEM PROPRI.E PERSON.E, ETC 471 necdehocaliquodspecialejusest, etideoad fendat, fuisse commissum narretur , quare irregularitatem non snfficit. Quod recte ex- quodammodo dispensatio jure debeatur, etc- plicalur in casu cap. ult. de Homicid., in 6. supponitur ergo irrcgularitas contracta. In Tunc enim mandans incurrit irrcgularitatem, contrarium autem est, quia tale homicidium quando mandatarius excedens fines mandati humano modo non est volunlarium scd ne- oecidit vel mulilat; at vero si non exces- cessarium, et alioqui est inculpabile. ut sup- sisset, nec lethaliler vulnerasset, alter vero ponitur; ergo non est dignum irregularitate culpa sua, et propter aliquem inordinatum quia neque in pocnam, cum non sit culpaj excessum morerelur, mandans non incurre- neque ob defectum lenitatis, quia non inlcr- ret irregularitatem ex vi illius juris, quod venit, ubi est ' necessitas defensionis. requirit, ut mandatarius fines mandali exce- 2. Conclusio. — De hac re fuit olim contro- dat; nullum est aulem aliud jus propler quod versia juxta antiquum jus, adeo ut D. Thom. irregularitas in eo eventu incurratur; non 2. 2, q. 64, art. 2, ad 3, dixerit, clericumj ergo incurritur; eadem autem ratio est de qui se defendendo interfecit alium', fieri irre- ipso mandalario, et de quocumque alio simili gularem, propter cap. De his cleric. \ d. 50. percussore. Et fuit opinio aliquorum Juristarum, ut colli- gitur cx Glossa, in cap. Sicut dignum, § Cle- DISPUTATIO XLVI. ricus, verb. Consilium, de Homic, et in 1. Ut vim, verb. Nam jure, ff. de Justilia et jure. de irregularitate contracta ex homiciDio Nihilominus tamen expresso jure novo con- NECEssario, seu in defensionem facto. stat, in eo casu non contrahi irregularitatem, in Clemenlin. unic. de Homicid., et est com- Non vocatur hoc homicidium necessarium, munis resolulio, ut videre licet in Covarruv. quia non fit per aclionem humanam; constat ibi, 3 part., § 1; Navarr., cap. 27, num. 207; enim humano modo et voluntarie fieri; sed Maiol., lib. 5, cap. 48, num. 6; Cajetan., dlct. quia non sponte fit, nec pcr se intendilur, art. 8; Soto, lib. 5 de Justit., qmTst. 1, art. 1; sed ex necessitate justee defensionis. Suppo- Castro, lib. 2 de Lege pcenal., c. 4; Summist., nimus enim licitum esse vim vi repellere et verb. Homicid. Imo probabilius est eliam se defendere etiam usque ad mortem aggres- jure antiquo in eo casu non fuisse incursarn soris, dummodo fiat cum moderatione incul- irregulariLUem. Quod sentit Gloss., in dict. patx tutelx, ut juraloquunlur, id est, quando cap. Si quis viduam, verb. Defensionis, nam injuria non potest aliter impediri, et tanta addit, evitabilis, in quo indicat, tunc solum est, ut cum tanto nocumento proximi juste ex illo jure sequi irregularitatem, cum homi- possit propulsari; nam si hsec mensura exce- cidium ad defensionem necessarium non fuit; datur, jam homicidium non erit necessarium, nam tunc defensio non est cum moderamine sed voluntarium, et propria aucloritate fac- inculpatne tutelae. Et idem habet Glossa, in tum. Potest praeterea mulliplex esse defensio, c. Sicut dignum. Et sumi potest ex Stephano vilae et proprii corporis, et bonorum fortunse, Papa, in cap. Quia te, dist. 50, ibi : Sed quta ptoximi, et patriae seu comrnunis boni, de te,non tua sponte id fecisse cognosceris , inde quibus sigillatim dicendum est. canonice nullo modo judicaris. 3. Deinde interpretationem illam legitimam SECTIO I. esse, patel ex citato decreto Concilii Triden- . , , , , . . tini; nam, ut supra ostendi. Concilium ibi Utrum occidendo anum in defensionem propnae . , i • . • i person^ contrahatur irregularilas non 'ntroducit novam irregulantatem, neque eliam revocavit statulum vel declaralionem 4. Ratio dubitandi. — Ratio dubitandi est, Concilii Yiennensis, in dict. Qementin. de quia jura ila indislincle eloquuntur, ponunt- Homicid., ut per se evidentius est; ergo cum que homicidium ob defensionem, ut sufficien- agit de homicidio ex defensione, intelligit de tem causam irregularitatis, c.Si quis viduam, defensioue immoderata. Quod recte nolavit disl. 50 ; Aut consilio, aut prsecepto, aut de- Navarr., consilio 36 de Homicidio, meritoque fensione, quae verba repeluntur etiam in c 2 ita loquuntur jura, quia homicidium absolute de Cleric pugnant. in duell. Favet etiam significat actum culpabilem; unde tunc dici- Concilium Tridenlinum,sess. 14,c 7, dicens : tur homicidium ex defensione, quando de- Si vero homicidium non ex proposito, sed casu fensio non est pura defensio, sed transit in vcl vim vi repellendo, ut quis se a morte de- aggressionem, ut significatur etiam in cap. 472 DISP. XLVI. DE HOMICIDIO IN DEFENSIONEM, ETC. Significasti, de Homicid. Eodem igitur modo dict. num. 6; qui referunt Gloss. et alios Doc- exponi potest dict. c. De bis clericis, 1 . quod tores, qui maxime in hoc fundantur, quod in nimirum Ioquatur de occisione facta propter dict. Clementin. Si furiosus, solum excipitur defensionem, non tamen necessaria ad defen- casus, in quo aliter non polest evitari mors. sionem: nam quod intervenerit culpa, signi- Secunda absolute negat in eo casu incurri iicant illa verba, per pcenitentiam emendati. irregtilarilatem, etiamsiabsque infamia possit Conjecturae eliam sunt, quod mulli unum quis fugere, quia ha3C irregularitas non in- occiderunt. Item quodille eratpaganus, quem curritur sine culpa, ut infra videbimus, et mnjori licentia vel etiam odio interficere ibi non est culpa, quia nemo tenetur fugere, poluerunt. Unde non probo quod Maiol. eliamsiabsquededecorepossit, etideonullam supra, num. 9, dicit, ibi latam esse specialem aiiam poenam juris incurrit, ut communis irregularitatem clericorum, ut in eo casu non Juristarum sententia, quam refert Felinus, possint ascendere ad superiores Ordines, licet in cap. Suscipimus, de Homicid.; Tiraquell., permiltantur in susceptis ministrare; nam de Nobilitat., cap. 20, num.64; Julius Clarus, ibi nulla talis distinctio datur. Improbabilius 1. 5, § Homicidium, o. 32. vero est, quod sentit, illam irregulmtatem 5. Distinctione data dubium resolvitur. — nunc durare post Clementin. de Homicid., Suadetur. — Primapars. —Corollarium. — cum illa simpliciteret sine distinctione loqua- Nihilominus distinctione utendum est. Aut tur, et ab omnibus ita intelligalur. enim quis potest fugere sine periculo, et sine dedecore vel infamia, aut nou. In prioricasu Duse generales regulce proponuntur , et diffi- dicendum est fieri irregularem, si resistat et cuitates in contrarium expediuntur. occidat in sui defensionem. Hoc probant fun- damenta prioris sentenlise. Nec in eo casu 4. Primum duhium de eo qui per fugarn po- potest quis excusare a culpa coram Deo, quid- test se defenderc. — Prima opinio. — Secunda^ quid sit de pcena in humano foro, quia sine opinio. — Ex his ergo dua? certu3 reguke col- morali necessitate proximum occidit, nec ibi liguntur. Una est, qui occidit ulium in sui intervenit justa et necessaria alicujus rei defensionem cum moderamine inculpatse tu- defensio. Hinc communis illatio omnium est, lclee, non fieri irregularem. Hrcc sotis patet clericum, si occidat alium cum possit fugere, ex dictis. Alia est, qui excedit inmodo defen- semper et sine distinctione fieri irregula- sionis, fieri irregularem, quia tunc cessat rem. Ila Glos. in dict. Clem., et in dict. cap. ralio ct dispositio juris. Ad has vero regulas Suscepimus, et ibi omnes, et alii cilati. El explicandas nonnulla dtibia expedienda sunt. probalur satis ex illo textu. Ratio est, quia Primum est, an habeat locum defensio et ex- clerico non est ignominiosa fuga , quia non cusotio irregularitatis, quauclo per fugam tenetur esse paratus ad pugnam, imo nec potest vitari periculum, et aliquis non vult decet ejus statum. Unde a fortiori constat, fugere, scd resistere ac sc defendere. Procc- idem dicendum esse de religioso. Idem dixit dit autem dubium, quando quis certus est Soto, lib. 5 de Justitia, queest. 2, art. 8, de per fugam posse se evadcre omnc periculum homine infimae sortis, qui nullam honoris mortis. mutilationis et gravis kesionis corpo- jacturam fugiendo faceret; idemque erit, si ris, alioqui constat fugam non esse reme- persona sit ibi ignota et peregrina, vel si dium, nec tuitionem sufficientem , idcoque noctu fiat; nam in his casibus et similibus neminem cogi tunc ad lentandam fugam. nulla creatur infamia. Supposita autem certa evasione per fugam, 6. Secunda pars probatur. — Quorumdam sunt opiniones exlrcme conlrariaj. Prima liinitatio. — Cum limitatione admittitur. — dicit, necessarium essc fugere ad vitandam In posteriori autem casu, secundo dicendum irregularitatem, etiamsi absque dedecore et est, si quis non possit fugere sine gravi nota infamia fugere non possit, quia illa infamia et amissione honoris, non teneri ad fugien- non est vera, sed mundana, cui vita proximi dum, nec irregularem fieri, si alium occidat pra?ferenda est. Ita tenet, licet cum formi- se defendendo. Probatur primo, quia quod dine, Covarr., dict. Relect., 3 part., § 1 , n. 4; vitari non potest sine magna infamia et dede- Navarr., cap. 27, num. 211, et eonsil. 6 de core, moraliler inevitabile est; etideo merito Homicid., num. 4 et 5, dicens, licet quis non hic casus sub verbis Clementin. comprehen- teneatur fugere ad vitandam culpam, lcneri sus intelligitur. Secundo, quia ibi non est && vitandam irregularitalcm, Idem Maiol., culpa, ut omnes fatenlur, nec est voluntas, SECT, I. AN HOMICIDIUM IN DEFENSIONEM PROPRI.E PERSON.E, ETC. 473 loquendo moraliter, quia est moralis necessi- ut si quis desperet se posse resistere inimico tas; quid enim magis necessarium moraliter propinquius accedenti, ut recte docuit Navar- quam vitare gravem infamiam vel amissio- rus, cons. 31 deHomicid., et in Summ., cap. nem honoris? Aliqui vero hoc limitant, nisi num. 2. Quia tunc illa pncvenlio non est praecesserit culpa et injuria exparteejus, qui aggressio, sed pura defensio. Supponimus fugere cogitur, ut si ille dedit alteri alapam, enim (ut idem auctor advertit), actionem vel injuriosum verbum dixit, vel cum uxore illam prseveniendi , fieri adversus actualem inventus est, aut paliium tollere est aggres- aggressionemalterius,quiaextraillampossunt sus, et alter in eum insurgit, non solum ut esse alia remedia, et ideo non est illa licentia vim repellat, sed etiam ut vindicet et occidat. extendenda. Nam tunc licet hic excedat, non polest alter 8. Armillse dictum rejicitur. — Secundo juste se defendere, si polest fugere, cum ipse necesse est, ut defensio fieri non possit cum dederit occasionem rixae; et ideo, si fugiendo minori leesione proximi; nam, si sufficeret amittit honorem, sibi, et non alteri imputare mutilare aut aliud vulnus infligere, occisio debet. Quse limitatio videlur mihi valde pro- esset immoderata defensio. Et eadem ratione babilis, quando in continenti seu in ipsa propter solam mutilationem incurretur irre- actuali injuria totum conlingit, ut paulo post gularitas, si cum sola debilitatione membri, dicam. At vero si injuria jam diu praecessit, aut minori nocumento posset fieri defensio, et qui illam est passus, postea aggreditur ad ut sensit Sylvest., Homicidium, 3, quaest. 4, se vindicandum , non censeo admittendam in princip.; et Maiol., dict. num. 6; Armilla, limitationem, quia illa est occasio valde re- verb. Irregularitas, num. 41, ait, non fieri mota, et in praesenti est pura aggressio. irregularem eum, cui necessarium est muti- lare aut occidere alium, si eum occidat, Defensio quse sit dicenda moderata, qux polius quam mutilet, etiamsi mutilatio suffi- immoderata. ceret ad evadendum periculum, et citat Gar- dinal., in dict. Clementin. 1 . Et ratio ejus est, 7 '. Indicia ad judicandum an defensio mode- quia homicidium et mutilatio sequiparantur ratafuerit. — Secundo dubitari potest, sup- in ordine ad irregularitatem, et ideo noa posita licita defensione absque fuga, quando refert quod homicidium fiat, potius quam censenda sit moderata vel immoderata res- mutilatio. Sed hoc non recte dicitur, quia mu- pectu hujus irregularitatis. Respondeo, hoc tilatio solum eequiparatur homicidio, quoad in particulari judicare, prudentis arbitrii hoc, ut per illam incurratur irregularitas, csse. Aliqui vero existimant nunc esse hoc non vero quoad rationem excusalionis; nam judicium reservatum Episcopo per Concilium aliquando esse potest culpabile homicidium, Tridentinum, sess. 14, cap. 7 de Reform., ubi mulilatio excusatur, ut in prsediclo casu; adeo ut ante talem Episcopi declaralionem et ideo, licel in eo excusetur irregularitas non possit, qui sic interfecit alium, promo- mutilationis, non tamen homicidii, si fiat. Et veri vel Ordinibus uti. Verumtamen, nihil ratio est, quia homicidium tunc non estneces- quoad hoc Concilium innotavit, ut ex decla- sarium ad defensionem, mutilatio vero est ralione etiam Cardinalium supra probavi; inevitabilis. Nequeenim dici potestevitabilis, nam in hoc eadem est ratio de hoc homicidio eo quod per homicidium possit defensio ob- et de casuali, ut ex textu constat. Quando tineri, quia tale medium in eo casu non est ergo res deducta fuerit ad forum contentio- prudens, nec rationabile, et ideo aliud solum sum, tunc ad Episcopum pertinebit illud relinquitur, ut moraliter necessarium, jure judiciura ferre; tamen in foro conscientiae potius quam facto, quod in hac defensione unusquisque sequi potest judicium conscien- maxime considerandum est. Denique potis- tiae suse, vel alterius viri prudentis et docli, sima conditio, ut defensio sit moderata est, ut pensatis circumslantiis. Ex quibus aliquee sit inculpatse tutelae, id est, sine culpa homi- possunt generatim observari (nam particula- cidii vel mutilationis, ut patet ex dict. cap. res infinitse sunt). Una et prsecipua est, ut Significasli, 2, de Homicid., cum similibus, et qui occidit sit aggressus ab alio, alioqui non ex ipsa ratione, ob quam irregularitas in hoc esset defensio, sed aggressio. Oportet tamen casu excusatur. Sed in eo casu defensio non animadvertere non esse necessarium semper, est sine gravi culpa; ergo non est moderata. ut quis expectet ictum vel impetum alterius; 9. Terlium indicium. — Unde tertia et aliquando enim necessarium est praevenire, generalis conditioaddi potest, nedefensio fiat 474 DISP. XLVI. DE IIOMICIDIO IN DEFENSIONEM, ETC. cum gravi culpa , quee in aggressionem 32, 33, 34 et 35 de Homicid., et in Summa, transeat, ut si quis jam fugientem insequa- cap. 45, num. 7, et cap. 27, num. 138, cutn tur, aut jam desistentem a pugna excitet ad Antonino, 3 part., tit. 5, cap. 8, § 1. Citatur illam, etc. Sedquid si excessus sit per culpam etiam Astens., lib. 4 Summas, titul. 35; tenet t;inuiip. venialcm? Respondeo, juxta superius Maiol., dict. num. 7 et 8. Utuntur illo argu- dicta non sufficere ad hanc irregularitatem, mento, quia sic occidens dabat operam rei quia hic non potest esse culpa venialis ex illicitee, et ideo non excusatur ab irregulari- levitate materitC, ut per se constat; ergo ex tale. Sed hsec ratio non cogit, tum quia ille snbreptione et indeliberatione, qua3 profecto non dabat operam rei illicitae per se ordinatae non consideratur in lege humana. Alioqui ad homicidium, et eo lilulo prohibitre a jure; inevitabilis esset ha3C irregularitas propter tum maxime quia cum commitlitur tale justam defensionem, quia excessus aliquis homicidium , non datur opera rei illicitae, venialis moraliter inevilabilis est, vel saltem nam opus illud, quo immediate fit homici- semper esset timenda et servanda talis irre- dium, licitum est, nimirum, propria defensio; gnlarilas, saltem propter probabile dubium quod autem supponatur opus illicitum, nimis facli, quia nemo est, qui in ea occasione non remotum videtur. Aliler ergo videtur ha3C possit meritotimere aliquem excessum sallein ratio, quia in his casibus ille, qui occasionem venialem. prsebuit inferendo primam injuriam, morali- 10. An injuria proxime antecedens reddat ter censetur inchoare rixam etalium aggredi, incuJpatam tutelam. — Secunda opinio Na- saltem inferendo illi injuriam, quem alter varri. — Sed difficullas est, an ex injuria propulsare conatur; ergo illa jam non repu- proxime antecedente reddatur inculpata tu- tatur pura defensio, sed moralis aggressio, et tela. Dico proxime, quia si ante aliquod tem- ideo non videtur esse salis, ut in rixa defen- pus pra?cessit, et post mortalem inlerruptio- sio per se spectata sitlicila; debet enim spec- nem alter aggreditur ad se vindicandum, tari lota illa ut una actio moralis, qua3 injuste nihil refert, quia prior injuria non est circum- inchoatur, et per modum aggressionis, quod Stantia praasenlis actionis, nec causa moralis satis est ad irregularitatem incurrendam. ejiis, licet Navarr. infra cilandus etiam in hoc Sicut, si quis aggredialur alterum animo casu oppositum sentiat, quod sane probabile inferendi injuriam contra honorcm ejus sine non est, ut a fortiori ex dicendis patebit. Est lassione corporis, alter vero in ipsum insurgat ergo dubium, quando quis inchoat injuriam animo occidendi, et ila illum urgeat, ut eum actualem, et alius in eum insult >.t,estquevul- compellat ad se defcndcndum, quanlumvis garius de adullero , qui in flagranti delicto jam licite se defendat, nihilominus irrcgula- inventus, a marito invasus, cum occidit, ut ritatem incurret, si occidat, quia absolule fuit se defendat. Multi censent non manerc irre- aggressor; crgo idem est in injuria adulterii, eularem, Sylvest., Homicidium, 3, qurcst. 4, quce non minus provocat hominem ad vindic- licet male in contrarium citari soleal; Armilla, tam sumendam. Et confirmatur. nam ob hanc vcrb. Irrcgularitas, n. 42; Tabicna, verb. 2, causam in tali casu non omnino excusatur num. 2i; Soto supra, art. 9. Ratio est, quia aliquis a pcena homicidii jure civili, quamvis immediala defensio est, ut supponitur, mode- non ordinarie, sed extraordinarie puniendus rata; prior autem occasio est nimis rcmota, sit, ut ex Tiraquello et aliis refert M^iolus quaj per se non sufficit ad irregularitatem, supra. quando alioqui homicidium voluntarium non 41. Quid in hoc dubio sentiendum. — IIa3C est. Et confirmalur, nam ob similem ratio- res videtur m-ihi dubia, nam utraque opinio nem diximussupra cum Caslro, lib. 2deLege est probabilis, et habet graves auctores, et pcenali, cap. 14, adulterum non fieri irregu- apparentia fundamenta. Defendendo autem liirem, etiamsi postea maritus occidat uxorem posteriorem oportct hic distinguere duos rationc adulterii. Deniquc confirmatur, quia casus. Unus est, quando occasione adulteru sine culpa homicidii non contrahitur irregu- maritus occidit uxorem, de quo supra dixi- brilas in privato lioiiiicidio; scd in eo casu mus; alius vcro est, quando occasione adul- DM mlcrvenit culpa homicidii, sed adullerii, lerii adullcr cogitur interficere niariium; nam V-gr., qua supposita, adulter non peccal se in hoc posteriori casu est apparenlior ratio detendendo, etiam cum occisione altcrius, si irrcgularitatis quain in priori, nain ipsemet aliicr non potest. Nihilominus in his casibus qui dcdil occasionem homicidio, per sripsura iocurri irrc^ularitalem tenent Navarr., cons. illud efficil; in alio vero casu ipse non esl catva SECT. I. AN IIOMlClDllJM IN DEFENSIONEM PROPRI/E PERSON^E, ETC. 475 efGciens homicidii. Et in hunc moclum res- et a Covarruv. insinuatam, an hnjusmodi ponderi polcst ad fundamenta prioris senten- delinquens seu adulter prius adhibuit dili- tise. Nec tamen difficile est posterioribus gentiam ad cavendum illud periculum, pro- fundamentis salisfaccre ncgando illam esse curans, et secretum, et occasionem, in qua propriam aggressionem, quce ad rixam vel non posset tale periculum moraliter timeri ; hcmicidium ordinelur, nisi valde remote, tunc enim maxime procedunt omnia supra quod per se non satisestad irregularitatem, dicta. Si autem temere, et sine hujusmodi nisi poslea ipsamet actio homicidii culpabilis circumspectione tale facinus aggrederetur, sit. Ad confirmationem autem sumptam ex non solum peccaret adulterando, sed etiam jure civili respondctur, Juristas non loqui de moraliter et proxime excitando alium ad homicidio facto cum modcramine inculpatae rixam; ideoque quantumvis postea moderate tutelte, ul palet ex Tiraquello, tractatu de se defenderet, non evitaret, ut opinor. irre- Pcenis tcmperandis, caus. 1, n. 11, ubi refert gularitatem, quia a principio fuit ifla actio jura et Doclores loquenles de illo, qui se de- infecta malitia homicidii, saltem indirecte. fendcndo modum excessit, quem aiunl, non Exemplum accommodatum est de ebrio, quod puniri pcena ordinaria; de illo aulem, qui se late tractat Covarruv., dict. part. 3, nam dcfendcndo modum non excessit, nihil dicunt; communis et vera resolutio est, quod si ebrius imo potius insinuant illum non puniri propter tempore inebriationis invincibiliter ignoravit tale homicidium, sed solum propter adulte- periculum, poslea non fit irregularis, quia rium vel aliud illicitum opus, in quo versaba- tunc comparatur furioso, et amenti, et ra- tur. Atque ita hi auclores polius favent huic tione prioris voluntatis effectus non imputa- posteriori scnlentice, quce mihi satis probabi- tur, quia nulla fuit; nec refert, quod prius lis practiceet tuta videtur, tum propter dicta, opus fuerit illicitum, quia non est per se et tum etiam quia jus simplicilcr excipit se de- proxime ordinatum ad homicidium, neque ob fendenlem, el ille casus revera est propriae eam rationem est specialiler prohibitum; si defensionis. Est aulem hsec res favorabilis, autem tunc habuit ignorantiam vincibilem, et ideo vel amplianda potius quam restrin- vel propter priorem experientiam, vel prop- genda, vel sallem simpliciter accipiendaest. teraliam similem causam,tunc fiet irregularis ,12. Duo notanda circa prxcedentem casum. ex subsequuto homicidio in ebrietate, quia — Prlmum. — Secundum. — Casus de ebrio illud fuit voluntarium in causa. Ita ergo in interjiciente alium dcciditur. — Duo tamen prsesenti philosophamur; majori enim raiioue occurvunt advertenda. Unum est, in eo casu censemus, homicidium dequoagimus, faclum teneri eum, qui priorcm injuriam intulit, ad in defensionem, licet ex eo capite non sit di- fugiendum, si illo modo sine periculo proprio, recle voluntarium, tamen in causa fuisse vo- et sine occisione alterius potest morlem evi- luntarium, quando adulterium non solum in- tare, neque in illo casu procedere doctrinam juste, sed eliam racante patratum est, et ideo superius datam de amissione honoris per in tati casu irregularitatem incurri. fugam; quantumcumque enim amissurus sit 13. Qualis sit irregularitas , quando per honorem fugiendo, non polest jure alteri re- homicidium in defensionem incurritur. — sistere.Quia ipseaduller alium aggressusest, Ultimo facile ex dictis intelligitur, qualis sit etactuilli injuriam fecit, et abulitur re non irregularitas,quandoperhomicidiumindefen- sua ; ergo jure ab alio repellilur; ergo tenetur sionem incurritur. h\ quo vitanda est qusestio aggressor discedere et non resistere; ergo de nomine, an tale homicidium sit casuale, debet fugere. Et sane quidquid sit de nova necne; sicut etiam non refert quaestio, an culpa, non est dubium, quin ad vitandam tale homicidium possit licite esse directe in- irregularitatem sit necessarium, quia tota tentum aut volitum ut medium. Quidquid ill;i est veluti una actio moralis, cujus initium enim de hoc sit, in praesenti certum est tale fuik voluntas injuriosa adulterii, el ideo illi homicidium non esse volunlarium, prout in imputatur effectus sequulus, quando illum hac materia usurpatur, etiamsi ob immode- viiare potuit, et noluit. Praesertim, quia in ratam defensionem aliquam voluntatem ha- simili casu nulla est rationabilis infamia in beat adjunclam, ex qua habet utsit culpabile, fugiendo, cum maritus habeat humanam ex- alias irregularilatem non induceret; tamen cusationem ob dolorem prcesenlis injuriae. Et quia non fit ex proposito et industria, ideo idem est in similibus. Aliud notandum est voluntarium non reputatur. Quod notavit hic haberelocumdislinctionem supra datarn, Navarrus, cons. 36, cJe llomicid., et sumilur 476 DISP. XLVI. DE HOMIGIDIO IN DEFENSIONEM, ETC. ex Concilio Trident., sess. 14, cap. 7, nam eliam quia alius non est dominus vitoe, sed tam homicidium factum in defensionem, solus Deus; ergo non potest quis illam vitam quam casuale, distinguit ab homicidio facto destruere, ut res suas tueatur. Ita sentit ex industria, aut voluntate, et de omnibus Maiolus, et alii infra citandi. Ego vero sup- agit, quatenus sufficiunt ad irregularitatem pono, servatis debitis circumstantiis hoc inducendam. Unde, si omne homicidium, posse esse licilum. Quoe est communis sen- quod voluntarium non est, dicatur casuale, tentia Theologorum, et aliorum Doctorum, ut hoc etiam sub tali membro comprehenditur. stalim patebit. Circumstantise autem sunt. Et sa?pe quidem proprie casuale, vel quia ex- Prima ut temporale nocamentum aclu et in- cessus defensionis, et efleclus ejus non fuit juste inferatur, sitque grave et dignum tali directe volitus, vel quia culpa non fuit in hoc propulsalione. Deinde ut sit irreparabile, vel excessu, sed in priori causa rixse injuste et non sine tanta difficultate et periculo, ut vel incaute datae, sicut de adullerio dicebamus. ob eam causam possit grave dispendium re- Tamen non semper est proprie, et in rigore putari. Terlia, ut defensio sit moderata, et casuale, nam aliquando potest esse directe pura. Quarta, ut sit inevitabile nocumenlura intentum et volitum calore pugme, ut sentit proximi, ut defensio habeat effectum. Con- Navarrus, cap. 27, num. 240, nisi dicatur currentibus ergo his conditionibus, nec con- esse moraliter contingens, quamvis non sit tra justitiam, nec contra charitatem est, inva- physice, vel dici potest homicidium quodam- sori resistere usque ad occisionein ejus. Quia niodo necessarium. Denique utcumque no- charitas non obiigat ad praeponendam vitam minetur, irregularitas, ex tali homicidio con- proximi propriis temporalibus rebus, nisi tracta, non est moraiiter indispensabilis, sed quandoproximusest in necessitate; atin prae- comprehenditur sub decreto Concilii Triden- senli casu ille non est in necessitate, sed in tini, sess. 24, et cap. 6, et sub quacumque iniqua volunlate, et ideo charitas tunc non alia facultate dispensandi in irregularitate obligat ad cedendum illi; neque eliam justi- contracta ex homicidio, excepto solo volun- tia, quia nemini debet vis aut fraus patroci- tario. Et hucspectat, quod Juristae aiunt, ho- nari; ergo hic etiam vim vi repcllere licet. micidium factum in defensionem etiam im- Detrimentum autem, quod aggressori sequi- moderatam non puniri pcena ordinaria; sic tur, illi potius, quam se defendenti impu- enim etiam per canones non punitur irregu- tatur. lorilate indispensabili, sed leniori; quod ipsi 2. An qui juste res suas defendcndo alium ampliant mullis modis, et omnes existimo occidit irregularitatem incurrat. — Prius habere locum in prsesenti, scilicet, etiamsi fundamentum. — Bejicitur. — Hoc ergo po- excessus fiat ex positivo, imo etiamsi quis sito difficultas superest, an in eo casu incur- jam fugienlem prosequatur et occidat, quia a ratur irregularitas, quando quis res tantum principio tale homicidium habuit originem et nullo modo vitam defendit, quia nimirum allerius rationis, et totus ille excessus impu- dimittendo res, incolumis esset persona. tatur aggressori, et non directe voluntati Multi affirmant incurri tunc irregularitatem. ejus, qui se defendit. Quod posset hic late Est communis Panormit. et aliorum, in c. 2 contirmari; sedheec nobis sufficiunt; videalur de Homicid. Tenet Socinus, in cap. Ad au- Tiraquellus, in tractatu de Pceuis temperan- dientiam, eodem titulo, et Villadiego, tractat. dis, caus. 1, num. 89, et sequentibus. de Irregul. Idem Navarr., in Summa, c. 45, num. 2, 4 et 5, et cap. 27, num. 209 et 213. SECTIO II. Nicolaus Plovius, tract. de Irregul., reg. 36, ubi specialiter loquitur de clericis. Idem a An ex homicidio commisso in defensionem bonorum » .. . . . ....... i j temporalium contrahatur irregularitas. fortlori lenent 0mneS> *m PUtant talem de~ fensionem esse llhcitam, quod de clerico 1 . Bona temporalia an possint licite defendi etiam affirmat Glos. ult. in c. 2 de Homicid., cum interitu ejus qui vult illa violente au- et in princ. 23, quoest. 3, verb. Fugiens, et fcrre. — Prima opinio. — Vera sententia. — in cap. Dilecto, de Sentent. excomm., in 6, Aliquorum opinio fuit hoec exteriora bona in verb. Bonis; Jason, in 1. Ut vim, ff. de non posse defendi licite cum interitu ejus, Justitia et jure. Priores vero auctores fun- qui violente vult illa auferre, etiamsi omnino dantur, quia homicidium illud, quamvis in- amittenda sint, quia charitas obligat ad hcec culpabile, est tamen voluntarium, quod satis bona tribuenda pro luenda vila proximi, vel est ad irregularitalem, ut patet in homicidio SECT. ir. AN HOMICIDIUM 1N DEFENSIONEM BONORUM, ETC. 477 juslo, facto a judice vel milite. Anlecedens hujus opinionis tantum est, quia tale homici- declaratur, quia eslo, possit quispiam res dium est inculpabile. Respondet autem Na* suas defendere hoc modo, non tamen cogitur, varrus, debile esse hoc fundamentura, quia nec praecepto obligatur; ergo quando id facit, eliam in judice, vel milite, homicidium est omnino voluntarie facit. Sed haec ratio non inculpabile. Sed exemplum non est simile, sufficit; nam etiam quando quis defendit pro- quia illud homicidium omnino voluntarium priam vitam, non habet proeceplum se de- est; nam ipsemet homo sese ingerit illi mini- fendendi occidendo alium, sed potest ex mo- sterio, et actioni, et in hoc maxime consistit tivo charitatis permiltere potius se occidi, defectus lenilalis; in praesenti autem casu quam alium occidere, nisi in aliquo casu illud homicidium non est voluritarium, neque speciali ob circumstantiara personee alius homo se ingerit, sed moraliter cogitur ad ordo sit necessarius, de quo alias, et nihilo- illam actionem. Unde in priori casu homici- minus homicidium illud non censetur volun- dium est intentum per modum punitionis, iu tarium ad incurrendam irregularitatem, quia quo talis aclionis indecentia consistit; in hoo alius infert moralem vim; idem ergo dicetur vero sola defensio est intenta; homicidium in praesenti casu, solumque erit differentia vero censetur tanquam per acccidens sequu- secundum magis et minus, quatenus propen- tum. sio et jus ad tuendam propriam vitam majora 5. Proprium fundamentum hujus sententix. sunt, quam ad conservandas res externas. Irregularitatem hanc non colligi ex Clemen- 3. Firmius fundamentum. — Proprium tina unica de Homicidio. — Proprium vero ergo fundamentum esse debet, quia jus cano- fundamentum esse debet, quia haec irregula- nicum solum excepit defensionem propriae ritas pro illo non est in jure expressa, vel vitaeproptersummam necessitatem moralem, comprehensa. Hoc autem probatur, quia vel quod est signum non reputasse sufficientem colligitur ex jure novo illius Clementinae, vel minorem necessitatem ad negotium irregula- ex antiquo; neutrum dici potest : ergo. Pro- ritatis. Nec sine causa; nam licet illa necessi- batur minor quoad priorem partem, quia iu tas excuset a culpa, non taraen a defectu le- illa Clemenlina nihil de hoc casu statuitur, nitatis, qui in hoc maxime cernilur, quod sed ad summum potest sumi argumentum a homo eligit potius sanguinem proxirai effun- contrario sensu, vel ab speciali, de quo jam, dere usque ad ejus raortem, quam res cadu- diximus supra, in materia pcenali, praesertira. cas ettemporales amittere. Antecedens patet, irregularitatis, esse insufficiens, ut censeatur exClement. de Homic.,ut solum excipit eum, irregularitassufficienter expressa intalijure. qui mortem aliier vitare non valet. Item in Sed praeterea hic non admittimus argumen- cap. 2 de Homic, dicilur : Te tuaque libe- tum ab speciali, quia hoc supponit exceptio- rando; in quo significatur, tunc solum excu- nem a generali regula; supra autem osteu- sariirregularitatemdefendendobona, quando dimus, nullam unquam fuisse generalem cum illis simul periclilatur persona. Favet regulam, per quam fieret irregularis, qui eliam cap. Suscepimus, de Homic, ibi : Ex- occidit alium in suam defensionem. Non fuit pediebat potius post tunicam relinquere pal- ergo illa exceptio, sed generalis declaratio lium, et rerum sustinere jacturam, quam pro facta a Ponlifice, ut in eo casu esset certitudo; Conservandis rebus vilibus, et fransitoriis, in de reliquis autem nihil declarare voluit, sed alios tam acriter exardescere. Facit etiam in disputationi Doctorum reliquit. cap. Significasti, 2, de Homic Addit denique 6. Prima extensio dictx Clementinx. — Se- Navarr., d. c 15, num. 5, hocservare Curiae cunda extensio ejusdem Clementinse. — Imo Romanae stilum, qui facit (inquit) 7'ws, juxta juxta hanc interpretationem, quod nimirum cap. Quam gravi, de Crimine falsi. illud non est novum jus, sed declaratio anti- 4. Secunda sententia. — Nihilominus con- qui, colligere possumus, non solum lbi esse troriam sententiam tenuit, quamvis sub for- exclusam extensionem ad alios casus, sed midine, Covarruv., in dict. Clement., in 3 p., potius datam esse Doctoribus facultatem ex- in fine, cum Forlunio, in 1. Ut vim, ff. de tendendideclarationemillam ad casus similes Justitia et jure. Quod eliam tenet Castro, quantum ad formalem rationem. Quod decla- lib. 2 de Lege pcenali, cap. 1 4; insinuat Soto, ratur primo, sumpto exemplo ex priori parte lib. 5 de Justit., queest. 1, art. 8, ubi quoad illius textus, in qua solum nominatur furio- hanc irregularitatem nihil distinguit inter sus, infans et dormiens, quod non vetat, eum, qui se, vel sua defendit. Fundamentum quominus adjicere possimus ebrium ex igno- 478 DISP. XLVL DE HOMICIDIO 1N DEFENSiONEM, ETC. rantia invincibili, joxta sentenliam magis re- necessitatem, quee ad hoc compellat, est mo- ceptam, et veram propler similitudinem ra- raliter cogere; et effeclus inde secutus non tionis; et quia illse persona3 non de novo potest censeri homicidium voluntariuin, cum excipiuntur illo jure, sed de novo declaran- vis illa iniqua sit. Alque hinc fit, ut defensio tur comprehensae. Rursus in allera parte bonorum, de qna agimus, regulariter lo- Solum fuga mortis nominatur; et tamenexten- quendo hujusmodi sit, quia oportet ut bona denda est declaratio ad fugam mulilationis; sint alicujus momenti, ul initio dixi; haec au- nani etiamsi agressor nollel me occidere. sed tem ordinarie inieuique necessaria sunt ad manum vel nasum, vel aliud simile mem- suum slatum. Accedit denique. quod si hsec brum abscindere, possem me tueri occi- impune defendi non possent, darelur pravis dendo illum, sialiternon possum. Nam licet hominibus licentia inferendi similes injurias, *n eo casu irregularilatern incurri dixerint et qui illas paterentur, necessario constitue- Plovius, Villadiego et Maiolus supra, oppo- rentur in gravi necessitate ad vitam conser- situm est sine dubio verum. Quod tenent vandam. Hinc etiarn apud Jurisperitos tueo Clardinalis ineadem Clementina, et Sylvester, temporalia bona quodarnmodo vit;e compa- Homicidium, 3, quaest. 4, et Covarruv., dict. rantur, quatenus ad illam necessaria sunt, part. 3, in num. 2. Quia si mutilatio injuste argumen. 1. Advocati, in fine, C. de Advoc. alleri facta coniparatur homicidio quoad diversorum judic. De quo multa congerit irregularitatem inducendam, quomodo de- Tiraquel., de Nobilit., c. 31, num. 363 usque fensio propriae personae a mutilatlone non ad 370. Videri etiam potest Julius Clar., lib. Bequiparabitur defensioni a morte quoad ex- 5, verb. Homicidium, num. 25 et num. 47. cusandam irregularitatem? Item illa est Ergo novum jus Clement., de Homic, huio rnaxime necessitas moralis, unde habet eam- senlentia3 non repugnat, sed potius per dem rationem excusationis, sallem quoad quamdam simiriiudinem, analogiam, vel re- modum coactionis, quod satis esse videtur, ductionem, declaratio illa potest ad omnem etiamsi non sit omnino eequalitas in gradu. justani defensionem extendi. Praeterea idem videtur dicendum, etiamsi 8. Irregularitatem hanc noncolligi exjure non timeatur mutilalio, nec vulnus lethale, antiquo. — Cap. 2 de Homicidio, exponitur. quando moraliter imminet pcriculum gravis — Superest probanda allera pars de antiquo percutionis corporis, sive illius gravilas po- jure, in quo in primis nullum invenitur ver- sita sit in notabili lrcsione, seu vulneratione bum alicujus texlus, quo magis fiat irregu- c rporis, sive in conlumela, vel infamia nola- laris defendens bona sua, quam defendens Lili, ut esl in alapa aut percussione virgte vilam suam; sed oslendimus, eliam ev jure vel arundinis, elc, ut indicavit Soto, dict. antiquo non esse irregularem eum, qui alium art. 8, ad finem. Et ratio est, quia in his om- occidit defendendo vitam snam; ergo neque fiibas est eadem formalis ralio excusalionis, erit defendendo bona sua ex yi juris antiqui. quse est necessitas et innocenlia. Deinde quia Consequentia evidens est. Major autem pro- integritas corporis et conservalio ejus ho- batur primo, quia nullus est textus, qui de mini commissa est; secpe eliam hujusmodi hac defensione potius, quam de alia specia- teesio, vel conlumelia pluris icstimalur, quam liter loquatur; quod si per generale verbum unius membri abscissio : ergo, elc Alqje occidendi non comprehendebanl antiqua jura hinc fit gradus ad defcnsionem honoris, de occisionem factam in defensionem vitae, ipiia quo supra diximus, agendo de obligalione fu- illa non est tam occisio quam defensio, nec giendi. tani voluntaria, quam necessaria, idera dici 7. Ultima exlensio ejusdem Clementinx. — poterit de omni defensione justa, ut ex: dis- Ae tandem fit exlensio ad bona eliani exter- cursu proxime facto constat. Secundo idera na; nam licet luec sint minoris aestimatioms, probatur discurrendo per aliquos textus, qui etiam sunt suo modo necessaria ad vitam. ad hoc adduci solent; primus esl c 2 de Unde auclores contrariic scntentice fatentur, llomic, ibi : Te titaque. Sed ex hoc verbo si sint ita necessaria, ut sine illis maneat non colligilur, ad vilandam irregularilatem "homo in extrema necessitate, posse illa de- necessarium esse vitam et bona simul defen- fendere usquead necem allerius absque irre- dere; alias qui, solara vitara absquealiis bo- gularitate. Idem ergo erit, si sint oecessaria nis defendendo, alium occideret, ex vi illius ad stalum, quia eliam cadere ab staiu, mor.i- juris fieret irregularis, quod absurdum cst. liter reputatur res valde gravis; inferre erg; Ibi ergo solum explicatur, illud fuisso suffi- SECT. II. AN IIOMICIDIUM 1N DEFENSIOWEM BONORDB, ETC. 479 cientissimum ad vilandam irregularitatem; tem, ne a furlo faciendo et exequendo impe- quod vero fuerit necessarium, non dicitur. diatur, et alijiciatur re infecta. Et ila onslat Quod si velimus illud signum copulativura differentia inter furem diurnum el ooctar- non complcxive (ut dialectici aiunt), sed divi- num; nam in nocturno discerni non potest sive inlelligere, favebit potius ille textus periculum mortis, aut modus violentire, qia n dicta?senlcntiab; nam sensus erit, si te defen- infcrre tentat, et ideo non obligatur homo dendo,occidisti,non eris irregularis; et simi- nisi ad vcciferandum (ut dicitur in praxlicta liter, si tua defendendo. Neque est in illo 1. 4), et intelligendum est, quando id sine textu aliquid, quod huic interpretationi re- periculo propriae vitae fieri potest; tunc enim pugnet, cumque ampla sit, in materia favo- est medium accommodatum ad fugandura rabili admittenda videtur. Estqae oplimum furem sine ejus occisione; et ideo intentan- simile in c. Verum, de Jurejurando, ubi vel dum prius est, ut defensio sit moderati. Si absolvendus, vel immunis esse dicitur a vin- autem id non sufficit, aut pnemUti non potest culo juramenti, qui illud invitus pro vita, et sine periculo morali, lunc licitum est pr;eve- rebus servandis fecit. Ubi particula et (quae nire et occidere, quia non est aliud mediura ad noslrum institutum spectat) non copula- accommodatum ad se, vel sua bona tuendum. tim, sed copulative intelligenda est. Quod secus est in fure diurno; nam tunc con- 9. Cap.3deIIomicidio,exponitur. — Addu- stare potest de modo furti, et de peiiculo, citur praHerea c. 3 de Homicldio, ubi qui quod esse potest in resistentia furis, et regu- furem nocturnum occidit, non censelur reus lariter sunt alia media, quibus impediatur Lomicidu; secus vero qui occidit furem diur- furlum sine occisione furis. Si autem nullum num. Et ralio redditur, quia in diurno potest sit, tunc non prohibelur defensio bonorum, djscerni, ad furandum, non ad occidendum nec de hoc casu sermo est in proedieto textu. venisse. Sed si recle expendatur textus ille, 10. Cap. Suscepimus, de Ilomicidio, expen- potius probat oppositum; sumptum enim est ditur. — Pra?terea colligi solet ha3c irregula- cap. illud ex Augustin., lib. 2 Quceslionum ritas ex c. Suscepimus, de Ilomicidio. ubi in Exod., qua?st. 8 *, ubi exponit legem illam sermo est de quibusdam clericis. Ei ideo Pa- lalam Exodi 22, et illius rationem reddit, ex- normitanus et alii putant, sallem clericis esse plicalque esse intelligendam, quando fur tan- specialiter prohibitum sumere arma ad de- tumexercere tentatinjustitiam furti,et potest fendenda hacc bona; ideoque irregulares fugari, ut damnum non inferat, absque ho- fieri, si occidant, etiamsi aliter evitare non micidio, vel liesione ejus; tunc enim certum possint furtum. Sed neque hoc coll;gitur ex est homicidam esse, qui eum oceldit; nos au- illo textu, quia homicidium, quod ia eo casu tem loquimur, quando fur diurnus per vim commissum est, non fuit factum in purara vult aliena bona rapere, etiamsi cognoscatur defensionem. Nam in primis clerici illi lig i- et videatur. Quod vero in eo casu aliter cen- verunt latrones, qui ad furandum venerant; sendum sil, palet ex verbis, quaj Auguslinus unde manifestum est, multo facilius potuisse subjungit, et in eoden: textu afferunlur : Hoc eos liberos, ac vacuos dimittere, sine llo et in lcfjibus antiguis secularibits, quibus ta- periculo rerum aut personarum. Demde men ista est antiqvior, invenitur, impune, quia, ut Glossa ibi notat, monachus, qui illos scilicet, cccidi nocturnum furem quoquo modo; occidit, nulla necessitate vitandi nocumentum diurnum autem, si se cum telo defenderit; id fecit; potuisset enim ipse fugere, prius- jam cnim plus est, quam fur. Lex autem Sla quam illi a vinculis solverentur; nam res, est 4, ff. ad 1. Aquiliam, in qua expendo quas furari poterant, servataajam erant, vel verba illa, Sisecum telo defenderit. Aut enim certe illas seeam deferre poterat; non ergo est sertuo de defensione vilte ; et hoc non, fuil illa moderata defensio, sed immoderata quia run est immunis ab homicidio, qui occi- aggressio, vel punitio propria aucloritate dit latronem, proplerea quod se defendit, ne usurpala. Atque ita intellexit textum illum occidatur, cum in hoc licile fociat; neque Covarruv.,supra, num. 6,cum aliis, quos re- enitr. ita se defendit, nisi quia alius eum fert. aggredilur; vel est serrno de defensione ea- H. Cap. Sigjiifcasii, 2, de Homicidio. — rum rerum, quas furto auferre et deferre mo- Quarto induci solet c. Significasti, 2, de Ho- lilur; et juxla hunc sensum, qui legitimus micid., ubi quidam presbyter latronem, qui videtur, inde polius colligitur non esse reum ornamenta Ecclesiae asportabat, fossorio homicidii, qui occidit furem telo se defenden- arrcpto perc ussit, ut nimirum bona Eccle- 480 DISP. XLVI. DE HOMICIDIO IN DEFENSIONEM, ETC sirc, quae sub sua erant cura, defenderet; et Propter haec igitur videtur haec sententia sa- nihilominus irregularis censetur, si vulnus tis probabilis, et tuta practice, et in rigore lelhale fuit. Sed nec ex hoc textu sumitur juris vera. Et fundamenta contrariae opinio- probabile argumentum, quia ex illo non con- nis ex dictis sunt expedita; licet enim cora- stat, percussionem illam necessariam fuisse munior videatur, tamen quia non habet fun- ad defendenda Ecclesiae bona; nam satis damentum juris sufficiens, et haec materia fuisset vociferatio , ut ex discursu ejusdem tota pendet ex jure, et odiosa est, ideoque textus constat; nam parochiani statim ad- illam sequi non cogimur. fuerunt. Unde in fine textus ait Pontifex : Quamvis liceat vim vi repellere, tamen cum. SECTIO III. moderamine inculpatse tutelx, significans in. . , ... . pndicu casu no« fuisse servatum dic.um h"1-tXbSSS?''1*' moderamen. Deinde occasione hujus textus posset inquiri, an maneat quis irregularis 4. Prima sententia. — Diximus de onrai occidendo aliquem in defensionem rerum al- defensione propria, tam quoad corpus, ejus- terius; nam in eo textu clericus ille non de- que inlegritatem, quam quoad exteriora bona fendebat res proprias, sed Ecclesiae; et ideo fortunae, quse suo modo locum habent, ut de« dici posset non licuisse illi absque irregulari- claravimus ; superest dicendum de innocentis tate eas defendere cum periculo occidendi proximi defensione honesta et charitati con* alium, quia Ecclesia ipsa vult potius res suas sentanea. Multi enim existimant. etiam in eo amittere, quam sacerdotes suos sanguinem casu,intervenientealteriusproximioccisione, fundere. Sed licet verum sit potuisse Eccle- aut mutilatione contrahi irregularitatem. Ita siam hoc declarare, tamen ex illo textu talis sentiunt Glossa et Doctores, in dicta Clement., declaratio non colligitur, ut ex dictis patet. et 23, quaest. 8, in princip.; Sylvest., Ho» Quid vero in eo casu dicendum sit de defen- micid., 1, qua^st. 9; Armil., verb. Irregula* Sione rerum alienarum, dicemus in sectione ritas, num. 41; Navar., c. 27, num. 213; sequenti, ad finem. Maiol., lib. 5, c. 48, num. 9, et alii, quos re« 12. Posterior sententia prsefertur. — Ex fert Covarruvias, dicta Clement., part. 3, his ergo satis ostensum videtur, ra jure anti- § unico, num. 5. Fundamentum potest esset quo, hujusmodi irregularilatem non conti- vel quia tale homicidium non est licitum, cum neri. Possuntque hic addi anliqui canones, in seque diligenda sit vita unius proximi, ao quibus significatur, per homicidium priva- alterius; vel quia licet possit fieri sine culpa, tum, sine culpa, et sine voluntate factum, non est casus in jure exceptus, quia dicta non incurri irregularitatem, c. Hi qui arbo- Clementina solum loquitur de defensione vitae res, cum duobus seq., d. 50. Et facit etiam c. propriae. Quia te, eadem dist., ubi videtur sermo esse 2. Secunda et vera sententia. — Non tamen de illo, qui in defensionem liberlatis suae, ne semper sub obligatione. — Nos tamen conse- scilicet a Saracenis in captivitatem adducere- quenter loquendo contrariam sententiam ve- tur, eos occidit; de quo dicitur, nullo modo riorem existimamus, quam Covarruvias et inde canonice judicari, quia non sua sponte alii supra citali consequenter etiam tenent, fecit. At vero si standum esset in rigore con- et Major, in 4, dist. 15, quaest. 30. Et in pri- trariae sententiae, quod sola defensio propriae mis suppono, licitum esse innocentem defen- vitae excuset irregularitatem, non sufficeret dereamorte, etiamsi necessesit aggressorem defensio propriee libertatis, quod illi textui interficere, ut est communis sententia, quam repugnare videtur, el per sese videtur valde ex Alciato, et aliis refert Julius Clarus, verb. absurdum. Et si quis dicat, libertatem aequi- Homicidium, num. 28, quam Navarr. et alii parari vitae, respondemus ita aequiparari, ut admitlunt. Et ralio est, quia magis est dili- non sint idem, neque cum omnimoda aequali- gendus proximus innocens, quam propria tate. Et ideo si talis acquiparatio admitlitur, bona, vel externus honos ; sed hacc licet de- hinc nos colligimus, jura non esse cum illo fendere cum occisione aggressoris, si neces- rigore intelligenda; ideoque aequiparationem saria sit; ergo et proximum. Imo sunt qui extendendamesseadomnemlegitimam culpae censeant, hoc cadere sub obligaliouem prae- excusationem, ratione cujus homicidium non cepti, propter ea jura, quae dicunt, partici- censeaiur propria sponle factum, sed vi, et pem esse culpae, qui mortem proximi potest coaclione ipsiusmet aggressoris exortum. impedire et negligit, c. Error, 83 dist., c. SECT. III. AN HOMICIDIUM IN DEFENSIONEM PROXIMI, ETC. 481 Non inferenda, 23, quaest. 3, cum similibus, incongruum, vel inhabilem ad officium suum; et favet c. Dilecto, de Sent. excom., in 6, ergo qui ex obligatione naturalis praecepti ubi dicitur, licere unicuique pro repellcnda occidit unum, ut defendat alium, servatis le- proximi injuria suum imperliri auxilium; gibus moderalae defensionis, non potest inde imo si possit, et negligat, videri injuriantem fieri irregularis, alias fieret ineptus ad offi- fovere, ac esse participem ejus culpae. Ve- cium suum. rumtamen non censeo hoc esse sub obliga- 4. Evasio. — Eluditur. — Dices, hoc argu- tione, nisi in aliquo casu, in quo persona, mentum ad summum procedere de clericis, quae defendenda est, maxime necessaria sit qui ex officio res sacras administrant; imo reipublicae, vel princeps ejus, vel proprius de illis, aiunt aliqui, solum probare, non fieri pater, aut similis, juxta ordinem charitatis, irregulares ad usum suscepti Ordinis, quia vel aliquam justitiae obligationem, ut late jam sunt in eo officio constituti, et ad illud Navarr., in Manuali, c. 24, num. 17 et 18; habent jus acquisitum ; nihilominus vero fieri Covarruv., dicta Glement., 3 p., § 1, num. 7, irregulares, ne ascendant ad superiores Or- et in regula Peccatum, 2 part., § 3, num. 4; dines, in quorum officio nondum sunt consti- cum Panormitano, cap. 1 de Offic. delegati, tuti. Sed hoc non recte dicitur, tum quia num. 5; Sylvest., Homicidium, 1,num. 10; distinctio hsec applicata ad praesentem ca- juxta quorum sententiam regulariter nulla sum, nullum habet fundaraentum in jure, sine intervenit hic obligatio, quia licet charitas quo in praesenti materia loqui non possumus; obliget ad defendendum proximum, non ta- tum etiam quia constitutus in inferiori Or- men cum tanto discrimine alterius. Nam dine, v. gr., subdiaconatus, etiam habet jus etiam propriam vitam non semper tenemur ascendendi ad superiores Ordines, nisi illis defendere cum tanto damno proximi. Et licet fiat indignus; non est aulem minus inconve- unus sit innocens, et alter iniquus in eo facto, niens, quod homo amittat hoc jus, vel quod tamen illa non est sufficiens ratio obligatio- fiatinhabilis,propterobservationempreecepti, nis cum tanto detrimento alterius proximi. ad usum talis juris potius quam ad usum Maxime si necessarium sit (prout regulariter Ordinis suscepti. Quae ratio procedit eliam de conlinget) propriam vitam periculo exponere laicis, nam licet non habeant officium cleri- propter alium defendendum; de qua lalius in cale, tamen habere possunt; non ergo debent 2. 2, quaest. 64, art. 7. fieri inhabiles propter observationem prae- 3. Probatur hxc sententia in defensione ex cepti simpliciler imposili et praevenientis (ut obligatione. — In praesenli ergo, quando ho- sic dicam) eorum voluntates; in quo distin- micidium non solum fit licite, sed etiam ex guuntur a ministris justiliae, de quibus infra. obligatione, longe verisimilius est non in- Acdenique perse est absurdum dicere, laicos curri irregularitatem, ut in particulari nota- fieri irregulares per aliquod homicidium, per vit Cardinalis, dicta Clement., de Homicid., quod, servata eadem proportione, non fieret queest. 18, et Castro, lib. 2 de Lege pcenali, clericus irregularis, quia si ibi intervenit c. 14. Et ratio est, quia tale homicidium nec sufficiens defectus lenitatis, majorem inde- culpabile est, ut supponitur, nec moraliter centiam inferet in clerico quam in laico. voluntarium, ex duplici capite. Primo, quia Itaque quando intervenit absoluta obligatio non est intentum, sed per accidens sequutum talis defensionis, haec res magis certa videlur. ex tali defensione , ad quam quodammodo 5. In defensione licita, non tamen ex obli- cogit ipsemet aggressor, supposito nalurali gatione, eadem sententia suadetur. — Idem amore patris ad filium, vel filii ad patrem, et tamen censeo dicendum, quoties defensio li- similium personarum. Secundo, quia ipsamet cita est, quamvis non cadat sub obligilio- lex sub obligatione quodammodo cogit ad tale nem, dummodo fiat cum moderamine incul- homicidium, etiamsi homo, quantum est ex patae tutelae. Hocautem probandumesteodem se, fortasse nollet talibus actionibus se im- discursu, quo usi sumus in praecedenli sec- miscere. Et confirmatur ex D. Thom., 2. 2, tione, quia irregularitas in eo casu non colli- quaest. 40, art. 2, ubi ait : Nulli, qui est de- gitur ex Clemenlina de Homicidio, neque ex putatus ad aliquod officium, licet id, per antiquiori jure; ergo nulla est. Prior pars quod suo officio incongruus redditur. Unde e antecedentis patet, tum quia in dicta Clemen- converso colligimus, quoties aliquis licite tina non est hoc expressum, quod requiritur cxercetid, ad quod faciendum jure naturali in jure; lum eliam quia argumenlum a con- vel divino compellitur, non posse inde reddi trario sensu in hac materia est inefficax, ut xxiii bis. 31 £82 DISP. XLVII. DE, IIOMICIDIO OB DEFECTUM LENITATIS. sa;pe dictum est; tum denique quia illa Cle- hanc doctrinam objici possunt. Et fateor qui- mentina non tam inducit novum jus, quam dem, conlrariam esse communius receptam; declarat antiquum, juxla veriorem senlen- existimo tamen introductam esse occasione tiam; declaralio autem in uno casu expresso, verborum dictse Clementina3, quse non salis a non excludit alias in casibus, in quibus suffi- prioribus auctoribus expensa videutur, quos ciens siniilitudo rationis inventa fuerit; hic reliqui sine majori examine sequuti sunt, aulem talis ratio invenilur, quia debemus quia verba illa visa sunt fere expressa, ut proximum diligere sicut nos ipsos, et plus- Navarrusloquitur, quicumaddidit/ere, suam quam temporalia bona. Altera pars antece- fere damnavit sententiam, quia c. Is qui, de denlis probatur, tum quia in jure antiquo Sent. excomm., in 6, non requirit jus fere nullus invenitur textus, qui specialiter de hac expressum, sed simpliciter expressum. Eo defensione, vel de hoc genere homicidii lo- vel maxime, quod nec fere expressa sunt, quatur. Deinde favent alia jura, quse signi- neque ullo modo faventia, nisi in quadam ficant, homicidium privatum non induccre specie, seu apparentia, ut satis declaratum irregularitatem, nisi sit culpabile ; qua3 paulo et probatum est. Quod autem Navarrus obji- autea citavimus. Et in hoc sensu est proba- cit de communi praxi, non etiam obstat, quia bile argumentum, quo multi utunlur, quia si quae est talis praxis, ex prrcdicta opinione interficiens clericum in defonsionem proximi ortum habuit, vel etiam quia res saltem sem- non incurrit excommunicalionem, ut estcom- per fuit dubia, et ideo securius judicatum est munis sententia Innocent. et aliorum in c. Si dispensationem petere, preesertim cum his in vero, de Sent. excom. De qua videri polest casibus vix aliquis sit securus de adhibita Covarruv., dicto num. 4, in regula Pecca- moderalione necessaria in tali defensioue. tum, et Julius Clarus, verb. Homicidium, num. 29; ergo neque incurret irregularita- DISPUTATIO XLVII. tem. Quanquam enim hoc argumentum a simili per se non sit efficax, tamen supposito, de irregularitate ex homicidio licito ob quod versamur in materia, in qua sine culpa defectum lenitatis contracto. non incurritur irregularitas, efficax est; ideo enim excommunicalio non contrahilur in eo Hactenus diximus de privatis homicidiis; casu, quia talis occisio fit sine culpa. nunc dicendum superest de his, qui auctori- C. Unde tandem conlirmatur, quia irregu- tate publica fiunt, et consequenter justa sunt; laritas homicidii non conlrahilur, nisi per namsi sint injusta, eo ipso nonsunt ex poles- culpam, aut per spontaneam voluntatem, ut tale publica, sed admiscelur abusus ex pri- in superioribus probatum est; sed in hoc ho- vata voluntale ac polentia. Duo auteni sunt micidio non inlervenit culpa, ut supponimus, modi exercendi hanc potestatem, scilicet, in neque est sponlanea voluntas, tum quia ibi criminali judicio, et in bello, et in utro;;ue non est inlenla occisio, sed defensio, quse modo possunt varia3 personae intervenire : de quodammodo etiam per vim exorta est ab ini- quibus sigillatim dicemus. quo aggressore. Confirmalur praslerea; nam si quis invasus ab alio, ut occidatur, aliquem SECTIO I. vocet ad suam delensionem, et ilii arma pree- beat, ut se adjuvet et defendat, non incurret utrum Judex ^^^b&J* """ sanguinis' irregularilalem, eliamsi ille defensor occidat aggressorem, ut fatctur Navarr., num. 212. \. Conclusio. — Suppono in tota hac dis- Quia qui polest se defendere per seipsum, putalione sermonem esse de persona capaci potest etiam per alium; ergo neque etiam irregularilalis, ut excludam hominem non ipse defcnsor liet irregularis. Addo eliam si baplizalum, in quo nondum Christi menibro conlingat defensorem occidi ab invasore, non elieclo non consideratur lenilatis defectus, ut proplerea fieri irregularcm eum, qui ipsum significat Innocentius I, ep.3, c. 3, C. Quxsi- vocavit in suum patrocinium, quia licile id miiiter, 23, q. 3, de quo plura dispulat. 40. fecit, et efiectus cst per accidcns sequutus; Uoc ergo supposito diccndum BSt, judicem cur ergo solus ille, qui ex charitale delcndit, ferentem senlCiiliam in causa sanguinis, ef- eiit pejoris conditionis , quando victoriam fectu seculo, irrcgularem fieri. Est conunuuis joblinel, et interlicit adversarium? Et ita resolutio, qua? probari solet ex cap. Scnien- cliam facilc solvuulur omnia, quoe coutra iianfsauguinis, Ne clerici vel monaohi, etc. SECT. I. AN JUDEX IN CAUSA SANCUINIS FERENS, ETC. 483 Ibi tamen non dicitur, laicos, qui sententiam Est communis sententia in dicto c. Senteutia sanguinis tulerunt, non posse fieri clericos, sanguinis, et in cap. Ad audientiam, de Ho- sed solum ut clericus talem 'sententiam non micidio; Hostiensis, cap. Significasti, eodem diclet aut proferat, quod longe diversum est; titulo; Sylvester, Homicidium, 3, num. 3; imo nec ipsis clericis hoc exercenlibus ibi Navarr. cap. 27, n. 211. Probatur, quia nullo imponitur irregularitas aut alia pcena, sed jure aliter lata est baec irregularitas. Secun- pura prohibitio. Et in cap. Clericis, eodem ti- do, quia per mandatum injustum non habetur tulo, eadem prohibitio solis clericis in sacris irregularitas, non secuto effectu; ergo nec per ponitur, et addilur : Quod si quis tale quid sententiam justam. Tertio, quia inde non se- fecerit, honore privetur, et loco. Quae verba quitur irregularitas Papalis, ut sentiunt ad- non inducunt irregularitatem, cum significent versarii, et nullibi legilur Episcopo dala pcenam per hominem imponendam. Nihilo- facultas dispensandi in aliqua irregularilate minus tamen certissima est haec irregularitas, ob defectum lenitatis contracta ; ergo nullum queeinillisdecretissupponitur exeap. Ex lit- est. Quare dicti auctores etiam in hoc non teris, de Exces. Pra?lat., ibi : Cum his non consequenter loquuntur. Unde a fortiori con- tantum auctoritatem prxstiterit , etc. Idem stat, nonsatisesseexercuisseofficiumjudicis, colligilur ex cap. 1, dist. 51, et ex cap. In si effectus non estsecutus. Dico autem, exer- Archiepiscopatu, de Raptor., et ex cap. Quae- cuisse, quia exercere actu impediet, nisi desi- situm, 23, quaest. 4, et in cap. Saepe, et cap. natur, ut de curialibus in universum dicemus His quibus, 23, quaest. 8, cum similibus. in sect. 4. 2. Sententia sanguinis quid. — Ad intelli- 4. Judicis nomine quis comprehendatur. — gentiam autem assertionis tres particulae ex- Tertio exponendum est, quid nomioe judicis plicandaesunt: prima est, sententia sanguinis; hic comprehendatur, in quo in primis di- nam ea voce intelligitur sententia mortis, vel cendum est, comprehendi omnem judicem mulilationis; minus enim nocumentum non Summo Pontifice inferiorem. Prior pars certa sufficit, etiamsi reus flagelletur, vel ad tri- est ex absoluta juris canonici locutione; et remes mittalur, vel etiam aliter vulneretur, quia eadem est in omnibus ratio, cujuscum- aut aliquod ejus membrum per tormenta de- que gradus, vel ordinis existant. Sub judice bilitetur. Quod quoad hoc aequiparatur haec autem comprehendimus assessorem, consul- irregularitas omnibus aliis, quae ex homicidio torem, exhortatorem , ac denique omnem contrahuntur; ergo effusio sanguinissine mu- alium cum illo ad sententiam ferendam con- tilatione, vel morle non sufficit, nec etiam currentem, juxta supradictacum proporlione necessaria est, si mors per suffocationem fiat. de cooperatoribus. Posterior pars constat, Nomine autem sententite quodcumque pras- quia Pontifexnon est capax irregularitatis, ut ceptum judicis comprehenditur ; nam si reus supra dictum est. Errat enim Gratianus, 23, ex praecepto judicis vel alimento privetur, quaest.8,a principio, hancexcipiens, tumquia vel rigore carceris ila affligatur, ut inde mo- haec etiam est de jure humano; tum quia cum raliter acceleriter sequalur mors, irregularis Papa sit temporalis dominus, necessaria est fiet, ut nolant Govarr., part. 2, § 5, n. 8 ; illi haec facultas, quam et per se, et per alios Penna, in Direcl. Inquis., 3 part., comment. exercere potest, dispensando cum illis, ne 407, qui alios referuut. hanc irregularitatem incurrant. Imo aliqui 3. Quid particula, Secuto effectu, ibidem existimant. eo ipso quod Summus Pontifex signifcet. — Secunda particula explicanda concedit alicui licentiam exercendi hujus- esl, Secuto effectu, quae ponitur propler quos- modi causas sanguinis, dispensare cum illo, dam asserenles, solam prolalionem talis sen- ut sine periculo irregularitatis id facere pos- tenliae sufficere ad irregularitatem; quod sit, ut quando dat licentiam alicui ad ingre- tenuit Anloninus citans Guillelmum, 3 part., diendum bellum cum armis offeusivis, ut ex tit. 28, cap. 2; imo addit Maiolus, lib. 2, c. 6, Galderino refert Sylvester, Homicidium, 3, n. 3, satis esse exercuisse judicis officium in quaest. 6, in fine. Rectius tamen ipse cuin criiuinalibus, licet nunquam sentenliam tu- Archidiacono in iine subjungit, oportere, ut lerit. Dicendum vero est, licet quis exerceat modus talis licentiae et dispensalionis suffi- hoc officium. proferat sententiam, et proinul- cienler exprimatur, quia si rescriptum solum get illam, si etfectus morlis vel mulilationis contineat licenliam existendi in bello cum quacumque ratione iinpediatur, ne executioni armis offensivis. non statit» intelligitur dari mandetur, non contrahere lrregularitatem. ad usum ouensionis aggrcssivoe, sed solum 484 DISP. XLVH. DE II0MIC1DI0 OB DEFECTUM LENITATIS. defensivse, nisi aliud declaretur, et idem est unde non refert, quod eam habeant ratione de omni simili facultate; nam in hae materia beneficii, aut ratione patrimonii seu tempo- opinor privilegium esse stricte intelligendum, ralis dominii, quia textus indistincte loquitur, quia est valde odiosum ordini clericali. et non est a nobis addenda restrictio, maxime 5. An temporalis dominus committendo al- cum par sit utriusque jurisdictionis ratio. teri hoc munus, fiat irregularis. — Ratio Neque enim illa declaratio facta est in favo- dubitandi. — Conclusio. — Difficultas vero rem (ut sic dicam) beneficiorum Ecclesiasti- est, an princeps vel dominus temporalis de- corum habentium talem jurisdictionem an- legando hancjurisdictionem, velcommiltendo nexam; sed solum propter legitimum usum alteri officium judicis, irregularis maneat. Et talis jurisdictionis reipublicae necessarium. ratio dubitandi esse potest, quia illa videtur Atque ita sentiunt ibi expositores. Imo addo esse causa homicidii subsequuti. Nec satis est ulterius quamvis ibi Pontifex clericos tantum respondere, esse causam remotam, tum quia nominaverit, a fortiori comprehendere laicos etiam judex est causa remota comparatione jurisdictionemtemporalem habentes, etsimili executoris ; et accusator vel tabellio videtur modo eam delegantes, quia per nullam actio- esse causa magis remota ; tamen quia unus- nem fit laicus irregularis propter homicidium quisque eorum in suo ordine est causa subsequutum, per quam non fiat clericus, proxima et per se moralis, sufficit ad irregu- quamvis e contrario fiat clericus irregularis, laritatem; ergo similiter in preesenti. Tum ubi non fieret laicus, quia magis debet esse niaxime, quia dans jurisdictionem, videtur alienus ab omni specie vel concursu homici- esse causa principalis, cujus alius est instru- dii clericus quam laicus; ergo e contrario, mentum;ergo magis influit, et propinquius si talis delegatio, etiam cum effectu subse- in suo ordine ; ergo magis contrahit irregu- quuto, non sufficit ad irregularitatem in cle- laritatem. fai contrarium autem est, quia si rico, neque sufficiet in laico. Et ita sentiunt hoc ita esset, neque Episcopi possent habere ibi Francus, et Dominicus, licet Ancharranus jurisdictiouem temporalem, et illam commit- dissentiat, sine fundamento, quia, licet in tere quoad hujusmodi causas; nec religiosi, textu nominentur clerici, non est cur alii ex- aut aliee personse Ecclesiasticae, quod est cludantur; sed illi nominantur, quia in eis contra usum Ecclesise. Respondeo,ex vihujus poterat esse major ratio dubitandi, eo quod commissionis seu delegationis, si pure ac de- non possint per se talem jurisdictionem exer- bito modo fiat, non incurri irregularitatem. cere. Quod autem laici possint per se uti tali Adjungo autem hanc conditionem, quia ne- jurisdictione, nihil refert ad irregularitatem cesse est. ut talis delegatio non fiat determi- si de facto illa non utuntur, sed aliis commit- nale ad punitionem faciendam per mortem, tunt. Ratio enim a priori semper manet ea- vel mulil;itionem; alioqui jam non tam com- dem, scilicet, quia voluntas committentis ju- mitteretur jurisdiclio, quam daretur manda- risdictionem non fertur ad homicidium, sed tum dc hoinine interficiendo, solaque execu- ad justam gubernationem, et ad hoc per se tio comniiileretur, ct sententia supponeretur dat jurisdictionem, et ideo reliqua, quae se- lala a superiori judice committente. Pura quuntur, accidentaria sunt respectu illius, aulem delegatio jurisdiclionis, vel commissio eique non tribuuntur. officii, quod jure ordinario illam includat, 7. Secundum advertendum ctrca eumdem est, quando indifferenter daturjurisdictio ad textum. — Deinde advertendum est, in eo inquirendum et examinandam causam, et textu sermonem esse expresse de delcgatione juslitiam agendam, sive committatur in ge- jurisdictionis ad speciale factum inquiren- nerali quoad omnia crimina, sive in parti- dum commissa, ut notavit ibi Glossa, verb. culari quoad tale factum. Atque hoc modo Super hoc. Nihilominus, hinc a fortiori con- explicata conclusio habetur in cap. ult. Ne slat idem dicendum esse, eliamsi delegatio cloiici vel monachi, in 6, ubi Pontifex ait, generalius fiat;nam vel est eadem, vel major eleiicos habcntes temporalem jurisdiotionem, ratio, quia quo generalior fit delegatio, eo posse et debere illam delegare sine ullo metu magis abstrahit a pcena mortis, magisque irregularitatis. remota est ab influxu in illam. Atque eadem 6. Primum notandum circa textum hunc. ralione sub delegatione comprehendenda est — Girca quem textum primo advertendum commissio jurisdiciionis ordinarise, quae in- est, generaliter loqui de Episcopis, et cleri- terdum (it a superioreprincipe, vel polosiate, cis jurisdictionem oblinentibus temporalem; quando dat inferiori munus aliquod jure suo • SECT. !. AN JUDEX IN CAUSA SANGUINIS FERENS , ETC. 485 hobens tiilem jurisdictionem. Magis enim vi- movet et incitat ad talem sententiam feren- detur delegatus operari nomine et auctoritate dam; oportet autem, ut de facto habeat hunc delegantis, quam inferior ordinarius nomine influxum juxta dicta de consulente in disp. et auctoritate superioris ; si ergo delegatio 44. Unde hoc maxime habebit locum, quando non sufficitad irregularitatem, nec ordinaria judexest dubius, et propter dictum alteiius commissio sufficiet. Imo ulterius extendi hoc se determinat. Dices : ergo, si judex peccet potest ad leges vel statuta concedenda, in mortaliter non damnando reum ad mortem, quibus poena mortis vel mutilationis propter non polerit confessor sine periculo irregula- crimina imponuntur, nam licet princeps, seu ritatis proponere illi obligationem, et negare dominus temporalis, sive clericus sive lai- absolutionem, nisi illam impleat, quia move- cus, talia statuta faciat, ex vi illorum non ma- ret illum ad sententiam sanguinis ferendam. nebit irregularis, etiamsi inferiores judices Respondeo, in eo casu, et similibus. posse et per illa judicent et pcenas exequantur, quia debere sacerdotem explicare alteri genera- illa aclio per se non ordinatur ad homici- tim quid sit licitum vel illicitum in lali ma- dium, sed ad bonam gubernalionem, et ut teria, et cogere judicem, ut vel officium caveanlur delicta; unde, si mors postea se- omittat vel justam sententiam proferat, nun- quitur, est valde remote et per accidens; quamdeterminateillummovendo ad condem- ideoque multo minus ad irregularitatem suf- nandum hunc in particulari; et ita suo salis- ticit, quam delegalio jurisdiclionis, nam illa faciet muneri et irregularitatem vitabit. legum constitutio de se magis indifferens est 9.Tertiumnotandumcircaeumde7ntextum. magisque universalis. Atque ita notavit Syl- — Tertio circa eumdem textum nolanda snnt vest., Homicidium, 3, q. 7, vers. 9; Maiolus, illa verba : Irregularis censeri non debet, lib. 2 de Irregul., cap. 5, n. 16, et cap. 9, guamvis ipse ballivus, vel alius contra male- n. 9, ubi refert plures. Et a fortiori conclu- faclores adpoenam sanguinis processerit, jus- dit, eos, qui sunt consiliarii principis in con- titia mediante. Est enim difficile hoc ultimum dendis his legibus, ex vi hujus actus non fieri verbum; quid enim si delegatus injuste usus irregulares, quidquid postea sequatur; et est polestate accepta, inique damnando ad idem est licet sint ministri ad promulgandas mortem et interficiendo innocentem? num- hujusmodi leges vel ad alios similes actus. quid propterea delegans fiet irregularis? nam 8. Objectio. — Solutio. — Dices : ergo ita in hoc verbo insinuatur, alioqui superflue etiam licebit dicere judici, pro tali delicto de- positum est, nam licet mediet injustitia, non beri poenam mortis ex ordinatione legis, abs- sequetur irregularitas in delegante. Id vero que periculo irregularitatis, quia illa solum incredibile est; cur enim alterius iniquitas estpromulgatio privata seu notificatio cujus- nocebit Praelato, qui nullo modo particeps dam legis. Respondeo, siid fiat mere specula- illius fuit? Respondeo, sive sententia judicis tive seu in universali et abslracte, nullum justa fuerit, sive injusta, delegantem immu- esse irregularitatis periculum, propter dic- nemesse ab irregularitate, ut recte ibi nota- tam rationem; sic enim praeceptores hoc in runt Glossa, Gardinalis, et alii. Et ratio est, cathedris docent, et non fiunt irregulares, quia delegatio fuit justa, et delegatus excedit nec fierent, eliamsi id docerent quibuscum- terminos ejus contra voluntatem delegantis. que judicibus; nec concionator publice id Nam supra etiam dicebamus, mandantem proponens, et exhortans judices ad vigilan- non incurrere irregularitatem propter exces- dum, et juste gubernandum, exponit se irre- sum mandatarii, nisi quando mandatum fuit gularitatis periculo. At vero si praclice et in injustum, cum tamen mandans immediatius particulari quispiam hoc diceret judici vo- videatur influere in actum quam delegans. lenti detali causa et persona judicium ferre, Addo, particulam illam additam esse in illo sequuto effectu, non careret scrupulo irregu- textu, quia in eo casu videri poterat es§e laritatis, ut ex Hostiense, et Panormitan. ad- major dubitandi ratio; quando enim delega- notavit Sylvester, verb. Homicidium, 3, q. 5, tus injuste judicat, revera non utitur juris- vers. qusest.; et Angelus, Homicidium, 1, dictione delegata, sed abutitur, nec movetur num. 11, et Irregularitas, num. 4; Rosella, a delegante, sed a sua malitia, et ideo tunc ( Homicidium, 4, num. 9 ; et Armilla, Irregu- nulla occasio irregularitatis potest esse in de- laritas, num. 18 ; et colligitur ex cap. Ex lit- legante. Ha3C autem videri poterat esse non- leris, de Excess. Praelat. Et ratio est, quia nulla, quando morsinferturjustitia mediante, mnc illud requivalet cousilio, quod praclice quia tunc delegans dat jurisdictionem, et mo- 48f nWP. xr.vn. de homicidio ob defectom lenitatis. vet snltem in communi ad justitiam exercen- tem, quando reus est persona Ecclesiastica ; dnm; et ideo expressit Ponlifex, hocnon ob- in laicis enim nullo jure postulatur; et ideo stante, non incurriirregulaiitatem in eo casu, nuamvis ex quadam pia consueludineservari quia actio illa de se est indiflerens, et valde soleat, non videtur ita necessaria ad irregu- universalis, et alioqui honesla. Oportet au- laritatem vitandam. tem, ut in eo casu, delegans nec directe nec 11. Improbatur distinctio positx sententisb. indirecte participet injustitiam illam. Dico -~Cap. At si clerici, de Judiciis. — Cap. De» autem indirecte (aliud enim membrum per gradatio, de Poenis, in G. — Cap. Si quis se notum est), quia si talem jurisdictioncm sacerdotum, 11, quccst. 1 . — Concil. Trident., committat cum morali periculo talis injusti- sess. 13, cap. 4 de Reform. — Sed in primis tia>, et sine sufficienti examine et cognilione non video magnum discrimen inter laicum et personee, cui illam commitlit, effectus injaste clericum, quoad tradilionem, qufe fit brachio subsequutus illi imputabitar, ac proinde irre- seculari, nam quando Ecclesia degradat cle- gularitatem non effugiet; illa tamen magis ricum, directe et per se solum privat illum erit exdelicto indirecte voluntario, quam ex privilegio clericali, et excludit illum a sua defectu lenitatis jurisdictione, non vero dat judici seculari jurisdictionem in illum; et hoc sensu dicimus Inquisitores tradentes reos mortis, et de cri- non tradere illum per se et directe, sed con- mine convictos, brachio seculari, cur non secutione quadam, quia ille privatus privi- fiant irregulares. legio statim est materia apta jurisdictionis temporalis, ut supra disputando de degrada- 10. Quorumdam sententia. — Quarto hinc tione declaravimus, et insinuatur satis clare inlelligilur ratio, ob quam Inquisitores non in dicto cap. Novimus, ibi : Qui fuerit degra- fiunt irregulares, etiamsi brachio seculari datus, tanquam exutus privilegio clericali, tradant reos mortis de crimino convictos. In seculari foro per consequentiam applicetur. qua re aliqui dislinguendum putant de reis, Et ideo fortasse in dict. cap. Ad obolendam, si sinl laici, vel Ecclesiastici. Nam in laicis tam de laico quam de clerico heerelico dam- censent rem esse claram, quia nec Inquisito- nabili dicitur : Secularis relinquatur arbitrio res proferunt sententiam mortis in ipsos, nec potestatis. Et Govarr., dicta Relect., part. 2, delegant jurisdictionem, sed remittunt cau- §5, num. 7, dicit tutius essc, quod Inquisi- sam proprio judici alias habenti jurisdiclio- tores non tradant sic damnatos judici secu- nem in talem personam; et ideo laicus non lari, sed eos condemnent coram judice laico, tam dicilur tradi ab Inquisitoribus curiee se- atque ita damnatos a propria jurisdiclione cuhri quam relinqui, ut nolavit Glossa, in dimittant, ut ipse postea suum munus exe- cap. Ad abolendam, de Reeret., verb. Laicus, qualur. Verumtamen, cum et antiqua jura, et indicavit Eymericus, in Directorio, 3 part., et Concilium Tridcntinum verbo tradendi in nono modo terminandi processum fidci, ulantur, non est in illo vis facienda , nec n. 198. At vero quando reus est Ecclesiastica propter illud injiciendus scrupulus; sed con- persona, tunc nonnulla major est difficultas, sideranda est res , quae per illud verbum quiaEcclesia videlur tuncjurisdictionemdare significari intenditur, quae non est direcla ad ferendam sententiam in talem personam. traditio, sed indirecta per remotionem prohi- Unde licet Ecclesiaslicus judex per seipsum bentis. Unde, ablato privilegio, non aliter non ferat sententiam mortis, tamen, quia ju- traditur clericus seculari curiae quam laicus; risdictionem illam committit in particulari, ablatio autem privilegii per se non spectat ad post sententiam latam declaratoriam delicti, senlenliam sanguinis, et ita sine periculo et cum aliis circumstantiis, cum quibus mors irregularitatis fieri potest talis privatio scu est moraliler infallibilis, ideo videlur illa degradatio per judicis Ecclesiastici sentcn- quaBdam moralis cooperatio, et satis proxima tiam. Et ideo ha3C differentia inter clericum ad homicidium. Propler quam causam cen- et laicum non multum refert ad vitandam sentinlroductamesse o jure iricap. Novimus, hanc irregularitatem, media intercessione de Verb. signific, intercessionem illam, qua aut sine illa; nam, si aliqua hic esse potest Ecclesiasticus judex efficaciter debet pro reo occasio irregularilatis, non est tradilio juris- intercedere, ut circa mortis periculum circa dictionis, sed nialerialis (ut ila dicam) tra- eum sententia moderetur. Quae diligentia ne- dilio vel dereliclio talis personai in eorum cessaria ccnsetur ad, vitandam irregularita- inanibus, a quibus statim interhciendus est, SECT. !. AN JUDEX !N CAUSA SANGUINIS FERENS, ETC. 487 et eo aniino (quantum apparet) ut interficia- omnes Inquisitores eorumque consultores, ut tur, quia Inquisitores tanlum agunt de pu- habeant liberam facultatem dicendi senten- niendo tali homine. tiam in hujusmodi causis absque periculo 12. Intcrcessio judicis Ecclesiastici pro reo irregularitatis, et tradondi reos brachio secu- quem brachio seculari tradit, quam sit neces- lari. Undo ipse concludit, nunc non esse saria. — LexHispanix. — Deinde, quamvis nccessariam dictam intercessionem ad fu- in dict. cap. Novimus, ponatur illa csere- giendam irregularitatem, quia proedicti Pon- monia , non tamen ibi dicitur essc necessaria tifices hanc nccessitatem abslulerunt. ad vitandam irregularitatem, neque in eum 13. Rofensis sententia. — Iiejicittir. — fincm proponi. Imo neque videtur ibi consti- Aliter vero Rofensis, art. 33 contra Luthe- tui pra?ceptum rigorosum de hac re; nam rum, prope finem, quando hoereticus est licet verbum debet, quo ibi utitur Ponlifex, relapsus, negat pro illo esse inlercessionom aliquando indicet pneceplum, tamen non faciendam, nam aut esset ficta, aut si ex semper, nisi vel maleria, vel alioe circum- animo fieret, esset iniqua, quia esset de re slantire litteroe ad hoc cogant, quod in illo injusta; et ipsimet Inquisitores suspectum textu non habet locum. Maxime cum non di- haberent judicem secularem, qui hos non rigantur verba ad personam judicis, sed in damnaret ad mortem; idemque dicendum genere dicatur : Debet autem Ecclesia effica- erit de hceretico pertinaci vel negativo. Unde citer intercedere, etc. Denique si illa inter- consequenter addit, cap. Novimus, non de cessio necessaria est ad vitandam irregulari- his loqui, sed de illis flagitiosis clericis, qui tatem (ut fortasse est probabilius), profecto post degradationem ita sunt digni poena seque necessaria est in personis laicis quam mortis, ut tamen aliquo juslo colore vel titulo in clericis, quia licet ille textus de clericis possit secularis judex illam pcenam mode- loquatur, illud est, quia non agit tantum de rari ; tunc enim recte potest, ac propterea crimine hoeresis, sed de omnibus deliclis, debet Ecclesiasticus judex efficaciter interce- propter quae clerici degradantur et tradun- dere, ut ita fiat. tlsec vero exposilio nova est, tur curioe seculari; ratio tamen, ob quam et contra reliquos Doctores, et contra com- postulari potest illa intercessio, eadem est in munem usum, et plane aliena a mente Ponti- laico et in clerico, nimirum, quia occasione ficis, in dict. cap. Novimus. Quamvis enim Ecclesiastici judicii talis persona in evidenti Innocentius ibi non loquatur in particulari periculo mortis constituitur. Alque ita sen- de hserelicis relapsis, loquilur tamen in ge- tire videlur Covarr., dict. num. 7, dicens, nere de his, qui ab Ecclesiastico judice tra- hocessepermissum Ecclesiasticis judicibus in duntur seculari, etiamsi inevilabiliter pcena favorem fidei, et ne delicla maneant impu- mortis afficiendi sint juxta communes leges; nila; tamen ad ostendendam Ecclesiaslicam et ideo illa limitatio non habet fundamentum mansueludinem talem modum praescriptum in textu; imo repugnat illis verbis ejus : esse, servandumque esse ad vitandam lalem Propter hoc vel aliud flagitium grave, non irregularitatem; quod est probabile propter solum damnabile, sed damnosum. Nec vero jus illud, quod ita videtur cousuetudine inter- intercessio in eo casu ficta est, aut iniqua, prelalum. Unde eliam in legibus Hispanise, quia in primis fit, ut judex Ecclesiasticus non partita 1, tit. 6, 1. 60, his verbis idem con- videatur pelere supplicium mortis a po- sulilur : Pero su Prelado deve rogar por el, testatc seculari, nec desiderare illud. Deinde que le aya alguna merced, si quisiere, quae fit,ut Ecclesiasticusjudex, quantumestexse, verba eliam sufficiunt ad vitandam irregula- ostendat animum absolvendi polius quain ritatem, ut notavit Penna, in Directorio In- damnandi, elhocmodo dicitur efficaciter in- quisit. , part. 2, comm. 20. Credit tamen tercedere, non quidem absolute petendo, ut ritum illum esse diversum a ritu cap. Novi- ita fiat, sed quoad juste et licite ficri possit mus, esse tamen sufficientem ex dispositione quod vere et ex animo fieri potest. Igitur, illius legis. Quod non placet, quia lex civilis sive hasc interpellatio necessaria sit ad vitan- neque immulare, neque introducere poterat dam irregularitatem, sive non, praHcrmit- circa hoc novum ritum, sed lanlum referre tenda non est, tum quia pree se fert pietatem, juris canonici disposilionem. Et ita intellexit tum propter jus commune et consuetudinem, ibi Gregorius Lopez, el Covarr. supra. Hefert tum propter majorem severitatem; nam sine autem idem Penna ibidem, Pium V, exten- dubio utilia sunt omnia juris adminicula, ut disse quamdam concessionem Pauli IV, ad in eo casu tollatur omnis irregularitatis scru- 48S DISP. XLVH. DE HOMICIDIO pulus. Quamvis in rigore propria ratio, ob quam non incurritur, esse videatur, quia in his casibus judex Ecclesiasticus nec dat juris- dictionem seculari judici, nec dictat senten- tiam sanguinis, neque ad illam inducit, sed solum declarat delictum, et reum Ecclesiasti- cis pcenis afficit, permitlitque, ut a seculari brachio capiatur et judicetur; in quo non concurrit per se ad mortem, sed valde per accidens. SECTIO II. Utrum accusator in causa sanguinis fiat irregularis. 4. Ratio dubii. — Sermo est de accusa- tione justa; nam si accusatio sit injusta, ma- nifesta est irregularitas, non ex defectu lenitatis, sed ex delicto. Et hinc nascitur ratio dubitandi ; nam accusator, quamvis sit justus, est causa homicidii, per quod indu- citur irregularitas saltem ex defectu lenitatis; ergo hanc participabit accusator. Nam in hac materia, generalis regula est omnes volun- tarie cooperanles ad homicidium, participare irregularitatem, quam tale homicidium in- ducit. In contrarium vero est, quia si non esset fidelibus liberum, jus suum per accusa- tionem postulare in similibus causis, magna licentia nocendi daretur iniquis hominibus, ex quo magna incommoda provenirent, et toli Christianse reipublicee, et singulis ejus personis. 2. Cap. 2 de Homicid., in 6, exponitur. — Dux conditiones, ut accusatio hsec irregula- ritatemnoninducat. — Circa hoc exponendum a nobis est cap. 2 de Homicid., in 6, et illius occasione dicemus omnia, quse in hoc puncto necessaria sunt. Declarat ergo ibi Pontifex non fieri irregularem clericum per talem accusationem, etiam secuta morte vel muti- latione accusati, dummodo in tali accusatione duo serventur. Primum est, ut accusator petat emendam sibi fieri, et provideri, ne contra eum talia de csetero prxsumantur. Aliud est, ut expresse proteslelur quod ad vindictam seu pcenam sanguinis non intendat. Si ergo hsec serventur, vilatur irregularitas, quia expresse ita disponitur. Ratio autem, qua3 movit Ponlificem, est supra insinuata, ne detur pravis hominibus materia et licentia inferendi innocenlibus injurias. Unde quando illa concurrunt, talis accusatio non censetur cooperatio, neque excitatio ad homicidium, sed rcputatur qusedam justa defensio, ct ex- citatio lantum ad actionem vel satisfactio- OB DEFECTUM LENITATIS. nem justam; alius autem effectus est per accidens et prater intentionem sequutus. Neque est dubium, quin necessaria sit ex- terna protestatio, quia jus illud expresse eam requirit ad vitandam irregularitatem. Quia enim actio illa exterioris accusationis speciem quamdam habet inductionis vel occasionis homicidii, voluit jus, ut etiam exterius occasio illa vel indecentia , quoad fieri posset, lolle- retur. Estque optimum consilium, ut statim cum ipsa accusatione fiat; si tamen tunc omittatur, non erit substantialis defectus, dummodo ante latam sententiam fiat, ut significavit Covarr., dict. §, num. 2, quia tunc potest habere effectum intentum, et in dict. cap. aliud non praescribitur. 3. An protestatio debeat procedere ex inte- riori affectu. — Dubilari aulem polest primo, an oporteat hanc protestationem ex animo fieri, vel sufficiat exterior, etiamsi accusalor interius desideret, ut sententia sanguinis contra accusatum proferatur. Multi censent, licet in exteriori foro excusetur ab irregula- ritate, tamen in conscientia non excusari, nisi etiam interiori animo et desiderio fiat. Sylvester, verb. Homicidium, 2, quaest. 8, et Navarr. , cap. 27, num. 226, qui referunt Hostiensem, Joan. And., Dominicum. Ratio eorum est, quia protestatio a jure requisita, est vera, et non ficta aut mendax. Contra- riam tamen sententiam existimo veriorem, quam tenet Covarr., dict. § 5, num. 3, cuni Felino, in cap. Postulasti, de Homicid., ubi cum Joanne Andrea declarat illam intenlio- nem esse de consilio, non de necessitate. Covarruvias utilur ea ratione, quia lex hu- mana non fertur in actus internos, nec propter illos irregularilas contrahitur. Sed hsec ratio, nisi aliquid amplius addatur, non convincit, ut Navarr. notavit, quia, licet lex humana non puniat, vel praecipiat interiorem actum per se sumptum, punit tamen, vel proecipit actum externum, ut manantem a tali interiori, et interiorem, ut conjunclum exteriori; et ita in praesenti potuit irregulari- tatem imponere propter accusationem faclam ex tali animo vel cum tali protestatione ficta. 4. De potestate igitur mihi non est dubium, sed factum nego, quia in illo textu nulla fit mentio interioris intentionis, sed tantum ex- terioris protestationis expressae; ergo dum- modo haec fiat, sufficienter servatur illa Iex, qualiscumque sit interior voluntas. Quando- cumque enim lex preccipit aclum exteriorem, solum pnecipit illum iuteriorem, qui necassa- SECT. IT. AN ACCUSATOR 1N CAUSA SANGUINIS FIAT 1RREGULARIS. 489 fios est ad substantiam talis actus, et non est: ergo non est extendendum ultra eas per- prohibet alias intentiones accidentales, et sonas, quibus in jure expresse ponitur. Et internas, dantes extrinsecas malitias, nisi confirmatur; nam secluso iilo jure posset hoc cxpresse declaret, ut qunndo prohibet laicus sine irregularitate jus suum pelere hoc fieri ex odio, vel aliquid simile; in prae- coram judice seculari, nulla facta prolesta- senti autem textu nihil tale cxprimitur. Fal- tione; ergo per illud novum decrelum non sum ergo est protestalionem illam in eo casu est limitata haec facultas in laico, cum de illo non esse talem, qnalem jus requirit ad excu- non loquatur. Antecedens patct, quia in sandam irregularilatem; nam est protestatio actuali congressu seu illatione injurise laicus expressa, ut supponimus, et jus nihil aliud potest defcndere se, et bona sua absque irre- requirit. Cum autem objicitur, quia jus non gularitate, ut dictum est; ergo quamvis illa- requirit fraudulentam protestationem, res- tam injuriara nou possit vindicare, nec bona pondemus primo, non requirere illam neque sua propria auctoritate recuperare, potest approbare; neque vero illam excludere, sed per judicem se indemnem tueri absque irre- admittere ut sufficientem ad irregularitatem gularitate, quidquid inde sequatur. vitandam; sicut Ecclesia non praecipit com- 6- Eliam in laico protestatio requiritur ad munionem sacrilegam, admittit tamen ut irregularitatem vitandam. — Nihilominus sufficienlemad vitandam aliquam censuram. communiter Doctores ratelligunt proleslatio- Deinde, quamvis protestatio illa respectu nera hanc etiam laicis esse necessariam, pravce voluntalis seu desiderii fraudulenta Navarr., cap. 27, num. 213 et 214, et 226; videatur, tamen respectu intentionis legis Covarruvias, dict. §5; Soto, 5 de Juslitia, non est fraudulenta, neque in rigore continet quasst. 4, art. 9, circa finem; Ledesma, 2 mendacium, quia per eam non profitetur part. 4, quoost. 26, art. 2, et comrauniter accusator se non habere inlernum odium vel Summistae, et juris interpretes in diclo cap. 2 desiderium, sed quod per eam accusationem de Homicid., in 6, et in cap. Olim, 1, de non intendit vindictam sanguinis, quod po- Restit. spoliatorum, ef, in cap. Gravis, eodem test simul stare cum illo odio vel desiderio; titulo, ubi prrecipue Panormitanus et Imola. potest enim quis velle alteri mortem, et nolle Ratio autemest, quia inillocapitenon ponitur ut ex actione sua causetur. hoc tanquam novum gravamen, sed polius tanquam remedium a jure inventum ad vi- An decisio dicti cap. 2 etiam in laicis locum tandam irregularitatem; nam hsec incurrenda habeat. fuisset ex vi talis accusationis, quae ex se moralis occasio est mortis subsequutae ; quia 5. Protestatio in laico sufficit advitandam tamen illud erat valde onerosura fidelibus, irrecjularitatem. — An sit in laico necessaria. ideo a jure inventus est modus ille, ut per — Ratio dabitandi. — Secundo dubitari po- eum impediatur, quoad fieri potest, moralis test, an decisio illius textus in clericis tanlum concur'- .s ad homicidium, quatenus per eam. locum babeat, vel extendi debeat ad laicos, protestationem declaratur, accusationem, et etiamsi textus ille de solis clericis loquatur. voluntatem, a qua procedit, non tendere ad Respondeo duo haberi ex i)Io jure. Unum est, mortem accusati. Juxla quam sententiam di- facta illa protestatione non incurri irregulari- cendum est, etiam ante illud decretum libri G, tatem in eocasu; aliud est, necessariam esse accusatorem laicum fuisse incursurum irre- protestationem ad vitandam irregularitatem. gularitatem in eo casu, quia accusatio abso- Quoad primum , non est dubium , quin illa lute non est defensio; et ideo ratio supra facla concessio ad laicos extendatur, propter ratio- non procedit, alioqui idem de clericis pro- nem supra factam, quod actio, quae in clerico baret, quia in ipsa actuali injuria etiam illi non censetur cooperatio ad homicidium se- possunt se defendere. Constat autem, ante cundum jura, neque in laico censeri potest. iilud novum jus clericos accusantes sine pro- Item quia clericus magis debet esse separatus testatione in simili casu futuros fuisse irregu- ab omni specie et umbra horaicidii, quam lares, quia in illo cap. 2 non est eis imposita laicus. Item, quia lex quoad hoc est favora- prolestatio tanquam novum gravamen; ergo bilis, et ideo amplianda, ubi eadem vel si nunc fit irregularis accusans siue tali pro- major ratio militat. De altera vero parte testatione, raulto magis antea. Imo quod potest esse dubilandi ratio, quia protestatio antea, etiam cum proteslalione, fieret irregu- illa sub ea necessitate imposita, onus grave laris, multi Canonislee sentiunt in dicl. cap. «90 DISP. XLVII. DE IIOMICIDIO OB DEFECTUM LENITATIS. Olim, et dict. cap. Gravis, et videri potest justitia exigente; quod codcm modo exponen- Villadiego, de Irregul., cop. 6, num. 51; quod dum est, quo aliud simile explicuimus prrc- si verum est, idem erat de laico, quia nullum cedente sect., circa cap. ult., Ne cleriei vel extabatjus, quod Iaicos in hoc exciperet, vel monachi, in 6. Oportet ergo, ut occusator majus gravamen clericis imponeret. Imo in justitiam postulet, et nullo modo judiccm in- cap. Seditionarios, 46 dist., absolule dicitur, ducat ad injustam sentcntiam ferendam; injuriarum suarum ultores non esse clcricos alioqui, quantumvis protestetur, non vitabit ordinandos, quod necessario intelligcndum irregularitalem. Imo existimo, ut non solum est de his, qui ulciscuntur, usque ad defor- petat rem justom, sed etiam per justas et mationem; et ibi non distinguilur, quod per legitimas probaliones. Itaque si quis verum se vel per judicem faciant. Igitur jus illud delictum in accusatione proponeret, quia ta- commune est clericis et laicis, quoad hoc. men illud erat oceultum et probari non pote- rat, induceret faisos testes et per eos convin- An prwter prxdictas duas conditiones, alia ceret reum, vel si precibus aut muneribus requiratur ad irregularitatem vitandam. induceret judicem, ut contra ordinem juris sine sufficienti probatione, sallem semiplena, 7. Prima conditio. — Tertio dubitari po- interrogaret et torqueret reum, doncc ab co test, an semper hoc liceat, vel cum quibus confessionem exlorqueat, existimo tunc, se- circumstanliis. Quidam existimant non sem- quulo effectu mortis vel mulilationis, non per licere, sed quando non subest aliud re- vitari irregularitalem. Quia tuncnon fit justi- medium ad recuperandum damnum illatum. tia exigente, sed contra justitiam; nam Iicet Ila refert, et sequitur Sylvester, verb. Homi- in re ipsa videatur postulari sequilas quan- cidium, 2, quaest. 8, et ibidem Angelus, et tum ad compensalionem damni illati, tamen Tabienn, verbo Jrregularitas, 3, §8, et non- modus est iniquus, et (ut ego existimo) eliam nihil favent Felinus et Panormitanus, in contra justitiam commutativam, quia in re cop. Postulasli, de Homicidio, et Navarrus, nihil aliud est, quam propria aucloritate, et consil. 9 de Homicid. Nihilominus non censeo per quamdam virn moralem vel fraudem in- hanc limitationem esse necessariam, quia ferre mortem proximo ad recuperandas res textus absolute loquitur, et concedit illam alias. Hanc aulem justitiam noluit Iex cano- facultatem, et quia non solum eam concedit nica fovere, et ideo sine dubio in eo casu non propter damni satisfactionem, sed etiam vilalur irregularitas, sed solum quando juste propterprovidentiam in futurum, ne contra proceditur ex parte accusaloris. Tunc aulern, accusatoris personam talia de cxtero prcesu- licet fortasse judex excedat vel injusle agat, manlur, qu83 providenlia moraliter adhiberi dummodo accusator non sit causa talis injus- non polest, nisi per superiorern, si debito litiae, etiamsi fortasse illam proevideat fulu- modo adhiberi debeat. Et ita alii auctores ram ex malitia judicis, non incurret irregu- sine tali limitatione loquuntur. laritalem, nam ipse solum petit, quod juslitia 8. Secunda conditio. — Improbatur. — Sc- exigente fieri potest et debet. cundo alii adhibent limitationem, dummodo 9. C. Postulasti, de Homicidio, exponitur. pcena sanguinis non sit infallibilis et cerla, — Neque obslat dict. cap. Poslulasli, quia juxla c. Poslulasli, de Homicid.,etc. Tua nos, ibi agebatur proprie de restitutione deciina- § utt., eod. titul. Dico tamen limitationemnon rum Ecclesia3. debilarum, quarn potuissont esse veram, neque ex diclis juribus colligi. debitores facere sine periculo sanguinis ; ta- Ita Felinuset Joannes Andr., dict. cap. Poslu- meu, quia ex vi sua malitia restituturi erant, lasli : Etiamsi (inquiunt) accusator cerlissime inde oriebatur periculum; qute ratio sufficiens sciat reum moriturum. Probatur primo ex erat in eo casu ad excusalionem irregularita- vcrbis illis dict. cap. 2 : Quamvis alias in tis, et ideo Pontifex illam rcddidit, uon ex- tali casu de jure clebeat pcena sanguinis irro- cludens raliones alias, nec do aliis casibus gari; ergo quamvis talis pcena sit ccrta de loquens. Secundo dicitur, probabile csse se- jure, et quamvis conslet moralitcr factuin cundum antiqua jura hoc non licuisse sine esse sufficienler probandum, acdenique licet periculo irrcgulantatis, nisi in eis casibus, ia pro ccrto crcdatur judicem mortcm illaturum, quibus secundiun jura non erat imposita justitia cxigenle, non incurritur irrcgularitas, pama moitis vel inulilalionis, ut signiiicavit B8ffl lucc oinnia in illo lextu claro proponun- Glossa, vcrb. Irrogari, in dict. cap. 2, ita tui'.- Soluui est expendendum verbum iilud, exponens dict. cap. Puslulasli. Atque eodem SECT. II. AN ACCUSATOR IN CAUSA SANGUINIS FIAT IRREGULAR1S. 491 modo possct rcsponderi ad aliud §, cap. Tua etiam civilis illa, qua petilur prccservalio a nos; quamvis ibi non excusetur irregularitas darnno inferendo? Hae ergo ratione sempcr propter ignorantiani vcl incertitudinem even- licet pro injuria illata officium judicis per tus, nulla enim de hoc fit mentio; sed solum accusationem implorare, et si debilo modo fixcusari videtur, propter honestntem actio- fiat, ob eam rem non incurretur irregulnrilas, nis de se valde remotas ad homicidium, neque ut in dicto textu significaiur, et in cilalo eliam est ibi sermo de accusatore, sed potius de cap. Postulasli; lunc ergo adjuncta protesla- teste, de quo infra dicemus. tione nihil cst periculi. 10. Tertia circumstantia. — Expenditur. 11. Quarta circumstantia. — Prima. — — Tertia limitatio et maxime apparens est, Quarla limilatio est, ut accusator in propria ut accusalio sit in causa civili, non aUlem causa postulet, non in alicna. Quae vidclur pure criminali; civilem voco, non quia non habere fundamenluui in dicto cap. 2, ibi : De agatur de delicto, hoc e-nim et est conlra laicis suis malefactoribus; non ergo de alie- textum et involvit repugnantiam in casu, nis;et infra: Petunt emendam sibi fieri et pro- sed quia tantum agendum est de recupera- viderine contraeos, etc. Ubi semper refertur tione damni illali per tale delictum , non accusatio et inlenlio ac effeclus ejus ad com- autem de vindicta delicli; quee dici solet late modum ipsius accusatoris. Ratio autem reddi causa civilis, vel criminalis civiliter tractata. potest, quia jus proprium, vel ad propriam Unde, si reus paratus sit ad restituendum, defensionem vel conservationem, est maxime vel satisfaciendum integre sponte sua sine nalurale, et ideo in favorem ejus illa specialis coactione judicis, vel si injuria talis fuit, ut concessio facta est, quse non potest a nobis nullam aliam admiltat satisfactionem pra^ter ultra verba legis extendi. Ita tenet Felinus, in vindictam, tunc non potest accusatio fieri c. Postulasti, de Homicidio, et dicit esse com- ctiamcumprolestationeabsque irregularitatis munem sententiam, quam Navarrus, cap. 27, periculo, quia tunc solum criminaliter agilur, num. 213, Covarruvias, dict. § 5, num. 5, et et nullo modo civiliter; criminalis autem actio alii statim citandi sequuntur; limitant tamen per se tendit ad punitionem; ergo, si punitio illam ex Cajetano, 2. 2, q. 33, art. 7, distinc- in tali casu per legem est definita ad pcenam tionem facientes inter accusationem et de- sanguinis, aclio illa directe tendit ad talem nunciationem. Undelicetdicantaccusationem pcenam. Ilanc limilationem ponit Felinus in in causa aliena fieri non posse sine periculo diclo cap. Postulnsti; requirit enim, ut accu- irregularitalis, denunciationem tamen ex. sator prretendat interesse, alias protestatio, charilateadmittunt fieri posse.Fundari autem ait, esset inanis. Idem significant Panormita- debent ^ion in dict. cap. 2, cum dicantillud, nus et alii. Sed videlur intelligendum de in- loqui tanlum in causa propria, sed in hoc, teresse, quod est in reparatione damni re- quod nullibi talis denunciatio est prohibila, cepli, vel in cuslodia, aut prseventione, ne utstatim patebil; addunt veroservandas esse similes violenlice fiant. Ilaque solum hoc quasdam conditiones. Prima est, si denun- sensu vera est limitalio, quod accusatio non cialio sit de malo, quod in futurum imminet; debet directe ad vindictam et pcenam fieri; nam totam rationem hujus rei ponunt in lege tunc enim procedit oplime ratio, quod talis churilalis de subveniendo proximo, et libe- protcslatio vana esset et repugnans accusa- rando illum a gravi periculo, quod respicit tioni, per quam direcle induceretur judex ad futurum nocumentum. Nam si damnum sit sanguinis effusioncm ; seclusa auletn hac jam illalum, cessat occasio defensionis. Ad directa accusatione, si observentur caetera, vindictam aulem vel restitutionem procuran- quse in illo cap. 2 definita sunl, non erit ne- dam non obligat, nisi fortasse in eo casu, in ccssaria alia limilatio. Nam in illo capite quo post unum danmum illatum timcrelur dalur licentia accusandi, non solum ad emen- aliud, vel nisi damnum illud semper pendeat dam, id est, recompensationem damni, sed in futurum, quia, videlicet, recuperari non eliatn ad implorandam judicis providentiam, potest res ablata, cujus perpetua amissio ne contra eos talia de cxtero prccsumantur; esset grave nocumenlum proximo. Semper qucc quidem providentia, licet ex parte judi- tamen ha3C denunciatio respicit nocumentum, cis non fiat sine punilione, ex parle postu- quod impediri vel recuperari potest. lanlis illam potest dici actio civilis polius 12. Secunda circumstantia. — Secundo quam criminalis. Nam si est actio civilis, qua postulare videtur Cajetanus, ut non solum petilur reparatio daumi illati, cur non erit liceat, sed eliam necessarium sit ex lege 492 DISP. XLVIl. DE ITOMIClDIO OB DEFECTUM LENITATIS., charitatis talem denunciationem facere; nam dicit solum esse necessariam protestnlionem in hoc preecipue fundatur, quod lex Ecclesise in eo casu quoad forum exterius. Sed eadem non prohibet illa, quce sunt de lege naturali, difficultas procedit de exteriori foro. Unde necestverisimile, quodclericus fiat inhabilis non video quo fundamento inter utrumque ad sacrum ministerium, propterea quod im- forum hic distinguat. Igitur consequenter pleat legem charitatis. Et quidem in casu loquendo in hac sententia dicendum est, pro- obligationis prsccepti mihi videtur res indu- testationem illam, quse ex natura rei neces- bitata, propter rationem factam. Neque est saria visa fuerit, postulandam esse, et non simile, si quis objiciat, judicem fieri irregu- aliam; videlurautem ex natura rei necessaria laremdandosentenliam, eliamsi praccepto ad illa, quse sufficiat, ut mens denunciantis salis hoc tenealur; nam haec est obligatio subse- exprimatur, nimirum non intendere nec pos- quens (ut sic dicam) voluntatem habendi et tulare punitionem, sed solum ut damnum exercendi tale munus; alia vero est obligatio proximi impedialur; quod ex natura rei est praeveniens voluntatem, orta ex ipsa rei necessarium ad vitandam cooperationem vel natura seu lege charitatis. Majus mihi dubium inductionem ad homicidium, etiam justam, et est, an sit necessaria praecisa obligatio, quia consequenter ad vitandam irregularitatem, etiam non videtur esse intenlum Ecclesise, supposita generali lege Ecclesiastica. impedire licilum usum cbaritatis in defensio- 44. Quarta circumstantia. — Quarta con- nem innocentium, ut in superiori sectione in ditio est, ut denunciatio talis personae sit simili puncto dictum est; et ideo quando medium moraliter necessarium ad impedien- periculum actu et in particulari imminet, dum illud malum, nam si alia via impediri probabile censeo satis esse, quod talis denun- potest, vel si sufficit denunciare in communi ciatiosit actus misericordiae. Imo hoc etiam periculum nocumenti, nonnominando in par- indicant dicti auctores, dum aiunt, hoc non ticulari personam malefactoris, lex charitatis solum hobere locum in defensione boni com- non obligat, neque permittit uli tali medio; munisseu reipublicse, sed etiam iu defensione nam eadem charitas, quae inclinat ad vitan- privatae personce innocenlis, nec solum in dum malum unius proximi, inclinat etiam ad casu homicidii, sed etiam in casu rapinae et vitandam infamiam et detrimentum corpora- hujusmodi, cum tamen respectu privatse per- lem alterius, et ideo ita eligit prodesse uni, sonee saepe possit hoc esse licitum et non ut non obsit alteri, si potest. Unde haec con- obligatorium, quia non semper tenemur uni ditio virtute continetur in secunda; nam haec proximo subvenire cum tanto dispendio alte- facultas oritur ex lege charitatis, et ideo lunc rius. conceditur, quando servatur ordo charitatis. 13. Tertia circumstantia. — Tertia condi- 45. Quando absque irregularitate liceat tio a Cajetano posita est, ut denunciatio fiat accusatio in causa aliena. — Haec sententia cum expressa protestatione, quod solum fit quantum ad hoc posterius de usu denuncia- ad cautelam et defensionem proximi, non ad tionis, quando necessarius est ad prsevenien- vindictam sanguinis, et consequenter, ut de- dum vel vitandum grave malum proximi, nunciatio non fiat per verba, quae inducant mihi maxime probatur. Et fortasse Felinus et ad capiendum vel puniendum malefactorem; alii Canonistse, licet indistincle loquantur, non idem Covarruvias et Navarrus, supra, et in intendunt hanc partem de necessaria denun- cap. Inter verba, corollar. 58, num. 222, et ciatione negare: quse maxime indubitata est, in Summ., cap. 48, n. 54, etcap. 24, n. 41. quando talis deuunciatio cadit sub praecepto Hsec conditio videtur probari a Cajetan., ex charitaiis. Hinc vero ulterius addo, conse- dicto cap. 2, dum ait, esse protestationem quentcr idem dicendum esse de accusatione adhibendam , ut denunciator conformet se in aliquo casu; suppono enim ex D. Thom., canoni. Sed consequenter loquendo, non vide- Cajetano, et omnibus, in 2. 2, q. 68, art. 1, tur posse colligi ex illo capite, quia illud agit accusationem aliquando esse in prsecepto deaccusatione,hicautemloquimurdedenun- propter commune bonum, quando alia via ciatione,quse juxta prsedictosauctores facilius damnum multitudinis impediri non potest, et conceditur, et ideo extenditur ad causas alie- per accusationem potest, quia potest probari nos; ergo licet ex vi illius juris protestatio delictum, etjudexfungiofficiosuo. In eo ergo requiratur ad accusationem, non est exten- casu, quo aliquis accusat ex prsecepto, non denda ad denunciationem, quia essetaugere incurrit irregularitatem. Et ita Cajetan., licet rigorem. Unde Navarr., dict. cap. 48, n. 54, non meminerit accusationis, illam non exclu- SECT. II. AN ACCUSATOR IN CAUSA SANGUINIS FIAT IRREGULARIS. 493 dit, sed utitur verbis communibus, scilicet, veniatur ad sententiam sanguinis, illa sola licere coram judice proponere, aut judici re- utendum est, et non ad accusationem proce- velare, etc. Et eodem modo loquitur Soto, dendum, ne quis obligetur ad producendos Rclect. de Tegen. secret., membr. 2, q. 4, testes et convincendum reum, atque ita effi- cap. 2, infine; tamen, quaest. 5, cap. 3, circa caciter promovendamcausamsanguinis,quod fin., utitur verbo denunciaudi; lib. autem 5 vitandum est quoad fieri possit, ad vitandam de Justit., quaest. 5, art. 4, ad 4, utroque irregularitatem. modo loquitur, unde non videtur aliam diffe- 16. Discrimen inter accasationem in causa renliam agnoscere inter denunciationem et propria et aliena ad vitandam irregularita- accusationem , praeter infra assignandam. tem. — Sed dicet tandem aliquis : quid ergo Atque in eumdem censum trahendi videntur discriminis est inter accusationem in causa Covarruv. et Navarr., qui Cajetanum sequuti propria vel aliena? Respondeo, primum et sunt. Tunc autem maxime suntservandae aliae maximum esse, quod in causa propria potest conditiones, praesertim protestatio sufficiens, quis libere accusare facta protestatione, sive et quod non sit alia via lenior et suavior, qua alia via possit res suas recuperare vel dam- possit communi bono satis provideri. Unde, num impedire, sive non possit, quia in tali licet contingere possit, ut non obstante suffi- causa hoc non solum licet nalurali jure defen- cienlia alterius medii, adhuc sit licita accu- sionis, sed speciali jure positivo, ut supra satio ex zelo justitiae, pensatis condilionibus circa primam limitationem declaratum est. personre puniendao in exemplum aliorum, ut At vero in causa aliena hoc solum licet, in notavit Cajet., dicto art. 1, quaest. 68, nihilo- ordine ad irregularitatem vitandam, quando minus non vitabit quis irregularitatem, si ex non suppetit alia via praeveniendi damnum tali accusatione sententia sanguinis ejusque vel periculum, quia hoc solum «jonceditur ex executio sequatur, quia ad vitandam hanc naturali jure defensionis innocentis. Secundo irregularitatem non satis est accusationem hinc fit, ut in causa propria certa sit excusa- esse licilam, sed oportet, ut sit etiam neces- tio irregularitatis, etiamsi homo non teneatur saria ad proximorum defensionem, quia alias accusare, sed solum licite possit; in causa jam illa cooperatio ad homicidium voluntaria vero aliena juxta sententiam magis receptam est, cum nec ex natura rei, nec ex praeceplo necessaria sit obligatio accusandi; nam licet sit necessaria. Quoad hoc vero eadem ratio dixerimus, probabileessesufficerejustamde- est in denunciatione; nam quarta conditio fensionem proximi per accusationem, quam- supra positaetiamindenunciationealiaslicita vis non sit ex obligatione, tamen in praxi locum habet. Unde quod supra dicebamus, aliud videtur securius propter communem probabile esse, sufficere denunciationem esse sententiam. Tertio, in causa propria non licitam, quamvis non sit in prTceplo, intelli- oporlet, ut periculum certi nocumenti in par- gendum est, quandoalioqui est necessaria ad ticulari immineat, sed sufficit injuria illata, proximi defensionem; potest enim esse ne- cum illa communi ratione, ut in fulurum non cessaria, ct nihilominus non essein praecepto, praesuaiantur similes injuriae vel ab eadem propter extrinsecas raliones excusantes; nam persona vel ab aliis. At vero in causa aliena timor damni inferendi uni proximo excusat necessarium est, ut nocumentum in futurum oblig-itionem liberandi alterum a periculo, et immineat in particulari ex determiuato de- tunc proceditsuperior doctrina. Illa vero cum licto, quod sit quas iu fieri, ut sic dicam, seu eadem proportione et probabilitate locum in actuali aggressione, a quo proximus defeu- habet etiam in accusatione licita et non prae- dendus sit per mauum judicis, ut satis expli- cepta. Nam juxta doctrinam D. Thom. et catum est. communem, propter periculum privatae per- 17. Quid per causam propriam in data doc- sona? nemo tenetur accusare alium, quan- trina intelligendum. — Ultimo quteret ali- tumvis accusatio videatur necessaria, ac quis, quid per causam propriam intelligen- subinde licita sit; tunc ergo videtur talis dum sit, an sola injuriapersonalis, velaliquid accusalio sufficiens etiam ad vitandam irre- amplius, quia coarctatio ad propriam perso- gularitatem, propter rationes supra tactas de nam videtur nimia ; si autem admittatur ali- proximi defensione. Atque ita inter accusa- qua extensio, vix apparet quibus termiuis lionem et denuncialionem nulla rclinquitur limitanda sit. Multi Doctores sub causa pro- differenlia, nisi quod ubi denuncialio sufficit, pria comprehendi censent non solum injuriam ci ex illa minus periculi immiuet, quod per- propriae personee, sed etiam propinquorum, 495» DISP. XLVI!. DE IIOMlCtDIO OB DEFECTUM LENITATIS. ut sunt cognati aut propinqui, fratres, pa- judice laico est injusta et iniqua; et similis rentes, etc. Quod est probabile. Tamen, ut erit sanguinis sentenlia, si inde sequatur, et possimus aliquam certam regulam assignare, ita non poterit excusari irregularitas, quae et ut teneamus proprietalem verborum tex- tunc non erit tantum ex defectu lenitatis, sed tus, necessarium est dicere, tantam esse homicidii voluntarii. Aliud verbum est : debere conjunctionem, ut alterius injuria io Penes secularem judicem ; nam penes Eccle- propriam personam censeatur redundare, siasticumsemperhoclicuit, necest necessaria qualis censetur regulariter esse inter pa- protestatio, quia Ecclesiasticus judex non rentes et filios, et fratres inter se, non vero potest procedere ad sententiam sanguinis. in aliis gradibus, nisi specialis aliqua ratio Quod si fortasse procedat usque ad declara- intercedat, ut si injuria fiat in mea domo, vel tionem criminis digni tali poena, relinquendo personse, quse existit sub cura et protectione personam rei in potestate brachii secularis, mea, vel cum alia simili circumstantia, quae adhuc accusalor non fiet irregularis, quamvis interdum rion solum inter amicos, imo ali- protestationem non praemittat, quia ejusactio quando etiam inter exlraneos facit ut injuria in Ecclesiastica sentenlia terminatur, nec afterius tanquam propria repuletur. Atque magis potest irregularitatem inducere, quam ob similem causam potest dominus accusare ipsamet sententia. Quod si fortasse Eccle- propter injuriam factam famulo, vel man- siasticus judex temere procedat usque ad cipio, non solum propter nocumentum, quia sanguinis sententiam, ita ut irregularis ipse lscditur in re sua, sed etiam propler injuriam fiat, non propterea accusatori ad irregulari- propulsandam et similem preecavendam. At- tatem imputabitur, per se loquendo, quia ejus que majori ratione polest Preelatus Ecclesiee accusatio ad hoc non tendebat, neque ipse conqueri dainjuriis suorum clericorum, vei censeri potest causa illius damni; secus vero implorare auxilium magislratus secularis ad esset, si ex malitia talem sententiam procu- propulsandam injuriam, vel nocumentum il- rasset vel ad illam concurrisset. Atque idem latum suee Ecclesiee, juxta dict. c. Pervenit, dicendum est, quoties accusator coram judice nam lieet ipse magislratus ex officio teneatur etiam seculari agit causam, quee ex se non has injurias vindicare, non expectata Epi- meretur deformationis pcenam, ut notarunt scopi acusatione, juxta 1. Si quis hoc genus, Navarr., Covarr., et alii citatis locis; nam, C. de Episc. et cler., nihilominus ipse Epi- licet contingat imponi.talem pcenam, vel ex scopus habet. facultatem petendi judicis offi- malitia judicis, vel ex supervenientibus occa- cium et providentiam contra talem reum; sionibus, non impulabitur accusatori, nisi neque est, quod timeat irregularitatem, facta forte potuerit et debuerit praevidere pericu- prolestatione in causa sanguinis, quia inju- lum, atque illud cavere. riam illam merito potest repulare tanquam 19. Tertium verbum est : Petunt emen- suam. Etsimile est de quolibet alio, ad quem dam, etc. Non enim excludit omnem aliam ex peculiari officio aut jure spectet cura al- actionem prieter accusationem, sed potius terius personoe, cui injuria facta est. hanc concedendo, concedit olias per se cum 18. Conclusio ex dictis. — Expenditur illa conjunctas, ut sunt querelam prosequi, dict. cap. 2 de Homicidio, in 6. — Accusans praesentando testes, et alia efficiendo, quee reum coram judice Ecclesiastico non indiget ad vincendam causam necessaria sunt, ut ex protestatione. — Neque coram seculari, si communi senlentia notavit Navarr., consil. 9, cvimennonestdignumpxnadeformalionis. — de Homicid. Qui addit ex Ancharrano et Ex his igitur concludo, ut aceusatio liceat in Franco, etiam post latam sententiam posse causa sanguinis ad accusatorem pertinente, petere execulionem ejus, et ut malefactores facta protcslalionc, absque periculo irregu- capianlur. Dubitat vero, an ante latam sen- laritatis, non esse necessariam aliquam limi- tentiam possit accusator pelcre, ut male- tationcm, preeter hanc, quod servcntur con- factor capiatur, magisque dubitat, an possit dilioncs vel circumstanliee in dict. cap. 2 indicare locum, ubi comprehendi possit fur, insinuatee, cujus nonnulla verba notanda vel an possit eum detinere donec capiatur, sunt. Pritnum est illud : Qui de laicis suis quia hee actiones non vidcnlur necessarioe ad malefactoribus; uam de clcrico malefactore recouipensalionem damni illali, et magis per- accusatio facienda est corain judice Eccle- linent ad criminalem execulionom senlentiae, siaslico; et ila non habet locnm hrec consti- cui coopcrari nonlicct sinc discriinine irregu- tulio, ut slatim dicetur;si aulein iiat coram laritatis, quam ad pelitionem juris sui, quae SECT. II. AN ACCUSATOR IN CAUSA SANGUINIS FIAT IRREGULARIS. 405 sola conceditur. Et confirmari hoc potest; vociferantem manere irregularem; nam si nam si quis clamet, ut fur comprehendatur, licet capere et detinere sine irregulnritate, et inde sequatur ejus mors, non excusalur ab a forliori licebit clamare, ut ab aliis detinea- irregularitate, ut videtur esse communis sen- lur. Nego eliam, communem opinionem csse tcnlia, quam refert Covarr., dict. § 5, num. 3, in conlrarium, nam auctores, qui citantur, etMaiol., lib. 5, cap. 48. § 4, n. 7; ergo minus vel pauci sunt, vel non loquuntur in boc licet illum capere et judici ad mortem tra- sensu, sed in posteriori. Supponimus autcm dere. illum, qui sic clamat, esse ipsummet, qui pa- 20. Circa hocNavarr.,dictoconsil.,distinc- titur furtum, seu qui habet jus accusandi fu- tione utilur; nam si fur sit fugitivus, licitum rem; oportet autem,ut protestationcm postea erit detinere, vcl indicare locum ut capiatur, faciat, ut evitet irregularitatis periculum; si quia tunc est medium neccssarium ad effec- autem qnis clamet in furto alieno, ita de illo tum sententiae et satisfactionem accusatoris; judicandum est, sicut de accusante in causa secus veroest, quandomalcfactor nonestfugi- aliena. In posteriori autem casu incurritur tivus, sed capi poterit a judice, quia tuncnon irrcgularitas, et in eo expresse loquuntur est medium neccssarium. Quod confirmat ex Innocent., Hostiens. et Abb., in cap. Signifi- siinili distinclione juris civilis, quod debitor casti, de Homicid., et dc illo intclligendi sunt fugitivus capi polest auctoritate privata, non Summistae, Angel., Homicidium, 2, num. 4; vero qui non est fugilivus, 1. Ait prxtor, §Si Sylvesler, queest. 17; Tabiena, Irregularitas, debilorem, ff. Si in fraudem creditorum. Mihi 2, num. 19; Armill., num. 33; nam licet ab- vero distinctio non videtur necessaria, tum solute loquantur, quando latro occidilur, ci- quia juxta subjectam materiam vix potest tant tamen praediclos juristas, et ideo juxta esse reus, qui non sit persona fugitiva in or- illos exponendi sunt; in eo autem casu si dine ad judicis comprehensionem, et semper homicidium sit intentum, irregularitas erit est periculum, quod capi non possit, quamvis homicidii voluntarii; alioqui erit casualis, ct contingat in uno esse plus quam in alio; tum oportebit periculum esse proevisum, aut in- etiam quia supponimus actionem accusatoris caute ignoratum, quia sic vociferans operam alioqui esse licitam, sive per detentionem dat rei licitse, scilicet, defensioni bonorum; fugientis latronis, sive per indicia data judici non enim debet clamare ut occidatur, quod ad ejus comprehensionem ; tum denique quia per se notum est, sed ut impediatur, vel fu- supposito jure dicti cap. 2, non est necesse getur, vel quid simile. Ita fere Sylvest., su- medium esse necessarium simpliciter, sed pra , et quasst. 16, et Covarruv., supra, et satis est esse utile. Dico igitur, illud totum sumitur ex dict. cap. Significasti, et intelli- posse fieri sine irregularitate. Quod tenet ex- gendura est juxta supra dicta de bonorum presse Covarr., citans plures, dict. § 5, n. 4, defensione. in fin., etTabiena, Irregularitas, 3, num. 8, argumento c. Tua nos, § ult., de Homicid. SECTIO III. Idem tenet Maiolus, lib. 2, cap. 7, num. 1, . ... ... citans Sneculatorem Idemciue colli»itur ex Utrum ferens testimomum m causa sanSumis justa, citans specuiaiorem. luemque coiii0uur ex sequuto effectu, fiat irregularis. Ancharrano et Franco, quos citat Navarrus. Parum enim referre videtur, quod captura 1. Ratio dubitandi. — Ratio dubitandi fiat ante vel post latam sententiam; semper sumi potest ex cap. Tua nos, § ult., de Ho- enim ad eumdem finem ordinatur. Non or- micid. Ubi pnebens judici signa comproban- dinatur autem ad criminalem executionem tia delictum latronis postea occisi non ccn- tantum (tunc enim fieri non posset sine dis- setur irregularis; illa aulem aclio sequivalet crimine irregularitatis) , ~sed ordinatur ad testimonio, vel certe majus est illo, quia non civilem execulionem, id est, ad reslitulionem solum certius, sed etiam evidentius osteiulit damni illati. dcliclum. In contrarium vero est, quia lcslis 21. Vociferans adversus latroncm, qui in suo dicto et actione est causa homicidii sub- ipsa fuga occidilur, non fit irrcgularis. — scquuti; ergo cooperalur judici, et sic parti- Ad confirmalionem de vociferante adversus cipat eamdem irregularilatem cum illo. lalronem, qui ca occasione occiclitur, distin- 2. Coimnunis sententia. — Communis sen- guendum est; aut enim occisio fit postea a tcntiaest, eum,qui tosiimoniumdicit in causa judice, vel fit statim in ipsa fuga vel captura criininali, sequuto effeclu, fieri irregularem. a privatis homiuibus. lu priori casu nego Quam ;cael Glossa, Abbas, Fclinus, et alii 496 DISP. XLVII. DE HOMICIDIO OB DEFECTUM LEMTATIS. qnos refert et sequitur Covarr., dict. § 5, quando intervenit praeceptum judicis obli- num. 6, in fin.; et Navarr., cap. 27, num. gans in conscientia, vel coactio cadens in 212; el Maiolus, lib. 2, cap. 8. Qui distinctius constantem virum. Nam his duobus casibus quam alii explicat, quod licet testis judicis videri potest, non incurri irregularitatem praecepto coactus, aut per vim vel melum, propter hujusmodi testimonium, maxime si qui in virum constantem cadat, cogatur de- cum protestatione fiat, quod solum ad vitan- linquenlem revelare, semper erit irregularis, dum peccatum, vel proprium nocumentum, etcitat Tabienam, verb. Irregularitas, num. et non in damnum alterius fit. Ratio est, quia 22, ubi id affirmat, non quidem de illo qui in illo casu neque intervenit culpa, nec fit solum testificatur veritatem, sed de illo qui actio pure voluntaria ; ergo nec irregularitas indicat alium judici, vel alteri quaerenti illum ex delicto, neque ex defectu lenitalis ibi con- ad mortem. Et idem sentit Sylvester, Homi- trahitur. Deinde applicatur ratio supra ad- cidium, 3, quaest. 7, vers. Sextum, et in ducta ex Cajetano circa obligationem chari- quaest. 2, idem simpliciter dixerat de teste; tatis, quia scilicet nemo fit inhabilis in suo in neutro autemloco explicat hoc procedere, officio, eo quod impleat charitatis obligatio- etiamsi ex justo timore vel praecepto hoc nem; haec enim non minus urget in obliga- faciat. Idem tenet Antonin., 3 part., tit. 28, tione justitiae, quae quodammodo major est, cap. 2, in princ. Fundamentum praecipuum et in obligatione obedientiae, quee illam eliam est, quod est propositum de cooperatione, includit. Qui enim fieri potest, ut quispiam quse major est in teste quam in accusatore, incurrat in pcenam vel defectum legalem, quia accusator non ita movet judicem ad propterea quod praecepto superioris obediat? ferendam sententiam sicut testis; accusator Dices :etiamjudexobeditIegi,quandopcenam eliam agit pro se, testis vero in causa aliena. sanguinis lege taxatam imponit, et nihilomi- Et protestatio non censetur sufficere in teste, nus fit irregularis. Respondetur, hanc obe- quamvis accusatorem excuset,quia testis non dientiam judicis seu necessitalem ejus fun- sua defendit, sicut accusator. Unde ad hanc datam esse in propria voluntate, qua se ad irregularitatem probandam necesse non esfc tale munus seu ad talem causam applicavit; aliquod jus afferre, ubiexpresse feratur, nam unde dicere possumus, obligationem illius continetur in his, quae eos faciunt irregulares, esse quasi conditionatam et quoad specifica- qui quovis verbo, aut facto ad homicidium tionem tantum,nonabsolutam et quoadexer- cooperanlur, ut cap. De his, et Si quis vi- citium; nam si vult judicis munus exercere, duam, cum aliis, dist. 50, addendo, testem debet juste et secundum leges judicare, ab- nullo jure excipi, eliam facta protestatione, solute tamen non cogitur esse judex; neces- sicut excipitur accusator. sitas autem et obligatio testis est absoluta, ut 3. Probatur conclusio in teste accedente ad culpam et inobedientiam vitare possit; non testimonium ferendum vohmtarie. — Haec enim solum obligatur, ut dicat verum si tes- communis sentenlia indubitata esse debet, tificatur, sed simpliciter ad testificandum quando testis voluntarie accedit ad testimo- obligatur; et ideo absurdum videtur, quod nium ferendum in causa criminali, sive ultro obediendo irregularis fiaL se offerens, sive rogatus ab accusatore, sive 5. Confirmatur eadem pars. — Et confir- vocatus a judice simplici mandato sine coac- matur ex ratione Pontificis, in dict. cap. 2 de tione vel obligatione in conscientia;nam Iicet Homicid., in 6, ubi accusalio cum protesta- in his casibus non peccet testificando, sup- tione permittitur clericis, ne delur malefac- ponimus enim et causam esse justam et tes- toribus materia trucidandi et depraedandi tificationem veram, nihilominus quia testi- ipsos clericos, quae daretur, si clerici non ficatio est simpliciter spontanea, sufficit ad possent de suis malefactoribus conqueri. Ilaec irregularilatem ex defeclu lenitatis contra- vero ratio et dispositio inefficax esset, si cle- hendam. Neque in hoc occurrit aliqua diffi- rici non possent testes produccre, qui absque cultas, quia, licel testificatio videatur esse periculo irregularitatis posscnt saltem a ju- sola veritatis assertio, tamen practica et in dice per praeceplum cogi ad testinionium di- particulari facto proposita, movet et est causa cendum; seepe enim non potest probari veritas actus, et ideo voluntarie facta sufficiet ad nisi per clericos, qui magis deterrebuntur a hancirregularitatem. munere testificandi timore irregularitatis, 4. Argumenta pro parte negativa de testi- quam a munere accusandi, quia minus coin- ficante ex prxcepto. — Difficultas autem est, niodi inde sperant; inutilis aulem esset accu- SiXT. III. AN TESTIS IN CAUSA SANGUIMS FIAT IBREGULAfilS. 497 satio,si non posset adhiberi probatio. Quod si mortis vel mutilationis quoad hoc eadem erit clerici tunc testificari possunt, multo magis ratio, si munus illud voluntarie assumpsit; laici, tum quia facilius ad hoc cogi possunt si vero fingamus esse personam privatam, a jjudioe seculari; in clericis enim necessa- quoe omnino cogitur praecepto, in primis non rium erit Praelati mandatum, quod difficilius habet in eo locum ratio proxime sumpta ex obtinebitur; tum propter rationem ssepe tac- dict. cap. 2, quia illud ministerium non est tam, quod omnia, qua3 licent in hoc genere necessarium ad finem et effectum accusatio- clericis sine irregularitate, licent etiam laicis, nis, prout fieri debet cum protestatione re- servata proportione; tum denique quia sa>pe quisite. Deinde in tali persona est peculiare evenit delictum non posse probari nisi per scandalum et peculiaris infamia, rationje cu- laicos, qui timore irregularilatis avertentur jus non potest ab irregularitate excusari. De etiam a testificando. Ergo concessa illa facul- militibus autem dicemus postea.Tandemcoa- tate accusandi sine irregularitate, concessum firmatur haic pars, nam ibi non est propria censeri debet quidquid ad finem et effectum voluntas, sed praecepti necessitas; ergo non ejus necessarium est. Nam hoc etiam princi- potest effectus sequutus ad defectum lenitatis pium in jure manifestum est, concessa potes- imputari ; quis euim dicat hunc defectum tate ad aliquem usum, concedi etiam omnia, fuisse in Abraham, eo quod ex prsecepto Dei quae ad illum necessaria sunt. filium interficere voluerit? Sicut etiam esset 6. Objectio. — Solutio. — Instantia. — defectus lenitatis, imo et homicidium sui, vi- Confirmatur ultimo eadem pars. — Dices : tam propriara prodigere in manibus inimici hoc argumento probaretur, omnes ministros sine causa; tamen ex praecepto Dei vel Proe- justitise posse sine irregularitate cooperari in lati id facere, quando oportet, non est defec- tali causa, quia etiam sine illis non posset tus lenitatis. Ergo in preesenti casu in quo accusatio ad effectum perduci. Respondeo, versamur, non potest actio illa imputari ad esse dissimilem rationem, quia illi omnes ex defectum lenitatis; ergo nullum superest fun- officio sunt voluntarie deputati ad talia mu- damentum sufficiens irregularitatis. nera, sicut de judice dicebamus ; et ideo I.Argumenta pro partenegativa, detestifi- quamvis necessarii sint in republica, non cante ob metum gravem. — Similiaargumenta oportuit eis speciale privilegium concedere, fieri possunt de lestimonio dicto per vim vel ne tales causas impediantur, quia nullum est metum cadentem in constantem virum, quia de hac re periculum; nunquam enim desunt tunc illa actio non potest dici ex defectu leni- ministri, qui haec munera exerceant propter tatis, cum sit quodammodo moraliter coacta. utilitatem temporalem, non obstante irregu- Item ibi non est culpa, nequeplena voluntas; laritate. At vero ad testimonium ferendum ergo deest utrumque fundamentum irregu- non sunt aliqui ex officio deputati, sed est laritatis ex causa sanguinis. Item illud est particularisactioprivatse personae, etnon vo- unum ex mediis, quibus judex uti potest ad luntaria, id est, non sine coactione aut obli- promovendam causam et accusationem. De- galione praecepti. Sed urgebis : ergo, si con- nique ipsemet accusator, ut res suas recu- tingeret te esse advocatum, tabellionem, vel peret et similia damna praecaveat, potest similem ministrum, qui vellet concurrere in sine irregularitate accusare cum protesta- ea causa, non esset irregularis, si ex pree- tione; ergo et testis in preedicto casu. Patet cepto judicis ad hoc compelleretur ; conse- consequentia, quia ille tunc potius agit de quens autem est falsum, alias neque executor damno proprio vilando quam alleri inferendo. sententiae suis manibus occidendo hominem Unde illa testificatio solum videtur esse quae- fieret irregularis. si id faceret preecepto ju- dam defensio sui per actionem per se et in- dicis; et idem dicendum esset de mililibus trinsece honestam; damnum autem, quod et similibus, quod videtur absurdum. Res- alteri inde sequitur, est peraccidens respectu pondeo : primo de illis ministris, qui ex officio testificantis, quia neque est directe volunta- sunt deputati ad hsec munera, neganda est rium, ut supponimus, neque etiam indirecte, sequela, quia licet in particulari causa ad cum non tenealur illam actionem vitare, ne agendum ex praeeepto compellantur, illud sequatur tale damnum. Confirmatur ex dict. habet originem ex voluntario usu talis officii, cap. Tua nos, quod videtur huic sententiaa et ideo expresse in ipso jure extenditur h?ec favere, quia ibi judex misit nuncios ad scho- irregularitas ad ministros, ut statim videbi- larem quemdam, ut exponeret si quae sciret mus. Secundo de ministro exequente pcenam de fure, vel traderet iutersignia, quae ille xxui bis. 32 498 DISP. XLVH. DE HOMICIDIO OB DEFECTUM LENITATIS. misil satis magna ; rcspondit Pontifex nullum impedimentum incurrisse; illa autem mani- SECTIO IV. festalio seu traditio signorum quaedam testi- f.catio fuisse videtur. Accedit quod in cap. Utrum curiales ****** J»stiti* *» canato crimim- _ . . »-,.,.. r hbus nreguiares fiant. Qui cum fure, de Furtis, dicitur reum esse furti, qui furti conscius quaerente possessore 1 . Conclusio. — Curiales qui dicantur. — non indicat, ubi siguificatur hoc esse in prae- Innocentius III, epist. 24, cap. 2, hos omnes cepto juris canonici; ergo qui illud impleve- irregulares esse dicit, et habetur in cap. 1, rit, non fiet irregularis, licet inde sequatur d. 51. Nam licet in fine ita concludat : Qui- supplicium sanguinis. cumque tales ordinati fuerint, cum ordinato- 8. Argumentd solvuntur. — Ad haec vero ribus suis deponantur, quce verba videntur argumenta dicendum est, ad sumrnum pro- pcenam per judicem ferendam continere, et bare in causa civili modo supra explicato, ubi respectu ordinatoris sine dubio talia sint, directe non agitur de causa sanguinis, sed de nihilominus ex prcecedentibus verbis constat interesse alicujus, non incurrere irregulari- hujusmodi personas prohiberi, neordinentur, tatem, quando quis licite testimonium prae-* atque adeo fieri irregulares ratione talis mi- bet, et maxime si id faciat ex praecepto vel nislerii. Verba autem, quibus hr ministri coaclione superioris; tunc enim licet per acci- significantur, sunt : Curiales, qui dumparent dens sequatur condemnatio in poena sangui- potestatibus, qux sibi sunt imperata, fece- nis vel deformationis, non imputatur testi, runt, etilla: Quiin forensi exercitatione ver- quia dabat operam rei licitae, et per se non sati sunt. In quibus verbis primum obscurum cooperabatur illi effectui, nec de tali actione est, quinam sint curiales, qui ex tali rnunere est specialis prohibitio propter periculum irregularitatem contrahunt. Nam Glossa ibi ejus; quod si aliquod sit et praevideatur, satis tantum exponit, id est, officiarii; sed intelli- erit tunc protestationem praemittere, sicut de genda est juxta subjectam materiam, nam denunciatione dicebamus. At vero in causa generali appellatione dici solent curiales, qui criminali digna morte vel mutilatione, nullo in curia principis versanlur, et in ea munus modo polest effugere testis periculum irregu- aliquod exercent ad ipsammet curiam spec- laritatis, etiamsi maxime compellalur prae- tans; et nunc vulgari sermone maxime ita ceptc vel comminatione judicis, quia haec vocantur (quasi per antonomasiam) officiales sunt accidentalia etextrinseca, quae non con- Romanse Guria3, qui ad preesentem conside- siderantur in jure, etalioqui actio illa semper rationem non spectant, ut per se notum est. participat indecentiam moralis concursus di- Curiales ergo secundum subjectam materiam recte et per se ordinati ad sanguinis effusio- dicuntur, qui in quacumque seculari curia nem. Et per hoc satisfit omnibus objectio- ministri sunt in causis sanguinis, quomodo- nibus et exemplis. Jura autem ultimo loco cumque ad illas cooperentur, ut sunt tabel- citata parum urgent; nam cap. Tua nos, liones, procuratores , sollicitatores et infe- § ult., loquitur de homicidio quodam casu et riores etiam ministri, qui vel denunciant, vel per accidens subseculo respectu cujusdam scribunt sententiam, vel aliquod simile mu- scholaris, qui ibi judicatur ab irregularitate nus exhibent, utaperte habetur in dict. cap. irnmunis; praeterquam quod ille testis pro- 1, 2 et 3, d. 51, et ex omnibus scribentibus. prie non fuerat, sed quecdam indicia valde 2. Curiales secularis curix, dum in officio remota illius personee tradiderat. In cap. au- persistunt, sunt irregulares. — Non postea tem Qui cum fure, imprimis non agitur de nisi cooperati sint ad causam sanguinis. — manifestatione furis, sed furti, id est, rei fur- Est autem circa hos curiales advcriendum, lo sublalee (licet Giossa aliter exponal). Quod omnes esse irregulares ad Ordines, quamdiu si ex charitate et juslilia necessarium sit re- in ministerio permanent, quosdam veroetiam velare personam, et inde immineat periculurn illo demisso, licet non omnes. fiatio prioris morlis, lunc servanda est regula posita, et ut parlis est, quia sicut clerici immisceri non id non fiat agendo vel testificando crimina- debent his officiis secularibus, ita eliam ma- liter, et servatis aliis circumstuntiis superius jori ratione qui aclu sunt illis officiis deslinati, positis. inepli sunt, ut ad clericatum assumantur. Quae ralio non solum probat de curialibus in causa sanguinis, sed etiam in quibuscumque causis forensibus ac seculuribus, utcxeisdcin SECT. IV. AN CURIALES SECULARES FIANT REGULARES. 499 capilulis colligilur, ct ibi notant auctores. Al- quos supra citavimus, et videri potest Anton. tera vero pars declaratur, nam vel isti cu- dict. cap. 2, § 2. riales, tempore, quo tale munus exercuerunt, 4. Secus si effectus non seqaatur. — Pos- nunquam cooperati sunt in causa sanguinis, terior vero pars non est tam certa sicut prior, quse habueriteffectum deformationishominis, nam aliqui auctores tenent contrarium, ut et tunc exercuisse tale munus, si illud depo- Maiol., cum Speculatore, et Hug.. lib. 2, c. 9, nant, et nullum aliud subsit impedimentum, qui volunt in eo casu incurri irregularitatem nonoberitordinationi,quia,utdixi,etiam ipsa Episcopalem. Tamen communior sententia sententia sanguinis, si non pervenit ad effec- est in contrarium, quam tenent Doctores su- tum, non inducit irregularitatem, quod eliam pra citati circa personam judicis, et a fortiori in dict. cap. 4, significatum est, ibi : Qui dum sequitur ex ibi dictis, nam multo major ratio parent potestatibus, quse sibi sunt imperata, irregularitatis est in judice quam in advo- fecerunt, quae imperata paulo ante vocata cato. Et ratio generalis est, quia sine actuali sunt, sxva prsecepta.Et in cap. 2, ita exponit effusione sanguinis, neque homicidium inter- Glossa, verb. Administraverit. Idem colligi- venit, neque defectus lenitatis. Ad verba au- tur ex cap. Ossius, 51 d. Dixi autem, Nisi tem citata responderi potest, ex vi illorum aliud impedimentum intervenmt, quia potest solum colligi irregularitatem, quse durat du- aliquando tale esse ministerium, ut ex eo rante munere; nam ut major incurratur generetur infamia, et tunc illa impediet necessarium est, ut sequatur effectus, et ideo quamdiu duraverit; sed illa est irregularitas juxta posteriorem clausulam de curialibus alteriusrationis. Veldurantemunereinterces- illa prior intelligitur. Aut certe (quod verius sit cum effectu cooperatio ad deformationem, censeo) illis verbis conjungendi sunt quse et tunc etiam relicto munere manet, etiamsi proxime sequuntur, scilicet, et obtinendi per- officium deponatur, irregularitas propria, de tinaciamsusceperunt, quibussignificatur, non qua nunc agimus, ut constat, tam ex dictis quodcumque advocati patrocinium, sed illud capitibus quam ex multis aliis dist. 50, et ex quod pertinaciter datum est usque ad sequu- citatis in principio. tum effectum, inducere hanc irregularitatem. 3. An advocatus fiat irregularis. — Hic Quam expositionem significantibiGloss., Ar- vero superest speciale dubium de advocato chidiac, et Turrecr. propter illa priora verba dict. cap. 1 : Qui 5. An advocatus qui pro reo agit, sequuto post baptismi gratiam in forensi exercitatione effectu deformationis contra accusatorem, fiat versati sant; ubi Gloss. exponit, id est, qui irregularis. — Quaeri praeterea solet, ulrum advocati fuerunt; et tamen in eis non postu- advocatus fiat irregularis, non solum, qui latur effectus effusionis sanguinis, imo nec fit agit contra reum, sed etiam qui illum defen- determinatio ad eos, qui patrocinantur in dit, si contingat inde resullare, ut reus ab- causa criminali, sed absolute in forensi, ubi solvatur et in accusatorem feratur poena Archidiaconus exponit, tam in causa civili talionis. Videtur enim ilie non incurrere, quam criminali. Nec dicitur, qui versantur, quia non agebat contra alium, sed tantum sed, qui versati sunt; ergo significatur, ex illo defendebat reum, et alioqui dabat operam rei munere reddi hominem irregularem per se tfcitse, et non ordinatfe ad sanguinis effusio- et absque alio effectu. ln contrarium autem nem; ergo, quamvis per accidens sequa- videtur, etiam secuto effectu advocatum non tur, non inducet irregularitatem. Nihilominus fieri irregularem, quia ipse neque inducit, multi censent, in eo casu advocatum fieri neque est causa, sed solum declarat verita- irregularem. Ita tenet Gloss., in dict. cap. 1, tem. Dicendum autem est, advocatum in d. 50; etibi Archid., et Turrecr.; et Navar., causa sanguinis, si ex illa sequatur effectus cap. 27, n. 212; et Maiol., dict. cap. 9, n. 2, deformationis, esse irregularem, non vero qui alios refert. Et potest pro hac senlentia absque tali effectu. Utraque pars certa, prior induci dict. cap. 1 , quod indifferenter loquitur quidem ex citatis decretis, quee necesse est de advocato. Ralio vero est, quia deiensor saltem hoc modo verificari. Et ratio etiam est rei, licet non directe, per necessariam conse- eiara, quia advocatus multum influit in talem quutionem agit contra accusatorem, et ideo sententiam; quamvis enim veritatem consulat est moralis causa deformationis in illo subse- vel doceat, tamen quia practice docet mo- quutae, quamvis illam non intenderet. Alii vendo ad opus, ideoparliceps fit effectussub- dixerunt, advocatum rei in hoc casu fieri sequuti. Et inhoc conveniunt omnes Doctores irregulareui, s; sit clericus, quia dat operam 500 DISP. XLVII. DE IIOMICIDIO OB DEFECTUM LENITATIS. rci illicilee, non vero advocatuin laicum, quia sionem rei pertinebant, non vero ea, quas ad licite facit, ut ex Abbate et aliis refert Co- exceptionem seu objectionem calumnise vel varr., d. § 5, n. 6, et mulli ex citatis aucto- punitionem accusatoris spectabant. Suntenim ribus hoc indicant. Secl, ut recte advertit heec per se distincta, nam ad defensionem sa- Covarr.,haec distinctio parum cstibi necessa- tis est ostendere deliclum non probari, aut ria, cum irregularilas hsec non contrahatur accusatum esse innocentem, quod potest con- ex delicto, sed ex defectu lenitatis. tingere, etiamsi accusatio non sit ex calum- 6. Prima conclusio. — Secunda conclusio. tiiaautdigna talione. Probatur assertio, quia — Igitur, ut generalius respondeamus, distin- tunc advocatus nullo modo concurril ad pu- guamus inter accusationem justam et injus- nitionem accusatoris, sed ad solam innocentis tam, etadvocatum accusatoris et rei. Nam in defensionem ; ergo non est, cur fiat irregu- primis, si accusa*io sit justa, advocatus, qui laris, maxime si prsemittat protestationem , suscipit patrocinium rei, etiamsi non obti- quod non intendat accusatoris pcenam, sed neat, non erit irregularis, per se loquendo, rei defensionem, juxta c. 2 de Homicid., in 6. quod est verum tam de laico quam de clc- Et hoc modo inclinat in hanc parlem Maiol., rico, quia sive det operam rei licita?, sive illi- supra , citans Hostiens. et Socin., et eamdem citee, mors non sequitur ex aclione cjus; tenet Covarr. supra. Qui merito eliam sentit, mclius enim et cilius sine tali palrocinio non solum hoc esse verum in laicis, sed etiam sequuta fuisset. Dico autem, per se loquendo, in clericis; maxime si a culpa excusentur quia contingere potest, ut advocati culpa, vel assumendo tale patrocinium propter urgen- imperitia, aut negligentia damnetur reus, et tem necessitatem defendendi innocentem. Ve- tunc redundabit irregularitas in advocatum rumlamen, eliamsi non excusentur (puta quia ejus, juxta senlenliam Hosliensis, in c. 1 de esset alius sufficiens defensor), non existimo Postulando, n. 6 et 7, quod intelligendum est incurrere irregularitalem, quia illa culpa non juxta superius dicla de modo incurrendi irre- est contra justitiam uho modo, neque est circa guUiritalem ex omissione. Secundo, si accu- opus, quod proxime aut per se influat in ho- salio sit injusta et contingat reum absolvi, micidium; nam quod inde possit resultare re- accusalorem vero deformari , advocatus ip- mote et per accidens, non satis est, cum inde siusmet accusatoris fiet irregularis. Hoc non non oriatur obligatio abstinendi a tali opere, dicunt cilali auctores, nec tamen negant. Et sed ex sola prohibitione positiva alio titulo sufficienter probatur, quia ille dat operam facta. rei injusta), ex qua probabile et morale est 8. Quarta conclusio. — Quarto, quandoad- sequi tale nocumentum. Dices, illud non se- vocatus, in simili causa defendens reum, si- qui ex actione talis advocati, quia potius ille mul agit contra accusatorem, vel quia non palrocinabatur accusatori, et quamvis esset polest defendere sine reactione, vel quia non iniquus, non tamen respectu illius, sed alte- vult unam separare ab alia, tunc recte pro- rius. Respondeo : imo etiamestinjustus accu- cedit prior sentenlia, quam in hoc Covarr. et satori, maxime si illum dccipit, pra?,bendo alii sequuntur. Et ralio est, quia talis advo- vanam spem vicloriae. Deinde moraliler illum catus est causa moralis repassionis secutae in constituit in tali periculo, nam si ipse non accusatore. Addo tamen limitalionem juxta susciperet causam ejus, non auderet accu- superius dicta, scilicet, nisi innocens esset sare ; juvat ergo illum ut se occidat ; fit ergo constitutus in extrema necessitatc, nec posset irregularis. Qucc ratio probat de quocumque aliter defendi, nam tunc facta prolcslatione, coopcrante. Dixi autem per se loquendo, quia existimo excusari, propter ralionem supra si bona fide advocatus existimet causam essc adductam. Ut tamen vera sit talis necessilas, juslam, in eo casu non fiet irregularis; nam duo debent concurrerc, scilicet, ut defensio irregularitas illa, quam modo explicui, non non possit fieri pura et sine lali reactione, et est ex defectu lenitatis, sed ex deliclo homi- ut nulla sit persona habilis quoe possit aut oidii, saltem indirecte voliti; et ideo si per velit illud patrocinium suscipere; nam alter- ignoranliam invincibilcm excusetur deiictum, utra condilione deficiente, jam non est abso- ctiam irregularitas excusabitur. luta necessitas, ut per se notum est. 7. Tertio, in simili accusationc injustn, in 0. Corollarium. — Ex quo a fortiori sequi- qua accusalor succumbit et deformatur, ad- tur, reurn etiam non iicri irregularcm, si ita vocalus rei non erit irrcgularis, si in pro- se defendat conlra accusatorem, ut ob eam gvessu causa3 ea tantum egit, quee ad defen- rem accusator deformetur in pconam talionis, SECT. V. TJTMJM OMNES QUI MILITANT IN HELLO TN.TUSTO, ETC. 501 qnia mnlto mogis ci concessa est propria de- mutilationes , ficri irreguhres, clinrasi pro- fensio. Imo addit Covarr., etiamsi reus obti- priis manibus sanguinem non fundant; scd neat contra accusatorem pcenam talionis, non effundentibus commilitent, aut cooperentur, tantum pure se defendendo, sed etiam pe- aut arma praebeant, aut eos adhortentur, aut tendo calumniatorem puniri, non fieri irre- quovis modoanimosadjiciant. Ratioest, quia gularem , hac tamen observata differentia , omnes ad homicidium cooperantur. Unde haec quod cum proceditur petendo, fiat protesta- irregularitas non est ex defectu Ienilatis, sed tio, quse in pura defensione necessaria non illius quam explicuimus in privatis rixis; erit. Quam doctrinam veram existimo, dum- eadem enim vel major ratio est in pnblico modo petitio non sit de pcena aut vindicta, bello. Et favent c. Quod in dubiis, de Pcenis, nam hoc sensu mihi nonplacet, et repugnare et cap. Si quis post, d. 51 . Et est communis videtur protestationi ; sed ut sit de repara- sententia omnium, quos statim referemus. tione damni illati et de securitate in futurum, 2. Quis in hac irregularitate dispensare juxta cap. 2 de Homic, in 6, cujus concessio possit. — Prima sententia. — Vera sententia. non habet locum in advocato, ut constat. — Potest autem inquiri, quis possit dispen- 40. Dubium. — Ultimo interrogari potest sare in tali irregularitate. Cum clericis dici de assistentibus in loco supplicii, an fiant ir- soletsolum Papam posse dispensare. De laicis regulares, quod habet aliquod dubium in cle- vero distingui solet; nam si ipsi propriis ma- ricis, quia illis prohibetur in c. Sententiam nibus occiderunt vel mutilarunt, solus Papa sanguinis, Ne cler. vel monach. Dicendum potest cum eis dispensare; si autem ipsi non vero est, si sit pura assistentia sine ullo ge- effuderunt sanguinem, sed per alios fuerint nere cooperationis, non inducere irregulari- facta homicidia vel mutilationes, polerit Epi- tatem, sive illa sit aliqua culpa, sive non ; scopuscum eis dispensare. Ita sentit Maiolus, nam in clericis in sacris censetur esse culpa, 1. 5, cap. 49, in fine, et Sylvester, verb. non vero in minoribus, ut resolvit Navar., Bellum, 3, qusest. 3, qui tamen nihil distin- cap. 27, n. 214, cum Angelo et Sylvestro, guit inter laicos et clericos; et ad probandam quamvis textus citatus de clericis absolute ultimam partem citat c. 1 et 2, de Cleric. loquatur. Sed propter materiae levitatem po- pugn. in duell., quae de clericis loquuntur, e£ test adhiberi limitatio; nam etiam in clericis parum probant. Et primum induci potest in in sacris non puto esse culpam mortalem, contrarium; nam sub ea conditione concedi- secluso scandalo. At vero si intersint coope- tur Episcopis potestasdispensandi, dummodo rando, aut sua prasentia auctoritatem prae- homicidium, vel mutilatio non fuerit subse- bendo supplicio, irregularitatem sine dubio quuta. Nec restringitur, ne fuerit subsequuta incurrunt ex omnium sententia; quse etiam per propriam actionem, sed absolute; ergo sumitur ex c. Ex litteris, de Excess. Pralat. sive per se, sive per alium. In cap. autem 2, Et ideo religiosi et alii, qui causa pietatis expresse agitur de homicidio per alium facto, assistunt hujusmodi suppliciis, omnino ca- et non conceditur Episcopo potestas dispen- vere debent, ne aliquid faciant, vel Ioquan- sandi circa usum Ordinum, sed circa haben- tur, quo supplicium accelerare, vel illud quo- dum beneficium. Imo neque hsec potestas cx-! quo modo juvare videantur. Vide Maiol., presse committitur Episcopo, sed indefinito lib. 2, c. 20. dicitur : Poterit tamen cum eo circa obtinen- dum beneficium misericorditer dispensari. SECTIO V. Itaque non invenio hanc potestatem conces- sam Episcopo circa hanc irregularitatem, Utrum omnes, qui inilitant in bello injusto, irregulares «^.«:„„ „„»^ „:.-« «.«•« tv • i v. j- .• Sant potius quam circa ahas. Et ideo aliter distin- guendum occurrit; aut enim deformaliones 1. Prima conclusio. — Quamvis hsec dispu- fiunt in hostibus, vel solum contingunt in tatio solum sit de justa occisione, tamen ut sociis mutilantium; in utroque enim exislimo gradum faciamus ad justum bellum, pauca de incurri irregularitatem propter cooperatio- injusto prsemiltere necesse est. Duplex ergo nem, non tamen ejusdem rationis. Nam ci potest esse eventus illius : unus, ut in eo occisi vel mutilati solum sint ex sociis, irre- contingant mortes vel mutilationes ex altera gularitas est homicidii casualis. Quod enim parte; alius, ut nullus talis effectus sequatur. non sit voluntarii, patet, quia non est inten- Sit igitur prima assertio, omnes militantes in tum ; quod vero casuale excusari non possit, bello injusto, si in eodem fiant homicidia, vel patet, quia sequitur ex opere illicito conlra 502 DISP. XLVII. DE HOMICIDIO OB DEFECTUM LENITATIS. /istitiam, et periculoso ex se, ut similes de- runt, et nihil aliud requirit, quod notat ibi formationes sequantur. Tunc ergo poterunt Archidiaconus , dicens intelligendum esse, dispensare qui facultatem habent circa homi- etiamsi non feriant. Et ideo addo ulterius, cidium casuale. At vero si deformationes con- poenam ibi impositam non esse irregularita- tingant in hostibus innocentibus, homicidium tem, sed suspensionem, non ipso jure latam, est voluntarium, quia directe intenditur, et sed ab homine imponendam, ut sentiunt actio per se ordinatur, et est sufficiens ad ta- Card. Hugo etTurrecr., et alii, Ad quod ex- lem effectum, et tribuitur omnibus ibi assis- pendo illa verba , Reperti tradantur; nam tenlibus, et cooperantibus vel excitantibus primum requirit noliliam et probationem; se- ad pugnam. Quapropter solus Papa potest cundum autem poslulat judicis actionem; tunc dispensare, quia nulla est de hoc casu unde, quod dicitur, amisso Ordinis gradu, facta in jure exceptio. Probabile autem est - intelligitur, per senlentiam judicis privantis Episcopuni posse dispensare cuni sacerdote clericum seditiosum Ordinis executione, non ad beneficium obtinendum, argumento illius propler irregularilatem pertinentemad homi- c. 2, de Cleric. pugn. in duell., quia, licet lo- cidium, quee nulla ibi est, sed propter scan- quatur in duello privato, extendi polest ad dalosum delictum sumendi arma in publica bellum propter similitudinem rationis; et seditione. Notanda etiam est illa particula, quia ille est favor, non tam personoe quam Volentes, ubi Glossa exponit, id est, non ex sacerdolii, et ideo extendendus est. Et ob timore, et alii addunt, neque ex humana ne- eamdem causam ampliari potest ad alios cle- cessitate vel ignorantia. Itaque ad illam poe- ricos in sacris conslitulos, ne mendicare nam requirit opus omniuo spontaneum et ex cogantur, quamvis de illis res sit magis du- malitia; ad contrahendam autem irregulari- bia, in qua mullum poterit consuetudo. tatem ex tali actu, si sequuta fuerint homici- 3. De pugnante in bello injusto ubi nulla fit dia, non est necessaria haec conditio; nam mutilatio. — Maioliopinio. — De altero vero etiamsi quispiam ex timore huraano, vel ex casu, quando exueutra parte sequitur defor- crassa ignorantia in tali prselio arma sump- matio, tam per se quam per alios, Maiolus serit, secuto effectu fiet irregularis, quia ad supra distinguit inter laicos et clericos, quia irregularitatem homicidii non semper neces- clerici (inquit) eo ipso, quod arma sumpse- sarium est tam perfectum voluntarium; non runtin bello injuslo, irregulares fiunt, etiamsi est ergo ibi sermo de hac irregularitate, sed liulla deformatio sequuta sit; probat ex Conc. de alio genere poenae ab homine imponendae, Toletano IV, c. 45, quod sic habet : Clerici, considerata illa delicti qualitate. qui in quacumque seditione (alias factione) 5. Posterior ejusdem sententix pars impro- arma volentes swnpserint, aut sumpserunt, batur. — Altera etiam pars mihi non suffi- reperti, amisso Ordinis sui gradu, in mo- cienter probatur ex illis texlibus. Nam in nasterio pcenitentioe tradantur. Et refertur primis c. Sententiam, quod de clericis tan- etiam a Gratiano, 23, quaest. 8, c. Clerici. De tum loquitur, non agit de bello injusto, sed laicis vero non est talis constitutio; et ideo, absolute statuit, ut clericus non prseponatur ait, nisi fiant homicidia vel mutilationes, non ruptariis , aut ballistariis , aut hujusmodi incurrunt irregularitatem. Et in his etiam viris sanguinum; unde omnes Doctores colli- adhibet exceptionem, nisi quis accipiat mu- gunt, esse prohibitum clerico esse ducem in nus praefecli seu ducis in tali bello injusto; bello, etiam justo; quare non magis colligitur nam eo ipso fit irregularis, etiamsi homicidia ex vi talis muneris, effectu non sequuto, eum non sequantur. Quod probat ex c. Senten- esse irregularem in bello injusto quam justo. tiam, Ne cleric. vel monach., et c. Si quis, Deinde, in illo textu nullum est verbum de d. 51 . irregularitate ob transgressionem illius legis, 4. Prior pars sententice Maioli rejicitur. non solum effectu non sequuto, sed eliamsi — Prior pars hujus sententiee non fundatur sequatur; ergo ex illo textu nihil probari po- sufficienter in illo lextu. Primo, quia ibi non test, sed ex aliis petendum est. Unde Panor- dicitur pcenam illam esse imponendam, etiam mitan. ibi, num. 47, ait, si bellum sit injus- non sequuto effectu vel nocumento aliquo; tum et aliqui occidantur, sive ab ipso duce, unue dici posset texlum illum juxla alia jura sive ab aliis, ducem esse irregularem, quia esse cxponendum. Verumtamen, quoad hanc sua auctoritate dat auxilium et operam tali parlem probabilis esl expositio, quia texlus bello; in bello autem justo requirit, ut suis expresse loquitur de his qui arma sumpse- manibus occidat vel mutilet. Supponit ergo, SECT. V. UTRUM OMNES QU! MtLtTANT 1N TjELLO INJUSTO, ETC. 503 ubi nullum sequitur homicidium, non habero szva, seu severa (ut Loaysa Iegit) proscepta locum irregularitatem hanc. Et hoc videtur sunt exequuti. Requiritur ergo, ut interve- certum, quia ex aliis textibus et principiis aiat sanguinis effusio. hoc solum colligi potest; et in clicto cap. Sen- 7. Ultimo vero notanda sunt verba, quibus tentiam, nihil amplius expressum est : ergo haec irregularitas in eo texlu proponitur, sci- reducimur ad illam regulam ut non atlmitta- licet : Si ad clerum admissus fuerit, diaconii mus irrcgularitalem in eo casu non expresso. non accipiat dignitatem; nam videtur signifi- 6. Cap. Si quis, d. 51, explicatur. — In c. cari, hanc irregularitatem non esse totalem, autem Si quis, d. 51 , in priinis non est sermo sed solum ad Ordines superiores ultra sub- de solis clericis, sed de omnibus baptizatis, diaconatum. Vel saltem significari videtur, nec dc ducibus tantum, sed de quocumquc exdispensationeEpiscopiposseadmittiusque tnilitante ; verba enim sunt : Siquispost bap- ad subdiaconatum, non vero ultra. Neutrum tismum militaverit, et chlamidem sutnpserit vero sensum censeo admittendum, quia hsec aut cingulum, etc. Neque etiam ibi est scrmo irregularitas absoluta et totalis est, et Ponti- specialiter de bello injusto, sed absolute dc ficiam dispensationem postulat, modo supe- bello; non ergo recte adducitur textus ille ad rius explicato. Unde Glossa ibi exponit : Si casum in quo versamur. Advertendum est admissus fuerit exdispensatione, quam aliise- tamen, in Codice Graliani addi heec verba : quuntur. Est autem difficilis expositio; nam Ad necandos fideles. Ex quibus colligi polest, si dispensatio fuit Pontificia, non potuit Con- ibi non esse sermonem absolute de quocum- cilium vitare, quin exfsimili dispensatione que bello, sed de eo quod est contra fideles ; diaconatus suscipiatur. Existimo ergo, illa tamen, etiamsi hoc demus, illud potest esse verba alludere ad abusum, qui eo tempore justum et injustum. In originali vero non ha- fueratin Hispania, facile admittendi ad Ordi- bentur illa verba, ut patet ex Collectione nes, hosmilites, quem abusum reprehendit Loaysa) in Concilio Toletano I, cap. 8, et ex Innocentius, in d. c. 24. Propter vitandam tomo 1 Conciliorum. Adduntur autem in eo- autem perturbationem, remisit jam facta, et dem textu hax verba : Etiamsi gravia (ut amplius fieri prohibuit. Hanc ergo mentem legitGratianusetSurius) velgnzwora(utlegit Pontificis sequens Concilium, inquit, si qui Loaysa) non admiserit. Ex quibus colligere jam erunt ordinati usque ad subdiaconatum, quis potest, etiam non sequuto effectu fieri permittendos fuisse in susceptis ministrare, quempiam irregularem, ex eo solum quod non autem ascendere; supponit tamen, eos, cingulum militise sumpserit. Hoc autem im- qui ordinati non essent, non posse deinceps probabile est, alias omnes milites laici essent ad ullum Ordiuem assumi. De illis vero, qui irregulares, etiamsi in bello justo militave- eo tcmpore inventi essent ordinati usque ad rint, et licet nulla deformatio inde sequuta diaconatum, Concilium nihil dixit; unde vide- fucrit, quod est falsum, ut patet ex dictis et tur illos omni impedimento liberos reliquisse, amplius ex dicendis. Sensus ergo illorum juxtaPontificis concessionem. Atque haecsint vcrborum est, bos milites fieri irregulares, satis de bello injusto, quse ex parte etiam de- ctiamsi alia peccata gravia non commiserint, servire possunt pro justo. vel cliamsi in ipsomet bello non graviter de- linquant, quia juste militant; nam illa irre- SECTIO VI. gularilas non est ex delicto, sed ex defectu lenitatis. Unde fit, intelligendum esse, tunc utrum mutilantes in bello justo fient irregultrei.1 incurri hanc irregularitalem , cum defectus lenitatis intervenerit ; hic autem non inveni- 1 . De mutilante in bello defensivo ob defcn- tur, donec effectus homicidii vel mutilalionis sionem proprix vitce. — Duplex esse potest scquatur. Et ita intelligunt textum illum ju3tum bellum, unum defensivum, et aliud Giossa, Archidiacon., Turrecr., et sumitur aggressivum. Quae ad prius spectant, facile ex cap. 1 ejusdem distinctionis, quod sump- ex dictis expediri possunt. Nam primo si tum est ex epist. Innocentii I, missa ad idem bellum sit necessarium ad defensionem pro- Concilium Toletan. I; nullum etiam aliud tem- prise vitee et personae, non fit quis irregularis, pore Innocenlii celebratum est, ut notavit etiam sequuto homicidio per propriam actio- Loaysa; unde juxta menlem Pontificis vide- nem, ut supra probatum est de rixa privata; lur illud decretum editum. Pontifex autem nam eadem ratio est de quocumque pra?lio solum vult milites csse irregulares, quando ■ defensivo, quod juste, et cum inculpata tu- 504 DISP. XLVIL DE IT0MIC1DIO tela (it. Et ob camdem rationem non fiet irre- gularis, etiamsi sit dux in tali bello, ct vocet milites, et det arma, et per illos occidat suos aggressores, quia omnibus his modis potest juste se defendere. Quod recte notavit Na- varr., num. 212, et fuit sententia Innocentii, Joann. Andr., et Panormit., licet alii Cano- nistee scrupulosius loquantur, maxime quando persona est Ecclesiastica. Sed nullam censeo esse faciendam distinctionem inter clericum et laicum, quando bellum est necessarium ad defensionem propriae vita3. 2. De mutilante in bello justo ob defensio- nem patrix. — D. Thom. locus objicitur. — Cajetani expositio rejicitur. — Secundo, idem assero, quando bellurn est similiter necessa- rium ad defensionem patriae et boni commu- nis, quia commune bonum excellentius est privato, et defensio patrise prceferenda est conservationi proprise vitse, interdum etiam ex prseceplo. Quod verum censeo, non tan- tum in laicis, sed etiam in clericis. Et favet textus, in c. 2 de Immunit. Eccles., ubi in casu necessitalis etiam clerici non excusantur a vigilia et custodia civitatis, et ex superius dictis de defensione innocentis hoc a fortiori probatur. Atque ita sentit Abbas, in c. Pe- titio, de Homic, et Covar., dicta 2 p., § 3, num. 2, in fine, ubi refert alios auctores. Objici vero nobis potest D. Thom., 2. 2, queest. 40, art. 2, ubi sentit, clericos semper manere irregulares pugnantes in hujusmodi bello, quantumvis alias licite. Ubi Cajetanus illud extendit etiam ad bellum defensivum, et tam ad laicos quam ad clericos. Sed ille locus D. Thom. non petit hanc interpretatio- nem, quia sufficienter intelligitur de clericis voluntarie militantibus; nam ibi solum lo- quitur de bello clericis illicito; constat autem bellum defensivum, de quo agimus, licitum esse, imo preeceptum esse posse, utCajclanus etiam fatetur, qui profecto non loquitur con- sequenter ad ea, quse docuerat eod. lib., queest. 33, art. 7. 3. De mutilante in favorem tertii. — Ter- tio, quid dicendum sit de defensione alicujus innocentis vel bonorum temporalium, ex su- perius dictis cum proporlione sumendum est. Advertendo ex D. Thom. supra, bella haec publica propter magna incommoda, quae rei- publicse afferunt, prseter poteslatem et aucto- ritatem publicam, requirere causam gravis- simam et proportionatam; et ideo non licere pro aliquibus bonis temporalibus, nec for- tasse pro unius hominis defcnsione, si aliud OTJ DEFECTUM LENITATIS. commune commodum inde non redundaret. Cum ergo supponamus bellum hoc defensi- vum esse justum, consequenter supponimus habere causam proportionatam. Unde, sive illa sit temporalium bonorum defensio, ut, v. gr., quia segetes et agri vastantur, com- buruntur, vel depradantur ab hostibus, sive sit defensio privatorum civium talium, quse sufficiat ad resistendum juste inimico, etiam per publicum bellum, censeo non incurri irregularitatem propter effectus in tali bello sequutos, etiam ex propriis actionibus mili- tantis in illo, quando ejus auxilium omnino erat necessarium reipublicse. Quod certius est, quando non solum est licitum, sed etiam prseceptum sic militare. Et ita opinantur iidem auctores; et rationes supra factae, cum proportione applicatee, idem convincunt. De bello aggressivo justo. 4. Prima conclusio. — Bellum aggressivum justum servat proportionem ad judicium san- guinis, quatenus fieri potest legitima potes- tate et causa, scilicet, vel reparandi damna injuste illata reipublicaa seu principi, vel pu- niendi et vindicandi injurias illatas. Igitur militare in tali bello malum non est, nisi his, quibus est speciali jure positivo prohibitum. Primo ergo militantes in hujusmodi bello, si propriis manibus sanguinem non fundant, etiamsi alii mutilent vel occidant, non fiunt ipsi irregulares. Ita Sylvest., Bellum, 3, q. 3, citans Raymundum, Godof. et Hostiensem; late Tabiena, Irregularitas, 3, n. 20; Covar., d. n. 2; et Navar., n. 215; Maiol., lib. 5, c. 49, in fine, et omnes. Et solet ad hoc citari c. Petitio, de Homicid., ubi Pontifex solum prrecipit abstinere illum, qui in simili con- fliclu aliquem interficit, vel de hoc habet dubiam conscientiam. Videri autem potest textus ille loqui de bello defensivo; tamen quamvis inceperit ab invasione hostium, ter- minatum fuit in bellum aggressivum ex parte fidelium exeuntium e castro et persequen- tium inimicos. Et eodem modo induci potest cap. Prsesentium , de Cleric. percuss. Ratio vero est, quia hic miles dat operam rei licitse et justce, et alias non effundit sanguinem, neque illud intendit. 5. Objectio. — Solutio. — Dices : quamvis per se non occidat, per alios occidit; nam mi- litando cum illis, illos adjuvat, eisque ani- mum ad occidendum praebet. Et confirmalur; nam in justa executione homicidii, quae fit SECT. VI. UTRUM MUTILANTES IN BELLO JUSTO FIANT IRREGULARES. 505 ratione senlenlisc, non tantum cxequutor ma- vel ad summum ut miles occidens in bello net irregularis, sed etiam satellites, et alii justo. Hinc etiam expeditur dubium, an ministri assistentes , vel comitantes ad pro- sint irregulares, qui proebent vel pra^parant movendum, seu auctoritate donandum actum arma ad hoc bellum justum aggressivum; illum, quantumvis justum; sed multo magis item qui convocantad illud et similes. Dicen- concurrunt et auctoritatem praebent, qui si- dum est enim, si actiones tantum in gencrali mul militant. Respondeo ad argumentum ne- tendant ad bellum juste et strenue peragen- gando antecedens quoad omnes ejus partes; dum, quales sunt regulariter illse, quae ante- oportet enim hic duo distinguere : aliud est ceduntactualem conflictum,ut vendere arma, enim juste et strenue militare, aliud occidere prseparare, etc, ex eis non incurri irreguia- mililando. Primum enim non solum est ho- ritatem, quia est actio justa, et de se indiffe- neslum, sed etiam per se abstrahens ab effu- rens. At vero, si in ipso actuali conflictu sione sanguinis; secundum vero illam deter- dentur vel praeparentur arma determinate minate includit. Milites crgo, qui per se non ad actum occidendi, incurretur irregularitas, occidunt, ex eo solum, quod juste militant, quia actio illa determinate tendit ad homi- non censentur cooperari, adjuvare vel ani- cidium. mare alios ad occidendum, sed tantum ad 7 . Clericus non potest militare in bello justo strenue militandum ; et ideo, licet alii occi- aggressivo. — Possunt tamen hujusmodi bello dant, remote et omnino per accidens censen- interesse. — Juxta haec etiam definienda sunt tur comparari ad tale homicidium. Ideoque nonnulla dubia, quae de clericis hic inquiri eis ad irregularitatem non imputatur. Et in solent, dequibus duo sunt certa. Primum est, hoc est dissimile exemplum, quod in confir- non posse licite militare in hujusmodi bello mationem affertur; nam ibi concursus est ad aggressivo, etiam justo, ut est communis determinatam actionem homicidii; et, quod senlentia cum D. Thom., in dict. art. 2, et caput est, in hoc casu, in quo versamur, ha- D. Anton., 3 part., tit. 18; Gloss. etDoctores, bemns juris declarationem, in alio vero mi- in cap. Petitio, de Homicid., et sumitur ex nime, sed potius generalem regulam , qua3 cap. Clerici, cum aliis, 23, q. 8, etex cap. 1, illum comprehendit. Esset autem simile, si Ne cleric. vel monach., et cap. Ex multa, de miles non tantum in bello justo militaret, sed Voto, § ultim. Est enim actio illa valde aliena etiam videns alium aggredientem ad occiden- a ministerio sacerdotali et ideo merito cleri- dum aliquem, illum animaret directe provo- cis prohibetur. Quod intelligendum puto de cando ad homicidium, vel alium impediret, clericis in sacris,etinferioribus instatu cleri- ne posset fugere, sive vulnerando, sive alio cali permanentibus. Nam si illi renunciave- modo; tunc enim sequuto effectu irregularis rint et clericali privilegio non fruantur, sub fieret. hac prohibitione non comprehendentur, quia 6. Corollarium. — Casus de occidente ban- jam se gerunt ut laici. Secundum est, nihilo- niPjm resolvitur. — Qui prxbent arma ad minus posse clericos licite interesse hujus- bellum justum aggressivum an sint irregu- modi bello ex pia causa et legitima superioris lares. — Unde constat, eos, qui per se occi- licentia; ita D. Thom., 2. 2, quaest. 40, art. 2, dunt, vel mutilant in tali bello, manere irre- ad 2. Probatur, quia neque hoc malum est, gulares, saltem ex defectu lenitatis, ut patet neque ullo jure prohibitum, imo est conces- ex d. c. Si quis, et c. Aliquantos, dist. 51, sum in dict. cap. Ex multa, § De clericis, et cum similibus. Neque in hoc est difficultas; estin Ecclesia valde usitatum, et necessarium nam beec est propria et expressa irregulari- saltem ad spirituale bonum fidelium militum. tas hujus generis. Unde facile resolvitur ille Unde ad hoc ministerium exercendum non vulgaris casus, an fiat irregularis, qui occidit solum in bello justo, sed etiam in bello in- bannitum vel hostem reipublicae, auctoritate justo possunt adesse clerici in exercitu fide- regia juste ad hoc sibi concessa. Dicendum lium, quia, licet bellum sit injustum, multi est manere irregularem, non quidem irregu- excusari poterunt propter ignorantiam; alii laritate homicidii voluntarii, quia supponi- vero corripi possunt et emendari saltem in mus justam fuisse sententiam et potestatem fine vitae. Iegitime concessam , de quo videri potest Pa- 8. An in bsllo justo possit clericus milites normitan., in c. Laudabilem, de Conversione exhortari ad strenue pugnandum absque irre- infidel., sed ex defectu leuitatis, quia ille se gularitate. — Pars affirmans vera. — Etiamsi gerit tanquam lictor seu apparitor justitiae, absqiie licentia clericus tali bello intersit. — 506 DISP. XLVIT. DE HOMICIDTO OB DEFECTUM LENITATIS. Dubitatur autem, an liceat clericis sine peri- priis manibus neminem mutilet, vel oceicht, culo irregularitatis exhortari ad strenue pu- vel sit causa proxima ut alii faciant, non in- gnandum iu bello justo. In quo cerlum est, currere irregularitatem, etiamsi in tali bello autecedenter licere consilium dare eunti ad multa homicidia sequantur. Ita docentCovar- tale bellum, et ante actualem congressum ruvias, Navarrus, et alii auctores supra animare ad strenue se gerendum, etc, sine citati, quorum sententia videri potest diffici- dicto periculo. Ita enim sumitur ex c. Maxi- lis, quia illa actio videtur specialiter prohibita mianus,23, qusest. 3, cum aliis, 23, qusest. 8, clericis propter periculum homicidii, atque et a fortiori patebit ex dicendis. De actuali ita sequuto effectu, habere irregularitatem vero conflictu est aliqua controversia. Nam annexam, juxta principia juris. Nihilominus lnnocenlius et Hostiensis, quos sequitur Syl- verissima est heec sententia et satis expressa vester, Bellum, 3, num. 4, putant secuto in dict. cap. Pelitio, de Homicid., et alia effectu conlrahi irregularitalem a clerico ex- supra citata de clericis loquuntur, quee per hortante, dicto modo. Contraria vero est re- argumentum a fortiori adduximus, ut idem cepta sententia in cap. penult., de Homicid., de laicis probaremus. Ratio vero est, quia illi GIoss., in cap. Siscitaris, verb. Prodire, 7, neque mutilant, neque deformant, nequesunt qucest. 1; Antonin., 3 part., tit. 28, c. 2, § 6; causa proxima deformationis. Quod autem Alvarus Pelag., lib. 4 de Planctu Eccles., peccent, exlrinsecum est ob positivam prohi- cap. 48; Covarruvias, dict. 2 part., § 3, n. 2; bitionem. Cum autem instatur, hanc prohibi- Navarr., num. 215; Tabiena, Irregidaritas, tionem esse ob periculum sanguinis, respon- 3, num. 21 ; et hanc sentenliam judico veram, deo, esse ob periculum, ne sanguis effundatur cuifavent jura, 23, q. 8; nam quod exhortatio ab ipsomet clerico praeliante, non vero ab sit in actuali conflictu, non mutat coucursum. aliis, nam Ecclesia non intendit, nec vult, ut Sed in primis erit hoc certius, si supponamus alii milites non effundant sanguinem in tali clericum licite, et ex pia causa, ac justa facul- bello justo, neque igitur vult vitare periculum tate interesse bello, ut omne tollatur vesti- illius effusionis, ut a laicis, sed ut a clericis gium illiciti operis. Ille ergo sic exhortando fieri potest; ergo, si hoc periculum non per- non male facit, quia nec contra justitiam, veniat ad effectum ex actione propria ipsius- cum exhorletur ad opus justum; nec contra metclerici,peccatumiIIudnonhabetannexam specialem aliquam prohibitionem, nulla enim irregularitatem. extat, supposito quod licite intersit lali bello. 40. C. Quod indubiis, de Pcenis, objicitur. Rursus ille non directe provocat ad homici- — Exponitur primo. — Exponitur secundo. dium (tunc enim fieret irregularis), sed ad — Exponitur tertio. — Sed objici potest cap. fortiter pugnandum; valde ergo remote et Quod in dubiis, de Pcenis. Ubi ait Pontifex per acciclens se habet ad homicidium; non deponendos esse clericos, qui gubernant ergo ejus voluntatiimputandum est; ergo nec naves ad pugnam, vel per se militant, vel irregularilas inde contrahitur. Addo vero, alios incitant adprceliandum, quia gravissime quamvis clericus vel religiosus contra obe- peccant, nec requirit aliam sanguinis effusio- dientiam vel prohibitionem Ecclesiae male nem ab ipsismet clericis factam. Respondeo faciat tali bello assistendo, nihilominus non primo, si argumentum esset validum, etiam incurrere irregularitatem propter illam solam non esset necessarius effectus deformationis generalem exhorlationem ad strenue pugnan- humanae sequutus in tali bello ex quorum- dum. Probalur, quia illa culpa quam com- cumque mililum actione, quia etiam de hac mittit clericus sic bello assistens, nimis ex- effusione nulla fit mentio in illo textu, sed de trinseca est acl homicidium, nec reddit illud solo peccato. Prima igitur expositio est, ut magis aut ininus voluntarium, solumque est textus ille intelligatur de bello injusto. Ita contra prohibiiionem positivam, quce non est Glossaibi,elapparenlerprobat,quiaincitando facla intuilu vitandi periculum homicidii, sed ad pugnam in bello justo non peccat clericus, utservetur debilus ordo et decenlia clerico- ut ex aliis juribus conslat, 23, q. 8. Adhuc rum, et subordinotio quam habere debonl ad autem subinlelligendum est, effectum muti- Prcclatos suos. lalionis vcl mortis esse sequutum in bello, ex 9. Imo etiam si mililet, modo propriis mani- quorumcumque niilitum actione. Unde posset bus non mutilet. — Objectioni salisfit. — csse secunda cxpositio, ul docisio illa pro- Denique addo, eliamsi clericus sit in tali bello cedat elia;n in bello justo et de poena invgu- juslo militando et vulnerando, si tamcn pro- laritatis, ita tameu ut singula membra oum SECT. VI. UTRUM MUTILANTES IN RFLLO .IUSTO FIANT IRRF.GULARES. 507 debitaproportioneintelligantur. Namincitatio desiderium nihil exterius operatur, ut sit ad pugnam talis esse debet, ut in parliculari fundamentum irregularitatis, et per se ad etiam inducat ad homicidium vel mutilatio- illam non sufficit; tum etiam quia tale desi- nem, ut intellexisse videtur Navarrus expo- derium ex se justum est, et includens virtua- nendo eumdem textum num. 216 ; personalis liter conditionem, si alio modo vicloria com- ctiam pugna futura est cum actuali execu- parari non potest. tionedeformationis; gubernatio autem navis 12. De dispensatione hujus irregularitatis. videturcausasufficiensirregularitatis, etiamsi — Ultimo loco dicendum supererat de dis- effectus tantum sequatur immediate ex alio- pensatione hujus irregularilalis. Sed quod rum actionibus, quia est veluti universalis atlinetadjus commune satis constat cx dic- causa influens cum omnibus mililibus seu tis; solus enim Papa ex jure communi potest applicansomnes causas proximas, et maxime in illa dispensare. Dicunt autem communiter quia in particulari ita gubernatur navis ad Doctores citati, hoc ipso quod Papa confert singulos ictus prout necessarium censetur, ut nlicui clerico facultatem prceliandi in bello, habeant effectum. Tertio et simplicius, juxta facere illum immunem ab irregularitate verba lilteree potest intelligi textus ille de etiamsi occidat, veluti anticipatam dispensa- quocumque bello, quia ibi nulla fit restrictio; tionem ei concedendo. Qnod intelligendum de clericis autem, qui in eo inique assistunt est, quando expresse concedit facultalem pu- etactiones ibi numeratas peccaminose exer- gnancli propriis manibus, quia tunc dispen- cent;nontamendeirreguIaritate,seddealiqua sando in substantia legis, dispensat in omni- pcena depositionis ab homine imponenda, ut bus annexis. Secus vero est, si det tantum Panormitanus intellexit, et Abbas etiam anti- facultatem existendi in bello etiam cum armis quus, juxta proprietatem illorum verborum : defensivis et offcnsivis, nam si aliud non De rigore canonico eos credimus puniendos. exprimat, non censetur absolute concedere Ha?cautem pcena posset ab Episcopo imponi usum illorum, sed si necessarius fuerit ad propter gravitatem delicti immiscendi se in- propriam defensionem. De Episcopis vero debito modo aclibus prohibitis et indecenti- certum est, non posse in hac irregularitate bus statui clericali, eliamsi non sequatur ex dispensare ex decreto Concilii Tridentini, illis effectus effundendi sanguinem; secus sess. 24, c. de Reform., quia ibi solum con- autem est de irregularitate. ceduntur irregularitates ex delicto ; haec 41. Corollariicm. — Atque ex dictis sequi- autem non est ex delicto. Quod bene notavit tur, clericum vel Prselatum Ecclesiae, qui dat Navarr., num. 494. arma militibus, ut in bellojusto pugnent, non 13. Quorumdam sententia improbatur. — incurrere irregularitatem, etiamsi cum illis Dicunt vero aliqui, ex jure antiquo posse postea occidant, sicut supra de laicis dictum Episcopos dispensare in hac irregularitate, si est, quia in hoc nulla distinctio est inter cle- sit occulta. Sed hoc nullo jure probari potest, ricum et laicum, licet oppositum teneat Syl- efc ideo rejiciendum est, ut eliam advertit vester, Homicid., 3, quaest. 6, vers. 5, et Navarr., num. 218, in fine. Addendum vero Angel., Irregularitas, 1, n. 15. Quod autem est, eos, qui possunt ex privilegio dispensare diximus, tenet Navarrus, num. 216, et sequi- in irregularitalibus cum exceptione homicidii tur evidenter ex dictis, quia ejusdem rationis voluntarii, posse in hac irregularitate dispen- est dare arma ac dare consilium vel volunta- sare, quia sub homicidio voluntario non com- tem exhortando. Est aulem advertendum, prehenditur illud, quodjuste fit, quia simpli- Navarrum et alios in his casibus addere limi- citer nonest homicidium, ut notavit D. Thom., tationem, nisi arma dentur ex intentione, ut 4.2, queest. 88, art. 6, ad 3, citans August., milites occidant. Ego vero intelligo, intenlio- lib. 1 de Libero arbitrio, cap. 4 et 5, de quo nem mere internam nihil ad hoc operari, in- latius in 2. 2, quaest. 64. Sunt ergo hae irre- telligendumque id esse, quando illa inlentio gularitates quasi specie diverscc, et ideo sub exterius exprimitur dando arma determinate exceptione unius non includitur alia. Quod adhomicidia facienda, etiam justa, et ad illa reete docuit Cajetan., verb. Irregularitas, et exliorlando. Quando autem solum dantur ad Corduba, in Summ., qucest. 34; et Armilla, stvenue pugnandum vel etiam ad procuran- verb. Irregularitas, num. 43, et sumitur ex dam vicloriam, non incurrilur irregularilas, Navarro, et aliis supra. Unde religiosi men- eliamsi clericus moraliter certus sit de effectu dicantes, qui habent privilegia dispensandi vel eliamsi illum desideret : tum quia illud cum suis religiosis in omnibus irregularitati- 508 DISP. XLVIIT. DE IRREGTJLARITATE, bus, excpelis irregularitatibus bigamias et homicidii voluntarii, ut ex compendiis privi- legiorum et ex aliis auctoribus constat, pote- runt etiam in hac irregularitale dispensare; de quibus privilegiis latius in proprio opere, Deo bene juvante, dicere paramus. SECTIO VII. Utrum per alias actiones contraliatur irregularitas ob defectum lenitatis. 1. Prreter actumjudicii etbelli justi, nume- rnri hic solent irregularitates, quas interdum contrahunt mcdici, vel chirurgi, vel eorum ministri, qui eos adjuvant ad secandum bra- chium, v. gr., et infirmarii qui curam geruut eegroti et suis aclibus interdum accelerant ejus mortem. Nam hi omnes vidcntur con- trahere irregularitatem absque peccato, occa- sione mortis aut mutilationis ; ergo ob defec- tum lenitatis. 2. Conclusio. — Dicendum vero est, ex hoc capite nunquam contrahere has personas irregularitatem. Nam loquendo in primis de laicis, si debitam diligentiam et peritiam ad- hibeantin suo munere, etiamsi mors sequatur, non incurrunt irregularitatem, cap. Ad aures, deiEtateetqualitate. Incurrent autem illam, si ex imperitia aut negligentia; ex eorum actione sequatur mors. Illa tamen irregula- ritas non est ex defectu lenitatis, sed ex delicto, pertinetque ad homicidium casuale, potius quam ad voluntarium. Quse regula communis est chirurgis, ut recte notavit Sylvest., verb. Homicidium, 2, qutest. 13et 4 4, et a forliori etiam extenditur ad eorum ministros et cooperalores, ut recte Navarr., num. 218, quia non est pejoris conditionis cooperator, quam agens principale. Differen- tia autem inter hos omnes, ac judices et mi- nistros eorum, primaria est, quia jura ponunt irregularitatem in uno casu, et non in alio. Hujus vero ratio est, quia illorum actio per se ordinatur ad vindictam et ad sanguinis effusionem ; horum vero ad vitse conservatio- nem. 3. Deinfirmariis. — Unde etiam concludi- tur, eamdem regulam servandam esse cum his, qui habcnt curam infirmorum. Nam, si convenientem providcntiam adhibeant, nun- quam incurrunt irregularitatem, nisi intcr- veniat culpabilis negligentia, ila ut periculuni acceleralionis fucrit preovisum vcl praevidcri poluerit et ex notabili negligenlia praeler- missum fuerit. Quse est communis sententia (M EX INFAMTA CONTRAIIITUR. Cijoiani, 2. 2, quasst. 64, art. 8; Soti, 8 do Justitia, quaast. 1, art. 9; Navarri, num. 29; Tabiense, Irregularilas , 3, num. 12 et 13; Annillse, num. 48; Angeli, Homicidium, 2, num. 14; Sylvestri, queest. 11; Maioli, lib. 5, cop. 48, § 1. 4. Qux actiones sint circa hoc clericis pro- hibitre. — Htec autem omnia eodem modo procedunt in clericis, prceterquam in casibus in jure expressis, qualis est in cap. Tua nos, de Homicidio; ibi enim prohibetur clericis chirurgire artem exercere, unde si exactione ejus sequalur mors, etiamsi non sequatur ex culpa ejus, sed ex negligentia infirmi vel alia de causa, nihilominus irregulares fient, quia actio illa eis prohibila est ratione talis peri- culi et sub illa condilione, de quo supra dic- tum est, et videri possunt auctores in locis proxime citatis. DISPUTATIO XLVIII. DE IRREGULARITATE, QVM EX INFAMIA CONTRAHITUR. Quamvis infamia delictum per se non sit, ex delicto tamen oriri solet, et ideo post irregularitates , qute ex delictis nascuntur, hanc proxime adjungimus, quae illis maxime affinis est, quamvis interdum possit sine de- licto contrahi. Prius ergo de ipsa infamia videndum est, quid et quotuplex sit, et unde oriatur; deinde quomodo ex illa irregularitas contrahatur, et quomodo etiam tollenda sit. SECTIO I. Quid sit infamia et quotuplex. 4 . Fama quid. — Constat ex voce ipsa in- famiam esse quamdam bonae famse privatio- nem vel diminutionem. Est autem fama (quae absolute dicta in bonam partem accipitur), illsesx dignitatis status, vita et moribus com- probatus et in nullo diminutus, ut dicitur in 1. Cognitionem, ff. de Variis et extraordinariis criminibus. Infamia ergo erit imminutio hujus status, quee per publicam malamque opinio- nem de persona fit, et hsec ipsa sinistra opinio publica est infamia. Unde sicut Auguslinus, lib. 83 Queestionum, qusest. 31, definit bonam famam seu gloriam esse claram notitiam cum laude, ita nos dicere possumus, infamiam esse obscuram nolitiam, et reprchensione seu vituperatione dignam. SECT. I. QUID SIT INFAMIA ET QUOTUPLEX. 509 2. Infamia ex parte materix duplex. — partitionis iufamiae juris et facti, communi- Unde in primis constat, maleriam, circa quam terque hoc sensu accipitur, ut videre licet in versatur infamia, esse vitium aliquod vel Sylvest. , et aliis, verb. Infamia, etCastro, ac defectum personre. Ex quo capite duplex Percna, locis infra citandis, et aliis, quos isti potest distingui infamia, ita ut una sit de referunt; ad iufamiam enim facti nullam juris vitio, quod sit proprium peccatum seu delic- dispositionem requirere videtur. Sed certe in tum personGc, cujus manifcslatio personse ordine ad effectus morales, ut nunc de il!a existimntionem diminuit; alia sit de aliis loquimur, necessaria est aliqua juris disposi- qualitalibus seu defectibus personre, qua3 tio, qua3 statuat quale crimen sufficiat ad iu- sine culpa ejus, statum dignitalis ejus ditni- famiam, quod in praesenti maxime necessa- nuant; et utraque ad prtesentem considera- rium est, ut videbimus. Et ideo supponimus tiorem pertinet, quamvis magis prima, ut omnem infamiam, de qua sermo est in pra> videbimus. senti, debere esse legalem, quam iterum divi- 3. Secunda divisio infamix in legalem et demus in juris et facti in alio sensu, nam alia popularem. — Solet autem ulterius distingui divisio prius necessario praemittenda est. in infamiam juris et facti, nam de utraque fit mentio in jure. De priori, in 1. 1, 2 et 3, Tertia divisio infamix in civilem et ff. de His qui notantur iufamia , cap. Infa- canonicam. mes, 3, qmcst. 7; de posteriori, in cap. Licct, de Testibus, cop. Licet, de Probatio- 4. Tertio ergo dividitur legalis infamia in nibus. Ut autem heec communis dislinctio civilem et canonicam, juxta cap. ult. de Se- melius exponatur, aliam licet non adeo vul- cundis nupliis, ibi, Legalis infamia, id est, garem prsemitto, qua possumus infamiam per leges civiles introducta; est enim ibi dividere in iegalem et communem, scu popu- sermo de infamia, quam lex civilis imponit larem, vel humanam; quarum prior etiam mulieri, qua3 intra annum viduitatis transit dici potest infamia juris, et posterior facti. adsecundasnuptias, quam infamiam jusillud Quam divisionem sumo ex 1. Eam, G. Ex qui- canonicum abstulit. Unde constat infamiam bus causis infamia oriatur, qua3 sic habet : juris civilis, per se distinctam esse ab infa- Ea, qux pater testamento suo filios increpans, mia juris canonici. Quanquam verum sit in- scripsit, infames quidem filios jure nonfacit famiam juris civilis, quse per jus canonicuin (ecce infamiam juris). Sed apud bonos et gra- expresse sublata nonest, etiam esseinfamiam vesopinionemejus,quipatrisdisplicuit,onerat canonicam, ut notavit Innocenlius, in cap. (ecce communem infamiam facti). Legalem Qualiter et quando, 2, de Accusat.,etsumitur ergo infamiam appello illam, quee ex vi ali- ex cap. Omues, 1, 6, queest. \ : Omnes, (inquit cujus legis humame habet aliquos morales Adrianus Papa) infames esse dicimus, quos effectus, ratione quorum spccialis queedam leges seculi infames appellant. Quod intclli- moralis maculareputatur, et quia in ea ratione gendum est, nisi jus ipsum canonicum talein complelur per inslilutionem humanam, ideo infamiam abstulerit; nam tunc potius ipsa legalis appellatur, et eodem sensu dici potest infamia civilis per superiorem potestatetn infamia juris quoad suam prirmevam origi- juris canonici sublata censetur, ut bene no- nem et institulionem. Communis autem seu tavit Glossa in dicto cap. Cum secundum papularis infamia dicitur opinio quasdam, Apostolum. qu«e obscurat quidem persona3 asslimationem 5. Duplex regula ad dignoscendam infa- el aliquo modo vilem eam reddit, non ex vi miam canonicam. — Prima. — Seciaida. — ■ alicujus legis, quia nullam inde habet insti- Aliqua peccata inducunt infamiam canonicam lutiouem, neque ullum effectum, sed solum qux non inducunt civilem. — Unde duplex ex hominum judicio et apprehensione, ideo- solet statui regula ad cognoscendam infa- que dici potest infamia facti, ut, v. gr., com- miam canonicam, qua3 ad nos pertinet. Una munis opinio de aliquo, quod descendat ex est, omnem infamiam civilem per jus canoni- seota damnata; si non foveatur aliquo jure cum non revocatam, esse canonicam, non habeute talem personam suspectam, vel eo quia a jure civili lata est, sed quia a jure ca- titulo inhabilitatem aliquam introducente , nonico accepta est, vel expresse in dicto cap. crit infaniia qucedam communis et humana ; Omnes, vel lacite, dum eam non aufert, nam si autem accedat lale jus, erit legalis. Hic lanquam in re sibi favorabili, et rationi con- ergo esse posset unus sensus illius communis formi cbnsenlire videtur. Secunda regula est 510 DI5P. XLVIII. DE IRREGULARITATE, omnem illum, qui suis culpis exigentibus ad sacerdotium promoveri non potest, esse infa- mem secundum jus canonicum, ut eisdem fere verbis habetur in dicto cap. Omnes, et notarunt Abbas, et Innocentius, in cap. Testi- monium, de Teslibus. Qui advertunt dictum esse, Qui suis culpis exigentibus, quia quando propter alias causas aliquis removetur ab Ordinum susceptione, non propterea infamis efficitur, quod patet ex multis irregularitati- fous, quee sine ulla infamia contrahuntur, ut per secundas nuptias, per occisionem hominis in bello justo vel per juslam sentenliam. Et ratio est, quia multa possunt ad Ecclcsiasti- cum Ordinem requiri, quibus polest homo carere sine infamia, vel dedecore. Unde obi- terconstatratio, ob quam aliqua sunt peccata quse inducunt infamiam canonicam, quae non inducunt infamiam civilem, ut notavit Turre- cremata in dicto cap. Omnes; multa enim peccata inducunt irregularitatem, quse se- cundum leges civiles non efnciunt homines infames. Ratio autem est, quia plus exigitur ad statum Ecclesiastici Ordinis, ejusque de- centiam, quam ad civilem temporalem poli- tiam ac decorem, et ideo in ordine ad prae- dictum finem aliqua reputantur in jure canonico ad irregularilatem inducendam, quac ex solo civili jure illam non inducunt. Ultimo occurrit circa hanc posteriorem regu- !am advertendum, illam non deservire pree- senli instiluto, quia secundum illam infamia est veluti quid consequens ad legem canoni- cam imponentem irregularitatem propter de- lictum; hic autem agimus de infamia, quse antecedit irregularitatem, et est causa ejus ex vi generalis Iegis, quue facit irregulares omnes infames. Et ideo in priori regula in- sistendum est; et deinde adtli posset, multo magis esse infamiam canonicam, quam di- recte ipsum jus canonicum incurrit, etiamsi nullo alio jure imposita sit. Quarta divisio infamix legalis in infamiam juris, et facti. 6. Jnfamia facti. — Quarto ulraque infa- mia legalis, tam canonica quaiu civilis, in facti et juris infamiam dividi polest, vel (ut verborum eequivocatio tollatur), una dici po- test infamia illata per actura juridicum, quam juris tantum appellamus; altera illata per quamcumque facti manifestationem, quam vocamus legalcm fucti. C • cnim talis infamia semper aliquo modo sit ex instilu- QUE EX INFAMIA CONTRAHITUR. tione juris, tamen applicatio ejus ad talem personam seu existentia ejus (ut sic dicam) aliquando fit juridico modo, ut per senten- tiam judicis, aliquando per solum factum ho- minis, ut pcr evidenliam facti publici, vel per divulgatum sermonem. Et in hoc sensu significatur hoec divisio in cap. ult. de Tem- poribus ordin., ibi : Si proposita crimina ordine judiciario comprobata, vel aliasnoto- ria non fuerint, non debent, elc, ubi duo niodi indicantur infamandi personam, unum per judiciarium ordinem, alium per facti evi- dentiam; ex priori modo resultat infamia juris, ad quam certum est sufficere senten- tiam definitivam judicis, per quam aliquis damnatus est, vel declaratus, ut convictus de crimine, ex 1. Verbum, C. Ex quibus cau- sis, etc. Ubi dicitur, interlocutoriam non suf- ficere, sed necessariam esse definitivam sen- tentiam, causa cognita. Et ita censeo esse intelligenda citata verbaex dicto cap. ult.: Si proposita crimina ordine judiciario compro- bata, utique complete et perfecle, quod non fit, donec definitiva scntenlia feratur. Et haec est communis sententia, ut patet ex Glossa, et Doctoribus, in dict. cap. ult., et in cap. Veslra, et cap. ult. de Cohabitatione cleric. et mulier., et in cap. 1 de Exception.; Syl- vester, verb. Infamia; Navarr., cap. 25, num. 73; Castro, lib. 2 de Justa hcereticorum punitione, cap. 9. Imo addendum est, jure canonico necessarium esse, ut per accusatio- nem processum fuerit, nam si per viam in- quisitionis procedatur, etiam si sententia se- quatur, non sequitur infamia juris, ut notat Abbas, in cap. Iuquisitionis, de Accusation., num. 2. An vero prceter hunc modum sit alius sufficiens ad infamiam juris, statim ex- plicabitur. Infnmia autem facti esse dicilur, quando sino actu judiciario, ex ipso facto ab aliis cognito, sinistra opinio divulgatur de tali persona, atque infamia geueratur; qualis vero nolitia ad illam sufficiat, statim expli- cabitur. 7. Quomodo infamia legalis ex sola senten- tia, aut solo facto generari possit. — Ratio dubii. — Dubitari enim in primis potest circa divisionem hanc quomodo possit infamia le- galis, de qua agirnus, ex sola sententia aut ex solo facto generari. Duo enim in tali infa- mia necessaria sunt, substantia infamiyc, ut sic dicam, et legalitas. Primum non polesfc fieri per solam senlenliam seu jus, quia infa- mia in sua substantia consislit m opmiono et nolHia hominum; hauc autem non eflicit son- SECT. I. QUID SIT INFAMIA ET QUOTUPLFX 511 teutia vel jus ipsum per se, sed divulgatio et sit, sed etiam per sententiam imposita, ut de- locutio hominum; si enim sententia in angulo claratur inl. Nullam,C. Exquibuscausis,etc. proferrelur et ibi occultaretur, non genera- Quod ergo per talem sententiam statim do- ret publicam opinionem sinistramdepersona; minium faraa3 amittatur, constans est apud ergo nec gcneraret infamiam. Sententia ergo omnes, quia sub hac ralione habet rationem potest esse fons infamise, non tamen sola in- talis poenee, et sententia potens est ad talem famiam inferre, nisi conjungatur aliquod fac- poenam infligendam ; ergo quoad illam secum tum hominum. Secundum etiam, id est, fac- affert exeeutionem , nec enim posset aliter tum ipsum et divulgatio hominum loquentium exccutioni mandari. Unde omnes fatentur non non sufficit ad infamiam legalem, nisi adjun- essecontra justitiam publicaredelictum homi- gatur sentenlia, quia quantumcumque sit nis sic juridice condemnati, quia jam est pri- evidens et publica notitia facti, illa non ha- vatus dorainiosuee famae, quoadhancpartem, bebit effectus legales, doncc sententia juclicis licetfortassecharitaspossitinterdumobligare accedat; ergo non erit infamia legalis, juxta ad non divulgandum illud, juxta occurrentes ca quae insecunda divisione dixi. Antecedens circumstantias, de quo videri potest Soto, patet, quia infamia sub illa ralione habet ra- lib. 4 de Justitia, quaest. 6, art. 3, ad 4, et lionem pcenae, et hoec non incurritur absque lib. 5, qusest. 10, art. 2; Navarrus, cap. 18 judicis sententia. Sumnue, num. 26, et sequentibus; Cordub., 8. Quxdam responsio ad priorem partem tractatu de Detractione, membr. 4, queest. 3, rejicitur. — Tria in infamia juris distin- conclus. 6, et alii quos refert et sequitur guenda. — Ad priorem partem responderi Petrus Navarra, tom. de Restitutione, lib. 2, posset, illam dici infamiam juris, quia ortum cap. 4, num. 286, et sequenlibus. habet a sententia juridica, non quia praeter 10. Actualis possessio famx, quomodo per illam prolatam seu promulgatam non sitne- sententiam judicis auferatur. — Effectus lega- cessarium aliquod factum hominum loquen- les infamiae per ipsain judicis sententiam in- tium vel scribentium, ut infamia consumme- feruntur. — Secundum autem, scilicet, ac- tur. Sed hoc non recte dicilur, quia in eodem lualis spolatio famae, seu contraria infamatio, puncto, in quo finitur juridica intimatio sen- fit suo modo per sententiam solum sufficien- tentiae, et transit in rem judicatam, incurri- ter, quamvis augeri possit per hominum turet perficitur infamia. Ad quod explican- sermonem. Patet, quia senlentia ipsa dat dum tria possumus in infamia distinguere : quamdam publicam notitiam delicti; sicut unum est, jus quod unusquisque habet ad enim iila manat ex scientia judicis ut sic, suam famam, quod dicitur dominium fainse, quseest scientia publica, et profertur minis- ratione cujus nemo potest sine injuria infa- terio publico, et coram publicis ministris mari, quamdiu integrum retinet dominium justitise, ita confert notitiam publicam, et famaesuae; aliud est veluti actualis possessio consequenter publice obscurat famam. Et famee, vel actualis ejus privatio per publicam prasterea dat aliis facultatem loquendi et di- notitiam et opinionem talis delicti de tali per- vulgandi si velint, et consequenter in radice sona. Tertium est, inhabilitates aliquae seu ac moraliter loquendo omnino eripit famam, effectus morales, qui sequuntur in tali per- quamvis actualcm notitiam non possit per sona ex tali infamia. seipsum omnibus conferre, et quoad hoc cres- 9. Per judicis sententiam aufcrtur jus ad cere possit postea infarnia veluti aclualis. Et famam. — Quod ergo ad primum spectat, hoc solum probat difficultas tacla, quae non immediate fit per sententiam ipsam, si defi- obstat quominus talis infamia ante talem di- nitiva sit, ut dixi, et deliclum sit ex his, quee vulgationem simpliciter dicatur et propriis- in jure notantur infamia, juxta 1. 1, cum sime infamia juris, quam denominalionem sequent., ff. de His qui notanturinfam., etC. semper relineat, etiamsi postea opinio cres- Ex quibus caus. infam., etc, et 1. 1 de Pos- cat, et volet fama; semper enim eamdem tulando, 1. 5, cum sequent., C. eodem, cap. rationem retinet. Quod vero spectat ad ter- Infames, § Porro, 3, queest. 7. Idemque est tiam de legalibus effectibus iufamioe, in quo quoties in sententia infamise pcena imponitur consistit, vel consummatur, ipsam esse le- quse ostendit turpitudinem delicti, et relin- gaiem, certum est sententiam ipsam secum quit hominem infamem etiam post perpessam afferre executionem taliura effecluum, quales pcenam,utdicitur indict. § Porro. Requiritur sunt reddere personam inhabilem ad digni- teunen, ut talis pcena non solura in se abjecta talem, ad leslimonium fereudum, juxta qua- 512 DISP. XLVIU. DE 1RREGULAR1TATE, QU/E EX INFAMIA CONTRAIIITUR. litatem infamioD et similis. De quibus Sylves- talem infamiam contrahendam nihil aliud re- ter et Summislse, verb. Infamia. Probatur, quirat quam factum, et per seipsam fert sen- quia poena per sententiam infertur, et quoad tenliam, quod facere potest, prsssertim in hos effectus privativos secum affert executio- hujusmodi privativis poenis. Unde constat hoc nem, ut de censuris dictum est, et statim genus infamiae facti non habere locum, nisi amplius exponetur. ubi lex illam expresse imponit per verba, quae sufficienter significent latam sententiam, De infamia legali facti. qualia sunt, ipsojure, vel eo ipso, absque alia declaratione, sicut supra de censuris dic- 11. Prima conclusio. — Occurrebat vero tum est. Alioqui si verba indifferentia sint, statim dubium, an infamia quoad hsec omnia etiamsi, Qui hoc fecerit, infamis sit, intelli- incurratur aliquando per solam legem ante genda est, per sententiam, juxta generalem omnem sententiam, sitque hic alius modus regulam legis poenalis. Saepe tamen addun- infamise juris. Sed hoc dubium simul cum tur praedicta verba, ut videre licet in citatis allera parte proposita de infamia ipso facto juribus, et in aliis, quoe late congerit Maiolus, expediendum est. Ad alteram ergo partem lib. 3, cap. 1, et tunc procedit doctrina data. de hac infamia dicitur imprimis solam homi- 13. An perpetratio delicti per accidens num notiliam vel opinionem de aliquo de- occulti ad hanc infamiam sufficiat. — Sed licto non inducere infamiam legalem sine oritur hic gravis difficultas; nam sequitur, aliquo juris adminiculo, id est, sine lege ad hanc infamiam facti nec publicam noti- insliluente et mandante, ul tale delictum tiam esse necessariam, sed satis esse perpe- sit ex his, quee homines reddunt infames, trationem ipsam delicti, lametsi per accidens quod bene probat ratio dubitandi ibi facta, sit occultum, ad hanc infamiam contrahen- et quee in priraa divisione dicta sunt. Se- dam, sicut sufficit ad incurrendam censuram clusa enim institutione juris humani, talis similibus verbis impositam.Consequens vide- opinio gravabit quidem personam, et obscu- tur involvere repugnantiam, nam crimen ma- rabit illam, et reddere poterit indignam nere occultum, et per solum factum incurrere dignitatum et officiorum, quantum rei natura infamiam, repugnantia videntur, cum publica vel conditio ex se postulaverit, non tamen notitia sit de ratione infamise prsesertim facti. per modum poenee, vel legalis impedimenti, Responderi potest admittendo illationem, il- sed ex naturali tantum ratione; et ideo dici- lam vero infamiam non esse facli, sed juris, mus talem infamiam non esse legalem, sed alterius tamen modi quam sit illa quae infer- humanam et quasi meri facti, cujus gravitas tur per sententiam hominis, scilicet, perip- non tam lege humana quam ex intrinsecis summet jus legis illata; et ideo non postularo circumstantiis et maleria spectatur ad judi- notiliam publicam facli aut juris, sed solam candum tam de culpa infamationis seu de- conscientiam operanlis. Sed hoc ipsum est, tractionis, per quam inferri solet, quam de quod videtur involvere repugnantiam, scili- moralibus efiectibus ejus. Et de hac oplime cet, quodsit infamia, et quod sit absque ulla dixit Navarr., cap. 18, num. 20, tunc esse nolitia publica, cum haac sit de definitione in- notabilem jacturam ejus, quando ratione famice, ut sic dicam. Unde licet in aliis pri- illius homo reputatur indignus alicujus gra- vativis pcenis habeat locum ille modus exe- •vioris boni animre, corporis aut fortunee, quutionis per ipsam legem, in infamia non quod contingit seclusa lege humana ex mo- videtur habere posse, quia non potest lex per rali opinione et judicio hominum veluti per se auferre bonam opinionem, in qua consistit naturalem cousequulionem. Nihilominus ta- fama, et in ejus privalione infamia. men non erit talis infamia ipso facto, qualis 14. Castri responsio. — Impugnatur. — est illa, de qua nunc agimus, quia non erit Propter hanc difficultatem Castro, lib. 2 do legalis. Lege pcenali, cap. 15, in fine, ait, hanc infa- 12. Secunda conclusio. — Deinde dicendum miam non incurri ipso jure vcl facto per dc- est, supposita legis iustitutione, dari aliquam lictum occultum, eliamsi lex dicat, ipsojure, infamiam ipso facto, et esse illam, quee sine vel quid simile. Et hoc putat esse singulare senlentia judicis, vel aliquo ordine judiciario in pcena infamiae propter specialem re- reddit hominem infnmem. Hoc probant jura pugnantiam ; unde scntil non posse aliud per SOpracitata in dicta divisione, Raliovero est, legem lieri, etiamsi legislalor velit. lluic au- quia interdum instilutio legis talis est, ut ad tem opinioni in primis obstat, quia juxta SECT. I. QUID SIT INFAMIA ET QUOTUPLEX. 513 illam vel est repugnanlia in legibus ponenti- a die commissi criminis privatur dominio bus hanc pcenam ipso jure seu ipso facto, vel bonorum ex vi legis, quamvis non privetur superflue adduntur similes particulae. Dices, possessione et usu illorum, ita posset intel- non esse superfluas, quia saltem operantur, bgi de fama. Quod plane sentit dict. c. 9, ut sufficiat sentenlia declaratoria, et non re- dicens, hsereticum ita incurrere infamiam quiratur condemnatoria. Sed contra , quia ante sentenliam, sicut amittit dominium suo- vel illa sentenlia declaratoria, operalur tan- rum bonorum, licet non amittat possessio- tum a die quo profertur, vel retrotrahitur nem, quod statim extendit ad omnia delicta, usqueaddiem commissicriminis. Si primum, propter quae leges imponunt infamiam ipso non esl tantum talis senlentia declaratoria, jure. Sed est sententia rigorosa, et nisi com- sedetiam condemnatoria respeclu talis pcenae, mode explicetur, erit falsa. Si enim sensus quia secum affert executionem talis pcenae, sit ita perdi dorninium famae ipso facto ex vi nec potest aliter illam iuferre, nisi publice talium legum, ut possit delinquens sine in- nolificando delictum. Sicut in sententia ex- justitia infamari, licet occultum sit delictum, communicationis, qua3 solum declarat censu- sicut diximus posse post sententiam definili- ram incurri ab eo tempore, in quo ipsa sen- vam, sic falsa est opinio. Probatur, quia noa tentia ferlur, non potest dislingui sententia privatur possessione vel usufamae suae; ergo declaratoria a condemnatoria. Si autem detur non potest juste illa spoliari ante sententiam; secundum, quod scilicet sententia retrotra- ergo nec infamari per publicationem delicti hatur, ergo per illam declaratur poenam occulti, quia non potest quis aliter spoliari et fuisse incursam a die commissi criminis; ni- privari possessione famae suae. Antecedens hil enim aliud est sententiam retrotrahi, et prima consequentia patent a simili de quam per illam hoc declarari. Declaratur, amissione aliorum bonorum , quorum pos- quia uon repugnat pcenam infamiae hoc modo sessio non perditur ipso facto, nec potest fieri pcr legem ; ergo si verba legis hoc satis quis illis spoliari ante sententiam; nullo au- significant, ita contrahetur. Antecedens palet, tem jure fit major privatio famae per hujus- quia si repugnaret, in nulla lege vel delicto modi leges ante sententiam, quam aliorum id fieri posset; at in peccato ha?resis contra- bonorum, nec datur aliis major licentia ad rium docet idem Castro, lib. 2 de Justa hae- tollendam illam. Et revera non esset expe- ret. punit., cap. 9, nam in principio dicit, diens, quia esset occasio imponendi falsa cri- occullum haerelicum esse infamem infamia mina et generandi magnas dissensiones et juris, licet nondum sit infamia facti, quia odia. Siergo non obstante tali delicto occulto, ejus deliclum non est manifeslum. Et idem adhuc retinet quis jus in famam suam, ra- tenet Pcnna referens alios in Director. Inqui- tione cujus non potest illa sine injustitia pri- sit., p. 1,comment. 4. vari, videtur retinere dominium ejus, quia- 15. Dubii resolutio. — Per factum per vix potest dominium famae habere aliura accidcns occultum inducitur infamia , qux effeclum, neque alium proprium usum. Ni- consistit in publica notitia etiam quoad do- hilomiuus quoad aliquid intelligi potest do* tninium. — Quapropter ad difficultatem res- minium illud famae infirman ipso facto, ut pondeo in infamia distinguenda esse duo vel jam explicabo. tria, quae supra insinuavi, scilicet substan- 16. Incurritur tamen in ordine ad effectus tiam famae, quae est quasi materiaie in ipsa, legales. — De altera ergo conditione infa- etconsistit in publica notitia vel opinione, et miae, quae cousideratur in ordine ad effeclus moralilas seu legalitas infamia?, quae est ve- legales, dicendum est, per hujusmodi leges luti formale. Quoad primum ergo constat non incurri infamiam ipso tacto, etiamsi crimea auferri ipso facto per legem, quamdiu occul- occullum sit. Probatur, quia ex lunc fit per- tum est delictum, ut probat difficultas pro- sona indigna et inhabilis ad eos effectus, ad posita. Oportet autem in hac ipsa substantia quos infames sunt inhabiles secundum jura, fcmce duo alia dislinguere, scilicet, actualem ut de lueretico affirmant auctores citati, et possessionem ejus, et dominium illius. Et de eadem est ralio de reliquis, si jura eodem priori quidem est per se clarum non auferri modo loquantur. Quia lex potest per seip- quanidiu crimen estoccultum, et hoc ad mi- sam infamiam inurere quoad hanc partem, nimum demonstrat ratio facta. De dominio et verba ejus significant etiarn velle ; ergo id autem id posset in dubium verli; sicut enim operatur. Et quoad hoc dici potest infirma- heereticus juxta probabilissimam sententiam tum domiuium talis famae, quia non potest xxiii bis. 33 51* DISP. XLVIII. DE mHEGULAMTATE, QtLE EX 1NFAM1A CONTRAHITUR. q, i tttti uti, nrl obtinendum, verbi gratia, ter delictum notorium aut publicum, tunc beneficium vel officium publicum, quia ob- quidem non contrahi ipso facto per delictum tentio erit nulla; et senlenlia declaratoria occultum, contrahi vero plene et perfecte per criminis postea lnta rctrotrahetur usque ad publicum delictum ante sentenliam declara- diem comniissi criminis quoad hujusmodi ef- toriam, etconsequenterper publicationemde- feclus, et consequenter declarabitur talis lictipriusoccultecommissi, quamvisnonjure, persona in se quidem fuisse infamis, et in- sed facto divulgatum sit. Atque hsec infamia digno a tnli die, licet ignoraretur, argumento dici eliam polest aliquo modo facti, quatenus 1. Furti, ff. de His qui notantur infamia, licet non requirit juridicam publicalionem delicti. in alio casu loqualur; talis ergo infamia dici Quselota assertio partim perseclaraest, par- potest infamia juris, quatenus virtute solius tim ex dictisiliata.Primaenimparsdedelicto legis incurritur, et dici potest infamia vifacti, occulto est evidens, quia poena non debet qualenus nec senlenliam, nec aliam publica- extendi ultra verba legis; si ergo lex tantuni tionem requirit, ut incurratur. infamatper seipsam publicum delinquentem, 47. Quales sint actus facti ab hujusmodi non habet effectum in occulto. Secunda vero infami antc scntentiam declaratoriam. — pars patet contraria ratione, quia lex ope- Quomodo teneatur ab eis abstinere. — Dices : ratur quantum exprimit; sed talis licet pos- ergo omnes actus facti a tali persona a die tulet delictum publicum, non tamen requirit commissi criminis erunt nulli, si tales sint, ut juridicam manifestalionem, sed absolute pu- ab infami persona valide fieri non possint, et blicam nolitiam vel evidentiam, et subjun- sententia postea lafa retrotrahelur ad nulli- gendo particulam, eo ipso, vel similem, ex- tatem omnium talium actuum declarandam. cludit necessitatem juridicae sententiae : ergo. Respondeo, si sint e.clus publicce administra- Ultima vero pars ad modum loquendi spec- tionis , et facti sub titulo publice existimato tat, et per se clara est. Unde constat, quod vero, non annullari, in gratiam communis iicet talis reus, quamdiu delictum fuit occul- boni,ut supro de censurs dictum est; si vero tum, non esset inhabilis ad beneficium, verbi actus privati, concedo irritari quantum gratia, ad testimonium ferendum, ex vi ta- per legem possunt, et consequenter senten- lium legum, eo ipso quod delictum publicum tiom posiea latam ad eorum nullitatem re- est effectum,estinhabilis, et contrahit omnes trotrahi. Ideoque si talis persona Ordines effeclus legalis infamiae; nam legalitas seu suscepit, declarabitur postea irrita ordinatio, formalitas ejus in hoc consistit, et quoad eam non qnidem quoad substantiam ordinationis infertur per ipsam legem, supposita condi- (td enim fieri non potest), sed quoad exerci- tione delicli. Et in hac doctrina conveniunt tium ejus, ut jura sa?pe declarant. Ita ergo auctores citati ct citandi de similibus aclibus judicandum est. Sed dicet preelerea aliquis : ergo cogetur hujus- Delictum quando publicum reputetur ad modi criminosus occultus ab his actibus infamiam. abstinere, etiam anle condemnalionem, et consequenter sa?pe tenebitur se infamare. 49. Apud quas personas debeat spargi no- Respondetur per se loquendo, teneri ad obs- titia. — Declarandum vero superest, quando tinendum quantum commode possit, quia delictum reputetur sufficienter publicum ad iili prohibiti sunt hoc ipso quod jure factus hunc effectum mfamise legalis. De hac enim est infamis; tamen si actus alias non sint in- re nihil certo jure taxatum est, et ideo auc- trinsece mali, sed solum prohibiti, interdum tores arbitrium prudens requirunt. Ad hoc poterit excusari exercendo illos, si aliter vi- autem definiendum arbitrium, tria expen- tare quis non possit sui delicti manifestatio- denda videntur, qualitas personarum haben- nem,aut vehementemsuspicionem,autsimiIe tium notitiam delicti , numerus earum, et incommodum grave, quod nemo sibi inferre modus notitiae. De prima circumstantia solum cogitur, sicut de censuris diximus. dicere possemus, oportere, ut apud bonos et t&.Quando lex imponit infamiam ipsofacto cordatos viros talis spargatur opinio. Nam s» propter crimen pubiicum, non incurritur per personse sint ieves et facile moveantur, non occullum per accidens. — Sed per publicum sufficiunt ad infamiam, eliamsi plures sint, etiam anle senttntiam declaratoriam. — Co- argum. c. Sunt plurimi, 6, quoest. 11, ut rollanum. — Ultimo vero addendum est, Gregorius ait, saepe viros sanctos hanc infa- quaudo lex imponit ipso jure iufamiam prop- mia iaborare, eamque contemnere juxta illud EECT. L QUID SIT INFAMIA ET QUOTUPLEX, 515 Pnuli, 2, Cor. 6 : Per infamiam et bonum /u- aliud est delictum essenotorium vel manifes- mcMti. Estque communis doctrina. tum, ad quod requiritur evidentia apud om- 20. Quis numerus personarum sufficiat ad nes vel plures, aliud vero est cssc famosum, delicti publicitalem. — Circa numerum per- ad quod salis est opinio publica orta ex ju- sonarum necessarium videlur, ut in tota vel diciis probabilibus, ut Navarr. tradit, dict. majori parte communitalis evulgala sit;non num. 2oo, et Sylvcst., verb. Infamia, n. 3, enim oportet, ut sit publicum in tota pro- ex Gloss., in cap. Manifesla, 2, quoest. 1, et vincia vel civitate, ut omnes fatenlur; ergo cap. Vestra, de Cohabit. cleric. et mulierum. sailem esse debet in communitate, utsicdi- Ad infamiam autem sufficit delictum farno- cam, proxima, in qua quis degit. Quod sumi- sum. Proeterea bona fama non semper fun- tur ex Glossa ult. in cap. Inquisitionis, de datur in evidcnlia rei, sed in bona opinione; Accusationibus, et Bartholo, in 1. De minori, pari aulem modo mala ad infamiam suffieit. § Plurimum, num. 10, ff. de Qusestiouibus ; Confirmatur ex 1. Cognitionem, ff. de Variis lenet Soto, Relect. deTegendo secreto, memb. et extraord. crirn., dicente : Fama est illxsx 2, qusest. 6. Et idem videtur sensisse Na- dignitatis stalus, vita, et moribus compro- varr., in Summ., cap. 27, num. 255. Idem batus, et in nullo diminulus. Conslal auicm tamen Navarr., cap. Inter verba, coroll. 48, per evulgatam opinionem contrariam verisi- 485, hano sententiam improbare videlur, ne- niilem probalis viris, multum diminui honurn gatque esse Barlholi aut Glossre, et coneludit nomen personee, quia talis opinio ad infa- neccssarium non csse, ut cxislat infamia res- miam sufficit. Confirmatur denique, quia jura pectu alicujus loci, sed suffieere communem sa?pe imponunt vel admitlunt purgationem opinionem, ad quos spectat illud scire. Re infamioe; ergo supponunt esse posse infa- tamen vera Glossa id aperte affirmat, et Bar- miam nec evidenlem, nec in verilate, sed in tholus non dissentit, sed explicat, apud quas rumore fundatam. Sed licet loquendo in ge- personas debeat considerari infamia; et hoc nerc de infamia, htec vera sint, tamen ad in- modo recle dicit non esse affixas loco, sed famiam legalem Navarr., cap. 25, num. 73, considerandas esse per respeclum ad pcvso- videtur postulare evidenliam delicti; nam nam infamatam et deliclum ejus, quod et nos propterea dicit necessarium esse crimen no- fatemur. Nec contrarium scntiunt Soto, vel torium, et non sufficere famosum, vel pro- alii, cum dicunt, infamiam debere spargi per bahile. Sed intelligendum hoc est, quando jus majorem partem viciniie, monasterii aut col- loquitur de crimine notorio; nam tunc res- legii, etc, sed cum proportione hoc intelii- tringendum est. Si vero loquamur de famoso, gunt; uam in religioso, v. gr., fama, quoad velabsolute de publieo,sufficiet ea probabili vaani religiosam, considerabitur in suo mo- et publica opinio, quae ad infamiam salis est, naslerio; quoad factumvero inaliquo oppido, quia quoad hoe pendet res haac ex disposi- pcr uotiliam ibi sparsam. Et ita etiam verum tionejuris. esl infamiam considerari in personis, ad quas 22. An confessio rei in judicio sufficiat ad talis eo^wlio spectat; in eis vero oportet, ul infamiam. — Prima conclusio. — Ultimo in- in majori parte communitatis divulgata sit. quiri solet, an confessio rei in legilimo judicio Addit veroNavarr., dict. num. 255, oportere ad infamiam sufficiat, si alias crimen sit ex communitatem constare saltem ex dccem his, qu.e in jure notantur infamia. Ad quod persouis, quia hoo sufficit, et requiritur, ut breviter dicendum iu primis est, si propter deliclum sit publicum, ut esl communis sen- tale crimen non sit per iegem infamia ipso tentia Panormitani et aliorum in cap. Vestra, jure imposita, sed imponenda, non satis esse ma censetur condemuatus de criuiine propter ^Oivcuitj ut est per se noto.ni ex usu. Et quia saUm. eoufessioaeni ejus, 1. Si confessus, ff. 51 G DISP. XLVIII. DE IRREGULARITATE de Custod. et exhib. reor. Item, quia evi- denlia criminis etiam maxime publici per notitiam facti non sufficit ad infamiam lega- lem in eo casu, donec feratur sententia, ut ex communi sententia dictum est; ergo nec con- fessio in judicio sufficiet ; illa enim duo quoad hoc sequiparantur. 23. Sccunda conclusio. — Quid si confessio ncn fuit ex veritate rei. — Secundo vero di- citur, si lex inferat ipso facto infamiam prop- ter delictum, confessionem rei in legitimo ju.dicio factam sufficere ad infamiam. Est cerla et communis assertio, ut patebit; de- claratur autem in hunc modum : nam illa confessio sufficit, ut tale delicium sit publi- cum publicitate juris, imo et notorium, ut expresse affirmat Navarr., supra, dict. num. 73; Glossa) et Doctores per textus ibi, in cap. Vestra, et cap. ult. de Cohobit. clericor. et inulier., et in cap. ult. de Tempor. ordin., et in cap. 1 de Except., in quibus canonibus jiperte disponitur, tale dclictum ex tunc ma- nere publicum et notorium, et eequiparatur evidentia3 facti ; ergo si alias inferat infa- miam propter delictum publicum vel noto- rium, ex tunc sallem illam inferet. Dico autem in legitimo judicio, quia si sit extra judicium, vel in judicio nullo ex defectu ju- risdictionis, vel alio simili, tunc confessio illa non facit delictum publicum, et ita nihil per se nocet ad infamiam legalem contrahendam, quamvis possit esse occasio, ut inde divul- getur delictum, et consummetur aliunde in- famia facti. Sed quid si judicium fuit legiti- mum, confessio tamen non fuit ex verilate, sed ex metu, quia scilicet reus vi, aut metu lormenlorum confessus est dclictum, quod non fecit? Respondeo id satis esse, ut lex in- ferat infamiam, tum quia hoec infamia magis fundatur in opinione et quasi scientia pu- Mica, quam in re ipsa; tum etiam quia leges non judicant de occultis, et illud puniunt, quod in judicio publicum est. An vero in con- scientia id sufficiat ad morales effectus lalis infamiae, alia qusestio est supra in simili trac- tata de censuris, et in sequenti sectione ali- quid de illa attingemus. 24. Qualis sit infamia orta ex confessione rei. — Glossx opinio. — Opiriio Sylvestri. — Tandem vero interrogari potest, an heec in- famia orta ex confessione rei, dicenda sit juris, vel facli ante sententiam definilivam. Glossa, in dict. cap. Vestra, verb. Non diffi- tetur, significat esse infamiani juris; nam dicit esse notorietatem juris, quam propterea , QUJE EX INFAMIA CONTRAHITUR. duplicem ibi distinguit, per sententiam, et per confessionern rei; si ergo illud crimcn est notorium juris et facti; ergo et infamia, quae ex illa notorietate nascitur, supposita lege inferente illam, est juris, et non facti, quia et prima impositio illius, ut sic dicam, et applicalio est ex lege et judiciario ordine. Nihilominus Sylvester, verb. Infamia, num. 42, significat confessionem rei non sufficere ad infamiam juris. Citatque Bartholum, 1. Furti, ff. de His qui notant. infam., et Abba- tem, in cap. At si clerici, de Judiciis. Sed si attente leganlur hi auctores, non loquuntur, quando lex imponit infamiam ipsojure, sed quando requirit condemnationem rei; nam hoc solum probant jura et rationes, quas ad- ducunt; et in eo sensu est verum, ut jam dixi. Tamen, quando lex imponit infamiam ipso jure, dicta opinio Glossse vera est, et alii auctores non contradicunt. Et prater ratio- nem factam, qua3 optima est, sufficienter eliam probatur ex cap. Testimonium, ubi Gloss. et Dodores, de Testibus. SECTIO II. Utrum infamia ex crimine resultans, irregularitatem inferat, et quantum duret. 1. Prima conclusio. — Primo certum est infamiam parere irregularitatem, quia infa- mis non est ad Ordines Ecclesiasticos admit- tendus, cap. Infamis, 6, quaest. 4, cap. Qui in aliquo, dist. 54 ; et ex cap. Testes, 2, quaest. 7, generalem regulam colligit Gloss., eos, qui propter infamiam repelluntur a lestimonio, esse etiam irregulares; licet Damasus, ep. 3, c. 3, non absolute de testimonio, sed in causa contra Episcopum loquatur. Favet etiamr quod dicitur in penult. Regula juris, in6: Jnfamibus portge non pateant dignitatum. Et haec est communis sententia Panormitani in cap. LicetHeli, deSimon.; Archidiac, in cap% Deinde, 26 dist., num. 5; Sylveslri et alio- rum Summislarum, verb. Jnfamia, et verb» Irregularitas; Navar., c. 27, n. 404; Maiol., lib. 3, cap. 4. 2. Secunda conclusio.—- Secundo dicendum est, irregularitatem hanc incurri per omnein infamiam canonicam, et per solam illam. Prior pars constat ex prrecedenli ossertione, quia jura generatim loquuntur. Posterior pa- tet, quia hsec irregularitas est impedimeutum canonicum ; ergo non potest nisi per canoni- cam infamiam incurri. Item, quia debet e in jure canonico expressa, et consequenter SECT. II. UTRUM INFAMIA EX CRIMINE RESULTANS, ETC 517 nnnexa tali infamise ex vi ejusdem juris, et tem, quia est veluti fnndamentum et adae- hor est infamiam esse canonicam, utjam de- quata causa ejus, argument. cap. Cum ces- claratum est. sante, de Appellalion. 3. Tertia conclusio. — Tertio nihilominus addendum est, irregularitatem hanc incurri De ablatione hujus irregularitatis. non solum per infamiam juris, sed elinm per infamiam facli, dummodo canonica sitT modo 5. An per pcenitentiam delicti irregulo- anobis explicato. Est communis cum Specu- ritas hsec auferatur. — Contra hanc vero latore, tit. de Dispens., § Juxta, v. 17, et su- posteriorem partem occurrunt nonnulla du- mitur ex juribus citatis, et ex cap. Qui in bia, quae attingunt posteriorem partem in aliquo, dist. 51, et cap. Omnipolens, de Ac- titulo quaeslionis propositam, quantum sci- cusationibus. Probatur, quia utroque modo licet haec irregularitas duret, vel quibus persona est simpliciter et actu infamis, et modis auferatur. Primum est, an haec irregu- hgec est ipso faclo etsine alia sententia irre- laritas talis sit, ut per poenitentiam peccati gularis, ut probant adducta in prima asser- auferatur, sine nova dispensatione; videtur tione. Declaratur primum in hunc modum, enim id sequi ex regula posita, quia pcr poe- quia vel lex canonica, aut (quod perinde est) nitentiam et emendalionem aufertur infamia. lex civilis canonizata, propter crimen imponit Ad hoc vero sub dislinctione respondendum infamiam ferendam, vel ipso jure latam. In est; qusedam enim peccata sunt, qurc red- priori casu ante senlenliam non contrahitur dunt personam infamem, ex eo pr£ecise,quod infamia, nec juris, nec facti, quantumvis de- semel commissa sunt; alia solum ex eo, quod lictum fuerit publicum, ut ostensum est; et in eis perseveratur publice, sive per impce- ideo tunc non oritur irregularitas; sumus nitentiam, siveper virtualemconlinualionem, enim extra terminos conclusionis positre, quia vel frcquentiam, ut permanendo in concu- persona illa nullo modo est infamis. Postcon- binatu, in publico odio, retinendo male demnationem autem judicis de tali crimine parta, etc. Quse distinctio aperle colligitur reanet persona irregularis, quia manet infa- ex cap. Testimonium , de Teslibus. ln pec- mis. Nec vero propterea dicendum est irre- catis prioris generis non aufertur irregula- gularitatem illam per sententiam, et non ipso ritas per poenitentiam, quia poenitentia non jure contrahi; nam sentenlia per se solum facit innocenlem, et ita non tollit infamiam, infert infamiam, et eo ipso ex vi aliorum quando illius fundamentum est solum hoc jurium sequitur irregularitas. Et ita patet commfsisse delictum; non sufficit ergo poe- prima pars conclusionis. In posteriori autem nitentia, sed necessaria est dispensalio. In casu, quando lex ipso jure imponit infamiam peccatis autem posterioris generis tollitur per propter delictum, ante sententiam incurretur emendationem proportionatam, et ceque pu- etiam irregularitas ex vi ipsius facti, juxta blicam, quia illa tollit talem infamiam, ut exigentiam legis, et ita patet altera conclu- optime docuit Innocentius communiler appro- sionis pars. batus in-dict. cap. Testimonium, dcTeslibus. 4. Propter quod crimen incurratur irregu- 6. Qux sint peccata, qux reddunt infamem laritas hoec. — Corollarium. — Atque hinc ex eo, quod in eis perseveratur . — Sed ulte- facile expeditur communis quaeslio, an haec rius superest declarandum, quse sint crimina irregularitas incurratur propter crimcn occul- unius, et allerius generis. In quo dicendum tum, vel per publicum, et si per publicum, est primo, quodlibet crimen seu peocatum an per publicum jure, vel facto. Dicendum mortale publicum constituere hominem ca~ enim generaliter est, respiciendum esse ad nonice infamem , atque adeo irreguhirem, infamiam, quae est fundamentum hujus irre- quamdiu in eo statu publice perseverat. Ita gularitatis; nam illud delictum, ejusque con- sumitur ex cap. Testimonium, de Testib. , ditio, quse ad infamiam canonicam contra- cap. Conslituimus, 3,queest. 5, cap. Infames, hendam sufficiens fuerit, juxta dicta in cap. Illi, 6, quaest. 1, ubi omnes illi, de qui- sectione prsecedenti, sufficit consequenter ad bus ait Apostolus : Qui talia agunt, regnum irregularitatem. Unde etiam fit, duranle in- Dei non consequentur, infamise maculis famia, duret haec irregularitas, quia repugnat aspersi esse dicuntur. Id autem generaliter infamem esse aplum ad Ordines, in sensu dictum est de omnibus, qui mortaliter pec- composito, ut sic dicam. Et e converso etiam cant. Ut aulem hoc solum intelligatur de per- scquitur, ablata infamia auferri irregularita- severantibus in illo statu, additur in eodem 518 DISP. XLVIII. DE IRREGULARITATE , QVE EX INFAMIA CONTRAHITUR. textu, Nisi sacerdotali auctoritate subventum non imponit infamiam ipso jure latam, sed sit, ulique per poenitentiam, ut ibi Turre- ferendam perjudicem,juxtaleg. 1,ff. de His crem., quarst. 1, num. 6, et alii exponunt, qui not. infam., cumsimilibus. Ettunc quan- et colligilur etiam ex dict. cap.Teslimonium, tumvis sit alrox et depositione dignum et ibi, Si in crimine perseveret, et ex cap. Si publicum,etiam per confessionem judiciariam duo, 3, qufest. 6, ibi, Infames effectos donec rei, vel notorium per evidentiam facli, non ab incesti facinore desinant. Ubi Gloss., in- incurritinfamiam indelebilem (ut sic dicami fames (inquit) infamia canonica, quaj deletur perpcenitentiam, sedsolum protempore, quo per pcenitentiam. Et interdum habet locum durat talis status personce. Ita tenel Castro, hic modus infamioe, etiamsi crimen habeat lib. 2 de Jnsla hceret. punit., cap. 9. Et est annexam excommunicationem ipso facto sine aperta sententia Innocentii, in dict. cap. Tes- speciali nota infamice per sese illata ; tunc timonium, ubi in hoc sensu tradit regulam, enim satisfacta Ecclesia, et ablata escommu- infamiam canonicam, quce facti est, non juris, nicr.tione, aufertur infamia, ut in dict. cap. per pcenitentiam auferri. Quod optime ibi- Infames, etc. Illi, etaliis expresse dicitur; et dem confirmat Panormitanus, n. 6, citans consequenter etiam tollitur hcec irregularitas. Hostiensem, Abbatem antiquum, et alios. 7. Quando infamia non tollatur per pozni- Idem in cap. Diligenti, de Simonia, n. 6, et tentiam. — Secundo dicendum est, quando in cap. Inquisitionis, n. 2 et 3, de Accusat.; infamia per judicis sentenliam vel per legem Archid., in cap. ult., 25 dist., n. 3; Burgas., ipso factoimposita est, tuncirregularitas quee de Irregular., tit. de Sortileg., n. 18; Turre- ex illa nascitur, non aufertur per poeniten- cremata, incap. Illi, 6, qucest. 1, art. 1. Ratio tiam, sed necessaria est dispensatio; secus vero est, tum ilia communis, quod nulla est autem est quoties lex non imponit infamiam irregularitas, nisi sit in jure expressa; hcec ipso faclo, nec judicissenlentia est. Priorpars autem nullibi expressa est; tum etiam quia ssteommunis et certa, quia tunc infamia non ad meliora conversum nequaquam prior vita fertur per sententiam; est enim pcena commaculat, ut ait Chrysost., Homilia 3 in quaedam, etlegalis indignitas, non ad certum Matth., habetur in cap. Nunquam, dist. 56, lempus, sed indefinite ac proinde ex se per- et est frequens in jure, ut refert Glossa pe- petuo imposita; ergo sicut nititur aucloritate null. in dict. cap. Illi. Ergo si jus, etiam per principis, seu legis, ita per solum illum au- legem, vel judex per sententiam noncomma- ferri polesl, qui potest in lege dispensare, culent, non est cur infamia, vel irregulariias sicut suspensio, et quaslibet alia pcena simili maneat. modo imposita. 9. Quis possit auferre irregulari tatem in- 8. Quorumdam sententia improbaiur. — famix quxper poenitentiam non aufertur. — Navarrus. — Posterior autem pars proposita Circa hanc vero asserlionem declarandum est propter quosdam Doctores asserentes, superest, quis possit hanc irregularitatem au- quoties infamia nascitur ex graviori cri- ferre, quando pcenitentia non sufficit. In quo noine, depositione digno et notorio, non cerlum est, etPontificem Summum hoc posse, auferri postea per pcenitentiam nisi dispen- et nullum alium posse directe hanc irregula- setur. Quod sentit Navarrus, in capite Si ritatem tollere, quia nulli alteri concessum quando, de Rescr., except. 17, num. 9, et in legitur. Difficultas vero specialis est, an in- Summ., c. 25, num. 7, et cap. 27, num. 154, terdujm Rex possitindirecte tollere hanc irre- et 248; Maiolus, lib. 5, cap. 1 et 12, latius gularitatem, auferendo infamiam civilem, in libro 3, cap. 1, qui alios referunt. Nihilomi- qua fundatur; potest enim auferre talem in- nus verissimam censeo propositam regulam, famiam; ergo eo ipso per se cadet irregulari- quia vel deliclum est tale, ut lex inferut per tas. In hoc puncto Maiolus, lib. 3, cap. 1, sese infamiam ralione illius ipso jure seu num. 3, negat per talem dispcnsationem ces- faclo; et tunc non sufticiet pcenilentia ad tol- sare talem irregularitalem quando talis infa- lendam infamiam, et consequenler, nec irre- mia fundata est in facto proprio, nam si fuu- gularitatem, juxta priorem partem regulse detur in facto alieno, putat dispensationem proposilae, qute non solum habet locum in sufiicere. Ut, v. gr., pcr crimen hvsse majesta- deliclo notorio, scd interdum etiam in publico tis infamis efficitur jure civili, non solum qui s§u famoso, et aliquando etiam in occullo, illud comraisit, sed etiam filii ejus usque ad juxta exigentiam verborum legis, ut sectione quarlam generationem; et ideo jure canonioo prtecedenti declaravi. Vel pro tali delicto lex omnes sunt irregulares; si ergo Ue.v cum oin- SEGT. II UTBUM INFAMIA EX CBIMINE RESULTAN5, ETC. ol9 nihus dispenset in infamia, non propterea considerat, et indignum reputat admitiere ad cessat irregularitas in dclinquente, cessat Ordines eum, qui ad civiles actus lcgitimos vero in filiis. Pro qua sententia affert Archi- non admittitur; crgo ablata lali infnmia civili, diaconum, in cap. Lege, dist, 10, et in c;ip. Si cessat indecentia c.monica et conscquenler quis cum militibus, 6, qusest. 4. Nullo tamen etiam irregularitas. Quaj ratio aaque procedit jure, vcl ratione distinctionem illam, aut ali- de infamia contracta ex deliclo proprio: quod ejus membrum confirmat. Ratio autem quamvis negari non possit, quin facilius au- reddi polest quoad primum membrum, quia ferri debeat, qure est ex alicno, quia esi pura potestas civilis non potest auferre impedi- pocna legalis et civilis in odium alicnaj culpae. mentum canonicum. Haec vero ratio, si quid quae vere et coram Deo per se non comma- probat, contra posterius membrum etiam culat alium; peccatum autem proprium per concludit. Et ideo responderi potest, civilem se infert maculam. Nihilominus tamen, si haec potestatem non posse auferrc directe et per ipsa macula, et humana opinio ex illa orta, se impedimentum canonicum, indirecte ta- ablata est per poenitentiam, et sufficientem men posse auferendo fundamenlum ejus, salisfactionem, et alioqui jus canonicum pe- quod ab eadem potestale auferri posse vide- culiarem infamiam non induxit, et potestas tur, cum per eamdem introductum fuerit, civilis abstulit quod suum jus intulerat. to- servala proporlione ad ea, quae dicebamus tum irregularitatis fundamenlum sublatum deinfamia facti. esl. 1 0. Secutida sententia et vera, adhibila li- 1 1 . Aninfamia qux per pceni tentiam non au- ffiitafione. — Et ideo alii cxistimant, quam- fertur per baptismum auferatur. — Commu- vis haic irregularitas directe tantum auferri nisopinio. — Ilejicitur. — Infamia facti tolli- possit per dispensationcm Ecclesiasticam, in- tur per baptismum. — Tantum inquiri potest, directe tamenauferri ctinm posseper ablatio- an haec infamia per baplismum auferatur. nem infamise, seu reslitutione famce facta a Communis opinio affirmat, Sylvest., verb. potcstate civili. Quam opinionem veram cen- Baptismus, 6, num. 2; Tabiena, 8, in fine; seo, addita Iimitalione seu declaratione. Nam Angel., 7, num. 4, cum Gloss., in cap. Sine siinfamia itaest juriscivilis,uteliam sit juris poonilentia, de Consecr., d. 4. Ratio illorurn CAnonici direcle et in particulari, ut est, est, quia per bnptismum omnino tolluntur v. gr., infamia hseresis, vel infamia ejus, peccata, et quidquid ex peccatis, ut peccata qui simul contrahit cum duabus, 1. Quid sunt, nascitur; unnm autem ex his est infa- ergo, ff. de His qui notantur infamia, et cap. mia. Quod si objicias, nam eadem ratione per Nupcr, de Bigamis, vel infamiee usurariorum, pcenilenliam auferretur omnis infamia. Res- sodomitarum et similium, in his et similibus pondet praxlicta Glossa negando sequelam, existimo non sufficere restitulionem factam quia pcenitenlia non aufert omnes sequelas per civilem potestatem ad tollendam irregu- peccatorum, sicut baptismus. Sed ha?c diffe- laritatem, quia talis infamia per se et directe rentia solumhabet locum quoadrealumpoenae virtute juris canonici imposita est, ideoque temporalis apud Deum, non vero in reliquis, auferri non potest per inferiorem potestatem, ut paieldehabilibuspravis, et de quacumque qualis est civilis in ordine ad canonicos effec- inordinationeconcupiscentia3,etdeobligatione tus. Sicut legitimatio a Rege concessa non restituendi, si forte fuit usurarius, aut fur, sufficit ad tollendam irregularitatem, qua3 in et de reatu poenre apud homines, etiam mor- defectu natalium fundalur, ut infra videbi- tis, utsifuit homicida; illa ergo ratio non vi- mus. At vero quando infamia civilis tantum detur solida. Et ideo distinguere oportet sin- indirecte recipitur a jure canonico per regu- gulas infamias; nam illa, quse est meri facti, !am generalem, quod infamis civili jureetiam sine dubio tollitur per baptismum digne debet reputari infamis ad Ordines, tunc susceptum, et ad hoc est optima proedicta ablnta illa infamia per potestalem civilem, vi- ratio. Et objectio non obstat, sed polius verl- detur etiam potestas Ecclesiastica consequen- tatem confirmat, nam idem dicimus de poeni- teradmittere illam reslitulionem,quia jus ca- tentia. Infamia item canonica non manet, non nonicum non excludit illam personam, nisi quia proprie tollatur, sed quia nunquam fuit propter indecentiam, quce consideratur in in tali persona; jus enim canonicum non cadit illa quatenus civiliter infamis est; jus enim in personam non baptizatam, et ideonon facit Canonicum non addit, neque infert il!i infa- illam infamem ante baptismum; multo vero miatn, sedindecenliampra^existentis infamiaa minus inducit denuo in ipso baptismo talem 520 DISP. XLVIII. DE IRREGULARITATE , QtLE EX INFAMIA CONTRAHITUR. infamiam propter delictumanteacommissum, rum provinciis degentes, et civilibus eorum quia illa infamia poena quEedam est, et Ec- legibus subditre, talem infamiam contraxe- tle^ia non punit talia delicta runt; nam si in provinciis infidelium, juxta 12. Non tamen infamia juris civilis. — illorum jura, talis infamia fuisset contracta, Corollarium. — De infamia vero civili non etpostea quis transiret ad Ecclesiam, et bap- procedit hsec ratio, quia homo non baplizatus tizaretur in provinciis Christianorum, non jure civili obligalur, si temporalitor subditus opinor illum manere infamem in ipsa Eccle- sit ubi tale jus servalur, et ideo incurrit pce- sia, vel irregularem. Ratio polissima est, quia nas talis juris, quarum una estinfamia; ergo quando canones dicunt, omnes illos esse in- talis infamia civilis non tollitur per baptis- fames, quos leges civiles infames faciunt, nium, quia hoc nec per se et intrinsece spec- videntur plane loqui de legibus civilibus, tat ad effectus baptismi ex vi solius institu- quibus principes vel respublicae Christianae tionis, ut constat ex propria materia in 3 ulunlur, et de infamia civili, quae intra tomo, neque reperitur aliquod jus Ecclesiasti- ipsammet Ecclesiam existit, nam hsec est, cum, in quo hoc ei concedatur. Quapropter quae in existimatione habetur, quoeve inde- si Judteus Romee, vel Turca hic per senten- cenliam secum affert, nam illa, quse omnino tiamesset condemnatus, vel flagellalus ut fur, foris est, et inter infideles, nec considera- quamvis postea baplizarelur, maneret infa- tur, nec in aliqua existimatione habetur; mis civiliter, et inhabilis ad aclus civiles, ad maxime cum infamia inter infideles saepe quos non admittuntur infames, quia nec jus sit irrationabilis, et sine sufficienle funda- ipsum civile limitat hanc pcenam ad baptiza- mento. Accedit etiam, quod in eo casu talis tos, nequc ex generali ralione pcenee civilis persona omnino mutat forum etiam civile, et cessat propter baptismum, quia nec pcena ideo non videlur manere subjecta poenis ci- corporalis, nec pecuniaria cessant. Et certe vilibus in priori statu impositis, inter quas si ille esset condemnatus ad triremes, non heec infamia continetur. liberaretur propter baptismum, nisi accede- ret dispensalio principis. Idem ergo est de SECTIO III. praedicla infamia, cum de illa non sit aliqua TTi . . . nppnlinris exoentio aut lex Antecedens ma- Utrum' exmfamia non mndata in ProPrio delicto illm» peculians exceptio aut lex. Anteceaens ma- personae nascatur irregularitas. nifestum est, et de eo videri polest Panor- mitan., in cap. Gaudemus, de Divort., n. 16. 1. Communis doctrina. — Prima conclusio. Consequentia vero tenet a parilate rationis. — Suadetur prior pars. — Suadetur poste- Unde Panormitan. ibi solum dixit, infamiam rior. — Communis et certa doctrina est, hanc ex delicto contractam (quam intelligo esse iufamiam aliquando sufficere ad irregularita- infamiam facli), tolli per baplismum. Et de tem, non tamen semper, sed potius raro. Ut eadem re videri potest Decius, cons. 130, et autem doctriuam hancper partes explicemus, inc. Qute in Ecclesiarum, deConstitulionibus, dicendum in primis est, ex infamia facli, n.89,etFelinus, in c. De his, de Accusationi- quae non fundatur in peccato proprio ipsius bus, num. 7. Ulterius fit, ut talis persona post personre, nunquam fieri irregularem secluso baptismum etiam maneat canonice infamis in speciali jure. Anteprobationem adverlendum ordine ad irregularitatem ex tali infamia est, sermonem esse de sola ac pracisa infa- contrahendam, ex illo generali principio, mia, non de fundamento ejus. Alioqui ex eo juod omnis persona infamis jure civili, jure capile polerit nasci impedimentum, ut si quis etiam canonico habetur infamis, et ab Ordi- habeatur ignorans aut imprudens ex defectu num susceptione removetur. Quod jus cano- judicii sine culpa, vel ex alio simili defectu. nicum complectitur talem personam quam- Sed illud impedimentum si ad irregularita- primum baptizata est, quia per hoc illi non tem sufficiat, non erit propter infamiam, sed imponit poenam, sed polius illam supponit a propter ineptitudinem personae ad lale mi- jure civili impositam, et ratione illius consi- nisterium, juxta dicenda infra de defectibus, derat indecentiam, ratione cujus persona fit ad quod caput illa irregularitas pertinebit; irregularis. hoc ergo supposito, probatur assertio, quia 13. Infamis per leges civiles infidelium, si secluso humano jure, nullus sine culpa baptizatur, non manet infamis, nec irregu- propria notatur tali infamia , quee reddat laris. — Dixi aulem hoc habere locum in his illum inhabilem vel moraliter impeditum ad personis, quse ante baptismum in Chrisliano- aliquos actus legilimos vcl honores ; ergo neo SECT. III. AN INFAMIA IN ALIENO FACTO FUNDATA, ETC 62l ad Ordines, quoad nos spectat; patet, quia 2. Secimda conclusio. — In casibus irregu- talis infamia non potest induci ex sola natura laritates non fundari in infamia ostenditur .-~ rei, ex qua solum peccatum vel pravi mores Secundo assero, aliquos esse casus, in quibus constituunt hominem dignum ut mala opinio infamia juris et consequenter irregularitas in« de illo habealur, atque adeo objectum illius curritur absque propriodelicto.IIocpatetbre- infamiae, quae in facto consislere dicilur. viteraliquibusexemplis.Primusestdefilioqui Unde, sicutAristoleles dicit, 1 Elhic, cap.9, interdum fit infamis propter delictum paren- honorem soli virtuti proprie deberi, quem tis, eliamsi illius nullo modo particeps fuerit. imitatus est D. Thom., 2. 2, quaest. 63, art. 3, Hoc palet in filiis eorum, qui violentas manus ita nos dicimus, solum peccatum seu pravum in Cardinales Ecclesiae Romanae injecerunt; opus ex natura rei esse objectum infamiae nam ipso jure canonico efficiuntur infames, facii. Unde, si ultra proprium peccatum ex- c. Felicis, vers. Quod siquis, de Poenis, in 6, tenditur, illud semper est propter aliquam et in filiisproditorum, qui commitlunt criraen significalionem vel habitudinem ; sicut honor laesae majestalis; nam eorum filii jure civili inlerdum tribuitur propter alios titulos, qui efficiuntur infames, 1. Quisquis, § Filiis, indirecle et per aliquam habitudinem redu- Cod. Ad legem Juliam majestatis. Idem cen- cuntur ad virtutem, ut D. Thom. expouit. sent aliqui de filiis haereticorum, quia supra Quia tamen haec extensio arbitraria est, et diximus illos fieri irregulares; ergo etiam pendensexhumana,etsaepeex mundana pru- efficiuntur infaraes. Patet consequentia, tum denlia, ideo nulla talis opinio hominum repu- quia eorum irregularitas non videlur nisi in tatur vera infamia in ordine ad aliquos actus infamia fundari; tum etiam quia privantur vel ministeria reipublicae, nisi aliqua lege beneficiis et honoribus in cap. 2 et cap. Sta- comprobata sit, quia alioqui saepe res tota tutum, de Hseretic, in 6; hic autem est pro- penderet ex vulgi aestimalione, et tot fere priuseffectus infamiae. Atque ita tenetSiman- essent opiniones, quot ingenia. In hoc ergo cas, de Catholic institut., tit. 9, num. 268, et sensudicimus, puram infamiam facti non esse tit. 29, a num. 14 ad 20; et Castro, lib. 2 de nisi sit de proprio delicto, aut vero, aut com- Jusla haeret. punit., cap. 9; et Penna, 1 part. muniter existimato. Unde sicut irregularitas, Directorii Inquisit., comment. 4, vers. Hxc ita eliam haec infamia non incurritur, nisi in autem infamia. Isti vero auctores non affe- casibus a jure expressis. Est enim ratio runt textum, in quo talis infamia hujusmodi eadem. Nam licet talis infamia non sit propria filiis imponatur, neque ego illurn invenio. Nec poena respectu personae cui imponitur, cura sufficit, quod fiant irregulares, quia non non sit propler delictum ejus. est tamen omnes irregulares sunt infames, sed illi tan- magnum nocumentum, et ideo sine expressa tum, qui ob propria delicta irregulares fiunt, lege non imponendum, juxta communem re- ut supra dictum est. Neque etiam est necesse gulam Jurisperitornm, quam late tractat Tira- hanc irregularitatem in infamia fundari ; nam quellus in verb. Revertatur, num. 248 et proxime imponi potuit propter gravitatem sequentibus; nam, licet illi de poena loquan- delicti paterni, et in pcenam ejus. Neque tur, tamen comprehendunt omnem privatio- etiam sufficienter colligitur ex eo, quod tales nem et omne nocumentum ex se poenale. Quin personae fiunt inhabiles ad beneficia et officia potius majori ralione restringendum hoc est, publica, quo maxime fundamento nitunlur quoties absque propria culpa incurri dicitur, praedicti auctores. Quia illa inhabilitas non quam cum est propria poena propter culpam. est infamia, sed aliud genus pcenae, et quasi Quocirca sicut in irregularitalibus non ad- irregularilas quaedam ad beneficia et officia. mittitur extensio propter similitudinem vel Quod si quis contendat inhabilitatem illam majorem eliam rationem causae, ita neque in esse quamdam infamiam, erit tantum secun- infamia,quiahaecetiamrionpendet tantura ex dum quid et quoad lales effectus, non vero ratione vel causa, sed ex voluntate legislato- simpliciter. Nam infamia juris absolute dicta ris, quam non oportuit esse eamdem in poena reddit hominem inhabilem etiam ad teslimo- vel privatione imponenda, etiamsi causa vi- nium ferendum, et alios habet effeclus, de deatur similis. Maxime quia, licet in aliquo quibus in cap. Non potest, cum sequent., 2, sit similitudo, in necessitate vel occasione quaest. 7, cap. Testimonium, et cap. Licet, de imponendi infamiam potest non esse. Ac Testibus, et c. Licel, de Probationibus. Quos denique hic habet locum regula cle odiis res- tamen omnes effectus non possumus jure tri- tringendis. buere filiis haereticorum, cum nulla lege, vel 529 DISP. XLTX. DE IRREGULARITATE, QU/E EX BIGAMIA NASCITUR. in particulari sub propria ratione, vel nomine depufali, de Judiciis, in fine. Aliquando vero talium efiVctnum, neque in gcnerali subabso- contrahitur hrec infamia per matrimonium lutonomineinfamiceimponantur.Accedittan- cum fcomina vilis conditionis, ut cum mere- dem , quod si filii hrereticorum essent infa- trice, vel simili, ut notabimus agentes de mos, etiamsi jam essent clerici vel bcneficiati, bigamia. Denique ad hanc irregularitatem ex rcdderentur infames, quia etiam clerici et infamia reducitur illa. quse ex publica poeni- hahentes beneficium, sunt capaces infamire, tentia nascitur, de qua in superioribus dictum si sufficiens causa intercedat; lunc autem est. ponitur tota causa hujus infamice; ergo re- dr.ndaret in hujusmodi filios. Consequens DISPUTATIO XLIX. autem est folsum, alias hi essent privandi beneficiis, et usu Ordinis, et officii, et jure de irregularitate, qu_e ex bigamia nascitur. eligendi, v. gr., si illud habeant, qnod est contra superius dicta, et contra communem Post irregularitates, quee ex delicto, ejusve Sententiam in dict. § Hreretici, et contra eos- infatnia originem ducunt, dicendum superest riem auctores, prresertim Simancam supra. de his, qure nascuntur ex aliis defectibus, Sequela vero palet, quia omnes illi actus soletque duplex defectus considerari, sacra- Sunt prohibiti infamibus, juxta supra dicta menli, et personce; in priori ordine ponitur jlira, et alia, qua3 refert Glossa, in c.Ut circa, bigamia, et de qua hic, dicendum est, postea verbo Eligentium, de Elect., in 6. Quocirca, de reliquis. vel prredicti auctores videntur infamiam cum irrogularitate confudisse, vel certe locutos SECTIO I. essedeinfamia, non simpliciter, sedin ordine «___ '_.'_ ,_._____■_ ... ... , , . ' , i.n _._.... Utrum ex propna bigamia lrregulantas contrahatur. ad Imnores, seu officia, vel benencia m jure expressa. 1. Triplex bigamia. — Propria bigamia 3. Exemphtm aliud ejusdem conclusionis. qux. — Triplex distingui solet bigamia, vera, — Aliud exemplum hujus infamioe est, quando interprelaliva et similitudinaria. Dicitur enim oritur ex vili conditione personcc. quae inlcr- bigamia juxta gro3cam deductionem, ex du- dum consideratur vel nascitur ex. usu alicujus plicato seu mulliplicato matrimonio. Cura iafamis artis vel ignominiosi muneris, ut ergo duplex matrimonium reipsa fit, vera histrionum, gladiatorum, carnificum, raacel- bigamia dicitur; alia vero censetur esse in- lariorum, et similium, de quibus lateMaiol., terpretatione juris vel per quamdam analo- lib. 3, cap. 1, num. 5 et sequent. Semper giun, ut videbimus. Nam, quia ha. species, tatnen observandum est, ut aliquo jure vel non sequaliter, sed quodam ordine vel analo- civili, vel Ecclesiastico constot. falem condi- gia rationem bigamife participant, ut clarius tionem seu tale munus induccre infaf ia;i. procedamus, de singulis sigillatim dicemus. nisi fortasse tale sit munus, ut vel intrinsece Propriissime ergo bigamus dicitur, qui secun- includat culpam gravem, vel saltem cum illa dasnuptiascontraxitpostmortemprioris con- publice fiat; nam tunc ratione culpas inducet jugis, etutrasque consummavit, ut Cinonistee sallem infamiam facti, juxta superius dicla. docent in Rubrica de Bigamis, et D. Thom., T;iinen ratione solius abjectionis seu infimre in 4, dist. 27; et ibidem Soto, et qusest. 3, condilionis talis muneris, nunquam inducit art. I; Richardus, art. 4, qusest. 1;Navarrus, irregularitatem sine jure. Ideoque propter cap. 27, num. 195, et patet ex ipsa voce usum arlis mechanicoe regulariter non incur- bigamus, qure idem significat, quod bis con- rilur aliqua irregularitas, quia exercentes has jugatus; unde communiter hrec tantum vocari artes, si nihil turpe efficiant, nullo jure sunt solet vera bigamia, nl infra dicemus. Ilseo infames, etiamsi alioqui in republica sint autem iterata susceptio matrimonii vocatur hon.ines infimrje nota_. Similiter filii harum defectus sacramenti, non quia talis sacra- vi! }{q personarum infames non fiunt, neque menli secunda susceptio peccaminosa sit; irrcimlares, eliamsi parentes eorum infames nam certum de fide est, tale malrimonium fuerinl, quia nullo jure infames fiunt, etse- per se honestum ac licitum esse (ut nuncex cluso jure ignobilitas parentis non obslat filio propria materia suppono cum D. Thoma, et in ordine ad Ecclesiastica munera, ut signifi- aiiis Theologis, in 4, d. 42, et videri possunt cavitGlossa, in c. Quoniam, verb. Invidiam, cap. Aperiant, cum sequent., 31, qua^st. 1, 24. queest. 1, et ex ca Felinus, in cap. Cum etConcil. Carthagin. IV, c. 1). Sed quia tale SECT. I. UTRUM EX PROPRIA BIGAMIA IRREGULARITAS CONTRAHATUR. 523 rflntrimonium non est ita accommodatum ad in quo sensu textus illo ad rem praesentem perfectam illius sacramenti significalionem. non facit. Estque probabilis expositio, nam Est enim proprium hujus socramenti signifi- hoc videnlur significare illa verba : Qu> fre- cnre conjunctionem Christi cum Ecclesia, ex quenter uxores ducunt, ubi in originali, scili- Paul. ad Ephes. 5; matrimonium autem spi- cet, Concilio Neocrcsariensi, c. 3, alia transla- riluale inler Christum et Ecclesiam est uni- tio habet : De his, qui in piurima matrimonia oum, et unius viri cum una sponsa; et ideo incidunt, tempus quidem constitutum est, sed tale vinculum minus apte per secundas nup- conversio et pxnitentia eorum tempus con- tins significalur, et hic appellatUP in pracsenti trahit. Ubi aperte videtur esse sermo de plu- materia dofectus sacramenti. ribus matrimoniis peccaminose contractis. 2. Objectio. — Solutio. — Dices : ex hoc Obstat tamen huic expositioni, quia ubi in defectu vidctur colligi dofectus ia honestate et secunda parte illijs textus prohibetur pres- commissio alicujus delicti, quia turpe est byter adesse convivio secundarum nup.ia- Sacramentum recipere modo aliquo repu- rum, textus gra^cus ejusdem Concilii ex- gnante perfeclre significationi ejus; nam vide- presse facit mentionem bigamioe. Respondcri tur hoc esse contra veritatem significationis potest,caputilludcompositum esseex duobus sacramentalis. Respondeo defectum hunc non capitibus, Neocresariensi tertio scilicet et esse contra substantialem , ut sic dicam, septimo; et ideo in illis duabus parlibus csse significationem sacramenti, sed contra vel posse sermonem de secundis nuptiis in potii:s pnrter ejus pcrfectionem. Nam, quam- diverso sensu. Sed contra hoc est, quia in illo vis matrimonium scepius contrahatur, nun- capite seplimo (quod in decreto est seounda quam significalur conjunctio Ghristi cum plu- pars illius textus), juxta verba graca, apcrte rib','s Ecclesiis seu personis, quia illa duo dicilur, bigamum petere pcenitentiam, quod smalrimonia inter se non conjungunlur ad idem est ac esse pcenitentia dignum, ideo- allam significationem reddendam, sed unum- que presbyterum non debere suum conscn- qnodque per se significat conjunctionem sum talibus nupliis praebere per prreseniiam uniua cum una, et unicuique eorum per se suam. Unde dici potest, etiamsi sermo sit de considerato accidentaria cst allerius signifi- secnndis nuptiis legilime contractis post mor- cntio, et propter hoc ibi nulla intercedit falsi- tem prioris conjugis, propler illas taiv.en tas, neque irreverentia sacramenti, quae ad, pcenitentiam fuisse solitam imponi , non culpam sufficiat. Nihilominus tamen ex parte propter culpam, quse neeessario insit, sed subjecti estquidam defectusin significatione, propter aliqualem inconLinenliam, qiue prrc- quia talis vir vere et in re ipsa non estunus sumitur, et propter aliorum exemplum. flo unius, ut dicitur in cap. Debitum, de Bigamis, vel maxime, quod Gom-ilium illud provinciaie ideoquein talimatrimoniocensetur esseminor est, et non conslat morem illum imponendi reverentia, et quasi qutedam indecentia, ad pcenitentiam propter secundas nuptias logiti- quam significandam consuevitEccIesia negare mas ab Ecclesia Romana fuisse unquam ac- his seoundis nupliis solemnitatem illom pu- ccplatum. Vel certe, retinendo priorem ex- bricte benedictionis, ut tradunt Theologi loco posilionem, dicendum est, etiam illum, qui citato, et Summistoe, verb. Nuptix, et aperte sccundas nuptias contrahit vivenlo. prima colligilur ex cap. 1, et cap. Vir, de Seouudis conjuge, appellatum esse bigamum, de quo nupliis. statim plura dicemus. 3. Cap.Dehis, 3\,qu&st. 1, objicitur. — 4. Conclusio. — Solum ob duplex matrimo~ Prima expositio. — Objeclio contra expositio- nium consummatum contrahitur hxc irregv- nem. — Replicatio. — Exceptio alia. — Sed laritas. — Sic ergo explicata ratione hujus objici preeterea potest cap. De his, 31, q. 4. bfgaraiffl, dicendum est, per illam contrahi Nam pcenitentiam imponendam esse dicit irregularitatem. Ita habelur in cap. 1 et 2, de propter secundas nuptias, ac si illee essent Bigamis, cap. 1, 26, dist. 34, et colligitur ex Ulieitse. At Glossa ibi intelligendum putat can. 16 Aposlolorum et sequent. Et hrec est caput illud de secundis nuptiis contractis pra^cipua ratio hujus assertionis, scilicet, vivenle primo conjuge. Idem habet Glossa, in quia ita jure statutum est. Congruenlia voro cap. Si quis, 32, qiuost. 6, ubi in eodein sensu est duplex. Prima propter defectum saera- dici videtur : Si quis fuerit multis nuptiis menti diolo modo explicatum, ut tradit Ponti- copulatus, pcenitentiam agat. Et eamdem ex- fex in dicto c. Debitum, deBigamis. Secunda, posilionem sequitur Turrecremata cum aliis, quia talis iteratio illiussacramenti estsignum 524 DISP. XLIX. DE IRREGULARITATE, QtLE EX BIGAMIA NASCITUR. incontinentifp.ideoquequamdam indecentiam vera nunquam habuit duasuxores, necsimul, inducit ad clericatum, cum clericus et exem- nec successive : ergo. Unde si ulterius quae- pio, et verbo debeat ad caslilatem alios indu- ratur, an in eo casu conlrahatur irregularitas, cere. Unde Ambrosius, lib. 1 de Officiis, cap. dicendum est, non contrahi irregularitatem ullim. : Quomodo (inquil) potest hortator esse verae bigamiae; posse vero contrahi aliam viduitatis, qui ipse conjugia frequentaverit. bigamiae interpretativae, de qua statim dice- Et habetur in cap. ultim., 26 dist. Et simili mus. Quae differentia ad effectum irregulari- modo dixit Innocenlius 1, in Epistola 3 ad tatis non multum refert; ad dispensalionem Exuperium, cap. 10, inconlinentes non esse vero oblinendam vel ad interpretandam po- admittendos ad sacrum minislerium, quod testatem concessamad dispensandum in irre- sola continenlia oportet impleri, ubi ipse qui- gularitate bigamiaa, potest aliquid referre dem loquitur de vitiosa incontinentia ; cum ponderata verborum rescripti proprietate. proporlione tamen et secundum congruen- tiam accommodatur ad hanc incontinenliam, SECTIO II. quae licet viliosa non sit, dici potest excedens seu abundans. Et ob utramque causam ne- An ex duPlici matrimonio, quando non est utrutnque , , , . _ validuni, aliqua bigamia et iiTegularilas contrahan- cessanum est utrumque matnmonium esse tur> » * e & consummatum, ut declaratur in dict. cap. Debitum, tum quia antea non est perfecta 1 . Bigamia interpretativa. — Inducit irre- significatio; narn per copulam fiunt vir et gularitatem. — Primo certum est, preeter uxor una caro, juxta illud verbum Ada3 : Et veram bigamiam, dari aliam. quse interpre- erunt duo in carne una ; per quam unitatem taliva dicitur, quse non fundatur in duplici significalur perfecta conjunctio Christi cum matrimonio vero, sed in aliqua parlicipatione Ecclesia in carnis assumplione , addente aut imitatione illius, quaea jure consideratur. Paulo : Sacramentum hoc magnum est; ego Hocconstatex communi sententia Doctorum autem dico in Christo et in Ecclesia. Tum et patebit juribus stalim tractandis. Secundo eliam, quia si copula non intercessit, nec estcertum, per hanc bigamiam induci irre- dividit quis suam carnem in plures, neque gularitatem; id enim eisdem juribus et com- exercet vel ostendit cum effeclu inconlinen- muni consensu constat. Imo reipsa nihilaliud tiam. est per hos actus induci bigamiam interpre- 5. An ob daplex matrimonium consumma- tativam quam a jure reputari et considerari, tum, quorum alterum invalidum, incurratur. ut defectus sufficientes ad inducendam irregu- — Scd superest dubium , utrum ad hanc larilatem. Unde (ne quaestiones mulliplicare bigamiam sufficiat duplex matrimonium ex- necesse sit), idem est queerere, an in his terius contractum et consummatum, quando casibus bigamia interpretativa, vel queedam contingit alterum eorum invalidum esse, ut specialis irregularitas contrahatur. conlingit semper, quolics utrumque matri- 2. Prima sententia. — Solum ergo expli- monium fit vivente utroque conjuge, et ssepe candum superest, in quibus casibus haec bi- accidere polest in aliis. Yerumlamen hoc du- gamia jure inducta sit, et prsecipua quaestio bium in prsesenti qucestione nullam fere diffi- est hic proposita, in qua variae sunt senten- cultatem babet. Quoeri enim potest, an in illo tioc. Prima affirmat, quoties duo fiunt matri- casu contrahatur bigamia vera, necne, vel monia, unum de jure, id est, validum, aliud absolule, an nulla contrahatur. Hoc posterius de facto, id est, solum externum, et invali- perlinet ad sequentem sectionem. De primo dum, hanc irregularitatem contrahi. Est com- autem certum est, illam non esse bigamiam munis Theologorum in 4, d. 27; D. Th., q. 3, veram, nam ad hanc omnes requirunt duplex art. 4, q. 2 ; Richardi, art. 4, quoestiunc. 3; malrimonium verum et validum. Etcolligitur Soto, q. 3, art. 1, concl. 2; et Ganonistarum ex c. Nuper, de Bigamis, ibi, licet in veritate cum Glossa in c. 2 de Bigamis, verb. In Bi- bigami non existant, quidam (scilicel) plures gamis; et Panormit., cap. Nuper, eodem, et uxores simul habentes; quod a forliori dici aliis quos refert Covarr., dicla Clement., 1 posset de habentibus plures successive, alte- part., § 2, n. 2. Probatur primo ex d. c. Nu- ram tamen non vere. Ratio vero est, quia per, ubi ad conlrahendam bigamiam dicitur, tunc revera non iteratur sacramentum; .sufficere affectum intenlionis cum opere sub- ergo nec est defectus in significalione; ergo sequulo ; in diclo autem casu fuit animus nec vera bigamia. Confirmalur, quia ille re- contrahendi secundas nuptias cum exterion SECT. II. AN EX DUPLICI MATRIMONIO QUORUM UNIM , EiC 525 opere subSequuto, scilicet, quoad carnalem mento matrimonii, cap. 6, n. 9. Hi enim re- eopulam. Idem probatur eodem modo ex cnp. quirunt intenlionem perficiendi matrimo- ult. de Bigamis, ubi Glossa id notat. Confir- nium. matur, quia alias, qui contraheret secundas 4. Tertia sententia. — Tertia sententia sim- nuptias vivente prima uxore, non fieret ir- pliciter negat in eo casu contrahi bigamiaoa regularis, quod videtur absurdum. Sequela aut irregularitatem, quacumque causa vel probatur, quia secundum matrimonium non impedimento unum matrimonium fuerit nul- est verum, et de jure, sed tantum de facto; lum. Pro hac sententia citatur Paulus Burga- ergo, si hoc non sufficit, non contrahetur bi- sius, de Irregular., p. 5, tit. de Bigamis, gamia. Minor autem patet, quia major incon- n. 9, quem videre non potui. Cilatur ctiam tinentia ostenditur in illo duplici matrimonio, Navarr., in Summa, c. 27, n. 195, et lib. 1 majorque defectus sacramenti commitli vide- Consil., tit. de Bigamis, consil. 1 ; tamen illis tur, quam in his, qua3 successive fiunt. locis opposilum plane docet in proesenti qua?s- 3. Secunda sententia. — Secunda sententia tione, cum Antonio de Butrio, et aliis; tamen distinctione utitur. Duobus enim modis potest in alio casu non multum dissimili negut ibi matrimonium essenullum, scilicet, exdefectu Navarrus contrahi irregularitatem, nimirum, consensus, vel ex defectu alterius impedi- quando quis contrahit matrimonium cum vi- menti aggravantis matrimonium, ut est affi- dua, quod in re fuit nullum; tunc enim ne- nitas vel consanguinitas in gradu prohi- gat contrahi irregularitatem. Et fundamenta, bito, etc. Si ergo primum matrimonium fuit quibus id probat, videntur hanc tertiam sen- nullum ex defectu consensus, non censetur tentiam confirmare. Prsecipuum autem esse juxta hanc sententiam sufficere ad bigamiam debet, quia bigamia interpretativa non potest contrahendam per subsequens matrimonium; admilti, nisi in casibus a jure expressis, sicut sccus vero esse quoties interveniente con- nec irregularitas. Est enim eadem ratio, scnsu ex parte hominis, aliunde matrimo- quia in proesenti idem sunt, ut dixi ; vel quia nium non est verum. Batio hujus posterioris haec bigamia solum est ex juris institutione, parlis est eadem, quce superioris opinionis. ideoque, si jura tantum dicant, eum esse bi- Ratio autem prioris partis sumitur a contra- gamum, qui post primam uxorem mortuam, rio sensu ex eisdem texlibus; nam ad hanc secundam duxerit, non possumus nos inter- irregularitatem requiritur saltem affectus in- prelari , etiam illum , vel qui revera non tentionis cum opere subsequuto; sed in eo habuit primam uxorem, sed tantum quam- casu non fuit affectus intentionis, quia, ut dam similitudinem ejus, fieri bigamum ex vi supponimus, ille non consensit, neque habuit talium jurium, quia uxor simpliciter non est animum contrahendi tale matrimoniumrergo. illa quoe apparet vel putatur, sed quae vere Et confirmalur, quia licet rebaptizans maneat exislit matrimonio copulata. Maxime, quia ia irregulnris, si tamen id faciat sine intentione odiosa materia verba sunt restringenda ad conferendi secundum baptismum, non incur- omnimodam proprietatem, polius quam ex- rit irregularitatem. Et similiter, licet hsereti- tendenda ad simiHtudinariam, qualis esset cus incurrat excommunicationem, si tamen illa interpretativa ; ergo ubi jus ipsum non quis exterius neget fidem, non autem mente, introducit bigamiam interpretativam, nulla non incurrit hseretici poenas; ergo similiter in esse potest. In prsesenti autem nullo jure cau- praesenti. Denique, ob similem causam Pon- tum est, quod in eo casu interpretativa biga- tifex, in cap. 1 de Sponsal., in 6, statuens per mia inducalur. Nam si quae afferuntur, in di- sponsalia contrahi impedimentum publicae verso casu vel speciali loquuntur. Solet enim honestalis, excipit : Nisi fuerint sponsalia afferri caput ultimum de Bigamis, quod lo- nulla ex ciefectu consensus; ergo pari modo quilur de bigamia similitudinaria, qua solum diccndum est in preesenti; quanquam enim polest sumi argumentum a simili, quod est illud prinmm revocatum jam sit per Conci- invalidura. Item citatur cap. Nuper, eodem lium Trident., sess. 24, c. 3 de Beform. ma- titulo, quod quidem loquitur de hoc duplici trimonii, in preesenti quoad bigamiam nulla matrimonio, non tamen generaliter, sed spe- correclio seu revocatio antiqui juris facta est. cialiter in sacerdotibus, propter specialem in- Et hanc sententiam teneut aliqui moderni decentiam in pcenam tanti delicti. Et hoc est, Doclores, Paulus Grisaldus, in Decisionibus quod in eodcm textu significatur illis verbis: fidei, verbo Bigamia; Yivaldus, tractatu de Non propter sacramenti defectum, sed propter Irregular.,n.8; Uenriquez, lib. 12 de Impedi- affectum intentionis cum opere subsequuto* 526 DISP. XLIX. DE IRREGULARITATE, QUiE EX BIGAMIA NASCITUR. Unde confirmahir, nam pcena, qure in aliquo et Covarr., in dicta Clement., 1 p., § 2, n. 5, specioli easu imponitur propter delictum ex- quia nuilo jure talis irregularitas lata est. terius attentatum, etiam effectu non scquuto, Quanquam enim in canon. 16 Apostolorum, non est extendenda ultra casum a jure ex- et habetur in cap. 1, dist. 33, dicatur, eum pressum, quia est materia odiosa et rigo- qui post baptismum concubinam habet, non rosa, et ideo potius restringenda ; sed hujus- posse fieri clericum , illud vel usu revocatum modi pcena est haec irregularitas; ergo non est, ut ait Covarruvias, vel certe intelligen- est extendenda ultra causam sacrilegii com- dum est non ratione delicti, sed ratione infa- missi a presbytero post secundas nuptias; mia3, de qua jam dictum est. in quo specialiter lextus ille loquitur. 6. Prima conclusio. — Nihilominus dicen- 5. Et confirmatur praeterea hcec sententia, dum est primo, eum, qui, vivente prima quia alias sequitur, laicum bis contrahen- uxore, scienter contrahit secundas nuptias, tem malrimonium fieri irregularem, eliamsi fieri irregularem. Ita D. Th., Richardus et utrumque fuerit nullum. Consequens autem Soto, et omnes; intelligitur autem si cum. est nbsurdum : ergo. Sequela probatur, quia utraque consummaverit, juxta regulam posi- e dem est ratio, sive utrumque matrimo- tam, quee semper subintelligenda est, neillam niirm fuerit nullum, sive alterum tantum, repetere sit necesse. In hoc sensu videtur lo- quia in neutro casu est in re ipsa defectus in qui 16 canon Apostol., qui sic habet : Qiti post Signiflcatione sacramenli; in utroque autem sanctum baptisma duobns conjugiis fuerit im~ est affectus cum intentione et opere subse- plicitus, non possit esse de numero sacerdotali. quulo; supponimus enim in utroque casu co- Nam licet itla verba intelligi possint de duo- pulam intervenire in utrisque nuptiis. Minor bus conjugiis veris et successive factis, ta- autem probatur ex diclo cap. Nuper, ubi idem men, cum absolute sint de duobus conjugiis, consequens tanquam inconveniens infertur. ita sunt indistincte intelligenda, proesertim. Ratione item probatur; nam vel illa irregula- cum juxta communem usum simpliciler dica- vitas contraherelur propter significationem tur duo matrimonia contrahere, qui simul illa seu reverenliam sacramenti, vel in pcenam contrahit. Et prasterea in canone 18, dicilur : tolis deiicti. Primum dici non potcst, quio ubi Qui duas sorores duxit, non potest esse cleri- nullum fuit sacramentum, nullus etiam est cus. In quo casu alterum matrimonium est defeclus in significatione ejus. Item, quia nullum, sive fiat vivente conjuge, sive non; alios, qui bona fide controheret semel, etpos- ergo a fortiori idem erit, quolies duo matri- tea cognito subslantiali dcfectu matrimonii , monia simul contrahuntur, eliamsi secuadum qui per ignorantiam inculpabilem intercessit, invalidum sit. Facit etiam c. De his, 31, q. 1, coutraheret cum alia, fieret inegularis, quod quod communiter intelligitur de contrahente 9tur incredibile , cum ibi nullum verum simul plures nuptias, et tamen ille vocatur fundamentum irregularitatis intercedat. Nec bigamus in ipso Concilio Neoceesariensi, ut etiom videtur dici posse secundum, quia, si supra notavi. Sed hsec, ut verum fateatur, duo illa matrimonia successive fiant, vel in- solvi possent. Probatur vero ulterius ex dicto tendantur mortua priori conjuge, per se lo- c. Nuper, in quo in primis verum non est, ■<]uendo non includunt culpam ; si vero simul Pontificem loqui de solo presbytero ; nam fi int vivente utraque conjuge, aut considera- quod ibi adducit de presbytero contrahente tur ibi irreverenlia, qua3 fit sacramento per nuplias nou legales, solum est argumentando, tolem iterotionem ejus, et propter hoc non et gralia exempli, non quia de solo presby- e.*' imposia tolis irregularitas; cujus signum tero quaestio proposita esset. Unde in res- est, quia, si copula non sequatur post secun- ponsione generaliter dicitur : Cum hujusmodi dum matrimonium contractum, non sequilur clericis, qui, quantum in ipsis est, secundas irregularitas; vel consideratur delictum, quod nuptias contraxerunt, etc. Ubi licet Abbas, eD per talem copulam commitlitur, quod sine alii expositores intelligant, sermonem esse dubio dignum est pcena, non lamen irregula- de clerico in sacris constituto, nam propterea rilote, quia solum est quidam vagus vel adul- diciturmatrimonium abillo intentalum, fuisse terinus concubitus, qui non solet irrcgulari- nullum , tamen Ilosliensis, n. h, dicit, etiam tate puniri, alias qui haberet plures concubi- ibi comprehendi clericos in minoribus consti- n M, vel quihaberetconcubinam cum legitima tutos, qui secundo contraxerunt cum affine, uxore, fieret irregularis. Quod tamen uon ita vel consanguinea, et monachos, quorum ma- est, ut recle notavit Solo, dicto art. 4, ad 1, trimonium nullum est ratione voti. lllud ergo SEC.T. II. AN EX DBPUCf MATMIfOMO QUORUM UNUM, ETC. 527 tion ecrisctur Specialiler factara in pcenam ta- 84 dist.; qui dixit, interveniente ignorantia lium cloricorum, scd simpliciter propter se- non contratii hanc irregularilatem ; videtur ■cundos nuptias animo atlentatas, cum opere enim exisliniasse, propter culpam esse impo- subsequuto, et ita locum habet illa decisio in sitam ; sed non ita est, ut dixi, sed propler quocumquecontrahenle fimiles nuptias, et ex publicam significationem inconlinentioe, et quocumque capite sint nullce; atque ita intel- quamdam effigiem (ut sic dicam) vel simili- lexerunt textum hunc omnes expositores, et tudinem defectus sacramenti. Hoc autem consentiunt Theologi. Ncque habemus suffi- supposito, manifeslum est, ignorantiam, aut ciens fundamenlum ad rcstringendam illam bonam fidem nihil referre ad praedictam ex- decisionem ad solos clcricos, quia nullum est cusationem ; quia inuniversum irregularitas, verbum, quo significelur, hoc fieri in spccia- quee sine peccato contrahi potest, non impe- lem pccnam clericorum, alioqui quoties ca- dilur propter bonam fidem. Objici vero polest flones de irregularitatibus loquunlur in per- cap. Prcsbyterum, d. 28, ubi propler snniles sonis cloricorum, non haberentlocum in laicis nuptias ex ignoranlia factas, non irregulari- habentibus similcs dcfcclus. tas, sed quaedam.suspensio irnponitur, et si- 7. Irreguiaritatem hanc non proptcr cul- gnificatur esse propter deliclum, eo quod pam, scd propter indccentiam contrahi. — In- ignorantia fuerit juris et culpabilis. Respon- terrogationi fit satis. — Ex hac resolutione in- deo primum, texlum illuni esse ex canonibus feroprimo,irregularitr.lcm hanc non contrahi Trullanis, qui non habcnt finnam auclorita- propter culpam, scd proplor indecentiam. tem ; maxmie quoad hasc moralia, in quibus Ita scnlit Joan. Andreas, quem Abbas se- multa continent juxta usum Orientalis Eecle- quitur; nec in illo tcxlu cst aliquod verbum, sise, quee in Lalina non sunt in usu. Secundo quo significctur. illam irregularitatem posi- dicitur, forte impedimentum illud ibi positum tam esse in pccnnm dclicti, quamvis Glossa essc irregularitatem ; nam quod talis prcsby- et Hostiensis ita loquantur; sed fortasse lato ter permittalur habere beneficium, non est tnodo pccnam accipiunt pro quocumque im- contra intrinsecam ralionem irrcgularitatis, pcdimento. Nam verba illa, propter affectum de qua nunc agimus, et potuit in hoc indul- intentionis cum opere subsequuto, non neces- geri propter ignoranliam, et ne presbyter sario includunt culpam, ut per se constat. cogalur mendicare. Tertio addo cum Turre- Dices : quaenam est haec indecenlia, seclusa cremata ibi, nuptias non legalcs non vocari culpa, cum in eodem textu dicatur, hanc ir- secundas nuptias, sed quascumque a prcsby- regularitatem non esse proptor sacramenti tero contraclas ; omnes enim nullao sunt, ut defectum. Respondeo, non esse propter de- ibi dicilur; et propter illas, eliamsi essent fectum verum, sed apparcntem et attenta- primrc, imponebalur illa pocna. tum , in quo intervenit eadem species in- 9. Ex duplici malrimonioquorumunum ex continenliae. Aflert exemplum Panormit. in quocumque capite sit nullum , incurritur. — c. unico de Desponsat. impub., in 6, ubi in Tertio infero, idem esse diccudmn, ctiamsi § 1 , dicitur, per matrimonium inter impu- alterum ex duobus matrimonii invalidum sit beres, quodnullum fuitproptor defectum aeta- ex alio capite, praeter ilcrationcm vivente tis, publica? honestalis impedimcntum con- conjuge. lta senliunt Doclores cilati, el pro- trahi, quod non conlrahitur propler culpam, bant jura adducta , qute indifTercnter lo- sed propter quamdam indccentiam ; ita in quuntur. Et ra-tio est eadem ; nam in utro- proesenli, quia in publica Ecclesiaa restima- que casu est eadem indccentia, et defeclus. tione istebiscontrahitexteriusmatrimonium, Unde etiam fit, idem impedimentum habere effectum bigamiae participat, licet verus biga- locum, sive utrumque matrimonium fiat vi- nms non sit. vente priore conjuge, sive defuncta, quia, li- 8. Irregularitatem hanc, etiamsi per igno- cet in priori casu major sil indecenlia, prop- rantiamutrumque matrimonium contrahatur, ter irreverentiam et gravem culpam, tamen incurri. — Objicitur c. Presbyterum, d. 28. etiam in posteriori inveuilur sufficiens ratio — Exponitur. — Secundo sequitur, hanc ir- impcdimeuti, qualis esse potest sine culpa, regularitatem contrahi, eliamsi per ignoran- ut explicalum est. Dices: hoc recte proccdere, tiam utrumque matrimonium bona fide con- quando matrimonium validum antecessit, et tractum sit. Ita docent iidera auctores contra postea secundum conlraclum esl; at si e con- Archidiaconum in eodem c. Nuper, et in c. trario contingat, ut prius matrimonium fuerit un. de Bigamis, in 6, et in c. Cognoscamus, nullum, illo dissoluto, uulla est indecentia in 92S DISP. XLIX. DE IRREGULARITATE, QVJE EX BIGAMtA NASCITUR. secundo malrimonio, neque culpa, per se lo- simili efficacia sunt, quia standum est dis- quendo. Respondetur, culpam quidem non positioni juris, praeterquam quod nunquam esse; indecentiam vero esse eamdem, quia deest aliqua dissimilitudinis ratio. Ut in per accidens est, quod validum vel invali- exemplo illo, quod in contrarium afferebatur dum antecesserit; quod patet ex alio casu. de baptizante, et jura diversimode loquun- Nam secundae nupliae contractse post pri- tur, et ratio est diversa, quia illa irregula* mum matrimonium validum et mortua priori ritas introducta fuit in detestationem erroris uxore, licet aliunde invalidee sint, sufficiunt asserentis, baptismum posse iterari, qut ad irregularitatem inducendam; ergo, et e error non fovetur, nisi ab his, qui intentione converso, etiamsi invalidae anlecedant et va- rebaptizandi id faciunt. Aliud vero exem- lideesequantur,idem contrahetur impedimen- plum a simili ex c. unico de Spcnsalib., in 6, tum, cum ille diversus ordo neque ad decen- eliam non probat, quia illud impedimentum tiam, neque ad significationem, neque ad ex sponsalibus contractum minimum est, et cnlpam quidquam referat. Denique jus nfhil ideo noluerunt jura antiqua , ut oriretur, distinguit inter plura matrimonia simul vel quando ex defectu voluntatis sunt nulla; et successive, hoc vel illo ordine facta ; ergo signum hujus est, quod novo jure id exten- necnos distinguere possumus, cum nulla ra- sum est ad omnes casus nullitatis, ut dixi- tio sufficiens cogat. mus. 40. Quartum corollarium. — Quarto infero \\. Quintum corollarium. — Ullimo, in- idem impedimentum conlrahi, etiamsi malri- fero, hanc irregularitatem contrahi, etiam si monium fuerit nullum ex defectu consensus. contingat utrumque matrimonium esse nul- Quod in primis probo argumento proxime lum, dummodo in utroque sit idem affectus facto, quia jus in hoc etiam jus non distinguit, cum opere subsequuto. Hoc non invenio tam neque exceptionem habet; nullum eliam gra- expressurn in antiquis auctoribus; illud ta- vem auctorem invenio, qui illam adhibuerit; men sentire videtur Richard., in 4, dist. 20, non est ergo nobis liberum illam facere, cum art. 4, quoest. ad pr., putatque inveniri in nulla ratio sufficiens cogat. Nam quod jus ait, jure hunc casum; nihil autem citat nisi cap. hanc irregularitatem incurri propter affectum Nuper. Expresse tenet idem Navar., lib. 1 intentionis cum opere subsequuto, non intelli- Consil., tit. de Bigam., consil. 1, et in Sum.f gilur de intentione efficiendi verum conju- c. 27, num. 195. Idem indicant Hosliens. et gium, sed de intentione exteriuscontrahendi, Panormit., quatenus respondenles ad cap. quse intentio nunquam deesse potest; suppo- Sane, 2, de Clerico conjug., ubi sacerdos nup- nimus enim exteriores nuplias voluntarie et tias contrahens non dicitur esse irregularis, libere exterius contrahi. Hunc autem esse respondent intelligendum esse, de sacerdote illius juris sensum, probalur, quia alias se- conlrahenle primas nuplias; in hoc enim si- queretur conlrahere hanc irregularitatem sa- gnificant, sisacerdos,eliam post sacerdotium, cerdotem ex ignoranlia contrahentem tales bis nuplias contrahat, fieri irregularem; ad secundas nuplias, non vero, qui scienter, et idemque induci potest dictum c. Nuper, in ex malilia exteriorem illum conlractum facit hunc modum, quia absolute dicit esse irre- et consummat, supposito quod nuper dixi- gulares clericos, qui, quantum in ipsis est, mus cum communi sententia, eum, qui duxit secundas mulieres sibi matrimonialiter con- secundam uxorem, vivente prima, fieri irre- junxerunt. Sed hoc verissime dicilur de cle- gularem; nam impossibile est, ut qui secun- rico, qui post susceptum Ordinem sacrum dam ducit, habeat verum consensum, et in- duo matrimonia contraxit; nec Pontifex ibi tenlionem efficiendi verum matrimonium, limitat suurn responsum ad clericos, qui ante nisi intcrveniente ignorantia juris aut facli; susceptum Ordinem sacrum uxorati fuerunt, tunc ergo alienum ab omni ralione et ab om- et vidui effecti ordinati sunt; sed simpliciter nium opinione est, ut irregularis fiat, qui de clericis loquitur. Nec vero obstat, quod bona fide, vel per ignorantiam ducit secun- argumentando Pontifex tanquam inconve- dam uxorem , non vero qui scienter et per niens inferat, sequi eum, qui nullam uxorem malitiam. Denique ad illam indecentiam, habuit, fore ut bigamum reputandum; nam quam hoec lex considerat, sufficit affectus potius ex hoc argumenlandi modo colligimus ad illum exteriorem conlractum, cum opere vel Ponlificem non loqui tantum de clericis, subsequuto ; sine causa ergo alius conseusus qui ante sacerdolium semel contraxerunt poslulatur. Neque in his rebus argumenta a validas nuptias, et iterum post sacerdotium SECT. III. AN EX UNICO MATRIMONIO CONTRAHATUR. 529 invalidns; sed absolute de qaocumque sa- omnes nolant, ex can. 17 Apostolorum, cap. cerdote bis contrahente, sive valide, sive Si quis viduam, 34 dist., ubi Glossa plures invalide, vel certe ex uno casu colligere rationes hujus irregularitatis adducit; certum alium. Unde cum postea nihil respondeat ad est autem non pertinere ad bigamiam, sed ad objectionem, sed absolute et sine distinclione infamiam. Aliquando ergo condilio personae definiat, plane significat, nullum inconve- pertinet ad defcctum sacramenti, in quantum niens illud esse, quandoquidem ibi non de virtute includit duplex matrimonium, vel in- vera bigamia agitur, sed de effectu simili diciumincontinentiae, ettunc censenturinsur- quoad irregularitatem , propter externam gere aliae species bigamiae interpretativae, speciem in indecentia, et defectu significatio- quae ad tres possunt revocari. Primo ergo in- nis, et ostensionis incontinentiae. Atque haec surgit haec irregularitas ex matrimonio cum etiam est ratio assertionis; nam qua ratione vidua; nam certum est ex hujusmodi matri- non postulatur ad hanc irregularitatem, ut monio insurgere bigamiam et irregularita- utrumque matrimonium validum sit, eadem tem, ut statim ex jure probabilur. Oportet non est necessarium, ut aliquod sit validum; tamen, ut et ipsa prius matrimonium con- probatur consequentia, quia haec irregulari- surnmaverit, et cum ea secundum consum- tas non est vera bigamia ; nam vera, ac pro- metur, ut Pelag. P. declarat, in c. ult., d. 34. pria bigamia requirit duplex matrimonium; Magister autem in 4, d. 27, oppositum sen- ubi ergo unum matrimonium est invalidum, tiens, explicat textum illum de sponsa de est tantum bigamia interpretativa, et a jure futuro; et idem indicat Gratian., iu c. Quid considerata; haec autem etiam reperitur, ubi autem, § Item si sponsa, 27, quaest. 2. Sed utrumque matrimonium est invalidum , et prior sensus est certus, tum ex verbis textus: aeque a jure consideratur, cumjus indifferen- Mulier ante velata, et qux iterum velamen ter loquatur. Neque inde inferri potest, ex accepit; haec enim non dicuntur de sponsa de multiplici concubinatu, aut quacumque alia futuro; tum ex declaratione Innocent. III, in iterata copula illicita, absque matrimonio sal- c. Debitum, de Bigamis, ut supra visum est; tem exteriori, contrahi similem irregularita- tum ex paritate rationis, quia si non inlerce* tem, quia hoc nec a jure consideratum est, dit copula, non est defectus significationis, neque habet similitudinem rationis, eo quod illa vero existente invenitur, quia Christus ibi vel nullum, vel non duplex malrimonium, virginem Ecclesiam sibi copulavit, et sicut saltem externum , intercedit. Atque ex his ille est unicus sponsus, ita illa est unica illius, illationibus satisfactum est fundamentis se- neque unquam fuit alterius. cundae et tertiae sententiae, et prima suffi- 2. Bigamiahxc est interpretativa. — Hinc cienter est confirmata et declarata. vero inferunt aliqui, hanc non esse iuterpre- tativam, sed veram bigamiam, et ita loquilur SECTIO III. Rota, tit. de Bigamia, decis. 1, in novis. Sed hoc est alienum a proprietate verbi, quia ibi Ctrum ex unico matrimonio interdum contrahatur u vere conlraxit seCundas nuplias; lrregulantas biganuae lnterpretativae. ' , _ , f . ' sed, quia fit una caro cum foemina, parlicipat 1. Conclusio. — Ob vilem conditionem uxo- conditionem ejus, et defeclum siguificalionis, ris etiamvirginisincurrit aliquando vir irre- quod facit ex parte mariti interprelativam, gularitatem. — Ob unicum matrimonium cum non veram bigamiam; et ideo jura ita lo- vidua, qux prius matrimonium consummavit, quuntur, et haec distinguunt; c. Praecipimus, incurritur irregularitas. — Certum in pri- d. 34 : ATec bigamus, nec quivirginemnonest mis est, ex unico matrimonio aliquando con- sortitus uxorem; cap. Lector, eadem dist. : trahi irregularitatem , propter condilionem Si viduam acceperit uxorem; et infra : Simi- personae, cum qua contrahitur. Haec vero Uter si bigamus fuerit, c. 3 de Bigamis, et c. conditio interdum non spectat ad bigamiam, Nisi cum pridem, § Personae, de Benunciat. sed ad infamiam, ut si quis contrahat cum Nam in hac verborum distinctionesignificatur ancilla, scurrili, seu mima , vel scenica, fit non esse has aeque veras bigamias, licet per irregularis, etiamsi illa virgo sit, propter interpretationem juris aequiparentur quoad vilem conditionem personee, cui similis effici- irregularitatem, quia ita est consenlaneum tur, qui cum illa conlrahit; et ideo censetur doctrinae Apostoli, et institutionibus Ecclesiae, kdignus Ordinibus, ut Sylvesler, Navar., et ut ibidem subjungitur. xxiii bis. 34 5C0 DISP. S.UX. DE IRREGULARITATE QU/E EX BIGAMIA NASCITUR. Quid si matrimonium cum vidua nullum sit. iD °.uo dicill,r resultare bigamia, non inter- pretativa, sed simililudinaria, propter votum 3. Parsaffirmans. — Dubitatio vero est, si castitatis, de qua in sectione sequenti. Sed contingat aliquem ducere viduam in uxorem, contra hoc est, quia in lextu illo nulla habe- et matrimonium cum illa nullum esse propter tur ratio prioris matrimonii spiritualis, quan- impedimentum irritans interveniens, sive tum ad reddendam rationem illius irregulari- coguitum sive ignoratum, an per tale matri- tatis, sed iu hoc solo fundatur, quod ille nionium heec irregularitas contrahatur. In tractandus est tanquam marilus viduce. Unde quo dubio pars affirmans videtur aperle defi- objicitur secundo, quia illa irregularitas, quae nila in c. ult. de Bigamis, ubi subdiaconus, contrahitur ex duplici matrimonio, uuo spiri- qui viduam duxit, irregularis declaratur, luali, et altero carnali subsecuto, est allerius eliamsi matrimonium cum illa nullum fuerit, ralionis, et contrahilur eliam per matrimo- propter affeclum inlentionis cum opere sub- nium cum virgine. Quapropter priorem sen- secuto, ut ibidem dicitar. Atque ita hoc ex- tentiam retinendara censeo. Cketera vero,qua3 presse affirmat Richard., in 4, d. 27, art. 4, in hoc puocto dici poterant, sumenda sunt ex quaest. 3; non affert autem diclum textum, dictis in fine pracedentis seclionis; nam hic sed cap. Nuper, quod in diversa specie loqui- casus, et ille wquiparantur. An vero extendi tur, ut visum est; idem lenet Covarruv., in hoc debeat ad matrimonium cum vidua, non dicta Relect., part. 1, § 2, n. 2, dicit esse jure, sed faclo, id est, non relicta ex marito sentenliam commirai consensu probatam a vero, cum quo matrimonium jure contraxit, Doctoribus Theologis in 4, d. 27, et a Cano- sed solum de facto, dicam in sequenti puncto. nistis supra dictum textum ; idem tradit 6. Ob matrimonium cum corrupta incurri- Rota, tit. de Bigamia, decis. 1, in novis. tur irregularitas. — Secunda species hujus 4. Pars negans. — Primum fundamentum. bigniaice interpretalivte consurgit ex matri- — .Nihilominus Navar., in c. 27, num. 4 95, monio cum corrupta, juxla c. Maritum, 33, oppositam tenet senlentiam, dicitque Romae ubi dicitur : Qui unam uxorem, non matro- in sacra pcenitentiaria ita fuisse conclusum ; nam, concubinam habuit, non potest esse cle~ idem late 1. 1, consil. 1 de Bigamis, ubi ricus, neque etiam ille, qui meretricem in duplex affert fundamentum : primum est, matrimonium assumpsit. Ex quo textu vide- quia talis bigamia neque est vera, ut per se lur colligi, priorem partem inlelligendam esse patet, neque interpretaliva. Quod probat, de illo, qui jam prius habuit concubinam, quia neque ille contraxit cum duabus inva- postea duxit uxorem, quia si ageret de con- lide; neque cum altera valide; et cum allera cubina alterius, sub allero membro illam jnvalide; nequecum vidua valide, prmler has comprehenderet. Et ita inlellexit Glossa ibi, autem,inquit, nonsuntpluresspeciesbigamia? citalque c. Curandum, et c. Prsecipimus, 34 interpretativce. Sed in hac probalione petitur disl., ubi absolute dicitur, qui foeminam non principium; nam opposita scntenlia supponit virginem in uxorem duxit, ordinandum non ad honc spceiem big;imiae interpretativm suf- esse; qui autem accipit in uxorem priorem ficere matrimonium de jure, vcl de facto cum concubinam suam, non ducit virginem. Et vidua, vel cerle (quod perinde est) hanc ipsam hanc opinionem seculi sunt Hostiensis, Hugo, bigamiam inlerpretalivam subdislingucndam et alii. Nihilominus communiter Doctores esse, quia una est omnino propria in sua spe- asserunt, hanc irregularilatem solum con- cie, in qua ex parte uxoris duplex ver.um trahi, quando quis ducit corruplam ab alio. matriinonium intercedit; alia inlerpretativa Iia ienet Glossa, in c. Sane, 1, de Cleric. eliam, sed magis remota et ficta, in qua ma- conjug., et in c. Dubium, de Bigamis, verb. trimonium cum vidua de facto tanlum, et non Cognita, et verb. Divitise, quibus locis Abbas, jure intercedit. ta communiler Doctores, et in c. Tanta, et c. 5. Secundum fundamentum. — Secunc-lum uuic, siatim citandis; D. Thom., in 4, d. 27, Navarri fundamenlum est, quia irregularilas qutest. 1, art. 1, qua:st. 3, ubi ceelcri Theo- in tali casu non est in jure expressa; sed alii logi; Sylvest. etcommuniterSummisUe, verb. responddnt, salis esse expressam in dict. c. Bigamia; Navarr., c. 27, num. 195; Maiol., ult. Sed contra hoc ipse contendit, ibi non lib. 1, c. 43, num. 5. Solenl autem ad hoc esse sermonein de quocumque invalide con- citari c. Fralernitas, ct c.p. ult., 33 dist.; trahente cum vidua, sed de clerico in sacris ibi tamen nihil dicitur, quod ad rem prcesen- coustituto; nam ibi de subdiacono sermo est; tem faciat, quia in priori solum dicitur, eum, SECT. I!!. AN EX UNICO MATRIMONIO CONTRAHATUR. 1531 qui post primas nuptias, mortua uxore, ha- buit concubinam, cum qua malrimonium non contraxit, non manere irregularem, quod longe diversum est. In alio vero capite agitur dc illo, qui contraxit cum sponsa, quae cor- rupta non fuit a priori marilo. Quod etiam est valde dissimile, ut per se constat. 7. Cap. Maritwn, exponilur. — Non inve- nio ergo jus , in quo directe fundetur hajc senlentia; fundatur autem hac ratioue, quia malrimoninm contractum cum priori concu- bina retrotrahitur, et in jure reputatur quasi factum cum illa ante primam copulam; si ergo ab eodem marito virgo cognita fuit, et nunquam ab alio, matrimonium illud reputa- tur factum cum virgine, non cum corrupta. Antecedens declaratur ex aliis effectibus; nam filii nati ex priori concubinatu inter so- iutum et solulam , efficiuntur Iegitimi per subsequens matrimonium, c. Tanla, Qui filii sint legilimi. Similiter clericus conjugatus tunc solum gaudet privilcgio clericali quando virginem duxit, juxta c. unic. de Cleric. Cur major castitas ex parte itxoris, quam ex parte viri requiratur ad hunc effectum. 8. Hrec igitur species bigamiae,seu irregula- ritatis, solum insurgit per malrimoniutn cum corrupta ab alio; et hoc modo est salis ex- pressa in juribus cilalis, et heec est suffi- ciens ratio ejus. Cur autem jus induxerit hanc irregularitatem , et cur in tali matrimonio sil interpretaliva bigamia , nonnullam dubi- talionem hal)et; nam si ipsemet vir prius virginitalem non servavit, etiam cum oliis peccando, non fit bigamus postea ducendo virginem ; nec in tali matrimonio censetur esse aliquis significationis defectus; cur ergo censetur esse in matriinonio cum non vir- gine, aut cur magis postulatur virginitas in sponsa, quam in sponso, cum in malrimonio mystico inter Christum, et Ecclesiam major purilas, et virginitas sit in sponso, quam in sponsa? Ilem si quis post matrimonium cum virgine concubinam habeat, non fit irregula- ris, cum tamen magis dividat carnem suam conjug., in 6; tamcn si duxit illam , quam in plures, quam qui corruptam ab alio ducit : ante matrimonium virginem agnovit, eodem gaudet privilogio, juxla glossam receptam ibi; ergo idcm erit in prcesenti. Et eonfirma- lur, quii ille, qui duxit a se tanlum cogni- am, nec vere, neque interpretative divisit ergo. 9. Responsio. — Circa priorem diffieultatis partem varias raliones differentise aflert Glossa, in d. e. Debitum, eas vero reprehen- dit D. Thom., dict. quaest. 3, qui ratio em arnem suam in plures, cum illa non fuerit a aliam affert, scilicet, quia corruptio carnis pluribus cognita; ergo non est, cur veram, extra matrimonium contingens, et matrimo- .a.ut . interpretativambigamiam contrab.at.Ha3c nium preecedens, non facit defeclum in sa- rgo sententia nobis probatur, ut communior cramento ex parle illius, in quo est corruptio, favorabilior, et rationi consentanea, et juri sed ex parle alterius, quia matrimonium non :on cojjtraria, imo in eo conformis, quod cadit supra seipsum, sed supra alterum; et iabs irregularitas non invcnitur in jure ex- ideo ex termino spccificatur, qui eliam est pressa. Nam illa jura, qua3 irregularem fa- respectu illius quasi materia sacramenti. ciunt eum, qui ducit non virginem. intelli- Ralio est satis metaphysica, et subtilis pro genda sunt aut vere, aut secundum fictionem qiuilite moterite. Fortasse Ecclesia moralem seu a?stimationem juris; et hoc modo qui etiam ralionem consideravit, quia defectas ducit eam, quam solus ipse cognovit, virgi- virginitatis in sponsa major est indecentia, et nem ducere censetur. In illo autem c. Mari- vir tenetur, et potest facile iliam vitare, et tum, per concubinam iutelligere possumus est qusedam infamia ducere ab alio cognitam alterius concubinam, quamvis ab uno solo exlra matrimonium ; quoe omnia cessant, cognitam, qure in rigore non comprehendeba- tur sub nomine merelricis; nam merelrix dicitur, quas multorum. Ubidini paret, ut ex Hieronymo, epist. 128, affertur in c. Vidua, 3 \ dist. Adde, textum illum non esse magoec auctoritatis; nam licet a Graliano rcferatur cx Gregorio, tamen revera esl Gennadii sub ineAugust., lib. deEcclesiasticis dogma- tibus, c. 72. quando corruplio praiccssit ex parte viri. Cai etiom, regulariter locj jendo, valde difiicile est virginitalem servare anle matrimoniura; et ideo noluit Ecclesia ad hoc obligare omnes ordinandos, nec difficile reddere matrimo- nium cujuscamque hominis prius incontinen- *.is, quod sequeretur, si per illud quis fieret lrregularis. Altera vero objeciio nihil difficul- tatis habet; nam licet vir post mortem uxoris, quam solam et virginem prius duxerat, in- continens fit per vagum concubitum, non 532 DISP. XLIX. DE IRREGULARITATE QILE EX BIGAMIA NASdTUR. reddit sacramenti significationem imperfec- dicti textus non loquuntur de hoc casu, sed tam aut defectuosam; et ideo in illo casu lo- de muliere repudiata propter adulterium, vel cum non habet irregularitas haec, quatenus aliquiJ simile; nam quando matrimonium est ex defectu sacramenti; propler illud au- dissolvitur ex legitima causa, non potest dici lem crimen non est irregularitas aliqua a mulier illa repudiata aut ejecta. Unde Hie- jure imposita, nisi redundet in publicam in- ronym., epist. 128 ad Fabiolam, dicit, ejec- famiam. tan) esse, quee marito vivente projicitur; et 10. Contrahens cum repudiata ab alio fit ita intellexit Hostiens. dict. cap. 1 deBigamis, irregularis. — Atque ex his intelligitur tertia qui tamen etiam ait, hodie esse repudium re- irregularitas seu bigamia hujus speciei in probatum, juxta cap. Gaudemus, de Divort., eisdem juribus contenta, quae contrahi dici- significans,olimfuissepermissumabEcclesia, tur per matrimonium cum repudiala ab alio. et ideo tunc habuisse locum hanc bigamiam, Ita habetur in c. 1 de Bigamis, ibi : Vel repu- jam vero cessasse. Et hoc indicavit etiam diatarum mariti, quos a bigamis distinguit, Abbas, cum dixit, hoc non procedere hodie significans non esse hanc veram bigamiam, secundum unum intellectum. sed interprelativam. Idem habetur in c. Si 12. Nunquam fuit in Ecclesia permissum quis viduam, 50 dist., ubi dicitur : Si quis matrimonium cum repudiata, tanquam vali- viduam, aut ab alio dimissam duxerit, etc, dum. — Satisfit objectioni. — Verumtamen nam constat loqui de dimissa ab alio vivente. matrimonium cum repudiata ab alio vero Idem dicitur in dicto cap. Maritum, d. 33 : marito nunquam fuit in Ecclesia permissum Qui viduam, aut repudiatam, etc. Et ex can. tanquam validum. Quod ut certum suppono 18 Apostol., in c. Si quis viduam, 2, d. 34 : ex propria materia, et evidenter colligitur ex. Si quis viduam aut ejectam acceperit, etc. Et dict. cap. Gaudemus, ubi Pontifex ostendit, in c. Vidua, declaratur, ejeclam vocari, quae hanc esse Christi doctrinam, ut vere est* amarito vivente rejicitur. In qua irregulari- Neque etiam arbitrandum est, aliquando tate in primis supponendum est, hujusmodi fuisse toleratum, seu permissum tale matri- repudiatam esse cognitam a suo marito, quia monium, licet fuisset invalidum; nulla enim antequam matrimonium sit consummatum, historia vel auctoritate hoc ostendi potest, non habetlocum bigamia, ut ssepe diclumest nec potuit esse unquam necessarium, imo ex d. cap. Debitum, de Bigamis. Unde du- fuisset intolerabilis error. Igitur praedicta plici titulo potest contrahi hoec irregularitas : decreta non statuerunt hanc irregularitatem, unus est, quia tale matrimonium contractum quia tale matrimonium in Ecclesia permitte- est cum corrupta ab alio; alius est, quia tale retur eo tempore magis, quam in praesenti; malrimonium comparatur matrimonio cum sed quia non obstante divina, Ecclesiastica vidua, quia talis fcemina bis matrimonium lege, non erant defuturi, qui facto, licet non contrahit. jure, repudiatasab aliis in uxores acciperent. 11. Objectio. — Sed statim oritur diffi- Sicutcanones eliam faciunt irregularem eum, cultas, quia lale matrimonium cum repu- qui vivente prima, secundam uxorem accipit; diata ab alio nullum est, et ex parte viri non quia lales nuptiae secundce permittantur, est primum matrimonium ejus; ergo non est sedquia de facto ab iniquis hominibus contra- sufficiens ad inducendam irregularitatem, hunlur. Ad objectionem ergo concedo tale ut bigamiam interpretalivam. Quse objectio matrimonium esse nullum jure; tamen quia maxime procedit in opinione Navarri asse- de facto intendatur cum opere subsecuto, rentis, per unicum matrimonium cum cor- sufficiens reputalum est, supposito primo rupta non conlrahi bigamiam interpreta- matrimonio consummato ipsius uxoris, ut tivam, nisi matrimonium validum sit, ut contrahens cum illa irregularis fiat. Quod si palet in Cons. 1 de Bigam., sup. cit., et in quis fortasse dicat, hsec jura etiam in hoc cap. 27, num. 195. Accedit, quod Panormit., sensu interpretala hodie non esse in usu, in dict. cap. 1, addit, hanc irregularitatem oportet ut id ostendat; ego enim nullum in- hodie non procedere, nisi in eo casu, in quo venio jus novum, quo illud anliquum revo- primum matrimonium fuil nullum propter catum sit, nec dc contraria consueludine tnihi impedimenlum consanguinitatis, vel aliud constal; nequeetiam vidco ralionem ullam, ob simile, quod poslea innotcscit, et ideo sepa- quam hoc teinpore minus sit dignus irregula- ratur mulier a viro ; tunc eniin posterius ma- ritate, seu indignus Ordinibus, qui lale matri- trimonium cum illa validum est. Sed revera monium contrahit, quam quolibet praHerito. SECT. III. AN EX UNICO MATRIMONIO CONTRAITATUR. 833 43. Hinc vero duan nascuntur quaestiones : actu matrimoniali ipsius viri, ut notavit D. una est, an is, qui matrimonium contrahit Thom., dist. 27, quaest. 3, art. 1, quaest. 3, cum corrupta, si matrimonium invalidum ad 4. Meritoque comparari hic potest cum fuerit, irregularis maneat, etiamsi illa non illo, qui matrimonium ratum contraxit cum fuerit vidua, sed soluta. Alia ejusdem rationis corrupta ab alio, quod cum illa non consum- est, si conlingat uxorem separari a priore mavit; nam ille non efficitur irregularis, marito propter matrimonii nullilatem , et juxta citata jura; ergo a fortiori ideui est in postea duci ab alio, etiam invalide, propter praesenti. impedimentum irritans interveniens, an hic 15. Defectus in uxore etiam non cognitus posterior maritus fiat irregularis. Ad quas inducit irregularitatem. — Sed quid, si vir quaestiones, juxta opinionem Navarri supra ignorans invincibiliter maleficium uxoris, ad tractatam, negandum est, per tale matri- illam bona fide accedat? contrahetne hoc im- monium invalidum contrahi irregularitatem ; pedimentum? Videtur enim non debere con- juxta nostram vero sententiam, et commu- trahere, quia licet de facto accedat ad adul- nem doclrinam affirmandum videlur in utro- teram, non tamen animoet intentione, quae ia que casu, quia in utroque contrahilur matri- his rebus majoris momenti esse videtur. Quae monium cum corrupta vel vidua, si non interrogatio in multis praecedentibus casibus jure, saltem facto, et cum opere subsecuto. fieri potest, ut si quis ignoranter ducat cor- Et hoc maxime confirmatur illis juribus, quse ruptam, quam putat virginem, etc. Ad omnes de matrimonio cum repudiata Ioquuntur; aulem respondetur, ignorantiam hanc non Dam illud matrimonium nullum est, et nihilo- impedire irregularitatem, quia non est poena minus quia est cum corrupta ab alio marito, alicujus culpae, sed impedimentum ex tali inducit irregularitatem. Quod autem fuerit defectu, qui in re ipsa intervenit, contractum, cognita a marito vivente, vel morluo, vel a ut notavit D. Thom., dict. quaest. 3, ad 3; et vero marito de jure, vel tantum de facto, aut Gloss., in dict. cap. Si cujus; Abb., in cap. etiam omnino ab alieno, nihil refert secun- Si vir, de Adulter., et in cap. 2 de Bigam., dum jura ad bigamiam interpretativam. num. 8; Angel., verb. Bigamia, num. 4, et ibi Probabilius ergo videtur in his omnibus alii Summislae; et Navarr., dict. num. 195; casibus hoc impedimentum intervenire. Rota, dict. decis. 1 de Bigamia, ubi advertit, 14. Qui accedit ad propriam uxorem adul- hanc ignorantiam conferre ad dispensatio- teram, fit irregularis. — Ullima species nem oblinendam. bigamiae interpretativce contrahitur per ac- 16. Etiamsi uxor per vim oppressa sit, si cessum ad propriam uxorem, quae adullerium vir postea illam cognoscat, fit irregularis. — commisit, etiamsi in principio matrimonii Ex quo ulterius colligere licet, hanc irregula- ■virgo accepta fuerit. Ita habetur in cap. Si ritatem non solum contrahi, quando uxor cujus, et in cap. Si laici, dist. 34, ubi abso- propria fuit adultera peccando cum alio, sed lute dicitur, per adulterium uxoris fieri etiam si per vim absque culpa vel consensu maritum irregularem; sed subintelligendum proprio ab alio violetur, quia haec irregula- est, si post adulterium illam cognovit, ut ritas non fertur propter peccatum uxoris, ut ibidem Glossa exponit, argument. textus in perse notum est, sed propter defectum signi- cap. ult. ejusd. dist., et cap. Debitum, de ficationis, qui resultat in matrimonio ex ac- Bigamis. Ralio autem hujus irregularitalis cessu ad corruptam ab alio; hic autem est, quia vir cognoscendo uxorem suam ab defectus aeque resultat, sive ex parte uxoris alio cognitam, efficitur maritus corruptae; et culpa inlercesserit, sive non. Quod notavit ideo perinde judicatur ac si cum corrupla Maiol., lib. 1 de Irregul., cap. 32, num. 7, contraxisset. Unde, sicut supra dicebamus, quia in hujusmodi irregularitate non vo- matrimonium retrotrahi respectu illius uxo- luntas, sed factum spectatur. Sicut etiam si ris, quae ab eodem viro ante matrimonium contingeret uxorem transire ad secundas virgo cognita fuit, ita et e converso hic dici- nuptias, bona et probabili fide exislimans mus matrimonium ad praesens tempus re- maritum esse mortuum, easque consummare, vocari respectu illius, qui adullerae conjun- postea vero maritum comparere, eique resti- gitur, eliamsi priu6 virgo accepta fuerit. Haec tui uxorem, accedendo ad illam fieret irregu- autem consideratio cessat, quando quis uxo- laris , etiamsi illa actum adulterii formaliter rera adulteram amplius non cognovit, quia non commiserit, sed tantum materialiter, tunc corruptio uxoris nullo modo cadit sub quia sub titulo inalrimonii accedit ad fcemi- 534 DISP. XLIX. DE IRREGULARITATE QU£ EX BIGAMIA NASCITUR. uam abaliocognitam; ergoidem erit, etiamsi ad corporum commistionem , tum propter per vim cognita fuerit, nam in hac materia generalem regulam supra positam de biga- vis et ignorantia eequiparantur, cum eeque mia ; tum etiam quia non est antea illa pree- lollont voluntarium. Verum quidem est, per varicatio consummata, ut contrahatur irre- ignorantiam, non materialem actum, sed ma- gularitas, quee statim in eodera textu satis iitiam ejus reddi involuntarium ; per vim explicatur. Et ampliandum hoc est primo, autem uirumque. Hoc autem discrimen ad etiamsi matrimonium contractum sit cum rationem irregularitaiis nihil refert. Videatur virgine, alias nihil haberet speciale; nam ex, in simili Leo Papa, epist. 85, alias 87 ad Epi- matrimonio cum vidua quilibet contrahit bi- scopos Africae. gamiam. Nec refert (quod Sylvester objicit) 17. Tundem ex eodem principio infertur, in textu non fieri mentionem virginis, quia quamvis maritus lege juslitice vel superioris etiam non fit mentio vidure, sed absolute lo- imperio eogatur reddere debitum uxori, quee quitur, et ita intelligendum universaliler est, adulteriUtn commisit, quaeve ab alio cognita ut ralio etiam et materia postulat. Secundo est, jure vel injuria , nihilominus fieri irre- ampliatur nunc ad professionem religionis, gularem, ut docuit D. Thom., supra, ad 4, eliam per qusecumque vota substanliaiia re- ubiait, de hoc esse opinionem, sed hancesse ligionis, et constiluentia personam inhabilem probabiliorem, quia hic non quxritur pecca* ad matrimonium; quia per illa fit vera vir* turn, scd significatio -tantum. Sequitur An- ginitatis seu castitatis professio. geius, verbo Bigamia, num. 2, et ibidem 3. De clericis in sacris. — Prima opinio. Sylvester. — Secunda opinio. — De posteriori autem parte, scilicet, de clericis in sacris, est diver* SECTIO IV. sitas opinionum ; prima affirmat in eis haberd locum eamdem bigamiam et irregularitatera. Utrum ex unico matrimonio nullo interdum contra- Angelus, verb. Biqamia, num. 7; Svlvester, hatur lrregularitas propter bigamiam simihtudina- _mQ i-u-a ~ o t, h » •.■ riam ° i i o num.3, etibidemSummaRosella, elArmdla, num. 7; et D. Antoninus, 3 part., tit. 28, 4. Tertia species bigamiae poni solet illa, cap. 13; et Navarr., diclo num. 195. Soient quse similitudinaria dicitur, quia in illa non ad hoc citari cap. Nuper, et cap. ultim. de intercetlit duplex matrimonium carnale, sed Bigam., sed illa duo capita non tractant de unum s-pirituale per votum solemne contb- hac bigamia, sed de aliis, quaj contrahuntur nenlite, et aliud carnale attentatum tantum, ex vi secundi matrimonii, eliam cum virgine, cum invalidum sit post solemne votum. De vel uniuscum vidua,eliamsi talia matrimouia hac item bigamia cerlum est, et dari inter- invalida sint, ut supra explicui. Ciiatur prae- dum ex juris inlroductione (quia sine illo esse terea dict. cap. Quotquot, 27, q. 1. noa potest, cum ex nalura rei non sit), et 4. Secunda opinio. — Secunda sententia irregularitalem inducere, quia in hoc maxime negat, quia in cap. Sane, 2, de Gleric conjug., ejus ralio consistit. Preeterea duplex tantura de sacerdotibus matrimonium conlrahentibus B3L votum solemne, rcligioniset Ordinis, et ita dici videtur, non manere irregulares. Atque duplex. tanlum polest esse h;ec bigamia : una ila ex illo textu docuit Abbas, in cap. Nuper, religiosi, qui post professionem matrimonium de Bigam., num. 3, quando, scilicet, sacerdos con rahitj allcra clerici in sacris. cum virgine contraxit, et in diclo cap. Sane, 2. Fit irregularis contrahens post solemne dicit, in eo casu sacerdolcm essetantum sus- votum religionis. — Et idem est de emitten- pensum, et non suspensione propria, sed late tibus tria vola subslantialia religionis. — De sumpta, quse per solam pcenitenliain auferri pnori nulla est controversiu, nam est satis potest, quando delictum estoccultum. Eodem expressa injure, cap. Quotquot, 27, queest. 1: modo videtur exponere dict. cap. Sane, Quotquot (ait) post virginitutem pouicikun Hostiens., in dict. cap. Nuper, nura. 5, et in pr&varicat i sunt, professwne contempta, inter diclo cap. Sane, ait, propter illud deliclum bigamos haberi debebunt; cl alia vorsio habet: saccrdotem esse a suo officio suspensum, Quicumque virginiiakm pivfUcnks. Quod quando crimen cst notorium, ita ut irregula- aulem illa praivaricalio debeat esse per ma- ris fiat celebrando; si autem sit occultum, trimonium, apcrte explicatur in cap. Mona- signifieat nullum contrahere impedimenlum. chus, 27, quiest. 1 : Si postea uxori fuerit Archidiaconus et Summa Pisana, quos Syl- sociatus, ctc. Quod inleiligendum esl usquc vostcr cilat> dixerunt, hanc irroguJaritateifl SECT. IV. AN CONTnATJATUR EX UNfCO HATBIMQNIO, ETC. 535 non incurri, nisi tale matrimonium contraha- principalis casus ejus non sit de hac bigamia, tur cum corrupta, qni supponere videntur, tamen Ponlifex videl; w illam in argumentum diclum cap. Sane, loqui de saccrdote contra- a simili adducere, et ila inlerpretari dict. cap. hente cum virgine. Et videtur beec opinio Presbyterura. Deindediclum cap. Sane, reote probabilis, quoad omnes clericos in sacris, inlellectum, non solum non obstat, verarn quianullumestjus, quodexpresse illos faciat ctiam hoc confirmat; nam ibi dicitur sacer- irrcgulares propter unicum matrimonium dotem, qui nuplias contrahit, post longam cum virgine, et alioqui est alia pcena in jure, pcenitentiam ct vitam laudabilem posse ad qua? pro illo casu imposita videtur in dicto executionem Ordinum reslilui pcr dispensa- cap. Sane; et in cap. Presbyter, d. 28, solum tionem sui Episcopi; non ergo negat Pontifcx dicitur presbyter in eo casu deponcndus; et manere irrognlarem, sed potius id supponit, in cap. Presbyterum, eadcm distinctione, si et concurrentibus illis circumstantiis dispen- ex ignoranlia culpabili in hoc crimen incide- sationem commillit Episcopo. Et ita limitat rit, non privatur calhedra seu benefieio, sed hanc sententiam et declarat oppositam Covar- solum usu Ordinis, ut patet ex Glossa ibi, et ruvias, dict. Relect., part. 1, § 2, num. 2, ex Gratiano, in § ult., d. 31. Non videtur ergo cum Sylveslro, verb. Bigamia, q. 7. hrec irregularilas in his juribus exprcssa. 5. Argumentum autem, quod a religiosis SECTIO V. sumitur ad clericos in sacris, non videtur efficax. Primo ob regylam generalem, quod Quojure ktroducta sit, quosque effeetus habeat hac ,...., D ,° , ' lrregulantas. m lrregulantatibus non valet argumentum a simili sine expresso jure. Secundo, quia in 4. Prima conclusio. — Ostendimus in qui- professione religionis videtur esse specialis bus casibus bigamia contrahatur, nunc brc- ratio; nam ibi niagis contrahitur speciale vin- viter causre et effectus ejus explicanda sunt. culum cum Christo, ratione cujus matrimo- Primo ergo dicimus nullam irregularilatem nium postea subsequens inducit bignmiam bigamiae esse ex divinojure. Hoc supra est similitudinariam, quod vinculum non inveni- universaliter probatum de irregularitale, tur in clerico in sacris, quia nec raticne illius neque hic est aliquod fundamentum ad facien- Ordinis, ut per se constat, ncc ratione voli, dam exceplionem. Nam locus Apostoli, 1 ad quod solum per accidens ex statuto Ecclesise Tim. 3 : Unius itxoris virum, et habct alios impcdit et dirimit matrimonium contrahen- probabiles sensus, et intellectus de bigamia, dum, non vero dissolvit contractum. Unde adhuc non videtur proponi sub verbo prae- Rota, in decis. 1 deBigam., innovis, num. 9, ceplum conlinenle, sed admonitioncm, scili- bigamiam similitudinariam solum esse dicit, cet, oportet; sub quo multa alia ibi requirit, quando monachus vel monialis professa ma- qure non sunt absolute et ex proecepto neces- trimonium contrahit de facto. saria. Verum, eliamsi admtltamus, ut proba- G. Prior opinio prcefertur. — Licet hsec bilius censemu^, illud fuisse pr?eceptum, non posterior opinio non improbabiliter defendi sequitur fuisse divinum, sed Apostolicum, possit, nihilominus prior est magis recepta et quod etiam Apostolorum canones confirmant. in rigore verior. Dicendum ergo est, hanc Unde Ambrosius, epist. 82, dicit, hoc Aposto- irrogularitatem extendi ad clericos in sacris. lum statuisse. Intelligitque non solum de Epi- Quod sentit Glossa. m cap. Super eo, de scopo, sed de presbyicro loquutum fuisse, et Bigamia, dicensesse bigamum, qui castitatem est verisimile, tum quia stalim transfert Pau- promissam violat, citatque dict. c. Quotquot, lus sermonem ad diaconos, praetermissis quod ita videlur intelligendum, quia profiteri presbyteris; lum etiam quia in eisdem diaco- castitatem in proprietate lalina significat nis eamdem conditionem requirit; unde a omnem solemnem modum assumendialiquam fortiori supponit eanidom in preshylero pos- obligationem. Et idem sensit Uota supra, lulari. Addit vero Ambrosius, Patres Concilii citans dictam Glossam. Unde, licet nominet Nicseni addidisse, neque clernum quemquam monachum, est quasi materialiter et gratia debere esse, qui secunda conjugia sortilus sit. exempli, non adlimitandam irregularitatem; Unde significat, hanc bigamiam, etiam pro- idem Palud., 4, dist. 27, queest. 24, loquens priam et rigorosam, ut extenditur ad alios generaliter de voto solemni. Et hoc modo est clericos infra diaconum, non esse Apostoli- satis expressa in citato jurehaec irregularitas. cam. Tamen Auguslinus, tract. H in Joan., Facit projlerea diclum cap. Nuper, nam licet v.idetur extendere sermonem Pauli ad omnes 53G DISP. XLIX. DE ffiREGtiLARlTATE QILE EX BIGAMIA NASCITUR. clericos, quamvis non simplicifer, sed de or- interprelativam ex matrimonio ciim vidua dinandis ad prreposituram Ecclesise loquatur. vel corrupta satis colligi ex can. M Apost., E< licet GIoss., in cap. 1, 81 dist., yerprxpo- qui de vidua ejecta et meretrice loquitur. situram, intelligat quodcumque Ecclesiasti- Unde satis constat hanc esse irregularitatem cum officium, tamen in rigore plus significat, Apostolicam; nam canon ille habet auctori- et sine dubio ex vi illorum verborum Pauli tatem, et jure receptus, ac consuetudiue re- hsec irregularitas non extenderetur ultra dia- tentus est. De aliis speciebus bigamiee, et ori- conos. Unde Lucius III, in cap. Super eo, de gine earum satis constat ex dictis. Bigam., solum dixit : In bigamis contra Apo~ stohm dispensare non licet, ut debeant ad De effectibus hujus bigamix» Sacros Ordines promoveri ; inlelligit ergo Apo- stolum solum loquutum fuisse de sacris Ordi- 3. Tertio addendum est. hanc irregulari- nibus, qui eo tempore solum ad diaconatum tatem bigamioe ex suo genere, seu regulariter extendebanlur, et ita exposuit eliam Glossa loqoendo, totalem esse, id est, ex se privare ibi, verbo Dispensare. At in canone 16 Apo- omnium Ordinum susceptione et usu. Hoc stolorum, aperte extenditur ad omnes cle- adverto contra aliquos, qui dixerunt biga- ricos. miam non privare usu suscepti Ordinis, prae- 2. Secunda conclusio. — Extenditur con- sertim, si tantum fuerit exminoribus. Quibus clusio. — Extensio alia conclusionis. — Se- favet cap. Lector, 34 d., ubi lector, si cum cundo dicendum est, solam bigamiam veram, vidua contraxerit, permittilur in suo gradu essc Apostolicam, una vel altera excepta, ac ministrare; et videtur intelligi absquedispen- proinde alias irregularitates *b Ecclesia fuisse salione, quia statim subditur, in necessitate paulatim introductas. Hoc patet, quia proeter permiltiposseusqueadsubdiaconatum ascen- dictum locum Apostoli nullus alius est in dere, scilicet, dispensando cum illo, utGlossa Scriptura, ex quo possit hsec irregularilas ibi advertit. Nihilominus tamen oppositum colligi; ibi autem solum excluduntur secundaa est certum; nam jura citata omnino excludunt nuplitv, ut patct ex vi illorum verborum, bigamum ab omni Ordine clericali, et de usu unius uxoris virum; nam, sive fuerit vidua, minorum Ordinum est expressus, in c. Sane, sive aliter corrupta, sive virgo, si illam tan- 1, de Cler. conjug., ubi non tam fertur novum tum habuerit, dicetur unius uxoris vir; ergo jus, quam supponitur antiquum, sicut etiam ibi in rigore non comprehenditur bigamia in- in Concil. Trident., sess. 23, cap. 17 de Re- lerpretativa, mulloque minus simililudinaria. format. Hoc autem antiquum jus, et ex cano- Probabile autem est ibi comprehendi biga- nibus Apostolorum, et ex tota d. 34, ac tit. de miam, quee contrahitur simul ducendo secun- Bigamis, satis colligitur. Quocirca ubicumque dam uxorem vivente prima, quia licet revera aliquis actus Ordinis videtur concedi bigamo, tanlum una illarum sit uxor, tamen simpli- intelligitur media dispensatione, saltem Epi- citer et consueto modo loquendi, ille non di- scopali, et ita intelligitur dictum cap. Lector, cetur unius uxoris vir, unde multi expositores et cap. Si subdiaconus, d. 34, ut infra vide- intelligunt Apostolum potius exclusisse plures bimus. uxoressimul quam successive. De aliis vero 4. Quartaconclusio.—C.unic. deBigamis. irregularitatibus, quae contrahunlur per duo — Quarto addendum est, ex institutione matrimonia, quorum utrumque, vel alterum Ecclesise adjunctam esse huic irregularitati non est verum, sed solum tentatum, proba- privationem privilegii clericalis. Patetexcap. bilius videtur non esse ab Apostolo compre- unic. de Bigamis, in 6, ubi bigami clerici hensas, sed per extensionem et imitationem privantur omni privilegio clericali ipso facto, fuisse ab Ecclesia additas in juribus supra ci- et subjiciuntur correctioni fori secularis, et talis; et ideo fortasse Ccelestinus P., in cap. 3 prohibentur deferre tonsuram vel habitum de Bigamis, cum dixisset : De bigamis presby- clericalem. Quod ex parte videtur prius fuisse teriSf et viduarum maritis idem sentimus, sci- statutum a Siricio Papa, in cap. Quisquis, licet quoad irregularitatem, subdit, maxime 84 d.; est tamen diversitas, quia ibi Pontifex cum a doctrina Apostoli, et institutionibus solum dicit, denudetur, unde non videtur Ecclesix sit alienum. Ubi videtur referre sin- imponere hanc poenam ipso facto incurren- gula singulis, scilicet, doctrinam Apostoli dam, sed imponendam; in dict. vero cap. ad bigamum, et institutionern Ecclesiae ad unic, declaratur ipso jure iaclarn esse talem marilum viduee. Nihilominus addo, bigamiam privationem. llinc etiam Concil. Tridentin., SECT. V. QUO JURE INTRODUCTA SIT, ETC. 537 sess. 23, c. 17 de Reform., dixit, ministeria matrimonio cum vidua consurgit, a multis Ordinum minorum exerceri posse per cleri- vera etpropria existimatur, etnonnulli eodem cos conjugatos, ubi alii non fuerint, dummodo modo loquuntur de illo, qui vel simul duas bigami non sint, juxta cap. Sane, de Cleric. habet uxores, vel successive unamdejureet conjug. Unde obiter colligilur, laicos bigamos alteram de facto tantum, ut patet ex Maiolo, non solum a susceptione Ordinum, eliam mi- lib. 4, cap. 33, num. 13. Hi ergo omnes sub norum, repellendos esse, sed ctiam admillen- illa lege comprehendunlur. De illo vero, qui dos non esse ad aliquod ministerium Eccle- invalide contraxit cum vidua, cum bigamia siasticum, quod aliquem Ordinem minorem ipsa dubia sit, multo magis erit poena; conse* per se postulet, quamvis inlerdum ob neces- quenter tamen loquendo, cum Panormitano sitalem soleat laicis concedi , nam et hoc senliendum est, quamvis in materia odiosa ipsum vitandum esse decernit Concilium Tri- altera opinio quaj favorabilior est, practice dentinum. servari posset, maxime quoad hunc pcenas 5. De quibus bigamis loquatur. — Quarta seu privalionis rigorem. conclusio. — De bigamis etiam interpretative 6. An clericus bigamus gaudeat privilegio esse intelligendum. — Dubitari vero polest, canonis. — Pars negans vera. — Secundo» an haec poena extendatur ad omnem biga- dubiiari potest circa eamdem legem, utrura miam, vel restringenda sit ad omnino veram talis clericus privatus sit privilegio clericali, et propriam. Nam Glossa ibi. verbo Bigamos, eliam quond immunitatem persona?, ita ut, exponit, vere vel interpretative , ponitque qui illum percusserit, non incidat in canonera exemplum in clerico, qui viduam vel corrup- Si quis suadente, nam Hosliensis, quem Pa- tam duxit. Panormitanus etiam, in cap. ult. normitanus refert et sequi videtur, excipit de Bigumis, videlur hoc extendere ad cleri- hoc privilegium, quia in casu dubio timenda cum in minoribus conslitutum, qui contraxit est excommunicatio, donec Pontifex aliud de- cum vidua, etiamsi matrimonium fuerit nul- claret. Verius tamen censeo, eliam hanc im- lum. In contrarium autem est, quia dictum munitatem amiltere, quod tenet Glossa, in caput unicum, solum tractat de bigamis; dict. cap. Quisquis, verbo Duxerit, etGIossa, bigami autem in rigore et proprietate juris in dict. cap. unico, verb. Omni privilegio . Ex solent dislingui a maritis viduarum, ut supra quo verbo sufficienter probalur haec senten- expendimus, ex cap. 3 de Bigamis, et ex cap. tia; maxime quia statim prohibentur hi cle- Nisi cum pridem, de Renunciat. Lex autem rici deferre tonsuram et habitum clericalem; pcenalis restringenda est ad propriissimam signum est ergo nulla clericorum immunitale Verbi significalionem : ergo. Nihilominus prior gaudere, alioqui oporteret eis permilti aliquod sentenlia verior videtur, sallem quantum ad signum clericatus, ut discerni possent. bigamiam interpretativam, nam de simililu- 7. Intelligitur tamen de clericis in minori- dinariastatimdicam. Etprobatur primo, quia bus. — Hoc privilegium non amittitur per in illo capite unico deciditur qureslio, quae ex bigamiam similitudinariam. — Atque hino dict. cap. Quisquis, orta fuerat inter juris colligunt eaedem Glossae, hocjussolum habere inlerpreles, ut ibi Glossa advertit, ex illo locuminclericis inminoribus constitulis; nam principio textus : Altercationis antiquie du- clerici in sacris, donecdegradentur, nunquam bium prxsentis declarationis oraculo deciden- privantur omni privilegio clericali, neque tes. In dicto autem cap. Quisquis, expresse habitu et tonsura. llem. illi non possunt con- nominatur clericus, qui viduam aut secun- trahere verum matrimonium, et ideo, licet dam conjugem duxerit; ergo uterque coni- illud de facto conlrahendo efficiantur irregu- prehenditur in dicto capite unico. Rursus in lares, nihilominus tamen propter reverentiam dict. cap. Quisquis, non dicitur, qui contraxe- Ordinum semper manent in statu clericali, et rit valde , sed absokite contraxerit; jure ideo nec privantur obligatione deferendi cle- autera declaratum est, in hac materia a?qui- ricalia insignia et decentem babilum, nec parari verum contractum, et intentatum cum etiam carent omni privilegio et immunitate opere subsecuto. Quocirca, licet in rigore clericorum , quae non propter ipsos, sed vocis bigamus dicatur, qui bis duxit uxorem, propter reverentiam talis status eis conce- tamen ex declaratione juris quoad effectus duntur. Quod etiam colligi potest ex cap. hujus irregularitatis latius patet; et ideo in Nuper, et ex cap. ult. de Bigamis. Et ob illo textu omnes bigami comprehenduntur. eamdem rationem censeo per bigamiam simi- Prseserlim, quoniam bigamia, quas ex vero litudinariam non amitti hoc privilegium, quia 5 DTSP. XLTX. DB IftREGULARtTATE QVJR EX BlGAMfA NAfTJTUH non contrahiturnisi vel a clericoin sacris poenitentiam reparari, neque auferri potest. constitulo, vel a religioso prof.-sso; de clerico Qua3 ratio, si aliquid valeret, non solum de aulem insacrisjam dictum est non compre- dispensatione ad sacros Ordines, sed ad hcndi sub illis dccretis, et ad idem potest quoscumque procederet; probaret etiam nul- aliquod argumentum sumi ex cap. Sane, 2, lam irregularitatem fundatam in defectu dc Cleric. conjug.; eadem autem ratio est de aetatis, v. gr., vel alio simili, posse per dis- rcligiosis. Maxime cum praedicta decreta pensalionem auferri, durante illo defectu, solum de clericis conjngaiis krqunnlHr. quod aperte falsum est. Negatur ergo conse- quentia, nam licel defectus sacramenti sein- SECTIO VI. Per maneat, non necessario manet in ratione impedimenti ad Ordines, quia quod talis de- Quis possit iu irregularitate bigamise dispensare. fectus sit impcdimentum, non habet nalura sua, neque ex divino jure, sed ex Ecclesiae 4. D. Thomas. — Bigamia omnis, per Eccle- prohibilione, quoe potest per dispensalionem siam dispensabilis. — Supponimus in primis auferri, interveniente causa legitima. omnem irregularitatem bigamiae esse dispen- 3. Pars affirmans. — Ex his ergo certissi- sabilem per Ecclesiam. Quae est senlentia mum est, Summum Ponlificem habere hanc Tlteologorum in 4, dist. 27, ubi D. Thom., potestalem cum omni plenitudine jurisdic!io- qturst. 3, art. 3, et Quodlib. 4, art. 13. Idem nis, sicut habet alias. An vero Episcopi illam habet Glossa, in cap. Lector, dist. 34, referens participent, controversum est. Quidam affir- Lucium Papam cum Archiepiscopo Panormi- mant, saltem quoad Ordines non saeros, tano dispensasse. Idem habet Rota, titul. de D. Thom., 4, dist. 27, q. 3, art. 3; Paludan., Bigamis, decis. 1, in novis; Navarr., referens q. 4, art. 5; et ibi Albert., Durand., Richard.; alios, cap. 27, num. 297. Fundamentum est, Sylvest., verb. Bigamia, q. 6; Turrecrem., quii impeclimentum hoc non est de divino per textum ibi in cap. Lector, dist. 34, art. 2. aui naturali jure; ergo polest per Ecclesiam Juvantur dict. cap. 2 de Bigamis, exponentes dispensari, etiamsi demus esse ab Apostolis ibi loqui Ponlificem de Episcopis, et dicere, irislitutum; nam Apostolicae constitutiones non licere eis dispensare ad sacros Ordines, non transcendunt jus humanum. Et quantum tacite concedcns minores a conlrario sensu. ad aclus jurisdiclionis, est in Ecclesia potes- Alii vero limitant hanc senlentiam, ut scilicet tas aequalis potestati Petri, atque adeo suffi- possit Episcopus dispensare cum irregnlari ciens addispensandum inomni jurehumano, ad utendum minoribus Ordinibus anlea sus- etiam Aposlolico. ceplis, non vero ad illos denuo suscipiendos. 2. Cap. 2 de Bigamis, objicihir. — Quorum- Quod tenet Navarr., dict. num. 197, ex cap. dam opinio. — Rejicitur. — Objici vero potest Lector, dist. 34. cap. 2 de Bigamis, ubi dicitur : Cum bigamis 4. Parsnegansvere. — Dico tamen probabi* contra Apostolum dispensare non licet, ut de- lius videri Episcopum non possc dispensare beant ad sacros Ordines promoveri, etc. Idem cum bigamo, etiam quoad minores Ordincs. habetur in cap. Nuper, eodem litulo. Propter Ila tenet Abbas, c. 2 de Bigamis, n. 5; Glossa, hoc dixerunt aliqui Papam non posse dispen- Joan. Andr., Anchar., Franc. et Domin., in sare cum bigamo, ut ad sacros Ordines pro- cap. unic. deBigam., in 6; Navarr., supra, moveantur. Quod tcnuit Glossa ibi cum aliis, ex partc. Probatur primo ex dict. cap. unic, quosrefert; per Ordines aulem sacros inlelli- ubi bigami privantur omni privilegio cleri- git solum usque ad diaconatum inclusive, cali. Secundo ex cap. Nuper, et cap. ult. de quia de his tanlum loquutus est Paulus, et Bigam., ubiheec potestas simpliciter cis nega- quia olim subdiaconalus non erat Ordo sacer, tur. Tertio ex cap. Non confidat quisquam cap. ult., 60 dist., ct cap. A mullis, de /Etate Ponlificum, dist. 50, nam Pontificum nomine et qualilale. Et rationem addit ex differenlia, ibi Episcopi intelliguntur, juxla omnium ex- quos invenitur inter irregularltatem propter positioncmetmanifeslum contcxlum. Quarto, a-imen et propter bigamiam positam; nam sicut Episcopo non libet dispeusare in Icge quando fundalur in crimine, facta pccnitenlia Apostoli, ita nec in generali Concilio, neque el exhibita salisfactione, tollitur indignitas et in jure Pontificio, nisi in casibus concessis; restiluitur homo ad statum, in quo jam cst hocautemjus cxcludcns bigamos ab oinnibus capax dispensationis; at vero defectus sacra- Ordinibus etiam minoribus, ut minimum menli, in quo fundalur bigamia, nec per lalum cst a Concilio Nicteno, teste Ambrosio, SECT. VI. QUIS POSSIT DE EA DfSPENSABB. 539 epist. 82, et in cap. Cognoscamus, dist. 34 ; ritalem, et in praxi servari potest, ubi fuerit imo supra est a nobis ostensum cliam esse usu recepta. Aposlolicum in canonibus Apostolorum; nul- 6. Cap. 2 de Bigamis, exponitur. — Sed libi autem legimus, hunc casum esse conces- quid ad dict. cap. 2, quod absolute negat sum Episcopis. licere hanc dispensationem dare, et loquilur 5. Respondetur acl cap. 2 de Digamis. — (ut diximus)eliam respectu Summi Pontificis. Respondetur ad cap. Lector. — Nam argu- Respondeo difficullatem dispensatiouis os- mentum a contrario scnsu cx dict. cap. 2 de tendi, non impossibilitatem; unde non dixit, Bigamis, non est sufficicns, quia Papa solum non potest, sed, non licet. Nec tamen hoc di> it, respondct ad id, de quo fuerat intcrrogatus, quia id nunquam liceat, sed quia non pro negansillam ordinalionem vel dispensationem solo arbitrio, nec pro levi causa, sed pro gra- esse licitam, loquiturque non tantum respectu vissima, atque adeo raro id licet. Et fortasse, Episcopi, scd simpliciler; quid vero in aliis quia hocc difficultas respeclu sacrorum Ordi- Ordinibus liccat, ibi non definit. Atque hacc num major est, ideo illorum specialem men- ratio probat non tantum de dispensationead tionem fecit. Loquitur autem ibi Pontifex susceptionem, sed ctiam ad usum Ordinum praecipue de bigamis veris et propriis, de minorum, quia nullum est jus, quod hoc se- quibus loquutus est Apostolus, et ideo in eis cundum, magis quam primum conccdat. rnajor est difficultas et rarior dispensalio. Nam, cap. Lcctor, quod Navarr. citat, vel Nihilominus tamen cum proportione id locum nihil, vel nimium probat, tum quia etiam ibi babet in bigamia interpretativa; nam omnia, concedilur facullas dispcnsandi cum bigamo quee adduximus, in suo gradu et proportiona lectore, ut ad subdiaconatum ascendat, si ne- aeque de illa probant. cessitas id postulet; tum eliam quia de ipso 7. Episcopiin bigamia similitudinaria dis- lectore non per modum dispensationis, sed pensare possunt. — Dubium tamen superest jure ordinario videtur statui, ut in suo mu- de bigamia simililudinaria; nam de illa cst nere permanere possit; uam simpliciler hoc speciale jus in cap. \ Qui clerici vel voventes, ei conceditur, quod, si esset intelligcndum ubi Episcopis conceditur potestasdispensandi cuindispcnsatione,fcrenon differtabasccnsu cum diacono, qui uxorem duxerat, ut post ad subdiaconatum; nam omnis dispensatio peractam pcenilenliam possit ministrare et requirit aliquam necessilatem proporliona- post laudabilem vitam etiam ascendat ad tam. Unde dico, caputilludnon potuisse dare presbylcratum; in cap. autem 2 ejusdem aliquam potestatem Episcopis, quia non est tituli, videtur magis limitari hsec poteslas, Marlini Papee, ut a Gratiano inscribitur, sed scilicet, si ille, qui sic dcliquit, ad religionem Marlini Bracharensis, qui divcrsos canones transire voluerit. Verumtameu, ut ibi Glossa collegit, et hic sumptus videtur ex Concilio et Doctores exponunt, primum jus generale Toletano I, can. 3, ubi longc aliter legilur, est, quod sumilur etiam ex cap. Sane, de scilicet : Jtem constituit sancta Synodus, ut Cleric. conjug. Posterior autem limitatio in lector fidelis si viduam alterius uxorem acce- illo particulari facto respectu talis persoiue, pit, amplius nihil sit, sed semper lector ha- propler aliquam ejus propriam conditioneni beatur, aut forte subdiaconus; ubi ctiam ad (nimirum impceuitenliam ejus vel aliquid subdiaconatum specialem necessitatem non simile), addita est. Nec mihi displicct, S religiosis bigamis, saltem quoad Ordines minorcs , quia Episcopi hoc possunt circa Post defectum sacramenti considerandum suos subditos; Pra?lati autem religionum scquitur de dcfeclibus persona?, qui licet cul- c:;ercent circa suos jurisdictionem Episcopali pam ejus non includant, sufficiunt tamcn irre- similem seu seqnalem. Scd ego hoc nec con- gularitatem fundare. Sumimusautem initium snlerem, nec admitterem sine speciali privi- ab illo, qui ex ipsa generationo contrahi so- legio, quia id, quod suppmitur, in rigore lot, quia primus est omnium. Est autem hic juris non est vcrum; unde, cum per oliam dcfeclus solum, quando aliquis natus non est illationem extendilur talis •polcstas ad Pra> ex lcgilimo malrimonio, et hic vocatur de- lalos religiosorum, fit minus probabilis. Nam fectus natalium, qui dici potest illegilimitas. cum dicuntur Praolati religiosornm parlici- De qua dicendum est, an irregularitatem in- pare jurisdictionem Episcopalem, intelligen- ducat, etqualem, quovejure, et quomodoau- dum est quoad ea, quce communi et ordinario ferri possit. SECT. I. QUIBUS MODIS FILII NASCANTUR LEGITIMI. 543 sequens matrimonium. Refert vero deinde SECTI° T' Sarmientum, lib. 1 Selectarum interpret., Quot modis filii nascantur vel fiant legitimi. c< 5> num" 10> 3«» P°st ipsum Covarruviam contrariam sententinm tenuit , cujus ratio- 1 . Prima conclusio. — Quia privatio per nibus permotus tandem idem Covarruv. rem habitum cognoscitur, ideo de legitimis filiis dubiam et indecisam relinquit. Unde in or- pauca pramiltenda sunt. Dico ergo primo : dine ad irregularitatem est sine dubio secu- lcgitimi filii illi propriissime sunt, qui ex rior sententia, quaa requirit parentes habiles parentibus vero matrimonio conjunctis oriun- ad contrahendum tempore conceptionis. Et tur, sive tale matrimonium fuerit sacramen- habet magnum fundamentum in dict. cap. :um, sive non, id est, sive sint nati ox paren- Tanta, quod sic habet : Si autem vir, vivente tibus baptizatis, sive ante eorum baptismum, uxore sua, aliam cognoverit, et ex ea prolem dummodo fuerint matrimonio copulati , ut susceperit, licet post mortem uxoris eamdem docet Paul.. prioris ad Corinth. 7, etlateln- duxerit, nihilominus spurius erit filius. In uocent. I, epist. 2, 22 et 2i. quibus verbis solum postulatur, ut copula 2. Secunda conclusio.— Vko secundo : in- interveniat existente impedimento. Ponamus ter legitimos numcrantur, qui, licet fuerint enim ante nativitatem talis filii mortuam esse ex illicito coucubitu nati, per subsequens uxorem talis viri, et postea duxisse aliam, matrimonium legitimi facti sunt, quod con- quam durante priori matrimonio cognoverat, tingit quoties parentes tempore generationis sequitur, in eo casu filium fieri legitimum per soluti erant, et habilcs ad matrimonium inter tale matrimonium : hoc autem videtur repu- se contrahendum, quia tunc subscquens ma- gnare prcedicto textui; nam in illo filio cnn- trimonium quasi retrotrahitur usque ad tem- currunt omnia, quse ibi postulantur, ut talis pus conceplionis talium filiorum, ex quadam proles semper sit spuria. Ratio etiam hoc benignilale juris canonici in cap. Tanta, Qui suadet, quia lex, quoe illam limitationein po- iilii sint legitimi. Ubi Glossa advertit, tales suit, non respexit ad nalivitatem filii, in qua filios esse legitimos etiam quoad Ordines, non intervenit culpa, sed ad copulam ita quia matrimouium subsequens omnino pur- turpem et damnabilem, ut voluerit non pur- gal prsecedentem turpitudinem. Circa quod gari etiam per subsequens matrimonium ; ad occurrebat difficultas, ex cap. Innotuit, de hoc autem parum profecto refert, quod im- Elect., quam infra sect. 5 tractabo. Dixi pedimentumsublatumsittemporenativitalis. aulem cecessarium esse, ut tempore gcne- Hicc ergo pars mihi valde verisimilis videtur, ralionis parentes sint babiles ad contrahen- et maxime quando impedimenlum tale fuit, dum inter se; nam si aliquis eorum fuerit ut pro eo tempore uon esset dispensabile, motrimonio copulatus, vel aliud simile impe- quale est illud de priori matrimonio, idem- dimonlum interccsserit, etiamsi poslea ablato que censeo de voto solemni, eliamsi demus impedimento matrimonium contrahant, non esse dispensabile , vel de facto dispensari comprehenduntur in dict. cap. Tanta. Intelli- ante natam prolem; in aliis vero impeciiraen- gitur de impedimento sufficieule ad irritan- tis, quae facilius tolluntur per ordin iriam dum malrimonium, nam si sit solum irape- dispensationem, est forlasse res mngis dubia, diens, nihil obstabit, cum valori matrimonii semper tamen videtur dicla sententia proba- non repugnet, ut lalius intelligi potest ex bilior. Covarruv., 2, part. 4, c. 8, § 2. 4. Quid si impedimentum post conceptionem 3. Quid si impedimentum ad contrahendum} superveniat. — Secus vero erit, si e contrario quod tcmpore conceptionis fuit, tempore nati- contingat, terapore concepttonis non fuisse vitatis fuerit ablatum. — Decisio. — Hic ve- impedimentum , tempore autem nativitatis rum occurrit quasslio, si contingat tale im- jam inveniri; nam hoc non obstabit, quomi- pedimenlum existere tempore copulae seu nus si poslea, ablato impedimento, matrimo- Cjnceptionis, tempore autem nativitatis filii nium contrahatur, proles legitima efficiatur. jam esse ablatum per dispensationem, an ta- Ut, v. gr., si post copulam inter personas so- lis filius pcr subsequens matrimonium legi- lulas, altera vel utraque earum aliud matri- timus fiat. De quo sunt contraripe opiniones. monium contrahat, deinde vero, ante talis quas ibi Covarruv. late refert; ipse tamen filii nativitalera ea>dem personae vidua3 ef- prius resolvit in partem favorabiliorera, ni- fectaj inter se contrahant, prior proles legi- mirum, illum filium fieri legitimum per sub- tima eflicitur, ut optirae docuit Covarruv., 544 DISP. L. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU NATALIUM. supra, num. 45. Et colligitur ex dict. cap. hoc non solum procedere, quando hsec bona Tanta, nam ibi solum excipitur casus, in quo fides in ulroque parente invenitur, sed etiam ipsa copula est damnabilis, propler matri- si in altero tanlum existat; nam in casu illius monium, quod de eo tempore existebat; at textus mater sola bonam fidem habuisse di- vero in illo casu copula' non fuit damnabilis citur; nam pater, qui aliam sibi matrimonio dicto modo; ergo proles inde orta compre- copulaverat, non videtur potuisse bonam henditur sub generali regula textus, ut fiat fidem habere, quamvis in textu nihil de hoc legilima per subsequens matrimonium, sive asseratur. Satis vero est, quod sola bona fides aliud prsecesserit ante vel post nalivitatem, matris, cum publica existimatione legitimi sive non, nam de hoc nihil in textu dicitur, malrimonii, sufficere dicitur, ut jurecanonico nec nos illud debemus aut possumus limitare; talis filius Iegitimus censeatur. Neque est du- solum ergo requirilur, ut matrimonium pos- bium, quin etiam ad effectum suscipiendi tea subsecutum validum sit. Unde si contin- Ordines hoc inlelligendum sit, quia jus abso- geret, aliquam ex illis personis religionem lute, et sine limitatione repulat illum legiti- profiteri ante nativilatem prolis prius con- mum; ergo quoad omnes effectus. Atque haec ceptae, postea vero ex dispensatione Ponti- est communis interpretatio , cujus ratio so« ficis reddi habilem ad matrimonium, perillud lum est, quia jus ita disposuit in favorem fieret filius legitimus, ex eodem principio , prolis Iegilime conceptae sub litulo malriino- quod prior copula fuit tantum simplex, et nii validi, juxta conscientiam saltem aiterius malrimonium, postea subsecutum, fuit vali- conjugis et publicam opinionem. dum. 7. Objectio contra corollarium secundse con- 5. Corollarium. — Unde colligimus ulte- clusionis. — Solutio. — Hinc vero solet ar- rius, quoties tempore conceptionis impedi- gumentum sttmi contra id, quod diclum est mentum existit inter parentes, quod matri- superiori puncto; sequitur enim, quando ante monium inter eos irritaret, eliamsi ab al- matrimonium preecessit conceptio cum impe- tero eorum ignoretur, et in conscientia ex- dimento ignorato, nou obstare, quominus per cusetur ab incestu vel adulterio, v. gr., licet subsequens matrimonium talis parlus legiti- non a fornicatione simplici, nihilominus pro- mus fiat. Negatur autem consequentia, et si- lem inde exortam non fieri legitimam prop- militudoralionis, quia in priori casu habemus ter matrimonium subsequens, ablato impedi- expressam juris declaralionem, non vero in. mento. Quam rem late disputatCovar., sup., altero. Nec subest eadem causa, ut extenda- num. 16 et 17, refertque contrarias opiniones mus illam dispositionem tanquam favorabi- satis communes, tandemque in hanc senten- lem, quia in priori casu bona fides parentis tiam magts ipse inclinat ; quaa mihi profecto est circa matrimonium ipsum, et actum ejuss indubitata videtur ex dict. c. Tanta, ubi gene- tanquam absolute legitimum; in altero vero> raliter dicitur, si vir vivente uxore aliam casu bona fides et non est circa consumma> cognoverit, filium inde conceptum semper tionem matrimonii, et solum est quoad dimi- esse spurium, nulla mentione facta, an mulier nutionem culpse, ut sic dicam, absolute vero illa, quam cognovit, sciverit, vel ignoraverit conceptio est turpis, et prolcs ex vi illius viri statum seu conditionem; ergo non pos- illegitima ; et ideo, si in re ipsa interveniat sumus nos illam limitationem addere, cum impedimentum, ignorantia ejus licet, excuset nullo jure fundata sit, ut magis ex sequenti talem speciem culpae, non tamen confert ad puncto constabit. legitimationem prolis per subsequens matri- monium. Tertia conclusio. 8. Dubium. — Resolvitur ex generali re- gula. — Sed quid si matrimonium fiat illicite 6. Dico tertio : ut filius sit legitimus cano- propter impedimentum non dirimens cogni- nico jure, satis est, quod matrimonium sit tum, et cum impedimento irritanle ignorato, verum, aut bona et probabili fide reputa- ac proinde ex hac parte bona fide reputetur tum, etiamsi contingat ex occulto impedi- validum? numquid proles inde genila erit le- mento nullum esse. Ita declaravit Pontifex, gitima'? Ut si quis habens votum simplex in c. Ex tenore, Qui filii sint legitimi, ubi castitatisducat fceminam, quamomnino igno- Abbas et caeteri Doctores, Antonin., 3 p., tit. rat esse affiuem in secundo gradu, in re ta- 29, c. 4; Maiol., lib. 1, c. 5; et Covar., d. men habet hoc impedimenlum. Respondeo 2 p.; c. 8, § 1. Constatque ex preedicto textu generalein reguiani csse, hujusmodi prolem SECT. I. QCIDUS MODIS FILII NASCANTCIl LEGITIMI. 5i«J esse legilimnm, quia de valore matrimonii tinum invalidum est, et ideo filius ex eo geni- ignorantia est invincibilis, et consequenter tus per se est illegitimus, et quoad legiti- copula, quae subsequitur, matrimonialis et mationem per subsequens matrimonium ita legitimaestin existimatione inculpabili, et ita de illo judicandum est, sicut de quocumque comprehenditur in dicta dispositione juris, et genito per fornicationem et concubinatum. alia malitia, quoe miscetur in contractu ma- 10. Quid secundum jus novum. Matri- trimonii, accidenlaria est ad hunc efiectum. monium autem factum coram parocho, et 9. Exceptio a regula secundum jus anti- testibus, juxta Tridentinum, per sevalidtm quum. — Cap. Quod nobis, Qui filii sint est, quantum est ex modo contrahendi; et legitimi, objicitur. — Exponitur. — Potest ideo si bona fide ita fiat, sufficit, ut proles autem excipi juxta antiquum jus casus ma- inde concepta sit legitima, etiamsi per igno- trimonii clandeslini; rjam licet in re esset rantiam contingat aliquod subesse impedi- validum, ab Ecclesia non admittebalur, donec mentum, quod illud reddat nullum. Quod esset coram illa probatum seu confirmatum, censeoverum, eiiamsicumaliquopeccatocon* et ideo si casu intercedebat impedimentum tractum sit, ut, v. gr., praetermissis publicis irritans ignoratum, proles inde concepta non denuntiationibus quas Concilium non prae- erat legitima juxta, c. Cum inhibilio, § 1, de termitti praecipit, sine justa causa et licentia, Clandest. despons. Objici vero potest cap. quia hocnon obstunte illydmatrimoniumnon Quod nobis, Qui filii sint legitimi, ubi, qui de clandestine, sed in fucie Ecclesise contractum clandestino matrimonio postmodum ab Ec- est; et ideo non comprehenditur sub deci- clesia probato generatus est, legitimus judi- sione textus in dict. c. Cum inhibitio, ac catur, quod plerique intelligunt de matrimo- proinde manet sub alia generali regula juris, nio clandestino a principio nullo, quamvis quod proles judicetur legitima, quce nascitur bona fide facto. Respondetur tamen primo, ex matrimouio legitimo reputato. Dices, ineo admissa hac expositione, ibi non dici, filios casu ignorantiam non reputari iirvincibilem, natos ex tali matrimonio, durante ejus inva- quia non est adhibita diligentia ad tollendam liditate, judicari legilimos, sed tantum, illam, quee ex praeceplo Ecclesiee adhibenda postquam est ab Ecclesia probatum, id est, fuisset. Respondeo, hanc causam sufficere, ut validum effeclum per approbalionem Eccle- in exteriori foro illa ignoranlia suspecta ha- siee. Quam expositionem indicat Abbas se- beatur; nihilominus tamen si in conscientia quens Calderinum, et rmhi videtur necessa- constet ignorantiam fuisse invincibilem , et ria, supposita dicta exposilione et decisione alio modo factam esse sufficientem diligen- alterius textus in d. c. Cum inhibitio. Deinde tiam ad veritatem cognoscendam, in eodem dicilur, non oportet textum illum intelligere foro proles judicanda est legilima , quia re- de matrimonio invalido, sed simpliciler de vera nullum impedimenlum canonicum illi matrimonio clandestino, quod licet esset vali- obslat. Idemque dicendum existimo in foro dum, tamen cum esset occultum, et non con- exteriori, si de bona et probabili fide alia via tractum in facie Ecclesiae, filii ex eo geniti in eo constiterit sufficienter, quia illud pra> non habebantur legitimi, donec matrimonium ceptum prsemiltendi admoniliones valde ex- esset per Ecclesiam approbatum. Nam juxla trinsecum est, ut propter solum illius trans- c. 2 de Clandest. despons., ante hanc Ecele- gressionem existimandum sit, prolem mala siae probationem, et confessiouem ipsorum aut minus probabili fide fuisse conceptam. conjugum, non poterant illi compelli ad per- H. An filius ante matrimonium genitus, severandum in tali matrimonio, et conse- per subsequens matrimonium nuilum, verum quenter nec proles reputabatur legitima in existimatum, legitimetur. — Augustinus. — foro Ecclcsise; tamen si contrahentes ipsi in Soto. — Ultimo dubitari polest in hoc puncto, facie Ecclesiec rem totam falebantur, et ra- an matrimonium reputatum legilimum boua tam habebant, matrimonium ab Ecclesia re- fide, asqualiter operetur ad filii legitimatio- cipiebatur ut legitimum a principio, et ideo nem, ac matrimonium verum, ut, v. g., an etiam proles a principio genita judicabatur matrimonium bona fide conlractum inter con- legitima, dummodo aliud impedimenlum non sanguineos reddat legitimam prolem anle tale obstaret. Hoc vero non videlur habcre locum malrimonium ab ipsis genitam, cum eadem post statutum Concil. Trident., nisi forlasse iguorantia de gradu consanguinitatis. Aliqui ubi ipsum uon fuerit suiiicicnler promulga- eijini Doctores affirmant talem prolem fieri tum, quia jam nuuc matriuiouium claudes- legiiimam, quia matrimoniuua reputaium pe- xxm bis. 35 BISP. L. DE IRREGULABITATE EX PFFECTU NATALIUM. vinrfe operatur ac verum. Ita tenet Antonin., non relenta ; posteriores vero, qui nascuntur ;u c. Tanta, num. 9, Qui filii sint legitimi. ex concubina domi retenta; et requiri etiam Contrarium vero tenct Socin., Cons. 31, et in solet, ut illa unica sit, juxta Authenticara idem magis videtur inclinare Covar. supra, Quibus modis naturales efficiantur sui, § Si num. 17, in fine. Et videlur probabilius. Nam quis autem defulfcctus, collat. 7. Quae divisio primo, si bona fides non sit in utroque pa- ad alios effectus juris civilis potest fortasse rente, sed in allero lantum, juxta dicta con- conferre, et masime, ut filius reputetur talis sequenter negandum est, prolem illam fieri patris; nam quando concubina domi retine- legitimam per tale matrimonium reputatum, tur, filius prsesumitur ejus, qui illam apud se non quia ad hoe minus sit efficax, quam ma- retinet, etiamsi ipse non declaret; quod secus trimonium verum, sed quianec per matrimo- est, quando proles extra domum nascitur, nium verum talis legitimalio fieret, eo quod nam oportet, ut pater filium recognoscat, vel cedens conceptio in re fuerit incestuosa, sufficienter probetur. De qua re videri pos- et sola ignorantia unius partis non poterit sunt Abbas, in c. Per venerabilem, Qui filii illam reddere naturalem seu simplicem, ut sint legitimi, num. 31, et quoo late scribit dicturn est. At vero quando tempore copulse Covar., d. 2, p. 4, cap. 8, § 4; et Antonius ex utraque parte intervenit bona fides quoad Gomez, in L. 9 Tauri, a princip. In praesenti ignofantiam impedimenli, tunc certe dubitari vero haec distinctio necessaria non est, nam potest, an proles, quse materialiter genita est omnes isti sunt jure canonico filii naturales ex inceslu, habenda sit tanquam naturalis, quoad prassentem effectum irregularitatis, ut legitimari possit per subsequens malrimo- imo et quoad omnes alios. Quod etiam jure nium repulatum ; nam tunc filius genitus post Regio Hispanise receptum esse oslendnnt dicti tale malrimonium legilimus judicatur; ergo auctores, etalii juris inlerpretes recentiores, etiam prius genitus cum eadem ignorantia; qui eliam aiunt, consuetudine totius orbis ita quia illud matrimonium retrotrahitur, ut su- esse receptum. Atque ita intelligendum est, pra dictum est. Verumtamen si hsec ratio quod dixit Isidorus, lib. 9, Originum cap. 5 : efficax esset, idem probaret, eliamsi bona Naturales filii dicuntur ingenuarum concubi- fides a principio tantum ex parle alterius pa- narum filii, quos sola natura genuit, non raitis intervenisset; ideoque verius censeo honestas conjugii, et habetur 32, quaest. 2, c. cliam in illo casu non legitimari prolem per ult., ubi ingenuam appellat, non quia necesse tale matrimonium. Quod non solum procedit sit eam esse nobilem, aut alterius similis con- de malrimonio putato, sed etiam de vero, dilionis; satis est enim quod sit soluta, et ad quia semper prsecedens copula incestuosa matrimonium contrahendum cum tali viro manet, licet ob ignorantiam non imputelur; non habens impedimentum; ingenuitas vero id vero satis obstat, ut non possit subsequens matris potius requiritur, ut filius sit liber, et matrimonium prolem facere legilimam. Atque nou servus, quam ut sit naturalis, ut sumitur bsec sufficiunt prsesenti inslituto, quoad filios ex eodem, et ex c. Innotuit, juncta GIoss., iirnos; reliqua in materia de Matrimonio verb. Ingenua, deElect.; Turrecremata vero, dicentur. d. cap. ult., significat necessarium esse, ut non sit merelrix; sed neque hoc necessariura SECTIO II. est^ ut filius sit naturalis, durnmodo alia con- Quot siat species filiorum illegitimorum. ditio' seu °Ptitudo ad ™trimonium ™n de- sit, ut praeter drcta optrme colligitur ex cap. 1. Varii gradus filiorum illegitimorum. — Innotuit, junct. GIos., verb. Conjugata, de Naturales. — Regula generalis est, omnes Electione. filios, qui non sunt legitimi aliquo ex prsedic- 2. Filii spurii. — Tres eorum .species. — tis modis, illegitimos quoad proesentem irre- Secundo, filii spurii universaliter dicuntur gularitatis cffectum appellari. Sunt autem omnes alii illegitimi, qui naturales non sunt, varii gradus horum illegitimorum. Primo dicunturque omnes hi natiexdamnabilicoitu; enim distinguuntur in nalurales, et spurios; nam simplex fornicatio seu concubinatus li- naturales dicuntur, qui orti sunt ex copula cet in foro animae damnabilis etiani sit, ta- illicita eorum, qui inter se matrimonium con- men, si non habeat graviorem defonnita- trahere polerant. Solent autem hi subdistin- lem, humano jure permitlitur, seu toleratur; gui in nothos, et simplicilcr naturales; priores quando vero accrescit malitia adulterii, vel ^LiiL qui nascuntur ex solulo et solutu domi alia similis, dicitur damnubiiis copula, quia SECT. II. QUOT SINT SPECIES FJLIORUM ILLEGITIMORUM. 547 jura etiom humano illam damnant. In ea vero tractat Covor. rliserle in 4, 2 p., c. 7, § i. n. sunt gradus, nam aliquando licet damnetur 9. Atque hinc fit, ut filius nalus ex tali tnatri- talis copula, non tamen specialiter in jure monio legitimus sit, non obstante voto et or- punitur, ut, v. gr., adulterium conjugaticum soluta; aliquando vero eliam punitur, ut e ccnverso adulierium conjugatre cum quocum- que alio. Quie difierentia ad nostram inten- tionem parum refert, licet interdnm possit aliquid conducere ad facilitatem vel difficul- tatem dispensatioois. Et ob eamdem causam tres prfficipuro species horum illegitimorum notandee sunt. Quidam enim sunt filii adulte- rini, id est, ex adulterio nati, qui possunt esse in triplici differentia, scilicet ex conju- gato et soluta; etex soluto et conjugata; et ex conjugato et conjugata. Alii sunt, filii in- oestuosi, nati ex his, qui habent impedimen- tu offinitatis vel consanguinilatis sufficiens ad irritand.im malrimonium inter ipsos, si tempore, quo inter se convenerunt, fuisset contractum. Unde juxta varietatem liujus im- pedimenti potest esse similis varietas in his illeguimis, quorum impedimenium eo majus dinatione patris, quia talis copula non est sacrilega, et votum tunc est quasi suspensuro quood impediendam redditionem debiti, et deliclum parentis solum fuit in temeraria susceptione Ordinis. non in filii procreatione. Et haac est communis sententia, ut patet ex Covar., snpra, et Maiol., lib. 1,c. 9, num. 8. In voto autem solemni relisionis non habet locum similis casus; aut enim matrimonium, quod antecessit. ratum fuit, et consumsua- tum, aut ratum tantum; in priori casu pro- fessio subsequens nulla fuit, ac proinde filii posterius generati legitimi sunt; in posteriori aulem casu matrimonium dissolvitur persub- sequentem professionem, qua3 omnino valid n fuit, ideoque filii postea geuiti ex p i sponsa ita sunt illegitimi, ac si nullum malri- monium anlecessisset. 4. Tevtius gradus filiorum illegitimorum. — Prima sententia. — Tertio dicendum est erit, quo major fuerit inter porentes sangui- aliquos esse filios canonice illegitimos, <;ui liis propinquiias. Alii denique sunt filii, qui naturaliter legitime procreali sunt. Suppono diu possum sacrilegi, quia ex illis parentibus nati sunt, qui ob impedimentum voti solem- Dis casiitaiis inter se contrahere non pote- rant, sive illud fuerit in utroque, sive in allero tantum, et sive illud fuerit votum annexum Ordini sacro, sive professioui reli- gionis. 3. Est autem in his votis observandum, inlerdum vivente utroque conjuge posse utrumque vel alterum eorum solemne votum continentias valide emittere, ila ut utc\ maneal privatus jure petendi, et sine ol' tione reddeudi debitum, c. Si vir, 37, q. 2, c. 4, et c. Conjugatus, de Convers. conjug., de qua re quomodo fieri debeat, et an sit ne- cessaria auctoritas Episcopi od valorem aclus, convenire primo in hoc, quod si matrimo- vel ut ordinate fiat, in opere de Religione :li- nium post illa sequotur, nullum est. et ideo cimus. Suppono secundo, in eo casu vincu- proles est sacrilega. Secundo in hoc, quod si lum matrimonii prius contracti, et consi. post natam prolem ex vero malrimonio vo- mati, non dissolvi, quia prorsus indissolubile tum sequalur, quod sit validum, quia vel est qaoad vinculum, juxta illud : Quos Deus alter conjugum mortuus est, vel quia ex illius conjunxit homo non separet. Tertio suppono, licentia legitima factum est, nullum impedi- si contiugat ex conjugtbus in tali sacro jam menlum affert legitimas proli prius genita?. conslitutis filium generari, illum dici posse argumento cap. Ad hasc, de Filiis Presbyt. Differuni tamen, quia si antecedit matrimo- nium validum sive consummatum, sive ratum tantum, et sequitur suseeptio Ordiois S matrimonium non dissolvitur, ut per se no- tum est, imo.ncque uxor amillit jussuum, si in talem ordinaiionem mariii non consensit eo modo, quo exigit in cap. Conjugatus, de generaliter legitimum, quia revera nalus est ex Iegitimo matrimonio. Imo addit Ai vStatim citandus, etiam esse legitimum ci\ ili- ter, id est, quoad successionem hasreditatis, quod fortosse est verum, quia non constat per jura civilia excludi. Sed de hoc alibi. His ergo positis, de hocdicimus, nonobslante na- turali origine esse canonice illegitimum. Xon Convers. conjug. Quapropter, si uxor petat carettamen res controversia; nam quodalias jus suum, cogetur maritus, non obstante or- copala sit sacrilega ipsis parentibus, non dinatione, reddere debitum, quamvis illud obstat, quando sacrilegium non est conlra petere non possit propter votum eastitatis, ut substantiam vinculi malriruonii, quod patet, definit Joan.XXII, in Extr. Antiqua, de Voto, tum in eo casu, in quo uterque parens habet Glos., et Doctores, inc. unic. de Voto, in 6, et simplex votum castitatis; tunc enim sacrilegc 848 t)T«Tv T.. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU NATALIUM. conveniunt, et nihiloujiuus proles legilima similiter accesserit, ex toto corde defraudari est* tum eliam in eo casu, in quo clericus in se non doleat, prsesenti scriplo vobis signifi- sacris conlra voluntatem vivenlis uxoris or- camus, quod si aliter, etc. Ex quibus verbis dinatur, et cum illa cohabitare compellitur, evidenter constat, primo fuisse necessariam et generat, non tantum reddendo. sed petendo dispensationem in illo casu, imo etiam non debilum, in quo eliam sacrilegus est, et non facile concedendam. Secundo constat, Ponti- obest filio quominus legitimus sit; idem ergo ficem aliquid ibi concedere, quod ipse solus erit in picesenti casu. Et confirmatur ex cap. concedere poterat, quodque verebatur conce- Litteras, de Filiis Presbyt., ubi consultus Pon- dere, ne aliis spem daret similia petendi. tifex de quodam sic progenito, respondet : Quare vel dicendum est, Pontificem dispen- Si aliter dignus inventus fuerit, permittimus sasse etiam quoad Ordines sacros, vel certd ipsum ordinari in clericum, et ad Eccle- tunc non potuisse Episcopum, sed Ponlificem Siasticum bene/icium promoveri; ergo suppo- tantum dispensare quoad minores Ordiues, nit illud non fuisse impedimentum. Propter et in his Ponlificem dispensasse, quod indi- quem textum hanc partem lenuit Raymund. cant illa verba : Ut ex toto defraudari se non in Summa, in cujus sententiam inclinat doleat. Palud., 4, dist. 41, quaest. 3, num. 9. 6. Denique colligitur ex dictis verbis, ad 5. Objectio. — Solutio. — Nihilominus as- hanc illegitimitatem solum considerari a jure, serlio posita et vera, et communis est. Quam quod hujusmodi sint filii presbyterorum prop- tenuit Glos. 1 in c. Ministri, 81 dist., et Hos- ter parentum incontinentiam ab Ecclesia spe- tiensis in Sum., tit. de Filiis presbyt., § Qui cialiter damnatam et reprobatam procreati. possit, v. Quid si sacerdos generat filium ex Undefit, nonsufficerevinculum malrimonii, si uxore legitima; Innocent., Joau. Andr., et ejusexecutiofueritdictomodo ablata,etinter- alii, quos refert Panormit. Idem tenet Anton., dicta. Dices, hunctexlum recte probarequoad 3 p., lit. 20, c. 4, et Maiol., lib. 1, c. 4, n. 7. filios presbylerorum, non vero quoad inferio- Probatur autem prsecipue ex dict. c. Litteras, res in sacris constilutos, nec quoad religiosos, ubi verba illa, permittimus ordinari, relaxa- quia de his non exprimitur, nec valet argu- tionem significant, unde stipponunt impedi- mentum a simili. Respondetur de his omni- mentum, ut ibi Glos., Innoc, Adrian., Hos- bus idem essejudicium ex omnium Doctorum tiens., Panorm., et communis intelligunt, sententia, et notat specialiter Addit. ad Ab- Glos. etiam in c. de Filiis presbyt., in 6. Et bat., in d. c. Litteras, cilans Rom., singul. videtur colligi ex conditione, qua3 adjungitur, 522 et 523. Neque illud est argumentum a si- Si alias dignus inventus fuerit. Sed objici po- niili, sed est ex. formali ratione talis prohibi- test, quia verba commode possunt exponi, ut tionis, quae non est Ordo sacerdotalis, sed non dispensationem, sed declarationem con- solemne votum continentise, ratione cujus in tineant, et conditio adjecta optime eliam sic foro Ecclesia3 propria uxor non reputatur quadrat, ut sensus sit : Si aliud non obstat, uxor quoad debitum reddendum, ut notavit hoc non est impedimentum ; similis enim GIos., in d. c. Ministri, ponderans verbum forma verborum in eodem sensu habetur in texlus : Invadere cubile, tanquamalienum.Et c. Tua nos, et ult., de Homicid. Nihilominus ha3c est clara differenlia inler votum so- certum esl, Ponlificem in illo c. Litteras, dis- lemne et simplex, et iuter hanc copulam et pensationem concessisse, et talem, qualem aliam illicitam cum propria uxore ex qua- solus Summus Ponlifex concedere polerat. cumque alia prohibitiorie, quaa sufficiens non Hoc evidenlius colligitur ex integro textu, est, ut propterea filii censeantur illcgilimi. Et quem refert Anton. August., in Collect. 2 ita soluUe manent rationes dubilandi positae Decrelal., c. 5 ejusdem lit., ubi interponuntur in contrarium. baec verba : Verum quia in filiis paterna in- contincntia propellenda dignoscitur, et prop- ler cautelam presbyterorum filii a sacris utrum omnes filii iiiegitimi sint irregulares. Ordinibus juxta sanctionem canonicam re- moventur, non expedit, ut super hujusmodi 1. Conclusio. — Ex diclis in prrecedenti ita supplicantium precibus annuamus, quod seclione facile definitur, quo lilulo haec irre- videamur aliis impetrandi similia spem ali- gularilas conlrahatur, et ad quas personas quam facilius impertiri; sed ut sux postula- dcrivctur. Fundamentum enim illius est ortus tionis effectum, cum ad Sedem Apostolicam ex coitu illegitimo ; hujusmodi aulem ceuse- SEGTIO III. SECT. III. UTRUM OMNES FILII ILLEGITIMI SIjJtT IRREGULARES. 549 tur esse omnis ille, qui non est ex legilimo nensis, d. 61, ubi Ponlifex, vacnnte quodara matrimonio vero aut probabiliter exislimato, Episeopatu, pra?cipit eligi, qui nec uxorem et cujus execulio ablata non sit modo in su- habeat, nec filios. Et idem habetur in c. De perioribus declarato. Unde fit, utharc irregu- Syracusanse, 13, d. 28, ubi dicit Ponlifex, laritas derivetur ad omnes filios illegilimos, hocfuisse prohibitum principaliconstitutione, in quocumque gradu, vel specie sint. Quod quia quando Episcopus habet filios, EcclesiaS' satis expresse habetur in c. 1 de Filiis presb. tica solet pcriclitari substantia. Habetur au- extra, et in 6, et in c. Consuluit, juxta Gloss. tem illa conslitulio in Auth. Quomodo oportet deScrvis non ordinat., etc. Per venerabilem, Episcopos, et c. 5, colla. 1, ubi in Glossa re- Qui fil. sint legit., et ex multis c. dist. 56, a fertur alia similis constitutio graeca ejusdem princ, et est communis Doctorum senlcntia Jusliniani imperatoris, in qua pro ratione eisdem locis,et Sunimislar., v.Irregularitas; redditur : Xe contemptis pauperibus Christi, Navar., c. 27, n. 201 ; Bernard. et Salzedo, propriis "filiis incumbat, et in eos facultales inPract.,cap. 14; Maioli, supra.Ratioautem, Ecclesix transferat. Sed hae leges civiles per ob quam Ecclesia hanc irregularitatem in- se non possunt inducere irregularilatem, ut duxit, mulliplex considerari potest, scilicet, constat, et generaliternotat Abb.,in c. Eccle- in detestationem paterui sceleris, ob infamiam sia S. Marise, de Constit. Non videntur autem quamdametturpitudinem, quam inde contra- dicti canones approbare hoc simpliciter tan- hil filius, et quia timeri potest, ne filius sit quam impedimeutum canonicum, sed solum paterni criminis imitator. Et ideo non est in- acceptare, ut egregium consilium, et maxime conveniens, quod hoc impedimentum redun- approbare causam, quae Imperatorem movit det in filios sine culpa eorum, quia hacc ir- ad illam legem constituendam. Et ideo Gloss. regularitas non est pcena respectu talium circa prius capitulum dixit. Si nulla sit prce- filiorum, scd impedimentum canonicum im- sumptio, aut periculum, quod dilapidentur posilum propter quamdam indecentiam, quee bona Ecclesiae, vel delur caulio, et fiat inven- sine culpa ex vitio naturee contrahi poluit. tarium, posse quempiam eligi in Episcopum, 2. Cur patres illegilimorum irregulares licet habeat filios. Quod videtur expresse ita non effidantur. — Sed objicies, saltem de- dispositum in c. Sint manifestos, 12, quaest. 1. buissc irregularitatem hanc non solum filiis, Et in cap. Episcopus qui filios, 12, quasst. 2. sed eliam parenlibus imponi, quia cum in Unde inter jurisperitos controversum est, an patre fuerit culpa, in eo etiam est major tur- clericus habens filios, possit sine dispensa- pitudo et indecentia; ergo plus debet ei pro- tione ascendere ad Episcopatum. De qua re pria culpa obesse, quam culpa aliena filio. alibi lalius dicetur; interim videri potest Respondeo imprimis hic non agi de pcena cul- Abb., in c. 1 de Testamentis, n. 2, ubi Addi- pae, sed de indecentia, et de prsecavenda si- tio plura allegat. Et mihi quidem verisimile mili turpitudinein futurum; in porenteaulem est, cum Pontifex daturus sit Episcopatum non consideralur indecentia ulla praeter de- vel confirmaturus electionem, necessarium lictum, de cujus punitione, quatenus ad de- esse illi nperire talem personee conditionem, linquentis irregularitatem vel suspensionem ut legitima sit collatio vel confirmalio, et non pertinere potes-t, supra dictum est. Deinde subreptilia, quia valde movcre polest, et dif- dicitur, esse disparem rationem, quia pater ficilem reddere Pontificis voluntatem. Et hoc non accipit esse per turpem generationem, saltem probat dict. c. De Syracusanae, ubi sed dat filio; actio vero non est in agente, sed Glossa distinguendum putavit quoad hoc in- in passo; et ideo defectus, seu indecentia, ter legitimos et illegitimos; sed immerito, ut quas inde nascitur, non manet in parente, sed recte P C- de ReS^- 3^., Semper lll duoio prxferenda esse bemgniora. Responderi vero 4. Variisensus quxstionis. — In prsecedenti potest hoc fundamentum procedere, quando seclione ostendimus , omnes illegitimos esse res est in ulramque parlem seque ignota ; hic irregulares. Nunc declarandum est, quam autem esse moralem et vehementem proe- certus esse debeat hic defeclus natalium, ut sumptionem hos expositos esse illegitiinos, irregularitatem inducat. Varii enim gradus quia filii legitime naii non solent ita exponi. incerlitudinis , seu cognitionis in hoc esse Sed hoc non satisfacit; nam, licet demus fre- possunt. Primus est, quando neutrum scitur, quentius ita esse, non tamen semper, quia ut contingit in filiis expositis, sub quibus interdum experientia compertum est, paren- comprehendiinus onines, quorum parentes tes propter paupertatem nimiam vel aliam si- ignorantur. Secundus gradus est, quando fi- milem causam exponerc legitimam prolem, ut lius natus est ex matre habente virum, et Exod. 2 legimus, Moysem, quamvis Iegiti- communi existimatione creditur esse genitus mum, fuisse sic expositum. Idem supponitur ab illo, re lamcn vera est genilus ab alio, id in cap. unic. de Infanlibus exposilis, in illis tamen non constat, nisi fortasse ex aliquibus verbis : Hoc ipso fuit a potestate patria Libe- conjecturis, vel aliqua infaniia, autcliam per ratus, nam hoc proprie non cadit nisi iu fi- assertionem matris id secrelo affirmantis fi- lium legilinium, ut constatex § uil.,Insiit. de lio Tertio potest contingere aliquem esse na- Nuptiis, et§ult.,juncta Gloss., Instit.de Patria tum ex conjugatis in externo foro Ecclesiae, potestale. IIoc ergo satis est, ut in ordine ad poslca vero declarari matrimonium fuisse favores hi prsesumantur legitimi. Sicut supra nullum; dubium tamen vel incertum relinqui, dicebamus, quando ex aliquibus hominibuf an parentes bona vel OBO&a fide contraxerint, quidam sunt homicidoe, alii vero non, si Ec- et filium genuerint. Extra hos autem casus clesia non possit aliquos discernere, neminem semper videtur altera pars cerla, humana repellere, ne involvat innocenles cum nocen- fidc ct opinione, quod in hacmaieria salisest; tibus; melius enim esse videtur plures ha- et ideo de illis tanlum dicemus, et iude colli- bentes defecium incognilum accipere, quam gemus generalem regulam. expellere paucos rcipsa maculain non haben- les; ergo in graliam paucorum, v. gr., qui De Expositis. possunt esse legitimi, satius est omnes legiti- mos repulare. Et confirmalur, nam ob hane 2. Prima opinio. — Circa primum ergo causamjura tam canonica, quam civilia, fa- punctum de expositis, varue sunt opimones. vofibus proscquunlur hos expositos, quod ad SECT. IV. AN FILII INCERTl PARENTIS StNT IRREGULARES- '1 dietaiem etiam spectat, eo quod sint veluti concludere, nec meliorem afferat. Potest pro humano subsidio destituti. Et ideo in c. 1 de hac sentenlia citari Gloss., in c. Consuluil, de tnfanl. exposltis, servi exposili efficiuntur Servis non crdin., quatenus dicit, Spuri ira liberi, ct liberti fiunt ingenui. Et idcm habent illegitimum esse, qm patrem ostendere non Jeges civiles C. eod. tit., etl. Nemini, C. de potest, vel si ostendit, verecundum ostendit. Epi?c opnli audientia. Confirmari etiam potest hooc pars ex illis ju- 3. Secunda sententia. — Limitatur secunda ribus, quac affirmant, in dubiis facli proesu- sententia. — Secunda sententin est, hos esse mendum esse aliquem irregularcm ; nam hic irrcgdares, quamdiu de eorum parentibus dubium facti intercedit, et tale, ut in deterio- non constat. Quam tenet Maiol., lib. 1, c. 11. rem partem magis inclinet. Qui tcxtum non adducit, sed maxime funda- 4. Quid in hac controversia sentiendum. — tur conjecturis. Prima et prcecipua est illa, Hpcc res adeo est duhia, ut nonnulli graves ct quod isli expositi frequenlius sunt ex turpi antiqui doctores indccisam eam rellquerint, conceptione; in obscuris autem inspici solet, ut Ancharran., in c. 1 de Infantibus exposit., quod verisimilius est, aut quod plerumque et Barbatius, in c. Cumdeputati, do Judiciis. fieri solet, ut dicitur in I. 115, ff. de Regul. Quapropter utramquesententiam censeo pro- jur. Secunda, quod possunt esse rebaptizati, babilem; unde potest, qui voluerit, priori et dubium de rebaplizationc sufficit ad irre- adhrerere in praxi; securius aulem erit uti gularitatem. Sed non credo csse verum as- moderatione, qua Covarruv. Ienivit rigorem sumptnm, maxime quando certum cst rebap- postcrioris sententiee. Itaque prirao certum tizationem non polnisse cum culpa rebaptizati est, si, postquam aliquis fuit expositus, de contingere, ut est ?n prsesenti casu. Maxime ejus parentibus constiterit, ex sola exposi- quod, rcgulariter loquendo, tnle dubium non tione nullam irregularitatem contraxissc, est positivum et probabile, sed mere negati- quia nullo jure expressa est, quod etiun vum, quod sine dubio non sufficit. Terlia, Maiolus fatetur. Unde si constiterit, illum quiaperegriniet incogniti repellunturpropter fuisse ex legilimo matrimonio natum, irregu- incertitudinem. Sed hoc etiam exemplum et laris non erit. Polest autem id constare vel limitalione indiget, ut in superioribus tradi- utriusque parentis teslimonio (illud enim sqf- tam est, et non est simile, tum quia de illis ficere videtur). vM ox aliis conjecluris et pro- peregrinis habemus expressam decisionem bationibus. Secundo, si parenles omnino furis in cap. 2 de Clericis peregrinis, qute in ignoranlur, et booa fide ordinatur, non est pra?senli non hr.betur ; tum etiam, quia illi censendus irregularis ad usum Ordinum. peregrini lenentur de seipsis rationem red- Covarruv. hoc solum probat dicens : Propter dere, et testimonium suorum Prrclatorum auctoritatem Ananiv ct Felini. Sed c afferre; et ideo quamdiu illud non exhibent, proptor eamdem idem dicendum esset de or- in culpa esse juridice pra3sumuntur, donec dinatione ipsa. Propria ergo ratio cst, quia in aliquo modo, snltcm per probatam consuelu- dubiis melior est conditio possideritis, et ideo dinempnrgentur. Additquartohujusmodi cx- addidi in assertione : Si bona fidc, elc. Nam positos censeri esse ex parentibus infamibus, hoc prineipium habet verum in possessoribus vel qui per ipsam expositionem infames facti bonae fidei, mala enim fides non juvat. Cum sunt. Sed hoc parum refert ad pra?sentem ergo sicordinatushabeatjusadusum Ordinis, irregularitatem, etad quamcumque aliam in- propter solum dubium, quod de expositione habilitatem, quia illa infamia parentum, qua- nascitur, non debet prohiberi. Faleor autem liscumque sit, non redundat in filios, neque alia via posse etiam excusari, etiamsi a prin- eos infames facit. Nihilominus ob solam pri- cipio mala fide ordinatus sit, deponcndoillam it:am conjecturam inclinat in hanc opinionem fidem et confirraando se opinioni probabili. Covar., in Clera. Si furiosus, p. 1, in princ, Sed hoc ideo licet, quia idem a principio fieri r.. 9, cum duplici limitatione. Una est, ut ex- potuisset. Unde dico tertio, hujusmodi expo- posilus nondum promotus, sit irregularis ad situmposse,si velit, inconscientiaconformari s ^scipiendos Ordines in futurum; si vero jam priori opinioni, quia habet graves conjecturas sit ordinatus, prohibendus non sit ab usu Or- et auctores, atque ita potest sine scrupulo dinis. Secunda est, quod Episcopus possit absque dispensatione ordinari. Tamen, quia dispensare in hac irregularitate. Quam opi- facile potestdispensatioab Episcopo oblineri, nionem sequitur Salzedo, in Pract., c. 14, ad securius eril illam postulare et ita consulen- finem, quamvis fateatur rationem ejus non dum censeo. Nam licet Episcopus non possit 552 DTSP. L. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU NATALIUM. dispensnre cum illegitimis, ut infra dicemus, tamen in ordine ad irregularifatem, quia, ut in hoc tamen cnsu ejus dispensatio sufficiet, minimum, est res dubia; in dubio autem facti vel quia Praelati auctoritas simul cum opi- inclinandum potius est in favorem irreguiari- nione probabili sufficit ad pacnndam con- tatis. Respondetur, hocargumentum probare, scientiam, vel quia in similibus dubiis potest quod supra diximus, illam regulam non esse Episcopus dispensare, ut in sequenti seclione indistincte sumendam; nam si dubium ortum videbimus, vel certe quia hsecnon petitur per est sine hominis culpa, et aliunde nullum est modum proprinedispensationis, sedsolumper medium ad illud expellendum, et quis est in modum cujusdam approbationis vel liberae legitima possessione, non tenetur se illa pri- facnltatis. Nam quia Episcopus dalurus est vare propter dubium; hsee autem omnia in Ordines vel dimissorins litteras ad eos reci- praesenti concurrunt. Nam dubium hoc non piendos, et talis conditio persome posset oritur ex culpn filii, et expelli nonpotest, est-> merito retnrdare ejus voluntntem , oportet que in pnssessione filii legitimi ex vero titulo eam illi proponere, ut ea non obstante, Epi- matrimonii, cui eliam favendum est; potest scopus voluntarie approbet personam nd fa- ergo deponere dubium speculntivum,etprac- cultatem concedendam , quod regulariter tice se filium legitimum reputare. facere debet, si alia causa rationabilis non 7. Moderutur prsecedens conclusio. — Addit obstet. vero Soto, tam vehementem esse posse matris 5. De nato ex adultera matre a qua esse persuasionem, ut filiusintus inmente credere illegitimum agnoscit. — Prima conclusio. — convincatur, et in eo casu in conscientia obli- Circa secundum punctum dubitari solet, an gari. Sed in hoc oportet distinguere factum a in eo casu teneatur quis se reputare iliegiti- necessitate vel debito. Factum appello credu- mum propter subortam infamiam vel solius litntem filii, de qua verum est, quacumque matris testimonium. In qua re primo est re- ratione filius interius credat se esse illegiti- cepta sententia, filium in eo casu non teneri mum, sive exlevitate animi, sive ex ignoran- se credere illegitimum propter solum lesti- tia, sive ex nimia conjectura, teneri in con- monium matris id asseverantis, eliam in fine scientia se gerere ut irregularem, et non vitae. Ita sentit Navarr., cap. 27, num. 201, ordinari absque dispensatione, quia alioqui citans Hostiens., in cap. 1 de Filiis presbyt. ageret contra conscientiam. Quod Navarrus Idem Mniol., 1. 1, cnp. 7, num. 3; Castro, 1. 2 supra notavit. Imo Maiol. et Salzed. addunt, de Lege pcenali, cap. ult., concl. 3; Salzed., si scrupulis angatur et interius mngis incli- in Pract., cap. 14, lit. C, parum a principio, net in matris assertionem, debere dispensa- et in matcria de justitin in ordinead obtinen- tionem pelere. Quod est consilium ad majo- dam hcereditatem ; est etinm h?ec communis remquietem,nontamenabsolutenecessnrium; sentenlia, ut videre licet in Abb., in cap. Per potest enim deponere scrupulum , eliamsi tuas, de Probnt., num. 4; et aliis Canonistis, inlerius urgeat; imo, si prius levius credidit, in c. Officii, de Pcenit. et remiss.; et Covarr., potest postea melius instructus mutare cre- regula Peccatum, 1 part., n. 3 et 6; et Soto, dulitatem, et consequenter etiam deponere 4 de Juslitia, quaest. 7, art. 2, ad 2; et Theol., conscienliam. Necessilatern autem credendi in 4, dist. 15. Et potest probari ex dict. cap. appello illam, qme ex prsemissis vel rationi- Officii; nnm ibi significatur. hujusmodi adul- bus infertur intellectui, ut assentiatur, et hoc teram non teneri suum facinus detegere, ne modo non potest filius ex persuasione matris hsereditas mariti ad alienum filium deveniat, convinci ad credendum. Primum quia illa est quod regulariter et ut plurimum inlelligen- tnntum humnna fides. Deinde nititur tantum dum est; huius vero ratio est, quia filius non unius testimonio, et mulieris, quee multis ex tenetur adhibere fidem dicto malris, juxta causis potest moveriad asserendum. Acdeni- 1. Filius, ff. Qui sunt sui vel alieni juris; nisi que est de re, quee non potest ipsi dicenti sufficienter probelur tempore oonceplionis esse omnino certa, nam licet de adulterio non fuisse cognitam a marito. Et ratio est, possit esse certa, non tamen de conceptione quia licet filius credat malrem fuisse adulte- ex tali viro, nisi in eo casu, in quo evidens ram, non ideo cogitur credere se esse illegiti- illi sit post adulterium, prius fuisse prolem mum, cum utrumque possit aeque contingere, formatam quam a marito fuerit cognitn, qui et in eo cnsu lex hunc legitimum preesumit. casus vix poiest contingere, quin maritus reni 6. Objectio. — Solutio. — Dices : licet intelligat. Et ideo quando res est omnino quoad alios effectus hoc forle precedat, non occulta, non potest mater cogere seu convin- SECT. IV. AN FILir INCERTI PARENTIS SINT IRREGULARES. 553 cere filium ad credendum. Quapropter nec firmum, tamen cum talibus circumstantiis debitum seu obligationem credendi polest in- videtur esse vehemens. Quia vera mater non ducere, nisi fortasse tot afferat conjecturas et negat verum filium, neque est verisimile, circumstantias probabiles, vel ipsi filio alias quod decipiat illum, nisi aliunde constet aut notas, utrem faciant vehementer credibilem. de vehementi odio, aut de nimio amore erga Maximum autem testimonium esset, si mari- alium, cui hac via benefacere studeat. Et ideo tus etiam haberet perspectum matris adulte- in hujusmodi casu existimo facilius posse Tium, et testificaretur reputato filio, se non filium obligari ad dandam fidem matri, cognovisse uxorem eo tempore, quo concepit, quamvis in particulari circumstantise pen- nam tunc profecto duorum testimonium suffi- sandae sint. cere videtur ad obligandum filium, ut credat 9. Advertenda est autem alia excusntio, se esse illegitimum. Quod a simili probari quia licet filius in hoc casu credat matri, non potest ex cap. Transmissa, Qui filii sint legi- statim se credit illegitimum; poluit enim prius timi, ibi : In tali casu standum est verbo viri ex una legitime nnsci, et statim alteri supponi. etmulieris,nisi certis inJJciis et testibuscon- Et ideo, si eadem maler, quae negst esse Stiterit, esse filium. Quamvis Abb., in c. Per verum filium suum, affirmet nihilominus osse tuas, de Probation., num. 4, ex eodem textu, ex legitimo matrimonio natum, id satis erit, adjuncta GIoss., verb. Indiciis, oppositum ut non se putet irregulnrem, quia non est asserere videatur, quod ad summum posset major ratio credendi unum quam aliud. Et habere locum,quandoccntra parentum testi- quod filius alias legitimus, postea suppositus monium essent aequivalentes probationes et sit, non inducit novam irregularitatem, nullo conjecturse, ut recte Covarr., 2 part. 4, c. 8, enim jure lata est. Si autem mater affirmet § 3, num. 9. Denique hinc etiam a fortiori et non esse suum, et alias esse illegilimum,et constat.seclusotestimonio utriusqueparentis, eicredntur, irregularitatis dispensatio neces- nunquam debere aliquera se reputare illegiti- saria erit; an vero credendum sit, jam dixi mum propter rumorem aliquem vel infa- juxta occurrenles circumstantias judicandura miam, quia hsec non inducunt sufficienlem esse, quia non polest hiccerlior regula tradi, probationem, et ideo praevalet jusla possessio propter vehementem conjecturam, quod vera cum justo titulo matrimonii, in quo a paren- mater sciens et videns non decipiat filium in tibus semper fuit ut verus filius recognitus re tali. Si vero quispiam se credat filium et tractatus, ut ex Covarruv. supra a forliori suppositum tali matri, et ignoret an alias legi- sumitur. timus vel illegilimus sit, tunc eadern ralio de 8. De filiis suppositis. — Atque ex his, quae illo esse videtur, qnee de filiis expositis, quia diximus de filiis adulteris, judicandum est de simililer ignoratortum suum. Aliqualis tamen filiissuppositis, de quibus etiam loquitur cap. videtur esse differentia, quia in hoc casu Officii, de Pcenit. et remiss. Et quoad obliga- major est ratio suspicandi talem infantem tionem matris, si illum supposuit ignorante esse legitime natum, quia frequentius contin- patre, idem fert judicium, quod de filio adul- git, ut parenles legitimi infantes suos trndant terine concepto. Unde videtur simili modo aliis parentibussupponendos, quininhocnihil dicendum, hunc non teneri ad fidem matri periculi est, et multum potest esse commodi, adhibendam, nisi concurrant alia, quee cogant sicut naturalis et legitimus parens libenter ipsum ad credendum, sicut de adulterino tradit filium suum, ut ab altero in filium dictura est. Nihilominus tamen non videtur adoptetur; sic enim in praesenti mater vel esse omnino similis ratio, nam in priori casu, pnter, qui filium alienum sibi supponit, tacite ut filius non credat matri, non oportet, ut illum adoplat. Ob hanc ergo causam facilius credat ipsam menliri in assertione adullerii; potest hic supposilus, si nihil aliud sciat, se satis enim est, quod etiam illo posito non credere legitimum quam alius expositus. recte sequitur istum esse filium adultennum; 10. De filiis conjugatorum tantum in ex- in prsesenti autem si mater verum dicit, ne- terno foro habentes impedimentum irritans. cessario inde sequitur hunc esse filium alie- — C:rca tertium punctum breviter dicendum num; ergo non potest filius hoc non credere, est, quotiescumque non constat de mala fide nisi credat matrem mentiri. Hac aulem sola parentum, credendum esse filium legitime ratione difficile est excusare filium ab obliga- conceptum, atque adeo non irregularem, ut tione credendi se non esse ortum ex tali ma- sumitur ex cap. Pervenit, cum communi in- trimonio, quin licet unius testimonium non sit terprelatione, Qui filii sint legitimi, el indicat DISP. L. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU NATALIUM. Covarr., 2 part. 4, cap. 8, § 3} n. 4, dicens, ut aliquis habeatur illegitimus, non satis esse, Ut probetur matrimonium inler parentes fuisse invalidum, nisi etiam probetur, paren- tes mala fide controxisse aut convenisse; ergo multo minus tenebitur ipse fiiius credere, nisi sefficienter probetur. Maxime quia in dubio non debet preesumere culpam in suis paren- Ordines sacros, ex cap. Litteras, de Filiis presbyt., nam pcr illa verba : Permittimus or- dinari, aiunt, permitti Episcopo, ut pcssit dispensare. Ita Joan. Andr. ibi, et faciunt verba illa : Si alias dignus inventus fuerit. Sed in primis mulli intelligunt verba illa de solis Ordinibus minoribus, cum Gloss. ibi communiter probata per Abbat. et alios, quia tibus. Unde cum hoc pendeat ex interna dis- talis dispensatio est odiosa, et ideo indefiaite positioue parentum, nulla indicia velconjec- concessa restringitur; nam cum largior est, tnrse videntursufficere, regulariler loquendo, additur distributio, ad omnes vel ad sacros seclusa eorum assertione. At si uterque Ordines, juxta cap. 4 et 2 de Filiis presbyt., eorum affirmaret, esset violenta probalio, in 6, et quee ibi notantur. Deinde in dict. cap. etiam in conscientia sufficiens; si tamen alter Litteras, non concedit potestatem dispen- tantum id diceret, judicandum erit juxta sandi; nullum est enim verbum quod hoc flicta in proximo puncto. Etconsulenda etiam sunt dicta in prseeedenti seclione de filiis legitimis ex reputato inatrimonio. SECTIO V. Quibus modis tolli possit hsec irregularitas. 4. Primus modus quo auferri potest. — Primus modus et manifeslior tollendi hanc in egularitatem est per dispensationem. Quam significet; sed ipse dispeusat, ut supra os- lendisect. 2. Hsec ergosententia seu exceptio nullo jure fundatur, et ideo non est admit- tenda; quin polius ex illocap. Litteras, colligi potest hunc Episcopum non habuisse hane potestatem dispensandi in minoribus Ordini- bus cum illegitimis, cum Papa ibi illani con- cedat, sed hanc ex novo jure 1. 6. Sed hoc etiam est incertum, quia Papa dispensavit in illis Ordinibus, ut aliquid concederct, ut in ipso textu significatur, licet illud non plus primo et praecipue concedere potest Summus fuerit quam potuisset ab Episcopo concedi, Pontifex quoad omnes illegitimos et quoad quod indicavit Gloss., in c. 4 de Filiis presb., 0!:mes Ordines et dignitates ac beneficia Ec- in 6. ciesiastica. Nec de potestate est ulla difficul- 3. Navarr. extensio rejicitur. — Addunt tas. Circa actum vero dubitari potest, quam vero ulterius aliqui, si contiogat illegitirrium causam requiratetquibus verbis facienda sit. bona fide ordinari subdiaconum vel diaco- Sed de his videantur supra dicta in communi num, posse Episcopum cum illo dispensare, et quse altigimus sect. 1 hujus dispulalionis. quoad usum Ordinis sic suscepti. Ita lenet Solumque observetur, majorem causam pos- Navarr., tit. de Filiis presb., consil. 4, n. 2, tulandam esse, ubi defectus natalium fuerit inajor, vel ubi fuerit notior, aut certe mino- rem dispensationem tunc esse concedendam, tlt ordinarte res fiat, nam ut facta leneat, SufficietvoluntasPontificis. VideaturSylvest., verb. Legitimus, n. 40; Maiol., lib. 4, c. 9. 2.« Quid possit Episcopus. — Secundo de citans Gratianum, 9, qutest. 2, § Uis auctori- tatibus, sub cap. Non invitati» cum cap. Lug- dunensi, quod proxime sequitur. At ibi non est sermo de hoc casu, sed de alio valde di- verso, videlicet, quando quispiam ordinatur ab Episcopo non suo; tunc enim dispensari potesta suo Episcopo quoad usum Ordinis sic Episcopis dicendum est, posse dispensare suscepti, quia illa non est dispensalio in irre- cum illegitimis quoad Ordines minores, si gularitate, sedin suspensione contracta prop- aliud impedimentum non intervcniat, ex cap. ter indebitam susceplionem Ordinis contra 4 de Filiis presbyt., in 6. ubi ha?c potestas subordinationem debitam proprio Episcopo, conceditur respectu omnium illegitimorum in quocumque gradu, quia indefinite dicitur : Is qui defectum patitur natalium. Atque ita ibi notat Glossa et omnes; expresse autem addi- tur, in superioribus Ordinibus non posse Episcopum dispensare, sed solum Pontificem cui propterea merito talis dispensatio com- mittitur. Et ob eamdem causam invalida etiam apparet ratio, quam Navarr. addit, nimirum, quia illa solum est qu;vdam sus- pensio, in qua potest proprius Episcopus dis- pensare; est enim hoc vcrum de impcdiuiento Summum. Aliqui vero excipiunt illegitimos contracto ex susceptione Ordinum ab alieno canonice tantum etnon naturaliter; nam cum Episcopo sine licentia proprii, non vero de illis putant posse dispcnsare Episcopum ad impedimento, quod provenit ex defectu nata- SECT. V. QUIBUS MODIS POSSIT AUFERRI. 555 Hum. Unde in quodam scholio addiio in fiue Episcopus possit iuipedimentum tollere. Res- illius Consilii, advertitur, dispensalionem, de pondelur, esse hanc congruam rationem, ut qua loquitur Navarrus, in i!Io num. 2, non Papa conccdat hanepoteslatem, si velit; hac- respicere impedimenlum natalium, sed ordi- tenus tamen non legimus eam concessisse; natiouis ab alieno. Quod quanlum ad rem congruentia autem sola per se non sufficit ipsaru recte notatum est, menti autem auctoris sine potestate, maxime cum, per se loquendo, quadrare non potest. Nam n. 1 definit in casu nonsitnecessitas,etpossitfacileadPontificem proposito non fuisse incursam suspensio- recurri. nem propter Ordincs susceptos ab alieno, 5. Quid possit Episcopus in casu occulto. quia suseepti fuerunt cum litleris dimissoriis — Tandem vero inquiri polest, an possit el bona fide. Secundam autem queestionem Episcopus hanc dispensationem quoad omnes proponit, utrum Episcopus originis possit Ordines sacros dare quando hic effectus est dispensare cum illegitimo promoto ad Ordi- occultus, juxta cap. Liceat Episcopis, in Con- nem subdiaconatus sine licentia Papre, ubi cilio Tridentino, sess. 24; non enim defuere, non quEerit de dispensalione cum ordinatoab qui conati sint ita extenderc textuni illum. alieno absque licentia proprii, sed. de dispen- Sed sine dubio est improbabilis sententia ; salione cum illegitimo, et respondet affirma- quia ibi Concilium expresse loquitur de irre- tive. Fundamenta autem, quce adducit, non gularitate conlracta ex delicto. Quod si quis loquunlur in bcc casu, sed in alio, ut ostendi. dicat etiam hanc irregularitatem contrahi ex Et statiin quaest. 3 addit, posse Episcopum in delicto parentum, torquet sensum Concilii, et eo casu dispensare etiam ad suscipiendo su- verborum sensu abutitur, quia irregularitas pcrioresOrdines.Iterumverosubjungit, illam ex delicto non vocatur nisi ea, quee contra- esse absolutionem a suspensione, quod etiam hitur ex crimine ipsius, qui irregularis est. procedit in alio casu, non vero in prcesenti. Quantumvis ergo defectus occultus sit, solus i. Evasioni occurritur. — Respondeo igi- Pontifex potest illum auferre quoad sacros tur, in preedicto casu non posse Episcopum Ordines accipendos. dispensare, nec quoad ascensum, nec quoad 6. Quid possit Episcopus in hoc casu qvr.n- usum sacri Ordinis suscepfi. Prior pars est tumad dispensationem adbeneficia. — UlUmo certa, nec videtur credibile Navarr., in con- quaeri potest, quam dispensationem possit trario sensu faiss< uro, quia dict. c. 1 Episcopus concedere illegilimo ad obtinenda de Filiis presbyter., in 6, gener,;1'. - negat benefu-ia. Respondeo, posse illi concedero, ut •copo hanc polestatem, et exceplio in illo beneficium habeat, cui cura non imminet ani- c su nullo alio jure fundata est, nec ulla pro- marum, ut dicitur in cap. 1 de Filiis Presl)., ili ralione; cur enim propter unum Ordi- in 6, id est, beneficium simplex, sub quo in m male susceptum habebit Episcopus no- praesenti, et ex vi illorum verborum compre- v n potestatem dispensandi, ut alius etiam Iiendi canonicatum affirmat Archid. ibi, et suscipiatur? Atque hcec ratio mihi eeque pro- sequitur Navarr., dict. cons. 4, num. 4, et ba cundam partemdeusuOrdinissuscepti, est recepta sententia, quae intelligenda est, quia illud impedimentum manens in hujus- dummodo aliud non obstet ratione spccialis modi sic ordiuato, non est ex censura vel institutionis vel obligationis alicujus prre- suspensione dcnuo contracta, sed ex vi prio- bendae, seu canonicatus. Item hoc non est ris irrcgularilatis quaa semper manet; illam extendendum ad dignitates et personatus, autem non potesc auferre Episcopus, neque ut ibidem Gloss. notat; nam hsec non veniunt error commissus novam ei potestatem contu- appellatione simplicis beneficii, ut dicitur in lit. Navarr. autem significat, per illam ordi- cap. ult. de Proebendis. Advertit autem Maio- nationem contrahi novam suspensionem ra- lus, lib. 1, cap. 42, num. 13, Episcopum non lione prioris irregularitatis et ordinationis, posse uti hac potestate circa proprium filium quod esset verum, si hona fides non iuterces- illegitimum, si illum habeat, quod nullo jure sisset; bona autem fides impedit suspensio- probat, sed quibusdam congruentiis, quce nem, ut supra in proprio loco dictum est, ubi probant quidem non decere, ut Episcopus eliam diximus, quando illa incurritur, an per se hoc faciat, impotentiam vero non possit Episcopus in illa dispensare. Dicet for- oslendunt, et alioqui dictum cap. I absolute tasse aliquis, propter eamdem bonam fidem ct sine restrictione loquitur. Quid autem no- acquisitum essejusper ordinationem adusum mine Episcopi in eo textu intelligendum sit, ejus, et ideo rationi consentaneum esse, ut dubitari etiam polest. Breviter tamen res- 556 DISP. L, DE 1RREGULARITATE EX DEFECTUM NATALIUM. pondeo juxta materiam subjeetam, juris- dicendum esse de legitimatis ab bomine, quia dictionis potius quam consecrationis rationem eumdem effectum habet talis legitimatiocirca esse habendam. Itaque si sit Episcopus particularem personam , ad quam factum eleclus, et confirmalus, id satis est, licet non hominis dirigitur, quem habet universaliter sit consecratus, quia jam potest exercere legitimalio juris ad personas, de quibus jurisdiclionem Episcopalem, cap. Transmis- tale jus loquitur; nam actus est idem, pro- sam, de Eleciione. Et simili ratione censeo portione servata ; solum differunt in causa inferiores Preelatos exemptos habentes Epi- efficienli; utraque tamen supponitur habere Scopalem jurisdiclionem eo nomine com- potestatem ad integramlegitimationem. Unde prehendi, quia participant ordinariam ju- confirmatur, quia totum includit omnes risdictionem Episcoporum. Denique etiam partes; ergo Iegitimatio totalis, de qua agi- Capitulum, Sede vacante, habet eamdem po- mus, tollit omnia impedimenta, quce defectus cestatem, ut recte Navarr., qui alios refert, natalium induxerat, quorum unum est irre- cons 7, de Filiis Presb., quia succedit Epi- gularitas. scopo in tota jurisdictione ordinaria, tam 8. Legitimatio hxc debet esse canonica. — contentiosa quam volunlaria. Nam heec est Dixi autem necessarium esse, ut legitimatio generalis regula juris, ut supra de Censuris canonica sit, id est, per potestatem Ecclesia- in comnuini diximus, quee proinde solum est sticam facta, ut illam distinguerem a legiti- limitanda in casibus a jure expressis, inler matione civili, quam Rex, v. gr., per tem- quos numerari non potest hic, dequo agimus. poralem potestatem concedit; illa enim, quantumcumque totalis et integra in eo Secitndus modus auferendi hanc irregulari- genere concedatur, non sufficiet ad irregula- tatem, per legiiimationem. ritatem tollendam. Nam solum potest tollere omnes effectus, quos lex civilis vel tempo- 7. Legilimatio in quo differat a dispen- ralis potestas potuit introducere; illa autem satione. — Sccundus modus tollendi hanc non potuit inducere irregularitatem, et ideo irregularitatem est per canonicam legitima- neque auferre potest, ut per se conslat ex tionem. Hic modus reipsa non est diversus superius dictis, et tradit Covarr. referens a priori, nisi fortasse in nomine et modo alios, dict. § 8, num. 18. At vero si legiti- dispensalionis. Tamen, ut hoc ipsum expli- matio sit canonica, vel Ecclesiastica, mani- cemus, distincte illum proponimus. Legiti- festum est hunc habere effectum, quia nec matio ergo proprie sumpta, seu totalis, in deest potestas (suppono enim concedi a hoc solum diftert a dispensatione stricte Summo Pontifice, nullus enim alius habet SUmpta, quod legilimatio dicit integram dis- hanc potestatem, nisi ei delegetur); neque pensationem in defectu natalium, et quoad etiam deest voluntas, seu actio, cum totalis omneseffectus ejus; dispensatio vero vocatur, fiat legitimatio, ut supponimus. Nam si sit quando solum fit quoad aliquem, vel aliquos solum parlialis legitimalio, jam polius dis- effectus, ul tradunt Panor. cum aliis, cap. pensatio dicenda erit, et tunc solum habebit Per venerabilem, Qui filii sint legitimi, et hunc effectum, quando in concessione ex- Covarr., 2 part. 4, § 8, d. principio. Solet pressus fuerit. autem rufsus distingui legitimatio a jure, et 9. An omnes illegitimi sint capaces legitima- ab homine, ut patet ex Sylvest., verb. lllegi- tionis. — Pars affirmans resolvitur. — Dices, timus, num. 4, cum Palud, in 4, dist. 41, hoc ad summum procedere, quando persona qua'St.3,num.7.Hicnon agimus de legitima- est oapax integreelegilimationis; aliquos vero tione juris, heec enim esse censetur, quando esse ita incapaces, ut ad eos applicari noo jus repulat legitimum aliquem, licet natus possit. Quod ita declaratur, nam quidara non sil ex matrimonio vero, vel propter bo- illegilimi nati sunt ex parentibus, qui tera- nam fidem parenlum, vel propler matrimo- pore conceptionis potuissent inler se matri- nium subsequutum, etc, de quibus casibus monium contrahere vel absolute, vel saltem jam diximus sect. 1, et generalem regulam ex humana dispensatione, ut suntconsangui- slaluimus, quoad preesenlem irregularitatem nei, et affines in secundo et inferioribus gra- vitandam, legilimos censeri omnes, qui be- dibus, etc, ac proinde potuerunt hujusmodi neficio juris canonici legilimi effecti sunt, illegitimi per humanam etiam polestatem res- etiamsi naluraliter (ut sic dicam) non sint titui ad eum statum, in quo essent, si ex tali legilimi. Hinc vero manifeste sequilur, idem matrimonio nati fuissent. Alii vero sunt adeo SECT. V. QUIBUS MODIS POSSIT AUFERRI. 557 illegitimi , ut parentes eorum lempore con- juris, quae fit per subsequens matrimonium*, ceptionis fuerint ila inhabiles ad matrimo- eadem autem erit ratio de legitimatione ab nium inter se, ut nec per humanam dispen- homine, si verbis aeque generalibus fiat. sationem illud conlrahere potuerint, ut filii Citatque in suam sententiam Abbatem, et nati ex duobusfratribus, v. gr., aut ex patre Sylveslrum, qui oppositum aperte sentiunt. et filia, aut ex adultera, et similibus. Hi ergo Fuit ergo illa sentenlia Raymundi, ut refert non possunt per legitimationem reslilui ad Abbas in cap. Ad extirpandas, de Filiis stalum legilimorum; non ergo habet in eis presbyt., in fine. Sed in oppositum refert locum legilimalio; ergo non poterit per illam Hosliensem, etGofred., quos ipse sequitur. Et tolli ab eis haec irregularitas. Respondeo, eodem modo opinatur Sylvest., verb. lllegi- quidquid sit de hac distinctione, quam latius timus, quaest. 3, et in verb. Legitimus, num. 4, tractant Canonistae in cap. Per venerabilem, sine restrictione ait, hos filios fieri legitimos Qui filii sint Iegitimi, ubi specialiter Panor., quoad omnia. Idem tenetGIoss. in cap. Inno- num. 21 et 22, et Covarr., dict. § 8, num. 4, tuit, verb. Conjugata, de Elect. Fundamen- tamen quod ad praesens spectat, nihil re- tum est, quia legitimatio sive a jure, sive ferre censeo, quia in omnibus, quantum- ab homine, reddit personam habilem quoad cumque illegitimis, potest Summus Pontifex omnes actus lege prohibitos; ergo etiam auferre omnes effectus jure humano intro- quoad susceplionem Episcopatus, si non ex- ductos, praeserlim canonicos (quod ad nos cipiatur, quamvis non expresse declarelur. nunc spectat), solumque auferre non potest Quae est enim necessitas specialis declara- illam veluli maculam, quae ad factum potius tionis quoad talem dignitatem, potius quain quam ad jus spectat; est enim veluti quae- ad alios actus? Dicetur fortasse, rationem dam infamia facti, aut sicut quaedam ignobi- esse, quia in cap. Cum in cunctis, de Elect., litas, quod (servata proportione) aeque habet specialiter cautum est, ut nullus in Episco- locum in utrisque illegitimis. Et quamvis pum eligatur, nisi qui delegitimo matrimonio illa quasi infamia major semper maneal in sit natus. Hoc autem non urget, quia facta posterioribus, seu magis illegitimis, hoc ta- legilimatione, seu declaratione juris, censetur men non obstat, quominus legilimatio eis quis ex legilimo matrimonio natus, ut patet resliluat quidquid jus canonicum abstulit, et ex cap. Tanla, Qui filii sint Iegilimi, ubi consequenter eos reddat habiles ad Ordines Gloss., verb. Legitimus, adverlit, hos esse le- suscipiendos. Quae doclrina communis est, ut gitimos quoad omnia, tam quoad Ordines patet ex Panorm. supra, et cap. Ad haec, de quam quoad honores, nullamqneadhibet limi- Filiispresbyt., et exCovarr., dict.§8; Maiol., tationem. Et GIoss. in eodem cap. Gum in lib. 1, cop. 8;et plura videri possunt apud cunctis, verb. Alatrimonium , advertit non Tiraquellum, verb. Susceperit, num. 52, in magis requiri illam conditionem nativitatis 1. Si unquam, C. de Revocandis donat.; et ex legitimo matrimonio in Episcopo, quam in Paulum Burgasium, de Irregular., part. 5,tit. quolibet alio, qui promovetur ad honorem, de Filiis presbyt., num. 10; Sylvest., verb. vel ad regimen animarum, juxta cap. 1 et Legitimus, et alii. ult. de Filiis presbyt. Constat autein eliam ex 10. Corollurium. — Maioli opinio. — Alio- sententia aliorum Doctorum, hos legilimatos rum opinio. — Ex hoc consequenter colli- per subsequens matrimonium censeri tan- gitur, legitimationem canonicam, non solum quam natos ex legitimo matrimonio quoad auferre irregularitatem, ut impedit Ordines, alias dignitates et beneficia; ergo idem di- sed eliam ut impedit promotionem ad be- cendum est quoad Episcopatum. neficia seu dignitates Eoclesiasticas. Patet, 11. Cap. Innoluit,de Electione,objicitur.— quiu illa legitimatio est quaedam dispensatio Exponitur. — Huic vero declarationi obstat totalis; ergo aufert omnes" effectus ortos ex dict. cap. Innotuit, juxta antiquam seu inte- defectu natalium per canonicam institulio- gram lectionem, in qua praecipue fundabatur nem ; unus autem effectus est inhabilitas ad Raymundus, quia ibi post legitiinationem per beneficia et dignitates : ergo. Hanc vero doc- matrimonium postulatur dispensatio. Res- trinam limitant aliqui, ut locum uon habeat pondet Panormitanus, quod hodie illam non quoad Episcopatum, quia ad illum non fiunt haberaus. Sed licet non habearaus in jure, si habilesex vigeueralis legilimalionis, sinespe- tamen de illa constat, id satis est, ut nobis ciali dispensatione. Ita tenet Maiolus, 1, c. 4, etiam constet Innocentium III indicasse Ule- num. 13, qui solum loquitur de legitimatione gitimum eum, qui natus fuerat ex soluto, et 5b<> DISP. L. DE TRRF.GULATUTATE EX DEFECTU NATALTUM. so!uLT,*]uipostea inter se matrimonium con- Sixlus V ita fecerit illegitimos inhabiles ad traxerunt. Hoc autem sumitur ex integra religionem, ut consequenter irritum reddi- lectione. qunm rcfert Antonius Auguslinus, derit hoc jus ad hunc effectum , tamen in 3 collectione, ubi addit ha?c verba : Et Gregor. XIV constitutionem illam ad termi- ipsam infra quadriennium a nativitate ipsius nos juris communis postea reduxit anno 1 588. matrimoniwn conlraxit; quee mendosa sunt Dubitari autem potest, quando tollatur hoc et incongrua. Et fortasse legendum est.ipsa; impedimentum per ingressum religionis, an quod si ita est, nihil inde probari potest. in habitus susceptione, vel in professione Tamen in corpore Juris canonicieditoParisiis tantum, seu votorum emissione. Respondeo anno 87, in eodemcap.Innotuit, integra lectio non auferri per solam habitus susceptionem, referlur his verbis, quo facto cum ipsa infra donec fiat professio, ut recte docent Soto, quadriennium a nativitate ipsius matrimo- in 4, dist. 25, qujest. 1, art. 3; Richard., ibi, nium contraxit; quse lectio nostree sententipe art. 4, qusest. 3; Palud., dist. 41, qua^st. 3, repugnat. Tamen si illa lectio admittitur, non num. 14, in fine; D. Antonin., 3 part., tit. 1, solum quoad Episcopalum, sed etiam quoad cap. 27, § 3; Maiol., lib. 1 de Irregularitate, Ordines et beneficia admittenda est, quia cap. 10. Et idem sentiunt Jurisperiti, quos simpliciter est ibi sermo de tali persona, tan- late refert Gregorius Lopez, in lib. 12, tit. 6, quam de illegitimoad Ordines; quod tamen partita 1, et communiter scribenles in cap. 1 videtur incredibile, cum Alexand. III quem et ult. de Filiis presbyt., et expressius Phi- ibidem refert Innocentius, hunc vocet sim- lippus Francus, in cap. 1 de Filiis presbyt., pliciter legitimum in dict. cap. Tanta. Acce- in 6, num. 11 . Qui ita expendit verba cap. 1, dit, quod in eodem cap. Pontifex multa Exlra eodem, ibi, nisi aut monachi fiant; commemorat, quse ad concedendam iu eo nam debent intelligi cum cffectu; non fit casu dispensalionem concedere videbantur, autem quispiam religiosus vere, et cum Utlerarum (inquil) scientia, morum honestas, effectu, donec professionem seu vota emitlat, vitse virtus, et fama personx, etc. At vero si quia antea non est vere religiosus aut mona- in eodem casu matrimonium inter parenles chus. Quanquam enim vulgari modo novitius fuisset subsequutum, et hoc fuisset Ponlifici etiam soleat religiosus appellari , quia jam propositum, illud maxime commemorare de- est in via, et participat aliquo modo illum buisset, nam erat causa, quse prtecipue nio- statum, ejusque fructum, et privilegia etiam vere poterat ad dispcnsationem, si adhuc religionis quoad effectus illi tempori accom- impedimcntum durasset; non est crgo \eri- modatos, et convenienles, non est tamen ve- simile in illo casu talem circumstantiam risimile Pontificem in dict. cap. 1, usum esse intervenisse. Et ideo non censeo illam leclio- illis verbis, monachi fiant, in hac amplitu- nemesse admiltendam; quia nccmihi constat dine, ut comprehendant novitios, qui per unde sumpta sit, neque ipsas editioues con- solam habitus susceptionem quodaramodo cordes invenio; et in re dubia potius incli- monachi fiunt, quia et allera est signilieatio nandum est in favorem matrimonii et proiis, magis propria verborum, et illa sola est ma- 'uxtii cap. Ex tenore, Qui Glii sint legitimi, et teriae, de qua agitur, accommodata. Gum cap. Videtor, Qui matrimonio accusare, etc. enimlegitimatioadOrdines sit ad rem quam- Mavime cum habeamus expressum jus favo- dam perpetuam, non expedicbat concedi, rabile in dict. cap. Tanla. Ex quo idera donec slatus religionis de se perpetuus as- censemns dicendum in omni legitimationo sumptus sit. Alioqui (ut ail Francus) fraus canonica a jure, vel ab homine simplicilcr conlra legein esset, si legitimus novitius ordi- facta. naretur, et statim religionem egrederetur, quod pro suo arbitrio facere potest. Atqae De tertio modo auferendi hanc irregulari- ita solet sumi in jure illa locutio, fieri mona- tatem, nempe per ingressum religionis. chum, aulingredi religionem, quando materia id postulat,utpaLct ex cap. ult., 19, qiuest. 3, 12. Quando auferatur. — Tertius raodus etex. cap. Ex publico, de Couvers. conjug. tollendi hanc irregularilatem est per ingres- 13. Quorumdum extensio. — Quidara au- sura religionis. lta statuitur in cap. 1 De Filiis tem extendunt hoc jus dicendo non solum presbyt., ibi : Nisi monuchi fiant, vel in professioncm aut receptionem habitus, sed congregatwne canonicd regulariter viventes; etiara educationem religionis tollcre irregula- quod jus vira suam nunc retinet. Nam licet rilalera hanc ad Ordines suscipicndos, duin- SECT. V. QUIBUS MODIS POSSIT AUFERRI. 559 modo non ordinentur nisi ut religiosi fiant. inentum habet, neque est in usu, neque ea, Nam hoc videtur insinuari in illis verbis qucc de absolutione a censura tradunlur, ad cap. 1 deFiliispresbyt.: Vel in congregatione irregularitatem applicanda sunt, ut scepe canonica regalariter viventes. Unde in Sum- dixi. mario illius cap. sic dicilur : Illegitimus non 15. Per ingressum religionis non fit habilis ordinatur nisi ut religiosus fiat; in cap. illegUimusadpr&lationem. -*-Secundo ad etiam 1, dist. 36, sic ait Urbanus Papa : tur in praed. cap. 1 de Filiis presb., dispen- Presbyterorum filios a sacris altaris ministe- sationem cum illegitimis ex vi religionis non riis removemus, nisi in ccenobiis, aut in extendi ad praelationem habendam, sed so- canoniisreligiose probati, fuerint conversati. lum ad Ordines suscipiendos, quem textum Hcecautem religiosa probatio potcst esse per Gloss., Panorm., et oinnes ita inlelliguot. diuturnam educationem. Unde cousequenter Gloss., in c. ult. de Filiis presbyt.; Panorm., sentiunt hi auctores sufficere receplionem in cap. Ex lilterarum, de Apostatis; Antonin., habitus; maxime si educatio aliqua in reli- 3, tit. 28, c. 4, § 2; Greg. Lopez, dict. 1. 1 2, glone antecessit, vel probatio aliqua post tit. 6, part. 1; Navar., cap. 27, n. 201, ubi receplionem subsecuta sit, etiam si ad pro- hoc etiaui extendit ad fceminas. Idem tenet fessionem nondum sit perventum. Neque Palud., in 4, disl. 41, quccsl. 3, num. 14; enim alio jure prohibitum est novitios ordi- Richard. etSoto, ubi supra; Maiol., qui alios nari, quidquid aliqui Summistse dicant, de refert, in dict. cap. 10. Qui omnes hoc exlen- ■quo alias. Quod si quaeras, an iste sic ordi- duntnonsolum ad praelationem in religione, natus maneat omnino immunis ab irrcgulari- sed etiam extra illam, et ad omnem dignita- tale, etiamsi postea religionis propositum tem, et benelicia, praesertira curam auima- relinquat, respondeo, non manere, sed rein- rum habentia. Et omnia satis fundantur in cidere in eamdem irregularitatem, ita ut dict. cap. 1, nam licet ibi solum dicatur: ediatur uli susceptis Ordiuibus et ad su- Prxlationem vero nullatenus habeant, quae periores nsccndere; sicut novitii absoluti verba proprie vide;:turintelligi de pralatione privilegiorum a censuris reservatis, in religione ipsa, tamen ideo posita sunt, quia dimitlentcs habitum aute professionem , in jos illud in favorem religionis, et in ordine inciduut, juxta quoddam privilegium ad ministeria ipsi religioni necessaria consti- Clement. IV. tuebatur, et ideo ad tolleudaui omnem dubi- 14. Sed haec sententia cum nova sit, nullum tationem fuit necessaria illa declaratio. Ta- enim habet antiquum auctorem, et nullo jure men eo ipso, quod in superioribus verbis sit fundata, nec sufficienti ratioue, in re adeo solum facta erat menlio de habilitandis his practica et gravi, non videtur admittenda. religiosis ad sacros Ordines, etiamsi nihil Etenim illa verba dict. cap. 1, immerito ad aliud expriiueretur, non posset extendi talis rem hanc allegantur, nam illorum sensus est dispensatio juris ad beneficia, vel dignilates quem Urbanus statim citatus expressit, non Ecclesiasticas. Addunt eliam dicti auctores, solum monachos, sed etiam clericos seu ncque ex dispensatione Episcopi posse reli- canonicos regulares frui ijlo privilegio; in giosum habilem reddi ad praelationem, quia utrisque vero requiritur aliqua professio, nullo jure hocei conceditur, quia necgenera- quaj constituat hominem religiosum. Verba liter, ut supra visum est, nec in hac specie, autem illius Summarii non habent auctorita- ut patet ex dict. cap. 1, etclarius ex cap. ult. tem, et fortasse in eis redundat illa particula, de Filiis presbyter. ut, nara Panormit. ibi in principio eanidem 16. Objectio. — Contra hanc vero receptam summam seu conclusionem elicit, illa parti- sententiam objiciunt aliqui, quia jure divino cula relicta. Verba deniq^ue Urbani Papas con- professio religionis dissolvit matrimonium trarium probant, quia ribn requirit tanlum, ratum; ergo multo magis tollet omnino ille- ut sint educati in religione, vel ut sint in giliraitatem. Et confirmatur primo, quia probalione, sed ut sint religiosi probati; hu- Glossa, inc. Cum deputati, de Judiciis, in fine, jusmodi autem illi tantum sunt, qui post suf- ait, religionis professionem auferre omnem ficientem probationem sunt admissi; tunc irregularitatem, et Juslinianus Imperator, in enim per admissionem approbantur, et per Auth. deMonachis, collat. 1, inprinc, ait, de- professionem religiosi fiunt. Denique non lergere omnem maculam, qualis est defectus oporlet fingere dispensatiouem irregularitatis natalium." Confirmatur secundo, quia multi ad reiucidentiam, quia in jure nullum funda- jurisperiti censent hanc religiosi legitimatio- £60 DISP. LI. DE IRP.FGULARITATIBUS EX DEFECTU PERSONALI , ETC. nem ita esse absolutam, ut reddat filium, vel late tractat Albertus Trotius, in lib. 2 de monasteriumloceillius, heeredem patris eliam Vero et perfecto clerico, cap. 2. ab intestato, ut late refert Covarr., 2 part. 4. 18. Excluditur.— Jam vero certa et indu- cap. 8, §8, n. 4; ergo a fortiori reddet habi- bitata sententia est, probitatem vitae extra lem ad omnes alios effectus honorum, et di- professionem religionis per se non tollere gnitatum. Sed haec parum urgent contra hanc irregularitatem. Quae quoad Ordiues et expressam juris definitionem. Unde ad argu- praelationes sufficienter probatur ex cap. 1 de mentum, quidquid sit de antecedente, quod Filiis presbyter., quatenus ibi solum excipit dubium est, negatur consequentia, quia pro- profitentes religionem; exceptio autem firmat fessio seu status religionis non habet eam regulam in contrarium. Unde in cap. Litteras, repugnantiam cum irregularitate seu illegiti- eodem titulo, dispensatio ad Ordinespostula- mitate, quam habet cum matrimonio, ut per tur, quarnvis supponatur persona a pueritia se constat. Ad primam confirmationem res- honesta. Evidenter etiam probaiur exdict. c. pondetur, illam sententiam Glossae vel non Innoluit, ubi Innocent. III hoc confirmat, tum esse universaliter veram, vel accoramodate sua auctoritate; tum Alexandri III, praedeces- inlelligendam esse, quod tollat omnes irregu- soris, qui, ait, canonesnonignorabut antiquos, laritates, sed non eodem modo; nam quasdam sed probe noverat canonicas sanctiones. Ratio tollit ipso facto, alias vero praebendo facilita- vero est, quia jura hanc irregularitatem spe- tcm in earum dispensatione. Et idem dici potest ad Authenticam, quamvis ibi potius sit scrmo de mulo culpae seu morali. Secunda item confirmatio sumitur ex re valde extrin- scca, et fortasse falsa, ut ibidem Covarruv. cialiter imposuerunt, non praecise propter pravos mores, vel inconlinentiam illegitimo- rum (quamvis haec etiam in illis timeantur), sed praecipue propter vitiosam originem, quse moraliter reputatur vilis qusedam conditio, docet, et latius Greg. Lopez, citato loco, et jam pertinens ad quamdam infamiam juris; Salzedoin Pract.,cap. 44. Sed adnosnuncid haec autem non purgatur per poenitenliam, non spectat. Certum ergo est, hanc non esse Vel quamcumque bonam vitam, ut in supe- legilimationem simpliciter, sod ad definitum eflectum in citato jure expressum. In favorem autcm religionum data est potestas Praelatis, vel Capitulis earum, ad dispensandum cum rcligiosis illegilimis, virtute privilegiorum illis concessorum, de quibus, Deo dante, alibi dicemus. Quartus modus auferendi hanc irregulari- tatem. rioribus visum est, et videri potest Glossa, in cap. De his, de Accusationib., cum his, quae fuse tractat Tiraquell., de Moderandis poenis, cap. 28, a princ; et Covar., lib. 2 Variarum, cap. 10, n. 3, et in cap. Alma mater, 1 part., § 1 1 , in fine. Anliqui ergo canones intelligendi sunt inlerposita dispensatione, ut notavit GIoss. 1, in cap. Dominus, disl. 56, et sumi- tur ex cap. Apostolicae,eademdist., ibi: Con- nivendo eum recipimus, et cap. sequent., ibi, patienter suscipimus, non tamen, ut hoc pro 17. Quartus modus tollendi seu expellendi regula inposterum assumatur, etc. Hoc etiam hanc irregularitatem esse posset per morum confirmat usus, nam quando Papa dispensat probitatem, scientiam, et alias dotes ipsius cum illegitimis, adderesolet, Dummodo incon- pcrsoucE illegilimae, quoc illam satis Ordinibus tinentix paternx non fuerint imitatores, ut dignam reddant. Quam quaeslionem ex pro- refert Burgasius supra. Esl ergo naec optima fesso disputavit Innocentius III, in cap. Inno- causa, cum aliis, ad inipetrandam dispensa- tuit, de Elect., juxta anliquam leclionem; tionem, non vero per se sufficiens ad tollen- refcrlque aliquos dixisse, antiquos canones non prohibere undecumque genitos ad quos- cumqueOrdines premoveri, dummodo merita eis sufiragcntur, id est (ut inferius exponil) : Si religiosi fiant, vel si paternam incontinen- tiam non imitentur. Ili autem canones viden- tur praecipue haberi, 66 dist., cap. 3, et se- quenlibus, usque ad 9, el cap. 12 et 13, quae specialiter Ioquuntur de electione ad benefi- cium. Propter quoscanoncs ila sentit Gratian., dam irregularitatem. DISPUTATIO ULTIMA. DE IRREGULARITATIBUS ex defectu personali LNCULPABILI. Ad tria capita possumus lios defeclus revo- care: quidamcensentur perlinere adanimam, in §Sed hoc, sub cup. 1, dist. 56, etalii, ut alii ad corpus, et alii ad careutiam extcruo- SECT. I. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU ANIIWE. 561 rum bonorum quae fortunse dicuntur, de qui- set. Considerare vero oportet, quod hic de- bus breviter eodem ordine dicemus. fectus ex ipsa rei natura impedit susceptio- nem Ordinum, quia reddit hominem ineptum SECTIO I. ad usum eorum, et ex hoc capite non est haec , ,M . propria irregularitas , sed solum quatenus a Utrum aliqua uregulantas ex defectu amm» ianra , m ° ... , ,. n , contrahatur. »e numana speciah modo ahquando consi- deratur. In hoc ergo ordine possunt in pri- 1. Nonnullx incapacitates ad Ordines, ab mis numerari pueri carentes usu rationis, irregularitatum numero excluduntur. — De- quanquam eorum irregularitas etiam perti- fectus characteris baptismalis. — Hseresis. — neat ad defectum aetalis, quae in superiorihus Solent sub hac specie plures irregularitates tacta est, et iterum altingetur sectione se- numerari, quae revera irregularitates non quenti. Deinde, huc etiam spcclant perpetuo sunt, vel ad alia capita potius pertinent; imo, amentes. De horum autem defeclu dubilari ut in principio hujus materiae notavi, non solet, an sit non solum irregularitas, sed erat admodum necessarium hoc caput irre- eliam omnimoda incapacitas, ita ut Ordo eis gularitatum distinguere, quia vel ad alia per- collatus non sit validus. Sed haec quaeslio non tincnt, vel ad defectus corporis reducuntur; ad praesentem locum , sed ad materiam de tamen, ut hoc ipsum magis explicemus, et Ordine pertinet, quam, Deo dante,in sequenti hoc etiam consuetudini demus, hanc speciem tomo tractabimus. Nuncsolumadverto Maiol., omittere noluimus, nam aliqua etiam inhabi- lib. 2, c. 13, absolute negare carentes perpe- litas proprie ad eam pertinere potest. Nume- tuo usu liberi arbitrii, recipere cbaracterem rant ergo hic aliqui irregularitatem prove- si ordinentur, et citat D. Thom., in 4, d. 25, nientem ex defectu characteris baptismalis et Tabien., verb. Ordo, 4. Uterque autem ex c. 4, et c. Veniens, de Presbyt. non oppositum dicit, D. Thom., quaest. 2, art. 1, baptiz., ut patet apud Navarrum, num. 205. quaest. 2, cujus verba Tabiena transcribit; et Sed haec, ut supra dixi, non est irregulari- uterque excipitsolum consecrationem Episco- tas, sed omnimoda incapacitas. Numeratur palem; non loquuntur autem iu specie de itemirregularitas proveniensex defectu fidei, perpetuo amentibus, sed de infantibus ante qualis est in apostata , aut haeretico bapti- usum rationis, et generatim de quolibet de- zato; quee irregularitas in eo manet etiam fectu usus rationis. Soto vero, dist. 25, q. 1, post peractam pcenitenliam et obtentam ab- art. 2, in specie idem affirmat de perpetuo -solutionem a censura. Verumtamen heec irre- amentibus; et exceptionem de Episcopatu gularitas pertinet ad illam quee est ex delicto, non admittit. Atque sententia D. Thom. est alias cum omnis culpa sit defectus animee, communius recepta contra Durand., de qua ©mnes irregularitates ex delicto huc essent re latius preedicto Joco. revocandae; hic autem solum agimus de de- 3. Furiosi ad tempus. — Praeter hos huc fectu inculpabili. Quapropter idem a fortiori pertinent alii, qui defectum usus rationis pa- dicendum est de credentibus, seu fautoribus tiuntur, licet non perpetuum, quales sunt in heereticorum, quos hic etiam Navarrus nu- primis furiosi, de quibus loquitur textus inc. merat. Filii autem haerelicorum, qui in cri- Maritum, dist. 33. Et est communis senten- mine cum patre non communicarunt, et neo- tia, ut patet ex Navarr., n. 201, et Maiolo, 'phyti, majori ex causa possent sub hac specie lib. 2, c. 4 4; Antonin., 3 part., tit. 28, cap. 5; constitui, quia in eis non est hic defectus ex Alvaro Pelagio, de Planct. Eccles., lib. 1 , c. 48, delicto; tamen propter connexionem rerum, versus finem, etSummistisacTheologis, in 4, et jurium, deillis supra diximus tractando de dist. 25. Sub furiosis autem comprehendimus heerelicis et infidelibus., et posset hscc irre- omnes amentes, sive in iram et furiam pro- gularitas reduci ad quemdam defectum nata- vocentur, sive tantum sint stolidi, seu caren- lium. tes usu rationis, nam ad Ordinis ineptitudi- 2. De carentibus usu rationis. — Pueri. — nem perinde est. Inter hos autem varii sunt Perpetuo amentes. — Maiolus rejicitur. — gradus. Quidam enim sunt, qui continuo, ac Secundo numerantur sub hac specie omnes, perseveranter patinntur hunc defectum; et qui carent usu rationis, nam hic est magnus de his certum est non posse tunc licite ordi- defectus animee, et seepe sine delicto; semper nari, tum propter Ecclesiee prohibitionem, tamen provenit ex aliquo defectu corporis, et tum etiam ex natura rei, quia non possunt ideo sub illo etiam capite compreheudi pos- consensum praeberesuaeordinationi; quiqui- xxiu bis. 36 562> DISP. LI. OE IRREGULARITATIBUS EX DEFECTU PERSONALI INCULPABlLI. dem conscnsus est per se et ex natura rei contrahit irregularitatem, quia ille simplici- valde necessarins ad ordinationem, ut res ter non potest dici amens aut furiosus; nam adeo gravis convenienti modo fiat, cum ordi- (ut Aristoleles dixi*) passio transiens non de- natio semel facta, perpetuo futura sit, et non nominat simpliciter. Neque in hoc locum ha- sit rationabile aliquem conslitui in statu per- bet periculum, vel indecentia, quae in proprio petuo, et non necessario ad salutem aninue, amente. Et ita habet communis usus, ut no- sine proprio consensu. Et praeterea quia illi, tavit Maiolus, lib. 2, c. 31, n. 5. sicut in tali statu inepti sunt ad usum Ordi- 5. Secanda conclusio. — At vero in clerico num, ita eliam sunt iilis indigni, et ideo si ad jam promoto talis defectus superveniens non menlem non redeant, ordinandi non sunt; dejicit illum perpetuo ab usu Ordinum, sed cum antem redierint, tunc de eorum capaci- solum quamdiu talis defectus durat. Ita docet tate et dignitate judicabitur. Gratian., in dicto § ult., et Glos. ult., in d. 4. An qui semel in amentiam incidit, sani- c. Maritum, et sumitur ex Navarro, n. 203 ; tate recuperaia fiat irregularis. — Prima et Sylvest., verb. Corpore vitiati, quaest. 8; conclusio. — Statim vero suboritur dubium, Antonino, 3 part., tit. 28; c. 5, in fine. Et an is, qui semel incidit in furiam, vel amen- probari potest ex c. Ulud, 7, quaest. 1, et me- tiam, perpetuo maneat irregularis, ila ut licet lius ex c. In tuis lilteris, 7, quaest. 2. Requi- sanitatern recuperet, sine dispensatione pro- ritur tamen, ut omnino sit sanus, et per moveri non possit. Nam in d. c. Maritum, in lcmpus diuturnum, prudenti arbitrio aesti- hoc sensu videtur ferri haec irregularitas, ut mandum, in sanitalo confirmatus. Maiolusau- indicant illa verba : Neque illum, qui in fu- tem supra censet necessarium, ut Episcopus riam aliquando versus, insanivit. Nam adver- judicet de sanilate recuperata; unde nullum bium, aliquando, significat sufficere, quod discrimen facere videtur inter receptionem semel conligerit; et praeterilum , insanivit, Ordinum et usum Ordinis suscepti, nam ad indicat non salis esse sanitalem recuperasse, utramque requirit approbationem Episcopi, sed sufficere ad irregularitatem defeclum et eam in utroque casu sufficere arbitratur. illum passum esse aliquando. Respondetur, Verumtamen probabilius est, quod Navar., aliud esse loqui de impedimento suscipiendi et alii dicunt, ad recipiendos Ordines requiri Ordines, aliud utcndi jam susceptis. De priino Pontificiam dispensationem, quia est vera dicendum est, hanc irregularitatem perpetuo irregularitas, cujus dispensatio nulli conce- manere ad suscipiendos Ordiues ob talem de- dilur Episcopo. Ad usum autem Ordinum se- feclum, eliamsi judicium ralionis reslilutum curius quidem est postulare judicium etcon- sit. lta senliunt communiter auctores cilati, sensum Episcopi, quia licet in amentibus non etexpresse Gratian., in § ult.,15, quaest. 1, et sit forte hoc in jure expressum, tamen in sufficienler probalur ex illo lextu, quem sup- epileplicis, de quibus eadem ratio est, ut di- ponimus esse usu receptum, aut referre an- cemus, id staluitur in c. Communiter, 33 tiquam legem; nam profecto auctor ejus, qui dist. Ubi etiam statultur unius anni tempus fuit auctor libri de Ecclesiasticis dogmalibus expectandum esse ad hoc judicium, quod, ut (quamvisGratianus citet ex Gregorio), poles- opinor, non est in usu, sed prudenti arbi- tatem non habuit condendi legem. Est autem trio relinquitur. Tunc autem, si res vere ita ibi sermo de irregularitate in ordine ad pro- exigat, Episcopus tenebilur suum consensum motionem, ut patet ex illis verbis, Clericum praebere, qui potius estjusta declaratio, quam non ordinandum, elc. Ratio veroest, quia qui graliosa dispensatio; nam hsec irregularitas semel passus est hanc aegritudinem, raro non est simpliciter perpetua, sed durante preesumilur perfecte sanus absque timore causa, et ea cessante, cessat absque ulla dis- rcincidendi; et ideo merilo non admillitur ad pensalione. Et ratio esse videtur, quia hi per Ordines, vel saltem desideratur Praelati ap- ordinalionem habent jus acquisitum ad usum probalio, ut prius ei constet de sanitate inte- ejus, et ideo sine culpa non amittunt illud gre recuperata. Hoc aulem inlelligendum est per supervenientem causam, nisi duranto de amentia, quae est, ut ita dicam, per mo- illa, ut in sequonlibus amplius videbimus. dum habilus, et habet propriam ac perma- 6. De epilepticis et lunaticis. — Atque ad nenlem causam, fundalam in propria laesione hunc modum loquendum est de lunalicis, et organorum vel humorum. Nam si quis ex similibus, qui per temporum intervalla amit- vehementi febre amittat usuin rationis, et tunt usum rationis. Ilem de epilepticis, seu dcliret, vel eliaiii furiosus liat, nuUam indo qui morbum caducum patiuntur, quipro tucn SECT. I. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU ANIMiE. eli.iivi usu rationis privantur; nam hi etiara irregulares sunt, et si ordinali non sunt, quamvis morbo integre liberentur, ordinari non possunt, ut patet ex tota distinctione 33, et ex eisdem auctoribus; si autem erant jam ordinati, distinguendum est quoad usum Or 5G3 cum fidelibus precetur ; purgatus autem reci- piatur, et si sit dignus, fiat. Respondetur, vel posterioribus lemporibus, existente ma- jori numero fidelium, qui sine his incommo- dis possent ad hoc munus assumi, legem illam amplius restrictam esse, vel certe etiam tunc dinis. Nam vel frequenter patiuntur talem 31^2™! T» ^ defectum, et tunc durante mnrhn nnn rl^n* ..- " T8!^™ .SSe inte™en,enle dispensa- defectum, et tunc durante morbo non debent ministrare; vel patiuntur raro, et subdistin- guendum est. Nam si aliquid tunc efficiant, quod indecentiam vel horrorem afferat, ut est ore spumare, vel quidquiam simile, om- nino abstinere debent; si autem rarus sit eventus, et sine hujusmodi circumstantiis, non propterea privantur omnino ministerio sacrificandi, praesente coadjutore, qui sup- plere possit defectum, si contingat, et serva- tis tali locoet tempore, in quibus omne cesset scandalum. Quae resolutio sumitur ex c. 1 et 2, 7, quaest. 2, et ex cap. Ille, 7, quasst. 4, et ex citatis auctoribus. Estque tota rationi consentanea; nam in ea habetur ratio decen- tiae et reverentiae sacramenti, et juris ac so- latii sacerdotis, sine culpa patientis, quando sine periculo sacramenti fieri potest. Uude a fortiori constat, si hujusmodi defectus seu morbus omnino tollatur, tolli etiam impedi tione, quse facile concedenda erat virtute llhus canonis, interveniente dignitate per- sonae. De ignorantibus, an fiant irregulares. 8. Qux scientia ad Ordines requiratur. — Tertio magis proprie perlinet ad hunc de- fectum animae imperitia seu iguorantia lit- terarum, quee si tanta sit, ut privet scientia seu eruditione secundum canones necessaria adahquem Ordinem, irregularitateracensetur inducere, juxta cap. Illiteratos, dist. 35, quia tittens carens (dicitur) sacrisnon potest esse aptus officiis. Et quod illa sit propria irregu- laritas, patet, quia eodem raodo proponilur a Gelas.o Papa in illo lextu, ac irregularilas ex defectu integritatis corporis. Idera habetur ex cap. ult. de ^tat. et qualit., in quo spe- ciahter sermo est de Episcopo. Io cap. autem rTTm Ordioibus suseeptis, sicut de ^Z Z%^J ^ J"J^ 7 Denique fere idem dicendum est de a, ZS^, pr^EpS* *fK rept,t„s, qu, a diemone vexantur, et lunc ratis prtaam eliam tonsuram X co" feram et am usu rat.on.s, et hbera facullale utendi QuaJ ver„ peritia ad haac wraJT £ta£ extcnonbusmembnspnvantur.namhietiam in Concil. Trident, sess. 23, c.ide Refo ' .rregulares omnmo sunt ad Ordines susci- taotum enim requirit ad primam tonsuram p.endos, et ad usum suscepiorum, eodem nt quis fldei rudimenta et legere ac s S modo, quo ah, de qmbus dmmus, et cum sciat. In cap. vero )(, ad minores OrS dlemsdre , ,NamqUrd0rdiDeSDOn- P°sl»lat' u' «"•» -*«- liZlmorZ dum susceptos est .rregular.las perpelna, nandi intelligant, et guod de aradu inari e ams. semel tan.um qu.spiam hoc passns dum ,n eis vilx merilum, ,« Ictrta,n%Tr fuerit, ut constat ex dicto cap. Maritum. Quoad usum etiam Ordinis jamsuscepti aliqui exislimarunt, in daemoniaco ob specialem de- formitalem irregularitatem esse perpetuam. Probabilius autem est, idem esse ferendum judicium deillis acde caeteris, et cum eisdem omnino distinctionibus. Ita enim sumitur ex cap. Communiter, et cap. Clerici, et cap. Us- que, 33 dist., et ex Glossa 4, in eodem cap. Communiter, quam sequunlur Sylvester, Na- varrus, et alii supra, et Burgasius, de Irregu- laritate, tit. deCorpor. vitiat.,num. 48. Priori •vero parti hujus resolutionis obstare videtur accrescat, et quod mujoris scientise spes majo- ribus Ordinibus dignos ostendat. In c. vero 4 3 ad subdiaconatum et diaconatum requirit' ut quis sit instructus in litteris, et iis, qua? ad exercendum Ordinem perlinent. In presby- tero veropostulat in cap. 44, ut comprobetur idoneus ad populum docendum ea, quae scire omnibus necessariura est ad salutem, et ad ministranda sacramenta. De scientia verc necessaria in Episcopo nihil aiiud dicit m sess. 7, c. \ de Reform., quam quod in dict. c. Cum in cunctis, statuitur. In sess. aulem 22 cap. 2, addit, ut ea scientia polleat, ut neces'- „„„ w * , i . . — m -— —— ^ap. *, rtuuu, ui ea scienna poieat, ut neces- ean. 78 Apostolorum, qu. s,c habet : Si guis sitati sui muncris possil sahsfacere etTdeo dtmonem habet, non fia, ckricus; sed neguc requint, ut ail magisler, Doctor, anUicemia! S64 DISP. LT. DC IRRF.GUL\RlTATlBUS EX DEFECTU PERSONALI INCULPABILI. tus in sacra Theologia aut in jure canonico, cum per Ordinesacquirat jus ad usumeorum» vel ut saltem publico alicujus academiae testi- non videtur illo privandus sine culpa. Res- monio idoneus ad alios docendos ostendatur; pondeo nihilominus, illum manero impedi- vel si regularissit, a suissuperioribussimilem tum, donec defectum illum abjiciat; quia lex fidem habeat. De hac vero scientia ordinan- absoluta est, et excusatio illa est valde per dorum ex professo dicendum est in propria accidens, cum haec irregularitas non sit materia deOrdine. Nunc solum advertendum propter culpam, sed propter justam causam, est, hanc scientiam partim esse posse jure quae, non obstante illa excusatione, integra naturali, et divino requisitam, partim humano monet. Neque enim scientia postulatur in cle- seu Ecclesiastico. Priori modo defeclus talis rico propter receptionemOrdinis, sedmaxime scientia^ contrarius non perlinet ad irregula- propter usum, et consequenter propter de- rilatem propriesumptam, ut constat ex diclis centiam talis status. Quae ratio etiam tunc in principio hujus materiae, quia omnis irre- perseverat, ut noturn est. gularitas impedimentum canonicum esse de- 10. Quomodo auferatur hxc irregularitas. bet. Ex praeciso autem jure naturae solum — Tandem inquiri hoc potest de ablatione petilur illa scientia, quae absolute est necessa- vel dispensatione hujus irregularitatis; duo- ria ad legitimum usum suscepti Ordinis; nam bus enim modis auferri potest : primo ablata jure naturse, unusquisque tenetur non susci- ignorantia; et tunc dico, cessante causa, pere ministerium vel officium, quod debite cessare effectum , quia per se et omnino in praeslare nesciat; quia vero is, qui ordinatur, illa sola fundatur; quodexistimo verum, non non tenelur statim exercere Ordinem sus- solum ut recipi possint Ordines nondum sus- ceptum, et potest habere animum compa- cepti, sed etiam ut exerceri possint jam sus- randi scienliam necessariam ad exercendum cepti, etiamsi inique cum tali impedimento illum, et antea non ministrare, ideo ex sola recepti sint. Quod tamen intelligendum est nalura rei raro potest certa et necessaria praecise de impedimento proveniente ex hac obligatio circa hocimponi, vel certe rarissime. irregularitate ; quod ideo assero, quia si nova Quapropter maxime sunt circa hoc obser- suspensio contracta est per indignam ordina- vandi canones Ecclesiastici; nam defectus tionem, illius absolulio eritnecessaria ; tamen illius scientiae, quam ad singulos Ordines ipsi illa obtenta, et exclusa ignorantia per suffi- canones requirunt. inducet hanc irregula- cientem scientiam, non erit necessaria alia ritatem ad illos suscipiendos. dispensatio in hac irregularitate ad usum 9. An impertitia impediat usum Ordinis Ordinis sic suscepti; quia culpa in hoc com- suscepti. — Sed queeres, an haec irregularitas missa non aggravat (ut sic dicam) irregulari- impediat etiam usum Ordinis suscepti; nam tatem in seipsa , nec mutat naturam ejus, juxla generalem doclrinam superius tradi- quce est, ut haec irregularitas in ignorantia, tam ita affirmandum videtur, quia haec irre- quae actu duret, fundetur. Alio ergo modo gularitas absolute, et sine ulla limitatione intelligi polest hsec irregularilas tolli duranle ponitur. Et haec est natura, et instilitutio ipsa ignorantia ; et hoc clarum est fieri non irregularilatis sicinipositae, ut prius impediat posse absque dispensatione, cum sit contra Ordinum susceptionem , et, si accipiantur, jus. Certum etiam est, talem dispensationem poslea impediat eorum usum. Respondetur, non posse per Episcopum concedi, quia nul- hocsine dubio verum esse, quoties illiteratus libi datur ei talis potestas, et aliunde talis vel furtive, vel ob iniquum favorem, vel qua- dispensatio est contra jus commune, et Pon- cumque alia ratione mala fide sic ordinalur; tificium. Quinimo de Summo etiam Pontifice manet enim suspensus ab Ordine, non tan- mulli existimant, non posse in hac irregulari- tum propter novam censuram conlractam (de tate dispensare, quia est contra divinum jus. qua judicandum estjuxta principia posita in Quod sentit Maiolus, lib. 1, c. 32, n. 13, refe- propria materia), sed ex vi prioris irregulari- rens lnnocentium in cap. Dileclus, de Teinp. talis, ut probat ratio facta.Nonnulla vero du- ordin.; ibi tamen non loquitur de Pontifice, bilalio esse posset, si quis bona fide Ordines sed de Episcopo; unde per argumentum ab accepisset, ignorans probabiliter dispensatio- speciali possei inferri contrarium ex mente nem juris, suamque obligalionem, quia sim- ejus. Refert etiam Felinum in c. Inquisitioni, pliciter postulans Ordincs a suo Praelalo, nulla de Sent. excom., qui aperle ila sentit in n. 4; alia diligentia facla illum approbavit, et se- lnnoccntium, in cap. Cum nostris, de Cou- curum in conscienlia rcddidit; tunc enim cess. preebend. I SECT. II. DE IMtEGULAWT. 11. Dicendnm ergo est, aliquid esse hic de jure divino et naturali, aliquid vero de jure Ecclesiastico, ut explicuimus. In eo ergo. quod juris divini est, non potest Pontifex dispen- sare; est enim intrinsece malum, quod quis ulatur munere sine scientia necessaria ad de- bitumusum.Quia vero non est contrajusdivi- num habere Ordinem non utendo illo pro ali- quo tempore, in quo possit sufficiens scientia addisci, ideo non est absolute contra jus di- vinum ante scientiam acquisitam Ordinem recipere; in hoc ergo polerit Papa valide dispensare. Ilem si ex jure humano aliqua major scientia postulatur, quam ex natura rei necessaria sit, in hoc etiam poterit Papa dispensare. Item si talis defectus impedit sub aliqua pcena canonica vel censura, ut illa non incurratur, poterit dispensatio Papce deser- vire. Alque hoc modo polest dispensari in hac ignoranlia, quatenus rationem irregula- ritalis habet, nam irregularitas, ut sic, ad jus posilivum pertinet. Et hoc est, quod Tur- recremata sentit in cap. Si in laicis, dist. 38; sequitur Bernard. Diaz, in Praclica, cap. 22, nbi Salzedo plura ex jure et Doctoribus refert, ex quibus potest hi.ec sententia elici, quanquam ita exposita per sese careat omni difficultate. Addit vero Navarrus, cap. 27, n. 205, Papam raro, vel nunquam dispensare in hoc defectu, nisi forte indirecte dispen- sando in eetate, in qua nondum potest esse acquisita scientia; arbitror tamen rarissimam etiam esse tantam dispensationem in cetate, quae ad scientiam absolute necessariam non sit satis, etiamsi fortasse ad majorem scien- tiam non sufficiat. 12. Quarto nominari hic soletalia irregula- ritas ex defectu honestae vitae; verumtamen hsec coincidit cum irregularitatibus omnibus ex delicto provenientibus, de quibus jam dic- tum est ; neque hic defectus contingit sine culpa, et ideo ad praesens uon spectat. SECTIO II. Qui defectus corporis irregularitatem inducaat> 4. Primo loco hic numerari solet sexus foe- mineus : sed hic non irregularitatem, sed in- capacilatem inducit; quia fcemina ita est in- capax Oidinis, ut si illi conferantur, nulli sint, juxta communem sentenliam Theologo- rum, et omnino certam, de qua latius in 4, dist. 25. Quamvis autem de foeminis hoc cer- tum sit, quando in eo solum sexu constituun- VTE EX DEFECTU CORPORIS. 565 tur, si aliqua persona utrumque participet, sitque hermaphroditus, poterit ex hoc cnpite contrahi aliqua irregularitas.Circa quam, doc- trina communis est, si persona aliqua utrum- que sexum reque participet, vel magis inclinet in sexum foemineum, non solum irregularern esse, sed etiam incapacem characteris Ordi- nis. Ita docent communiter Theologi, in 4, d. 25, ubi prsesertim Paludanus, q. 3 ; Soto, q. 1, art. 3; Navarrus, c. 27, n. 203; Sylves- ter, et omnes Summista3, verbo Hermaphro- ditus; Antonin., 3 part., tit. 28, c. 6, § 5. Et ratio esse videtur, quia talis persona non est absolute, et simpliciter vir, quia vel magis inclinat in fceminom, vel saltem neutram de- nominationem absolute recipit. Nequaobstat, quod Jurisperiti dicunt, in eo casu optionem esse dandam hermaphrodito, cui sexui malit inservire, ut ex multis refert Tiraquellus, de Jure primigeniorum, q. 17, opinion. 1, n. 15. Id enim locum habere potest quoad civiles et externas actiones, non vero quoad capacita- tem Ordinum; haec enim non pendet ex usu unius, vel alterius sexus, neque ex volunlate habentis ulrumque, sed ex naturali condi- tione personse, supposila instilutione, qua credimus, pro viris seu masculis esse tale sa- cramentum institutum. At vero si magis in- clinet in sexum virilem , capax quidem est characteris, quia simpliciter censetur vir, juxta 1. Quxritur, ff. de Slatu hominum, et 1. Repetundarum, ff. de Testibus, et c. Si tes- tis, vers. Hermaphroditus, 4, q. 3. Nihilomi- nus tamen ob indecentiam et monstrositatem est irregularis ex omnium sententia, quaefun- dari potest in cap. 1, 36 dist., ubi generatim. corpore vitiati irregulares fiunt. Talis autein sine dubio est corpore vitiatus, et monstrosus; et ideo absque dispensalione Papee ordinari non potest, ut Navarrus supra notat, et senlit etiam Archidiaconus in dicto vers. Herma^ phroditus, 4, q. 3, et ibidem Glossa, et reli- qui Doctores citati. 2. Quid si fcemina erumpat in virum. — Atque hinc intelligitur, quid dicendum sit, si conlingat fceminam erumpente natura in vi- rum mutari; id enim aliquando accidere tes- tis est Plinius, lib. 7, cap. 4. Nam vel illa mutatio ita fit, ut uterque sexus in tali per- sona maneat; et tunc juxta distinctionem io. superiori propositam respondendum est. At vero si mutatio sit totalis, ita ut jam non ma- neat foemineus sexus, sed tanlum virilis, io. eo casu credimus non solum esse capacem Qrdinis, sed etiam non esse irregularem, 866 DISP. LT. DE rcftEGTJLAMTATIBTTS EX DEFECTU PERSONALI TNCULPABILt. quia jam est tanlum in sexu masculino; et antiquo jure), nec nova etiam irregularitas quamvis extraordinario, et (ut ita dicam) contraheretur. At vero supposito jure Pie II, monstroso modo ad illum perveniat, tamen ex vi cujus talis suspensio incurrilur, conse- jam in tali termino constitutus monstrosus quens est, ut exercendo Ordinem ante setatem non est, nec corpore vitiatus, neque ex priori Iegitimam nova irregularitas contrahatur, ut mutationealiquam indc^entiam, vel maculam supra dixi. In eo vero casu obtenta suspen- conlraxit; unde nulla apparet irregularitas in sionis absolutione, et dispensatione irregula- jure expressa, quee hunc comprehendat. At- ritatis contractee ob crimen celebrandi, si jam que in eo casu posset verum habere opinio eetas legitima completa est, libere poterit quis Burgasii, de Irregular., part. 5, tit. de Cor- in suscepto Ordine minislrare. Et simili modo pore viliat., num. 22, Socini, in cap. Senten- si quis ante legitimam eetatem celebravit, post tiam sanguinis, Ne clerici vel voventes, di- illam impletam absolutus a suspensione pote- centium, hermaphroditum, qui transit, vel rit libere ministrare; sicut antea, quando illa inclinatinmasculinum, non esse irregularem; suspensio ipso facto non incurrebatur, cum si enim hoc sentiant, durante adhuc utroque sola pcenitentia peccati commissi in prsema- sexu, falsum dicunt, ut ostendimns; ergo ut tura ordinatione poterat ministrare. Quia illud dictum in aliquo sensu verum habeat, hsec irregularitas per complementum eetalis oportet, ut sexus fcemineus omnino extinctus purgatur, et non fit magis indelebilis (ut sic sit, et in masculinum commutatus. dicam), propter peccatum in accipiendo Or- 3. Defectus setatis. — Secundo numeratur dine commissum, si alia censura, vel novum hoc loco irregularitas ex defectu eetatis. Dis- impedimentum canonicum additum non est, ponunt enim sacri canones, ut nullus usque vel non perdurat. ad certam eetalem ordinari possit, ut supra 5. An fiat quis irregularis ob nimiam seta- traclando de suspensionibus breviter attigi- tem. — Quseret vero tandem aliquis, an possit mus. Defectus ergo eetalis requisitee secun- haec irregularitas contrahi per nimiam, et de- dum canones ad aliquem Ordinem est quse- crepitam aetatem. Respondeiur, si praecise, ac dam irregularitas, quia est impedimentum formaliter in ratione aetatis sistamus, nullum canonicum impediens Ordinis susceptionem, augmentum, vel antiquilatem ejus irregula- et usum, ut colligitur ex Clement. ult. de ritatem inducere; nullus enim circa hoc ter- jEtat. et qualit., ibi: Aliononobstanteimpedi- minus per canones preefixus est. Et merito, mento canonico, et ex mullis aliis decretis, 77 nam senilis aetas per se aptior est ad sacros dist.,et estcommunis resolutio Theologorum, Ordines, ut significat Anacletus Papa, epist. 4, d. 25; Jurisperitorum circa jura citata, et 2, et refertur in c. ult., 84 dist., et Siricius in cap. Vel non est compos, de Temp. ordin.; Papa, in c. Quicumque, 77 dist., quia illa eetas Covarruvia3, in Clement. Si furiosus, § 1, maturior est, et ad prudentiam, castitatem, n. 4; Maioli, lib. 4, c. 30; neque obslat, si et religionem aptior. Dixi autem prxcise, ac quis objiciat, irregularitatem debere esse im- formaliter sistendo in ratione xtatis, quia si pedimentum perpetuum, hunc autem defec- tanta sit senectus, ut declinet in morbum, seu tum eetatis temporalem esse; dicendum est illi sequivaleat quoad impedienda organa, vel enim non esse de ratione irregularitatis, ut impediendas vires necessarias ad ministe- absolule perpetua sit, sed solum, ut durante rium Ordinum, sic quidem non minus inducet causa ejus, semper insit; non tamen repugnat, irregularitatem, quam morbus perpetuus, de quod talis causa vel per alia remedia vel solo quo infra dicetur. Imo jam heec non irregula- tractu lemporis auferri possit. ritas tantum, sed incapacitas queedam censeri 4. An ordinatus ante legitimam sstatem fiat potest, non quidem ut ordinatio talis personee, irregularis exercendo Ordines. — Hic autem si fiat, invalida sit (nam revera tenebit, et dubilari solet, an ordinatus ante legilimam imprimet characterem, quia capacitas abso- setalem, exercendo actus Ordinis ante com- luta semper manet in homine, quantumvis pletam eetatem, novam irregularitatem incur- impeditus sit), sed quia est illicita talis ordi- rat. Quod late tractat Covarruv. citato loco natio, non tam ex prohibilione Ecclesiee, quarn referens opiniones et auctores. Nobis vero ex natura rei, eo quod per eam quispiam queestioilla necessarianon esl; supponit enim assumatur ad id, ad quod est prorsus inep- aliam, an per talem ordin.ilionein nova cen- lus. Ideoque iliud impedimentum non videtur gura suspensionissit conlracla,necne.Si enirn proprie canonicum, neque in eo polest Pon- ipso fucto non incurrerelur nova suspensio (ut tifex dispensare, si ineplitudo duret, et jam SECT. II. DE IRREGULARITATE EX DEFECTO CORPORIP. 567 perpelua censeatur, utpote ex senectute pro- est, quando aliquis directe, et perindigna- veniens. Et hoc sensu intelligendum censeo, tionem, atque ifain, talem partem sibi ab- quod dixit Glossa 2, in cap. 1, 85 dist., se- scidit. nectutem impedirepromovendum, non tamen 7. Secus vero esse videtur, si contingaS dejicere promotum. Nam postquam aliquis partem illam ab alio ascindi, non sine culpa ordinatus est, licet prae nimia seneclute non ejus, qui palitur; nam ipse non cooperatur 'possit commode ministrare, permittitur, ut directe ad abscissionem, sed omnino ab alio cum aliquo adjutorio, vel commoditate quasi fit, non videtur incurri haec irregularitas, dispensatoria possit ministrare, argumento juxta cap. 1 de Corpore vitiat., ubi quidam, «. Ulud, et c. Peliisti, cum aliis, 7, q. 1 , et c. qui in duello voluntario partem digiti amisit, litteras, de Renunciat., et faciunt dicta in quce celebrationem non impediebat, non cen- Simili in sect. preeced. setur irregularis. Et confirmatur, quia tunc cessat ratio dicti cap. Qui partem, quia longe De his, qui seipsos mutilant. atrocior culpa est in seipsum ferrum sumere, quam pugnare cum aliquo cum hoc periculo. 6. Tertio inducitur heec irregularitas per Atque ita sentit Navarrus, cap. 27, num. 198, vitium corporis consistens in alicujus membri citans Cardinalem. In contrarium vero pon- mutilatione impedicntis usum Ordinum, vel derari potest dictum cap.1 deCorpore viliat., inducentis gravem deformitatem, ac proinde quia in eo casu non simpliciter, sed ex indecentiam. Heec est communis sententia, et dispensatione permiltilur clericus ministrare multis juribus fundata, quae videri possunt, insuo Ordine, ut patetexillis verbis : Poteris dist. 55, et in tit. de Corpore vitiat., et tit. de cum eo misericorditer agere et permittere. Cleric. eegrot. minist. Cnianquam vero res Quae ita intelligunt Panormitanus, et alii. haec late a Doctoribus tractari soleat, quia ta- Respondetur cum Navarro supra, ibi dis- men magna ex parte reducitur ad prudens pensationem non fuisse necessariam propter arbitrium, ideo paucis principiis illam com- vitium corporis, sed propter gravem culpam. prehendam. Primum ergo advertendum est, a presbytero commissam, sponte ingrediendo aliud esse passive tantum carere aliqua parle duellum. Quod illa verba textus significant : corporis, vel a nativitate, vel hominum in- Licet ejus excessus gravis admodum exti- juria, vel alio casu contingente; aliud vero tisset. Polest autem illa misericordia intelligi, esse, active seipsum volunlarie mutilare, vel vel per anticipationem (ut sic dicam), vel aliqunm sui corporis partem abscindere; in propriam dispensationem. Forte enim ille utroque ergocasu potest incurri irregularitos. clericus per illud delictum non incurrit sus- Verum posterior magis incurritur propter pensionem ipso facto, erat tamen dignus illa, culpam activae abscissionis, quam propler ca- per judicem inferenda; satis ergo misericor- rentiam membri, quamvis utrumque conside- diter cum eo agitur, dum pcena illa non retur. Quando ergo vitium hoc seu defectus imponitur, sed permittilur ministrare, et corporis provenit ex hac causa, scilicet, pro- hanc voco anticipatam dispensalionem. Vel pria voluntate, et culpa se mulilandi, est potest intelligi delictum fuisse publicum, et generalis regula, sive antecedat, sive sequa- scandalosum, infamiamque induxisse, ac tur ordinationem, sive abscissio sit alicujus proinde suspensionem, cujus dispensatio ne- membri principalis, sive partis ejus, sive cessaria erat, quae ibi committitur Episcopo; nolabiliter impediat, aut deformet, sive non, nam dispensatio in irregularitate ob defectum irregularem inducere, dummodo tanta sit membri non est in jure commissa Episcopo. mutilatio, quseper seetseclusa inadvertentia 8. Addendum vero ulterius est, quamvis sine peccato mortali fieri non possit. Ita colli- aliquis non directe seipsum mutilet, sed ab gitur ex cap. Qui partem, dist. 55, dum ait, alio, si tamen sua culpa mutiletur, et ab- illum esse irregularem, qui partem cujuslibet scissio sit alicujus membri principalis, sem- digili sibi abscindit, cum tamen careutia per inducere irregularilatem , etiamsi mem- illius parlis alias contingens non inducat irre- brum illud sit occultum, et non impediat gularitatem, ut ibidem dicitur. Et ralio est, usum Ordinis, nec afferat aliquam deformi- quia in eo non consideratur tantum defectus tatem, quee scandalum, vel indecentiam ia ex abscissione relictus, sedvoluntas est judi- usu Ordinis inducat. Ita Navarrus, dict. cata, qux sibi ausa est ferrum injicere, ut num. 198, citans Hostiensem, Joannem An- ibidem subjungitur. Atque hoc manifcstum dream, et communem sententiam. Exempla 568 DISP. U. DE IRREGULARITATIBUS EX sunt, si aliquis in poenam delicti jussu judicis eunuchus fiat; idem si inventus cum adultera a marilo idem per mjuriam patiatur, aut si injuste aggrediens alium, ab ipso mutile- tur, etc. Quee sententia fundari potest in cap. Ex parte, de Corpore viliat., ibi : Qui seipsos saiii absciderint, vel affectaverint, ut ab aliis abscindantur. Nam in his irregulari- tatibus iudirecta volunlas, seu voluntarie ex- ponere se tali periculo, aequiparatur directo affectui. Quae sentenlia securior quidem est, utpote communius recepta; tamen si jura in rigore inspiciantur, omnia loquuntur de pro- pria culpa seipsum abscindendi, aut muti- landi ex indignatioue, aut ex aliquo indiscreto zelo, ut videre licet in cap. Si quis, 1 , 2 et 3, et cap. Hi qui, 55 dist., et cap. Maritum, 33 dist., et in can. 22 et 23 Apostolorum. Hoc autem vitium plane requirere videtur propriam voluntatem , quam etiam indicat diclum cap. Ex parte, in verbis illis, vel affectaverint ; nemo enim dicet, eum, qui cum adultera peccat, affectare, ut a marito abscindatur. Denique in dicto cap. Qui par- tem, hoc significant illa verba, In illis vo- luntas est judicata, qux sibi ipsi ausa fuit, etc, indicat enim specialem quamdam audaciam et ferocitatem in seipsum, quae non xeperitur in sola indirecta voluntate expo- nendi se periculo id patiendi ab alio. Sicut in aliis juribus ferenlibus censuras contra eos, qui praesumunt, aut temere faciunt, etc, expendimus illa verba, ut inde colligamus non sufficere indirectam voluntatem per ignoran- tiam, etc, ad incurrendas illas censuras; ita ergo videtur in praesenti clicendum, servata proporlione. Hae igitur conjeeturae proba- Lililer suadent in his casibus non incurri irregularitatem ex hoc sneciali capite ab- scindendi, vel mutilandi se; nihilominus ex generali ratione mutilandi, vel existendi cau- sam mutilationis alicujus, non videtur posse excusari irregularitas. Nam si esset simili modo causa talis mutilationis in alio, esset irregularis : ergo et in seipso. Et ita tunc habet locum differentia insinuata; nam, quando aliquis in seipsum lemerarias manus injicit, non solum non consideratur defor- inilas, aut impossibilitas ad ministrandum, verum etiam neque perfecta mernbri muti- latio necessaria est, ut jam declaravi. At vero quando irregularitas provenit ex alio modo culpte, necessarium est, ut mulilatio sit perfecta, qualis supra tractando de homi- cii.iio declarala est. DEFECTU PERSONALI 1NCULPABILI. De his, qui alios membrorum defectus patiuntur. 9. Omissa ergo culpa mutilationis t vel abscissionis activae, circa passivam mutilatio- nem, seu defectum alicujus membri corporis, qui ex ?e abstrahit a culpa, ulterius distin- guendum est; aut enim agimus de illo, qui nondum ordinatus est, respectu Ordinis sus- cipiendi, vel de clerico jam ordinato respectu ususOrdinisjam suscepti. Rursus distinguen- dum est de qualitate defectus; aut enim talis est, ut impediat usum Ordinis, ne secure, et sine periculo fieri possit, vel saltem tantam afferat deformitatem, ut sine scandalo, et indecentia non possit sacrum ministerium exercere, vel neutrum ex his incommodis affert. 10. Prima conclusio. — Primo ergo dicen- dum est: quoties mutilatio non habet adjunc- tum aliquod ex dictis impedimentis, per se, ac seclusa culpa, non inducit irregularitatem. Ita docent omnes Doctores, Summistae, verb. Irregularitas , et verb. Corpore vitiat., Na- varrus, n.499; Govarruvias, in Clement. Si furiosus, part. 1, § 4, num. 5, qui alios referunt, et colligitur ex cilatis capitulis, dist. 55, et dicto canone 22 Apostolorum, in quibus dicitur, eunuchos factos sine propria culpa non esse irregulares; eadem enim ralio est de quolibet alio simili defectu cujuslibet partis. Item ex cap. 1 et ult. de Corpore vitiat., in quibus defectus non impedientes usum Ordinum, nec afferentes gravem defor- mitatem, non censentur inducere irregulari- tatem. Idem expresse in cap. Qui partem, et cap. Si quis infirmitale, et cap. Lator, et cap. Preecepta, dist. 55. Ratio vero est, quia sine causa, vel culpa non imponitur irregularitas; hic autem non est culpa, ut supponimus, ne- que etiam causa, quia haec respicere debet usum Ordinum; si ergo ad talem usum ne- que est indecentia, neque obstaculum, cessat omnis causa imponendi irregularitaiem. 11. Secundodicendumest: quando defectus membri gravem atque indecentem deformi- tatem affert, vel impedit usum Ordinis, in- ducit irregularitatem simpliciter in laico, ne Ordines suscipere possit, vel in clerico, ne ascendere possit ad Ordinem nondum sus- ceptum. Hoc eliam est certum et commune, et habelur ex cap. ult., dist. 55, ubi defectus oculi dicitur inducere irregularitatem in dia- cono ad sacerdotiuni absolute, et sine excep- tione; qui deleotus non impedil absolute SECT. II. DE ffiREGULAKlTATE EX DEFECTU CORPORIS. 569 sacrom ministerium ; sed tamen proplcr de- Ordinis, etiamsi defectus unum tantuni ejus formitatem statuerunt canones, ut irregula- acturn principalem impediat, ut constat ex ritatem induceret. Neque ad hoc oporlet praedictis juribus et ex auctoribus citatis, et distinguere de sinistro aut dextro oculo; in sequenti assertione amplius declarabitur. nam licet hoc possit conferre, ut sit facilior, 13« Tertia conclusio. — Tertio dicendum vel difficilior dispensatio, non tamen refert, est : quando taUs defectus supervenit ordina- quominus in utroque casu inducatur irregula- tioni sine culpa, ad illum tantum usum Ordinis ritas, quia canpnes in hoc nihil distinxerunt, irregularitatem inducit, qui sine scandalo, vei et ideo nec distinguendi licentiam nobis reli- periculo exerceri non potest. Ita docent citati querunt, et in dict. cap. insinuatur, et ibi auctores, et Innocent., Panorm., et alii in GIoss. notavit. Et juxta hoc exemplum judi- cap. \ de Corpore vitiat., et in c. 2 de Cleric. candum est de reliquis defectibus membro- eegrot.,ex quo textu manifeste probatur, ibi: rum inducenlibus solam deformitatem. Ipsum autem cseteris sacerdotalibus Officiis -12. Corollarium. — Evidentior autem est fungi minime prohibemus. Inde enim constat necessitas, quando inducit impossibilitatem, sacerdotem, cui manus, v. gr., sine culpa ab- ut est defeclus alterius manus, de quo in cap. scissa est, licet celebrare non possit, posse Exposuisti, de Corpore vitiat., ubi Gloss. ad- confessiones audire, quia ad hoc ministerium vertit, idemessesidesitdigitus, adfractionem non est necessaria manus, quanquam si ille hostiae, v. gr., necessarius ; et sumitur ex cap. defectus antecessisset, nullo modo posset or- ultim., eodem titulo, ibi, Si ad frangendam dinari. Idem est circa defectum ceecitatis* Eucharistiam sit in pollice ipso potens; si nam antecedensomnino impedit sacerdolium, ergo esset impotens, irregularis esset. Ex cap. 1, 49 dist., et clarius in can. 76 Apo- quo obiter colligitur, non solum mutilationem stolo, ubi de creco, et surdo idem dicitur, ut membri, sed etiam abscissionem partis ejus, notat Maiol., lib. 1, cap. 29. In quam senten- -vel etiam solam debilitationem membri, si tiam inclinat Navarr., cons. 6 et 7 de Corpore hoc impedimentum ministrandi afferat, eam- vitiat., quamvis oppositum censeat probabile dem inducere irregularitatem, quia hsec non quia non putat esse in jure expressum; secl fundatur formaliter (ut sic dicam) in carentia certe in eo canone expressum est, et quam- membri, sed praedicto impedimento, ut ex vis ibi sit sermo de Episcopo, tamen sub illo dict. cap. constat, et ex cap. Presbyter, de comprehenditur presbyter, juxta modum lo- Cleric. segrot., ibi.: Quia nec secure propter quendi Pauli, I ad Timoth., eo tempore usita- debilitatem, nec sine scandalo propter defor- tum. At vero caecitas superveniens sacerdoti mitatem membri hoc fieri posse confidimus. impediet quidem celebrationem, non vero Ibi enim duse illfe rationes afferuntur, quia absolutionem a peccatis, et e contrario sur- in eo casu concurrebant, non quia ambae ditas moraliter impediet minislerium confes- simul necessarias sint; quselibet enim earum sionis (loquitur enim de omnino surdo, non per se sufficit. Quin potius haec ratio impedi- de surdastro), non tamen impediet ministe- menli adeo est intrinseca et necessaria, ut rium celebrandi, quia non est simpliciter videatur esse potius ex naturali lege, quam necessarium, ut sacerdos audiat ministrum canonica, et ideo non pertinere proprie ad respondere; satis enim est, quod moraliler irregularitates. Nihilominus tamen est pro- sit certus illum respondere, quod signis etiam pria irregularitas, primo, quia non solum et oculis potest aliquo modo percipere. Unde impedit. quando est manifesta impossibilitas, etiam fit, posse sacerdotem impeditum dicto sed etian -.uando est tanta debilitas, ut possit modo ad celebrandum, in diaconalu, vel sub- esse morule periculum in debito usu. Se- diaconatu solemniter ministrare, tum a pari- cundo, quia impotentia unius, vel alterius tate rationis, vel etiam a fortiori, tum eiiam usus non ita reddit personam incapacem ex quia ha)c omnia comprehenduntur subofficiis sola rei natura, ut nec valide, nec licite Ordo sacerdotalibus. Et ad hoc etiam citari solet recipi possit; nam idem Ordo potest habere cap. Significavit, de Corpore vitiat. Sed in plures actus, et defectus membri potest im- casu illius textus irregularitas revera fuit pedire unum et non alium, unde, seclusa contracta ex culpa se abscindendi; et ideo ab irregularitate, posset Ordo accipi saltem usu omnium Ordinum impediebat. Concedit propter alterum actum. At vero talis est heec autem Ponlife-v Episcopo potestatem dispen- jrregularitas, quando antecedit Ordinum sus- sandi in usu sacerdotalis officii absque allaris ceplionem, ut omnino impediat receptionem ministerio. Inde vero sumitur argumentum a 870 DISP. LT. DE IftRfiCTJtAtAtfAflfeOS TX DEFECTU PERSONALT INCULPARiLL fortiori, quando irregularitas est in causa in- Evangelica, dist. 55, qui textus loquitur de eulpabili, non impedire sacerdotem ab nsu eo, qui caret oculo, de quo etiam loquitur inferiorumOrdinum, si alias decenter, et suf- Gloss., in cap. 2 de Verb. significat., in 6, ficienter fieri possit. Quae omnia communiter potest autem quis esse caecus ex uno oculoi recepta sunt; neque ullam habent difficulta- et non carere illo; et tunc non semper est tem, nisi in explicando, qunndo et quomodo irregularis, sed cum praedicta distinclione. judicanduui sit defeclum membri sufficienter Imo addit Navarrus, si quis carens visiva impedire, vel ratione scandali, vel ratione virtute in oculo sinistro, tanta polleat virtute impossibilitalis; sed hoc magis potest ipso in dextro, ut sine deformi faciei conversione facto et usu perpendi, quum aliqua certa re- possit legere canonem, non esse irregularem, gula, ut dixit Glossa in cap. Presbyterum, quia cessat fundamentum irregularitatis. de Cieric. cegrot., argument. text. in cap. Quod certissimum est, quando talis defectus Apostolicse, de Donat. Est ergo necessarium subvenit post ordinationem; quando vero prudens arbitrium juxta ea, quae in puncto antecedit, est etiam practice probabilis sen- sequenti dicemus. tenlia, quamvis tunc maturiori judicio, et 44. De irregularitate ex notabili deformi- prudentia animadvertere oportet, ut virtus tate corporis. — Quarto contrahitur haec alterius oculi, et firma sit, et sufficiens ad irregularitas ex qualibet notabili deformitate illam deformitatem tollendam in lectione corporis, aut membrorum ejus, licet sit sine canonis. mutilatione membri, aut partis ejus, vel sine 16. Et per haec judicandum est de cseteris ulla eegritudine, aut proprio morbo. Haec est deformitatibus faciei, membrorum aut sen- etiam communis resolulio cum D. Thom., suum; de quibus in particulari dicere esset in 4, dist. 25, quaest. 4, art. 2, quaest. 4, inutile, cum in particulari hoc semper pen- quae sumitur ex cap. 4 et ult. de Corpore deat ex prudenti arbitrio; videri tamen pos- •vitiat., per argumenlum a contrario; directe sunt, quae late prosequitur Maiol., lib. I, a vero ex cap. 2 ejusdem tituli, ubi commit- cap. 13, ad 26. Solum potest quaeri, ad quem titur Episcopo cum consilio suffraganeorum pertineat hoc arbitrium. Et communis reso- judicium vel dispensalio in irregularitate lutio est pertinere ad Episcopum, argument. orta ex oculi macula, quod non poterat esse cap. 2 de Corpore vitiat., ubi id notant Doc- nisi ratione deformitatis, quia agebatur de tores. Est autem considerandum ibi committi quadam electione ad Episcopatum, cujus ad- similem causam Archiepiscopo cum consilio ministrationi non poterat macula impedimen- suffraganeorum. Sed hoc ideo fuisse videtur, tum afferre, sed deformitatem. Et additur quia agebatur de electione ad Episcopatum, ibi, coucessionem factam esse ex maxima quae ad Papam, vel ex commissione ad Ar- dispensatione, quo indicatur, talem maculam, chiepiscopum spectat. Inde tamen cum pro- si deformitatem causet, magnam inducere portione colligimus, judicium hoc pertinere irregularitatem, et non committi alteri, nisi ad Praelatum, qui vel Ordines confert, ut ex dispensalione Pontificis. Idem colligitur ex volunt Sylvest. et Navarr. supra, vel saltoiu decrelis, disl. 25. dimissorias litteras concedere potest ad Ordi- 45. Casus resolvitur. — Hinc est etiam nes recipiendos, ut voluit Angel., verb. Corp. communis resolutio, eum, qui caret virtute vitiat., num. 5. Quod Hcet Sylvester rejiciat videndi in solo oculo dextro, si nec oculo excongruentia p'iiIosophica,mihi placet, quin caret, nec exterius apparet deformitas, non talis Praelatus habet jurisdictionem Episcopi, esse irregularem; si autem simili modo ca- ad quam magis hoc pertinet, quam ad cha- reat videndi virtute in sinistro, esse irregu- racterem. Verum est semper esse liberum larem, quia licet absolule non reddat faciem Episcopo, qui daturus est Ordines, admittere deformem , facit tamen, ut ipse actus cele- vel rejicere lale arbitrium. brandi seu legendi canonem cum quadam deformitate fiat; propler quod oculus si- De irrcgularitate proveniente ex morbo nister oculus canonis vocari solet Romano corporis. slilo. lta Navarr. , cap. 27, num. 190; et Burgas., 5 de Irregul., tit. de Corpore vitiat., 47. Quinlo potest h;cc irregularitas oriri ex num. 4;Sylvest. vero, verb. Corpore vitiatus, morbo corporis, qui licet non deformet illud, num. 5, ait, caccum lantum ex uno oculo nec mutilet, infert tamen debilitatem virium, esse irregularem, referens Archid. ex cap. Si aut gravcm deformitutein perpetuam et mo- SECT. TTT. m WHEOOtAWTAtB EX DEFECTU LiBEP.TATIS. 571 rnlifer incnrabilem in usu Ordinum. Haec judicium erit penes Episcopum, juxta supra etiam regula communis esl Doctorum, ut vi- dicta, non aulem dispensalio, si semel irre- dere licet in Maiolo, lib. 2, cap. 18 et 19; gularitas supponatur; haec enim ad solun» Navarro, num. 199 et 200; Covarr., in Cle- Papam spectat jure commuui, ut est commu- mentin. Si furiosus, part. 1, in princip. n. 5. nior opinio Innocentii et aliorum, quos rele- Etsumiturex D. Thom., 3 part., quaest. 82, runt et sequuntur Navarrus et Covarruvias art. ullim., et ex cap. ultim., dist. 85, et ex supra, et generaliter verum habet de tota hac aliis juribus citatis, deCorpore vitiatis, et de irregularitate, quae ex aliquo vilio corporis Cleric. a?grot., et dist. 55. Et ratio etiam est contrahitur. eadem. Nam fundamenlum hujus irregulari- tatis est, vel deformitas, vel debilitas; quod SECTIO III. ergo haec proveniant ex defeclu membri, vel ex defectu salutis, vel alia simili causa, non ^ ex defectibus J3™01™ temporaUum contrahatut 7 flHTim irrofm upilns variat rationem irrecularilatis. Postulatur aliqua irregularitas. cl autem, ut talis morbus incurabilis censealur, 1. De irregularitate ex servitute prove- quia non quaelibet infirmitas statim facit niente. — Inter haec bona primo loco numerari hominem irregularem , quia hoc nullo jure posset fama; sed quia vera infamia ex delicto fundatur; nam infirmitas, quaecurari potest, nascitur, ideo irregularilas illa cum irregula- simpliciter non vocatur in jure vitium corpo- ritatibus ex delicto supra conjuncta fuit. Pri- ris, ut explicatur in 1. Inter stuprum, ff. de mum ergo bonum, quod hic considerandum Verb. signific. Nec propter aegritudinem ab- occurrit, est libertas, quatenusservituti oppo- solute fertur alicubi irregularitas, sed solum nitur, juxta illud ad Gal. 4 : Jam non sumus propter deformitatem vel impedimentum per- ancillse filii, sed liberge; et 1 ad Cor. 13 : Sive petuum. Verum quidem est, actualem infir- servi sive liberi. Defectus ergo hujus boni mitatem afferre actuale impedimentum quam- servitus appellatur et irregularitatem inducit, diu durat; est tamen potiusfacti quam juris, ex multis decreiis, dist. 54, aprinc.,etextoto nisi actu inducat deformitatem vel periculum titulo de Servis uon ordinandis, et habetur in in usu Ordinis; nam pro tunc jam erit impe- Aulh. Si servus, cap. de Episcop. et cleric. dimentum canonicum, quamdiu duraverit. Tradunt Theologi, in 4, d. 25; ibi D. Thom. 18. Reliqua de hujusmodi morbo eodem quaest. 2, art. 2, quaest. 1; Richard., Palud., modo expedienda sunt, quo de caeteris dictum et reliqui; Antonin., 3 part., tit. 28, can. 6* est. Nam quando hic defectus antecedit ordi- Sylvester et alii Summist., verb. Servus, et nationem, omnino impedit illam, si totale verb. Irregularitas; Navarr., c. 27, n. 204* afferat impedimentum et non per intervalla Maiol., lib. 1, c. 35; Salzed., in Pract., c. 19 temporum, ut latius Maiol., lib. 2, cap. 22. et alii. Congruentia redditur a D. Thom., quia Quando vero subsequitur, impedit usum, non per ordinationem quis mancipatur Ecclesias- omnino, sed quantum ad actum repugnantem ticis ministeriis; sed servus non potest hoc tali morbo. Quod intelligo hic esse verum, modo seipsum mancipare; ergo non potest eliamsi morbus propria culpa conlraclus sit, ordinari. Minor patet, quia nemo potest dare in quo differt a mutilatione, quia de hoc nihil alteri, quod suum non est; at servus non est est in jure expressum, sicut de causa mulila- suus, necdominus suorum operum : ergo, etc. tionis. Idem fere est cum proportione dicen- Quae ratio insinuata est a Leone I, epist. 1, in dum de tali irregularitate in ordine ad bene- c. 1 , dist. 54, dicente : Debet esse immunis ab ficia. Nam sic aegrotus est irregularis ad aliis, qui divinx militise est aggregandus, ut beneficium curatum de novo suscipiendum; a castris dominicis, quibus nornen ejus scribi- ad simplex enim non ita, si jam sit clericus, tur, nullis necessitatis vinculis abstrahatur. ut inde sustentelur. At vero si aegritudo 2. In qua ratione animadvertere licet, sa- supervenit post beneficium oblentum, non cros canones non considerasse in servo igno- privat illo, ut colligitur ex cap. ult. de Cleric. bilitatem illam, quae esse videtur in vili con- €egrot., et cap. De rectoribus, eodem litulo. ditione servi, ut ratione illius hanc irregula- Neque oppositum dicitur in cap. Tua, eodem ritatem imponerent, quamvis possent lllam titulo, quidquid ibi Glossa dicat, et 7,q. 1, in considerare. Nam D. Thom. supra dixit, q. 3 princip.; removetur enim ab actuali ministe- et 4, in homine ordinando requiritur ex qua- rio, non autem privatur beneficio. Denique, dam decentia claritas quaedam propter emi- quando dubium fuerit de qualitate morbi, nentiam illius status; huic autem claritali 573 DISP. LI. DE tRREGULAMTATJBUS EX DEFECTU PERSONALI INCULPABILl. non minus vidotur repugnare servitus, quam priis dominis legitimam libertatem consequan- illegitima origo, vel infamia et similia. Nihilo- tur, cujus libertatis charta in ambone publice minus canones nullam hujus rei rationem legatur, et eodem modo loquuntur alia jura, habuisse videntur, quia illa conditio, licet de Servis non ordinandis. Imo additur in vilis appareat, omnino pertinet ad bona vel c. Quicumque, d. 54, ex Concilio Toletano IV, mala fortunae, et nullam connexionem habet cap. 72, alias 73, necessarium esse, ut talis cum pravis moribus, sicut habet infamia aut manumissio absoluta praecedat, id est, non defectus natalium. Et ideo per se non cen- retento obsequio a dominis; nam qui adhuc setur afferre indecentiam sacris Ordinibus, patroni servitute tenentur obnoxii,nullatenus si impedimentum non afferat. Hoc ergo sunt ad Ecclesiasticum Ordinem promovendi. solum decreta considerarunt, et ex una parte Per quse verba explicantur illa duo canonis rationem justiliae respeclu domini, et ex alia Apostolorum, liberaverint,domibusemiserint* religionis causam in ministeriis sacris obser- In contrarium vero est, quia alia jura et com- vari voluerunt. Quae omnia confirmat optime muniter auctores dicunt, si servus ordinetur can. 84 Apostolorum, dicens : Servosin clerum de licentia domini, manere liberum; ergo ne- provehi sine voluntate dominorum non per- cesse non est, ut manumissio antecedat. mittimus ad eorum, qui possident, molestiam, Alioqui sequeretur, facta prius manumissione, domorwm enim eversionem talia efficiunt; si quamvis postea non sequeretur ordinatio, guando autem dignus servus sit, qui ad gra- servum manere liberum, quod esset in frau- dum eligatur, qualis noster quoque Onesimus dem domini. Respondeo , quaestionem non visus est, et domini concesserint, ac liberave- esse magni momenti. Ut enim res licite et rint, et domibus emiserint, fiat. De quo One- legitime fiat, necesse est, ut expressa manu- simo dixit Paulus, epist. ad Philem.: Utillum missio aliquo modo antecedat, quia ita jura reciperes, jam non servum, sed pro servo cha- disponunt, et ad tollendas fraudes et lites ita rissimum fratrem. expedit. Non oportet autem, ut illa manumis- 3. Servitus non inducit irregularitatem nisi sio sit absoluta, ita ut effectum habeat anle quamdiu durat. — Atque hinc colligitur, ser- ordinationem, sed conditionata, ita ut in ipsa vitutem non inducere irregularitatem abso- ordinatione suum incipiat habereeffectum. Et lule perpetuam, sed quamdiu durat et domi- ita utrumque verum est, et manumissionem nus non consentit. Hoc aperte constat ex debere antecedere, etlibertatem perOrdinem citato canone et ex aliis decretis. Quocirca, ipso facto comparari. quacumque ratione servus redimatur et a 5. Ulterius vero addendum est, ad conse- servitute liberetur, desinit esse irregularis quendam libertatem per ordiuationem suffi- absque alia dispensatione, quia ablatum est cere qualemcumque licentiam domiui, etiam fundamentum hujus irregularitatis, et ex sola tacitam. Quod docent citati auctores et est praecedenti servitute non relinquitur macula satis expressum, dist. 64, in cap. Si servus vel indecentia moralis, quae a Iege considerata sciente et non contradicente domino, in clerum sit ad irregularilatem inducendam. Dico au- fuit ordinatus, ex hoc ipso, quod constitutus tem, exsolaservitute, quiaillampraecisenunc est liber, et ingenuus erit. Ex quibus verbis consideramus; solet autem cum illa conjungi facile explicatur aliud, quod hic interrogari recens conversio ad fidem, ex qua nascitur poterat, de qua, scilicet, ordinatione hoc in- alia neophytorum irregularitas jam tractata, telligendum sit, an de sacra, vel quaelibet mi- quae manebit etiam ablata servitute. Rursus nor sufficiat. Dicendum est enim, quamlibet durante servitute, potest servus ordinari de sufficere, etiarn primam tonsuram; hancenim licentia et voluntale domini, ut constat ex vim habent illa verba : In clerum fuerit ordi- citatis textibus et docent dicti auctores; per natus seu constitutus, ut statim declaratur; talem autem ordinationem manebit ordinatus nam per primam tonsuram uuusquisque in a servitule liber, ut iidem auctores docent. clero constituitur. Et ratio est, quia ex tunc 4. Quid si servus ordinetur et posteama- talis persona dicatur et consecratur divinis numittatur. — Circa hoc autem dubitari obsequiis, et ideo accedente voluntate domini, potest, an oporteat manumissionem antece- jus vel interpretatur, vel efficit, ut per eam dere ordinalionem, velsufficiat per ordinalio- libertas concedatur, quia res Deo dicata non nem ipso facto fieri. Nam dict. canon. Aposto- debet humanis servitiis manere mancipata, lorum postulare videtur, ut antecedat; et juxta reg. Semel, de Regul. jur., in 6. clariusc. Nulli, d. 54 : Nisiprius, inquit, apro- 6. An manumissio debeat esse omnino libcra. SECT. ni. DE IRREGULARITATE EX DEFECTO LIBERTATIS. 573 — Occurrit auteni ulterius inquirendum, an tam gravis obligatio, nec sub tam gravi con- oporleat hanc manumissionem esse liberam dilione, ut colligitur ex dict. cap. Quicumque, omninn, utinsinuatur in dict. c. Quicumque, et ex cap. ult. ibid. Nam hac ratione liberti vel sufficiat facta sub onere alicujus servitii, prohibebantur ordinari viventibus et invitis vel offieii domino impendendi. Sunt enim in dominis, quia semper manebant illis ita ob- hoc diversae opiniones, ut refert Turrecrem. noxii, ut si quidpiam contra patronum com- j ibi. Nam quidam propter illum textum putant mitterent, in eorum servitutem redigerentur, necessariam esse manumissionem ita absolu- juxta civilia jura. Potestque congrua ratio tam, ut non possit dominus sibi reservare differentiae reddi;nam respectuEcclesiaenulla aliquod obsequium, vel spirituale, vel corpo- indecentia est, quod clericus obnoxius maneat rale, vel positivum faciendi hoc aut illud, vel ad quaelibet officia praestanda, qua3 alias non negativum non faciendi, v. gr., non accu- sunt indecentia statui clericali, quia illa om- snndi, non damnificandi ipsum dominum, etc. nia obsequia Eeclesiae praeslila quodammodo Alii vero putant posse dominum reservare spiritualia sunt. Secus vero est, quando talis obsequium saliem spirituale, et corporale ne- obligatio manet respectu privatae personae, galivum, id est, manumittere servum sub ea quia magis repugnatprivilegio clericali, juxta conditione, ut post ordinationem obligatus cap. 1, dist. 54, minusque decet, factum cle- maueat, velad cantandum, vel ministrandum ricum, servum fieri privatae personae, quam in sua capella, vel ad non inferendum sibi Ecclesiae. De qua re legi possunt plura apud aliquod nocumenlum, vel aliquid simile. Hoc Maiol., lib. 4, cap. 36; ad praxim enim non enim videtur supponi clare in cap. Nullus, de est admodum necessaria vel utilis Servis non ordin., ubi dicitur, Si quisservum 8. Resolutio. — Existimo ergo manumissio- suum libertate donatum, fecerit presbyterum nem, quae ad Ordines fit, si absolute et sim- ordinari, et ille postea in superbiam elatus, pliciter fiat, nullam includere conditionem, domino suo canonicas horas psallere noluerit, saltem sub obligatione jusliliae. Hoc enim mihi apud Episcopum accusatum degradari debere. probat dict. cap. Quicumque, cum cap. 1 et Quod profecto non praeciperetur propter so- 2, dist. 54, et cap. 4 de Servis non ordin. Imo lam ingratitudinem; supponitur ergo casus, in cap. Eo libentius, eodem titulo, hoc exten- inquoex justitia talis obligatio maneat. Unde ditur ad servos ab Ecclesiis manumissos. Glossa et ibi Doctores ex eo textu colligunt, Nihilominus tamen non repugnat in ipsa posse dominum imponere spirituales operas manumissione conditionem apponi statui cle- servo, quem ad Ordines manumittit. Imo ricali non repugnantem, qualis de operibus multi etiam addunt, quamvis haec condilio spiritualibus, vel etiam de officiis privativis, non exprimatur, ex ipsa declaratione juris seu potius de non praestandis officiis justitiae subintelligi et relinqui hanc obligationem sal- aut gratitudini repugnantibus. Ita Turrecr. tem ad spirituales operas. Hac tamen inter- supra, cum aliis ex dict. cap. Nullus, et veniente differentia, quod quando deducitur argument. cap. 2 de Condit. apposit. Qui in pactum, potest illa etiam pcenalis conditio etiam docent, ad hoc non esse necessarium adjungi, ut si obligationem non impleverit, Episcopi consensum, quia nulloin jure postu- post degradationem in servitutem redigatur; latur. Quod etiam tenet Abbas in dict. cap. si autem hoc non sit in pactum deductum, Nullus. licetpuniripossitpropter ingratitudinem,non 9. Hinc mihi probabilius est, quandocum- tamen in servitutem reduci. Ita fere Panorm. que dominus facit facultatem servo susci- ibi. piendi Ordines, sive expressam, sive tacitam, 7. Secunda opinio. — Alii distinctione utun- manumissionem esse absolutam ex vi ipsius tur inter servos Ecclesiae et privatarum per- ordinationis, quia nulla conditio apposita est. sonarum; nam priores etiamsi manumittan- Unde a fortiori fit, quod quamvis libertus tur et ordinentur, obligati manent ipso jure etiam sit irregularis juxta dict. cap. ultim., ad honesta Ecclesiee servitia, non solum spi- dist. 54, quia quodammodo et quasi ex parte rilualia, sed etiam circa alia negotia, quae retinet servitutem juxta proprietatem juris clericum non dedecent; quae si facere renue- civilis, si tamen sciente patrono et consen- rint, in servitutem rediguntur, juxta c. Dia- tiente, ordinetur, ex tunc desinere esse liber- coni, 42, qusest. 2, et cap. Qui ex familiis, tum quoad viles conditiones et obligationes dist. 54, ubi Glossa id advertit. Respectu ejus, et incipere esse absolute liberatum seu vero pnrlicularium dominorum non manet nianumissum, quod plane sequitur ex priori 574 DISP. LI. DE IRREGULARITATIBUS EX DEFECTU PERSONALl INCULPABILI. resolutione, quia illa facultas censetur esse id Glossa notat, et Panomit., in cap 2 de tahs, ut omnino auferat fundamentum hujus Servis non ordin. Et idem sumilur ex cap irregular.tal.s. Hoc tamen non impedit, quo- Per venerabilem, vers. Prxterea, Qui filii m.nus hujusmod. clericus ex gratitudine te- sint legitimi. De subdiaconatu vero res vidcri neatur debita obsequia honoris et reverentiae potest dubia, quia in prsedicto cap. Si servus manumisson exh.bere. Non tamen opinor, solum diaconi, et presbyteri mentio fif el propter solam ingratitudinem, nisi injuriam ideo in lib. 6, tit. 22, partita 4 dicitur etiam mcludat, posse tam graviter puniri, ut etiam servum ordinatum usque ad subdia- degradelur vel deponatur. Sed hoc magis ad conatum, inscio domino, posse a domino in ITnT ; Pertmel- , servilutern revocari ; nam eodem modo censet 10. Dubitalio. - Prima conclusio. - Se- il!a lex de subdiacono, quo de minoribus Or- cunda conclusio. - Objectio. - Solvitur. - dinibus. Quod fortasse procedere poterat jure bed qmd, si servus, non obstante irrcgulari- antiquo, quando subdiaconatus non reputa- tate, inscio dommo ordinelur. Respondeo batur Ordo sacer, quia non habebat votum in pr.mis, illum manere ordmalum, quia continentice annexum, nec reddebathominem serv.tus non est incapacitas, sed propria irre- ad matrimonium inhabilem. Favebatque cap gulantas. Deinde, si tantum sit ordinatus Ex antiquis, dist. 54, ibi : Reliqua vero nnnor.bus Ord.nibus, nullo modo a servitute officia, nam sub hac universalitate sub- l.beratur, nec s.mpiiciter, nec sub conditione diaconatus comprehendebatur. Nunc vero al.qua. Ita docent omnes et sumitur ex c. 2 subdiaconatus est sacer Ordo, ideoque quoad deServis non ord.n, m quo absolute sermo hocaequiparatur nuncdiaconatui, utexpresse est de Ordinibus seu grad.bus Ecclesiasticis. disponit Alexander III, in cap M.ramur, de Tamen saltem quoad Ordines minores abso- Servis non ordin. Qua^ret vero aliauis ute et s.ne ulla restrictione ab omnibus in- quando ordinatio tanlum est in minoribus' tell.g.tur, quia quoad hanc parlem nullo alio an obligatio reddendi duplicem satisfactio- jure restringilur, et idem probat c. 2, d. 54. nem domino, id est, duos servos aaquales, vel Polest tamen objici, qu.a res semel consecrata duplicatum pretium, sit in conscienlia et Deo, et.ams. mjuste et contra voluntatem do- juslilia. Videtur enim ex vi iuslitia3 salis esse mmi consecrata sit, non debet domino resti- reddere aaquivalens, reliquum autem perti- tui, juxta sententiam Gregorii in cap. Compe- nere ad pocnam per legem impositam quaa rnnus, 14, quaost. 6, et reg. Semel Deo, de non obligat, donec per judicis sentent.am quis lleg.juns,.nO.Respondelurprimo,dictajura condemnelur, et eam poenam solvereco-atur loqu. de rebus inanimatis, in quibus non est Et idco in dict. c. Per venerabilem solu.n dolus, etahas possunt facile compensari; in dicitur ordinatorem teneridominosatisf-.cere hom.ne vero qu. ordinatur, est fraus, quae Respondelur nihilominus, teneri Episcopum Don debet ilh patrocinari, quoad fieri possit. ex vi pra^diclaa legis absque alia sentenlia Item inre inan.mata consecratio est mere condemnatoria ad reddendum duplicatum materiahs et superficialis (ut aiunt Jurista^; pretium pro servo, neque aliter illum liberari consecratio vero, qua3 fit per ordinationem, a servitute, nec dominum teneri aut co«i mag>s est m anima. Ita fere Sylvest, verb. posse ad dimittendum servum, nisi adimpleta Servilus, num. 6, m fme, et Gloss, in dict. illa conditione. Et ratio est, quia ita per le- oap Compenmus, et in cap. Frequens, d. 54. gem dispositum est. Unde sicut ex vi illius Addo insuper, consecrationem qua, per ordi- legis dominus cogitur dimittere servum, etiam nat.onem f.l, non consummari perfecte usque si contra juslitiam, et volunlatem eius ordi- ad sacerdot.um et in solis minoribus esse natus sit, ita eliam condilio a \eae nosita in valde .mperfectam, adeo ut clerici in minori- favorem ejus implenda est, alias non polest l)us consl.tut. facile ad sccularia negotia legitime compelli. Unde sumiiur etiam con transferantur, et ideo etiam in hoc casu facile gruentia illius legis, quee non est quoad hanc propter mjustit.am lex canonica hoc permisit. partem mere poenalis, sed in rerum ajquit ile 11. Tertia conclusw. - Dubium. - Re- fundata; nam dominus in eo casu non solum solvitur. — Tert.o s. usque ad diaconatum, amittit servum, sed etiam obligatur per actio- vel supra ord.netur cum scientia Episcopi nem injuriosam ad redimendum illum auaa ord,nant.s, hber efficitur; tenetur autem Epi- obl.galio virtute quidem legis juste iit iu iavo- scopus cum domino dupliei s:,tisf;,,iiono com- rcm religionis ct Oidinis sacri; lamen nuii pensarejuxtac.Siseryusabsentejd.S/^ubi ha3C obligatio etiam est pretio rcstiinabilis SECT. III. DE mnECPURlTATE EX DEFECTU LIBERTATIS. 1575 voluit lex eliam illam compensari, quod fit uniusanni. Et quando talis clericus in servi- pretio duplicato soluto; cap. ergo Per vene- tutem redigilur, non solum manet privatus rabilem, intelligendum est de satisfactione usu Ordinum, sed etiam exutus privilegio per legem statula. clericali, ut apertc dicitur in dicto cap. Ex 12. Quarta conclusio. — Interrogationi fit antiquis, et ibidem Glossa advertit. At vero, satis. — Quarto, si Episcopus ignorans con- si talis servus ordinatus sit sacerdos, non ditionem servitutis servum in sacris ordinet, reducitur in servitutem, etiamsi domino inte- tenebuntur ad eam satisfaclionem faciendam, gra satisfactio fieri non possit; sed solum qui eum ad ordinationem induxerunt, vel cogitur amiltere peculium suum, et domino rogando, vel falsum testimonium ferendo. Ita reddere, utin dicto cap. Ex antiquis, habetur. disponitur in dicto cap. Si servus absente, Quod si peculium non habuerit, iatisfaeiet, quia jura maxime detestantur hanc injuriam si in proprio sacerdotali ministerio, domino quse dominis fit, abstrahendo servos a debito suo ministret aut celebret; et ad hoc poterit opere persolvendo. Et ideo in Goncilio Grana- obligari, juxta cap. Frequens, dist. 54. Quod tens., cap. 3, analhemate feriuntur, qui pree- factum est, tum in reverentiam sacerdotii; texlu religionis hoc crimen commiltunt. Sed tum etiam quia illud ministerium estaltius et quid, si etiam illi non sint in culpo, sed bona utilius domino, et ideo in re ipsa non graviter fide et cum ignorantia probabili id fecerint? lsedilur, quamvis propter excellentiam mi- Respondetur, in eo casu ipsummet servum nisterii id non fiat per modum compensatio- ordinatum teneri ad eamdem satisfaclionem nis, quia res temporalis non potest per spiri- faciendam, vel saltem ad reddendum per se tualem redimi. vicarium, ut dicitur in c. Ex antiquis, d. 54. 13. Ultimo dubitari in hoc poterat, de Quod si nec talem satisfactionem facere possit, quibus servis intelligenda sit ha3C irregulari- in hoc jura distinguunt inter presbylerum, et ritas. Sunt enim quidam servi propriissime inferiores. Nam diaconus vel subdiaconus in dicti, alii vero sunt servi adscriptitii, vel ori- eD casu rediguntur in servitutem, ut dicitur ginarii, aut conventionales, prout late distin- an dicto cap. Ex antiquis, et tacite confirma- guit et declarat Hostiensis in Summa, tit. de lur in dicto cap Miramur, de Servis nou Natis ex venlre libero; Sylvester, verb. Ser- «rdin., et docent Panormitanus, et alii in vitus, etMaiolus, lib. 1, cap. 35. Quia vero hi cap. 2, de Servis non ordin.; et Antonin., 3 varii modi servitutum jam vere in usu non part., tit. 28, cap. 6, § 6; Navarr., Sylvest., sunt, ideo in eis declarandis et distinguendis Maiol., et alii locis citatis. Et hoc modo intel- immorari nonest necesse. Et regula generalis ligcndum est dictum cap. 2 de Servis non sit, omnem servitutem, undecumque trahat ordin., et c. De servorum, dist. 54. Et ralio vel nomen, vel originem, inducere hanc irre- est, quia talis servus supponitur perdolum et gularilalem. Ita enim expresse definit Leo fraudem injuriam facere domino; et, ideo Papa, ep. 1, c. 4, et Gelasius, ep. 1, c. 16, et licet in favorem Ordinis ei concedatur, ut sa- habetur in c. Generalis, ct c. Admittuntur, tisfnctione facta redimi possit, tamen sine tali d. 54, ubi expressa mentio fit de servis origina- salisfactione hoc jura non concesserunt, quia riis et similibus, et notat Glossa in c. 2 de Ju- cum nondum ad sacra ipsa mysteria per- dteis,quamvisinillo textu hujusmodioriginn- agenda ordinatus sit, non est adeo necessaria rii seu coloni servi liberi dicantur. Quod ve- ingenuitas seu libertas talis personse, ut non intelligendum est de his colonis, qui non traj obslanle injuria et gravi nocumento domini, huntobligationem culturaeexserviliorigineet concedenda fuerit. Oportet autem, utdominus pacto suorum prsedecessorum cum dominis, intra annum, postquam sciverit ordinationem de quibus in 1. Originarius, et 1. Colonos, servi,illum repetat, etexc. Si servusscierue, cum similibus, G. de Agricolis et cens., dist. 54, Glossa ibi, et Innecentio, in cap. 2, 1. 11, vel intelligitur de libertate quoad alios de Servis non ordin., n. 5, et aliis cilatis. actus, non vero quoad ordinationem, ut ibi Nam si post scientiam per annum dissimula- Glossa declarat. Addo denique, quod licet verit, censetur consentire, et servum manu- interdum hsec obligatio non sufficiat ad ser- mittere. Quo fit, ut servus sic ordinatus vitutem inducendam, et consequenter neque rregularis maneat ad usum talium Ordinum, ad irregularitatem, de qua agimus, sufficit idonec vel domiuo satisfactum sit, vel ipse tamen ad aliam, de qua in sequenti puncto dominus consensum suum prsebeat, aut ex- dicemus. presse, aut per scientiam et tolerantiam 576 DISP. LI. DE IRREGULARITATIBUS EX DEFECTU PERSONALI INCULPABILL Deirregularitateexobligatwneadratiocinia. officiura voluntarie relinquatur, manere po- test obligatio ad rationem reddendam. Quse 44. Conclusio. — Secundo igifcur incurritur ratio interdum redditur de ipsis actionibus, irregularitas ex defectu propriae Iibertatis, an justse ferint, etc, interdum vero de pecu- provenientis ex cbligatione ad actiones huma- niis aut aliis rebus sequivalentibus. nas et politicas exercendas. Qui defectus in 16. Dubium resolvitur quoad priorem obli- jure appellatur obligatio ad raliocinia, juxta gationem. — Quantum spectat ad priorem Rubricam de Obligatis ad ratiocinia non obligationem, certum est, illa durante, esse ordin. Est ergo certum hanc obligationem ad hominem irregularem ad Ordines suscipien- ratiocinia inducere irregularilatem, ex cap. dos, quod in superioribus tactum est trac- unic, in diet. tit., et d. 54, cap. 3. Est enim tando de defectu lenitatis. et habetur d. 51, illa obligatio vincttlum quoddam temporale quatuor primis cap.; Sylvest., verb. Curia- reddens hominem valde impeditum ad Eccle- les, etalii. Statim vero occurrere potest prac- siastica ministeria, et ideo merito a jure re- tica difficultas, nam videmus in curiisprinci- putatum est sufficiens ad removendum homi- pum et regutn clericos esseordinariosjudices nem ab ordinatione. Atque ita docent Theo- causarum civilium et huic muneri esse depu- logi, in 4, dist. 25. Ubi D. Thom., quaest. 2, tatos, nec propterea censeri irregulares, vei art. 2, quaest. 1, cum de servis dixisset, sub- ad usum Ordinum, vel ad promotionem ad dit tantum heec verba : Et similis ratio est de superiores, etiam durante tali munere; et omnibus, qui suntaliis obligati, ut ratiociniis tamen ministerium illud non minus implicat detenti, et hujusmodi personse. Latius id trac- negotiis secularibus quam officium advocati et tant Jurisperiti super dicta jura; Summistee, similia. Respondetur, communiter Doctores verb. Ratiocinium, et verb. Ordo, et verb. excipere ab hac regula consiliarios princi- lrregularitas ; Paulus Burgasius, de Irregul., pum, ut videre licet in Panormitano in cap. 5part., tit. de hac re; Maiolus, lib. 2, cap. 5 Sed nec, Ne clerici vel monachi, et in cap. et41; Bernard. Diaz, in Pract., c. 20. Clericis, eodem titulo, ubi idem sentit Joan. 45. Quid intelligatur per hanc obligatio- Andreas; idem Panormit., in cap. Non est, de nem. — Duplex obligatio ad hoc ratiocinium. Voto; Decius, Baldus, quos referunt et se- — Exponendum vero superest primo, quid quuntur Bernardus Diazet Salzedo, in Pract., intelligalur per obligationem ad ratiocinia; cap. 61 . Cui sententise favet etiam lex Hispa- riam in diclis textibus non aliter declaratur niee, partita 4, tit. 6, 1. 48, ubi Gregorius nisi per exempla, scilicet : Procuratores, ac- Lopez id advertit, citans ad hoc cap. In tores, executores, seu curatores pupillorum, Archiepiscopatu , de Raptoribus, ubi Papa seu tutores, Concilio Carthaginensi I, c. 8. Archiepiscopo concedit, quod ex commissione Existimo tamen non esse limitandam rem regis possit judieium in causis temporalibus hanc ad haec materialia exempla, sed sub illis ferre, extra judicium sanguinis. Adduci etiam comprehendiomnespublicasadministraliones solet cap. Non cst, de Voto, ibi : Consilium forenses et temporalium ae secularium rerum, et auxilium tuum sibi censerit hactenus pro- quae eodein modo implicant hominem negotiis fuisse. Qui textus et similes non videntur secularibus; nam fundamentum hujus irregu- convincere, quia aliud esse videtur, esse laritatis est obligatio ad haec secularia mini- judices ordinarios in publico regni tribunali, steria. Unde in c 2 et 3, d. 51, sub generali quod videtur prohibere in cap. Sed nec, et in nomine Curialium, qui causas agunt vel cap. Clericis, Ne clerici vel monachi, cum si- quibuslibet publicis functionibus occupantur, mihbus; aliud vero adesse regi ad ferendum hi omnes comprehenduntur. Sunt autem in consilium vel ex commissioue ejus vindicare his personis duae obligationes distinguendae. pauperum injurias, quae permittuntur in dic- Una est ad tales acliones seu ministeria per- tis capitulis et similibus. Nihilominus usu re- agenda, ad quoe obligantur ratione talis mu- ceptum est, sive ex concessione Pontiiicum, neris, et non durat nisi durante ipso munere. sive quia consuetudo ita interpretata est ipsa Alia obligatio est ad reddendam rationem jura, utclerici absque nota irregularitatis vel peracti muneris, quos saepe manet, etiam alterius impedimenti canonici possint esse munere relicto; nam, sicut durante munere, consiliarii regum in hujusmodi judiciis seu interdum exigitur ab homine ratio eorum, tribunalibus, in quibus de convcnienti regni quu: gessit in superiori teinpore, ila eliain, gubernalione et providentia, vel ad sunnnuin quamvis tempus ofiicii absolvatur, vel ipsum de civilibus causis agilur. Aut enim hoc ini- SECT. III. DE IRREGULARITATE EX DEFECTU LIBERTATIS. 577 nisterium non est judicatom adeo repugnans cinia reddenda ; nam, si hsec manet ex priori officio clencali, prasertim quando clericus minislerio, adhuc permanet irregnlaritas ut curam animarum, aut aliam specialem obli- constat ex dicto cap. unic. de Obli«atis'ad gationem ratione beneficii non habet, vel certe ratiocinia, ibi : Post deposita onera etreddita propter commune bonum regni aliquid de ratiocima; utrumque ergo compleri debet, ut rigorejunsrahacparteremissumestjideo- haec irregularitas cesset. Et in hoc etiam que hoc non est extendendum, sed quoad omnes Doctores conveniunt, quia est suffi- \TlTj h",Itanduin- cienter in dicto jure expressa, et quia ratio 17. Addendum vero est, quando adminis- et fundamentum hujus irregularitatis in eis tratio rerum temporalium est circa bona Ec- permanet, quamdiu rationem sui muneris non elesiastica, tunc obligationem ad talem admi- dederunt, quia semper manent obligati ratio- nistrationem non pertinere ad hanc irregu- cinio, et consequenter implicati negotiis secu- larilatem, quia illa administralionon censetur laribus, et expositi, ut possint a judicibus secularis, sed spiritualis qnodammodo et Ec- secularibus cogi et infamari, si fortasse dolus clesiastica, juxta cap. 1 Ne clerici vel mo- autfrausin ratiociniis inveniatur. Quaa ratio nachi, et notarunt Innocentius, Panormitan. ac decisio locum habet, sive ratiocinia sint et ahi, in cap. 1 de Obligalis ad ratiocinia; pecuniarum, sive de justitia servata in ipsis Sylvester, Maiolus et alii supra citati. Item actionibus ad tale munus pertinentibus. licet administratio sit temporalis , si tamen 19. An resolutio data de omni obligatione ex causa necessaria ad pietatem pertinente adratiocinia procedat.— Resolutio.— Difficul- suscipiatur, scilicet in favorem pauperum tas vero est, an hoc habeat locum in omni aut similium miserabilium personarum, jara administratione, et obligatione ad ratiocinia illud negolium non est mere seculare, neque quae ex illa resultat. Multi enim distinguen- alienum ab statu clericali, et ita simul cum dum putant de administratione vel publica priori conjungitur, in cap. 1, 21, quaest. 3, idest,bonorum reipublicas, velprivata,id estj et in cap. ult., 86 dist., et in cap. 1, 88 dist. circa privatam personam vel bona ejus. Nam Hoc autem maxime verum est, si accedat »n priori casu dicunt procedere re^ulam Episcopi licentia aut talis necessitas , quae positam indistincte; in posteriori autem pu- ex vi alicujus legis obligationem inducat, taut, deposito munere, etiam si quis maneat utin eisdem juribus significaiur, et notavit obligatus ad ratiocinia, posse ordinari, nisi Sylvester, et alii auctores. Qui maxime hoc dolus aut fraus ei objiciatur. Ita dislinguit explicant in administratione seu officio tuto- Glossa, verb. Iiatiocinia, dict. cap. 1 unic. de ris; nam per se quidem prohibitus est cleri- Obligatis ad ratiocin., quam ibi sequuntur cis, ut patet ex tota qusest. 3, caus. 21 , et ideo Abbas et alii communiter, ut patet ex citatis expresse numeratur in dict. cap. de Oblig. auctoribus, et favet cap. unic, dist. 53, ubi ad ratioc; nihilominus tamen ex causa pieta- solum fit mentio eorum, qui rationibus publi- tis suscipi potest a clerico, et ncn impediet cis reddendis sunt obligati. Mihi tamen aliter usum Ordinum. Et eadem ratione non impe- occurrit dicendum esse, considerata decisione dit Ordinis susceptionem, si judicio Episcopi dict. cap. de Obligatis ad ratiocinia. Aut pia administratio judicatur. Ctetera de his enim administratio talis est, ut illa retenta, personis obligatis ad hsec ministeria videri seu obligatione ad illam , persona maneat possunt lalissime in Maiolo, diclo c 5. irregularis, vel non. Quando administratio 18. Besolvitur dubium quoad posteriorem ipsa retenta non inducit irregularitatem, obligationem. — Atvero,sihujusmodi personae obligatio etiam ad ratiocinia, quee ex illa, officiumdimiltantetobligalioneliberenlur, vel sive retenta, sive deposita resultat, non in- quia lapsu temporis finita est, vel ex conven- ducet irregularitatem , sive ratiocinia sint tionepartium, velexfacultatesuperioris, jam publica, sive privata, ut si fuit ceconomus tunc ex hac parte tolletur irregularilas, ut in Ecclesias, vel sifuit tutor ex causa pietatis. Et superioribus dictum est. Dico aulem, ex hac ratio est, quia accessorium sequilur princi- parte, quia oportebit advertere ne ex alio pale, induitque rationem illius; hic autem capile orla sit, vel propter effusionem san- administratio et obligatio ad illam principalis guinis, vel propter aliquam infamiam, ut est, reliqua obligatio ad ratiocinia est acces- supra notalum est. Quod vero ad praesentem soria et resultans ex altera, et ideo nec cen- irregularitatem magis pertinet, relinquitur setur magis temporalis aut secularis quam. adhuc consideranda allera obligatio ad ratio- illa, nec perseyerans aut durans potest magis xxiil bis. 37 oi:> DISP. Ll. DE IRREGULAIUTATIBUS EX DEFECTU PERSONALI IXCHLPABILI. irregularitatem inducere quam ipsamet ad- honores publicos computari, cap. .Praacipi- ministratio, si duraret. Accedit, quocl dictum mus, 93 distvet 1. Juhemus, § Servus, G. de icap. unic. solum agit de illis muneribus quae, Episc. et clerio. Socundum autem probatuc, .quamdiu durant, irnpediunt Ordines; ergo quia debitum pecuniarium ,privata3 personas ietiam solum agit de ratiociniis, quae ex iali- non impedit susceptionem .Ordinnm, per se' bus muneribus nascuntur. loquendo, id est, nisiialias inducat pauperta- 20. Unde sequitur contrario modo judi- tem ordinatioui repugnantem, dequa statim candum esse, quando administratio ipsa talis dicemus; vel nisi talia sint debila, ut.excis est, ut quamdiu durat, impediat Ordines; inextricahiles lites oriantur, nam tunc cen- nam tunc etiam obligatio ad ratiocinia, sive sebitur implicari negotiis secularibus, ut no- publica, sive privata,inclesuborta,etnondum tavit Maiolus, dict. cap. 11, num. 13. Seclusis data, impediet Ordines, ut si fuit .ceconomus autemhiscircumstantiisextrinsecis,privatum temporalis reipubiicas vel tutor volunlarius ali- debitum per se non impedit, nullo enim jure cujus personas nou indigentis. Hoc autem vi- id cautum est; ergo quamvis tale debitum detur probari manifeste ex dict. c. de Obligat. ortum sit ex. munere vel ratiociniis, quantura- ad ratiocinia , ubi de omnibus ofGcialibus seu vis secularibus, nonimpediet Ordinum suscep- ministris, quos, quando tales sunt, judicat tionem, quando administratio illa privata est, ineptos ad Ordines, dicit non posse admitti, quia in jure non magis hoc disponitur de tali nisi deposito onere et reddita ratione; ibi debito privato, quamde aliis. Sicutetiamjm- autem comprehendit indifferenter omnes, ut blicum debitum ortum ex mutuo, locatione, patet de tuloribus pupillorum ; ergo in omni- aut alio simili contractu, non impedit Ordines, bus etiam indifferenter requirit illas duas quia de tali debito nihil est in jure disposi- condiliones; ergo sine fundamento fit limita- tum4 sed de solo illo, quod ortum est ex pu- tio et exceptio. Ratio aulem est, quia quamdiu blica administratione. manet obligatio ad ratiocinia, nondum cense- 22. Improbatur. — In hoc ergo sensu tur omnino depositum onus talis ministerii, probabilis est dicta sententia et distinctio. et ideo si ministerium ipsum tale est, ut Nihilominus tamen etiam hoc modcmihi du- quamdiu durat, impediat susceptionem Ordi- bia est, quia vel durante illo debito, censen- num, etiam obligatio ad raliocinium nondum iur ratiocinia reddita et consummata , vel extincta idem impedimentum inducit. Et for- non ; si non sunt reddita, non est ablata irre- tasse preedicti auctores non intendunt hoc gularitas, sive debeantur privatae personae, negare, sed loquuntur in alin sensu, de quo sive reipublicav, si autem reddita sunt ratio- jamdicam. ciuia> iam cessavit irregularitas, tam in pu- 21. Quid si post ratiocinia reddita resultet blicis, quam in privatis administrationibus, debitum pecumarium. — Prima sententia. quia inpraedictocapitenihilaliud postulatur. — Secunda sententia. — Sed quid si jam lex autem civilis, quas de publicis debitis et sint ratiocinia reddita,, et ex eis resultet so- "honoribus affertur, non potest inducere irre- lum pecuniarium debilum absque alia lite vel gularitatem, ut per se constat. Nisi quis for- infamia, debitum aulem nondum solutum sit? tasse dicat, inducereillam in virtute alterius sufficietne hoc, ut duret irregularitas ? Vide- legis canonica?, qua3liabet, non esse admit- tur enim adhuc durare, quia nondum nego- tendos ad Ordines, quosleges civiles non afl- tium illud omnino finitum es^, nec(potest dici miltunt ad honores. Sed neque hoc mihi ratio omnino et sufficienter reddita, quamdiu satisfacit, qula illa lex canonica loquitur de debitum inde resultans solutum non est. At- Illis, qui non admittuntur propter infamiam, que ita videntur sentire nonnulli ex cilatis ut supra visum est; in praesenti autem lex ^auctoribus. Alii vero iu hoc sensu applicant illa non fundatur in infamia, sed solum lata dislinctionem datam, ut sumi polest ex Hos- videtur in favorem communium bonorum, ut tiensi;namsidebitumresultanssitpublicum, ita cogantur, qui illa administrant, solvere seu reipubUcie, putant impedire, non tamen debita inde contracta; non ergo estcur legem si.sit debitum privataspersonas. Primum pro- illam, quas solum loquitur de honoribus ejus- ,bantexLRcscriplo,ff.deMuneribuscthono- dem ordinis, ac temporalibus, ad Ordines jibus, Jibi diciiur, debitores reipublicas non extendamus. ,esse admittendos ad .honores, donec solvant, 23. Tiesolutio dubii. — Satis ergo probabile ,'quando debitum ex administratione publica existimo, solum debiturn pecuniarium, quod contract.um est; coustat aulem Ordines inter ex raliociniis redditis interdum relinquitur, SECT. Ul. DE UXREGULABITATE EX DEFECTU LIBERTATIS. indistincte, id est. sive sit publiciun, sive privatum,.non sufficere, j)erse loquendo,, ad iwegularilatam. Tmm quia.nullo jure canonico hoe cautum cst, quia juxta communem sen- sum, et loquendi modum, vere dicuntur ra- tiocinia reddita et finita, etiamsi resultans debitum nondum solutum sit; jus autem ca- nonicum solum hoc requirit. Tum etiam quia fcuac jam cessat ratio fundamentalis hujus wregularitatis, qua3 est implicatio, seu revo- catio ad negotia secularia, quia hcec non ori- tur ex hoc debito pecuniario, magis quam ex quoeumque alio; supponimus enim ita esse totum aliud negotium finitum, et cum ea par- tium coosensione, ut nullee lites inde timean- tur. Unde hoc maxime procedit, quando sciente et consentiente creditore alius ordi- dum temooralem tI' f' , nari vult, nam si ille contradiceret, et impe- tt^J^X* "StT d.mentum opponeret, res esset magis dubia. jora, quaa aliunde a IdZTsoll ^ deTrr,r?ten\a? ^00^ *»*. ^1™' ^ extotimo tale deb ium nd cere I fS!?5.2 lf*hS PerSOna Secundum P«- Potias non auferre irreguInrUatem qu^talis &79 sme illo ordinatur, ex hac parte ordinatur irregulans, et ideo irritam ordinationem acci- perediciturinc. Sanctorum, 93 dist. De hoc auteni defectu, et de expositione illius de- creti Concilii Trident., dictum est supra trac- tando desuspensionibus, quas incurrunt male promoti; et ideo nihil hic amplius circa illud immorari necesse est. 25. Poslerior paupertatis defectus. — Con- trane vero dico pati defectum paupertatis illum, qui nimium gravatus est asre alieno, de quo nihil invenio expresse in jure tradi- tum in ordine ad irregularitatem. Unde so- lum poterit ad illam sufficere, si virtute con- tineat, aut inducat aliquem alium defecturn ex supra numeratis; ut, v. gr., si ad fundan- senlem statum censenda sit adhuc obligata ad ratiocinia reddenda, necne. IHud tamen certum videtur, si talis persona sufficientem securitatem talis debiti reddat, vel datis pignoribus, vel fidejussoribus, omnino esse immunem ab hac irregularitate. Quod ex- presse docet Maiol. supra, n. 14, cum Abbate, et aliis ; de qua re nonnulla addemus in puncto sequenli. De irregularitate proveniente ex paupertate. 24. Duplex defectus ex paupertate conside- ratur. — Primus. — Tertio potest irregula- tHjs contrahi ex paupertale, quse ad prasens titulus non potest verus ac legitimus repu- tari, cum revera non constituat personam extra statum paupertatis et necessitatis re- pugnantis decentiae status clericalis, quod jara intendunt. Item, si tale sit debitum, ta- Iisque persona, ut juxta civilia jura possit propterea redigi in servitutem, vel obse- quium creditoris, cum aliter non sit solvendo, ut est, in Hispania, lex 3, tit. 6, lib. 5 novae Recopil., tunc talis defectus reputari morali- ter potest quaedam servitus, ut significavit Glossa, in I. Fidei commissa, § Si rem, ff. de Legatis 3. Vel certe reputabitur veluti quaa- dam obligatio ad ratiocinia reddenda, et ideo Ordines impediet. Ideo enim milites sH etiam caput pertinet, quatenus defectus est pendiarii, decuriones et similes ZeZnes temporahum bonorum. De qua irregularitate censentur, donec tali debito eukSaeT nihil mvenio m proDria snecie dintnm »k i™ i rv,.-„ „...•_ ^ „ „ yu"0auone u nihil invenio in propria specie dictum ab auctoribus, fortasse quia non videtur esse in jure expressa. Nihilominus tamen hic defec- lus dupliciter coDsiderari potest, vel priva- tive tantum, vel contrarie (ut sic dicam). Priori modo palitur quis defectum pauperta- tis. quando non habet unde congrue susten- telur; et talis defeclus, quamdiu durat in persona laica vel seculari, dici potest irregu- Ir.ritatem inducere, maximejuxta novum jus Coucilii Trident., sess. 21, c. 2 de Reform., ubi prohibet eos ordinari, qui hunc patiuntur defectum, ita confirmans et declarans qua3 de hac re erant antiquiora jura, et Concil Lateran. sub Alexand. III, p. 1, Cap. 5. Hunc autem defeclum videntur auctores compre- hendisse »ub defectu legitimi tiluli ; nam qui berentur, 1. Quisquis, C. de Episcopis et cle- ricis; imo etiam feudatarii, nisi ab obligatione feudali liberentur, saltem per ipsam ordina- tionem, juxta ea quee tradit Sylvest., verb. Feudum, et Maiol., d. c. 5, n. 5, et videri etiam potest Tiraquellus, de Primogenitis cap. 44, num. 6. Idem ergo est de oinnibu* debitoribus similibus. 26. Denique tunc etiam impediet hic de- fectus, quando talia et tanta sunt debita, ut sine litibus et contentionibus expediri non possint, ut supra cum Maiolo notavi, qQia tunc revera inciditur in defectum obligatio- nis ad ratiocinia reddenda, seu (quod perinde est) ad secularia negolia peragenda. Extra hos vero casus debitum pecuniarium per se non inducit irregularitatem, cum nullo jure 580 DISP. LI. DE 1RREGULAR1TAT1BUS EX expressum appareat. Imo addit Maiolus, d. c 11, n. 15, quantumcumque aliquis sit one- ratus debitis, si bonorum concessionem fa- ciat, reservala congrua sustentatione , juxta c Odoardus, de Solut., liberum manere ab Irregularitate, quia inde nulla contrahitur infamia, qua3 in jure consideretur, et per illam cessionem cum sustentatione congrua ablatum est omne impedimentum pauper- DEFECTU PERSONALI INCULPABILI. tatis et obligationis ad ratiocinia reddenda. Clericus autem sic ordinatus, in quo foro conveniri possitpropter tale debitum ante Or- dinem contractum, ad nos non spectat-, pro- babilius autem est in Ecclesiastico foro con- veniendum esse. Dequo videripotestCovarr., in Practicis qusest., c. 3, n. 4, et alu Cano- nista> in c. unic. de Oblig. ad ratioc. Atque hao de hac materia ad divinam laudem dicta sint. LAUfl DEO. INDEX CAPITULORUM JURIS CANONICI QUM N TOMIS XXIII ET XXIII BIS PIUECIPUE EXPONUNTUR. EX DECRETO. Cap. Plaeuit. dist. 24, s. l Cap. Nulli, 19 dist., de censura ferenda intelligitur. d. 22, 8. 1, et d. 23, s. 3 CAP. /n nomine Domini, 23 d. d. 43, s. 2 ClP. Presbyterum, 28 dist., de suspensione ab ordine exponitur. d. 26, 6. 4, et d. 49, s. 2 CAP. Nullus. Cap. Prceter, 32 dist. d. 4, s. 2 CAP. Maritum, 33 dist. d. 49, s. 3 CaP. 1, dist. 84. d. 24, s. 1 Cap. Lector, 34 dist., exponitux. d. 51, s. 2 CaP. Neminem, dist. 45. d. 24, s. 1 Cap. Clericus qui, d. 46, de suspensione exponitur. d. 50, s. 8 Cap. Quoniam, d. 47, de depositione exponitur. ibid. Cap. Quoniam, dist. 48, de depositione intelligitur. ibid. Cap. Studeat, 50 dist. d. 50, s. 2 CAP. Qui semel, d. 50 , de depos. ferenda explicatur. d. 50, s. 8 CAP. Miror, d. 50, de irregular. totali exponitur. ibid. CAP. Si quis. Cap. Presbyter, aut Diacon., d. 50. d. 43, s. 4 CAP. Ult., dist. 50. ibid. CaP. Presbyteros, dist. 50. d. 43, s. 2 CaP. Si quis viduam, late d. 46, s. 1 CAP. 1, dist. 51. d. 47, s. 4 Cap. Si quis, dist. 51, exponitur. d. 47, s. 5 Cap. ult., dist. 58. d. 24, s. 1 Cap. Neminem, et cap. Sanctorum, 70 d., late d. 31, s. 1 Cap. Si qui sunt, dist. 81. d. 31, s. 4 CAP. Ministri, 81 dist. ibid. CAP. Tanta , 86 dist., de poena pro peccato praeterito inoposita, quse non erat censura, exponitur. d. 4,s.5 Cap. Non liceat, 86 dist., ezponitur. d. 22, s. 1 Cap. Si quis Episc. 1, q. 1, de pcena fer. explicatur. d. 31, s. 4 CAP. Si Episcopus. Cap. Si qui Episcopi, 1, q. 1, de suspensione exponitur. d. 40, s. 8 CAP, Statuimus decretum, et cap. Erga, 1, q. 1. d. 43, s. 4 Cap. Ecclesia, 1, q. 4. d. 37, s. 1 Cap. Nemo, 2, q. 1, de absolutione de facto exponitur, non de jure. d. 4, s. 7 CAP. fin. 2, q. 1, de depos. ab officio exponitur. d. 4, s. 5 CAP. Presbyter si a plebe, 2, q. 5, de ablatione illius poeiioe per absolutionem explicatur. d. 29, s. 2 CAP. Prcesentium, 2, q. 5, de ignorantia culpabili facti intelligitur. d. 31, s. 4 CAP. ult., 3, q. 4, excommunicatio de minori, et ana- thema de majorj excommunic. exponitur. d. 8, s. 2 Cap. Quidam, 5, q. 1, de excom. lata pro peccato tn famandi, prout in futurum pendebat exponitur. d. 4, s 5 CAP. Prcesenti, 5, q. 2. d. 4, s 8 Cap. In loco, 5, q. 4, de excommunicatione poenali, quae non erat propria censura, explicatur. d. 4, s. 5, et d. 24, s. 1 CAP. 1, 9, q. 1, de ordinatione irrita quoad executio- nem, non quoad substantiam exponitur. d.ll,s.2 CAP. 3, 9, q. 1, de ordin. irrita quoad substantiam ex- plicatur. ibid. Dictum Gregorii in c. 1, 11, q. 3, Sententia pastorahs, sive justa, sive injusta timenda est, exponitur, et ad omnes sentent. injustas cum proport. applicatur. d. 4, s. 7 Cap. Quoniam, 11, q. 3, quando liceat communicare cum excomm. late expenditur, et exponitur. d. 25, s. 3 Cap. Episcopi, 11, q. 3, de excomm. nulla exponitur. d. 23, s. 5 Cap. Excommunicatos. Cap. Cum excommunicato. Cap. Si quis frater, 11, q. 3, de simili pcena excom- municationis in genere interpretantur. d. 18, s. 3, et d. 24, s. 3 Cap. Sicut Apostoli, 11, q. 3, de privatione Eucha- ristiae exponitur. d. 18, s. 3 CAP. Canonica, 11, q. 3. d. 22, s. 2 Cap. Nemo, 11, q. 3, verbum Excommunicato, de pri- vatione Eucharistiae intelligitur. d. 24, s. 1. Idem diverso modo exponitur. d. 7, s. 5 Cap. Nos Sanctorum, 15, q. 6, de absolutione a jura- mento fidelitatis exponitur. d. 15, s. 6 CAP. ult. 15, q. 8. d. 31, s. 4 CAP. Si quis prcsbyter, 15, q. 8. d. 43, s. 5 Cap. Si quis deinceps, 16, q. 7. d. 43, s. 4 Cap. Constituit, 17, q. 4, exponitur. d. 43, s. 3 Cap. Omnes Ecclesia, 17, q. 4, de approbatione anathe- matizationis, si feratur, intelligitur. d. 22, s. 2 CaP. Quisquis, 17, q. 4, de poena ipso jure lata priva- tionis Eucharistiae exponitur. ibid. CaP. Si quis suadente diabolo, 17, q. 4, late d. 22, s. 1 Cap. Inter querelas, et Cap. Guilisarius, 23, q. 4, de excommunicatione lata pro peccato pendente in futurum exponuntur. d. 4, s. 5 CaP. Administratores, 23, q. 5, late d. 23, s. 2 CAP. ult. 23, q. 8. d. 45, s. 2 Cap. Subdiaconus, § Sed illud Augustini, 24, q. 1, exponitur. d. 11, s. 1 Cap. ult. 24, q. 1 , de vitando haeretico inadministrat quae involvatconsensuminhaeresim,exponitur. ibid. CAP. De illicita, 24, q. 3, de absolut. de facto expo- nitur, cum excommunicatio non praecessisset.' d. 4, s. t 582 INDEX CAPITULORUM JURIS CANOMCI. d. 22, i s. 1 'bid. d. 43, s. 4 d. 42, s. 5 d. 4S, SB 3 d. 35, s.4 d .42 s. 5 '444! ox ponitur, d 18, s.& d. 37, s. i d. 41, s. 8 d. 49, s.2. '.bid. d. 49, s. 5 Cap. Violatores, 25, q. 1. Cap. Si quis dogmata, 25, q. 2. CAP. Si quis Episcopus,, 27, q. 1. Cap. Quicumque, 26, q., 5. Cap. De his, 31, q. 1. Cap. Latorem, 33, q. 2. Cap. 1 de Consecratione, dist. 1, exponitur. Cap. 2 de Consecrat., dist. 1. Cap. Sacerdote, de Consecratione , dist. 1, Cap. Praecepta, d"e Cbnsecrat., dist. 1'. Canon. 14 Apostol. de suspens. exponitur. Canon. 16 Apost. Canon. 18 Apost. CAP. 78 Apostol. exponitur. EX DECRETALTBUS. .ap. Ex litteris, de Constitutionibus, de receptione per absolutionem, exponitur. d. 29, si 2 Cap. 2, de Rescriptis. d. 13, s. 1 Cap. Cum inler, de Consuetudine. d. 36, s. 1 Cap. 1 , de Postulatione Praelatorum , de irregularitate exporritur. d. 31, sv 1 Cap. Licet, de Electionc d. 42, s. 5 Cap. Jnnotuit, eod. d. 50, st 5 Cap. Licet, eod., de depositione ferenda exponitur- d. 42, s. 5 CAp. penul., eod. d. 31, s. 3 Cap. Cum in cv.nctis, § Cleriei, eod. ibid. Cap. Qua diligentia, de Electione, de schismatico a catholicis scienter electo, exponitur: d. 31, st 1 Cap. Vel non est compos, d'e Temporibus ordinat. d. 28, s. 4 Idem de provisrone boneficii suspenso facta expo- nitur. d. 26, s. 1. Idem tractatur a d. 31, s, 1. et d. 40^ s. 2 Cap. ultim., cod. a. 31, s. 4, et d. 43, s. 5 Cap. 1, de Ordinatis ab Episcopo, qui renunciavit Epi- scopatui, late d. 31, s. 2, et d. 40, s. 8 Cap. Cum bonw, de ^Etate et qual. ordin., de privatione beneficiiabhominefacienda,exp.onitur.d.40,s.2 Cap. 1, de Sacramentis non iterandis. d. 42, s. 4 Cap. 1, de Filiis Presbyterorum. d. 50, s. S Cap. Litteras, eod. de dispens. exponitur late d. 50, s. 2 Idem de minoribus ordinibus intelligitur. d. 48, s. 2 Cap. 1 et 2, de Bigamis exponuntur. d. 49, s. 3 Cap. Nuper, de Bigamia. d. 49, s. 2 Cap. penult., de Bigam. d. 31, s. 4 Cap. ult., de Bigam. d. 49, s. 3 CAp. 1 et 2, de Clerico non ordinato minist d. 42, s. 2 Cap. Cum super Abbatia, de Offic. delegat, de senten- tia nulla ob excommunicationem alterius ex duobus, quibus, ut judicibus partialibus causa commissa erat, exponitur. d. 14, s. 2 Cap. Pastoralis, § Quia vero, de Officio delegat., de scientia execntoris privata intelligitur. d*. 27, s. 1 Cap. Quoniam, de Olficio ordinarii. d. 23, s. 3 Cap. Cum ad Ecclesiarum, eod. d. 43, s. 2 Cap. Dilecla, de Majoritate et obedientia, de prohibi- tione, quae non erat propTia suspensio, expo- nitur. d. 2, s. 3 Cap. Sacris, de His quse vi, de excommunicatlone cum excommunicato inlrinsece mala expouitur. d. 15, s. 2 Cap. Cum non ab homine, de Judiciis, anathoma expo- nilur de cxcomm. cum majbri quadaui solem- nilate denuntiata. d. 8, s. 3 Idem late d. 12, s. 4 Cap. Intelleximus , de Judic, de permissione, non de obligat. respond. per procurat. exponitur. d. 16, s. 4 Cap. 1, deFeriisi d. 34, s. 3 Car. Capellanus, de Feriis, de omni tempore alias non prohibito exponitur. d. 33, s. 1 Cap. Post cessionem, de Probationibus, de institutione procuratoris irritanda exponitur. d. 16, s. 7 Cap. Testimonium, de Testibus. d. 43, s. 5 Cap. 1, de Except., de valore. actorumab excommun. cui excommunicatio objecta non est, expo- nitur. d. 16, s. 3 Gap. Exceptionem, de Exceptionibus, de periculo con- scientiae per peccatum veniale exponitur. d. 15, s. 2 Cap. A nobis, eod. tit. exponitur.. d. 14, s. 2 Cap. Ad prdbandum, de Re judicata, de electione re- quirente certum numerum electorum quoruna': unus erat excommunicatus, exponitur. d. 14, s. 1 Cap. Qua fronte, de Appsllat., exponitur. d. 29, s. 2 Cap. Dilectis, eod., d. 39,, s. 1, efe, saepe. attingitur. d. 39, s. 1. Cap. Pastomlis, § Verum, de Appellat.,.expenditur. d.,3, s» 2i CAp. Reprehensibilis, eod.,de sentent. doclar. qua quisi ajure excommunicatus denunciatur, exponitur., d. 3, s. 10> Cap. 4, de Vit. et honest. cleric, de excommunicat. ferenda intelligitur. d. 18, si,31 (Tap. 2, eod., de sententia ferenda ob crimen mortale exponitur. ibid^ Cap. Quoniam, de Vib. ethonest.cleric, de clericis so- cialem vitam agentibus exponitur. d. 21,,s..l Cap. ult., eodem. d. 22, s. 1 CAp. ult., de Cohabit. cleric et mulier., exponitur. d. 27, s. 2, et. d..314 s.,4> Cap. Ex frequentibus, de Instit., expenditur. d. 7, a. 2 Cap. 1, de Locato. d. 23, s. 3 Cap. 2, de Solut. d. 31, sv. .3» Cap. Odoardus, de Solutionib., de relaxatione, id est, de- claratione censuree invalidaeexponitur. d. 18, s. 3 Cap. Non minus, et cap. Adversus, de Immun. Eccl. d. 21, s. 2 Cap. ult., eod. d. 33, s. 4 Cap. Super specula, et cap. Nonmagnoperx, Ne clerici vel mon. d. 23, s. 3 CAp. Sententiam, eod. tit. d. 47, s. 5 Cap. Non cst vabis, de Sponsalibus< d. 33, s. 1 Cap. Tua nos, etult. de Simon., de actibus ex se bonis exponitur. d. 4, s. 5 Cap. Tanta, de Simonia. d. 43, si 5 Cap. De hoc, et cap. Per tuas, de Simonia.- d. 43, s. 4 Cap. ult., de Simonia. d. 31, s. 4 Cap. Per tuas, eod., de ordine simoniace suscnpto .ax— ponitur. ibid. Et de ignorantia juris iutelligitur. ibid.. Cap. 1, de Schismaticis. d. 43, s. 2, et laln d. 23, s. 3 CAP. Ad audicntiam, et cap. Significasti, 2, de'Homicid. late d. 40, s: 5;. Praccipnc d. 19, s. 2 CAPi Sicut dignum, de Homicidio. d. 44, s. 3, et d. 45, n 6 CJJtPi ultimo, eod. d. 45^ s. 2 CAp. Significasti, 2, eod. d. 45, si 3, ot d. 46, s. 2 Cap-. Presbyleronim, do Homicid„ d. 45, s. 5 Cap. Continebatur, eod. ibid. C"ap. Tua nos, eod. d. 45, s. 6, et d. 47, s. :i Cap. 2, de Homicid., esponitur. d. 46, s. 2; d. 47, s. 1 ct d. 47, s. 2 INDEX CAPITULORUM JURIS CANOXICI. Cap. 3, de Homicid., exponitur. d. 46, s. 2 Cap. Postu/asti, eod., exponitur. d. 47, n 2 Cap. 1, de Clericis pugnantibirs in dtiello, de suspen- sione ferenda exponitur. d. 23, s. 3 Cap. Excommunicationi, de Rap. d. 21, s. 2 Cap. 2, ood., de pnena inferenda exponitnr. d. 43, s. 2 Cai\ Quia in omnibus, de Usuris, late d. 31, s. 1 Cap. Ad falsariorum, de Crim. fals., late d. 21, s. 2 Cap. Dura, eod. ibid. Cap. Si cebebrat, de Cleric. excomm. minist., de depu- tato ad munus publicum exponitur. d. 16, s. 7 C.w. Postulasti, de Cleric. exconi. minist., exponitur. d. 6, s. 4 Idem expenditur. d. 12, s. f, et d. 40, s. 2, et de excomm. majori. d. 24, s. 2, et § Qucesivisti. d. 31, s. 2 Cap ult., eod., de effectu gratiae sacrarn. exponitur, non de substantia. d. 10, s. 3, d. 40, s. 2, et d. 24, s. 1. praecipue de collatione sacram. habente adjunctam receptionem. d. 24, s. 2, lato tractatur. d. 27, s. 2 Cap. 2, eod., de simili pcena excorn. in genere expo- nitur. d. 18, s. 3 Cap. 1 et 2, de Clerico non ord. ministr., late d. 40, s. 2, et d. 42, s. 4 Cap. unic, de Clerico per saltum promoto. d. 21, s. 1 Cap. 1, de Eo qui furtive ordines suscepit, expendi- tur. ibid. Cap. Dilecta, de Excess. Prselat., de jurisd. spirituali non sufficiente ad censuras ferendas exponitur. d. -2, s. 3 Cap. 1, eod. d. 28, s. 1 Cap. Tanta, eod., de strspens. solum a jurisdictione ipso jure respectu Episcopi, et de suspens. absolute in iuferiores clericos ferenda expo- nitur. d. 31, s. 2 Cap. Episcoporum, de Privil., de interdicto exponitur. ibid. Cap. ult., d" rnnis. d. 15, s. 6 Cap. Quad in te, de Poenit. et remis., late d. 33, s. 1 Cap. Quasivit, de Pcen. et remis. d. 45, s: 4 Cap. 1, d« Sent. excom., exponitur. d. 22, s. 1, con- ciliatur cum cap. Universitatis, eod. tit. ibid. Cap. Cum iftbrum, de Sent. excomm., de iguorantia culpabili exponitur. d. 4, s. 9 Cap. ult., eod., exponitur, pueros non esse ad Apost. Sedem mittendos, quia a culpa excusantur. d. 4, s. 5 Cap. A nobis, 1 , eod., exponitur. d. 5, s. 5; d. 20, s. 1 Cap. Sacris, eod., exponitur, metum qui non excusat a culpa, ireqire a censura excusare. d. 6, s. 3, vel de metu levi. ibid. Cap. A nobis, 2, §' Hccredes, eod. tit., de satisrantione reali, non personali exponitur. d. 7, s. 1 Cap. Nuper, eod. tit.,late d. 7, s. 3, ansitrevocatum, d. 7, s. 3, et d. 23, s. 1, et late d. 24, s. 3, ;i a';ertiuide excom. a jure exponitur. d. 24, s. 4. Idemrde propTia absolut., non de dispens. expo- nttur. d. 29, s. 1. Non extenditur ad absolut. a suspensione- d. 29, s. 2 Cap. penult., eod, tit., exponitur. d. 4, s. 4 Cap. S denunciationem progredi. ibid. Quae monitio debeat praecedere, vide Monitio. Quanta moderatione debeatuti judex potestate ferendi censuras. d. 4, s. 4. Et quem ordinem servare de- beat. ibid. CENSURjE finis. Censurce finis duplex. d. 6, s. 1 intrinsecus censurae finis quis. ibid. Finis extrinsecus censurae quis. ibid. Nunquam est temporalis praecipue intentus. ibid. censurjE effectus. Censura privat primario usu spiritualium bonorum. d. 1, s. 1 Privatio aliquorum bonorum spiritualium est effectus communis omnibus censuris. d. 6, s. 1. Quae autem illa sint. ibid. Effectus hic duplex, mediatus et immediatus. ibid. Effectus hic non est de se perpetuus. d. 6, s. 2. Esto non habeat tempus definitum suas durationis. ibid. Censura ignorata causat eftectus, quos ipsa per se exequitur, et ex notitia non pendent. d. 4, s. 11 Mortui in puram vindictam possunt suffragiis privari, non autem vivi. d. 5, s. 1 Effectus remoti censurce per pravara voluntatera pec- catoris possunt impediri, d. 6, 8. i. Nou sine culpn. ibid. Nisi ob impoteutiara. ibid. INDEX P.ERUM. 593 Effectus immpdiate a censura manantes non possunt licite impediri manente censura. d. 6, s. 1 Effectus quoad obligationem operandi, vel non ope- randi, non possunt impediri remota ignoranlia. d. 6, s. 2 Culpa violandi consuram, aut poena inde forte resultans inter effectus censurae computari non debet. ibid. Quamdiu quis invincibiliter ignorat censuram in se latam, excusatur ab ejus transgressione , etiamsi probabiliter timeat censuram esse in se latam, d. 4, s. 11. Nisi ipse consulto se occultet, ne censurae notitia ad se perveniat. ibid. An vero censurae fama sufliciat, ul quis illam servare teneatur. ibid. Propter gravem metum interdum fieri potest actus per censuram prohibitus. d. 6, s. 3. Et propter vitan- dum grave damnum. ibid. Vel aliorum scandalum. ibid. Quale autem debeat illud scandalum esse. ibid. Propter communem populi utilitatem non licet actio- nem per censuram probibitam exercere. ibid. Nisi gravis necessitas proximorum intercedat. ibid. Quaecumque causa, quae excusat a culpa mortali, excusat etiam a censura. d. 4, s. 9 Qui solam censuram ignqrat, etiamsi simplicem Eccle- siae probibitionem nonignorat, excusatur a censura. ibid. et d. 4, s. 10 Ignorantia vincibilis, si non excusat a mortali, ob quod formaliter lata est censura, non excusat cen- suram. ibid. Metus potest excusare a censura lata propter actum per se malum , etiamsi non excuset culpam contra jus naturee. d. 4, s. 3. Pro reliquis, vide verbo Igno- rantia. Potest dispensari, ut quis aliquos actus per censuram prohibitosliciteexerceat, censuramanente. d. 6, s,4. Nullus inferior Papa potest illam dare. ibid. Kon potest Episcopus dhpensare cum excommunicato, ut cellatio beneficii illi facta teneat. ibid. Clericus, qui exercendo ordinem censuram violat, fit irrtgularis. d. 24, s. 4 Plures censurae diversarum rationum possunt in eam- dem personam ferri. d. 5, s. 2. Eliam propter idem deHcttun. ibid. Imo plures ejusdem ratiouis propter diversas causas. ibid. Non vero propter eamdem ab eodem judice per eamdem sentenliam. ibid. Secus a diversis. ibid. Muliiplex denunciatio non sufficitad multiplicationr>m censurae. ibid. Quoties contra Iegem ferentem censuram novum pec- catum committitur, nova incurritur censura. ibid. "Violans legem uno actu habente plures circumslantias sub censura prohibitas, si mulant specicm actus, multiplex incurritur censura. d. 5, s. 3. Si non mutent, unica. ibid. Censura quomodo auferatur, vide absolutio a censura. CESSATIO A DIVINIS. Quid cessatio significet. d. 39, s. 1. Cessatio non est censura distihcta ab aliis tribus, ibid. Non est interdictum. ibid. Imo non est species cen- surae , sed simplex prohibitio. ibid. Quae non est pcena. ibid. Nec fortius ligat eos, qui causam ei dederunt. ibid. Cessatio alia generalis, alia partialis. ibid. Celebrans in loco cessatione a divinis affecto, non fit irregularis. ibid. Divina officia prohibentur fieri publice tempore ces- eationis a diviuis. d. 39, s. 2. Imo si dicantur, laici prohibentur illa audire. ibid. Nec rnoderationes, vel xxni bis< privilegia interdicti in illa locum habent. d. 39, s. 2. An vero possit officium divinum a duobus clericis simul privatim recitari. ibid. Quid cessatio prohiheat circa sacramenta, vide verbo Sacramentum. Quid circasepulturamEcclesiasticauo, vide verbo Sepultura. Cessationis causa efficiens quae. d. 39, s. 3 Cessatio partialis potest ferri non solum a Papa, sed etiam ab Episcopo, licet ordinarie non deceat. ibid. Cessationis materialis causa, quae. ibid. Quse finalis. ibid. Quoe forma sit in cessatione servanda, ibid. Decem conditiones in ea ferenda servandae. ibid. Quis, et quomodo possit illam tollere. d. 39, s. 4 Per voluntatem ferentls non potest suspendi, etiam ia parte. ibid. Si pars, quee cessationem posuit, intra mensem non recurrit ad Sedem Apostoiicam, ipso facto aufertur cessatio. d. 39, s. 3 Religiosi violantes cessationem, excommunicantur. d. 39, s. 2 Quam pcenam incurrat, qui absque justa causa cessa- tionem tulit. d. 39, s. 3. Quam qui illi causam dedit. ibid. CHOREPISCOPI. Chorepiscopi qui dicantur, d. 11, s. 2. Fuerunt in duplici differentia. ibid. CLERUS. Interdicto populo non intelligitur clerus interdictus. d. 32, s. 2 Interdictum generale clerj, quas personas comprehen- dat. d. 34, s. 3, CLERICUS. Clerici seculares, scilicet, Presbyteri, Archidiaconi, Decani, Piebani, Praepositi, Cantores, et alios Perso- natus habentes scientiis secularibus vacantes, excora- municantur, nisi intra duos menses desistant, d. 23, s. 3. Non incurrunt autem magistri eorum, nisi forte ratione communicationis in crimine. ibid. Clericus publicus peccator, aut scandalosus, non est ipso jure suspensus. d. 31, s. 4 Clerici qui non utuntur forma vestitus in jure statuta, per sex menses, auf per annum, pro delicti qualitate, a beneficio suspenduntur. d. 31, s. 3 CLERICUS QUOAD PRIVILEGIUM CANONIS. rivilegio cancnis gaudent omnes clerici, etiam prima tonsura initiati, etiam conjugati semel lantum, et cum virgine, d. 22, s. 1. Clericus incorrigibilis quando hoc privilegium amittat. ibid. Gaudent hoc privilegio omnes personae religiosae, etiam con- versi, qui professionem non emittunt, et novitii, d. 22, s, 1. llem personae tertii ordiuis SS. Fran- cisci, etDominici, si congregatim vivaut, et habitum religionis portent. ibid. An comprehendantur ere- mitae. ibid. CLERICI PERCUSSIO. Clericum percutiens incurrit excommunicationem Papae reservatam. d. 22, s. 1 Manuum injectio, ob quam censura canonis incurritur, quae dicatur, ibid. Non sufficit injuria gravis sine ma- nuum injectione. ibid. Injiciens manus violentas in clericum in sui defen- siooem, non incurrit censmam canonis, ibid. Ut se 33 594 INDEX RERUM. defendat ab alio tertio, d. 22, s. l.Vel ut a clerico defendatinnocentem.i6zrf.Vel in defensionem ipsius clerici. ibid. Neque incurrit percutiens clericum actnaliter cum propria uxore, matre, filia, aut sorore inventum turpiter peccantem. ibid. Judex capiens clericum noctu cum suspicione inven- tum, ut eum suo superu _i praesentet, non incidit in canonem. ibid. Neque si capiat in crimine inventum. ibid. Neque ejiciens ab Apostolica sede eum, qui sine legitima electiono eam occupabat. ibid. Neque si alio justo titulo ld faciat. ibid. Praelatus non debet per seipsum clericum verberare, sed per alium clericnm. ibid. Pater, herus, praeceptor, et hi similes possunt cleri- cum leviter verberare , ratione diseiplinae. ibid. Percutiens clericum per jocum non incidit in cano- nem. ibid. Neque percutiens clericum invincibiliter talem ignoratum. ibid. Neque qui putans percutere clericum, laicum percutit. ibid. Qui intendcns percutere unum clericum, altcrura per- cutit ex ignorantia culpabili, incidit in censuram canonis, secus si ex inculpabili. ibid. _}ui mandat, aut ratam habet clerici percussionem, incidit in censuram canonis. ibid. Et qui cum possit, percussioni non obviat. ibid. Non autem. cicricus, qui suae percussioni consentit. ibid. Per- cutiecs vcro clericum consentientem, si actio sit contumeliosa statui clericali, in hunc canonem incidit , secus si non sit. ibid. Clericus tamen se irato animo percutiens incurrit. COMMENDA. Commenda excommunicato collata est nulls. COMMUNICATIO CUM EXCOMMUNICATO. Communicatio cum excommunicato triplex : in cri- mhie, in divinis, et in humanis, d. 'v;', s. 2. Prima prohibita, quia mala, ibid., duae postcriorcs malae, quia prohibitos, ibid., quae duae duplici inter se dis- crimiue differunt. ibid. Ad communicationem cum excommunicato triplex re- qr.iritur conditio. d. 17, s. 2 Duplex effectus communicationis cum excommuni- cato. ibid. Dubius de alteri^s excommunicatione, aut denuncia- tione non tenetur illum vitare, d. 15, s. 3, nisi ex dubio circadenunciationem oriatur dubium de valore actus, ibid., neque tenetur quis extra confessionem vitare excommunicalum in confessione coguittim, ibid.; tenetur tamen excommunicatus duLius de sua excommunicatione abstinere, ibid., quae nolitia abso- lutionis sufficiat, ut quis excommuuicatum denun- tiatum vitare non teuoatur. ibid. Propter ulilitatem propiiara licet cuipiam cum excom- municato communicare, ibid., imo propter ipsius excommunicati utilitatem, ibid.; qniuimo ipse ex- communicatus ob suam utililatem potest cum aliis communicare. ibid. Clericus communicans cum excommunicato a Papa, in eamdem excommunicationem reservatam iucidit. d. 22, s. 2 Non tenetur quis vitare ligatum occulte minori cxcom- muuicatione, d. 24, s. 2, tenetui1 tamen vitare dunun- tiatum, ibid., non incurrit vero propter hoc aliquam censuram. ibid. IN DIVINIS. Peccal graviler roinistraus sacramenta excommunicato nominatim dennnciato, d. 9, s. 5, nisi ob ignoran- tiam, aut vim, seu metum gravem excusetur : et. in hoc casu non incurret pcenas impositas pro mini- slrantibus sacramenta excommunicato. ibid. Sacerdos potest sacramentum excommunicato denun- ciato licite ministrare, quoties ille licite pelit, d. 10, s. 2, nisi excusatio proveniat ex ignorantia, quia tunc debet a ministro admoneri de sua obligatione. ibid. Quid autem si excusatio ex necessitate prove- niat. iMd» Ministrans sacramentum excommunicato incurrit ex- communicationem minorem, et interdictum ab in- gressu Ecclesiae, ibid.; si autem excommunicatus fautor sit hrereticorum, ministrans privandus est suo officio. Quod si sit excommunicatus a Papa, incurrit excommunicationem, eidem rcservatam. ibid. Sacerdos ministrans sacramenta excommunicato non vitando non peccat contra prohibitionem Ecclesiae, ibid., neque incurrit pcenas, ibid., saepe tamen pec- cabit contra divinum jus, ibid., a qua culpa poterit excusari ob alias causas. ibid. Licitum est privatim pro excommunicato orare, ct pro- priam satisfactionem pro iU.o otferre. d. 9, s. 5 Licitum est sacerdoti, ut persona privata est, secrete orare in Missa pro excommunicato, ibid., vel cum nomine-olius Ecclesiae orat, intentione privatci dem petitionem pro excommunicato fui merilum, vel satisfactionem sibi inde resultautem illi applicare. ibid. Quomodo peccet, et quam pcenam iucurrat commuui- cans in divinis cum excommunicato. d. 7, s. 2 Non est prohibitum sacramenta ab excommunicatis non vitacdis recipere, d. 11, s. 4, imo uec petere. ibid. Non licet audire eamdem Missam, aut alia divina, cum excommunicato vitando. d. 12, s. 1, et d. 12, s. 2 Excommuuicatus etiam non vitandus privatus est cora- munione externa divinorum officioriuu. ibid. Quid autcm nomine divinorum officiorum eompr datur. Excommunicatus vitandus prohibitus est conciouari. ibid. ,i\o& lamen propterea fit irregularis, ibid.; ex- comnumicatus vero non vitandns licite potest con- cionari, si in utilitatem, aut ad petitiouem alj faciat, ibid., neutri tamen prohibetur concioni inte- resse. ibid. Celebrans coram excommunicato vitando peccat mor- talitcr, d. 12, s. 1, et d. 12, s. 2. ProptAr hoc voro peccatum iucurritur minor excommunicatio. ibid. el inlerdictum, ibid., non irregularitas, etsi sit ex- eomm^mcatus a Papa. ibid. Sacerdos potius dcbet Missam omiltere, quam excommunicato vitando cclebraro, d. 12, s. l . vero iaccre debeat, si hujusmodi excommuni superveniat, Missa jnm inchoata, ibid., et quid si in Missa sacerdos suoe excominunicationis record iljnl. Sepeliens in loco sacro corpus excommunirali viuindi peccat graviter, d. 12, s. 4, incurritqul umi- cationcui majorem, ibid., uon lamcn etiam rnioarem, ibid. Quis autem dicatur corpus sepultvrffi tradere d. 13, s. 1; sepelieus vero excouimuuicalum propter haeresim, quam poenam incmra. d. 12, a. 4 Clerici non dcbent acciitoro cloemosjmas pro excom* municatis tumulauilis, ibid., si tamou accijiiaul, uon fiunt proptcr hoc iiTegulares. ibid. Sutlragia Ecclcsia) excommuuicatis applioare aoo licel sub mortali, d. 9, s. l, uec pro illis publice orare( INDEX TIERUM* 595 !i feril "sex'ta'Parasceves,iaslica sepultura. ibid» Non potest quis a seipso interdici directe, vel iudi- recte. ibid* Quaudo ob communitatis delictura ipsa interdicitur, omncs de lali civitate, qui illi causam dederant, specialiter iuterdicuntur. d. 37, s. 1 Vidc Suspcusiouis causa fiualis. uum. 2 INTERDICTI CAUSA FINALIS. luterdictum persouale spcciale non potest m aliquem ferri, uisi ob propriam culpaui proportionatani. !. S0, s. 3 Interdictum generale persouale longe graviorem cul» INDEX RERUM. G03 pam requirit, non tamen in omnibus qui ligantur. d. 36, s. 3 Interdictum generale locale requirit causam gravis^i- mam. ibid. Speciale locale gravem culpam aliquo modo comuou- nem requirit. ibid. Locale, aut geuerale personale tantum ferri potest ob contumaciam. ibid. INTERDICTI FORMA. Quid sit de substantiali forma iuterdicti. d. 36, s. 4 lntordictum, nisi limitatio in forma exprhnatur, erit absolutum. ibid. Quid sit de forma accidentali interdicti. ibid. IXTERDICTI MATERIA. In interdicto speciali loci solum conceditur, ut Missa celebretnr ad renovandam Eucharistiam. d. 34, s. 2 Per interdichuu generale loci, quce divina officia pro- bibeantur jure antiquo, d. 34, s. 3, quae jure novo. ibid. Et quee in festivitatibus privilegiatis pern :■.'. tur. ibid. I.NTERDICTUM AB IXGRESSU ECCLESI.E. Interdictum ab iugressu Ecclesice non est species sus- pensicuis, d. 35, s. 4, scd interdicti genus. ibid. Quis iugressus Ecclesiae per boc interdietuin probibea- tur. ibid. Koiuine Ecclesise quid comprebendatur. Kon potast sic interdictus existens extra Ecclesiam audire Missas, etc, quae in Ecclesia dicuntur. ibid. Judkes non servantes formam prteseriptam iu jare in censuris ferendis, ab ingressu Eeclesise per mensem, et divinis officiis suspenduutur. d. 37, s. 1 INTERDICTI VIOLATIO. Inlerdicti violatio in materi . iacrarnentorum est pecca- tum mortale ex genere suo, d. 33, s. 3, etiam in matrimonio, ibid.,imo in omni ouicio divino in per- sonis Ecclesiastic. d. 34, s. 4 Clerici violantes interdictum locale in sacramentorum ministerio requirente ordiuis miuisterium irregulares fiunt, d. 33, s. 3, etiainsi non sint demmciati, ibid., etiam propter solemnitatem aceidentalem. ibid. exteuditurque ad Episcopos, ibid., si locus sit nomi- natiin iuterdictus. ibid. Non interdictus iuterdicto nominatim sacramentum minisiraus, uon est irregularis, ibid., sed iuterdiei- tur ab ingressu Eccles. ibid. Kon incurrunt illam qui sic miuistranti subservnmt, ibid., neque qui ignoranter, aut ex privUegio mini- straut. Violantes iuterdictum locale generale, aut admittentes publice exconimunicatos aut interdictos ad sacri- ficia, sacrameuta, et ecclesiasticam sepuiturain, ab ingressu Ecclesiae suspeuduntur, d. 37, s. 1, non in- curruut tamen propriam suspens. d. 31, s. 1 Confereus sacramentum conirajnteruietum sine solem- nilate requirente ordiuem, nou fit irregularis, d. 33, s. 3, nec qui illud recipit, etiau1 erdiuem. ibid. Variae pcence contra violantes imerdict. ibid. Clerici violantes interdictum locale exercendo actum proprium sui ordinis, irregulares tiunt, d. 34, s. 4, et aliis pceuis afnciuntur, ibid., quod de violante personalc interdielum etiam generale procedit. ibid. Qai facit celebrari divina in loco interdicto, quas pcenas iucurrat. d. 34, s. 4 et d. 34, a. 5 Clericus nou iuterdictus celebrans coram interdicto liter, qua pceua puniatur. d. 34, s. 4 Laici violantes interdictum ctiam generale denuncia- tum graviter peccant, d. 34, s. 5, si servetur ab bis, in quorum gratiam positum est. ibid. Exci tameu priviledalus, et qui ob nece>sitatem clerico ministrat, ibid., nullaui tamen pojnam ob bauc pu- ram transgressionem incurrunt. ibid. Qui ti[".!o dominii temporalis, variis modis faciunt in- terdictum violari circa Missam, aut divina officia, quomodo excommuuicentur, d. 22, s. 4, late expo- niiur. Int aut excommumcatus, qui nominatim ..d- monitus a celebrante, ut exeat ab Ecclesia i dicta dum sacruui fit, si ex proesumptione nolit exire, excommunicalionem Papa? reservatam in- curriL d. 22, s. 5 Clerici, qui prseter modum in jure concessum, ordi- nem m loco interdicto exercent, non iucurrunt pro- priain suspeusionem ab irregularitate distinctam. d. 22, s. 2 INTERDICTI OBLIGATIO. lnterdictum particulare personale jure latum statim ligat persouam, in quam fertur, non tamen alios ante denuntiationem. d. 37, s. 2 Interdictum generale personale, ut alios obliget, s cit quod commuuitas sit nominatim deuuuciaia, ibid., ut tamen ipsos de communitate ligct, satia est, quod sit peccatum pubiicum. ibid. Iuterdictum vero locale non ligat donec denunciatum sit nomi- natim. na. In quatuor anni festivitatibus exemptis omnes admitti possunt ad divina tempore interdicti, d. 34, s. 1, late; quod ad alias festivitates extenditur. d. 34, s. 2. Quaudo iucipiat, et finiatur tempus barum festiv: i- tum- d. 34, s. 3 Per appellationem interpositam non suspenditur in- terdictum post latam ejus senlenliani, d. 38, s. 3, potest tamen suspendi ab eo, qui iJlud tulit, ibid., et ab Episcopo, si sit a jure. d. 39, s. 1 IXTERDICTI RELAXATIO. Nallum interdictum fertur, ut perpetuo duret. d. 38, s. 1 Interdictum pro preeterito delicto latum quomodo cesset, ibid., latum autem, ut a coutumacia rece- datur, dla cessante non aufertur donec absolutio accedat. ibid. Interdictum loci non tollitur, vel minuitur per loci mutatiouem, sive physicam, sive moralem. ibid. So- lum delictum deambulatorium cum persoua muta- tur. ibid. Interdictum generale p^rsonale tollitur dissoluta com- munitate in quam latum, ibid., uude qui desiuit membrum i itatis, desimt ligari iuter- dicto, ibid., msi causam interdicto dedit. ibid. Qui vero de novo fit pars illius commuuitatis , statim mauet ligatus. ibid. Populus interdictus ob peccatum domini, si desinat esse illius domini, non liberatur interdicto. ibidt Qui ligatus persouali iuterdiclo particulari poeuitens moritur, non liberatur eo ipso ab iuterdicto, d. 38. s. 2, sed est post mortem absolvendus. ibid. Interdicii relaxatiouis edectus qui. ibid. mterdictam potest relazare, qui illud tulit, vel supe- rior, ibid. Ad particularia applicatur. Et ad inl r- dictuui reservatam. ibid. Nou reservatum geaerale a quo possit tolli. ibid. Inlerdictum vero personale paiiieuiare a quo. tbid. Quaj sjut d mtioli forma bujus relaxationis. 604 INDEX RERUM. d. 38, s. 2. Quae de aecidentali. ibid. Absolutio ad cautelara, an et quomodo in interdicto locum habeat. ibid. Qui eodem die fictione canonica plures Ordines sacros recepit, quam poenam incurrat, d. 21, s. 1, quid de suscipiente minores et subdiaconatum. ibid. Propter alia vero interstitia praetermissa non in- curritur suspensio. ibid. IRREGULARITAS. Irregularitatis etymologia et significatio. d. 40, s. 1 Ejus definitio late exponitur. ibid. Incapacitas ad ordines ex divino jure orta, non est irregularitas, ibid., nec peccatum mortale, ibid., nec indecentia quam jus supponit ad inducendam irre- gularitatem. ibid. Nulla irregularitas est censura, d. 40, s. 1 et d. 4, s. 3, et cur, ibid.; per quid distinguatur a suspensione. d. 40, s. 1 Primus irregularitatis effectus est impedire ordinum acceptionem, d 40, s. 2, unde graviter peccat irre- gularis ordines vel primam tonsuram recipiendo. ibid. Propter banc vero culpam nulla incurritur pcena ipso jure. ibid. Irregularis peccat in ordine suscepto ministrando, licet novam poenam non incurrat ipso facto. ibid. Irregularitas non impedit actum quantuuivis sacrum prout a laico fieri potest, quod late exponitur ibid., Nec fit denuo irregularis celebrans etiam sine ves- tibus sacris. d. 40, s. 4. Vide verb. Painitentia, Matrimonium, Jurisdictio, Beneficium. IRREGULARITATIS DIVISIONES. Irregularitas quaedam totalis, qusedam partialis. d. 40, s. 3. Irregularitas quaedarn contrahitur propter ac- tum proprium hominis irregularis, alia sine ipsius actu. ibid. Prior interdum per actum licitum, ali- quando per peccatum. ibid. Non bene dividitur irregularitas in magnam et parvam. ibid. Irregularitas pcenalis solum imponitur propter actum externum, ibid., qui debet esse consummatus juxta verba legis resiricte intellecta. ibid. Irregularitas pcenalis nunquam incurritur propter cul- pam venialem, ibid., imo noa propter omne pec- catum mortale, ibid. Voluntas, quoe sufficit ad peccandum mortaliter con- tra legem imponentem irregularitatem sufficit ad illam incurrendam, etiamsi peccatum occultum sit. ibid. IRREGULARITATIS CAUSA EFFICIENS. Irregularitatem potest jus Ecclesiaslicum introducere, d. 40, s. 4, nullaque est de jure divino, ibid., nec per seDtentiam judicis fertur, sed dcclaralur. ibid. Non imponitur per statuta inferiorum Pruelutorum, ibid., sed per solum jus Pontiticium expressum et scriptum. ibid. Nulla nova irregularitas de facto invenitur extra cor- pus juris communis. ibid. Nemo est capax irregularitatis, qui non sit capax ordinis. d. 40, s. 8. Omuis tamen capax ordinis, si superiorem habeat in terris, est etiam irregularitatis. d. 40, s. 7 Aliquae sunt irregularitates propriae clericorum ratione causae. d. 40, s. 8 Qui ex conscientia erronea exercet actum quem pu- tat esse sub irregularitate prohibitum, cum uon sit, non fit irregularis. d. 12, s. 2 Lunatici, epileptici, et qui semel in amentiam incidit, sanitate recuperata, manet irregularis ad ordines suscipiendos, non tamen ad utendum receptis, licet Episcopi judiciurn requiiatur. d. 12, s. 2 Non omnis, qui alium facit irregularem, est irregu- laris. d. 42, s. S Lex generaliter ferens irregularitatem, comprehpndit Episcopos. d. 40, s. 7 Lex imponens pcenam per judicem ferendam non fert irregularitatem. d. 40, s. 8 Quibtis verbis significetur in jure irregularitas, et qui- bus indiciis cognoscatur. ibid. Aliquae formulae, quibus irregularis in jure significari solet, proponuntur, ibid., aliae formuloe excludun- tur. ibid. IRREGULARITATIS ARLATIO. Irregularitas cessante causa adaequata, per se aufertur, d. 41, s. 1 Irregularitas aufertur per abrogationem legis illara. ferenlis. ibid. Irregnlaritas tollitur per clectionem ad Summum Pon- tificatum. d. 40, s. 7 Potestas dispensandi in irregularitate est spiritualis, et a Christo concessa immediate soli Pontifici. d. 40, s. 2 Episcopi jure ordinario non possunt dispensare in irregularitate nisi in casibus concessis. ibid. In eis possunt Episcopi per alium dispensare, d. 41, s. 2, etiam secum, ibid., et cum subdito absenti in aliena dicecesi. ibid. Archiepiscopi non possunt dispensare cum subditis suffragaueorum etiam dum visitant. d. 42, s. 3 Collegium Cardiualium, Sede Apostolica vacante, po- test dispeusare in ordine ad electionem Pontiticis. ibid. In irregularitate contracta per usum ordinis cum ex- communicatione quis dispenset. d. 11, s. 3 Quis habeatpotestatem dispeusandi delegatam. d. 4, s. 5 Quae forma sit iu hac dispensatione servanda. d. 41, s. 3 Pontifex per factum potest dispensare, ibid., et infe- riores Praelati. ibid. Irregularitas etiam propter crimen contracta, nou po- test tolli virtute bullae cruciatae. d. 2, s. 3 JUDEX. Qui per fraudem facit, ut judex ad foeminam accedat, testimonium per seipsum interrogaturus, excom- municationem ipso facto incurrit. d. 23, s. 4 Judex ordinarius Episcopo inferior, qui in judicio aliquid facit contra conscientiam et justitiam, ab officio et beneficio per annum suspenditur ipso jure. d. 21, s. 3 Excommunicatus quomodo ab officio judicis soeularis removeatur, late. d. 16, s. 2 JURISDICTIO. Actus jurisdictionis ab excommunicato vitando facti sunt nulli, d. 14, s. 1, facti vero ab non dmnntiato validi sunt, ibid., aut a denunciato occulto, ibid., nisi sit actus jurisdictionis sacramentalis, ibid., ex- communicatus vero ipse non potest licite illos exer- cere, ibid., neque subditi teuentur illius actibus uti. ibid. Peccat graviter subditus obediens Praelato excommu- nicato vitaudo pruecipienli, ibid., aut utens dispen- satioue, aut jurisdictioue del^gata ab ipso, ibid., iu- curritque pceuas latas iu eum, qui siue liceutiu, vel jurisdictioue aliquid agit. ibid. INDEX RERUM. 608 Qui jurisdictioneni delegat, debet habere potestalem expeditam. d. 2, s. 3 et d. 14, s. 1 Quis possit jurisdictionem delegare. d. 2, s. 3 Cessante jurisdictione in delegante, cessat in delegato, causa integra, ibid., exceptis inquisitoribus in causa fidei. ibid. Voluntas dantis et recipientis ad delegationem requi- ritur. ibid. Irregularis non amittit jurisdictionem, ante irregulari- tatem illi delegatam, d. 40, s. 2, nec est incapax, LIBRI. ut illa de novo delegetur. ibid. Excomrnunicatus non potest licite eligi ad munera, quae habent jurisdictionem temporalem annexam, d. 16, s. 2, et qualii sit talis eleclio. ibid. JURISDICTIO ECCLESIASTICA. Jurisdictio >mius Praelati dupliciter potest esse alteri subordinata in ordine ad ferendas censuras. d. 7, s. 2 Vide verbo Excommunicationis effectus. In morluum potest ferri sententia declaratoria crimi- nis ob quod in vita contracta fuit censura, et quid operetur. d. 5, s. 1 Potest Ecclesia privare mortuum suffragiis ^t sepultura Ecclesiastica propter delicta in vita commissa, licet non judicet censuram incurrisse, aut fuissc damna- tum. ibid. LEGATUS. Terrae alicujus domini, qui Legatum Pontificis in eis ingredi non permittunt, interdicuntur. d. 37, s. 1 LEGITIMATIO. Legitimatio in quo differat a dispensatione in irregu- laritate illegitimi. d. 47, s. 1 LEX. Lex potest ipso facto poenam positivam inferre per ipsuni delinquentem in se exequendarn. d. 3, s. 1 Actus interior non potest per Ecclesiam puniri, aut praecipi, d. 2, s. 6, nisi ut unitus exteriori. d. 4, s. 2 Praecepto vel prohibito actu exteriori praecipitur aut prohibetur iuternus, de ejus substantia, d. 4, s. 2, non si sit mere extrinsecus. ibid. Quis metus sufficiat ad excusandum a transgressione legis humanae. d. 4, s. 3 Lex lata a non habente potestatem est nulla, d. 4, s. 6, aut de re manifeste iniqua, aut inutili. ibid. Duobus ex capitibus potest lex justa non obligare. ibid. Lex justa duplex. ibid. Obligatio sub poena excommunicationis imposita per justam legem est sub mortali. d. 18, s. 3 Per particulare praeceptum potest Praelatus subdi- tum extra territorium obligare, non per statutum. d. 20, s. 2 Lex canonica non pote3t ferri nisi sub aliquo spiri- tuali titulo. d. 20, s. 1 LEX P(ENALIS. Quando quis in pcenam delicti privatur per legem suis bonis, an teneatur se illis privare. d. 13, s. 2 Judex an teneatur excommunicatuin egentem dum in sua contumacia perseverat, ex fructibus beneficii sustenlare, aut ipse aliquid accipere. ibid. Quid si absolutiouem procurat. ibid. Nemo potest privari rebus vel obsequiis debitis prop- ter delictum ante sententiam, juxta lnoduni legis, d. 15, s. 6, secus ob alias causas. ibid. Auctor, imprimens, venden?, aut apud se retinens libros de rebus sacris, sine nomine auctoris, exa- minatione et approbatione Ordinarii, excommuuica- tionem ipso facto incurrunt. d. 18, s. 3. Item di- vulgantes libros manuscriptos de rebus sacris non examinatos et approbatos. ibid. litterj: dimissorue. Capitulum quod litteras dimissorias dat intra annum Sede vacnute, et qui virtute illarum ordinantur, qua poena afficianlur. d. 31, s. 1 Qui cum ficto litulo dimissorias litterasa suo Episcopo habuit, in quam pcenam incurrat. ibid. Dimissoriae impetratae ad titulum donationis fictae, sunt irritae. ibid. LOCUS. Locus exemptus quis dicatur quoad effectum ferendi censuras pro illo obligantes. d. 5, s. 4 Locus sacer, in quo prohibentur sepeliri excommuni- catorum corpora, quis dicatur. d. 12, s. 4 MARANATHA. Vox haec exponitur. d. 15, s. 5 MATRIMONIUM. Qui matrimonium excommunicatus contraxit, non est prohibitus sub aliqua poena ab illius usu, d. 10, s. 3, non potest tamen benedictionem Ecclesiae ante absolulionem recipere, ibid., nec cum conjnge copulari. ibid. Per cxcommunicationem non impeditur cohabitatio aut redditio debiti inter conjuges. ibid. Potest in aliquo casu sacerdos excommunicatus vitan- dus matrimonio adesse. d. 11, s. i Parochus excommunicatus assistens matrimonio non fit irregularis, d. 11, s. 3, nisi conjuges solemnitT benedicat. ibu!. Contrahens matrimonium cnm consanguinea aut affine inlra gradus prohibitos, aut cum moniah, excon> municatiouem ipso jure incurrit. d. 23, s. S Sacerdos soiemniter benedicens nuptias sacrilegas, uon excomruunicalur ipso jure. ibid. Qui cogit aliqnem ne matrimonium contrahat, excom- municationem ipso facto incurrit. d. 23, s. 7 Sacerdos, qui sponsos alterius parochiae sine parochi licentia malrimonio conjungit, aut benedicit, ab officio sacerdotali ipso jure suspenditur. d. 31, s. 3 Sponsalia de futuro nulli prohibentur tempore inter- dicti. d. 33, s. 1 Benedictiones nuptiales non possunt tempore inter- dicti celebrari, ibid., nisi sponsi habeant privile- gium ut possiut divinis interesse. ibid. Matrimonium non potest celebrari in Ioco, vel a per- sonis interdictis, ibid., contractum tamen validum est. ibid. Matrimonium ut inducit irregularitatem, vide verb. Bigamia. Ob vilem couditionem uxoris etiam virginis, fit qui3 irregutaris. d. 49, s. 3 Potest parochus irregularis matrimonio assistere. d. 40, s. 8 Nunquam in Ecclesia fuit permissum matrimonium cum repudiata ab alio. d. 40, s. 3 METUS. Metus, qui excusat a culpa, etiam excusat a censura 60G INDEX RERUM. eadem lege lata, d. 4, 8. 3, et qui non excusatur a culpa, nec a censura. ibid. Propter nulluui meturn licet actum efficere in quem cx censura resultat circumstautia inlrinsece mala. d. 6, s. 2 Ob metum incussum in contemptum religionis, aut Ecolcsiffi, nunquamlicet facere actum per censuram prohibitum. ibid. MISSA. Vide, Officia diviua, et Interdicti effectus. Sacerdos excommunicatus non vilandus potest in dic festo Missam celebrare, si non sit alius a quo populus possit illam audire, d. 11, s. 4 et d. 12, s. 1, et tunc nuliam incurrit pccnam, d. 11, s. 4, secus si peccet. ibid. MONACHUS. Monachi nigri intra septa monasterii arma tenentes absque Abbatis licentia, excommunicationpm ipso jure incurrunt. d. 23, s. 5 laobus S. Benedicti, qui scienter non utitur habitu secundura foraiam debitam, aut clamorosaj vena- tioni, aut aucupationi interest, ipso jure suspendi- tdv. d- 23, s. 4 MONIALES. Inipedientos visitatoree moni.ilium in munere suo ex- commnnicationcrn ipso facto incurrunt. d. 23, s. 5 Qui faniinam cogit ad ingrcdiendum monasterium, praeterquam in casibus in jure expressis, excommu- nicalionem ipso facto incurrit, d. 23, s. 7, ct dantes consilium, auxilium, favoicm, etc, ibid., et inipe- dientes ne fceminae in religione profiteantur. ibid. MONITIO. Monitio sufficiens debet antecedere censuram ab ho- mine pro poccato prnescnti, aut praetorito, d. 23, s. 8, elianiii ferat in sui defonsionem, ibid., ot non a jure. ibid. Quid dc potestate Pontificis. ibid. Trina monitio debet prcecederc censuram, ibid., aut uua pro Iribuo. d. 23, s. 9. Quanlum vero temporis inter moniliones dfibeat medforc, ibid., quod potest coarctari ex causa, d. 3, s. 8, non omnino omitfi ex quacumque causa, ctob quodcumque delictum. ibid. Monitio polest omitti, quando ccnsura per modum purrc poen® ferlur, ibid., quod in excomnumica- tione locum non habct, sed in suspeusione, ibid., et d. 29, s. 1, secus quando fertur per modum cen- surae. d. 31,s. 1 erus cxocutor nou potest censuram exequi, quam uulla adinonitio praecessit. d. 3, s. 9 Konitio nova ost nocessaria, ut censura absolulo ablata iterum imponatur. d. 3, s. 10 Monitio non est necessaria ad cecsuram in defunctum latam. ibid. Monitio ad contumaciam sufficiens necessaria cst ad excommunicationis valorem, trina tamen solum ex praecepto. d. 18, s. 3 Qui excommunicationem fcrt non praemissa sufficienti moiiiUo»'', pcr mcnsem suspendilur. d. 37, s. 1 Quando susponsio ab homine ost propria censura, debet pra_>cedere monitio. d. 23, s. 1 Monitio quomodo facienda, et quoa forma in oa ser- vauda, lalo. d. 3, s. 10 et d. 21, s. 2 Censura sine canonica monitiono lata est injusta, non tanion nulla, d. 3, s. 10, excepta censura iu parlici- nantes, ibid., excepta itom censura lata a dclcgato, sub hac conditione potestalem accepit. ibid. MONOMACHIA. Domini, qui in terris suis monomachiam concedunt, et pugnantes in duello, et consilium, auxilium, etc., ad hoc dantes, et spectatores ex proposito, excom- municalionem ipso jure incurrunt. d. 23, s. 7 MORBUS. Morbus corporis, qui infert gravem debilitatem virium aut deformitatem perpetuam incurabilem in usu ordinum, inducit irregularitatem. d. 51, s. 9 MUTILATIO. Irregularitas bomicidii cujuscumque extenditur ad mutilationem, d. 44, s. 2, mde conditiones requi- siloe ad homicidium in muiiiatione locum habent. ibid. Quae vero corporis diminutio ad mutilationem sufficiat. ibid. Qui membrum aridum alteri abscindit non fit irregu- laris, secus si sit tantum debilitatum. ibid. Non sufficit deformatio sine mutilatione. ibid. Procarans aborsuin fcetus non animati non fit irregu- laris. ibid. Qui seipsos mutilant sunt irregulares. ibid. Mutdatio absque culpa, quae non impedit usum ordi- nis, nec gravem inducit deformitatem, non facit irregularem, d. 51, s. 1, si vero talis sit, facit irre- gularem ad ordines suscipieudos, ibid., si superve- niat ordiuationem, solum ad illum usum ordinis facit irregularem, qui sine periculo vel scaudalo exerceri non potest. ibid. NEGLIGENTIA. Negligentia triplex, levissima, levis, lata. d. 45, s. 5 NEOPHYTUS. Vox Neophytus quid significet. d. 43, s. 3 Neophyti sunt irrcgnlares. ibid. Qui illi sint. ibd. Neophytorum filii, qui ante usum rationis baptizantur, non sunt irregulares. ibid. NOMINATIO. Nominatio ad beneficium, vide verbo Beneficii colla- tio, et Postulatio ad beneficium. OBEDIBNTIA. Pracceptum judicis de se justum non obligat i gravi incommodo. d. 20, s. 3 OBLIGATIO 1N FORMA CAMERjE APOSTOLICjE. Qui sub excommunicatione ipso facto iucurronda obligatur in forma Camerac Apostolicae ad scJ dam pensionom, si solveudo uon sit, in conscientia excusatur ab excommunicatione. d. 20, s. 3. Qualis autem sit obligatio haec, et quomodo in ea renuu- cietur favori cap. Odoardus. ibid. OFFICICM DIVINUM. Officium divinum in jure multa significat, d. 34, «. 3, in illo est substantia et caeremonia. H>id. Goucio sacra non est officium divinum, ibid. Qu;e in interdicto licent. ibid. Divina officia ab excommunicato facta quem valoram habeant. d. 12, s. 2. Vidc Horae canonicac. ORDO. Qui per triennium commoratus est cum aliquo Epi- scopo ut ci familiaris, potest ab eo ordiuari. d. :u, 3. 1. Quando ralihabitio sufficiat. ib.d. liNDEX : :z3* 607 Grtffl «nftpr **» FKrimit thfttri*T._«lo rituD jam cou- tractum, etiam uou consummatum. d. 31 s. 1 CareDS u»u rationis, si onliuetur, characiereui recipit, d. Gl, s. 1, quid de furioso ad tcmpus. ibid. Ordinatus ob Episcopo prohibito, et ipse ordinans quomodo puniantur, et a quo possit pcena re-laxari, d. 31, s. 1, et5 Qua poena puniatur Ordines sascipiens ante legitimam aetatem, d. 31, s. 1, extra tempora. ibid., Absque titulo. ibid. Per saltum. ihid. Post matrimonium, d. 31, s. 1. Ligatus censura, d. 31, s. 1. Cum irregularitate. d. 42, s. 3. Absque aliqua ceeremo- nia accidentali, ibid., et d. 42, s. 4. Furtive, d. 44, s. 3. Eumdem bis recipiens. d. 42, s. 3. In peccato mortali. ibid. Non snscepta confirmatione. ibid. Ob iniquuin Ordinis ministerium, an et quce pcena in- curratur. d. 31, s. 2, d. 33, s. 1, d. 42, s. 3 et d. 42, s. 5 PAPA. Peccat Pontifex si absque causa cum excommnnicato in sacris communicet, non absolvendo illnm. d. 7, s. 2 Qui impugnat litteras Apostolicas, dicens, Papam elec- tum ante coronationem non esse vere Pontificem, excommunicationem ipso facto incurrit. d. 1G, s. 3 Mitteus nuncium, aut seripturam, vel loquens secrete cum aliquo ex Cardinaiibus in conclave ad eligen- dum Pontificem inclusis, excommunicationem ipso jure incurrit. v d. 23, s. 4 PAR0C3US. Paro^busnmomodo possita censuraabsolvere. d.7,s. 4 PAUP2RTAS. Paupertas on inducat irregularitaten_u d. 42, s. 1 PECCATU.U. Peccatum quomodo multiplicetur. d. 5, s. 3 Peccatum ex se veniale quomodo possit fieri moitaJe. d. 1S, s. 3 Non quodvis peccatum capitale inducit irregularita- tem, d. 43, s. 5, nec frequentia illius. d. 43, s. 4 PENSIO. Excommunicatus quomodo sit inhabilis ad pensionom. d. 13, s. 1 PEREGRINUS. Non potest quis accedere ad sepulchr;.ra Domini sine licentia Papae. d. 22, s. 6 PIRAT.E. Piratae excommunicantur in Bulla Cccnci, d. 21, s. 9 PCENITENTIA. Pcenitentice sacramentum quomodo possit dari, aut re- cipi ab excommunicato. d. 11, s. 1 et d. 11, s. 2 Poenitenlia non sacramentalis, publica, et solemnis, d. 42, s. 2, ob quam incurratur irregularitas. ibid. POSSESSIO. Actus intromittendi aliquem in pbssessioflem ab ex- communicato factus qualis sit, d. 14, s. 4, excom- muuicatus vero non potest etiam valide possessio- nem beneficii accipere. ibid. Vide Beneficii collalio. Postulantes ad Ecclesiam cathedralem,autim'eriorem, personam jure prohibitam, quam pcenam iucurrant. d. 34, s. 4 P0TE57AS ECCLESIASTICA. In Ecclesia est potestas in foro contentioso a Christo immediate concessa omnibus Apostolis, d. 1, s. 2, et instituendi censuras. d. 1, s. 1. In quo sit, d. 3, s. 2, cui possit delegari. d. 2, s. 3 Potestas jurisdictionis duplex. d. 1, s. 2 Potestas Pontificia iu quo differat a regia. d. 2, s. 1 Potestas ordinaria duplex. d. 2, s. 2 Gubernator civilis, non defendens Ecclcsiam, quo- modo puuiatur. d. 23, s. 2 privilegiTjii, Privilegium potest absque causa revocari, d. 4, s. 7, et cum conceditur Collegio, ut sic, non comprchen- dit fap_iiliares. d. 40, s. i PR^ESCRIPTIO. Bona a naufragantibus rapta nulla praescriptione ac- quirunlur. d. 21, s. 2 PROCURATOR. Excommimicatus non potest procura' rem sgrre, d. 16, s. 7, nec procurator denuo con AV&. ibid. PROFESSIO. Religiosi Rfendicant.ps, qni aute expletum probationis annum aliquem recipiunt ad professionem, quomodo puniautur. d. 31, s. 6 PUPILLUS. Pupillus non tenetur vitare tutorem excommunicatum. d. 15, s. 5 RAPTOR. uapi^+cs b*na nanfragantium excommuuir Aur. d. li, s. 2 RATIHABITIO. Pcena cornmittentis delictum no:i extenditnr ad ratma habentem. d. ':5, s. 3 Ratihabitionem mandato comparari, quroiodo iatelli- ibid. gendum. RATIOCINIA. Ex cbligati^nfl ad ratiocinia incurritrj- irregularuos. d. 5'.. s. 3 3ELIGI0, RELIGIOSTJ?. Per ingressum rcligionis, quomodo UTc~cIariU:s ajtfe- ralur. d. 33. s. 1 Religiosus extra claustra vacar.s litteris secularibus contrajus, per illud excomm uucatur, d. 23, s. 3 e! d. 23, s. 4. Quid de magistru. ibid. Fcemince ingredientes mouastcria, et religiosi illas ad mittentes quomodo pimiau. r. d. 12, s. > Qui novam rcligionem insiit.it ubn excommunicatur. ibid. Inter religiosoS castigatio per queiu dcbeat fieri. d. 22, s. 1 Prselati religionum qui requisiti non restituunt boni habita ratione excessuum suis religiosis prohibito rum, suspendimtur. d. 22, s. ( Religiosi confessores in suo munere delinquentes sus- penduntur. ibid. Religiosus dimittens habitum suse religionis excom- muuicatiouem incurrit. d. 23, s. 4 ReUgiosus, mouialis aut clericus in sacris matrimoniurr contrabens, excommunicantur. d. 23, s. *» INDEX RERUM. Religiosi mendicantes, qui denovo reciphmtloca ad ha- bitandum excommunicationem incurrunt. d.23, s. 5 Religiosi qui iu sermonibus suis audientes a solutione decimarum retrahunt in excommunicationem inci- dunt. ibid. Religiosi qui sibi appropriant decimas ad se non per- tinentes, suspenduntur, aut excommvmicautur. d. 31, s. 6 RESCRIPTUM. Quid per potestatem absolvendi a censuris, et pcenis in bullis Pontificiis intelligendnm. d. 1, s 3 Rescriptum ab excommunicato impetratum quale sit. d. 17, s. 1 RESTITUTUM. Potest quis non peccare mortaliter accipiendo, pec- care autem non restituendo. d. 20, s. 2 REUS. Excommunicatus potest compelli ad standum in judi- cio, ut reus. d. 16, s. 4 Reus injuste accusatus, qui contra accusatorem obtinet mutilationem in pcenam tahonis, non fit irregularis. d. 47, s. 4 ROMANA CURU. Impedientes victualia ad Curiam Romanam deferri ex- communicantur. d. 21, s. 2 Percutientes eos qui in Romana curia causas agunt, occasione earumdem causarum, excommunicantur. ibid. Officiales Romanae Curiae, qui in terris Pontificiis mu- nus accipiunt, ipsi, et dantes excommunicationem reservatam incurrunt. d. 22, s. 1 ROMANA ECCLESIA. Invadentes terras Romanae Ecclesiae excommunican- tur. d. 21, s. 2 SACERDOS. Sacerdos, qui munus Gubernatoris mere temporalis exercet, excommunicationem incurrit. d. 23, s. 3 SACRAMENTUM. Sacramenta ab excommunicato recepta qualia sint. d. 10, s. 3 et d. 11, s. 1 Excommunicatus sacramentum ministrans, aut sacri- ficium peccat mortaliter. ibid. Excommunicatus non vitandus non est ita separalus ab administratione sacramentorum, sicut viktndus. d. 11, s. 4 Propter nullius sacramenti (excepto baptismo et Or- diue) indignam susceptionem incurritur irregulari- tas. d. 42, s. 2 Quae sacramenta prohibentur ministrari tempore ces- sationis a divinis. d. 39, s. 2 SACRAMENTALIA. Qualia sint sacramentalia ministrata ab excommuni- cato. d. 11, s. 2 SACRIFICIUM. Sacrificium oblatum pro excommunicato, an illi pro- sit, ibid., quid de offerente. d. 9, s. 4. Quid de sa- crificio ab excommunicato oblato nomine Ecclesiae. ibid. SACRILEGIUM, SACRILEGUS. E«cl siae fractor et raptor, ipso jure excommunicatio- fleo» iucurrit. d. 22, s. 2 Ob cfimen sacrilegii nulla incurritur irregularitas»' d. 43, s. 4 SCANDALUM. Potest licite quis petere actionem ab eo, qui non est licite facturus, non si licite facere non potest. d. 11, s. 4 SCHISMA, SCHISMATICUS. Qui absque sufficientibus suffragiis Pontificatum usur- pat, vel qui iilum recipiunt, non fiunt irregulares. d. 42, s. S Schismaticus, utab haeretico distinguitur, non est irre« gularis. d. 43, s. 2. Vide Haereticus. Scbismatici excommunicantur in Bulla Ccenae. d.21,s. % Qui ratas habent aliquas actiones schismaticorum, ex- conimunicantur. d. 23, s. 3. SECRETUM. Qui ita rem norunt, ut Hcite manifestare non possint, excommunicatione non ligantur. d. 20, s. 3 SEDES APOSTOLICA. Accedentes ad Romanam Curiam, aut ab ea recedea- tes qui aliquibus injuriis afficiunt, excommunican- tur, d. 21, s. 2, et commorantes in Romana Curia, ibid.; qui haec eadem, contra eos qui Romam petunt causa devotiunis, exercent, etc. ibid, SENATOR. Senatorem Romanum eligentes, excommunicantur. d. 22, s. 3 SENTENTIA. Sententia valida quibus modis possit esse injusta. d. 4, s. 7 Praeceptum latum sub censura per modum sententiaa non ligat nisi subditos ferentis d. 5, s. S SEPULTURA. Sepultura Ecclesiastica prohibetur per interdictum, d. 35, s. 1, non per cessationem. d. 39, s. 2 Clericus, aut religiosus temere iuducens alinuem ad promittendum vel voveudum eligere scpuituram ia stus Ecclesiis, incurrunt Papalem excommunicatio- nem d. 22, s. 4 Exenterantes et dilacerantes cadavera, ut ossa in alium locum deferantur sepelienda, excommuuica- tionem Papalem incurrunt. d. 22, s. 5 SERVUS, SERVITUS. Servi communicare possunt cum hero excommuni- cato. d. 15, s. 5 Servitus inducit irregularitatem, d. 51, s. 3, et late ibi exponitur. SIMONIA. Simonia quid, d. 31, s. 4, pcena ejus, d. 22, s. 5, late, et d. 31, s. 4 SOLUTIO. Qui ob impotentiam excusatur ab obligatione solvrndi ad certum t«!mpus, obligatur sub eadem pcena ad solvendum cum primum possit. d. 15, s. 4 STATUTUM. Qui extra territoriura sui Episcopi transgreditur statu- tum cjus, non incurrit censurani ejue. d. 5, s. 4 Qui ex malitia reddit se impotentem ad solvimdurn tempore snb excommuuicaliniif proascripto, Uinc culpam committit, cxcommuuicaLiunem vrro iun incurrit nisi post tempufl rlapsum. d. 15, s. 4 INDEX RERUM. 009 SUSPENSIO. Suspensio qusedam est censura, alia minime, d. 25, s. 2, in quo vero inter se differant. ibid. Suspensio et totalis, et partialis esse potest. ibid. Suspensio major qroe, ibid., qute minor. d. 26, s. 1 Suspensio et ab officio tantum, et a beneficio tantum, et ab utroque simul esse potest. d. 15, s. 2 Suspensio ab officio non privat ipsomet officio, sed ejus usu, d. 26, s. 1, et ibi consequenter de aliis ejus effectibus. Suspensio partialis ab officio tantum suspendit a parte Ecclesiastici officii proportionata verbis. d. 26, s. 4 Suspensio ab Ordine privat omni usu Ordiuis, ibid.t non tamen jurisdictionis. ibid'. Suspensio a jurisdictione usu jurisdictionis privat, non Ordinis, nisi jurisdictionem simul requirat. ibid. Suspensus ab officio si in divinis ministret, fit irregu- laris- d. 22, s. 3 et d. 26, s. 2 Suspensio a beneficio solnm privat jure percipiendi fructus Ecclesiastici beneficii in futurum, d. 26, s. 2, ubi consequenter de aliis effectibus. Suspensio a beneficio quem effectum habeat in eo, qui nullum habet beneficium. d. 27, s. 1 Suspensus a beneficio ob contumaciam, non est alen- dus ex fructibus beneficii, etiamsi indigeat, d. 28, s. 3, secus si suspensus sit in puram vindictam de- licti commissi. d. 28 s. 1 Violans suspensionem a beneficio peccat graviter ex genere suu, teneturque fructus perceptos absque judicis sententia restituere. d. 27, s. 1 Causa censuraj ejusdem rationis esse m hac censura ac in reliquis exponitur. d. 28, s. 1 Episcopus sine Capitulo potest suspendere. ibid. Suspensio in solum clericum ferri potest. ibid. Episcopi non comprehenduntur in generali sententia suspensionem ferente. ibid. Suspensio in communitatem ferri potest, d. 28, s. 3, et quibus modis. ' m^ Quomodo defunctus possit suspendi. d. 28 s. 4 Suspensio ut dicit propriam censuram solum ob'pro- priam culpam ferri potest, ibid., mortalem si sit suspensio gravis, vel venialem si levis, d. 28, s. 5 Suspensus quomodo, et in quibus vitandus. ibid- Suspensio, an et quomodo aliorum privet communi- catione. d. 27, s. 3 Suspensio lata pro certo tempore, eo elapso absque alia absolutione aufertur, d. 26, s. 1, d. 27, s. 1 et d. 28, 8. 5, quomodo computandum tempus, late, ibi. Simpliciter lata propter delictum aut recessum Ia contumacia toffitur per absolutionem, d. 28, s. 4 et d. 29, s. 2. Quis possit illam dare, d. 29, s. 1 et d. 29, s. 2. Quce nullam certam formam veroo- runn habet, est tamen aliqua necessaria, et qua? sufficiat. d. 29, s. 3. NuUaque solemnitas est insti- tuta pro hac absolutione. ibid. Potest quis ab una suspensione absolvi sine aliis. d. 30, s. 1 Ignorantia suspensionis excusat ministrantem ab irre- gularitate. d. 31, a. 1 TABELLIO. Excommunicatus non potest uti munere tabellionis, alias graviter peccat. d. 16, s. 5 TESTIS, TESTIMONIUM. Excommunicatus non potest licite testimonium ferre. ibid. Licet quis non teneatur ex justitia commutativa ad teslimonium ferendum, potest ex charitate obligari, etad hoc sub excommunicatione compelli. d. 20, s. 3 TESTAMENTUM. Testamentum excommunicatus etiam occultus facere non potest, d. 15, s. 5, factum tamen cum aliis de- bitis circumstantiis est validum. ibid. TRIBUTUM. VasaUus cum domino temporali excommunicato et denunciato potest communicare in exhibitione tri- butorum, et servitii, quae domino respondent. d. 15, s. 6 Communitas exigens tributum a personis Ecclesiasti- cis interdicitur. d. 37, s. 1 Imponens nova tributa absque legitima facultate in- currit excommumcationem bullae Ccenee, d. 21, s. 2, et exigentes, ibid. Pontifax potest illam dare. ibid. Exigens a personis Ecclesiasticis tributa, excommuni- cationem incurrit. d. 23, s. 4 TUTOR. Excommunicatus etiam non vitandus officium tutoris assumens, et qui excommunicato vitando tale munus confert, peccant, factum tamen tenet. d. 16, s. 8 VICARIUS. Cum aliquid Episcopo committitur, intelligitur posse id per vicarium praestare. d. 7, s. 3 Suspenso Capitulo Sede vacante, etiam vicarii ab eo creati jurisdictio suspenditur. ibid. VISITATIO. Episcopi et eorum familiares, qui in visitatione aliquid recipiunt, interdicuntur, d. 37, s. 1, et a beneiicio suspenduntur. ibid. USURA, USURARIUS. Foventes usuras quomodo puniantur. d. 23, s. 5, d. 31, s. 5 et d. 37, s. 1. Sepelientes usurarium, d. 31, 8. S, et pro illo oblationes accipientes. ibid. 7.6U3 BT BONOR DBO. xxi ii bis. 6$ 3 ■ — 1 -d CO O) -*> - 7HE INSTITUTE OF HEDIAFJ '0 ELMSLEY PL/ TORONTO 6, CANADA. 2983 LL CO. | 80LD BT CARSWELL Limited J bs, Bookbixdsrs, Eia j >RO\TO. Can.